สื่อการเรียนรู้ รายวิชาพื้นฐาน

ชุด แม่บทมาตรฐาน ชุด แม่บทมาตรฐาน

Ac�i�� Learning Ac�i�� Learning

ชุด แม่บทมาตรฐาน
ÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ ป.1- 6

เนื้อหา แบบฝึกกิจกรรม และแบบทดสอบ

ครบ
จบในเล่มเดียว

Active Learning
เนื้อหาครบถวน
ตามมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัด
กลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตร
กิจกรรม
Active Learning
หลากหลาย
วิทยาศาสตร์
เพื่อสรางองคความรู ตามมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัด
( ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560 ) และพัฒนากระบวนการคิด กลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตร ( ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560 )
ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551

ÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ ป.4
้ ประถมศึกษาปีท่ี 4
ชัน

กิจกรรม
การฝกปฏิบัติ
เพื่อฝกทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตร
และการแกปญหา
แบบทดสอบ
เนนการคิด
เครื่องมือวัดผลสัมฤทธิ์
ทางการเรียน
ป.4
ที่หลากหลาย ที่เนนทักษะการคิด

“สะดวกที่สุด ได้ผลสัมฤทธิ์สูงสุด”
ดร. พลอยทราย โอฮาม่า และคณะ

มมฐ. วิทยาศาสตร์ ป.4

บริษทั อักษรเจริญทัศน์ อจท. จำกัด

ดร. พลอยทราย โอฮาม่า
142 ถนนตะนาว เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร 10200
โทร. /แฟกซ์. 02 6222 999 (อัตโนมัติ 20 คูส
่ าย) www.aksorn.com
8 858649 136756 มินตรา สิงหนาค
118 .- อภิญญา อินไร่ขิง
 สาร
˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 1 ÇÔ·ÂÒÈÒʵϹ‹ÒÃÙŒ 2

àÃ×èͧ·Õè 1 àÃÕ¹ÃÙŒ¡Ãкǹ¡Ò÷ҧÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ 3
1. วิธีการทางวิทยาศาสตร์ 4
2. ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ 8
3. จิตวิทยาศาสตร์ 15
สรุปสาระสําคัญประจําเรื่องที่ 1 17

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 2 ¤ÇÒÁËÅÒ¡ËÅÒ¢ͧÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ 18

àÃ×èͧ·Õè 1 ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµÃͺµÑÇàÃÒ 19
1. การจัดกลุ่มสิ�งมีชีวิต 20
2. ความหลากหลายของพืช 26
K
3. ความหลากหลายของสัตว์ 36
E
Y กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 1 53
กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 58
àÃ×èͧ·Õè 2 ʋǹµ‹Ò§ æ ¢Í§¾×ª´Í¡ 59
หน้าที่ส่วนต่าง ๆ ของพืชดอก 60
กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 2 89
กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 91
แบบวัดผลสัมฤทธิ์ตามตัวชี้วัดประจําหน่วยการเรียนรู้ที่ 2 92

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 3 áç⹌Á¶‹Ç§¢Í§âÅ¡áÅеÑÇ¡ÅÒ§¢Í§áʧ 98

àÃ×èͧ·Õè 1 áç⹌Á¶‹Ç§¢Í§âÅ¡ 99
แรงโน้มถ่วงของโลก 100
กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 1 114
กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 116
àÃ×èͧ·Õè 2 µÑÇ¡ÅÒ§¢Í§áʧ 117
ตัวกลางของแสง A
118
กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 2 127
กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 128
แบบวัดผลสัมฤทธิ์ตามตัวชี้วัดประจําหน่วยการเรียนรู้ที่ 3 129
˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 4 ÇÑÊ´ØáÅÐÊÊÒà 134

àÃ×èͧ·Õè 1 ÇÑÊ´Ø㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ 135

1. ประเภทของวัสดุ 136
2. สมบัติทางกายภาพของวัสดุ 143
กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 1 160
กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 162
àÃ×èͧ·Õè 2 ʶҹТͧÊÊÒà 163
สถานะของสสาร 164
กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 2 183
กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 184
แบบวัดผลสัมฤทธิ์ตามตัวชี้วัดประจําหน่วยการเรียนรู้ที่ 4 185

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 5 ´Ç§¨Ñ¹·ÃáÅÐÃкºÊØÃÔÂТͧàÃÒ 190

