TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ

***********

TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC

ĐỀ TÀI:

PHÉP BIỆN CHỨNG VỀ MÂU THUẪN VÀ VẬN DỤNG PHÂN

TÍCH MÂU THUẪN BIỆN CHỨNG TRONG NỀN KINH TẾ THỊ
TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM
HIỆN NAY

Sinh viên thực hiện : Nguyễn Quốc Việt

Mã sinh viên : 201114219

Lớp hành chính : Anh 03- CTTT KT- K59

GV hướng dẫn : Ts. Bùi Thị Thủy

Hà Nội, 03/ 2021

 MỤC LỤC

A. MỞ ĐẦU 3

1. Vấn đề nghiên cứu 3

2. Lý do chọn đề tài 3
3. Mục đích và ý nghĩa của đề tài 4

B. NỘI DUNG 5

I. LÝ THUYẾT CHUNG VỀ MÂU THUẪN BIỆN CHỨNG 5

1. Khái niệm mâu thuẫn, mâu thuẫn biện chứng 5

2. Tính chất của mâu thuẫn 5
3. Quy luật mâu thuẫn 6
4. Ý nghĩa phương pháp luận 6

II. VẬN DỤNG PHÉP MÂU THUẪN BIỆN CHỨNG TRONG VIỆC PHÂN
TÍCH NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở VIỆT NAM
HIỆN NAY 7

1. Nền kinh tế thị trường và những đặc điểm 7

1.1. Khái niệm về nền kinh tế thị trường 7
1.2. Ưu, nhược điểm của nền kinh tế thị trường 7
2. Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta 7
2.1. Khái niệm kinh tế thị trường định hướng XHCN 8
2.2. Đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta 8
2.3. Chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN là một quá trình
tất yếu 9
2.4. Những thành tựu đạt được 9

1
3. Những mâu thuẫn tồn tại trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở

Việt Nam hiện nay 10

3.1. Mâu thuẫn giữa kinh tế thị trường và mục tiêu xây dựng XHCN 10
3.2. Mâu thuẫn giữa phát triển kinh tế thị trường và vấn đề phân hóa giàu
nghèo 11
3.3. Mâu thuẫn giữa phát triển kinh tế thị trường và vấn đề bảo vệ môi
trường 12
4. Vận dụng giải quyết những mâu thuẫn trong nền kinh tế thị trường định

hướng XHCN 13
4.1. Giải quyết mâu thuẫn giữa kinh tế thị trường và và mục tiêu xây dựng
XHCN 13
4.2. Giải quyết mâu thuẫn giữa phát triển kinh tế thị trường và vấn đề phân
hóa giàu nghèo 13
4.3. Giải quyết mâu thuẫn giữa phát triển kinh tế thị trường và vấn đề bảo vệ
môi trường 14
4.4. Những phương án phát triển nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN 14

C. KẾT LUẬN 15

D. TÀI LIỆU THAM KHẢO 17

2
 A. MỞ ĐẦU

1. Vấn đề nghiên cứu

Phép biện chứng về mâu thuẫn

Vận dụng phân tích mâu thuẫn biện chứng trong nền kinh tế thị trường định
hướng XHCN ở nước ta hiện nay

2. Lý do chọn đề tài

Mâu thuẫn là một hiện tượng tất yếu khách quan tồn tại phổ biến trong tự
nhiên, xã hội và tư duy. Nếu có ai hỏi rằng: Tại sao thế giới có mâu thuẫn? Tại sao
mâu thuẫn lại tồn tại? thì những câu hỏi đó không thể được trả lời, vì cái phổ biến
là cái không có khởi đầu và kết thúc. Chúng ta phải chấp nhận mâu thuẫn là một
thực tại khách quan, không thể chối bỏ hay lẩn tránh chúng.

Với quan điểm triết học của mình, khi cho rằng "tất cả mọi vật đều có tính
chất mâu thuẫn trong bản thân nó", Hêgen đã khẳng định: "Mâu thuẫn là nguồn
gốc của tất cả mọi sự vận động và của tất cả mọi sức sống". Nhận định ấy càng trở
nên đúng đắn hơn trong thực tiễn nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước
ta hiện nay.

