Đề Tài Mạng SCADA Giám Sát Và Thu Thập Số Liệu Điện Năng

Luaän Vaên Toát Nghieäp GVHD: Nguyeãn Ñöùc Thaønh
BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC BAÙCH KHOA TP HOÀ CHÍ MINH
KHOA ÑIEÄN -ÑIEÄN TÖÛ
NGAØNH ÑIEÀU KHIEÅN TÖÏ ÑOÄNG
BK
TP.HCM
VNEE
ÑEÀ TAØI:
MAÏNG SCADA
GIAÙM SAÙT VAØ THU THAÄP
SOÁ LIEÄU ÑIEÄN NAÊNG
GVHD : NGUYEÃN ÑÖÙC THAØNH

SVTH : LÖU VAÊN KHOA
MSSV : 49700693
Lôùp : ÑKTÑ97
Tp. HCM, thaùng 1/ 2002

MUÏC LUÏC Trang
Chöông 1 GIÔÙI THIEÄU VEÀ SCADA VAØ HMI..................................... 1

I Khaùi nieäm veà SCADA vaø HMI .................................................... 1
II Nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa heä thoáng SCADA .............................. 3
III Chöùc naêng vaø nhieäm vuï cô baûn cuûa heä thoáng SCADA................ 4
IV Phaân loaïi heä thoáng SCADA ......................................................... 5
V Tieâu chuaån ñaùnh giaù ..................................................................... 6
VI SCADA leân WEB ......................................................................... 9
VII Nhìn veà töông lai .......................................................................... 9
Chöông 2 MAÏNG TRUYEÀN THOÂNG COÂNG NGHIEÄP ..................... 11
I Khaùi nieäm ................................................................................... 11
1 Khaùi nieäm veà maïng truyeàn thoâng coâng nghieäp ......................... 11
2 Phaân loaïi vaø ñaëc tröng caùc heä thoáng MCN ............................... 12
II Cô sôû kyõ thuaät ............................................................................. 16
1 Khaùi nieäm veà thôøi gian thöïc ....................................................... 16
2 Kieán truùc giao thöùc ..................................................................... 17
3 Chuaån truyeàn daãn ....................................................................... 35
III Modbus ....................................................................................... 43
1 Cô cheá giao tieáp.......................................................................... 44
2 Cheá ñoä truyeàn daãn ...................................................................... 46
3 Caáu truùc böùc ñieän ....................................................................... 47
4 Baûo toaøn döõ lieäu ......................................................................... 51
5 Modbus Plus................................................................................ 52
IV Laäp trình coång COM(RS-485) .................................................... 53
V Caùp chuyeån ñoåi RS-232/485....................................................... 58
Chöông 3 PLC .................................................................................... 61
A.Giôùi thieäu VEÀ PLC ......................................................................... 61
I Khaùi nieäm veà PLC ...................................................................... 61
II Ñaëc ñieåm boä ñieàu khieån laäp trình .............................................. 61
III Caáu truùc ...................................................................................... 65
IV Coång truyeàn thoâng ...................................................................... 66
V Öu nhöôïc ñieåm cuûa PLC ............................................................ 67
VI Moät vaøi lónh vöïc tieâu bieåu öùng duïng PLC .................................. 68
B.PLC SIEMENS S7-200................................................................... 70
I Giôùi thieäu .................................................................................... 70
II Boä nhôù ........................................................................................ 70
III Taäp leänh PLC S7-200 ................................................................. 72
IV Baûng söï kieän ngaét vaø thöù töï öu tieân ........................................... 76

V Vuøng nhôù ñaëc bieät ...................................................................... 77
VI Giôùi thieäu veà SIEMENS SIMATIC S7-200 (CPU 226) ............. 78
C.PLC Siemems S7-300..................................................................... 80
I Thieát bò ñieàu khieån logic khaû trình ............................................. 80
II Ngoân ngöõ laäp trình ...................................................................... 87
III Toå chöùc boä nhôù CPU .................................................................. 88
IV Giôùi thieäu veà CPU 314IFM ........................................................ 90
Chöông IV MACH 30 ..................................................................... 98
I Giôùi thieäu .................................................................................... 98
1 Caùc tính naêng cuûa MACH 30 ................................................... 99
2 Caùc thoâng soá cuûa MACH 30 .................................................... 99
3 Coâng suaát trung bình ................................................................ 99
4 Heä soá daïng THDF .................................................................... 99
5 Caùc giaù trò ño ñöôïc hieån thò saün ............................................. 100
6 Maïng noái keát caùc thieát bò vaø maùy tính ................................... 101
7 ÖÙng duïng ................................................................................ 102
II Caùch söû duïng MACH 30 ........................................................ 102
1 Caùc menu vaø caùc phím chöùc naêng ......................................... 102
2 Caùch keát noái nguoàn cung caáp................................................. 103
3 Caùch keát noái MACH 30 vôùi taûi .............................................. 103
4 Cogeneration .......................................................................... 104
5 Hai ngoõ vaøo analog ................................................................ 105
6 Boán ngoõ ra cöïc thu hôû ............................................................ 106
7 Caùc thoâng soá trong menu ñaët caáu hình .................................. 107
III Giao thöùc truyeàn thoâng cuûa Ducati ........................................ 108
1 Giôùi thieäu ............................................................................... 108
2 ÖÙng duïng ................................................................................ 108
3 Dieãn taû .................................................................................... 108
4 Frame yeâu caàu döõ lieäu ........................................................... 111
5 Nhöõng frame leänh .................................................................. 119
Chöông 5 SIMATIC WINCC CONTROL CENTER ..................... 124
A.Giôùi thieäu...................................................................................... 124
I Control Center trong heä thoáng WinCC .................................. 124
II Project .................................................................................... 133
B.Caùch laäp trình WinCC .................................................................. 136
I Khaùi nieäm............................................................................... 136
1 Caáu truùc .................................................................................. 136
2 Giao dieän cuûa WinCC ............................................................ 136

II Caùch laäp trình ......................................................................... 138
1 Khaùi nieäm veà tag cuûa WinCC ................................................ 138
2 Driver cuûa WinCC ................................................................. 139
3 Taïo picture ............................................................................. 139
4 Caùch taïo thö vieän lieân keát ñoäng............................................. 140
5 Söû duïng taäp tin lieân keát ñoäng ................................................. 143
Chöông 1 GIÔÙI THIEÄU VEÀ SCADA VAØ HMI
I.Khaùi nieäm veà SCADA vaø HMI

Thò tröôøng tieâu thuï haøng hoaù luoân ñoøi hoûi khoâng ngöøng naâng cao chaát
löôïng, giaûm giaù thaønh, ñoåi môùi keát caáu, maãu maõ saûn phaåm. Nhu caàu ñoù ñaët
ra yeâu caàu tìm kieám moät phöông thöùc saûn xuaát môùi ñeå taïo neân caùc daây
chuyeàn saûn xuaát töï ñoäng cho pheùp nhanh choùng thay ñoåi maãu maõ, loaïi saûn
phaåm. Daây chuyeàn töï ñoäng “cöùng” goàm nhieàu thieát bò töï ñoäng chuyeân duøng
ñoøi hoûi voán ñaàu tö lôùn, nhieàu thôøi gian ñeå thieát keá vaø cheá taïo, trong luùc quy
trình coâng ngheä luoân caûi tieán, nhu caàu ñoái vôùi chaát löôïng vaø quy caùch cuûa
saûn phaåm luoân thay ñoåi. Bôûi vaäy nhu caàu meàn hoaù hay linh hoaït daây chuyeàn
saûn xuaát ngaøy caøng taêng. Caùc daây chuyeàn saûn xuaát coù khaû naêng thay ñoåi
nhanh choùng laïi khoâng toán nhieàu coâng suaát ñeå chuyeån sang saûn xuaát saûn
phaåm môùi, sang moät quy trình coâng ngheä môùi. Ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu
treân, yeâu caàu phaûi coù moät heä thoáng saûn xuaát môùi. Heä thoáng saûn xuaát töï
ñoäng linh hoaït hay goïi taét laø heä thoáng saûn xuaát linh hoaït (FMS) aùp duïng
thaønh töïu khoa hoïc vaø kyõ thuaät veà tin hoïc, kyõ thuaät ñieàu khieån soá, ñieàu
khieån ngöôøi maùy. Ñaët bieät laø moâ hình saûn xuaát töï ñoäng Workcell –teá baøo
saûn xuaát töï ñoäng –laø ñôn vò cô baûn coù khaû naêng laøm vieäc ñoäc laäp hoaøn toaøn
vôùi caùc boä phaän khaùc trong nhaø maùy, noù ñaûm ñöông vieäc thöïc hieän hoaøn taát
moät coâng ñoaïn trong quy trình saûn xuaát. Moät workcell hieän ñaïi coøn coù theå
bieán ñoåi chöùc naêng laøm vieäc ñeå phuø hôïp vôùi nhu caàu môùi cuõng nhö keát noái
vôùi caùc workcell khaùc ñeå taïo neân daây chuyeàn saûn xuaát linh hoaït. Daây
chuyeàn coâng nghieäp duøng ngöôøi maùy ñöôïc ñieàu khieån baèng maùy tính ñieän
töû cuøng vôùi caùc thieát bò gia coâng ñieàu khieån soá daïng NC vaø CNC taïo ra khaû
naêng deã daøng thay ñoåi quy trình laøm vieäc, söï thuyeân chuyeån coâng vieäc coù
theå thöïc hieän chuû yeáu chæ baèng söï thay ñoåi chöông trình cho maùy tính . Caùc
thieát bò naøy thay theá daàn caùc maùy töï ñoäng “cöùng” .Heä thoáng saûn xuaát linh
hoaït bao goàm nhieàu vaán ñeà phöùc taïp nhö: caáu truùc toå chöùc, quaûn lyù caùc
phaàn töû cô baûn trong heä thoáng ñeán vieäc ñaùnh giaù lôïi ích, caùc vaán ñeà xaõ hoäi
maø heä thoáng saûn xuaát gaây ra. Heä thoáng ñieàu khieån giaùm saùt vaø thu thaäp döõ
lieäu (SCADA) laø moät phöông thöùc tieân tieán ñieàu khieån heä thoáng saûn xuaát töï
ñoäng trong coâng nghieäp vaø phöông thöùc ñieàu khieån SCADA coù theå ñöôïc
öùng duïng vaøo vieäc giaùm saùt vaø ñieàu khieån teá baøo saûn xuaát workcell. Vaäy ta
seõ giôùi thieäu sô löôïc veà heä thoáng SCADA
Heä SCADA ra ñôøi vaøo nhöõng naêm 80 treân cô sôû öùng duïng kyõ thuaät tin
hoïc, maïng maùy tính vaø truyeàn thoâng coâng nghieäp
SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 1