àÃ×èͧ·Õè 1 ¡ÒûÃÒ¡¯¢Í§´Ç§¨Ñ¹·Ã 191

1. การขึ้น - ตกของดวงจันทร์ 192
2. การเปลี่ยนแปลงรูปร่างของดวงจันทร์ 199
กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 1 208
กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 209
àÃ×èͧ·Õè 2 ÃкºÊØÃÔÂТͧàÃÒ 210
องค์ประกอบของระบบสุริยะ 211
กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 2 233
กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 235
แบบวัดผลสัมฤทธิ์ตามตัวชี้วัดประจําหน่วยการเรียนรู้ที่ 5 236

¢ŒÍÊͺ์¹¡ÒäԴá¹Ç O-NET 240

ºÃóҹءÃÁ 252
˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

2 ¤ÇÒÁËÅÒ¡ËÅÒ¢ͧÊÔ è § ÁÕ ª Õ Ç Ô µ

ÊÔè§ÁÕªÕÇԵᵋÅЪ¹Ô´
µÑǪÕÇÑ´ ÁÕÅѡɳÐᵡµ‹Ò§¡Ñ¹
1. บรรยายหน้าที่ของราก ล�าต้น ใบ และดอกของพืชดอก Í‹ҧäúŒÒ§
โดยใช้ข้อมูลที่รวบรวมได้ (มฐ. ว 1.2 ป.4 1)
2. จ�าแนกสิ่งมีชีวิตโดยใช้ความเหมือนและความแตกต่าง
ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµã¹ÀÒ¾
ของลักษณะของสิง่ มีชวี ติ ออกเป็นกลุม่ พืช กลุม่ สัตว์ และ ÁÕÍÐäúŒÒ§
กลุ่มที่ไม่ใช่พืชและสัตว์ (มฐ. ว 1.3 ป.4 1)
3. จ�าแนกพืชออกเป็นพืชดอกและพืชไม่มีดอก โดยใช้การมีดอกเป็นเกณ ์
โดยใช้ขอ้ มูลทีร่ วบรวมได้ (มฐ. ว 1.3 ป.4 2)
4. จ�าแนกสัตว์ออกเป็นสัตว์มีกระดูกสันหลังและสัตว์ ไม่มีกระดูกสันหลัง โดยใช้
การมีกระดูกสันหลังเป็นเกณ ์ โดยใช้ข้อมูลที่รวบรวมได้ (มฐ. ว 1.3 ป.4 3)
5. บรรยายลักษณะเฉพาะที่สังเกตได้ของสัตว์มีกระดูกสันหลังในกลุ่มปลา กลุ่ม
สัตว์สะเทินน�้าสะเทินบก กลุ่มสัตว์เลื้อยคลาน กลุ่มนก และกลุ่มสัตว์เลี้ยงลูก
ด้วยน�้านม และยกตัวอย่างสิ่งมีชีวิตในแต่ละกลุ่ม (มฐ. ว 1.3 ป.4 4)
àÃ×èͧ·Õè 1 ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµÃͺµÑÇàÃÒ
໇ÒËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ
จ�าแนกสิ่งมีชีวิตออกเป็นกลุ่ม โดยใช้ความเหมือนหรือความแตกต่างของลักษณะต่าง ๆ ของสิ่งมีชีวิตเป็นเกณ ์ได้
จ�าแนกพืชออกเป็นพืชดอกและพืชไม่มีดอก โดยใช้การมีดอกเป็นเกณ ์ได้
จ�าแนกสัตว์ออกเป็นสัตว์มีกระดูกสันหลังและสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง โดยใช้การมีกระดูกสันหลังเป็นเกณ ์ได้
บรรยายลักษณะเฉพาะที่สังเกตได้ของสัตว์มีกระดูกสันหลังในกลุ่มต่าง ๆ ได้
ยกตัวอย่างสัตว์มีกระดูกสันหลังในแต่ละกลุ่มได้

ชวนอานชวนคิด

ศัพทนารู
พืช
(พลานท)
สัตว
( แอ็นนิมัล)
เห็ด
( มัชรูม) Ãͺ æ µÑÇàÃÒ
ÁÕÊÔè§ÁÕªÕÇÔµÍÐäúŒÒ§¹Ð