Sau hơn 30 năm đổi mới, nhờ đường lối đúng đắn của Đảng và tinh thần tích
cực của nhân dân, đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý ngĩa lịch sử
trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Chính trị - xã hội
ổn định; quốc phòng, an ninh được tăng cường. Văn hoá - xã hội nâng cao; bộ mặt
đất nước và đời sống của nhân dân có nhiều thay đổi. Đặc biệt, đất nước ta đã từng
bước thoát khỏi khủng hoảng kinh tế và tình trạng kém phát triển, đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Kinh tế tăng trưởng khá, nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa từng bước hình thành, phát triển…

3
 Bên cạnh những thành tựu to lớn mà ta đã đạt được, vẫn tồn tại nhiều những
hạn chế, khuyết điểm, những mâu thuẫn trở thành hòn đá ngáng chân ta trên con
đường tiến lên chủ nghĩa xã hội. Nhiệm vụ bức thiết của chúng ta hiện nay là phải
giải quyết những mâu thuẫn ấy, toàn Đảng, toàn dân cần góp sức đưa công cuộc đổi
mới tiếp tục đi lên.

Em chọn nghiên cứu về đề tài: “Phép biện chứng về mâu thuẫn và vận dụng
phân tích mâu thuẫn biện chứng trong nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN ở nước ta hiện nay”. Nhờ sự hướng dẫn và giúp đỡ tận tình của giảng viện
Ths. Bùi Thị Thủy mà em có thể hoàn thành đề tài này. Vì vậy, em xin gửi đến cô
lời cảm ơn chân thành nhất!

3. Mục đích và ý nghĩa của đề tài

Nghiên cứu và tìm hiểu về đề tài này, bản thân em mong muốn có cái nhìn sâu
sắc và toàn diện nhất về thực trạng này từ góc nhìn triết học

4
 B. NỘI DUNG

I. LÍ THUYẾT CHUNG VỀ MÂU THUẪN BIỆN CHỨNG

1. Khái niệm mâu thuẫn, mâu thuẫn biện chứng

Thuật ngữ mâu thuẫn (contradiction trong tiếng Anh, tiếng Pháp hay trong
tiếng Nga ) vốn có nghĩa là lời nói trái ngược nhau. Trong phép biện chứng, khái
niệm mâu thuẫn dùng để chỉ mối liên hệ thống nhất, đấu tranh và chuyển hóa giữa
các mặt đối lập của mỗi sự vật, hiện tượng hoặc giữa các sự vật, hiện tượng với
nhau.

Nhân tố tạo nên mâu thuẫn là các mặt đối lập. Đó là những mặt, những thuộc
tính, quá trình, khuynh hướng vận động trái ngược nhau nhưng đồng thời lại là điều
kiện, tiền đề để tồn tại của nhau. Các mặt đối lập nằm trong sự liên hệ, tác động
qua lại lẫn nhau tạo thành mâu thuẫn biện chứng.

2. Tính chất của mâu thuẫn

Mâu thuẫn có những tính chất cơ bản: tính khách quan; tính phổ biến và tính
đa dạng, phong phú.

 Tính khách quan:

Tất cả các sự vật, hiện tượng tồn tại trong thực tại khách quan đều chứa đựng
trong nó những mâu thuẫn. Sự hình thành và phát triển của mâu thuẫn là do cấu
trúc tự thân vốn có bên trong của sự vật, hiện tượng quy định. Điều đó cũng có
nghĩa, mâu thuẫn tồn tại không phụ thuộc vào bất cứ hiện tượng siêu nhiên nào, kể
cả ý chí con người.

 Tính phổ biến:

Mâu thuẫn là một hiện tượng có trong tất cả các lĩnh vực, từ tự nhiên, xã hội,
… đến tư duy con người. Khoa học tự nhiên chứng minh rằng thế giới vi mô là sự

5
tồn tại thống nhất giữa những thực thể có điện tích trái dấu. Xã hội loài người có
những mâu thuẫn phức tạp hơn: mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản
xuất; mâu thuẫn giữa các giai cấp đối kháng nhau như chủ nô và nô lệ, địa chủ và
nông dân, tư sản và vô sản,... Trong tư duy con người cũng tồn tại rất nhiều mâu
thuẫn.