Gioáng nhö nhieàu töø vieát taét coù tính truyeàn thoáng khaùc, khaùi nieäm
SCADA ( Supervisory Control And Acquisition) cuõng ñöôïc hieåu vôùi nhöõng yù
nghóa khaùc nhau, tuyø theo lónh vöïc öùng duïng vaø theo thôøi gian. Coù theå, khi
noùi tôùi SCADA ngöôøi ta chæ lieân töôûng tôùi moät heä thoáng maïng vaø thieát bò coù
nhieäm vuï thuaàn tuyù laø thu thaäp döõ lieäu töø caùc traïm ôû xa vaø truyeàn taûi veà moät
khu trung taâm ñeå xöû lyù. Caùc heä thoáng öùng duïng trong coâng nghieäp khai thaùc
daàu khí vaø phaân phoái naêng löôïng laø nhöõng ví duï tieâu bieåu. Theo caùch hieåu
naøy, vaán ñeà truyeàn thoâng ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu. Trong nhieàu tröôøng hôïp,
caùc khaùi nieäm SCADA vaø “None-SCADA “ laïi ñöôïc duøng ñeå phaân bieät caùc
giaûi phaùp ñieàu khieån giaùm saùt duøng coâng cuï phaàn meàm chuyeân duïng (ví duï
FIX, InTouch, WinCC, Lookout,…) hay phaàn meàm phoå thoâng (Acess, Excel,
Visual Basic, Delphi, Jbuilder,…). ÔÛ ñaây, coâng ngheä phaàn meàm laø vaán ñeà
quan taâm chuû yeáu
Noùi moät caùch toång quaùt, moät heä SCADA khoâng coù gì khaùc laø moät heä
thoáng ñieàu khieån giaùm saùt, töùc laø moät heä thoáng hoã trôï con ngöôøi trong vieäc
quan saùt vaø ñieàu khieån töø xa, ôû caáp cao hôn heä ñieàu khieån thoâng thöôøng.
Ñöông nhieân, ñeå coù theå quan saùt vaø ñieàu khieån töø xa caàn phaûi coù moät heä
thoáng truy caäp ( khoâng chæ thu thaäp! ) vaø truyeàn taûi döõ lieäu, cuõng nhö caàn
phaûi coù giao dieän ngöôøi -maùy (Human - Machine Interface, HMI). Tuyø theo
troïng taâm cuûa nhieäm vuï maø ngöôøi ta coù nhöõng caùch nhìn khaùc nhau. Tuy
nhieân moät heä SCADA thöôøng phaûi coù ñuû nhöõng thaønh phaàn sau ñaây :
+Giao dieän ngöôøi – maùy (sô ñoà coâng ngheä, ñoà thò, phím thao taùc,…)
+Cô sôû haï taàng truyeàn thoâng coâng nghieäp
+Phaàn meàm keát noái vôùi caùc nguoàn döõ lieäu (drivers cho caùc PLC, caùc
module vaøo/ra , cho caùc heä thoáng bus tröôøng
+Cô sôû döõ lieäu quaù trình
+Caùc chöùc naêng hoã trôï trao ñoåi tin töùc(Messaging ) vaø xöû lyù söï coá (Alarm).
Hoã trôï laäp baùo caùo (Reporting)
Hay noùi moät caùch toång quaùt hôn, heä SCADA bao goàm caùc thaønh phaàn
chính nhö sau:
+Traïm ñieàu khieån trung taâm (Master Station ): Coù nhieäm vuï thu thaäp, löu
tröõ, xöû lyù soá lieäu vaø ñöa ra caùc leänh ñieàu khieån xuoáng caùc traïm cô sôû
+Heä thoáng traïm cô sôû (Operation Station ): laø caùc traïm ñöôïc ñaët taïi hieän
tröôøng coù nhieäm vuï thu thaäp, xöû lyù soá lieäu trong moät phaïm vi nhaát ñònh vaø
göûi caùc soá lieäu veà traïm trung taâm ñoàng thôøi thöïc hieän caùc leänh ñieàu khieån töø
traïm trung taâm

+Maïng löôùi truyeàn tin: Ñöôïc xaây döïng treân cô sôû maïng maùy tính vaø truyeàn
thoâng coâng nghieäp coù chöùc naêng ñaûm baûo thoâng tin hai chieàu giöõa traïm ñieàu
khieån trung taâm vaø caùc traïm cô sôû
Nhö ta thaáy, HMI laø moät thaønh phaàn trong heä SCADA, tuy nhieân
khoâng phaûi chæ ôû caáp ñieàu khieån giaùm saùt, maø ngay ôû caùc caáp thaáp hôn
ngöôøi ta cuõng caàn giao dieän ngöôøi –maùy phuïc vuï vieäc quan saùt vaø thao taùc
vaän haønh cuïc boä. Vì lyù do giaù thaønh, ñaëc tính kyõ thuaät cuõng nhö phaïm vi
chöùc naêng, ôû caùc caáp gaàn vôùi quaù trình kyõ thuaät naøy caùc OP (Operator
Panel) chuyeân duïng chieám vai troø quan troïng hôn
Söï tieán boä trong coâng ngheä phaàn meàm vaø kyõ thuaät maùy tính PC, ñaëc
bieät laø söï chieám lónh thò tröôøng cuûa heä ñieàu haønh Windows NT cuøng vôùi caùc
coâng ngheä cuûa Microsoft ñaõ thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa caùc coâng cuï taïo
döïng phaàn meàm SCADA theo moät höôùng môùi, söû duïng PC vaø Windows NT
laøm neàn phaùt trieån vaø caøi ñaët. Töø phaïm vi chöùc naêng thuaàn tuyù laø thu thaäp
döõ lieäu cho vieäc quan saùt, theo doõi quaù trình, moät heä SCADA ngaøy nay coù
theå ñaûm nhieäm vai troø ñieàu khieån cao caáp, ñieàu khieån phoái hôïp. Phöông
phaùp ñieàu khieån theo meû, ñieàu khieån theo coâng thöùc (batch control, recipe
control) laø nhöõng ví duï tieâu bieåu. Hôn theá nöõa, khaû naêng tích hôïp heä thoáng
ñieàu khieån giaùm saùt vôùi caùc öùng duïng khaùc nhau trong moät heä thoáng thoâng
tin, caùc phaàn meàm quaûn lyù, toái öu hoaù heä thoáng,..cuûa toaøn coâng ty cuõng trôû
neân deã daøng hôn.
Trong giaûi phaùp ñieàu khieån phaân taùn, heä thoáng truyeàn thoâng ôû caáp
döôùi (bus tröôøng, bus chaáp haønh – caûm bieán) ñaõ coù saün. Neáu nhö maïng maùy
tính cuûa moät coâng ty cuõng ñaõ ñöôïc trang bò (chuû yeáu duøng Ethernet),thì cô
sôû haï taàng cho vieäc truyeàn thoâng khoâng coøn laø vaán ñeà lôùn phaûi giaûi quyeát.
Chính vì vaäy, troïng taâm cuûa vieäc xaây döïng caùc giaûi phaùp SCADA trong thôøi
ñieåm hieän nay laø vaán ñeà löïa choïn coâng cuï phaàn meàm thieát keá giao dieän vaø
tích hôïp heä thoáng.
II.Nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa heä thoáng SCADA

Heä thoáng SCADA hoaït ñoäng döïa treân nguyeân taéc laáy tín hieän töø caùc
cô caáu caûm bieán ñöôïc gaén treân caùc thieát bò coâng taùc hoaëc treân daây truyeàn
saûn xuaát göûi veà cho maùy tính (thöïc hieän phaàn thu nhaän döõ lieäu ) . Maùy tính
xöû lyù, kieåm tra traïng thaùi hoaït ñoäng cuûa heä thoáng, caùc yeâu caàu kyõ thuaät cuûa
saûn phaåm ñaõ ñöôïc caøi saün trong boä nhôù. Ñoàng thôøi, maùy tính seõ hieån thò laïi
nhöõng thoâng tin kyõ thuaät cuûa heä thoáng treân maøn hình, cho pheùp töï ñoäng
giaùm saùt vaø ñieàu khieån heä thoáng vaø phaùt ra tín hieäu ñieàu khieån ñeán maùy

coâng taùc taïo neân voøng tín hieäu kín (thöïc hieän chöùc naêng giaùm saùt vaø ñieàu
khieån)
Vieäc ñieàu khieån giaùm saùt ôû ñaây bao haøm hai yù nghóa :
+Con ngöôøi theo doõi vaø ñieàu khieån
+Maùy tính giaùm saùt vaø ñieàu khieån
Ñoái vôùi caùc heä thoáng saûn xuaát töï ñoäng tröôùc ñaây, vieäc kieåm tra giaùm
saùt hoaøn toaøn do con ngöôøi ñaûm traùch. So vôùi maùy tính, toác ñoä xöû lyù tính
toaùn cuûa con ngöôøi raát chaäm vaø deã nhaàm laãn .Vieäc tính toaùn ñieàu khieån cuûa
maùy tính seõ traùnh ñöôïc nhöõng haäu quaû treân. Nhöõng sai soùt nhoû, ñôn giaûn
thöôøng xuyeân gaëp phaûi seõ ñöôïc maùy tính giaùm saùt vaø xöû lyù theo chöông
trình ñöôïc ñaët saün. Ñoái vôùi nhöõng söï coá lôùn maùy tính seõ baùo cho ngöôøi theo
doõi bieát vaø taïm döøng hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ñeå chôø quyeát ñònh cuûa ngöôøi
ñieàu haønh.
Vì vaäy, beân caïnh khaû naêng hoaït ñoäng toaøn heä thoáng theo moät chöông
trình ñònh tröôùc, heä SCADA coøn cho pheùp ngöôøi vaän haønh quan saùt ñöôïc
traïng thaùi laøm vieäc cuûa töøng thieát bò taïi caùc traïm cô sôû, ñöa ra caùc caûnh baùo,
baùo ñoäng khi heä thoáng coù söï coá vaø thöïc hieän caùc leänh ñieàu khieån can thieäp
vaøo hoaït ñoäng cuûa heä thoáng khi coù tình huoáng baát thöôøng hay coù söï coá
III.Chöùc naêng vaø nhieäm vuï cô baûn cuûa heä thoáng SCADA:
1.Giaùm saùt vaø phaân tích hoaït ñoäng saûn xuaát:
Ngay khi nhaän bieát ñöôïc nhöõng thoâng tin veà hoaït ñoäng cuûa heä thoáng
töø caùc boä phaän caûm bieán göûi veà, maùy tính seõ phaân tích nhöõng tín hieäu ñoù vaø
so saùnh vôùi nhöõng tín hieäu chuaån, vôùi nhöõng tín hieäu yeâu caàu töø caùc taäp tin
veà caáu hình hoaït ñoäng cuûa heä thoáng saûn xuaát, hay caùc baûng cô sôû döõ lieäu veà
saûn phaåm, quy trình saûn xuaát, caùc thoâng soá coâng ngheä cuûa caùc maùy coâng
taùc(döõ lieäu tham khaûo). Nhôø caùc boä phaän caûm bieán, caùc thieát bò ño löôøng
maø trong quaù trình saûn xuaát luoân thoâng baùo cho ngöôøi giaùm saùt bieát ñöôïc
caùc thoâng tin veà tieán trình hoaït ñoäng saûn xuaát, caùc thoâng soá kyõ thuaät ,soá
löôïng saûn phaåm...
Vieäc giaùm saùt ôû ñaây bao haøm hai yù nghóa:
+Maùy tính giaùm saùt
+Con ngöôøi giaùm saùt
Vieäc theo doõi giaùm saùt chuû yeáu laø do maùy tính, con ngöôøi chæ ñoùng
vai troø phuï, chuyeân theo doõi nhöõng bieán coá lôùn nguy hieåm ñeán heä thoáng saûn
xuaát. Nhöõng truïc traëc nhoû hay nhöõng sai leäch thöôøng xuyeân gaëp phaûi seõ
ñöôïc maùy tính söûa chöõa theo chöông trình ñöôïc caøi saün

2.Hoaït ñoäng theo chöông trình ñieàu khieån

Ngoaøi caùc chöùc naêng truyeàn thoáng laø so saùnh ñeå ñieàu khieån cô caáu taùc
ñoäng, ta coøn coù theå cho heä thoáng hoaït ñoäng theo moät chöông trình ñaõ laäp töø
tröôùc. Nhôø coù boä vi xöû lyù ta coù theå laäp trình cho heä thoáng hoaït ñoäng theo
nhöõng chu trình phöùc taïp, maùy tính seõ ñoïc chöông trình vaø xuaát tín hieäu ñieàu
khieån cho caùc cô caáu hoaït ñoäng theo chöông trình
Vieäc thay ñoåi chu trình hoaït ñoäng cuûa maùy tính hay thay ñoåi kích
thöôùc maãu maõ saûn phaåm chæ laø vieäc thay ñoåi chöông trình. Maãu maõ, kích
thöôùc ñöôïc veõ treân maùy tính baèng caùc phaàn meàm chuyeân duïng (Cimatron,
Pro Engineer..) roài maùy tính seõ dòch laïi theo maõ maùy ñeå cho caùc maùy ñieàu
khieån soá (NC,CNC) hieåu ñöôïc.
3.Kieåm tra vaø ñaûm baûo chaát löôïng

Nhôø caùc thieát bò caûm öùng, caùc thieát bò ño löôøng ñöôïc gaén treân maùy maø
ta coù theå ño, kieåm tra saûn phaåm, loaïi boû caùc pheá phaåm ngay töø nguyeân nhaân
hoûng, nhôø ñoù maø chaát löôïng saûn xuaát ñöôïc naâng cao vaø giaûm bôùt chi phí saûn
xuaát; kòp thôøi phaùt hieän, baùo ñoäng nhöõng bieán coá xaûy ra
4.Quaûn lyù quaù trình saûn xuaát

