หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน

วิทยาศาสตร์

หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน
และเทคโนโลยี

ป.5
ชั้นประถมศึกษาปที่ 5 เลม 1
ตามมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัด
กลุม สาระการเรียนรูว ทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560 )
เล่ม 1

วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.5 เลม 1

ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551

ดร.เพ็ญพักตร ดร.พลอยทราย

นร.วิทยาศาสตร์ฯ ป.5 เล่ม 1

ISBN : 978 - 616 - 203 - 814 - 3
บริษท
ั อักษรเจริญทัศน์ อจท. จำกัด
142 ถนนตะนาว เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร 10200
โทร./แฟกซ์ 0 262 22999 (อัตโนมัติ 20 คูส
่ าย) 9 786162 038143
www.aksorn.com Aksorn ACT
68.- ดร.เพ็ญพักตร ภูศิลป ดร.พลอยทราย โอฮามา 68 .-
 สารบัญ วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี àÅ‹Á

หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 àÃÕ¹ÃÙŒÇÔ·ÂÒ ÒÊ Ã 2
º··Õè 1 àรÕ¹รÙŒ¡รкǹ¡Òร·ÒงÇÔ·ÂÒÈÒʵร์ 3
1. วิธีการทางวิทยาศาสตร์ 5
2. ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ 8
3. จิตวิทยาศาสตร์ 14
สรุปสาระสำาคัญ 16
กิจกรรมฝึกทักษะ 17
กิจกรรมสร้างสรรค์ผลงาน 19

หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 ÊÔè§ÁÕ ÕÇÔ ¡Ñ ÊÔè§áÇ ÅŒ Á 20

º··Õè 1 ªÕÇÔµÊัÁพั¹ธ์ 21
1. โครงสร้างและลักษณะของสิง� มีชวี ติ ในแหล่งทีอ่ ยู่ 23
2. ความสัมพันธ์ในสิ�งแวดล้อม 29
3. การถ่ายทอดพลังงานของสิ�งมีชีวิต 35
4. ความสำาคัญของสิ�งแวดล้อม 41
สรุปสาระสำาคัญ 45
กิจกรรมฝึกทักษะ 46
กิจกรรมสร้างสรรค์ผลงาน 48

º··Õè 2 Åѡɳзҧ¾Ñ¹¸Ø¡ÃÃÁ¢Í§ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ 49
การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมของสิ�งมีชีวิต 51
สรุปสาระสำาคัญ 62
กิจกรรมฝึกทักษะ 63
กิจกรรมสร้างสรรค์ผลงาน 65
หน่วยการเรียนรู้ที่ 3 áç ¹ ÕÇÔ ÃШíÒÇѹ 66
º··Õè 1 แรงลัพธ์ 67
แรงลัพธ์ 69
สรุปสาระสำาคัญ 77
กิจกรรมฝึกทักษะ 78
กิจกรรมสร้างสรรค์ผลงาน 79
º··Õè 2 áçàÊÕ´·Ò¹ 80
แรงเสียดทาน 82
สรุปสาระสำาคัญ 92
กิจกรรมฝึกทักษะ 93
กิจกรรมสร้างสรรค์ผลงาน 95

หน่วยการเรียนรู้ที่ 4 ¾Åѧ§Ò¹àÊÕ§ 96
º··Õè 1 àÊÕ§ÃͺµÑÇàÃÒ 97
1. การได้ยินเสียงผ่านตัวกลาง 99
2. ลักษณะของเสียง 105
3. อันตรายจากมลพิษทางเสียง 112
สรุปสาระสำาคัญ 117
กิจกรรมฝึกทักษะ 118
กิจกรรมสร้างสรรค์ผลงาน 119