 Tính đa dạng, phong phú:

Mỗi sự vật, hiện tượng, quá trình đều có thể bao hàm nhiều loại mâu thuẫn
khác nhau, biểu hiện khác nhau trong những điều kiện lịch sử, cụ thể khác nhau.
Chúng giữ vị trí, vai trò khác nhau đối với sự tồn tại, vận động và phát triển của sự
vật. Đó là: mâu thuẫn bên trong – bên ngoài, mâu thuẫn cơ bản – không cơ bản,
mâu thuẫn chủ yếu – thứ yếu,…

3. Quy luật mâu thuẫn

Trong mỗi mâu thuẫn, sự thống nhất của các mặt đối lập tạo nên sự vật, hiện
tượng, làm cân bằng sự tồn tại của các sự vật, hiện tượng. Đồng thời, giữa các mặt
đối lập còn có sự đấu tranh, từ đó tạo ra sự biến đổi của sự vật, hiện tượng.

Sự đấu tranh của các mặt đối lập là một quá trình, trong đó mâu thuẫn được
chuyển hóa qua 3 giai đoạn:  lúc mới xuất hiện, mâu thuẫn thể hiện ở sự khác biệt
và phát triển thành 2 mặt đối lập, khi 2 mặt đối lập mâu thuẫn xung đột gay gắt với
nhau và khi điều kiện chín muồi thì chúng sẽ chuyển hóa lẫn nhau, mâu thuẫn được
giải quyết.

⇒ Kết luận: Mâu thuẫn là nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển
của sự vật, hiện tượng.

4. Ý nghĩa phương pháp luận:

Quy luật mâu thuẫn giúp chúng ta nhận thức đúng đắn về quá trình vận động,
phát triển của sự vật, hiện tượng. Do đó, trong nhận thức và thực tiễn cần đảm bảo
6
tính khách quan để phát hiện, phân loại và giải quyết mâu thuẫn. Có mâu thuẫn thì
phải tìm cách gải quyết mâu thuẫn, không được điều hòa hay bỏ qua mâu thuẫn.
Đồng thời, ta cũng cần phải biết lựa chọn phương pháp giải quyết mâu thuẫn phù
hợp với từng loại và với điều kiện cụ thể bởi mỗi loại mâu thuẫn lại có vai trò, vị trí
và mối quan hệ khác nhau.

II. VẬN DỤNG PHÂN TÍCH MÂU THUẪN BIỆN CHỨNG TRONG NỀN
KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT
NAM HIỆN NAY

1. NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG VÀ NHỮNG ĐẶC ĐIỂM

1.1. Khái niệm nền kinh tế thị trường

Kinh tế thị trường là nền kinh tế mà trong đó người mua và người bán tác
động với nhau theo quy luật cung – cầu, giá trị để xác định giá cả và số lượng hàng
hóa, dịch vụ trên thị trường.

1.2. Ưu, nhược điểm của nền kinh tế thị trường

- Ưu điểm: tạo cơ hội cho mọi người sáng tạo, luôn tìm cách để cải thiện
lối làm việc và rút ra những bài học kinh nghiệm để phát triển; là nơi để
phát hiện, đào tạo, tuyển chọn, sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao và
đào thải những nhà quản lí kém hiệu quả; tạo ra môi trường kinh doanh tự
do, dân chủ trong kinh tế, bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng.
- Nhược điểm: phân bố nguồn nhân lực không hiệu quả; người sản xuất bất
chấp để đầu cơ tối đa hóa lợi nhuận; phân hóa giàu – nghèo tạo ra sự bất
công xã hội; khủng hoảng, thất nghiệp, lạm phát,…

2. NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

Ở NƯỚC TA
7
 2.1. Khái niệm nền kinh tế thị trường định hướng XHCN

Kinh tế thị trường định hướng XHCN là tên gọi mà Đảng Cộng sản Việt
Nam đặt ra cho mô hình kinh tế hiện tại của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt
Nam. Nó được mô tả là một nền kinh tế thị trường nhiều thành phần, trong đó khu
vực kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, với mục tiêu dài hạn là xây dựng chủ
nghĩa xã hội.

Kinh tế thị trường định hướng XHCN là sản phẩm của thời kì Đổi mới, được
Đảng Cộng sản Việt Nam sáng tạo và chủ trương triển khai tại Việt Nam từ thập
niên 1990. Trải qua gần 20 năm tìm tòi, nghiên cứu và theo đuổi, thể chế kinh tế
thị trường định hướng XHCN của ta ngày càng được hoàn thiện và chứng minh
tính đúng đắn trên thực tế khi đã giúp đất nước ta thoát khỏi khủng hoảng kinh tế,
ngày càng hội nhập sâu rộng hơn với kinh tế thế giới.

