LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.

Central West, Bauang, La Union

NILALAMAN
MODYUL I (PRELIM)
YUNIT I- Mga Dulog sa Pagsusuri ng Pelikulang Panlipunan

ARALIN 1: Pagdulog
SINESOSYAL/ PELIKULANG a. Pormalistiko o pang-anyo
b. Moralistiko
PANLIPUNAN c. Sikolohikal
d. Sosyolohikal-panlipunan

ARALIN 2: Pananalig
a. Klasisismo i. Markismo
b. Romantisismo j. Arkitaypal
c. Realismo k. Dekonstruksyon
d. Naturalismo l. Bayograpikal
e.Eksistensiyalismo m. Queer
f. Feminismo n. Historikal
g. Humanismo o. Kultural
h. Imahismo p. Feminismo-Markismo
JO RIZALINA O. MALTO, LPT
Guro sa Filipino MODYUL II (MIDTERM)
YUNIT II- Mga Pangunahing Elemento sa Pagsusuri ng Pelikulang Panlipunan

ARALIN 1: Karakterisasyon/Mga Tauhan

ARALIN 2: Banghay/Plot at/o Sinopsis at/o Buod
Para sa inyong katanungan, maari kayong mag-iwan ng mensage sa mga ARALIN3: Sinematograpiya
sumusunod: ARALIN4: Panlipunang Nilalaman/Social Content ng Pelikula

Gmail acc. jorizalinamalto19@gmail.com MODYUL III (FINALS)