Caùc thoâng tin veà heä thoáng saûn xuaát ñeàu ñöôïc truyeàn veà cho maùy tính
giaùm saùt vaø thoáng keâ, toång keát quaù trình saûn xuaát: soá löôïng saûn phaåm, soá
löôïng nguyeân vaät lieäu coøn toàn tröõ, giuùp ngöôøi quaûn lyù ra quyeát ñònh. Ñaët
bieät laø khaû naêng lieân keát ñoäng (DDE-Dynamic Data Exchange) cho pheùp
caùc thoâng tin treân ñöôïc keát noái, trao ñoåi cô sôû döõ lieäu vôùi caùc heä thoáng
SCADA töông töï khaùc treân moät maïng TCP/IP (Transfer Control
Protocol/Intenet Protocol)-moät taäp tieâu chuaån (caùc giao thöùc) duøng cho quaù
trình phaùt truyeàn vaø söûa loãi ñoái vôùi caùc döõ lieäu, cho pheùp maùy tính ñöôïc
gheùp maïng Internet sang maùy tính khaùc). Ñieàu naøy cho pheùp caùc heä thoáng
coù theå truy xuaát döõ lieäu cuõng nhö xuaát ra tín hieäu ñieàu khieån laãn nhau.
Heä thoáng SCADA coøn coù khaû naêng lieân keát vôùi caùc heä thoáng thöông
maïi coù caáp ñoä cao hôn, cho pheùp ñoïc /vieát theo cô sôû döõ lieäu chuaån ODBC
nhö Oracle , Access , Microsoft SQL…
IV. Phaân loaïi heä thoáng SCADA

Coù nhieàu loaïi heä thoáng SCADA khaùc nhau nhöng treân cô baûn chuùng
ñöôïc chia laøm 4 nhoùm vôùi nhöõng tính naêng cô baûn sau :
+SCADA ñoäc laäp/SCADA noái maïng

+SCADA khoâng coù chöùc naêng ñoà hoaï(Blind)/SCADA coù khaû naêng xöû lyù ñoà
hoaï thoâng tin thôøi gian thöïc(real time)
1.Heä thoáng SCADA môø (Blind) :

Laø heä thoáng thu nhaän, xöû lyù döõ lieäu thu ñöôïc baèng hình aûnh hoaëc ñoà
thò . Do khoâng coù boä phaän giaùm saùt neân heä thoáng raát ñôn giaûn vaø giaù thaønh
thaáp
2.Heä thoáng SCADA xöû lyù ñoà hoaï thoâng tin thôøi gian thöïc (run time) :
Laø heä thoáng giaùm saùt vaø thu nhaän döõ lieäu coù khaû naêng moâ phoûng tieán
trình hoaït ñoäng cuûa heä thoáng saûn xuaát nhôø caùc taäp tin caáu hình cuûa maùy ñaõ
ñöôïc khai baùo tröôùc ñoù. Taäp tin caáu hình seõ ghi laïi khaû naêng hoaït ñoäng cuûa
heä thoáng, caùc giôùi haïn khoâng gian hoaït ñoäng, giôùi haïn veà khaû naêng, coâng
suaát laøm vieäc cuûa maùy. Nhôø bieát tröôùc khaû naêng hoaït ñoäng cuûa heä thoáng
saûn xuaát maø khi coù tín hieäu vöôït quaù taûi hay coù vaán ñeà ñoät ngoät phaùt sinh,
heä thoáng seõ baùo cho ngöôøi giaùm saùt bieát tröôùc ñeå hoï can thieäp vaøo hoaëc tín
hieäu vöôït quaù möùc cho pheùp heä thoáng seõ laäp töùc cho maùy coâng taùc ngöng
hoaït ñoäng
3.Heä thoáng SCADA ñoäc laäp:

Laø heä thoáng giaùm saùt vaø thu nhaän döõ lieäu vôùi moät boä xöû lyù, thoâng
thöôøng loaïi heä thoáng SCADA naøy chæ ñieàu khieån moät hoaëc hai maùy coâng cuï
hay coøn goïi laø workcell. Do khaû naêng ñieàu khieån ít maùy coâng taùc neân heä
thoáng saûn xuaát chæ ñaùp öùng ñöôïc cho vieäc saûn xuaát chi tieát, khoâng taïo neân
ñöôïc daây chuyeàn saûn xuaát lôùn
4.Heä thoáng SCADA maïng:

Laø heä thoáng giaùm saùt vaø thu nhaän döõ lieäu vôùi nhieàu boä xöû lyù coù nhieàu
boä phaän giaùm saùt ñöôïc keát noái vôùi nhau thoâng qua maïng. Heä thoáng naøy cho
pheùp ñieàu khieån phoái hôïp ñöôïc nhieàu maùy coâng taùc hoaëc nhieàu nhoùm
workcell taïo neân moät daây chuyeàn saûn xuaát töï ñoäng. Ñoàng thôøi heä thoáng coù
theå keát noái tôùi nôi quaûn lyù – nôi ra quyeát ñònh saûn xuaát hay coù theå tröïc tieáp
saûn xuaát theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng töø nôi baùn haøng hay phoøng thieát keá.
Do ñöôïc keát noái maïng neân chuùng ta coù theå ñieàu khieån töø xa caùc thieát bò
coâng taùc maø ñieàu kieän nguy hieåm (nhö laøm vieäc ôû nôi coù moâi tröôøng phoùng
xa, nôi coù töø tröôøng maïnh …) khoâng cho pheùp con ngöôøi ñeán gaàn
V.Tieâu chuaån ñaùnh giaù

Muïc ñích trong vieäc ñaùnh giaù vaø löïa choïn cuûa moät ngöôøi thieát keá heä
thoáng khoâng phaûi laø tìm ra giaûi phaùp toát nhaát, maø laø moät giaûi phaùp ñuû thoaû
maõn caùc nhu caàu veà maët kyõ thuaät vôùi giaù thaønh hôïp lyù, trong phaïm vi ngaân
saùch cho pheùp. Ñeå ñaùnh giaù moät giaûi phaùp SCADA, ta caàn ñaëc bieät chuù yù
ñeán nhöõng yeáu toá sau:
+Khaû naêng hoã trôï cuûa coâng cuï phaàn meàm ñoái vôùi vieäc thöïc hieän caùc maøn
hình giao dieän, chaát löôïng cuûa caùc thaønh phaàn ñoà hoaï coù saün
+Khaû naêng truy caäp vaø caùch thöùc keát noái döõ lieäu töø caùc quaù trình kyõ thuaät
(tröïc tieáp töø caùc cô caáu chaáp haønh, caûm bieán, caùc module vaøo / ra, qua caùc
thieát bò ñieàu khieån khaû trình PLC hay caùc heä thoáng bus tröôøng)
+Tính naêng môû roäng cuûa heä thoáng
+Khaû naêng hoã trôï xaây döïng caùc chöùc naêng trao ñoåi tin töùc (Messaging), xöû
lyù söï kieän vaø söï coá (Event and Alarm), löu tröõ thoâng tin (Archive and
History) vaø laäp baùo caùo (Reporting)
+Tính naêng thôøi gian, hieäu suaát trao ñoåi thoâng tin
+Giaù thaønh heä thoáng phaàn meàm bao goàm coâng cuï phaùt trieån ( Development
Tool ), chöông trình chaïy (Runtime Engine), taøi lieäu söû duïng, coâng ñaøo taïo
vaø dòch vuï hoã trôï, baûo trì
Sau ñaây, ta seõ ñi saâu baøn luaän caùc vaán ñeà lieân quan ba yeáu toá ñaàu
tieân, hay noùi caùch khaùc laø vaán ñeà lieân quan tôùi coâng ngheä phaàn meàm. Ñoù
cuõng laø nhöõng khía caïnh laøm noåi baät nhöõng ñaëc tính cuûa caùc giaûi phaùp
SCADA theá heä môùi
Taïo döïng moät öùng duïng SCADA toái thieåu ñoøi hoûi hai phaàn vieäc
chính: xaây döïng maøn hình hieån thò vaø thieát laäp moái quan heä giöõa caùc hình
aûnh treân maøn hình vôùi caùc bieán quaù trình. Nhö vaäy, coâng vieäc taïo döïng moät
öùng duïng SCADA treân nguyeân taéc seõ phöùc taïp hôn nhieàu so vôùi vieäc laäp
trình giao dieän ñoà hoaï trong caùc öùng duïng thoâng thöôøng. Coù hai phöông
phaùp ñeå taïo döïng:
Phöôùng phaùp thöù nhaát laø söû duïng coâng cuï laäp trình phoå thoâng nhö
Visual C++, Visual Basic, Jbuilder, Delphi vaø ngöôøi laäp trình phaûi töï laøm töø
ñaàu, gioáng nhö vieäc phaùt trieån caùc öùng duïng thoâng thöôøng. Khoâng keå ñeán
vieäc phaûi laäp trình ñeå keát noái döõ lieäu qua caùc coång truyeàn thoâng, thì coâng
vieäc laäp trình ñoà hoïa maëc duø coù caùc coâng cuï hoã trôï raát maïnh cuõng gaëp
nhieàu khoù khaên. Thöù nhaát laø phöông phaùp naøy ñoøi hoûi möùc kieán thöùc laäp
trình khaù cao ôû ngöôøi laäp trình. Thöù hai, vieäc laäp trình caùc bieåu töôïng, kyù
hieäu ñoà hoaï thöôøng duøng trong kyõ thuaät (van, ñöôøng oáng, bình nöôùc, ñoàng
hoà, nuùm xoay…) ñoøi hoûi nhieàu coâng söùc. Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy, ta coù theå
söû duïng caùc thö vieän phaàn meàm döôùi daïng thö vieän lôùp(class library) hay

thö vieän thaønh phaàn (component library) coù saün. Ñaëc bieät, vieäc söû duïng caùc
thö vieän thaønh phaàn nhö ActiveX –controls hay JavaBeans naâng cao hieäu
suaát laäp trình moät caùch ñaùng keå. Tuy nhieân trong baát cöù tröôøng hôïp naøo,
vieäc phaûi bieân dòch laïi toaøn boä öùng duïng (töùc laø phaûi söû duïng moät compiler)
laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi. Do nhöõng haïn cheá treân ñaây, phöông phaùp laäp
trình naøy chæ neân söû duïng trong caùc öùng duïng quy moâ nhoû vaø ít coù yeâu caàu
phaûi thay ñoåi.
Phöông phaùp thöù hai laø söû duïng moät coâng cuï phaàn meàm chuyeân duïng
(ví duï FIX, InTouch,WinCC,Lookout,…), goïi taét laø phaàn meàm SCADA. Caùc
coâng cuï naøy coù chöùa caùc thö vieän thaønh phaàn cho vieäc xaây döïng giao dieän
ngöôøi –maùy cuõng nhö phaàn meàm keát noái vôùi caùc thieát bò cung caáp döõ lieäu
thoâng duïng. Nhieàu coâng cuï ñònh nghóa moät ngoân ngöõ rieâng (thöôøng goïi laø
script) phuïc vuï caùc muïc ñích naøy , tuy nhieân ñoä phöùc taïp cuûa chuùng cuõng raát
khaùc nhau. Gaàn nay, xu höôùng ñôn giaûn hoaù vieäc taïo döïng moät öùng duïng
SCADA theå hieän ôû söï keát hôïp phöông phaùp laäp trình hieån thò vôùi söû duïng
moät ngoân ngöõ script thoâng duïng nhö Visual Basic for Application(VBA) vaø
VBScript, töông töï nhö vieäc soaïn thaûo moät vaên baûn. Moät soá coâng cuï coøn ñi
xa hôn nöõa, cho pheùp ta söû duïng caùc bieåu töôïng, kyù hieäu ñoà hoaï vöøa ñeå xaây
döïng giao dieän ngöôøi – maùy vöøa ñeå bieåu dieãn söï lieân quan logic giöõa caùc
thaønh phaàn cuûa moät chöông trình döôùi daïng bieåu ñoà khoái chöùc naêng (FBD)
quen thuoäc, khoâng caàn tôùi moät doøng leänh keå caû script. Ngöôøi ta cuõng noùi
ñeán khaùi nieäm taïo laäp caáu hình (configuring) thay cho laäp trình (
programming)
Coâng ngheä ñoái töôïng thaønh phaàn vaø tính naêng môû:
Hieän nay, coù leõ khoâng moät phaàn meàm SCADA naøo töï nhaän laø tieân
tieán maø khoâng ñöa töø khoùa höôùng ñoái töôïng vaøo danh saùch caùc ñaëc tính öu
vieät ñeå quaûng caùo. Maëc duø trong ñaïi ña soá caùc tröôøng hôïp, caùch söû duïng
thuaät ngöõ nhö vaäy mang tính chaát laïm duïng, nhöng qua ñoù ít hay nhieàu ta
cuõng thaáy taàm quan troïng cuûa coâng ngheä ñoái töôïng. Thöïc chaát caùc thö vieän
phaàn saün coù trong nhöõng saûn phaåm thuoäc theá heä môùi thöôøng ñöôïc xaây döïng
treân cô sôû moät moâ hình ñoái töôïng, ñaëc bieät phaûi noùi tôùi moâ hình COM cuûa
Microsoft. Vieäc söû duïng moät moâ hình ñoái töôïng thaønh phaàn chuaån coâng
nghieäp nhö COM mang laïi nhieàu öu theá nhö:
+Naâng cao hieäu suaát coâng vieäc thieát keá, xaây döïng giao dieän ngöôøi –maùy
baèng caùch söû duïng ActiveX –Controls
+Naâng cao khaû naêng töông taùc vaø khaû naêng môû roäng, hay noùi caùch khaùc laø
tính naêng môû roäng cuûa heä thoáng