2.2. Đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước
ta

Hệ thống kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta được thể hiện ở
những điểm sau:

- Là một nền kinh tế hỗn hợp, vừa vận hành theo cơ chế thị trường, vừa có
sự điều tiết của Nhà nước.
- Là nền kinh tế đa dạng các hình thức sở hữu và đa dạng các thành phần
kinh tế, trong đó khu vực kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Đất đai
thuộc sở hữu toàn dân.
- Việc phân phối được thực hiện chủ yếu theo kết quả lao động, hiệu quả
kinh tế, đồng thời theo mức đóng góp vốn cùng các nguồn lực khác và
phân phối thông qua hệ thống an sinh xã hội, phúc lợi xã hội.

8
 - Là nền kinh tế thị trường do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam quản lý, điều tiết vì mục tiêu “dân
giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
- Là nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế.

2.3. Chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN là một quá
trình tất yếu

Nhìn từ thực tiễn vận động của nền kinh tế thế giới những năm gần đây, thì
mô hình phát triển nền kinh tế thị trường có sự điều tiết vĩ mô từ trung tâm, trong
bối cảnh hiện đại ngày nay, là mô hình hợp lý hơn cả. Mô hình này, về đại thể có
thể đáp ứng những thách thức của sự phát triển.

Ở nước ta, việc thực hiện mô hình này, trong thực tế, chẳng những là nội dung
của công cuộc Đổi mới mà hơn thế nữa, còn là công cụ, là phương thức để nước ta
đi tới mục tiêu xây dựng Chủ nghĩa xã hội. Trên con đường công nghiệp hóa, hiện
đại hóa, việc nước ta bước đầu sử dụng thị trường như là một công cụ, phương
thức, trên thực tế đã đem lại những kết quả tích cực cả về phương diện thực tiễn lẫn
phương diện nhận thức.

Tuy nhiên, nhận ra sức mạnh của cơ chế thị trường bao nhiêu, chúng ta lại
càng hiểu rõ hơn bấy nhiêu mặt trái của nó đối với sự vận động của đời sống xã
hội. Sự tăng trưởng kinh tế đương nhiên là một mục tiêu của phát triển xã hội, là
điều kiện để giải quyết các vấn đề xã hội. Nhưng điều đó không có nghĩa tăng
tưởng kinh tế sẽ đi liền với tiến bộ xã hội. Với quan điểm của Đảng về mục tiêu
xây dựng Chủ nghĩa xã hội theo hướng dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng,
văn minh, thì nền kinh tế thị trường nhất thiết phải có sự quản lí của Nhà nước theo
định hướng XHCN.

2.4. Những thành tựu đạt được

9
 Công cuộc đổi mới và tiến hành đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta, có thể nói,
là một chặng đường dài rất cần có sự góp sức của toàn Đảng, toàn dân, toàn xã hội.
Hơn 20 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng và tinh thần tích cực của nhân dân, nước ta
đang ngày càng hoàn thiện hệ thống kinh tế thị trường định hướng XHCN, đạt
được những thành tựu to lớn rất đáng tự hào.

Từ chỗ nghèo nàn, lạc hậu do hậu quả của thời kỳ là thuộc địa, bị chiến tranh
tàn phá mấy chục năm và một phần do những sai lầm của cơ chế quản lý kinh tế tập
trung, bao cấp; hiện nay kinh tế nước ta đã vươn lên thành một trong những nền
kinh tế năng động hàng đầu khu vực, có độ mở lớn hàng đầu thế giới. Nước ta
không chỉ quan tâm đến tốc độ tăng trưởng kinh tế mà còn rất coi trọng chất lượng
tăng trưởng, tăng trưởng theo chiều sâu, tăng trưởng bền vững. Đồng thời, chúng ta
cũng đang xây dựng một nền kinh tế thị trường tiếp thu tinh hoa của nhân loại,
nhưng mang đậm bản sắc chính trị, văn hóa của Việt Nam, phù hợp với Việt Nam,
luôn bám sát định hướng XHCN. Đảng và Nhà nước luôn đề cao vai trò làm chủ
của nhân dân, vì lợi ích của nhân dân, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay
trong từng bước và từng chính sách phát triển.

Tuy nhiên, do phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN là một sự
nghiệp, một quá trình chưa có tiền lệ nên có những vấn đề đặt ra trong điều kiện
hiện nay cần phải được tiếp tục xem xét, hoàn thiện.