Facebook account: JoRizalina Orofino Malto YUNIT III: Panonood at Pagtalakay/Pagsusuri sa Mga Pelikula
Cp #: 09454832425
PANITIKANG PANLIPUNAN Page 1
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union
MODYUL II (MPRELIM)
YUNIT II- MGA PANGUNAHING ELEMENTO SA
PAGSUSURI NG PELIKULANG PANLIPUNAN
Intoduksyon:
Ang modyul na ito ay nakatuon sa paglinang sa kasanayan sa kritikal na
panonood at komparatibong pagsusuri ng mga pelikulang makabuluhan sa konteksto
ng Pilipinas. Sa pamamagitan ng dulog na tematiko ay inaasahang masasaklaw ng
kurso ang mga paksang makabuluhan sa pag-unawa ng kontemporaryong lipunang
lokal, nasyonal at internasyonal, alinsunod sa pagtanaw sa panitikan bilang
transpormatibong pwersa.
Ang modyul na ito ay inihanda upang magkaroon ang mga mag-aaral ng
gabay upang matuto sa mga paksang nakapaloob sa asignaturang ito. Sa pamamagitan
ng modyul na ito maari ninyong gamitin ang inyong kakayahan at kahusayan sa pag-
unawa at pagsagot ng mga pagsasanay ng buong husay.
Kabuuang Layunin:
Kaalaman
1. Maipaliwanag ang piling teorya sa pagsusuri ng pelikulang panlipunan
2. Matukoy ang mga pelikulang panlipunan na makabuluhan sa kontekstong Pilipino.
Kasanayan
1. Magamit ang wikang Filipino sa pagsulat ng komparatibong pagsusuri ng
pelikulang panlipunan.
2. Makapagpahayag ng mga makabuluhang kaisipan hinggil sa kabuluhan sa lipunan
ng mga paksang pelikula.
3. Mapanuring maisakatuparan ang makrokasanayang panonood.
PANITIKANG PANLIPUNAN
Halagahan
1. Mapalalim ang pagpapahalaga sa mga positibong aspekto ng kultura ng mga
mamamayan sa iba’t ibang panig ng mundo.
CHED Memo. No. 57, Series of 2017 at MGA SILABUS SA FILIPINO SA
KOLEHIYO (Nobyembre 2017). Para sa regular updates:
www.facebook.com/TANGGOLWIKA Pahina 84 ng 98
2. Malinang ang adhikaing makapag-ambag sa pagbabagong panlipunan.
3. Makapag-ambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang daluyan ng
makabuluhan at mataas na antas ng diskursong pangkultura, pampanitikan, at
pampelikula.
Ispisipikong Layunin
Kaalaman
1. Maipaliwanag ang piling teorya sa pagsusuri ng pelikulang panlipunan.
2. Matukoy ang mga pelikulang panlipunan na makabuluhan sa kontekstong Pilipino.
Kasanayan
1. Magamit ang wikang Filipino sa pagsulat ng komparatibong pagsusuri ng
pelikulang panlipunan. 2. Makapagpahayag ng mga makabuluhang kaisipan hinggil
sa kabuluhan sa lipunan ng mga paksang pelikula.
3. Mapanuring maisakatuparan ang makrokasanayang panonood.
Halagahan
1. Mapalalim ang pagpapahalaga sa mga positibong aspekto ng kultura ng mga
mamamayan sa iba’t ibang panig ng mundo.
2. Malinang ang adhikaing makapag-ambag sa pagbabagong panlipunan.
3. Makapag-ambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang daluyan ng
makabuluhan at mataas na antas ng diskursong pangkultura, pampanitikan, at
pampelikula.
Page 2
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union
PANIMULANG PAGTATAYA
PANGALAN:__________________________________ ISKOR:______________
KURSO/TAON: ___________________ PETSA: __________________
PANUTO: Sagutin ang mga sumusunod na tanong.
1. Ano ang Pagsusuring Pampelikula? Ipaliwanag.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________.
2. Bakit mahalaga ang mgaPagsusuring Pampelikula? Ipaliwanag.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________.
3. Ano sa palagay mo ang tulong at ambag ng isang pagsususri ng pelikula sa
isang luipunan o sa isang bansa? Ipaliwanag.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________.
PANITIKANG PANLIPUNAN
YUNIT II- MGA PANGUNAHING ELEMENTO SA
PAGSUSURI NG PELIKULANG PANLIPUNAN
Ang panunuring pampelikula ay isang paraan ng pagsukat ng kaalaman sa
pamamagitan ng pagbibigay-puna, reaksyon, halaga sa napanood na pelikula.
Layunin nitong mapalutang ang teoryang pampanitikan, nagagamit ang mga paraang
natutunan sa pagsusuri ng isang pelikula at naiuugnay ang sariling karanasan batay sa
nais ipahiwatig ng pelikula.
Ilan sa mahahalagang bagay sa pagsusuri ng isang pelikula ay ang aspektong
pangnilalaman tulad ng tauhan at tema. Kailangang masuri ang mga bagay na ito na
mahalaga sa pagpalutang ng istorya.
ARALIN 1: KARAKTERISASYON/MGA TAUHAN
Ang tauhan o karakter ay may iba’t ibang papel na ginagampanan ang mga
tauhan sa isang pelikula. Tauhan ang kumikilos at nagbibigay buhay sa iskrip ng
isang pelikula. Itinuturing silang pinakamahalagang pang-akit sa mga manonood na
pinanggalingan ng aktibong pakikilahok ng manonood sa isang pelikula. Taglay ng
mga tauhan sa isang pelikula ang makilalang bida o protagonista (pangunahing
tauhan, ang may problema at humaharap sa problema at nagdesisyon at gumagawa sa
sa paglutas ng problema) at kontrabida o antagonista. Nauuri din ang mga ito sa lapad
kung saan hindi nagbabago ang katangian mula sa simula hanggang sa katapusan,
tauhang hindi sumasailalim ng anumang pagbabago sa emosyon at pag-uugali. Isa
pang uri ay ang pagoging tauhang bilog na may katangiang magbabago at nag-iiba
ang ugali sa kaharap na katunggali na maaaring dahilan ng pag-unald at pagkatuto.
Ang mga tauhang ito ay may malaking kaugnayan o tungkulin sa papel na
ginagampanan bilang tagapamagitan sa mga manood at sa mga karakter sa pelikula.
MGA TAUHAN- gumaganap ng iba't ibang katauhan o karakter
1. Sino-sino ang mga pangunahing at pantulong na tauhan sa pelikula?
2. Mahusay at makatotohanan ba ang kanilang paggaganap?
3. Naaayon ba sa kanilang pananamit, paraan ng pananalita at kilos?
4. Ang mga tauhan ba ay nababagay sa panahon at tema ng pelikula?
Page 3
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union
5. Ang pag-uugali ba ng mga tauhan ay may kaugnayan sa uri ng kultura at
pamumuhay ng mga Pilipino?
6. Saang bahagi ng pelikula nagpakita ang artista ng kahusayan sa pagganap
o kahinaan sa pagganap?
Ang binibigyang-diin sa kuwento ng tauhan ay ang pangunahing tauhan o
mga tauhang gumagalaw sa kuwento. Ipinakikilala ang kanilang pag-uugali, pagkilos,
pananalita at iba pang katangian sa pamamagitan ng tahasan o tuwirang paglalarawan
o kaya’y pagpapahiwatig sa pamamagitan ng usapan ng mga tauhan at sa ikinikilos
ng mga iyon.
Ang mga tauhan ang gumagalaw sa akda- protagonista na tinatawag na bida
at antagonista na nagpapahirap o nagpapasalimuot sa buhay ng bida.
Ang tauhang lapad (flat character) ay hindi nagbabago ang paguugali kung
ano ang gawi, kilos at katangian niya sa simula ng akda hanggang katapusan; habang
ang tauhang bilog (round character) naman ay nagbabago mula sa pagiging salbahe
ay nagiging mabait; kung api sa simula, sa pagwawakas ay natuto nang lumaban.
LAYUNIN NG ISANG AKTOR. Ang pangunahing tungkulin ng aktor ay ang
papaniwalain tayo nang lubos sa realidad ng karakter. Dinadala tayo sa dimensyong
ginagalawan ng karakter. Kung malungkot ang karakter nakakadama din tayo ng
pagkalungkot. Kung masaya naman siya ay pagkagalak naman ang ating nadarama
pero kung inaapi naman siya ay nakakadama rin tayo ng galit sa taong gumagawa nito
sa kanya. Sa isang aktor na gumaganap sa pelikula kailangan niyang maging kapani-
paniwala, matapat at natural.
1. Kapanipaniwala (Believability). Ang pagiging kapani-paniwala ay kailangang
magkaroon tayo ng simpatiya sa mismong karakter na ginagampanan ng isang aktor.
Nauunawaan natin ang karakter sa pagkakaroon natin ng simpatiya na ang
nararamdaman niya ay katulad din ng sa atin. Ang empatiya naman ay nagkakaroon
tayo ng ugnayan sa karakter sa mundong kanyang ginagalawan sa personal na antas.
Nakiki-empatiya tayo sa kanyang mga pagpapahalaga (values), pag-uugali, at ang
kanyang mundo kahit may kaibahan ito sa atin. Mangyayari lamang ito ng isang
manonood kapag naging kapanipaniwala siya sa kanyang pag-arte.
PANITIKANG PANLIPUNAN
2. Matapat (truthfulness). Kailangang maipaunawa sa atin ng isang aktor ang
katotohanan. Maggagawa lamang ito kapag mayroon siyang kasanayan. Kasanayan sa
pag-arte na maaaring magpapabago sa buhay ng mga manonood. Mayroon siyang
kakayahan at responsibilidad na gamitin iyon sa isang makabuluhan at
makatotohanang layunin.
3. Natural. Ayon sa kasabihan ang pag-arte ay hindi magandang pag-arte, ang pag-
arte ay ang pag-arte ng natural (acting is bad acting, acting is being). Sa madaling
salita, ang pag-arte ay kailangan mapanood kawangis ng natural o sa totoong buhay.
Higit sa mga gimik upang magkaroon ng pagkakilanlan ang karakter ay kailangan
nang lalim at personal na kalidad sa panloob na katauhan.
Sa aklat ni Boggs, et al. (2008) nabanggit niya na dapat taglayin ng isang
aktor ang katalinuhan, imahinasyon, sensitibidad, at kaalaman sa kalikasang pantao
na higit na kailangan sa higit pang pag-unawa sa karakter na kanilang ginagampanan-
kaisipan, motibasyon, at emosyon. Maidagdag pa, ang aktor ay nararapat na
magkaroon ng abilidad na maihayag ang mga ito nang kapani-paniwala gamit ang
boses, katawan, kilos, kumpas, o pangmukhang ekspresyon upang ang kalidad ay
totoo sa karakter na ginagampanan at sa sitwasyong kung saan nakikita ng mga
karakter ang kanilang mga sarili. Mahalagang napananatili ng aktor ang ilusyon ng
realidad ng mga tauhan na mayroong konsistensi buhat simula hanggang sa waga.
Dinagdag pa niya na kailangan kontrolin ng aktor ang kanyang ego, upang makita
nito ang kanyang karakter sa tamang perspektibo tungo sa dramatikong paggawa ng
kabuuan.
URI NG AKTOR. Sa A Primer for Playgoers, nina Edward A Wright and Lenthiel H
Downs na nabanggit ni Boggs (2008) sa kanyang aklat ay tinukoy nila ang mga uri ng
aktor sa tatlong uri:
1. Impersonator. Ito ay isang aktor na may mga talento sa paglayo ng kanilang
totoong pagkatao at akuin ang personalidad ng karakter na kung saan mayroon
lamang silang kaunting katangiang komon.
2. Interpreter at Commentator. Gumaganap ng mga papel sa pelikula na may
pagkakahawig lamang sa kanilang personalidad at pisikal na hitsura. Isinasalin nila
ang bahaging ito sa dramatikong kapamaraanan na walang pagkawala ng identidad.
Page 4
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union
3. Personalidad na Aktor. Mga aktor na ang pangunahing talento ay maging sila
lamang sa kanilang sarili at wala ng iba pa. Ang aktor na ito bagaman popular ay
hindi maaaring umako ng iba pang mga papel sapagkat maglalaho ang kanilang
sinseridad sa sarili at ang pagiging natural kung lalabas sila mismo sa kanilang
pagkatao.
ARALIN II- BANGHAY/PLOT AT/O SINOPSIS AT/O BUOD
BANGHAY- pagkakasunud-sunod ng mga eksena o pangyayari.
-ito ay ang maayos na pagkakaugnay ng mga pangyayaring ilalahad ang
suliranin ng tauhan na kanyang ihahanapan ng kalutasan kung saan magkakaroon ng
tunggalian na lilikha ng kapanabikan hanggang umabot sa kakalasan na susundan ng
wakas.
1. Maayos ba ang daloy ng mga eksena?
2. Maayos ba ang transisyon o ang pag-usad ng isang "sequence" patungo sa
kasunod?
3. Nasusunod ba ang banghay ng pelikula o may mga eksenang saliwa at
hindi dapat naroroon?
Panimula. Dito nakasalalay ang kawilihan ng mga mambabasa. Dito rin
kadalasang pinapakilala ang iba sa mga tauhan ng kwento.
Saglit na Kasiglahan- Ito ay naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga
tauhang masasangkot sa suliranin.
Tunggalian- Ito naman ang bahaging nagsasaad sa pakikitunggali o
pakikipagsapalaran ng pangunahing tauhan laban sa mga suliraning kakaharapin na
minsan ay sa sarili, sa kapwa, o sa kalikasan.
Tao laban sa tao
Tao laban sa sarili
Tao laban sa lipuna
Tao laban sa kapaligiran o kalikasan
Kasukdulan- Ito ang pinakamadulang bahagi kung saan maaaring makamtan ng
pangunahing tauhan ang katuparan o kasawian ng kanyang ipinaglalaban.
PANITIKANG PANLIPUNAN
Kakalasan- Ito ang bahaging nagpapakita ng unti-unting pagbaba ng takbo ng
kwento mula sa maigting na pangyayari sa kasukdulan.
Katapusan- Ito ang bahaging maglalahad ng magiging resolusyon ng kwento.
Maaaring masaya o malungkot, pagkatalo o pagkapanalo.
MGA BAHAGI
1. Simula. Sa simula inilalarawan ang mga tauhan sa kwento. Sinu-sino ang mga
gumaganap sa kwento at ano ang papel na kanilang ginagampanan. Maging ang
tagpuan o lugar at panahon ng pinangyayarihan ng insidente ay inilalarawan din sa
simula.
2. Gitna. Kabilang sa gitna ang saglit na kasiglahan, tunggalian at kasukdulan ng
kwento. Ang saglit na kasiglahan ay naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga
tauhan. Ang tunggalian ay nagsasaad ng pakikipagtunggali o pakikipagsapalaran ng
tauhan. Samantalang ang kasukdulan ay ang bahaging nagsasabi kung nagtagumpay o
hindi ang tauhan.
3. Wakas. Kabilang naman sa wakas ang kakalasan at katapusan ng kwento.
ARALIN III: SINEMATOGRAPIYA