โครงงานวิทยาศาสตร์ 120
อภิธานศัพท์ 122
บรรณานุกรม 124
 3
หน่วยการเรียนรู้ที่

áç㹪ÕÇµÔ »ÃШíÒÇѹ
แรงลัพธ์ ลรÇÁ งแรง ลÒÂแรง·Õ¡รзÒ
µ Çัµ à ÂÕ Ç¡ั¹ ¹·ÔÈ·Òงà ÂÕ Ç¡ั¹ ร ลµÒง ง
แรงÊ งแรง·Õ¡รзҵ Çัµ ¹·ÔÈ·Òงµรง ÒŒ Á¡ั¹
ÊÒ รัºÇัµ ·Õ ÂÙ¹Ôงแรงลัพธ์ ÐÁÕ Òà ¹ÈÙ¹Â์
แรงàÊÕ ·Ò¹ แรง·Õà¡Ô ¹รÐ ÇÒง ÇÔ ÊัÁ Êั
งÇัµ ª¹Ô àพ µŒÒ¹¡Òรà ล ¹·Õ งÇัµ ¹ั¹
แลÐÁÕ·ÈÔ ·Òงµรง ÒŒ Á¡ัº¡Òรà ล ¹·Õ งÇัµ ¹ั¹

µÑǪÕéÇÑ´
1. อธิบายวิธีการหาแรงลัพธของแรงหลายแรงในแนวเดียวกันที่กระทําตอวัตถุในกรณีที่วัตถุอยูนิ่งจากหลักฐานเชิงประจักษ
มฐ. ว 2.2 ป.5 1
2. เขียนแผน าพแสดงแรงที่กระทําตอวัตถุที่อยูในแนวเดียวกันและแรงลัพธที่กระทําตอวัตถุ มฐ. ว 2.2 ป.5 2
3. ใชเครื่องชั่งสปริงในการวัดแรงที่กระทําตอวัตถุ มฐ. ว 2.2 ป.5 3
4. ระบุผลของแรงเสียดทานที่มีตอการเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุจากหลักฐานเชิงประจักษ มฐ. ว 2.2 ป.5 4
5. เขียนแผน าพแสดงแรงเสียดทานและแรงที่อยูในแนวเดียวกันที่กระทําตอวัตถุ มฐ. ว 2.2 ป.5 5
 ศัพทนารู
º··Õ 1 áçÅѾ¸ คําศัพท
resultant force
คําอาน
ริ'ซัลทันท ฟอซ
คําแปล
แรงลัพธ
force ฟอซ แรง
push พุช ผลัก
pull พุล ดึง

force

resultant force

pull

áçÅѾ¸¤×ÍÍÐäÃ

? áÅÐÁÕÅѡɳÐ
Í‹ҧäÃ

67
 กิจกรรม
นําสูก ารเรียน
ÈÖ¡ÉÒ¢ŒÍÁÙŨҡÀÒ¾ áŌǵͺ¤íÒ¶ÒÁ

㹧ҹ¡ÕÌÒÊÕ»ÃШíÒ»‚¢Í§âçàÃÕ¹áË‹§Ë¹Öè§ ÁÕ¡ÒÃᢋ§¢Ñ¹ªÑ¡à‹Í
ÃÐËÇ‹Ò§·ÕÁÊÕ¿ŒÒ¡Ñº·ÕÁÊÕá´§ «Öè§ÁÕÊÁÒªÔ¡ÀÒÂã¹·ÕÁ ·ÕÁÅÐ 3 ¤¹
â´ÂÊÁҪԡᵋÅФ¹ÀÒÂã¹·ÕÁä´ŒÍÍ¡áç㹡Òô֧àª×Í¡à·‹Ò æ ¡Ñ¹

¾Ç¡àÃÒÍ‹ÒÂÍÁᾌ
¾Ç¡àÃÒª‹Ç¡ѹÍÍ¡áç Í‹ÒÂÍÁᾌ
ÊÙŒ æ ãËŒÁÒ¡¢Öé¹Ë¹‹Í äÁ‹ÂÍÁ ÊÙŒ æ
ÎØÂàÅÎØÂ

ทีมสี า ทีมสีแดง

1. ËÒ¡·ÕÁÊÕ¿ŒÒáÅзÕÁÊÕá´§´Ö§àª×Í¡´ŒÇÂáç·Õè෋ҡѹ àª×Í¡¨Ðà¤Å×è͹·ÕèËÃ×ÍäÁ‹ à¾ÃÒÐÍÐäÃ

2. ËÒ¡¡ÃÃÁ¡ÒÃãËŒ·ÕÁÊÕá´§à¾ÔèÁÊÁÒªÔ¡ä´ŒÍÕ¡ 2 ¤¹ ¼ÅÅѾ¸¨Ð໚¹Í‹ҧäà à¾ÃÒÐÍÐäÃ
3. ËÒ¡µŒÍ§¡Ò÷íÒãËŒàª×Í¡ÁÕ¡ÒÃà¤Å×è͹·Õèä»·Ò§½˜่§·ÕÁÊÕ¿ŒÒ ¹Ñ¡àÃÕ¹¤Ô´Ç‹ÒµŒÍ§·íÒÍ‹ҧäÃ