3. NHỮNG MÂU THUẪN TỒN TẠI TRONG NỀN KINH TẾ THỊ

TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

3.1. Mâu thuẫn giữa kinh tế thị trường và mục tiêu xây dựng XHCN

Quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta từ một nước phong kiến đi lên
bỏ qua giai đoạn tư bản chủ nghĩa nên gặp rất nhiều khó khăn và thử thách., đặc
10
biệt là trong lĩnh vực kinh tế. Điều đó đòi hỏi nhà nước ta phải có những biện pháp
phù hợp để phát triển nền kinh tế thị trường nhưng vẫn giữ vững được định hướng
XHCN.

Trước đây để xây dựng nền kinh tế phát triển theo định hướng XHCN, nước ta
đã xây dựng một nền kinh tế kế hoạch với hai hình thức sở hữu là sở hữu toàn dân
và sở hữu tập thể, vì vậy đã làm kìm hãm sự phát triển nền kinh tế. Khi đất nước ta
hoàn toàn thống nhất, Đảng và Nhà nước đã xác định nước ta sẽ đi lên chủ nghĩa xã
hội bỏ qua giai đoạn tư bản chủ nghĩa. Hậu quả là xảy ra hiện tượng quan liêu bao
cấp. Thêm vào đó bộ máy quản lý cồng kềnh làm triệt đi tính năng động sáng tạo
của các đơn vị kinh tế, hình thành cơ chế kìm hãm sự phát triển của xã hội. Vì vậy,
tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI năm 1986, Đảng ta đã đề ra phương hướng
đổi mới kinh tế là chuyển nền kinh tế nước ta sang nền kinh tế hàng hóa nhiều
thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lí của nhà nước.

Như vậy chấp nhận nền kinh tế thị trường là chúng ta chấp nhận sự mâu thuẫn
của nó với tính định hướng XHCN vì nền kinh tế thị trường gồm có nhiều thành
phần kinh tế, nhiều hình thức sở hữu và do đó cũng có nhiều hình thức phân phối.
Sự phức tạp và đa dạng của nền kinh tế thị trường làm cho định hướng XHCN ngày
càng khó khăn và đỏi hỏi phải có sự quản kí chặt chẽ của nhà nước. Mỗi thành
phần kinh tế trong thời kì quá độ có bản chất kinh tế xã hội riêng, nên bên cạnh sự
thống nhất của các thành phần kinh tế, còn có những khác biệt và mâu thuẫn khiến
cho nền kinh tế thị trường nước ta phát triển theo những phương hướng khác nhau.
Vì vậy, thành phần kinh tế nhà nước phải được xây dựng và phát triển có hiệu quả
để thực hiện tốt vai trò của mình; đồng thời Nhà nước phải thực hiện tốt vai trò
quản lý vĩ mô kinh tế - xã hội để đảm bảo cho nền kinh tế phát triển theo định
hướng XHCN.

3.2. Mâu thuẫn giữa phát triển kinh tế thị trường và vấn đề phân hóa
giàu nghèo
11
 Trong nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa, chính lao động thặng dư của
người công nhân là nguồn gốc đem lại lợi nhuận và làm giàu cho nhà tư bản. Khi
mà lợi nhuận kếch xù và sự giàu có tập trung về phía các nhà tư bản thì tất nhiên là
sự khốn cùng và sự nghèo đói sẽ đổ dồn về phía những người lao động làm thuê, về
phía những người vô sản. Nói cách khác, trong nền kinh tế thị trường tư bản chủ
nghĩa kể cả ở giai đoạn hiện nay, của cải vẫn đang ngày càng tập trung về một phía,
còn nghèo khó thì vẫn đổ dồn về phía người lao động.

Trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, của cải vật chất được tạo ra
nhiều hơn nhưng theo đó cũng diễn ra sự phân hóa giàu nghèo, sự phân tầng xã hội
theo mức sống ngày càng tăng. Sự phân hóa giàu nghèo ngày càng lan rộng sẽ lan
sang các lĩnh vực khác như giáo dục, chăm sóc sức khỏe, nhà ở và các dịch vụ cơ
bản khác. Điều đó đưa đến hệ quả không mong muốn tác động đến tư tưởng, tâm
lý, niềm tin về công bằng xã hội. Vì thế, cần tăng cường vai trò của nhà nước đối
với phân phối thu nhập nhằm từng bước thực hiện mục tiêu của nền kinh tế thị
trường định hướng XHCN.