Ito ang sining ng pagkuha o pagrekord ng eksena gamit ang kamera na
isinasaalang-alang ang mahusay na pagpili ng lokasyon at paggamit ng ilaw. Ang
magagandang lokasyon o ang mga angkop na lugar para sa mga eksena ang siya ring
nagpapatingkad sa imortalidad ng pelikula.
Pagkuha sa wastong anggulo upang maipakita sa maonood ang tunay na
pangyayari sa pamamgitan ng wastong timpla ng ilaw at lente ng kamera.
Ito ay matapat na paglalarawan sa buhay ng pelikula
Matagumpay nitong naisasalarawan ang nilalaman sa pamamagitan ng
 Pag-ilaw
 Komposisyon
 Galaw
1. Mahusay ba ang mga shots na ginamit sa pelikula?
2. Paano nagbigay daan ang mga shots na ginamit sa daloy ng pagsasalaysay ng
pangyayari sa pelikula?
Page 5
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union
3. Ipaliwanag ang mga shots kung anong ipinahihiwatig ng mga ito sa kabuuan g
kwento ng pelikula.
4. Nakatulong ba ang mga shots, ilaw sa pagsasalaysay ng kwento ng pelikula?
5. Nakatulong ba ang paggamit ng visual effects sa paglutang ng mga pangyayari
sa kwento?
3.1 KUHA O SHOTS. Lahat ng mga elemento ng isang pelikula ay pinag-iisipan
nang maigi ng isang tagalikha nito. Ang kaalaman sa “wika” ng pelikula ay
pangunahin lalong lalo na sa isang manunulat. Naging pangangailangan ito ng isang
manunulat sa pagbuo ng kanyang istorya sapagkat bibigyan buhay ito sa pinilakang
tabing. Ibig sabihin, dapat isaalang-alang din ng manunulat ang galaw at kuha ng
kamera sa pagsasapelikula ng kanyang nilikhang akda.
Ang pagkilos o paggalaw na nakunan ng kamera mula sa pag-andar hanggang
sa paghinto ay tinatawag na kuha o shot. Ang iba’t ibang uri ng kuha o shot ng
kamera sa eksena ay naktutulong upang lubusan madarama ng manonood ang
damdaming taglay sa mga eksena ng pelikula na higit na kailangan maunawaan ng
isang manonood. Kaya mahalaga na mapagplanuhan sa kung anong uri ng kuha o
shot ang angkop sa bawat eksena ng pelikula para sa ikadadali ng pag-unawa at
pagpapakahulugan ng mga manonood sa bawat eksena. Maaari ring magbago ang
punto de vista ng isang istorya sa pamamagitan ng kuha o shot sa mga eksena ng
isang pelikula. Natutulungan ng mga tiyak na kuha o shot ang lubusang pag-unawa ng
mga manonood sa taglay na paningin at damdamin sa isang pelikula.
May iba’t ibang uri ng kuha o shot na kailangan maunawaan ng isang
manonood. Sinoman ang nagnanais na magsuri ng isang pelikula ay kailangan pag-
aralan ang mga termino sa kuha o shot tulad ng master shot at cover shot.
a) Ang master shot ay kinapapalooban ng kabuuang kuha ng mga eksena sa isang
pelikula. Ito ay serye ng mga magkakaugnay na kuha na bumubuo sa isang episodyo
ng isang pelikula (Webster, 1997). Habang ang cover shot ay maikling kuha na
nagbibigay ng kaukulang dramatikong at makahulugang detalye sa bawat sandali.
Kinapapalooban ito ng close-up, medium shot, tracking shot, at long shot.
b) Ang close-up shot ay ang kuha kung saan ang distansya sa pagitan ng tauhan at ng
kamera ay maliliit lamang. Ginagamit ito upang ipakita ang damdamin ng artista sa
PANITIKANG PANLIPUNAN
isang eksena sa pelikula. Ito rin ang paraan ng direktor para ipakita sa manonood ang
mga detalyeng nais niyang pagtuunan ng pansin. Ang kuha ring ito ay nakakatipid ng
ibang pangangailangang pamproduksyon sapagkat kaunting ilaw, kaunting galaw
lamang ng mga artista. Ibig sabihin, hindi ganoon ka komplikado ang gagawing
paghahanda gamit ang close-up shot.
c) Tinatawag din na medium shot ang kuha ng pangunahing bagay o tauhan ay
pantay sa taas nito o mula sa baywang pataas. Layunin nitong ipakita ang postura at
pakikitungo ng isang artista kaugnay sa ibang artista. Ginagamit din ang kuhang ito sa
pagpapakita ng mga serye ng mga diyalogo mula sa isang eksena kung saan
makatutulong sa mga manonood na maunawaan ang kumpas at galaw ng mga
karakter mula sa isang pelikula.
d) Samantala, ang tracking shot naman ay tumutukoy sa kuha ng kamera na
sumusunod sa mga galaw ng karaker o bagay sa isang eksena. Maaaring ang galaw ng
kamera ay paharap, patalikod o sa magkabilang gilid. Ipinapakita ng direktor ang
pagsunod ng lahat ng detalye na kasama sa eksena para mabisang nitong maipakita sa
mga manonood.
e) Ipinapakita ng kuha ng long shot ang pangunahing lugar o tauhan na may
malayong agwat mula sa kamera gaya ng tore, simbahan, o tulay. Maaari rin ipakita
nito ang kalipunan ng mga bagay tulad ng magkakadikit na mga tahanan. Ginagamit
ang long shot bilang establishing shot o pagpapakita ng lunan ng isang pelikula
(Evasco, E. et al., 2011).
Ayon kay Evasco, E. et al., 2011, ang bawat kuha ay may kahulugan.
Kailangang pag-isipan ng manunuri ang dahilan kung bakit kumukuha ng halimbawa
ng close-up shot ng isang bagahe o ang dalawang taong naguusap, o dili kaya’y
tracking shot ng kabundukan. Binibigyan ng pagkakataon ng direktor ang kanyang
manonood na mag-isip at kung bakit ito ginagawa at kung paano pinatitingkad ang
karakterisasyon at banghay ng pelikula. Esensyal na makita sa pagsusuri ang
damdaming namumuo sa manonood habang pinapanood ang pelikula sapagkat
maaaring mailabas ng manonood ang kanyang emosyon habang pinapanood niya ito.
3.2 ANGGULO. Sa panonood ng pelikula, nakakaapekto sa pananaw ng manonood
ang kuha ng kamera sa pagsasabuhay ng artista sa kanyang karakter. Nakakatulong
Page 6
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union
ang tamang anggulo sa bawat eksena ng mga artista sa pag-unawa sa daloy ng istorya
ng isang pelikula. Kaya kadalasan isinasagawa ng direktor ng pelikula ang pamimili
ng iba’t ibang anggulo ng kanyang kukuhanan para mapalitaw ang tamang timpla sa
bawat eksena nito. Sa pamamagitan ng pagsaalang-alang sa tamang kuha ng anggulo
mas mabibigyan ng pagkakataon ang mga manonood na unawain ang kabuuang
produksyon nito.
May limang (5) pangunahing anggulo ng kamera na isinasagawa sa pagkuha
ng mga eksena. Nalalaman ang mga anggulong ito batay sa pinaglalagyan ng kamera
habang isinasagawa ang pagkuha ng mga eksena.
a) Minsan kailangan gamitin sa pagkuha ng eksena ang Bird’s-Eye View upang
maipakita ang kabuuang kuha ng eksena. Sa anggulong ito, inilalagay ang kamera sa
bandang itaas ng artista habang isinasagawa ang eksena at nakatutok ito sa artista
hanggang sa ibaba. Ang ganitong uri ng anggulo sa pagkuha ng eksena ay kalimitang
ginagamit ng isang direktor sa pagkuha ng mga kaukulang dramatikong diin sa
karakter o eksena. Sa panimula ng pelikulang Regeneration (1997), isang birds’seye
shot ang ginamit ng direktor para maipakita ang sagupaang nangyari sa Unang
Digmaang Pandaigdig. Naipakita sa anggulong iyon ang walang awa at di makataong
pagpatay ng mga kalaban sa mga sundalo sa naturang pelikula.
b) Ang High Angle ay kuha mula sa itaas kung saan nagpapakita ng kahinaan at
kawalang kapangyarihan sa paglalapat ng mood, setting at effects ng tauhan. Ang
anggulong ito ay simbolikong ginamit ng direktor para sa mga karakter na hindi
gaano mahalaga sa isang eksena kaya nagmumukhang maliit ang isang karakter. Sa
eksena sa pelikulang Avenger, isang magandang halimbawa ng High angle na kuha
nina Thor at Captain America na siyang ginamit ng direktor para magmukhang
mahina ang dalawang super hero sa pagpapatuloy ng kanilang pakikipaglaban na tila
may iba na namang silang pupuksain na kalaban na hindi maubos-ubos. Ang ganun
damdamin ay matagumpay na napadarama sa mga manonood dahil sa tamang
pagkakuha ng anggulo.
c) Pinakapayak na anggulo na napapanood sa isang pelikula ay tinatawag na Eye-
Level. Ang anggulong ito ay isang “personal view” na tila pagkakuha sa karakter ng
eksena ay parang sa tunay. Hindi ito makabagdamdaming kuha ngunit nagagamit pa
rin ito sa paglalarawan at pagpapaliwanag sa pagunlad ng banghay ng pelikula.
PANITIKANG PANLIPUNAN
Itinuturing din ang anggulong ito na “personal view” dahil kapantay lang nito ang
taas ng pinaglalagyan ng kamera sa mga nagsisiganap sa mga eksena.
d) Ang low angle ay ginagamit sa mga eksenang nagpapakita ng katapangan at
kapangyarihan sa isang pelikula. Inilalagay rin ang kamera nito sa ibaba ng linya ng
mata ng artista at nakatuon ito pataas. Kaya sa isang eksena na paghaharap ng
mayaman at mahirap inilalagay ang kamera sa baba at itinuton ito sa artistang
mayaman para bigyan puwang ang kanyang estado na ipinapakita ang kanyang
kapangyarihan laban sa mahirap na karakter na nakatuon naman ang kamera sa ibaba.
e) Ang literal na pagtingala sa kuwadro ng kamera o pagtungo sa ibaba ng kamera ay
tinatawag Oblique Angle. Ang ganitong anggulo ay ginagamit ng direktor sa
pagkuha ng mahahalagang eksena kaugnay sa kanyang pelikula.
PAG-IILAW (LIGHTING)
Kung ikaw ay kukuha ng video sa pamamagitan ng iyong cellphone o kamera,
hindi mo na inisip ang manipulahin ang pag-iilaw. Ang modernong digital na
pagkuha ay makaprodyus ng malinaw na imahe sa maliwanag o madilim na mga
sitwasyon, at para sa maraming pakay, ang mahalaga sa lahat ay malinaw ang paksa.
Sa artistikong pag-iilaw ng paglikha ng pelikula ay higit lamang sa pananglaw na
nagpapahintulot sa atin na makita ang aksyon. Ang maliwa-liwanag at madilim-dilim
na lugar sa loob ng kwadro ay tumutulong likhain ang kabuuang komposisyon ng
bawat shot at gabayan ang ating atensyon tungo sa tiyak na mga bagay at kilos. Ang
liwanag ng inilawang mantsa ay guguhit sa ating mata tungo sa isang susing galaw,
habang ang isang aninag ay naikukubi ang detalye o lumikha ng pananabik tungkol sa
anumang maaaring naroon. Ang pag-iilaw ay nakapagsasasabi ng mga kayarian: ang
kurba ng isang mukha, ang butil ng isang piraso ng kahoy, ang guhit ng sapot ng
gagamba, ang kinang ng isang hiyas at iba pa.
a) Highlights at mga Anino (Highlights and shadows). Ang pag-iilaw ay
humuhulma ng mga bagay pamamagitan ng paglikha ng highlights at mga anino. Ang
isang highlight ay isang tapal ng kamanghamanghang liwanag sa ibabaw. Ang
highlights ay nagbibigay ng mahalagang hudyat sa tekstura ng ibabaw. Kung ang
ibabaw ay makinis, gaya ng salamin o or krom, ang highlights ay magsisilbing sinag
o kislap; ang isang magaspang o maligasgas na ibabaw, tulad ng isang maligasgas na
Page 7
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union
batong nakaharap, nagbubunga nang higit na makalat ng highlights. Ang mga anino
halos gayundin, nagpapahintulot sa mga bagay na magkaroon ng porsyon sa dilim
(tinatawag na pagtatabing) o patunguhin ang mga anino papunta sa ibang bagay.
b) Direction. Ang direksyon ng pag-iilaw sa isang shot ay tumutukoy sa daan ng ilaw
mula sa pinagmulan ng pinagmumulan ng bagay na may ilaw. Para sa kaginhawahan,
maaari naming makilala sa mga frontal lighting, sidelighting, backlighting,
underlighting, and top lighting.
c) Frontal lighting ay nakilala ito sa pamamagitan ng pagkahilig upang maalis ang
mga anino.
d) Backlighting, sa pangalan pa lamang, nagmumungkahi itong ang ilaw ay
nagmumula sa likod ng paksa. Ang ilaw ay maaaring iposisyon sa maraming angulo:
mataas sa itaas ng figura, sa iba't ibang mga anggulo sa gilid, itinuturo tuwid ng
kamera, o galing sa ilaim o ibaba. Ginamit nang walang iba pang mga pinagkukunan
ng liwanag, ang backlighting ay may gawi na lumikha ng silweta (ang madilim na
hugis at balangkas ng isang tao o isang bagay na nakikita laban sa isang mas magaan
na bakgrawn, lalo na sa madilim na liwanag). Kasama ang higit pang mga pangharap
na pinagmumulan ng liwanag, ang pamamaraan ay maaaring lumikha ng isang
banayad na tabas. Ang paggamit ng ilaw na ito ay tinatawag na gilid ng ilaw o rim na
ilaw.
e) Underlighting, nagpapahiwatig na ang liwanag ay nagmumula sa ibaba ng paksa.
Dahil ang underlighting ay may posibilidad na papangitin ang mga tampok, ito ay
madalas na ginagamit upang lumikha ng mga dramatikong panginginig sa epektong
katakot-takot, ngunit maaaring ipahiwatig lamang nito ang isang makatotohanang
pinagmulan ng liwanag, tulad ng isang tsiminea, o plaslayt. Gaya ng nakagawian, ang
isang partikular na pamamaraan ay maaaring gumana nang iba ayon sa konteksto.
f) Top lighting, ang spotlight ay kumikinang mula sa halos direkta sa itaas ng mukha.
Ang itaas na ilaw ay lumilikha ng isang kaakit-akit na imahe. “Ito ay isang bagay ng
pagiging totoo - lahat ng bagay ay hindi nakikita sa lahat ng oras”.
Ang pag-iilaw sa pinagmulan ay may kalidad, at may direksyon. Maaari rin
itong makilala sa pinagmulan nito. Sa paggawa ng isang dokumentaryo, ang
filmmaker ay maaaring obligado na mag-shoot na may anumang liwanag ay
PANITIKANG PANLIPUNAN
magagamit. Gayunman, karamihan sa mga kathang-isip na mga pelikula ay
gumagamit ng mga karagdagang pinagkukunan ng liwanag upang makakuha ng higit