+Thuaän lôïi trong vieäc söû duïng moät chuaån giao dieän quaù trình nhö OPC
(OLE for Process Control) ñeå keát noái vôùi caùc thieát bò cung caáp döõ lieäu
quaû thaät, haàu heát (neáu khoâng noùi ñeán taát caû ) caùc phaàn meàm SCADA tieân
tieán nhaát hieän nay ñieàu hoã trôï COM, cuï theå laø ñeàu coù ba ñaëc ñieåm neâu treân.
Neáu tröôùc ñaây ñeå taïo döïng ñöôïc moät maøn hình giao dieän ñoà hoaï, moät ngöôøi
laäp trình coù kinh nghieäm caàn trung bình moät vaøi ngaøy, thì nay thôøi gian coù
theå giaûm xuoáng tôùi moät vaøi giôø. Söû duïng moät coâng cuï tích hôïp, ta coù theå
hoaøn toaøn taäp trung vaøo coâng vieäc chính maø khoâng caàn kieán thöùc chuyeân
saâu veà laäp trình. Coâng ngheä ñoái töôïng thaønh phaàn vaø caùc phöông phaùp
khoâng laäp trình ñaõ môû ra khaû naêng naøy
VI. SCADA leân WEB

Moät pheùp tính cho hoïc sinh phoå thoâng: ñeå caøi ñaët moät öùng duïng
SCADA leân 10 traïm maùy tính quan saùt caàn bao nhieâu thôøi gian? Möôøi laàn
thôøi gian caøi leân moät maùy !?Khoâng, cuõng chæ baèng moät laàn! Coâng ngheä Web
cho pheùp chuùng ta laøm nhö vaäy
Söû duïng Web laøm neàn cho caùc öùng duïng SCADA khoâng chæ mang laïi
hieäu quaû veà thôøi gian caøi ñaët phaàn meàm maø tröôùc tieân laø môû khaû naêng môùi
cho vieäc tích hôïp heä thoáng töï ñoäng hoaù trong moät heä thoáng thoâng tin thoáng
nhaát cuûa coâng ty. Ñieàu khieån giaùm saùt khoâng coøn laø chöùc naêng ñoäc quyeàn
cuûa caùc chuyeân vieân kyõ thuaät. Moät giaùm ñoác ñieàu haønh saûn xuaát, hay moät
toång giaùm ñoác coâng ty ñeàu coù theå quan saùt vaø tham gia ñieàu haønh quaù trình
saûn xuaát töø phoøng laøm vieäc rieâng, chæ qua maøn hình, baøn phím vaø chuoät.
Töông töï nhö caùc baùo caùo veà tình hình saûn xuaát cuõng nhö caùc chæ thò khoâng
nhaát thieát phaûi ñi theo con ñöôøng giaáy tôø hay truyeàn mieäng, maø tröïc tieáp
dieãn ra “on-line”
Ñöa SCADA leân Web cuõng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc dòch vuï
baûo trì heä thoáng töø xa. Caùc nhaø cung caáp giaûi phaùp töï ñoäng hoaù khoâng caàn
phaûi tröïc tieáp ñeán cô sôû saûn xuaát, maø coù theå theo doõi toaøn boä dieãn bieán quaù
trình kyõ thuaät qua moät trình duyeät nhö Internet Explorer hay Netscape
Navigator, treân cô sôû ñoù coù theå chuaån ñoaùn, xaùc ñònh loãi vaø ñöa ra phöông
höôùng giaûi quyeát thích hôïp
VII. Nhìn veà töông lai

Ñieàu khieån giaùm saùt hay SCADA khoâng coøn laø nhöõng khaùi nieäm môùi
meû, nhöõng tieán boä trong coâng ngheä ñeå thöïc hieän thì luoân luoân ñoåi môùi. Beân
caïnh caùc xu höôùng môùi nhö vieäc söû duïng caùc thieát bò caûm bieán vaø cô caáu
chaáp haønh thoâng minh, maïng truyeàn thoâng coâng nghieäp vaø meàm hoaù caùc

giaûi phaùp ñieàu khieån, thì caùc heä SCADA seõ chieám vai troø quan troïng trong
nhieàu lónh vöïc öùng duïng khaùc nhau.Taàm nhìn cho moät coâng ty trong töông
lai vôùi moät heä thaàn kinh soá (DNS), tích hôïp toaøn boä heä thoáng ñieàu khieån töï
ñoäng, ñieàu khieån giaùm saùt vôùi caùc heä thoáng ñieàu haønh saûn xuaát vaø quaûn lyù
coâng ty, coù theå seõ raát nhanh choùng trôû thaønh hieän thöïc. Ñoù chính laø höôùng
chieán löôïc cho caùc coâng ty treân con ñöôøng phaùt trieån ôû thôøi ñaïi kinh teá trí
tueä vaø xaõ hoäi thoâng tin trong theá kyû XXI.

Chöông 2 MAÏNG TRUYEÀN THOÂNG COÂNG NGHIEÄP
I. Khaùi nieäm
1. Khaùi nieäm veà maïng truyeàn thoâng coâng nghieäp
Söï phoå bieán cuûa caùc giaûi phaùp töï ñoäng hoaù söû duïng heä thoáng truyeàn
thoâng soá laø keát quaû toång hôïp cuûa caùc tieán boä trong kyõ thuaät vi ñieän töû, kyõ
thuaät maùy tính, kyõ thuaät thoâng tin vaø ñöông nhieân laø cuûa caû kyõ thuaät töï ñoäng
hoaù. Maïng truyeàn thoâng coâng nghieäp hay maïng coâng nghieäp ( MCN ) laø
moät khaùi nieäm chung chæ caùc heä thoáng maïng truyeàn thoâng soá, truyeàn bit noái
tieáp, ñöôïc söû duïng ñeå gheùp noái caùc thieát bò coâng nghieäp. Caùc heä thoáng
truyeàn thoâng coâng nghieäp phoå bieán hieän nay cho pheùp lieân keát maïng ôû
nhieàu möùc khaùc nhau, töø caùc boä caûm bieán, cô caáu chaáp haønh döôùi caáp
tröôøng cho ñeán caùc maùy tính ñieàu khieån, thieát bò quan saùt, maùy tính ñieàu
khieån quan saùt vaø caùc maùy tính treân caáp ñieàu haønh xí nghieäp, quaûn lyù coâng
ty. Veà cô sôû kyõ thuaät, maïng coâng nghieäp vaø caùc heä thoáng maïng vieãn thoâng
coù nhieàu ñieåm töông ñoàng, tuy nhieân cuõng coù nhöõng ñieåm khaùc bieät sau:
• Maïng vieãn thoâng, coù phaïm vi ñòa lyù vaø soá löôïng thaønh vieân tham gia
lôùn hôn raát nhieàu, neân caùc yeâu caàu kyõ thuaät (caáu truùc maïng, toác ñoä
truyeàn thoâng, tính naêng thôøi gian thöïc,…) raát khaùc, cuõng nhö caùc
phöông phaùp truyeàn thoâng ( truyeàn taûi daûi roäng / daûi cô sôû, ñieàu bieán,
doàn keânh, chuyeån maïch,…) thöôøng phöùc taïp hôn so vôùi maïng coâng
nghieäp.
• Ñoái töôïng cuûa maïng vieãn thoâng bao goàm caû con ngöôøi vaø thieát bò kyõ
thuaät, trong ñoù con ngöôøi ñoùng vai troø chuû yeáu. Vì vaäy caùc daïng thoâng
tin caàn trao ñoåi bao goàm caû tieáng noùi, hình aûnh, vaên baûn vaø döõ lieäu.
Ñoái töôïng cuûa maïng coâng nghieäp thuaàn tuyù laø caùc thieát bò coâng
nghieäp, neân daïng thoâng tin ñöôïc quan taâm duy nhaát laø döõ lieäu. Kyõ
thuaät truyeàn thoâng ñöôïc duøng trong maïng vieãn thoâng cuõng raát phong
phuù, trong khi kyõ thuaät truyeàn döõ lieäu theo cheá ñoä bit noái tieáp laø ñaëc
tröng cuûa maïng coâng nghieäp.
Maïng truyeàn thoâng coâng nghieäp thöïc chaát laø moät daïng ñaëc bieät cuûa
maïng maùy tính, coù theå ñöôïc so saùnh vôùi maïng maùy tính thoâng thöôøng ôû
nhöõng ñieåm gioáng nhau vaø khaùc nhau sau:
• Kyõ thuaät truyeàn thoâng soá hay truyeàn döõ lieäu laø ñaëc tröng chung
• Maïng maùy tính söû duïng trong coâng nghieäp ñöôïc coi laø moät phaàn (ôû
caùc caáp ñieàu khieån giaùm saùt, ñieàu haønh saûn xuaát vaø quaûn lyù coâng ty)
trong moâ hình phaân caáp cuûa maïng coâng nghieäp.