3.3. Mâu thuẫn giữa phát triển kinh tế thị trường và vấn đề bảo vệ môi
trường

Trong bối cảnh nền kinh tế phát triển theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại
hóa, vấn đề ô nhiễm môi trường càng trở nên bức thiết, đáng quan ngại. Đây là vấn
đề quan trong được đặt ra không chỉ ở Việt Nam mà còn cả trên toàn thế giới. Bởi
nếu không được giải quyết triệt để, môi trường bị phá hủy cũng đồng nghĩa với việc
con người đang tự hủy hoại môi trường sống của chính bản thân mình. Sự phát
triển của mỗi quốc gia chỉ có thể bền vững khi môi trường sống và thiên nhiên
được bảo vệ tốt, duy trì được sự cân bằng sinh thái, hạn chế ô nhiễm và biết khai
thác, sử dụng, phục hồi nguồn tài nguyên thiên nhiên một cách hợp lý.

12
 4. VẬN DỤNG GIẢI QUYẾT NHỮNG MÂU THUÃN TRONG NỀN
KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

4.1. Giải quyết mâu thuẫn giữa kinh tế thị trường và mục tiêu xây
dựng XHCN

Kinh tế thị trường là nền kinh tế vận hành theo các quy luật của thị trường (đó
là các qui luật như: qui luật giá trị qui luật giá trị thặng dư, có tranh theo kiểu ''cá
lớn nuốt cá bé''), thương trường là chiến trường nên có thua người thắng, có người
phất lên nhanh chóng và cũng có người khánh kiệt, bần cùng.

Còn nội hàm của định hướng XHCN có những dấu hiệu như hợp tác, nhân
đạo; lợi nhuận chỉ là phương tiện để đạt được mục đích vì loài người. Nền sản xuất
theo định hướng xã hội chủ nghĩa cần phải:

- Khuyến khích làm giàu chính đáng đồng thời tích cực xóa đói, giảm
nghèo.
- Phát triển kinh tế song song với thực hiện các chính sách, phúc lợi xã hội,
bảo đảm công bằng và an sinh xã hội, chú trọng phát triển nông thôn,
vùng sâu, vùng xa, làm cho khoảng cách giữa thành thị và nông thôn ngày
càng gần lại.
- Nhà nước do Đảng Cộng sản lãnh đạo có một trong những chức năng là
điều tiết định hướng nền kinh tế: chủ yếu tầm vĩ mô, ví dụ như ở các lĩnh
vực tiền tệ, tài chính, ngân hàng, các nguồn lực...
4.2. Giải quyết mâu thuẫn giữa phát triển kinh tế thị trường và vấn đề
phân hóa giàu nghèo

Sự phân hóa giàu nghèo nếu như không được quan tâm giải quyết có thể đem
lại những tác động không tốt đến khía cạnh chính trị, quản lý và trật tự cùng với sự
ổn định của một quốc gia. Phân hóa giàu nghèo là một thực trạng tất yếu của mọi

13
xã hội, đòi hỏi nhà nước phải có những giải pháp, những chính sách phù hợp cho
vấn đề này. Trước hết cần duy trì tốc độ tăng trưởng nhanh và bền vững, tạo điều
kiện để nhân dân ai cũng có việc làm, đời sống được cải thiện. Cần thực hiện tốt
chủ trương xã hội hóa công tác xóa đói giảm nghèo, nâng cao vấn đề phúc lợi và an
sinh xã hội, chú trọng xây dựng và phát triển nông thông, các vùng sâu vùng xa nơi
kinh tế còn khó khăn. Đồng thời, cũng cần tạo môi trường kinh tế - xã hội, cơ chế,
chính sách thuận lợi cho các thành phần kinh tế, mọi công dân được quyền tự do
sản xuất, kinh doanh theo pháp luật,…

4.3. Giải quyết mâu thuẫn giữa phát triển kinh tế thị trường và vấn dề
bảo vệ môi trường

Sản xuất theo chu kì khép kín; khử và lọc nước và khí thải, nghiên cứu những
nhiên liệu mới không hoặc ít gây ô nhiễm. Phải có quy hoạch tổng thể khoa học,
vừa khai thác rừng, vừa trồng và bảo vệ rừng, xây dựng các khu rừng cấm quốc
gia… Cần có chính sách khai thác và sử dụng tài nguyên hợp lý. Bảo vệ môi trường
bằng pháp luật là biện pháp hết sức quan trọng.