na kontrol sa mga hitsura ng mga imahe. Kadalasan ang mga table lamp at streetlight
na iyong nakikita sa isang set ay hindi malakas o iba't-ibang sapat upang lumikha ng
isang malakas na imahe. Gayunpaman, ang filmmaker ay kadalasang lumikha ng
isang disenyo ng ilaw na tila pare-pareho sa mga mapagkukunan sa tagpuan. Ang
mga huwaran ng pag-iilaw ay nagayak ng nakikitang pinagkukunan.
Ang mga direktor at mga maninekreto (cinematographers) ng pagmamanipula
sa pag-iilaw ng tanawin ay kadalasang nagpapasiya sa dalawang pangunahing
pinagmumulan: isang mahalagang liwanag (key light) at liwanag na punan (fill light).
Ang pangunahing ilaw (key light) ay ang pangunahing mapagkukunan, na nagbibigay
ng pinakamaliwanag na pag-iilaw at paghahagis ng pinakamatibay na anino. Ang
pangunahing ilaw ay ang pinaka-direktang liwanag, at karaniwang ito ay iminungkahi
ng isang pinagkukunan ng ilaw sa tagpuan. Ang isang ilaw na punan ay isang mas
malalim na pag-iilaw na "pumupuno sa," paglambot o pag-aalis ng mga anino na
itinatapon ng susi na ilaw (key light). Sa pamamagitan ng pagsasama-sama ng susi
(key) at punan (fill), at sa pamamagitan ng pagdaragdag ng iba pang mga
mapagkukunan, ang ilaw ay maaaring kontrolado ng lubos na eksakto.
Dalawang Tuntunin ay tumutukoy sa iba't ibang intensidad ng pag-iilaw:
1. Ang mababa na susi sa pag-iilaw (low-key lighting) ay naglalagay ng karamihan sa
hanay sa anino; ilang mga highlight lamang ang tumutukoy sa paksa. Ang uri ng pag-
iilaw ay nagpapataas ng pagaalinlangan at lumilikha ng isang madilim na kalooban;
kaya, ito ay ginagamit sa misteryo at panginginig sa takot na mga pelikula.
2. Ang mataas na susi sa pag-iilaw (High-key lighting), sa kabaligtaran, ay
nagreresulta sa mas maraming liwanag na lugar kaysa sa mga anino, at ang mga
paksa ay nakikita sa gitna ng grays sa higlights, na may mas kaunting kaibahan. Ang
mataas na susi sa pag-iilaw (high-key lighting) ay angkop para sa komik at liwanag
na moods, tulad ng sa isang musikal. Sa pangkalahatan, ang mga eksena sa mataas na
kaibahan, na may malawak na pagkakaiba sa pagitan ng liwanag at madilim na mga
lugar, ay lumikha ng mas makapangyarihan at dramatikong mga imahe kaysa sa mga
eksena na pantay-pantay na naiilawan.
Page 8
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union
Ang direksyon ng liwanag ay gumaganap din ng isang mahalagang papel sa
paglikha ng isang epektibong biswal na imahe. Halimbawa, ang epekto na ginawa ng
pantay sa ibabaw na pag-iilaw (flat overhead lighting) ay ganap na naiiba mula sa
epekto ng malakas na ilaw sa gilid mula sa antas ng sahig. Ang backlighting at front
lighting ay lumikha din ng iba't ibang epekto.
Mga Gabay na Tanong sa Pagsusuri ng Pag-iilaw:
1. Ang pag-iilaw ba ay ng pelikula sa kabuuan ay
a. tuwiran. marahas, at matapang; b. Kainaman o katamtaman at balanse;
c. Malamlam at malaganap?
d. Ang mataas o mababang susing pag-iilaw ba ay namamayani o nangingibabaw?
e. Paano ang desisyon nga pag-iilaw umaakma sa kuwento ng pelikula?
2. Naging artipisyal ba ang pag-iilaw mula sa simula hanggang sa katapusan, mula sa
mga lugar saan walang makitang pagkukunan ng ilaw, o naging likas ang pagmumula
nito sa pinagkukunang nakita o iminungkahi sa tabing?
3. Paano nakaaambag ang pag-iilaw sa kabuuang emosyonal na saloobin o himig ng
pelikula?
ARALIN4: PANLIPUNANG NILALAMAN/SOCIAL
CONTENT NG PELIKULA
 Kaugnayan ng istorya sa kasalukuyan at aral na mapupulot mula rito.
 Ito ay mga kasalukuyang nagaganap o kaganapan na maiuugnay sa
kasalukuyan na makikita o ginamit sa pelikula.
 Ito ay maaring mga sakit sa lipunan o mga magagandang nangyayari sa
lipunan.
 Paggamit ng iba’t ibang dulog sa loob ng pelikula.
IBA PANG ELEMENTO NG PELIKULA
1. TEMA- tumutukoy sa pangkalahatang konsepto ng palabas at mga inaasahanag
epekto nito sa manonood. Halimbawa, kung ang tema ng ng pelikula at tungkol sa
karahasan sa kababaihan. Layunin nitong pukawen ang atensyon ng madla tungkol
sa isyung ito at magsilbing tulay upang makapagnilay o kumilos ang manood.
PANITIKANG PANLIPUNAN
Paksa, Diwa, Kaisipan at pinakapuso ng Kwento.
Mayroon bang “puso” ang pelikula?
May taglay ba itong kaisipan at diwang tatatak sa isipan at damdamin ng mga
manunuod na kaugnay ng kanilang mga karanasan sa buhay?
Ang tema o paksa ang nag-iiwan ng kakintalan sa isipan at damdamin ng
manonood kaugnay ng kanyang karanasan sa buhay. Ang tema sa isang pelikula ay
ang mga nakatagong mensahe, ideya o konsepto na umudyok upang ang isang tauhan
ay kumilos ayon sa nararapat. Bukod sa ito ay nakatagong mensahe maaari din itong
isang aral na ipinaparating sa mga manonood. Iba-iba ang ginagamit na tema o paksa
sa isang pelikula. May mga awtor na nagsasabing ang tema ay nabubuo sa isang salita
lamang kagaya ng obsesyon, pagtataksil, ambisyon, pagseselos, pag-ibig, kahirapan,
hustisya, diskriminasyon, kagandahan ng kalikasan, tagumpay, kabiguan, kamatayan,
kultura at marami pang iba. Samantalang sa ibang awtor, ang tema ay binubuo sa
isang pangungusap katulad ng Hindi sukatan ang layo sa isa’t isa sa tunay na
pagmamahalan, Nasusubok ang tunay na pagkakaibigan sa oras ng kagipitan at
marami pang iba.
2. DIYALOGO. Matino ba o bulgar ang mga salitang ginamit sa kabuuan ng
pelikula?
 Angkop ba ang lenggwahe sa takbo ng mg apangyayari?
3. TITULO O PAMAGAT. Mayroon ba itong panghatak o impact?
 Nakikita ba kaagad at nauunawaan ng manonood ang mga simbolismo na
ginamit sa pamagat?
 Naghahatid ng mensahe at nagsisilbing panghatak ng pelikula.
 Ano ang ipinahihiwatig ng pamagat?
 May mensahe bang ipinahihiwatig ang pamagat?
4. SEQUENCE ISKRIP. Pagkakaunod-sunod ng mga pangyayari sa isang kuwento
sa pelikula. Ipinamamalas nito ang tunay na layunin ng kwento.
5. TUNOG AT MUSIKA. Pagpapalutang ng bawat tagpo at pagpapasidhi ng
ugnayan ng tunog at linya ng mga diyalogo. Pinupukaw ang interes at
damdamin ng manonood.
Page 9
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union
Malinaw at maayos bang nailapat ang mga tunog sa mga bahagi ng pelikula na
nagbibigay daan upang bigyang linaw ang mga pangyayari at maramdaman ng
manunuod ang sitwasyon, tagpuan at kalagayan ng pangyayari sa pelikula.
Maganda at may kaugnayan ba ang paglalapat ng musika sa bahagi ng pelikula?
Nagbigay daan ba ito sa damdamin upang mapadama sa mga manunuod ang
sitwasyon sa pelikula?
Ang mga boses ba ng mga tauhan sa pelikula ay nakaapekto sa mga pangyayari,
sitwasyon, kalagayan at estetika ng pelikula?
Ipaliwanag ang esensya ng paglalapat ng musika, tunog at boses sa mga bahagi
ng pelikula.
MUSIKA. Malaki ang papel na ginagampanan ng musika sa pelikula na hindi
maipaghihiwalay ang dalawa. Mas pinatitingkad, mas pinadadama at mas
pinapaganda ng musika ang pelikula sapagkat kung wala ito ay maaaring lalabas na
hindi natural, malungkot at walang buhay ang isang pelikula. Taglay ng musika ang
sari-saring papel na ginagampanan sa pelikula na mahalaga sa emosyonal na aspeto
ng pelikula o maaaring isang malaking tulong ito sa paglinang ng nasabing kwento.
Napakamahalaga ang musika na aspetong isinaalangalang ng mga manggagawa ng
pelikula kabilang ang direktor at prodyuser. Naniniwala sila na ang reaksyon ng mga
manonood ay hindi lamang nakukuha sa mga paraan katulad ng takot, lungkot at
ligaya kundi sa pamamagitan din ng pagpapadanas ng isang pelikula sa mga
manonood, ang tinatawag musika. Bunga nito ang paglahok ng musika sa pelikula ay
masusing pinag-iisipan kaya kabilang ang musika sa kinikilala sa tuwing mayroong
pagpaparangal sa pelikula.
HALAGA NG MUSIKAL NA ISKOR. Karaniwan may mga pagkakataon na sa
ating panonood ay hindi natin masyadong pinahahalagahan ang musika sapagkat
nakatuon lamang tayo sa mga nagsisipagganap o sa mismong kwento ng pelikula.
Karaniwan sa mga manonood ay hindi ito napapansin. Magkagayunpaman, hindi ito
nangangahulugan na walang itong malaking kontribusyon sa pelikula. Sa katunayan,
malaking ang naiaambag ng musika sa kung paano tayo tumutugon o sa ating
mismong pagdanas ng pelikula. Natatamo ito sa paraang, napapatatag ang emosyong
PANITIKANG PANLIPUNAN
isinasaad sa mga imaheng nakikita, pinasisigla nito ang ating imahinasyon at
ekspresibong emosyon na hindi naipararating sa mga purong imahe lamang.
Bunga na rin ng kanyang kahalagahan sa pelikula at ang magiging reaksyon
natin bilang manonood, nagiging palasak na rin ang ating katawagan dito bilang
kaligirang musika (background music). Hindi dapat namamaliit ang musika sa
usaping pelikula. Maituturing ang katawagang background music bilang isang
misnomer sapagkat mayroon integral na tungkuling ang musika sa pelikula. Sa halip
ituring ang musika bilang pantulong o katuwang ng pelikula.
Sa aklat ni Bogss (2008), pinaliwanag niya ang dalawang pananaw ng wastong
antas ng subordinasyon. Ang tradisyonal na pananaw at modernong pananaw. Sa
paniniwala ng tradisyonal, ang musika ng mahusay na pelikula ay nagtatanghal ng
barayting tungkulin na ginagawa nito tayong hindi konsyus sa kanyang presensya. Sa
ibang pahayag, kung hindi natin namamalayan ang nasabing musika ay maituturing
bilang isang mabuting iskor. Kaya sasabihin na hindi dapat napakamaganda ang
musika sapagkat maaaaring maagaw nito ang atensyon ng mga manonood.
Samantala, taliwas sa sinundang paniniwala. Ang modernong paniniwala
naman ay nagsasabi na hindi lamang ang musika naghahangad sa ating konsyus na
atensyon kundi kailangang dominahin din nito ang piktyur na nakikita iskrin.
Kailangan lamang ay napapanatili nito ang kanyang halagang pagkakaugnay sa
biswal, dramatiko at ritmong elemento ng pelikula sa pangkalahatan.
Parehong ang modernon at tradisyonal na pananaw ay nagkakatagpo sa isang
esensyal nap unto: ang musika na nakakaagaw ng pansin na naisasakripisyo ng ang
pelikula ay hindi maituturing na epektibo. Ang isang mainam na iskor ng musika ay
isang signipikant na estrutural na element, nagsasagawa ng isang mabuting tungkulin
sa isang maayos na pagkakaugnay na paraan.
MGA TUNGKULIN NG MUSIKAL ISKOR. Dalawa ang pangkalahatang
pangunahin ng musika, ang pagbuo ng estruktural na mga ritmo at ang pagganahin
ang ating emosyonal na pagtugon, parehong ang mga ito ay nagpapataas at
nagpapalakas ng epekto ng imaheng nakikita natin sa iskrin.
Ang musikal iskor ay bumubuo ng estruktural na ritmo parehong sa pelikula
bilang pangkalahatan at sa bawat eksena sa pamamagitan ng pagdebelop ng takbo sa
Page 10
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union
naaayon hanggang sa paggalaw ng bawat kuha at ang takbo ng mismong pag-iedit.
Samantalang ang iskor ng pelikula ay gumaganap bilang pamuno at nagdaragdag ng
naratibo at dramatikong estruktura na nagpapagana sa ating emosyonal na pagtugon
na kahanay sa bawat indibidwal na sekwens at sa mismong pelikula bilang kabuuan.
Ang damdamin ay nabubuo sa epektibong paggamit ng musika, samantalang ang
musikal iskor naman ay nagiging mainam na repleksyon sa mga emosyonal na patern
at humuhubog sa kabuuan ng pelikula.
Ang musika ng pelikula ay nahahati sa dalawa. Ang mickey mousing na teknik
na halaw sa animasyon. Ito ay tumpak, kinalkyula na musika at kilos. Ang ritmo ng
musika ay kapareho sa natural na ritmo sa mga gumagalaw na mga bagay sa iskrin.
Samantala ang pangkalahatang iskor (generalized score) naman ay walang
paghahangad na magkapareho sa musika at sa pangkalahatang emosyonal na
kapaligiran at damadamin ng sekwens o sa pelikulang bilang kabuuan.
ANG TUNOG. Maituturing ang tunog bilang makapangyarihang teknik sa paggawa
ng pelikula. Katulad ng musika bilang pambihirang apinidad sa pelikula, ang tunog
din may mahalagang papel na ginagampanan sa pagbuo ng pelikula. Hindi
matatawaran ang naiambag nito kahit sa paggawa ng silent film noon mga taong
1926. Ang mga silent film noon ay sinasamahan ng mga tunog mula sa piyano, organ,
ensemble o orkestrang musika. Sa paglipas ng panahon, marami na rin ang
nadiskubre na higit pang makakatulong sa pagdebelop ng isang pelikula katulad ng
pagrerekord ng mga diyaogo at mga tunog (sound effects) ay pinatunayan na naman
nito ang kanyang ambag bilang epektibong katuwang sa pagpapalabas ng emosyon at
ritmong itinataglay sa mga imahe. Bunga nito ay hindi maikakaila na ang tunog ay
nakapagdaragdag ng antas kahulugan at nagbibigay ng emosyonal na estimulo na mas
higit pang nagbibigay ng intensidad sa karanasan ng manonood.
Dahil sa nakatuon ang ating kamalayan sa mismong pelikula lalong lalo na sa
kwento, ay naisasantabi natin ang malikhaing aspeto ng tunog, musika o soundtracks.
Ang mga ito ay pinag-iisipan din kaya mahalagang bilang isang manonood ay