เพือ่ น ๆ รูห รือไมวา

สิ่งมีชีวิตตาง ๆ รอบตัวเรา
จําแนกไดกี่กลุม อะไรบาง

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 19
 1 ¡ÒèѴ¡ÅØ‹ÁÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ
สิ่งมีชีวิตต่าง ๆ ในโลกของเรา
มีมากมาย เพื่อให้ง่ายและสะดวกใน
การศึกษาสิ่งมีชีวิต นักวิทยาศาสตร์
จึงใช้วิธีการส�ารวจและเก็บรวบรวม
ข้อมูลเพือ่ จ�าแนก หรือจัดกลุม่ สิง่ มีชวี ติ
ออกเป็นกลุ่มใหญ่ ๆ โดยใช้ลักษณะ
ส� า คั ญ บางประการที่ เ หมื อ นกั น หรื อ
แตกต่ า งกั น เป็ น เกณ ์ จากนั้ น จึ ง
จ�าแนกสิ่งมีชีวิตที่มีลักษณะเหมือนกัน
หรือคล้ายคลึงกันให้อยูใ่ นกลุม่ เดียวกัน àÃÒÊÒÁÒö
จําแนกสิ่งมีชีวิต
䴌͋ҧäúŒÒ§

กิจกรรม ลองทําดู
ดูภาพ แล้วตอบค�าถาม
8 1. หมายเลขใด เป็นพืช
2 ………………………………………………………..

1 10 ………………………………………………………..
9
3 2. หมายเลขใด เป็นสัตว์
………………………………………………………..

6 ………………………………………………………..

7 3. หมายเลขใด ไม่ใช่พืช
5 4 และสัตว์
………………………………………………………..

………………………………………………………..

20
 สิ่งมีชีวิต ที่อยู่รอบตัวเรามีมากมาย ซึ่งสิ่งที่เราน�ามาพิจารณาในการ
จ�าแนกสิ่งมีชีวิตออกเป็นกลุ่ม เรียกว่า เกณฑ โดยเราสามารถใช้เกณ ์
ความเหมือนหรือความแตกต่างจากลักษณะของสิ่งมีชีวิต เช่น การเคลื่อนที่
การสร้างอาหาร เป็นต้น มาจ�าแนก ลักษณะเฉพาะของ
สิ่งมีชีวิตออกเป็นกลุ่มได้ 3 กลุ่มใหญ่ สิ่งมีชีวิตในแตละกลุม
ได้แก่ สิ่งมีชีวิตกลุ่มพืช กลุ่มสัตว์ และ มีอะไรบาง àÃÒÊÒÁÒöÈÖ¡ÉÒä´Œ
¨Ò¡¡Ô¨¡ÃÃÁµ‹Í仹Õé
กลุ่มที่ไม่ใช่พืชและสัตว์
กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 1 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
¡ÒèÒṡ¡ÅØ‹ÁÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ การสังเกต
การจ�าแนกประเภท
การลงความเห็นจากข้อมูล
จุดประสงค : สังเกต ส�ารวจ และจ�าแนกประเภทของสิ่งมีชีวิต โดยใช้ลักษณะความเหมือน
หรือความแตกต่างของสิง่ มีชวี ติ เป็นเกณ ไ์ ด้
ระบุปญหา : เราสามารถจ�าแนกสิ่งมีชีวิตออกเป็นกลุ่มได้อย่างไร
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................
ÍØ»¡Ã ŸµÍ§ãª
1. แว่นขยาย 1 อัน 2. แหล่งข้อมูล เช่น หนังสือ อินเทอร์เน็ต เป็นต้น
¢Ñ¹µÍ¹¡Ò÷Ò
1. แบ่งกลุม่ แล้วช่วยกันแสดงความคิดเห็นเกีย่ วกับลักษณะส�าคัญ
ของสิง่ มีชวี ติ ชนิดต่าง ๆ จากนัน้ สืบค้นข้อมูลเพิม่ เติม
2. ให้แต่ละกลุ่มส�ารวจสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ รอบบริเวณโรงเรียน เช่น
โคนต้นไม้ สนามหญ้า เป็นต้น แล้วบันทึกผลลงในตาราง
3. สังเกตและวิเคราะห์ลักษณะของสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิดที่สังเกตได้ แล้วบันทึกผล
4. พิจารณาลักษณะความเหมือนหรือความแตกต่างของสิ่งมีชีวิตที่สังเกตได้ แล้วก�าหนด
เป็นเกณ ์ส�าหรับใช้ในการจ�าแนกประเภทของสิ่งมีชีวิต
5. สรุปผลการจ�าแนกกลุ่มสิ่งมีชีวิต แล้วน�าเสนอหน้าชั้นเรียนเพื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มอื่น ๆ
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 21
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
การสังเกตและจ�าแนกกลุ่มสิ�งมีชีวิต
การเคลื่อนไหว การเคลื่อนที่ การสรางอาหาร
สิ่งมีชีวิตที่พบ
ได ไมได ได ไมได สรางอาหารได สรางอาหารไมได
1. …………………………………
2. ………………………………….
3. ………………………………….
4. ………………………………….
5. ………………………………….
6. ………………………………….
ÊÃØ»¼Å
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