• Yeâu caàu veà tính naêng thôøi gian thöïc, ñoä tin caäy vaø khaû naêng töông
thích trong moâi tröôøng coâng nghieäp cuûa maïng truyeàn thoâng coâng
nghieäp cao hôn so vôùi moät maïng maùy tính thoâng thöôøng, trong khi ñoù
maïng maùy tính thöôøng ñoøi hoûi cao hôn veà baûo maät cuûa thoâng tin.
• Maïng maùy tính coù phaïm vi traûi roäng raát khaùc nhau, ví duï coù theå nhoû
nhö maïng LAN cho moät nhoùm vaøi maùy, hoaëc raát lôùn nhö maïng
Internet. Trong nhieàu tröôøng hôïp, maïng maùy tính giaùn tieáp söû duïng
dòch vuï truyeàn döõ lieäu cuûa maïng vieãn thoâng. Trong khi ñoù, cho ñeán
nay caùc heä thoáng maïng coâng nghieäp thöôøng coù tính chaát ñoäc laäp,
phaïm vi hoaït ñoäng töông ñoái heïp.
Vaäy, maïng truyeàn thoâng coâng nghieäp coù vai troø quan troïng nhö theá naøo
trong caùc lónh vöïc ño löôøng, ñieàu khieån vaø töï ñoäng hoaù ngaøy nay ? Söû duïng
maïng truyeàn thoâng coâng nghieäp, ñaëc bieät laø bus tröôøng ñeå thay theá caùch noái
ñieåm-tôùi – ñieåm coå ñieån giöõa caùc thieát bò coâng nghieäp mang laïi haøng loaït
nhöõng lôïi ích nhö sau:
• Ñôn giaûn hoaù caáu truùc lieân keát giöõa caùc thieát bò coâng nghieäp
• Giaûm ñaùng keå giaù thaønh daây noái vaø coâng laép ñaët heä thoáng
• Naâng cao ñoä tin caäy vaø ñoä chính xaùc cuûa thoâng tin nhôø truyeàn thoâng
soá
• Naâng cao ñoä linh hoaït, tính naêng môû cuûa heä thoáng
• Ñôn giaûn hoùa, tieän lôïi hoaù vieäc chuaån ñoaùn, ñònh vò loãi, söï coá cuûa caùc
thieát bò
• Naâng cao khaû naêng töông taùc giöõa caùc thaønh phaàn (phaàn cöùng vaø
phaàn meàm) nhôø caùc phaàn meàm chuaån
• Môû ra nhieàu chöùc naêng vaø khaû naêng öùng duïng môùi cuûa heä thoáng, ví
duï nhö caùc öùng duïng ñieàu khieån phaân taùn, ñieàu khieån giaùm saùt hoaëc
chuaån ñoaùn loãi töø xa qua Internet.
Trong ñieàu khieån quaù trình, caùc heä thoáng bus tröôøng cuõng ñaõ daàn daàn
thay theá caùc maïch doøng töông töï (current loop) 4-20mA. Öu theá cuûa giaûi
phaùp duøng maïng coâng nghieäp khoâng nhöõng naèm ôû phöông dieän kyõ thuaät,
maø coøn ôû khía caïnh hieäu quaû kinh teá. Chính vì vaäy, öùng duïng cuûa noù roäng
raõi trong haàu heát caùc lónh vöïc coâng nghieäp, nhö ñieàu khieån quaù trình, töï
ñoäng hoaù xí nghieäp, töï ñoäng hoaù toaø nhaø, ñieàu khieån giao thoâng,v.v… Noùi
toùm laïi, söû duïng maïng truyeàn thoâng coâng nghieäp laø khoâng theå thieáu ñöôïc
trong vieäc tích hôïp caùc heä thoáng töï ñoäng hoùa hieän ñaïi.
2. Phaân loaïi vaø ñaëc tröng caùc heä thoáng MCN

Ñeå saép xeáp, phaân loaïi vaø phaân tích ñaëc tröng caùc heä thoáng maïng
truyeàn thoâng coâng nghieäp, ta döïa vaøo moâ hình phaân caáp quen thuoäc caùc cho
coâng, ty xí nghieäp saûn xuaát. Vôùi loaïi moâ hình naøy caùc chöùc naêng ñöôc phaân
thaønh nhieàu caáp khaùc nhau, nhö ñöôïc minh hoïa treân hình döôùi
Caøng ôû caáp döôùi thì caùc chöùc naêng caøng mang tính chaát cô baûn hôn vaø
ñoøi hoûi yeâu caàu cao hôn veà ñoä nhanh nhaïy, thôøi gian phaûn öùng. Moät chöùc
naêng ôû caáp treân ñöôïc thöïc hieän döïa treân caùc chöùc naêng cuûa caáp döôùi, tuy
nhieân khoâng ñoøi hoûi thôøi gian phaûn öùng nhanh nhö ôû caáp döôùi, nhöng ngöôïc
laïi löôïng thoâng tin caàn trao ñoåi vaø xöû lyù laïi lôùn hôn nhieàu. Coù theå coi ñaây laø
moät moâ hình phaân caáp chöùc naêng cho caû heä thoáng töï ñoäng hoaù noùi chung
cuõng nhö cho heä thoáng truyeàn thoâng noùi rieâng cuûa moät coâng ty.
Töông öùng vôùi naêm caáp chöùc naêng laø boán caáp cuûa heä thoáng truyeàn
thoâng. Töø caáp ñieàu khieån giaùm saùt trôû xuoáng thuaät ngöõ “bus” thöôøng ñöôïc
duøng thay cho “maïng”, vôùi lyù do phaàn lôùn caùc heä thoáng maïng phía döôùi ñeàu
coù caáu truùc vaät lí hoaëc logic kieåu bus
Nhö ta seõ thaáy, moâ hình phaân caáp chöùc naêng seõ tieän lôïi cho vieäc thieát
keá heä thoáng vaø löïa choïn thieát bò. Trong thöïc teá öùng duïng, söï phaân caáp chöùc
naêng coù theå hôi khaùc so vôùi trình baøy ôû ñaây, tuyø thuoäc vaøo möùc ñoä töï ñoäng
hoaù vaø caáu truùc heä thoáng cuï theå. Trong tröôøng hôïp öùng duïng ñôn giaûn nhö
ñieàu khieån trang thieát bò daân duïng (maùy giaët, maùy laïnh, ñieàu hoaø ñoä aåm,…),
söï phaân chia nhieàu caáp coù theå hoaøn toaøn khoâng caàn thieát. Ngöôïc laïi, trong
töï ñoäng hoaù moät nhaø maùy lôùn hieän ñaïi nhö ñieän nguyeân töû, saûn xuaát xi

maêng, loïc daàu, ta coù theå chia nhoû hôn nöõa caùc caáp chöùc naêng ñeå tieän theo
doõi.
a. Bus tröôøng, bus thieát bò
Bus tröôøng (fieldbus) thöïc ra laø moät khaùi nieäm chung ñöôïc söû duïng
trong caùc ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñeå chæ caùc heä thoáng bus noái tieáp, söû
duïng kyõ thuaät truyeàn tin soá ñeå keát noái caùc thieát bò thuoäc caáp ñieàn khieån (PC,
PLC) vôùi nhau vaø vôùi caùc thieát bò ôû caáp chaáp haønh, caùc thieát bò tröôøng. Caùc
chöùc naêng chính cuûa caáp chaáp haønh laø ño löôøng, daãn ñoäng vaø chuyeån ñoåi tín
hieäu trong tröôøng hôïp caàn thieát. Caùc thieát bò coù khaû naêng noái maïng laø caùc
boä vaøo / ra phaân taùn (distributed I/O) , caùc thieát bò caûm bieán ( sensor ), hoaêc
cô caáu chaáp haønh ( actuator) coù tích hôïp khaû naêng xöû lyù truyeàn thoâng. Moät
soá kieåu bus tröôøng chæ thích hôïp noái maïng caùc thieát bò caûm bieán vaø cô caáu
chaáp haønh vôùi caùc boä ñieàu khieån , cuõng ñöôïc goïi laø bus chaáp haønh / caûm
bieán
Trong coâng nghieäp cheá taïo (töï ñoäng hoaù daây chuyeàn saûn xuaát, gia
coâng, laép raùp ) hoaëc ôû moät soá lónh vöïc öùng duïng khaùc nhö töï ñoäng hoaù toaø
nhaø, saûn xuaát xe hôi, khaùi nieäm bus thieát bò laïi ñöôïc duøng phoå bieán. Coù theå
noùi, bus thieát bò vaø bus tröôøng coù chöùc naêng töông ñöông, nhöng do nhöõng
ñaëc tröng rieâng bieät cuûa hai ngaønh coâng nghieäp, neân moät soá tính naêng cuõng
raát khaùc nhau. Tuy nhieân, söï khaùc nhau naøy ngaøy caøng trôû neân khoâng roõ reät,
khi maø phaïm vi öùng duïng cuûa caû hai loaïi ñeàu ñöôïc môû roäng vaø ñan cheùo
sang nhau. Trong thöïc teá, ngöôøi ta cuõng duøng chung moät khaùi nieäm laø bus
tröôøng.
Do nhieäm vuï cuûa bus tröôøng laø chuyeån döõ lieäu quaù trình leân caáp ñieàu
khieån ñeå xöû lyù vaø chuyeån quyeát ñònh ñieàu khieån xuoáng caùc cô caáu chaáp
haønh, vì vaäy yeâu caàu veà tính naêng thôøi gian thöïc ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu.
Thôøi gian phaûn öùng tieâu bieåu naèm trong phaïm vi töø 0.1 tôùi vaøi mili giaây.
Trong khi ñoù, yeâu caàu veà löôïng thoâng tin trong moät böùc ñieän thöôøng chæ haïn
cheá trong khoaûng moät vaøi byte, vì vaäy toác ñoä truyeàn thoâng thöôøng chæ caàn ôû
phaïm vi Mbit/s hoaëc thaáp hôn. Vieäc trao ñoåi thoâng tin veà caùc bieán quaù trình
chuû yeáu mang tính chaát ñònh kyø,tuaàn hoaøn, beân caïnh caùc thoâng tin caûnh baùo
coù tính chaát baát thöôøng.
Caùc heä thoáng bus tröôøng ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát hieän nay laø
PROFIBUS , ControlNet, Interbus-S , CAN , WorldFIP , P-NET , Modbus
vaø gaàn ñaây phaûi keå tôùi Foundation Fieldbus, DeviceNet, AS-I, EIB vaø

Bitbus laø moät vaøi heä thoáng bus caûm bieán / chaáp haønh tieâu bieåu coù theå neâu
ra ôû ñaây.
b. Bus heä thoáng , Bus quaù trình
Caùc heä thoáng maïng coâng nghieäp ñöôïc duøng ñeå keát noái caùc maùy tính
ñieàu khieån vaø caùc maùy tính treân caáp ñieàu khieån giaùm saùt vôùi nhau ñöôïc goïi
laø bus heä thoáng (system bus) hay bus quaù trình ( process bus) . Khaùi nieäm
sau thöôøng chæ ñöôïc duøng trong lónh vöïc ñieàu khieån quaù trình. Qua bus heä
thoáng maø caùc maùy tính ñieàu khieån coù theå phoái hôïp hoaït ñoäng, cung caáp döõ
lieäu quaù trình cho caùc traïm kyõ thuaät vaø traïm giaùm saùt (coù theå giaùn tieáp
thoâng qua heä thoáng quaûn lyù cô sôû döõ lieäu treân caùc traïm chuû) cuõng nhö nhaän
meänh leänh, tham soá ñieàu khieån töø caùc traïm phía treân. Thoâng tin khoâng
nhöõng ñöôïc trao ñoåi theo chieàu doïc, maø coøn theo chieàu ngang. Caùc traïm kyõ
thuaät, traïm thao taùc vaø caùc traïm chuû cuõng trao ñoåi döõ lieäu qua heä thoáng bus
. Ngoaøi ra caùc maùy in baùo caùo vaø döõ lieäu löu tröõ cuõng ñöôïc keát noái qua
maïng naøy
Chuù yù, söï phaân bieät giöõa caùc khaùi nieäm bus tröôøng vaø bus heä thoáng
khoâng baét buoäc naèm ôû söï khaùc nhau veà kieåu bus ñöôïc söû duïng, maø ôû muïc
ñích söû duïng hay noùi caùch khaùc laø ôû caùc thieát bò ñöôïc gheùp noái. Trong moät
soá giaûi phaùp, moät kieåu bus duy nhaát ñöôïc duøng cho caû ôû hai caáp naøy
Ñoái vôùi bus heä thoáng, tuyø theo lónh vöïc öùng duïng maø ñoøi hoûi veà tính
naêng thôøi gian thöïc coù ñöôïc ñaët ra moät caùch ngaët ngheøo hay khoâng. Thôøi
gian phaûn öùng tieâu bieåu naèm trong khoaûng moät vaøi traêm mili giaây, trong khi
löu löôïng thoâng tin caàn trao ñoåi lôùn hôn nhieàu so vôùi bus tröôøng. Toác ñoä
truyeàn thoâng tieâu bieåu cuûa bus heä thoáng naèm trong phaïm vi töø vaøi traêm kBit
/ s ñeán vaøi Mbit/s
Do caùc yeâu caàu veà toác ñoä truyeàn thoâng vaø khaû naêng keát noái deã daøng
nhieàu loaïi maùy tính, kieåu bus heä thoáng thoâng duïng nhaát laø Ethernet cuõng
nhö Industrial Ethernet. Beân caïnh ñoù phaûi noùi ñeán PROFIBUS-FMS,
Modbus Plus vaø Fieldbus Foundation’s High Speed Ethernet
c. Maïng xí nghieäp
Maïng xí nghieäp thöïc ra laø moät maïng LAN bình thöôøng, coù chöùc naêng
keát noái caùc maùy tính vaên phoøng thuoäc caáp ñieàu haønh vôùi caáp ñieàu khieån
giaùm saùt. Thoâng tin ñöôïc ñöa leân treân bao goàm traïng thaùi laøm vieäc cuûa caùc
quaù trình kyõ thuaät, caùc giaøn maùy cuõng nhö cuûa heä thoáng ñieàu khieån töï ñoäng,