sinusuri ang mga ito, ang impormasyong kanyang ibinabahagi sa mismong eksena at
kanya mismo komplekadong mga teknik bilang pagpapasigla sa damdamin. Sa
kasalukuyan, ang isang tagadesinyo ng tunog (sound designer) ay maaari ng
PANITIKANG PANLIPUNAN
makapagrekord, maghalo (mix), magsala (filter), pahinain (modulate), palakasin
(amplify), at maghudyat (cue up) ng mga tunog kung kinakailangan. Maaaring ang
tunog na ito ay nairekord mula sa totoong buhay o di naman kaya ay mga inipon nila
mula sa mga pananaliksik sa internet. Mula sa mga pag-awit ng mga ibon, pagtunog
ng mga doorbell, tunog ng mga kuliglig sa gabing payapa, pagtahol ng mga aso,
hanggang sa mga pagputok ng baril, ang mga ito ay naggagamit para sa isang tiyak na
eksena para sa pagkokonvey ng isang partikular na emosyon o kahulugan.
NAKIKITA AT DI-NAKIKITANG TUNOG. Sa mga nabanggit, sinasabing ang
tunog at imahe ay kailangang magklumentaryo sa bawat isa. Ibig sabihin mayroong
sinkronisasyon ang isang nairekord na tunog mula sa biswal na imahe ng iskrin. Ang
nakikita ng mga manonood sa iskrin ay may taguring nagsasalitang mga larawan
(talking pictures), dito mas napapamangha ang mga tao mula sa mga salitang
lumalabas. Ang pagkapit ng mga tunog na nagiging pantulong sa pagpapadama ng
emosyon sa mga manonood sa pagkakataong iyon na nanggagaling sa mismong mga
imahe ng iskrin. Ito ay tinatawag na nakikitang tunog (visible sounds).
Taliwas naman sa nakikita ang hindi nakikitang tunog (invisible sound). Ito ang
tunog na nagmumula sa isang bagay o pinagmulan na hindi nakikita sa iskrin.
Ginagamit ito para mas palawigin pa ang dimensyon ng pelikula labas sa nakikita sa
iskrin sa pagtatamo ng higit pang dramatiko epekto. Nagiging tungkulin ang mataas
na eskpresibo o simbolikong paraan bilang mga malayang imahe. Patunay ito na sa
totoong buhay ay marami sa ating mga tunog ngayon ang hindi nakikita, sapagkat
hindi naman kinakailangan na alamin pa kung saan ito nanggagaling o imposibleng
mahanap pa ang kanyang pinanggagalingan. Sa madaling salita ang mga
manggagawa ng pelikula ay gumagamit ng mga tunog hiwalay sa elemento ng
pagkukuwento na may kakayahang maglalahad ng impormasyon saganang sarili.
Kung napapakinggan natin ang mga kalampag ng mga kubyertos at plato kahit ang
eksena naman ay nakatuon sa mga taong nag-uusap sa sala ay maaaring
nagpapahiwatig na mayroong naghahanda o kumakain sa kusina.
6. PANIMULA. Kinakailangang banggitin ang pamagat ng pelikula, produksyong
gumawa, ng pelikula, ang mga artistang nagsisiganap, sumulat ng pelikula,
Page 11
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union
production designer, director ng photograpiya, producers, executive
producers at direktor. Maaring idagdag sa panimula kung ito ay halaw sa
isang nobela kung saan nakabase ang pelikula.
7. EDITING. Mahusay ba ang pagkakatagpi-tagpi ng mga pangyayari sa pelikula?
May mga bahagi bang tumalon o di magkakaugnay o di maunawaang
pangyayari dahil sa editing?
8. PRODUCTION DESIGN
 Ang lokasyon ng mga props na ginamit sa mga eksena ng pelikula ay
makatotohanan at nagpadama sa mga manunuod ng totoong kalagayan ng
buhay ng mga tauhan sa pelikula.
 Ang kasuotan ng mga artista, maging ang make-up ay mahusay na naipamalas
sa mga bahagi ng pelikula upang maipadama ang totoong kalagayan ng
pangyayari ng mga tauhan sa pelikula.
 Ang mga tagpuan o lokasyong ginamit sa pelikula ay akmang-akma sa
sitwasyong hinihingi sa kuwento ng pelikula.
9. DIREKSYON. Mahusay bang nagampanan ng director ang kanyang tungkulin
upang maiparating ang tunay na mensahe ng pelikula batay sa pagkakasulat ng
iskrip?
 Matagumpay bang naisakatuparan ng director ang paglalapat ng lahat ng element
ng pelikulaupang maipakita ang kagandahan at kahusayan ng kalidad ng isang tunay
na pelikula?
10. MGA KAISIPAN O ARAL NG PELIKULA. Ano ang kaisipan o aral na
matatagpuan sa pelikula?
11. KONKLUSYON AT REKOMENDASYON. Pagbibigay ng sariling puna o
pagdaragdag para sa ikakaganda ng pelikula sa iyong sariling paghuhusga.
12. TAGPUAN. Ang tagpuan ay ang panahon at oras kung kailan at saan ang
kuwento ng pelikula nagaganap. Bagama’t ang tagpuan ay kalimitang nakikitang
walang silbi o nakaligtaan, ito ay isang mahalagang kasangkapan o elemento sa
anumang kuwento at gumagawang isang mahalagang kontribusyon sa tema o sa
kabuuang epekto ng isang pelikula. Nang dahil sa kompleks na pag-uugnayan ng
tagpuan sa iba pang elemento ng kuwento- banghay, tauhan, tema, tunggalian,
simbolismo- ang epekto ng tagpuan sa kuwentong isinalaysay ay kailangang
PANITIKANG PANLIPUNAN
sinuring mabuti maigi. At dahil sa kanyang kahalagahang biswal na gampanin,
kailangang maisaalan-alang na isang makapangyarihang elementong pangsinema
sa kanyang sariling kakanyahan.
KAHALAGAHAN NG TAGPUAN. Mahalaga ang tagpuan sa estorya ng isang
pelikula. Sa panunuri, nararapat lamang mabatid kung saan naganap ang madudulang
tagpo ng buhay na inilahad sa pelikula. Kailangan ding mabatid kung paano
inilarawan ng filmaker ang tagpuan, ang kabutihan nito sa akda at kung ito ba ay
nakalilikha ng isang kapaligiran.
Mahalagang mabatid ng mga manunuri ang kaligirang panlipunan sa panahong
nalikha ang pelikula. Kung ang tagpuan ay sa lunsod, mahalagang makita ang
kaligiran tulad ng: a.) ang pamamaraan ng pamumuhay ng mayyaman at mahihirap;
b) ang kaugaliang umiiral sa mga tao; c) at ang kagandahan at kapangitan ng buhay sa
lunsod.
Mula pa noong unang kapanahunan pa ng sinema, ang mga kritiko at manonood
ay naunawaang ang tagpuan ay may aktibong papel sa sinema kay sa karaniwang
papel nito sa teatro.
Ayon kay Andre Bazin: Ang indibidwal ay napakahalaga sa teatro. Ang dula
(drama) sa eskrin ay maaaring magaganap kahit walang mga aktor. Ang
humahambalos na pinto, ang dahon sa pag-ihip ng hangin, ang paghampas ng alon sa
dalampasigan ay nakapagpapatingkad ng isang dramatikong epekto. Iilan sa mga obra
maestrang pelikula ay gumagamit ng tao bilang aksesori, tulad ng ekstra, o bilang
pampaganada ng kalikasan, kung saan itiuturing na tunay na pangunahing tauhan o
karakter.
Sa pagsisiyasat ng tagpuan kung may kaugnayan ito sa kuwento, mahalagang
isaalang-alang ang epekto ng apat na mga salik na ito bilang kabuuan:
a) Temporal na Salik. Ang panahon kung kailan nagaganap ang kuwento sa pelikula.
b) Heograpikong Salik. Ang pisikal na lokasyon at ang kanyang katangian, kabilang
ang tipo ng kalupaan, klima, dami ng populasyon (ang kanyang biswal at sikolohikal
na impak), at anumang iabng pisikal na salik ng lokalidad na maaaring nagkakaroon
ng epekto sa mga tauhan ng kuwento at ang kanilang mga aksyon.
c) Sosyal na Estruktura at Ekonomikong Salik
Page 12
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union
d) Kustombre, moral na kaugalian at mga koda ng kaasalan.
Ang bawat salik ay may mahalagang epekto sa mga suliranin, mga tungalian at
katangian ng mga tauhan at kailangang isaalanag-alang bilang integral na bahagi ng
banghay ng kuwento o tema.
PAPEL O TUNGKULIN NG TAGPUAN SA PELIKULA
Tagpuan Bilang Determiner ng Tauhan. Ang apat na aspeto ng tagpuan na nakalista
sa itaas ay mahalaga upang unawain ang natauralistik na interpretasyon ng
ginagampanang papel ng tagpuan. Ang interpretasyong ito ay nakabatay sa
paniniwala na ang ating katangian, kapalaran, at tadhana ay naipakilala sa
pamamagitan ng mga lakas sa labas ng ating sarili, na maaaring tayo ay wala kung
ihahambing sa mga produkto ng ating minana at kapaligiran, at na ang kalayaan ng
pagpili ay isang ilusyon lamang. Samakatuwid, sa pamamagitan ng pagsasaalang-
alang ng kapaligiran , may makabuluhang puwersang tagahubog o maging isang
dominanting tagapagtimpi, ang interpretasyong ito ang pumupuwersa sa atin upang
isaalang-alang kung paano ang kapaligiran ay humubog sa mga tauahan kung ano sila
– sa ibang salita, kung paano ang kalikasan ng tauhan ay diniktahan ng mga salik
tulad ng kanilang panahon ng kasaysayan, ang patikular na lugar sa Sanlibutan na
kanilang pinanahanan, ang kanilang lugar sa sosyal at eonomikong estruktura, at ang
kustom, moral na saloobin, alituntunin ng pag-uugali na ipinataw sa kanila ng lipunan
o sosyedad. Ang mga kapaligirang salik na ito ay maaaring mapanghikayat na sila’y
nagsilbing bagay na mas mahalaga kaysa kaligiran para sa banghay ng pelikula.
Sa ilang pagkakataon ang kapaligiran ay gumaganap bilang antagonista sa
banghay. Ang protagonista ay maaaring makipagbuno laban sa pwersang
pangkapaligirang nagdidiin sa kanila, nagsusumikap upang ipahayag ang kalayaang
pumili o tumakas s bitag. Kaya, ang marubdob na konsiderasyon ng kalupitan,
kapabayaan o kawang-malasakit, o makapangyaring lakas ng kapaligiran ay
kalimitang isang susi upang maunawaan ang tauhan at ang kanyang suliranin.
a) Tagpuan bilang Repleksyon ng Karakter (Setting as Reflection of Character).
Ang kapaligiran kung saan nakatira ang isang tao ay nagpapakita sa mga manonood
ng hudyat upang maunawaan ang papel na kanyang ginagampanan sa pelikula. Ito’y
PANITIKANG PANLIPUNAN
totoo lalong-lalo na sa aspeto ng kanyang kapaligiran kung saan ang isang indibidwal
ang may hawak. Ang isang bahay ay halimbawa ng mahusay na indikasyon ng
katauhan ng tauhan. Ang tagapanood ay kailangang malay sa mga interaksyon sa
pagitan ng kapaligiran at tauhan, kung ang tagpuan ba ay tagahubog ng tauhan o isa
lamang repleksyon nito.
b) Tagpuan Para sa Anyo ng Katotohanan (Setting for Verisimilitude). Ito ay
binibigyang kahulugan sa pagkamakatotohanan o ang pgiging totoo. Halimbawa ang
pagkakaroon ng katotohanan sa banghay o imahe ng isang pelikula na
nakapagpapakita ng pagiging realistiko. Isa sa pinakamalinaw at pinakanatural na
tungkulin ng tagpuan ay likhain ang pagtitipon ng realidad na nagbibigay sa
manonood ng pagiging makatotohanan sa panahon at lugar at madama ang pagiging
doon. Kinikilala ng Filmmakers ang lubos na kahalagahang ginagampanan ng isang
awtentikong tagpuan sa paglikha ng pelikulang kapani-paniwala. Samakatuwid,
maaaring umabot sila ng ilang buwan sa paghahanap ng isang akmang tagpuan at
saka na pakilusin ang crew, mga aktor, at mga ekipo libo-libong milya upang makuha
ang angkop na kaligiran para sa kuwentong tinatangkang gawan ng pelikula. Upang
makapanghikayat, kailangang maging awtentik ang napipiling tagpuan maging sa
kaliit-liitang detalye ng minuto.
c) Tagpuan Para sa Manipis na Biswal Impak (Setting for Sheer Visual Impact).
Ang Filmakers ay pumipil ng isang tagpuang may kakayahang maaninag ang biswal
impak. Kung ang paggawa nito ay pinapayagan sa loob ng ipinahihintulot ng tema at
pakay ng pelikula, ang filmakers ay pipili ng tagpuan na may mataas na antas ng
viswal impak o malakas ang biswal impak.
d) Tagpuang Lumikha ng Emosyonal na Atmospera o Kapaligiran,
Pagkakalarawan, at Biswal Impak (Setting to Create Emotional Atmosphere,
Characterization, and Visual Impact). Sa mga espesyalisadong pelikula, ang tagpuan
ay mahalaga sa paglikha ng malaganap na emosyonal na kapaligiran. Ito’y kailangang
sa mga pelikulang katatakutanat sa iilang mga piksyong agham at pantasya.
e) Tagpuan Bilang Simbolo (Setting as Symbol). Ang tagpuan ng kuwento ng isang
pelikula ay maaaring nagbabadya ng malakas na simbolikong kahulugang ginamit
upang ipaglaban ito o maging kinatawan hindi lamang sa isang lokasyon o lugar.
Page 13
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union
Mga Gabay na Tanong sa Pagsusuri ng Tagpuan sa Pelikula (Mayos, Tanawan &
Espique, 2007)
1. Paano ipinakita ng filmmaker ang tagpuan?
2. Ano-anong sangkap ang kanyang ginamit upang ipakita ito?
3. Inilarawan ba ang kaliit-liitang sulok sa kabuuan ng larawan ng pook?
4. Kapani-paniwala ba ang napiling tagpuan upang kumilos ng ganito o ganoon ang
mga tauhan sa pelikula?
5. Ano ang pinakamahalagang bagay ang ginamit ng filmmaker upang ipakita ang
tagpuan ng pelikula?
6. Angkop ba ang tagpuan sa pagkilos at paksa ng kwento sa pelikula.
13. KASUOTAN
Hindi magiging buo ang isang pelikula hanggat hindi akma ang kasuotan ng
mga magsisipagganap. Kaya malaki ang tungkulin ng isang tagadesinyo ng kasuotan
sa pagdedesisyon kung ano ang pinakamainam na kasuotan na isusuot ng mga artista.
Bago pa man ang pagbuo o magaganap ang syuting ay mahalagang naihanda na sa
kanyang kaisipan, at plano kung ano ang magiging kaanyuan ng mga kasuotan ng
mga magsisipagganap. Sa tagadesinyo nakaatang ang responsibilidad sa pagpaplano
at sa pagsasakatuparan sa mga damit na gagamitin sa produksyon. Sa tulong nito,
nabibigyan niya ng suporta hindi lamang ang pisikal na kaanyuan kundi pati ang