68
 หนวยการเรียนรูที่ 3
áç㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ

1. áçÅѾ¸
ในชีวิตประจําวันของเรา มีกิจกรรมหลายอยางที่เราตองออกแรงกระทํา
ตอวัตถุตาง เชน เปด ปดประตู หยิบสิ่งของ ยกกลองลัง ตีปงปอง ดึงเชือก
แรง หมายถึง การกระทําที่ทําใหวัตถุที่หยุดนิ่งเปลี่ยนเปนเคลื่อนที่ หรือ
ทําใหวัตถุที่กําลังเคลื่อนที่มีความเรวเพิ่มขึ้น ชาลง หยุดนิ่ง หรือเปลี่ยนแปลง
ทิศทางไป การออกแรงกระทําตอวัตถุอาจมีแรงหลายแรงมากระทําตอวัตถุ
รวมกัน โดยผลรวมของแรงหลายแรงนี้ เราเรียกวา แรงลัพธ์
เล่นกับสุนัข เล่นชักเย่อ

ไกวชิงช้า เขนรถ

ลากรถและเขนรถ าพที่ 3.1 ตัวอยางการออกแรงกระทําตอวัตถุ

¡Ô¨¡ÃÃÁã´ºŒÒ§·Õ赌ͧÍÍ¡áçËÅÒÂ
áçËÇÁ¡Ñ¹ à¾×Íè ·íÒãËŒÇµÑ ¶Øà¤Å×Íè ¹·Õè

69
 ¡Ô¨¡ÃÃÁ·Õè 1 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตร์ที่ใช้
การหาแรงลัพ ์ 1. การวัด
2. การสังเกต
3. การทดลอง
 จุดประสงค์ 4. การพยากรณ
5. การใชจํานวน
1. ทดลองเพื่ออธิบายวิธีการหาแรงลัพธของแรงหลายแรง 6. การตีความหมายขอมูลและลงขอสรุป
7. การจัดกระทําและสื่อความหมายขอมูล
ในแนวเดียวกันที่กระทําตอวัตถุในกรณีที่วัตถุอยูนิ่ง
2. เขียนแผน าพแสดงแรงทีก่ ระทําตอวัตถุทอี่ ยูใ นแนวเดียวกัน
และแรงลัพธที่กระทําตอวัตถุ
3. ใชเครื่องชั่งสปริงในการวัดแรงที่กระทําตอวัตถุตาง

 ต้องเตรียมต้องใช้
1. โตะเรียน 1 ตัว 5. ดินนํ้ามัน 2 กอน
2. กระดาษแขงแผนใหญ 1 แผน 6. ถุงพลาสติกหูหิ้ว 1 ใบ
3. เครื่องชั่งสปริงแบบแขวน 2 เครื่อง
4. แหลงขอมูล เชน หนังสือ อินเทอรเนต

 ลองท�าดู µ ¹·Õ
1. แบงกลุม กลุมละ 3 4 คน แลวชวยกัน
นําดินนํ้ามัน 2 กอน ใสถุงพลาสติกหูหิ้ว
2. ใหรวมกันคาดคะเนและบันทึกวา เมื่อนํา
ถุ ง พลาสติ ก หู หิ้ ว ที่ มี ก  อ นดิ น นํ้ า มั น มา
เกี่ยวที่ตะขอของเครื่องชั่งสปริงแบบแขวน
และถือเครือ่ งชัง่ ในแนวดิง่ ผลจะเปนอยางไร
3. ทําการทดลองเพือ่ ตรวจสอบผลการคาดคะเน
แลวอานคาของแรงและบันทึกผลลงในสมุด
าพที่ 3.2 ทดลองหาแรงลัพธโดยใช
เครื่องชั่งสปริง 1 เครื่อง
70
 หนวยการเรียนรูที่ 3
áç㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ

4. ชั่งนํ้าหนักดินนํ้ามัน 2 กอน อีกครั้งหนึ่ง

แตครั้งนี้ใหใชเครื่องชั่งสปริง 2 เครื่อง
โดยนําหูหิ้วของถุงพลาสติกเกี่ยวตะขอ
ของเครือ่ งชัง่ ขางละหูและใหถอื เครือ่ งชัง่
ในแนวดิง่ เพือ่ อานคาของแรงจากเครือ่ ง
ชั่งทั้ง 2 เครื่อง
5. บันทึกผลคาของแรงที่อานได จากนั้น
นําขอมูลมาเขียนแผน าพแสดงแรงที่
อยูใ นแนวเดียวกันและแรงลัพธลงในสมุด
6. นําเสนอผลการทดลอง จากนั้นรวมกัน าพที่ 3.3 ทดลองหาแรงลัพธโดยใช
อ ิปรายและสรุปผล ายในชั้นเรียน เครื่องชั่งสปริง 2 เครื่อง
µ ¹·Õ
1. แตละกลุมสงตัวแทนทํากิจกรรมกลุมละ 2 คน โดยใหออกแรงผลักโตะเรียนตัวเดียวกันไป
ในทิศทางเดียวกัน (พรอม กัน) และใหสมาชิกที่เหลือชวยกันสังเกตและบันทึกผล
2. รวมกันสรุปผลการทํากิจกรรม แลวนําขอมูลมาเขียนแผน าพแสดงแรงลัพธของแรง
หลายแรงในแนวเดียวกันที่กระทําตอวัตถุในกรณีที่วัตถุอยูนิ่ง ลงในกระดาษแขงแผนใหญ
และตกแตงใหสวยงาม
3. แตละกลุมนําเสนอผลงานหนาชั้นเรียน เพื่อแลกเปลี่ยนความคิดเหนกับเพื่อนกลุมอื่น

 หนูตอบได้
1. แรงลัพธคืออะไร จงอธิบายมาพอสังเขป
2. การออกแรงดันโตะ 1 แรง กับการออกแรงดันโตะ 2 แรง จะมีความแตกตางกันหรือไม
เพราะอะไร
3. หากมีรถยนตจอดหนาประตูบา นของนที แลวนทีตอ งการเลือ่ นรถออกไปดวยความเรงดวน
นักเรียนคิดวา นทีควรเลือกออกแรงผลักรถคนเดียว หรือเรียกใหคนอืน่ มาชวย เพราะเหตุใด
71
 แรงลัพธ์ คือ ผลรวมของแรงตั้งแต 2 แรงขึ้นไปที่รวมกันกระทําตอวัตถุ
เดียวกัน แลวมีผลทําใหวัตถุเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ไปตามผลของแรงลัพธ

าพที่ 3.4 ตัวอยางการออกแรงกระทําตอวัตถุ

จากตัวอยาง เดก 1 คน เขนรถ กับเดก 2 คน เขนรถ แรงที่ทําใหรถ
เคลื่อนที่จะแตกตางกัน เนื่องจากเดก 2 คน ชวยกันเขนรถยอมมีแรงกระทําตอ
รถมากกวา จึงทําใหรถเคลื่อนที่ไดงายกวา เพราะแรงของเดก 2 คน ที่กระทํา
ในทิศทางเดียวกันจะเทากับผลรวมของแรงทั้งสองแรงนั้น
แรง มีหนวยเปนนิวตัน ( ) และเพื่อทําใหเกิดความเขาใจในการหา
แรงลัพธ เราจะเขียนแผน าพแสดงแรงที่กระทําตอวัตถุดวยการเขียนลูกศร
โดยเขียนหัวลูกศรแสดงทิศทางของแรง และเขียนความยาวลูกศรแสดงคาหรือ
ขนาดของแรงที่กระทําตอวัตถุ (ถาออกแรงมากลูกศรจะยาว ถาออกแรงนอย
ลูกศรจะสั้น)
20 60

หมายเหตุ กําหนดใหความยาวลูกศร 1 ซม. เทากับแรง 10

าพที่ 3.5 ตัวอยางการเขียนลูกศรแสดงแรงที่กระทําตอวัตถุ
72