4.4. Những phương án phát triển nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN
 Thực hiện nhất quán chính sách kinh tế nhiều thành phần
 Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa
 Hình thành và phát triển đồng bộ các loại thị trường
 Mở rộng và nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại
 Giữ vững ổn định chính trị, hoàn thiện hệ thống luật pháp
 Xóa bỏ cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp, hoàn thiện cơ chế
quản lý kinh tế của Nhà nước

14
 C. KẾT LUẬN

“Cuộc sống tiến lên thông qua những mâu thuẫn. Những mâu thuẫn sinh động
thì muôn hình, muôn vẻ, dồi dào hơn nhiều so với điều mà người ta suy nghĩ ban
đầu” (Hêgen). Một số mâu thuẫn và vấn đề có tính mâu thuẫn nêu trên không phải
là tất cả những mâu thuẫn đang có trong quá trình đổi mới hiện nay ở nước ta.
Song, việc điểm danh một cách đại thể như vậy cũng đủ cho chúng ta thấy tính
phức tạp của tình hình mà chúng ta đang phải giải quyết.

Công cuộc đổi mới đất nước ta hiện nay đặt ra yêu cầu phải nghiên cứu lại một
cách có hệ thống lý luận về mâu thuẫn, vận dụng nó để hiểu và có thái độ đúng đắn
đối với những mâu thuẫn hiện thực.Việc nhìn nhận đúng đắn mặt tích cực và tiêu
cực của những mâu thuẫn này, tìm biện pháp tốt nhất để từng bước giải quyết
chúng, phát huy mặt tích cực, hạn chế mặt tiêu cực sẽ góp phần làm tăng động lực
thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta trong giai đoạn hiện nay, tạo tiền
đề vững chắc cho sự phát triển bền vững trong tương lai.

Nước ta hiện nay đang không ngừng nỗ lực vượt qua bao trở ngại để đi theo
con đường xã hội chủ nghĩa, xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN nhằm phát triển một xã hội Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, văn minh. Tuy
đã có nhiều chuyển biến tích cực, vẫn còn đó rất nhiều thử thách trong tương lai,
trong đó có sự tồn tại của những mâu thuẫn làm kìm hãm sự phát triển của đất
nước. Bởi vậy, vấn đề cấp thiết được đặt ra là phải có những phướng án phù hợp để
giải quyết những mâu thuẫn đó. Có như thế, chúng ta mới thực hiện được mục tiêu
phát triển nền kinh tế theo đúng con đường chúng ta hướng tới và hoàn thiện các
vấn đề văn hóa, xã hội, chính trị, quốc phòng, góp phần xây dựng một nước Việt
nam XHCN vững bền, thịnh vượng.

15
 Do thời gian cũng như vốn hiểu biết còn hạn chế, tiểu luận không tránh khỏi
nhiều thiếu sót, em rất mong nhận được sự góp ý của thầy cô giáo để giúp bài tiểu
luận của em được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn!

16
 D. TÀI LIỆU THAM KHẢO

Giáo trình Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mac – Lênin – NXB Chính trị
quốc gia – Hà Nội, 2010

Mâu thuẫn – một số vấn đề lý luận và thực tiễn – TS. Nguyễn Tấn Hùng – NXB
Khoa học và Xã hội

Tạp chí Cộng sản điện tử - “Phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN và
thực hiện chính sách an sinh xã hội ở nước ta” ( Nguyễn Hữu Dũng – TS Viện
Khoa học Lao động và Xã hội )

Tạp chí Cộng sản điện tử - “Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và
vấn đề con người - tiếp cận từ mục tiêu và động lực của sự phát triển” ( GS, TS.
Nguyễn Trọng Chuẩn )

https://vi.wikipedia.org/wiki/Kinh-te-thi-truong-dinh-huong-xa-hoi-chu-nghia

https://nhandan.com.vn/van-de-thang-nay/phat-trien-kinh-te-gan-voi-bao-ve-tai-
nguyen-moi-truong-268558/

https://thegioiluat.vn/bai-viet-hoc-thuat/Tieu-luan-Mot-so-van-de-kinh-te-thi-
truong-dinh-huong-xa-hoi-chu-nghia-o-Viet-Nam-10977/

http://luanvan.net.vn/luan-van/tieu-luan-phep-bien-chung-ve-mau-thuan-va-van-
dung-phan-tich-mau-thuan-bien-chung-trong-nen-kinh-te-thi-truong-dinh-70204/

17