emosyonal na aspeto na siyang mas lilinang pa sa pagsasakarakterisasyon ng mga
tauhan.
Bukod sa tagadesinyo ng kasuotan ay isinasangguni ang mga ito sa iba pang
kabilang ng produksyon katulad ng direktor, kostyumer, hairstylist, at mga artista.
Ilalahad ng tagadisenyo ang kanyang tentatibong guhit sa tinatawag na costume
plates. Kung ano ang mapagkakasunduan ng lupon ay siyang gagamitin sa
pagsasagawa ng pelikula. Sa totoong buhay, nagsusuot tayo ng mga damit upang
proteksyunan at magmukha tayong kaaya-aya sa paningin ng iba pero sa pelikula ay
mas lalong tinutulungan nito ang isang artista na mailabas niya mismo ang karakter sa
kwento.
Sa pelikulang Bituing Walang Ningning, si Laviña Arguelles (Cherry Gil) ay
gumanap bilang isang sikat na mang-aawit. Pinatingkad ang kanyang karakter sa
tulong ng mga magagandang damit na kanyang isinisuot, mga alahas, at maayos na
PANITIKANG PANLIPUNAN
make-up. Samantalang, si Dorina Pineda (Sharon Cuneta) naman ay simple lamang
ang pananamit na isinusuot para ilarawan ang kanyang karakter bilang simpleng
tagahanga ng mang-aawit. Nangangahulugang, inilalarawan ng mga kasuotan at
pinagtitibay nito ang katayuan ng mga karakter sa lipunan, pamumuhay, edad,
trabaho, pinag-aralan, at iba pa. Higit pa, nakakatulong din ang mga kasuotan na muli
tayong maibalik sa mga nakalipas na panahon ng ating kasaysayan. Sa pelikulang
Birdshot (2016), si Mendoza (John Arcilla) ay nakasuot ng damit pampulis. Malaki
ang papel na ginagampanan ng kanyang kasuotan para mas maging kapani-paniwala
siya sa kanyang karakter. Mahalaga sa isang aktor na para mapag-iba siya sa kanyang
tunay na buhay ay makadama siya ng kaginhawaan sa kanyang isinusuot na damit.
Sinasabing ang isinusuot ng isang aktor kung halimbawa isa siyang pulis, guro,
doktor, magsasaka, tambay, o kumadrona ay natutulungan nitong magampanan niya
nang maayos ang kanyang papel. Sa mga artista mas nagkakaroon sila ng
internalisasyon sa karakter na kanilang ginagampanan kung nakikita na nila mismo
ang kanilang karakter na taglay na ang kasuotan.
Isa na siguro sa pinakamahirap na pagdaanan ng isang tagadisenyo ng
kasuotan ay kapag may kinalaman sa kasaysayan ang isang pelikulang gagawin.
Sapagkat nangangailangan ito ng masinsinang pananaliksik. Bawat detalye ay
komplimentaryo sa bawat isa at kailangang makatotohanan mula sa damit, alahas,
hairstyle, at iba pa. Tanda din maturidad ng isang aktor kung nagsasaliksik siya sa
kasaysayan ng kwento at ng kanyang mismong karakter. Bunga naman nito, maaari
naman siyang makapagbigay ng suhistiyon sa tagadisenyo ng kasuotan para sa
pagpapaunlad ng kanyang isusuot.
Ayon sa https://en.wikipedia.org/wiki/Costume_design ang mga sumusunod
ay ang karaniwang proseso sa pagdidisenyo sa kasuotan.
1. Pag-aanalisa. Ito ang unang hakbang sa pag-aanalisa ng iskrip, musikal na
komposisyon, koreograpi, at iba pa. Ang parametro ng kasuotan sa isang palabas ay
pinagtitibay at pauna ng isinasagawa ang banghay ng kasuotan. Binabalangkas ng
kasuotang banghay kung sinong karakter ang kabilang sa eksena, kung kailan
magpapalit ang mga aktor at kung ano ang mga kasuotan ang nabanggit sa iskrip.
2. Kolaborasyong Disenyo. Ang pinakamahalagang yugto sa proseso kung saan ang
mga tagadisenyo ay makikipagtagpo sa direktor. Dapat malinaw sa bawat isa ang
Page 14
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union
direksyon ng palabas. Parehong pag-unawa ang direktor at mga tagadisenyo kung ano
ang tema ng palabas at anong mensahe ang gusto nilang makuha ng mga manonood.
3. Pananaliksik sa Kasuotan. Kapag ang direktor at ang mga tagadisenyo ay nasa
parehong pahina, ang susunod na hakbang ng tagadisenyo ay ang magsasagawa ng
pananaliksik. Kailangan may pag-unawa siya hinggil sa kwento, bunga nito ay mas
mauunawaan niya ang mga karakter. Nakatutulong ito para sa higit pang malawak na
pananaliksik sa bawat karakter na pinagtitibay ang bawat personalidad sa
pamamagitan ng kanilang kasuotan.
4. Preliminaryong pagguhit ng plano at pag-lay-out ng Kulay. Kung may sapat na
kaalaman na bunga ng pananaliksik ay maaari ng makapagdisenyo ng kasuotan sa
pamamagitan ng paggawa preliminaryong pagguhit ng plano. Matapos, ang
tagadisenyo ay maaari ng magsagawa ng detalyadong pagguhit at isipin ang mga
tiyak na kasuoan at kulay sa bawat karaker.
5. Pinal na pagguhit ng plano. Kung napagkasunduan na ng tagadisenyo ng kasuotan
at ng direktor, maaari ng isagawa ng tagadisenyo ang pinal na pagguhit. Tinatawag
itong pagsasalin (rendering) at kadalasang ipinipinta gamit ang waterkolor o akrilik
na pinta. Ang pinal na pagguhit ay nagpapakita kung ano ang magiging anyo ng
karakter at ang magiging kulay ng kanyang kasuotan.
Samantala, mayroon namang apat na pagpipilian kung saan kukuha ng
kasuotan ang tagadisenyo. Ito ay maaaring sa paghahanap sa mga tindahan ng mga
kasuotan o kostyum, magrenta, bumili, o maaaring magpaggawa (made to order).
14. MAKE-UP. Mahalalaga ang make-up para sa karakter ng isang artista sa isang
pelikula. Sa tulong naman ng make-up ay mas lumalabas ang inaasahang hitsura ng
isang aktor batay sa kanyang karakter. Kung naging palasak ang paggamit ng make-
up sa teatro katulad ng Kabuki ng mga Hapones na eksaheradong pagmi-make-up ang
isinasagawa gayundin naman sa pelikula. Nagagawa ng make-up na maitransporma
ng isang aktor ang kanilang sarili sa ibang bersyon na kaiba sa kanyang pagkatao.
Nabanggit ni Downs, et al. (2013) sa kanyang aklat na sa kanluran, nahahati
sa dalawang kategorya ang paglalagay ng meyk-ap.
1. Tuwirang make-up (Straight make-up). Hindi nito binabago ang hitsura ng aktor
sa halip ginagawa lamang nito ang mukha ng aktor na higit pang tatlong dimensional
PANITIKANG PANLIPUNAN
samakatuwid mas nagiging maliwang siya sa manonood. Minsan ang gumagawa nito
ay maaaring ang mismong artista lamang sa kanyang sarili.
2. Karakter na make-up (Character make-up). Pagnanais naman ito na mabago ang
hitsura ng isang aktor, halimbawa, pagdaragdag ng kulay-abo (gray) sa buhok, at
kulubot sa pagnanais na magmukhang matanda ang isang aktor. Upang magmukhang
mas epektibong may-edad, kailangan din ng aktor na magsuot ng balbas o peluka.
Ang make-up ay napakakailangan din upang mapatingkad ang ekspresibong
kalidad ng mukha ng isang aktor. Sa pelikula, mas nakikita nang malapitan ang
mukha lalo pa’t naka-close up ito sa kamera. Mahalagang maitago sa mata ng mga
manonood ang anumang hindi dapat makita nila. Kabilang sa dapat na maitago kung
hindi naman kailangan sa eksena ay ang peklat, kulubot, at paglaylay (sagging) ng
balat sa mukha. Naggawang mabago ng isang make-up artist ang anumang nais niya
sa aktor. Asahan na ang aktor mababae man o malalake ay parehong maaaring
gumamit ng make-up.
15. ANG PAG-ARTE
HALAGA NG PAG-ARTE. Ilan sa atin kapag nanonood ng pelikula, unang
kinososedera ay ang artista. Kung mahusay ang gaganap sapagkat kilala na natin
siya sa kanyang mga nagdaang pelikula ay pinapanood natin. Malaki ang papel na
ginagampanan ng isang artista upang maging makabuluhan ang isang pelikula
sapagkat kung maganda ang kwento pero pangit naman ang pag-arte ng
nagsisipagganap ay magkakaroon pa rin ng kakulangan. Isa ang pag-arte sa
maraming elemento ng pelikula na tinitingnan para sa kabuuan ng estitiko ng
pelikula. Kaya mapadula, mapatelebisyon o mapapelikula ay mahalagang
magtataglay ng teknik o kasanayan ang isang aktor na gaganap sa anumang papel.
Ang aktor ay sinumang gumaganap ng isang papel sa isang pagtatanghal. Siya
ang umaarte. Mahalaga na mayroon siyang teknik sa pag-arte upang
makapagbigay ng maliwanag na pagkaunawa sa mga manonood sa makataong-
pag-uugali (human behaviour) at higit na maunawaan ang sariling pag-uugali
gayundin ang sa iba.
PAG-ARTE SA TEATRO, PAG-ARTE SA PELIKULA
Page 15
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union
Bagaman may pagkakapareho pagdating sa elemento pero nagkakaiba pa rin
sa maraming aspeto ang pagarte sa teatro at sa pelikula. Saklaw ng teatro ang
tinatawag na live na pagganap. Napapakinggan ng mga aktor ang pagsigaw,
pagtawa, at pag-iyak ng mga manonood. Nakadaloy ito sa dalawang direksyon ang
napapanood sa entablado at ang reaksyon ng mga manonood. Samantalang sa
pelikula naman ay nakadaloy lamang sa iisang direksyon sapagkat hindi nalalaman
ng mga nagsisipagganap ang reaksyon ng kanilang mga manonood.
Ang mga artista sa teatro ay tinatawag na mga lehitimong aktor (legitimate
actor). Sila ang mga aktor na umaarte nang live sa mga manonood. Mas madaling
maging aktor sa pelikula kaysa sa teatro. Sapagkat kailangan ng intensib na pag-
eensayo kung artista ka sa entablado. Bagaman, maaari namang maging artista sa
pelikula ang isang aktor sa entablado katulad nina Eugene Domingo, John Arcilla,
at Nonie Buencamino, pero hindi magiging madali para sa isang aktor sa pelikula
na makapasok sa pag-arte sa entablado. Mas madali ang pagpasok bilang aktor sa
pelikula kahit ang mga manlalaro katulad nina Manny Pacquiao, Benjie Paras,
Efren “Bata” Reyes, at Onyok Velasco ay nabigyan ng pagkakataon na maging
aktor sa pelikula.
Sa pelikula, maaaring may double sa aktor mula sa pagkanta, pagtalon,
pangangarate, at iba pa. Samantalang sa entablado ay inaasahan ang pag-arte,
pagsayaw at pagkanta lalong lalo na kung kinakailangan iyon sa kanyang papel. Sa
teatro naman ay walang close-up lahat ay wide shot kaya inaasahan ang buong
pusong pagganap at emosyon sa artista. Hindi katulad sa pelikula maaari mong
pikiin emosyon kung hindi nakapokus sa iyo ang kamera.
Samantala, sa teatro ay aabutin ng maraming araw sa pagbabasa ng iskrip at
pagsasaulo ng mga linya. Sa pelikula naman minsan inaaaral lamang ito ng mga
artista sa mismong araw ng syuting. Sa bawat pagkakamali nila sa pagtatapon ng
linya ay maaari lamang magkaroon ng mga panibagong pag-uulit. Sa entablado ay
kailangang maging alerto kung sa anong bahagi magsasalita na dapat nakikita pa
rin sa aktor ang karakter na ginagampanan. Kung magkakamali naman sa linya,
may sinapawan, o lumaktaw ng ilang pahina, wala na itong pangalawang take kaya
doble-ingat ang ginagawa ng isang aktor. Sinasabi rito na kailangang maging tiyak
ang aktor sa entablado sapagkat napapakinggan at nakikita ng mga manonood ang
PANITIKANG PANLIPUNAN
lahat ng kanilang paggalaw sa entablado. Hindi rin nangangahulugan na walang
pag-iingat na gagawin sa pag-arte sa pelikula lalo pa’t sa bawat pagkilos ng mga
mata, ekspresyon ng mukha, gayundin ang mga salita ay hinuhuli ng kamera. Ang
pagkakaroon ng paggalaw ng mga mata o ekspresyon ng mukha na hindi naman
inaasahan sa eksena ay maaaring magpapababa sa kredibilidad at pagiging
makatotohanan ng tagpo. Katulad ng teatro, kailangang lalabas ang pagiging
natural sa pag-arte na hindi nakokonsyus sa sarili. Ipinapakita rin sa pelikula ang
kapangyarihan ng mukha na nakapagsasaggawa ng iba’t ibang emosyon. Sa pag-
arte sa pelikula o iskrin mas binibigyan ng empasis ang pagkakabisa (reacting)
kaysa pag-arte. Sa pelikula ang pagkakuha ng reaksyon (reaction shot) ay
tumutukoy sa nagiging saloobin ng taong apektado sa pag-uusap o kilos.
Kailangang maipakita sa iskrin ang nabuong emosyon ng taong nakinig sa
nagsasalita at maipakita niya ito sa kanyang mukha.
Sa aklat ni Boggs (2008) nabanggit niya na may dalawang uri ng pag-arte sa
pelikula.
1. Aksyong pag-arte (action acting). Higit itong kinakailangan sa mga aksyong
pelikula sapagkat kinabibilangan ito ng reaksyon, paggalaw ng katawan, pisikal, at
espesyal na kasanayan, pero hindi ito nagmumula sa pinakamalalim na kakayahan
ng aktor tulad ng katalinuhan at nararamdaman.
2. Dramatikong pag-arte (dramatic acting). Tumutukoy sa pagsusustina,
masinsinang diyalogo ng iba pang mga karakter, at nangangailangan ng emosyonal
at sikolohikal na lalim na bihira lamang kinakailangan sa aksyong pag-arte.
Sa madaling salita kinabibilangan ng aksyong pag-arte ang pagsasagawa.
Samantalang sa dramatikong pagarte naman ay pumapaloob ang nararamdaman,
pag-iisip, at pagbabahagi ng emosyon sa iba pang mga aktor sa loob ng pelikula.
MGA TEKNIK SA PAG-ARTE. Hindi maikakaila na sa bawat araw ay madalas
tayong umaarte na hindi natin namamalayan. Minsan, sa pagalis mo sa bahay ay
pinagsabihan ka ng iyong ina na dapat magtipid-tipid sa paggasta dahil mahal ang
bilihin. Hindi alam ng iyong ana na ang perang ibinigay niya ay naubos sa pang-
araw-araw mong gastusin at pangangailangan sa pag-aaral. Dahil sa iginagalang
mo ang iyong ina ay mas pinili mo ang manahimik ang ikubli ang iyong nadarama.
Page 16
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union