caùc soá lieäu tính toaùn, thoáng keâ veà dieãn bieán quaù trình saûn xuaát vaø chaát löôïng
saûn phaåm. Thoâng tin theo chieàu ngöôïc laïi laø caùc thoâng soá thieát keá, coâng
thöùc ñieàu khieån vaø meänh leänh ñieàu haønh. Ngoaøi ra, thoâng tin cuõng ñöôïc trao
ñoåi maïnh theo chieàu ngang giöõa caùc maùy tính thuoäc caáp ñieàu haønh saûn xuaát,
ví duï hoã trôï kieåu laøm vieäc theo nhoùm, coäng taùc trong döï aùn, söû duïng chung
caùc taøi nguyeân noái maïng nhö :maùy in , maùy chuû,…
Khaùc vôùi heä thoáng bus caáp döôùi, maïng xí nghieäp khoâng yeâu caàu
nghieâm ngaët veà tính naêng thôøi gian thöïc. Vieäc trao ñoåi döõ lieäu thöôøng dieãn
ra khoâng ñònh kyø, nhöng coù khi vôùi soá löôïng lôùn tôùi haøng Mbyte. Hai loaïi
maïng ñöôïc duøng phoå bieán cho muïc ñích naøy laø Ethernet vaø Token-Ring,
treân cô sôû caùc giao thöùc chuaån nhö TCP/IP vaø IPX / SPX.
d. Maïng coâng ty
Maïng coâng ty, naèm treân cuøng trong moâ hình phaân caáp heä thoáng
truyeàn thoâng cuûa moät coâng ty saûn xuaát coâng nghieäp. Ñaëc tröng cuûa maïng
coâng ty gaàn vôùi moät maïng vieãn thoâng hoaëc moät maïng maùy tính dieän roäng
nhieàu hôn treân caùc phöông dieän phaïm vi vaø hình thöùc dòch vuï, phöông phaùp
truyeàn thoâng vaø caùc yeâu caàu veà kyõ thuaät. Chöùc naêng cuûa maïng coâng ty laø
keát noái caùc maùy tính vaên phoøng cuûa caùc xí nghieäp , cung caáp dòch vuï trao
ñoåi thoâng tin noäi boä vaø vôùi caùc khaùch haøng nhö thö vieän ñieän töû, thö ñieän töû,
hoäi thaûo töø xa qua ñieän thoaïi, hình aûnh, cung caáp dòch vuï truy caäp Internet
vaø thöông maïi ñieän töû,v.v… Hình thöùc toå chöùc gheùp noái maïng, cuõng nhö caùc
coâng ngheä ñöôïc aùp duïng raát ña daïng, tuyø thuoäc vaøo ñaàu tö cuûa coâng ty.
Trong nhieàu tröôøng hôïp, maïng coâng ty vaø maïng xí nghieäp ñöôïc thöïc hieän
baèng moät heä thoáng maïng duy nhaát vaø maët vaät lyù nhöng chia thaønh nhieàu
phaïm vi vaø nhoùm maïng laøm vieäc rieâng bieät.
Maïng coâng ty coù vai troø nhö moät ñöôøng cao toác trong heä thoáng haï
taàng cô sôû truyeàn thoâng cuûa moät coâng ty, vì vaäy ñoøi hoûi veà toác ñoä truyeàn
thoâng vaø ñoä an toaøn, tin caäy ñaëc bieät cao. Fast Ethernet, FDDI , ATM laø moät
vaøi ví duï coâng ngheä tieân tieán ñöôïc aùp duïng ôû ñaây trong hieän ñaïi vaø töông
lai.
II. Cô sôû kyõ thuaät
1. Khaùi nieäm veà tính naêng thôøi gian thöïc

Tính naêng thôøi gian thöïc laø moät trong nhöõng ñaëc tröng quan troïng
nhaát ñoái vôùi caùc heä thoáng töï ñoäng hoaù noùi chung vaø caùc heä thoáng bus tröôøng
noùi rieâng. Söï hoaït ñoäng bình thöôøng cuûa moät heä thoáng kyõ thuaät laøm vieäc
trong thôøi gian thöïc khoâng chæ phuï thuoäc vaøo ñoä chính xaùc, ñuùng ñaén cuûa
caùc keát quaû ñaàu ra, maø coøn phuï thuoäc vaøo thôøi ñieåm ñöa ra keát quaû. Moät heä
thoáng coù tính naêng thôøi gian thöïc khoâng nhaát thieát phaûi coù phaûn öùng thaät
nhanh, maø quan troïng hôn laø phaûi coù phaûn öùng kòp thôøi ñoái vôùi caùc yeâu caàu,
taùc ñoäng beân ngoaøi. Nhö vaäy, moät heä thoáng truyeàn thoâng coù tính naêng thôøi
gian thöïc phaûi coù khaû naêng truyeàn taûi thoâng tin moät caùch tin caäy vaø kòp thôøi
vôùi yeâu caàu cuûa caùc ñoái taùc truyeàn thoâng. Tính naêng thôøi gian thöïc cuûa moät
heä thoáng ñieàu khieån phaân taùn phuï thuoäc raát nhieàu vaø heä thoáng bus tröôøng
ñöôïc duøng
Ñeå ñaûm baûo tính naêng thôøi gian thöïc, moät heä thoáng bus phaûi coù nhöõng
ñaëc ñieåm sau ñaây:
• Ñoä nhanh nhaïy: toác ñoä truyeàn thoâng höõu ích phaûi ñuû nhanh ñeå ñaùp
öùng nhu caàu trao ñoåi döõ lieäu trong moät giaûi phaùp cuï theå
• Tính tieàn ñònh: Döï ñoaùn tröôùc ñöôïc veà thôøi gian phaûn öùng tieâu bieåu
vaø thôøi gian phaûn öùng chaäm nhaát vôùi yeâu caàu cuûa töøng traïm
• Ñoä tin caäy, kòp thôøi: Ñaûm baûo toång thôøi gian caàn cho vieäc vaän chuyeån
döõ lieäu moät caùch tin caäy giöõa caùc traïm naèm trong moät khoaûng caùch
xaùc ñònh.
• Tính beàn vöõng: Coù khaû naêng xöû lyù söï coá moät caùch thích hôïp ñeå khoâng
gaây haïi theâm cho toaøn boä heä thoáng
Roõ raøng, khaû naêng thoaû maõn yeâu caàu veà thôøi gian thöïc phuï thuoäc vaøo
baøi toaùn öùng duïng cuï theå. Moät maïng coâng nghieäp coù tính naêng thôøi gian
thöïc khoâng coù nghóa laø seõ thích öùng vôùi moïi öùng duïng ñoøi hoûi yeâu caàu veà
thôøi gian thöïc. Nhieäm vuï cuûa ngöôøi tích hôïp heä thoáng laø phaûi löïa choïn vaø
thieát keá moät giaûi phaùp thích hôïp ñeå thoaû maõn yeâu caàu naøy treân cô sôû phaân
tích caùc tính naêng kyõ thuaät lieân quan, döôùi ñieàu kieän raøng buoäc laø giaù thaønh
chi phí.
2. Kieán truùc giao thöùc

a. Dòch vuï truyeàn thoâng
Moät heä thoáng truyeàn thoâng cung caáp dòch vuï truyeàn thoâng cho caùc
thaønh vieân tham gia noái maïng. Caùc dòch vuï ñoù ñöôïc duøng cho vieäc thöïc hieän
caùc nhieäm vuï khaùc nhau nhö trao ñoåi döõ lieäu, baùo caùo traïng thaùi, taïo laäp caáu
hình vaø tham soá hoaù thieát bò tröôøng, giaùm saùt thieát bò vaø caøi ñaët chöông

trình. Caùc dòch vuï truyeàn thoâng do nhaø cung caáp heä thoáng truyeàn thoâng thöïc
hieän baèng phaàn cöùng hoaëc phaàn meàm. Vieäc khai thaùc caùc dòch vuï ñoù töø phía
ngöôøi söû duïng phaûi thoâng qua phaàn meàm giao dieän maïng, ñeå taïo laäp caùc
chöông trình phaàn meàm öùng duïng, ví duï chöông trình ñieàu khieån, giao dieän
ngöôøi -maùy (HMI) vaø ñieàu khieån giaùm saùt (SCADA). Caùc giao dieän maïng
naøy coù theå ñöôïc caøi ñaët saün treân caùc coâng cuï phaàn meàm chuyeân duïng (ví duï
phaàn meàm laäp trình PLC, phaàn meàm SCADA, phaàn meàm quaûn lyù maïng),
hoaëc thoâng qua caùc thö vieän phaàn meàm phoå thoâng khaùc döôùi daïng caùc haøm
dòch vuï (ví duï vôùi C/C++, VisualBasic, Delphi, OLE /DDE)
Moãi heä thoáng truyeàn thoâng khaùc nhau coù theå quy ñònh moät chuaån
rieâng veà taäp hôïp caùc dòch vuï truyeàn thoâng cuûa mình. Ví duï Profibus ñònh
nghóa caùc haøm dòch vuï khaùc so vôùi Interbus-S hay ControlNet. Moät phaàn
meàm chuyeân duïng khoâng nhaát thieát phaûi hoã trôï toaøn boä caùc dòch vuï truyeàn
thoâng cuûa moät heä thoáng, nhöng cuõng coù theå cuøng moät luùc hoã trôï nhieàu heä
thoáng truyeàn thoâng khaùc nhau. Ví duï vôùi moät phaàn meàm SCADA ta coù theå
ñoàng thôøi khai thaùc döõ lieäu töø caùc ñaàu ño hay caùc PLC lieân keát vôùi caùc bus
tröôøng khaùc nhau, nhöng khoâng caàn tôùi dòch vuï hoã trôï caøi ñaët chöông trình
ñieàu khieån cho caùc PLC.
Coù theå phaân loaïi dòch vuï truyeàn thoâng döïa theo caùc caáp khaùc nhau:
caùc dòch vuï sô caáp ( ví duï taïo vaø ngaét noái ), dòch vuï caáp thaáp (ví duï trao ñoåi
döõ lieäu) vaø caùc dòch vuï cao caáp (taïo laäp caáu hình, baùo caùo traïng thaùi). Moät
dòch vuï ôû caáp cao hôn coù theå söû duïng caùc dòch vuï caáp thaáp ñeå thöïc hieän
chöùc naêng cuûa noù. Ví duï dòch vuï taïo laäp caáu hình hay baùo caùo traïng thaùi
cuoái cuøng cuõng phaûi söû duïng dòch vuï trao ñoåi döõ lieäu ñeå thöïc hieän chöùc
naêng cuûa mình. Maëc khaùc, trao ñoåi döõ lieäu thöôøng ñoøi hoûi taïo vaø ngaét noái.
Phaân caáp dòch vuï truyeàn thoâng coøn coù yù nghóa laø taïo söï linh hoaït cho phía
ngöôøi söû duïng. Tuyø theo nhu caàu veà ñoä tieän lôïi hay hieäu suaát trao ñoåi thoâng
tin maø ngöôøi ta coù theå quyeát ñònh söû duïng moät dòch vuï ôû caáp naøo
Vieäc thöïc hieän taát caû caùc dòch vuï ñöôïc döïa treân caùc nguyeân haøm dòch
vuï ( service primitive ), goàm coù:
• Yeâu caàu (request) dòch vuï , kyù hieäu laø .req , ví duï connect.req
• Chæ thò (indication) nhaän lôøi phuïc vuï, kyù hieäu laø .ind, ví duï
connect.ind
• Ñaùp öùng (response ) dòch vuï, kyù hieäu laø .res, ví duï connect.res
• Xaùc nhaän (confirmation ) ñaõ nhaän ñöôïc ñaùp öùng, kyù hieäu laø .con, ví
duï connect.con
Döïa treân quan heä giöõa beân cung caáp dòch vuï vaø beân yeâu caàu dòch vuï
cuõng coù theå phaân bieät giöõa loaïi dòch vuï coù xaùc nhaän vaø dòch vuï khoâng xaùc

nhaän. Dòch vuï coù xaùc nhaän ñoøi hoûi söû duïng caû boán nguyeân haøm, trong khi
dòch vuï khoâng xaùc nhaän boû qua ñaùp öùng vaø xaùc nhaän. Bieåu ñoà tuaàn töï döôùi
minh hoaï hai ví duï tieâu bieåu cho hai tröôøng hôïp naøy laø dòch vuï taïo noái
(connect ) vaø ngaét noái (disconnect )
Beân caàu Beân cung
1:connect.req
2:connect.ind
3:connect.res
4:connect.con
a)Dòch vuï coù xaùc nhaän
Beân caàu Beân cung
1:disconnect.req
2:disconnect.ind
b)Dòch vuï khoâng xaùc nhaän

b. Giao thöùc
Baát cöù söï giao tieáp naøo cuõng caàn moät ngoân ngöõ giao tieáp chung cho
caùc ñoái taùc.Trong kyõ thuaät truyeàn thoâng, beân cung caáp dòch vuï cuõng nhö beân
söû duïng dòch vuï ñeàu phaûi tuaân theo caùc quy taéc, thuû tuïc cho vieäc giao tieáp,
goïi laø giao thöùc. Giao thöùc chính laø cô sôû cho vieäc thöïc hieän vaø söû duïng caùc
dòch vuï truyeàn thoâng
Moät quy chuaån giao thöùc bao goàm caùc thaønh phaàn sau:
• Cuù phaùp (syntax ): Quy ñònh veà caáu truùc böùc ñieän, goùi döõ lieäu duøng
khi trao ñoåi , trong ñoù coù phaàn thoâng tin höõu ích (döõ lieäu ) vaø caùc
thoâng tin boå trôï nhö ñòa chæ, thoâng tin ñieàu khieån, thoâng tin kieåm loãi,…