…………………………………………………….….…………….……………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการท�ากิจกรรม ท�าให้ทราบว่า สิง่ มีชวี ติ แต่ละชนิดมีลกั ษณะโครงสร้าง

ภายนอกและการด�ารงชีวิตแตกต่างกันไป สิ่งมีชีวิตที่จัดอยู่ในกลุ่มเดียวกันจะมี
ลักษณะบางประการทีเ่ หมือนกันหรือคล้ายคลึงกัน เราจึงสามารถใช้ลกั ษณะความ
เหมือนหรือความแตกต่างของสิง่ มีชวี ติ เป็นเกณ ใ์ นการจ�าแนกสิง่ มีชวี ติ ออกเป็น
3 กลุ่มใหญ่ ดังนี้
22
 1 กลุม พืช คือ กลุม่ สิง่ มีชวี ติ ทีส่ ามารถสร้างอาหารได้เอง
จากกระบวนการสังเคราะห์ดว้ ยแสง โดยอาศัยรงควัตถุ
กลุมสิ่งมีชีวิต สีเขียวที่พืชสร้างขึ้น เรียกว่า คลอโรฟลล พืชสามารถ
เคลื่อนไหวได้แต่เคลื่อนที่ไม่ได้
ตัวอยางพืช เช่น พริก มะนาว มอสส์ ผักกาด เป็นต้น
2 กลุมสัตว คือ กลุ่มสิ่งมีชีวิตที่ไม่สามารถสร้างอาหารได้เอง
ต้องกินสิง่ มีชวี ติ อืน่ เป็นอาหารเพือ่ ให้ได้พลังงานในการด�ารงชีวติ
สัตว์สามารถเคลื่อนไหวร่างกายและเคลื่อนที่ได้
ตัวอยางสัตว เช่น สุนัข ไก่ ปลา แมลงต่าง ๆ เป็นต้น
3 กลุมที่ไมใชพืชและสัตว
คือ กลุม่ สิง่ มีชวี ติ นอกเหนือจาก
กลุ่มพืชและกลุ่มสัตว์ ซึ่งบาง
ชนิ ด ท� า หน้ า ที่ ช ่ ว ยย่ อ ยสลาย
ซากพืชและซากสัตว์ บางชนิด
สามารถเคลือ่ นไหวและเคลือ่ นทีไ่ ด้
บางชนิดสามารถสร้างอาหารเองได้
แต่บางชนิดสร้างอาหารไม่ได้
ตัวอยางสิ่งมีชีวิตที่ไมใชพืชและ
สัตว เช่น แบคทีเรีย เห็ด รา
ไวรัส เป็นต้น

เกร็ดวิทย - นารู
จุลินทรีย หรือ จุลชีพ (Microorganism) เป็นสิ่งมีชีวิต
ขนาดเล็กที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า ต้องใช้กล้องจุลทรรศน์ ยีสต์
ในการส่องดู จุลินทรีย์มีหลายชนิด เช่น รา แบคทีเรีย
ยีส ต์ เป็นต้น ซึ่งจุลินทรีย์บางชนิ ดมี ป ระโยชน์ ส ามารถ
น� า ไปใช้ ผ ลิ ต ยารั ก ษาโรคหรื อ ใช้ ห มั ก อาหารต่ า ง ๆ ได้
แต่บางชนิดอาจก่อให้เกิดโรคต่าง ๆ กับคน สัตว์ และพืชได้ รา

การจัดกลุมสิ่งมีชีวิต 23
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 1
1 ดูภาพสิ่งมีชีวิตที่กําหนดให จากนั้นสืบคนขอมูลและบันทึกลงในตาราง
สิ่งมีชีวิต การเคลื่อนไหว การสรางอาหาร เปนสิง่ มีชวี ติ ในกลุม
หรือการเคลื่อนที่

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

1. ………………………………………………….. ………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

2. ………………………………………………….. ………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

3. ………………………………………………….. ………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

4. ………………………………………………….. ………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

24