Umalis kang nagpaalam na nakangiti kahit sa kaloob-looban mo ay bahagyang Meisner, at pilosoper na si Epictetus. Ilan sa mga pangunahing katangian ay ang
nakadama ka ng pagtatampo. Sa tagpo naman sa paaralan, nag-aasta kang pag-aanalisa ng iskrip, adaptabilidad, at repitesyong pagsasanay na may
mayroong pinagkakaabalahan para hindi matawag ng guro sa kanyang oral pagkakatulad sa Meisner na teknik.
recitation. Ang mga ito ay patunay na ang pag-arte ay hindi lamang saklaw sa mga 6. Metodong Brechtian. Si Bertolt Brecht ang luminang sa estilong “epikong
arte kundi bahagi na rin ng ating pang-araw-araw na buhay. Kaya sa bahaging ito, drama” na umaasa sa replektibong paghihiwalay sa halip na magkaroon ng
pagaaralan natin ang mga teknik sa pag-arte. emosyonal na paglalahok.
Ayon sa https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_acting_techniques ang mga
sumusunod ay ang mga teknik sa pag-arte.
1. Klasikal na pag-arte (classical acting) ang pinakaterminolohiya sa pilosopiya
ng pag-arte na kabilang ang ekspresyon ng katawan, boses, imahinasyon, pag-
personalize, improbisasyon, eksternal na stimyulai, at pag-aanalisa ng iskrip.
Nakabatay ito sa teorya at mga sistema ng piling klasikal na mga aktor at direktor
kabilang si Konstantin Stanislavski at Michael Saint-Denis.
2. Sistemang Stanislavski. Kilala rin ito bilang metodong Stanislavski, ang aktor
ay humuhugot sa kanyang sariling nararamdaman at karanasan para maghatid ng
katotohanan sa karakter na ginagampanan. Inilalagay ng aktor ang kanyang sarili
sa kaisipan ng karakter upang makahanap ng mga komong bagay sa pagnanais na
makapagbibigay ng makatotohanang pagsasatao sa karakter.
3. Metodong pag-arte. Saklaw ng mga teknik na ginagamit para maging katuwang
sa aktor para unawain, makaugnay sa at pagsasatao ng karakter, tulad ng binuo ni
Lee Strasberg. Ang metodo ni Strasberg ay nakabatay sa ideya na para
makadebelop ng emosyonal at kognitibong pag-unawa kanilang papel, ang aktor
ay nararapat na gamitin ang sariling mga karanasan sa pagtukoy mismo ng papel
na ginagampanan. Nakabatay ito sa aspeto ng sistema ni Stanislavski.
4. Meisner na Teknik. Nangangailangang ang aktor ay nakapokus nang buong-
buo sa isa pang aktor at isiping siya ay totoo at sila ay nabubuhay (exist) sa mga
sandaling iyon. Ang metodong ito ay tumutulong sa mga aktor sa eksena na mas
lalong makatotohanan sa mga manonood. Nakabatay rin ito sa prinsipyo na ang
pag-arte ay makakatagpo ang kanyang ekspresyon sa tugon ng mga tao sa iba pang
mga tao at sa kalagayan. Mula pa rin ito sa sistema ni Stanislavski.
5. Praktikal na Estetiko. Isang teknik sa pag-arte na orihinal na binuo ni David
Mamet at William Macy, batay sa mga pagtuturo ni Stanislavski, Sandord