• Ngöõ nghóa (semantic): Quy ñònh yù nghóa cuûa töøng thaønh phaàn trong
moät böùc ñieän, nhö phöông phaùp ñònh ñòa chæ, phöông phaùp baûo toaøn
döõ lieäu, thuû tuïc ñieàu khieån doøng thoâng tin, xöû lyù loãi,…
• Ñònh thôøi (timing ): Quy ñònh veà trình töï, thuû tuïc giao tieáp, cheá ñoä
truyeàn thoâng (ñoàng boä hay khoâng ñoàng boä), toác ñoä truyeàn thoâng,…
Vieäc thöïc hieän moät dòch vuï truyeàn thoâng treân cô sôû caùc giao thöùc töông
öùng ñöôïc goïi laø xöû lyù giao thöùc. Noùi moät caùch khaùc, quaù trình xöû lyù giao
thöùc coù theå laø maõ hoaù (xöû lyù giao thöùc beân göûi ) vaø giaûi maõ (xöû lyù giao thöùc
beân nhaän). Töông töï nhö caùc dòch vuï truyeàn thoâng, coù theå phaân bieät caùc
giao thöùc caáp thaáp vaø giao thöùc cao caáp. Caùc giao thöùc cao caáp laø cô sôû cho
caùc dòch vuï cao caáp vaø caùc giao thöùc caáp thaáp laø cô sôû cho caùc dòch vuï caáp
thaáp
Giao thöùc cao caáp gaàn vôùi ngöôøi söû duïng, thöôøng ñöôïc thöïc hieän baèng
phaàn meàm. Moät soá ví duï veà giao thöùc cao caáp laø FTP (File Transfer
Protocol) duøng trong trao ñoåi file töø xa, HTTP (Hypertext Transfer Protocol)
duøng ñeå trao ñoåi caùc trang HTML trong caùc öùng duïng Web, MMS
(Manufacturing Message Specification ) duøng trong töï ñoäng hoaù coâng
nghieäp
Giao thöùc caáp thaáp gaàn vôùi phaàn cöùng, thöôøng thöïc hieän tröïc tieáp bôûi caùc
maïch ñieän töû. Moät soá ví duï giao thöùc caáp thaáp quen thuoäc laø TCP/IP
(Transmission Control Protocol / Internet Protocol) ñöôïc duøng phoå bieán
trong Inernet , HART (Highway Adressable Remote Transducer ) duøng
trong ñieàu khieån quaù trình, HDLC (High Level Data-link Control) laøm cô sôû
cho nhieàu giao thöùc khaùc vaø UART duøng trong ña soá caùc giao dieän vaät lyù
cuûa caùc heä thoáng bus tröôøng . Hai giao thöùc sau HDLC vaø UART coù vai troø
quan troïng trong truyeàn thoâng coâng nghieäp vaø vì vaäy ñöôïc giôùi thieäu sô löôïc
döôùi ñaây.
* Giao thöùc HDLC

HDLC cho pheùp cheá ñoä truyeàn bit noái tieáp ñoàng boä hoaëc khoâng ñoàng
boä. Moät böùc ñieän, hay coøn goïi laø khung (frame) coù caáu truùc nhö sau:
01111110 8/16 bit 8 bit n bit 16/32 bit 01111110
Côø Ñòa chæ Ñieàu khieån Döõ lieäu FCS Côø
Moãi khung ñöôïc khôûi ñaàu vaø keát thuùc baèng moät côø hieäu (flag) vôùi daõy
bit 01111110. Daõy bit naøy ñöôïc ñaûm baûo khoâng bao giôø xuaát hieän trong caùc
phaàn thoâng tin khaùc qua phöông phaùp nhoài bit (bit stuffing), töùc cöù sau moät
daõy 5 bit coù giaù trò 1 (11111) thì moät bit laïi ñöôïc boå sung vaøo

OÂ ñòa chæ tieáp theo chöùa ñòa chæ beân göûi vaø beân nhaän. Tuyø theo caùch
gaùn ñòa chæ 4 hoaëc 8 bit (töông öùng vôùi 32 hoaëc 256 ñòa chæ khaùc nhau ), oâ
naøy coù chieàu daøi laø 8 hoaëc 16 bit
Trong HDLC coù ba loaïi böùc ñieän , ñöôïc phaân bieät qua oâ thoâng tin
ñieàu khieån (8 bit ), ñoù laø:
• Information Frames: khung thoâng tin (I- Format)
• Supervisory Frames: khung giaùm saùt vaän chuyeån döõ lieäu (S-Format)
• Unnumbered Frames: Khung boå trôï kieåm soaùt caùc moái lieân keát giöõa
caùc traïm (U-Format)
Caáu truùc cuûa oâ thoâng tin ñieàu khieån ñöôïc qui ñònh nhö sau:
1 2 3 4 5 6 7 8
I-Format 0 N(S) P/F N(R)
S-Format 1 0 S P/F N(R)
U-Format 1 1 M P/F M
Trong ñoù, caùc kyù hieäu vieát taét coù yù nghóa nhö sau:
• N(S): Soá thöù töï khung ñaõ ñöôïc göûi chia modulo cho 8
• N(R): Soá thöù töï khung chôø nhaän ñöôïc chia modulo cho 8
• P/F: Bit chæ ñònh keát thuùc quaù trình truyeàn
• S,M: Caùc bit coù chöùc naêng khaùc
OÂ thoâng tin coù ñoä daøi bieán thieân, cuõng coù theå ñeå troáng neáu nhö böùc ñieän
khoâng duøng vaøo muïc ñích vaän chuyeån döõ lieäu. Sau oâ thoâng tin laø ñeán daõy
bit kieåm loãi (FCS = Frame Check Sequense), duøng vaøo muïc ñích baûo toaøn
döõ lieäu. Toác ñoä truyeàn thoâng tieâu bieåu ñoái vôùi HDLC töø 9,6 kBit/s ñeán 2
Mbit/s.
* Giao thöùc UART

UART ( Universal Asynchoronous Receiver/Transmitter) laø moät
maïch vi ñieän töû ñöôïc söû duïng raát roâng raõi cho vieäc truyeàn noái bit noái tieáp
cuõng nhö chuyeån ñoåi song/ noái tieáp giöõa ñöôøng truyeàn vaø bus maùy tính.
UART cho pheùp löïa choïn giöõa cheá ñoä truyeàn moät chieàu, hai chieàu ñoàng boä
hoaëc hai chieàu khoâng ñoàng boä. Vieäc truyeàn taûi ñöôïc thöïc hieän theo töøng kyù
töï 7 hoaëc 8 bit, ñöôïc boå sung hai bit ñaùnh daáu ñaàu cuoái vaø moät bit kieåm tra
loãi chaün leû (parity bit). Ví duï vôùi kyù töï 8 bit ñöôïc minh hoaï döôùi ñaây:
Start 0 1 2 3 4 5 6 7 P Stop
0 LSB MSB

Bit khôûi ñaàu ( Start bit ) bao giôø cuõng laø 0 vaø bit keát thuùc (Stop bit )
bao giôø cuõng laø 1. Caùc bit trong moät kyù töï ñöôïc truyeàn theo thöù töï bit thaáp
(LSB) tôùi bit cao (MSB). Giaù trò cuûa bit chaün leû P phuï thuoäc vaøo caùch choïn:
• Neáu choïn parity chaün, thì P baèng 0 khi toång soá bit 1 laø chaün
• Neáu choïn parity leû, thì P baèng 0 khi toång soá bit 1 laø leû
Nhö teân cuûa noù ñaõ theå hieän, cheá ñoä truyeàn khoâng ñoàng boä ñöôïc söû duïng
ôû ñaây, töùc khoâng coù moät tín hieäu rieâng phuïc vuï cho vieäc ñoàng boä hoaù giöõa
beân göûi vaø beân nhaän. Döïa vaøo caùc bit ñaàu cuoái vaø toác ñoä truyeàn thoâng ñaõ
ñöôïc ñaët tröôùc cho caû hai beân, beân nhaän thoâng tin phaûi töï chænh nhòp laáy
maãu cuûa mình ñeå ñoàng boä vôùi beân göûi.
c. Moâ hình lôùp
(N+1)-PDU
(N)-PCI (N)-SDU
(N)-PDU
(N)-PCI (N-1)-SDU
(N)-PDU
Vôùi :
• PDU:Protocol Data Unit-Ñôn vò döõ lieäu giao thöùc
• SDU:Service Data Unit-Ñôn vò döõ lieäu dòch vuï
• PCI: Protocol Control Information-Thoâng tin ñieàu khieån giao thöùc
Ñeå trao ñoåi döõ lieäu giöõa hai thieát bò, caùc thuû tuïc, giao thöùc caàn thieát coù
theå töông ñoái phöùc taïp. Roõ raøng ñieàu caàn ôû ñaây laø söï coäng taùc cuûa hai ñoái
taùc truyeàn thoâng treân moät möùc tröøu töôïng cao. Thay vì phaûi thöïc hieän taát caû
caùc böôùc caàn thieát trong moät module duy nhaát, coù theå chia nhoû thaønh caùc