PANITIKANG PANLIPUNAN Page 17

 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union

MGA NARATIBONG TEKNIK/FILM DEVICES NA GINAGAMIT SA

PELIKULA
Sa layuning higit na maunawaan ang mensahe ng isang pelikula,
makatutulong ang pagkakaroon ng kaalaman tungkol sa mga naratibong teknik na
ginagamit sa pagbuo ng pelikula. Ang mga teknik na ito ay makatutulong sa
pagpapaliwanag sa tagpuang lugar at panahon, banghay (plot), at tauhan

PANITIKANG PANLIPUNAN Page 18

 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union

MGA MUNGKAHI SA PAGSULAT NG ISANG

PANUNURING PAMPELIKULA
1. Simulan sa pammagitan ng kawili-wiling pambungad, yaong makakahatak ng
atensyon ng mga mambabasa.
2. Suriin ang paksa o tema.
3. Isalaysay ang maikling buod ng kwento sa paraang biswal.
4. Ipakilala ang mga tauhan.
5. Suriin ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari at ang iskrip ng pelikula.
6. Suriin ang pagkakaganap ng mga tauhan. Dapat ay natural ang pag-arte ng
mga nagsiganap.
7. Suriin ang bahaging teknikal gaya ng sinematograpiya, editing, paglapat ng
tunog, musika at iba pa.
8. Bigyang pansin ang aral na nakapaloob sa kuwento.
9. Wakasan sa pamamagitan ng paglalagom ng mahahalagang bias sa iyo bilang
manonood at magmunkahi kung data o hindi dapat panoorin ang pelikula.

MGA PAALALA:
1. Dapat ay unawaing mabuti ang kwento ng pelikulang susuriin.
2. Ang pagsusuri ay hindi dapat maimpluwensyahan ng kasikata ng mga
nagsiganap sa pelikula.
3. Hindi layunin ng panunuring pampelikula ang batikusin o siraan ang isang
pelikula.
4. Magbigay ng tamang impresyon at rekomendasyon ukol sa pelikulang sinuri.

MAHAHALAGANG KAALAMAN:
1. Ang panunuring pampanitikan ay pagsusuri sa mga elemento ng pelikula.
2. Ang pagdidirehe ay isa sa mga pinakamahalagang elemento ng pelikula
sapagkat ito ang maituturing na sentro kung paano nabuo ng isang pelikula.

PANITIKANG PANLIPUNAN Page 19

 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union

PORMAT SA ISANG PAGSUSURING PAMPELIKULA

PANGHULING PAGTATAYA
I. Pamagat ng Pelikula
II. Direktor ng Pelikula GAWAIN 1: PANUTO: Sagutin ang mga sumusunod na tanong.
III. Podyuser 1. Bakit mahalagang pag-aralan ang panuuring pampanitikan? Ipaliwanag.
IV. MgaTauhan _____________________________________________________________________
V. Tema ng Pelikula _____________________________________________________________________
VI. Buod ng Pelikula _____________________________________________________________________
VII. Banghay ng mga Pangyayari _____________________________________________________________________
a. Panimula _____________________________________________________________________
b. Saglit na Kasiglahan _____________________________________________________________________
c. Tunggalian ____________________________________________________________________.
Tao laban sa tao
Tao laban sa sarili 2. Ano ang kahalagahan ng panunuring pampanitikan? Ipaliwanag.
Tao laban sa lipunan _____________________________________________________________________
Tao laban sa kapaligiran o kalikasan _____________________________________________________________________
d. Kasukdulan _____________________________________________________________________
e. Kakalasan _____________________________________________________________________
f. Katapusan _____________________________________________________________________
VIII. Mga Aspektong Teknikal _____________________________________________________________________
a. Sinematograpiya _____________________________________________________________________
b. Musika ____________________________________________________________________.
c. Visual Effects
d. Set Design 3. Sa iyong palagay, dapat pa bang isama sa inyong kurikulum ang pag-aaral ng mga
IX. Panlipunang Nilalaman o Social Content ng Pelikula ito? Bakit at Ipaliwanag.
X. Kabuuang Mensahe/Aral ng Pelikula _____________________________________________________________________
XI. Konklusyon at Rekomendasyon _____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
PANITIKANG PANLIPUNAN Page 20
 LA UNION COLLEGES OF SCIENCE AND TECHNOLOGY INC.
Central West, Bauang, La Union

_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________.
4. Bilang isang mag-aaral, sa paanong paaran mo magagamit ang mga iyong
natutunan sa aralin sa pang-araw-araw buhay? Ipaliwanag.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________.

5. Para sa iyo, mahalaga bang pag-aralan ang mga ito? Ipaliwanag.

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________.

PERFORMANCE TASK: Gumawa ng isang maigsing video na pumapatungkol sa

adbokasiyang pangangalaga sa kalikasan na aabot ng 10-20 minuto. Kinakailangang
maipakita mo ang tama at hindi dapat na pagtrato sa kalikaan.
PAMANTAYAN Marka
Organisasyon 25
Orihinalidad 25
Boses o Tindig 25
Ekspresyon ng mukha 15
Produksyon 10
PANITIKANG PANLIPUNAN Page 21 Kabuuan 100