phaàn vieäc coù theå thöïc hieän ñoäc laäp. Trong moâ hình lôùp, caùc phaàn vieäc ñöôïc
saép xeáp theo chieàu doïc thaønh töøng lôùp, töông öùng vôùi caùc lôùp dòch vuï vaø caùc
lôùp giao thöùc khaùc nhau. Moãi lôùp giaûi quyeát moät nhieäm vuï roõ raøng phuïc vuï
vieäc truyeàn thoâng. Moät dòch vuï ôû lôùp treân söû duïng dòch vuï cuûa lôùp döôùi ngay
keà noù.
Ñeå thöïc hieän moät dòch vuï truyeàn thoâng, moãi böùc ñieän ñöôïc xöû lyù qua
nhieàu lôùp treân cô sôû caùc giao thöùc quy ñònh, goïi laø xöû lyù giao thöùc theo moâ
hình lôùp. Moãi lôùp ôû ñaây coù theå thuoäc chöùc naêng cuûa phaàn cöùng hoaëc phaàn
meàm. Caøng ôû lôùp cao hôn thì phaàn meàm caøng chieám vai troø quan troïng hôn,
trong khi vieäc xöû lyù giao thöùc ôû caùc lôùp döôùi thöôøng ñöôïc caùc vi maïch ñieän
töû tröïc tieáp thöïc hieän.
Hình treân minh hoaï nguyeân taéc xöû lyù giao thöùc theo moâ hình lôùp. Ñöùng
töø beân göûi thoâng tin, qua moãi lôùp töø treân xuoáng döôùi, moät soá thoâng tin hoã trôï
laïi ñöôïc gaén theâm vaøo phaàn döõ lieäu do lôùp treân ñöa xuoáng, goïi laø ñaàu giao
thöùc (protocol header). Beân caïnh ñoù, thoâng tin caàn truyeàn ñi coù theå ñöôïc
chia thaønh nhieàu böùc ñieän coù ñaùnh soá thöù töï, hoaëc moät böùc ñieän coù theå laø
toång hôïp cuûa nhieàu nguoàn thoâng tin khaùc nhau. Ngöôøi ta cuõng duøng caùc khaùi
nieäm nhö “ñoùng goùi döõ lieäu “ hoaëc “ taïo khung” ñeå chæ caùc thao taùc naøy.
Moät quaù trình ngöôïc laïi seõ dieãn ra beân nhaän thoâng tin. Caùc phaàn header
seõ ñöôïc caùc lôùp töông öùng ñoïc, phaân tích vaø taùch ra tröôùc khi göûi tieáp leân
lôùp treân . Caùc böùc ñieän mang moät nguoàn thoâng tin seõ ñöôïc toång hôïp laïi,
hoaëc moät böùc ñieän mang nhieàu nguoàn thoâng tin khaùc nhau seõ ñöôïc phaân
chia töông öùng. Ñeán lôùp treân cuøng, thoâng tin nguoàn ñöôïc taùi taïo
Vôùi moâ hình phaân lôùp, yù nghóa cuûa giao thöùc moät laàn nöõa theå hieän roõ.
Ñöông nhieân, ñeå thöïc hieän truyeàn thoâng caàn coù hai ñoái taùc tham gia, vaäy
phaûi toàn taïi cuøng moät taäp hôïp caùc haøm phaân lôùp caû trong hai thieát bò. Quan
heä giao tieáp ôû ñaây chính laø quan heä giöõa caùc lôùp töông ñöông cuûa hai traïm.
Chæ khi caùc ñoái taùc truyeàn thoâng trong caùc lôùp töông ñöông söû duïng chung
moät ngoân ngöõ, töùc chung moät giao thöùc thì môùi coù theå trao ñoåi thoâng tin.
Trong tröôøng hôïp khaùc, caàn coù moät phaàn töû trung gian hieåu caû hai giao thöùc,
goïi chung laø boä chuyeån ñoåi, coù theå laø bridge hay gateway-tuyø theo lôùp giao
thöùc ñang quan taâm. Vaán ñeà maáu choát ôû ñaây ñeå coù theå thöïc hieän ñöôïc vieäc
chuyeån ñoåi laø söï thoáng nhaát veà dòch vuï truyeàn thoâng cuûa caùc lôùp töông
ñöông trong hai heä thoáng khaùc nhau. Neáu hai heä thoáng laïi quy ñònh caùc
chuaån khaùc nhau veà dòch vuï thì vieäc chuyeån ñoåi raát bò haïn cheá vaø nhieàu khi
hoaøn toaøn khoâng coù yù nghóa. Ví duï, moät beân ñoøi hoûi caøi ñaët caùc dòch vuï cao
caáp nhö caøi ñaët vaø kieåm soaùt chaïy chöông trình töø xa, trong khi beân ñoái taùc
chæ cung caáp dòch vuï trao ñoåi döõ lieäu thuaàn tuyù thì vieäc chuyeån ñoåi ôû ñaây

khoâng coù vai troø gì cuõng nhö khoâng theå thöïc hieän ñöôïc. Tuy nhieân, caøng
nhieàu dòch vuï ôû caáp thaáp caøng deã coù cô hoäi ñöa ra moät chuaån thoáng nhaát cho
caû hai phía.
d. Kieán truùc giao thöùc OSI

Treân thöïc teá, khoù coù theå xaây döïng ñöôïc moät moâ hình thoáng nhaát veà
chuaån giao thöùc vaø dòch vuï cho taát caû caùc heä thoáng truyeàn thoâng, nhaát laø khi
caùc heä thoáng raát ña daïng vaø toàn taïi ñoäc laäp. Chính vì vaäy, naêm 1983 toå chöùc
tieâu chuaån hoùa quoác teá ISO ñaõ ñöa ra moät kieán truùc giao thöùc vôùi chuaån ISO
7498, ñöôïc goïi laø moâ hình quy chieáu OSI (Open System Interconnection-
Reference Model), nhaèm hoã trôï vieäc xaây döïng caùc heä thoáng truyeàn thoâng
coù khaû naêng töông taùc
Löu yù raèng, ISO/OSI hoaøn toaøn khoâng phaûi laø moät chuaån thoáng nhaát
veà giao thöùc, cuõng khoâng phaûi laø moät chuaån chi tieát veà dòch vuï truyeàn
thoâng. Coù theå thaáy, chuaån naøy khoâng ñöa ra baát kyø moät quy ñònh naøo veà caáu
truùc moät böùc ñieän, cuõng nhö khoâng ñònh nghóa baát cöù moät chuaån dòch vuï cuï
theå naøo. OSI chæ laø moät moâ hình kieán truùc phaân lôùp vôùi muïc ñích phuïc vuï
vieäc saép xeáp vaø ñoái chieáu caùc heä thoáng truyeàn thoâng coù saün, trong ñoù coù caû
vieäc so saùnh, ñoái chieáu caùc giao thöùc vaø dòch vuï truyeàn thoâng, cuõng nhö cô
sôû cho vieäc phaùt trieån caùc heä thoáng môùi
Theo moâ hình OSI, chöùc naêng hay dòch vuï cuûa moät heä thoáng truyeàn
thoâng ñöôïc chia thaønh baûy lôùp, töông öùng vôùi moãi lôùp dòch vuï laø moät lôùp
giao thöùc. Caùc lôùp naøy coù theå do phaàn cöùng hoaëc phaàn meàm thöïc hieän, tuy
nhieân chuaån hoaù naøy khoâng ñeà caäp tôùi chi tieát moät ñoái taùc truyeàn thoâng phaûi
thöïc hieän töøng lôùp ñoùnhö theá naøo. Moät lôùp treân thöïc hieän dòch vuï cuûa mình
treân cô sôû söû duïng caùc dòch vuï ôû moät lôùp phía döôùi vaø theo ñuùng giao thöùc
quy ñònh töông öùng. Thoâng thöôøng caùc dòch vuï caáp thaáp do phaàn cöùng (caùc
vi maïch ñieän töû ) thöïc hieän, trong khi caùc dòch vuï cao caáp do phaàn meàm (heä
ñieàu haønh, phaàn meàm ñieàu khieån, phaàn meàm öùng duïng) ñaûm nhieäm
Vieäc phaân lôùp khoâng nhöõng coù yù nghóa trong vieäc moâ taû, ñoái chieáu
caùc heä thoáng truyeàn thoâng, maø coøn giuùp ích cho vieäc thieát keá caùc thaønh
phaàn giao dieän maïng. Moät lôùp baát kyø trong baûy lôùp coù theå thay ñoåi trong
caùch thöïc hieän maø khoâng aûnh höôûng tôùi caùc lôùp khaùc, chöøng naøo noù giöõ
nguyeân giao dieän vôùi lôùp treân vaø lôùp döôùi noù. Vì ñaây laø moät moâ hình quy
chieáu coù tính chaát duøng ñeå tham khaûo, khoâng phaûi heä thoáng truyeàn thoâng
naøo cuõng thöïc hieän ñaày ñuû caû baûy lôùp ñoù. Ví duï, vì lyù do hieäu suaát trao ñoåi
thoâng tin vaø giaù thaønh thöïc hieän, ñoái vôùi caùc heä thoáng bus tröôøng thoâng
thöôøng chæ thöïc hieän caùc lôùp 1, 2 vaø 7 . Trong caùc tröôøng hôïp naøy, coù theå

moät soá lôùp khoâng thöïc söï caàn thieát hoaëc chöùc naêng cuûa chuùng ñöôïc gheùp
vôùi moät lôùp khaùc (ví duï vôùi lôùp öùng duïng)
Moät moâ hình quy chieáu taïo ra cô sôû , nhöng khoâng ñaûm baûo khaû naêng
töông taùc giöõa caùc heä thoáng truyeàn thoâng, caùc thieát bò truyeàn thoâng khaùc
nhau. Vôùi vieäc ñònh nghóa baûy lôùp, OSI ñöa ra moät moâ hình tröøu töôïng cho
caùc quaù trình giao tieáp phaân caáp. Neáu hai heä thoáng thöïc hieän cuøng caùc dòch
vuï vaø treân cô sôû moät giao thöùc gioáng nhau ôû moät lôùp, thì coù nghóa laø hai heä
thoáng coù khaû naêng töông taùc ôû lôùp ñoù. Moâ hình OSI coù theå coi nhö moät coâng
trình khung , hoã trôï vieäc phaùt trieån vaø ñaëc taû caùc chuaån giao thöùc
Beân göûi Beân nhaän
Caùc chöông trình öùng duïng Caùc chöông trình öùng duïng
Application
7 Lôùp öùng duïng 7
Presentation
6 6
Lôùp bieåu dieãn döõ lieäu
Session
5 5
Lôùp kieåm soaùt noái
Transport
4 4
Lôùp vaän chuyeån
Network
3 Lôùp maïng 3
Data link
2 2
Lôùp lieân keát döõ lieäu
Physical
1 7
Lôùp vaät lyù
Moâi tröôøng truyeàn thoâng
Ñöôøng ñi cuûa döõ lieäu
Quan heä giao tieáp logic giöõa caùc lôùp

Caùc lôùp trong moâ hình quy chieáu OSI vaø quan heä giöõa chuùng vôùi nhau
ñöôïc minh hoaï treân hình treân. Töông öùng vôùi moãi lôùp laø moät (nhoùm) chöùc
naêng ñaëc tröng cho caùc dòch vuï vaø giao thöùc. Caàn phaûi nhaán maïnh raèng, baûn
thaân moâi tröôøng truyeàn thoâng vaø caùc chöông trình öùng duïng khoâng thuoäc
phaïm vi ñeà caäp cuûa chuaån OSI. Nhö vaäy, caùc lôùp ôû ñaây chính laø caùc lôùp
chöùc naêng trong caùc thaønh phaàn giao dieän maïng cuûa moät traïm thieát bò, bao
goàm caû phaàn cöùng gheùp noái vaø phaàn meàm cô sôû. Caùc muõi teân neùt gaïch ñöùt
bieåu thò quan heä logic giöõa caùc ñoái taùc thuoäc caùc lôùp töông öùng, trong khi
caùc muõi teân neùt lieàn chæ ñöôøng ñi thöïc cuûa döõ lieäu
Chöùc naêng cuûa caùc lôùp ñöôïc moâ taû sô löôïc döôùi ñaây:
*. Lôùp öùng duïng( application layer )
Lôùp öùng duïng laø lôùp treân cuøng trong moâ hình OSI, coù chöùc naêng cung
caáp caùc dòch vuï cao caáp (treân cô sôû caùc giao thöùc cao caáp ) cho ngöôøi söû
duïng vaø chöông trình öùng duïng. Ví duï, coù theå saép xeáp caùc dòch vuï vaø giao
thöùc theo chuaån MMS cuõng nhö caùc daãn xuaát cuûa noù söû duïng trong moät soá
heä thoáng bus tröôøng thuoäc lôùp öùng duïng
Caùc dòch vuï thuoäc lôùp öùng duïng haàu heát ñöôïc thöïc hieän baèng phaàn
meàm. Thaønh phaàn phaàn meàm naøy coù theå ñöôïc nhuùng saün trong caùc linh kieän
giao dieän maïng, hoaëc döôùi daïng phaàn meàm ñieàu khieån (drivers) coù theå naïp
leân khi caàn thieát, vaø moät thö vieän cho ngoân ngöõ laäp trình chuyeân duïng hoaëc
ngoân ngöõ laäp trình phoå thoâng. Ñeå coù khaû naêng söû duïng deã daøng trong moät
chöông trình öùng duïng ( ví duï ñieàu khieån cô sôû hay ñieàu khieån giaùm saùt ) ,
nhieàu heä thoáng cung caáp caùc dòch vuï naøy thoâng qua caùc khoái haøm ( function
block ) . Ñoái vôùi caùc thieát bò tröôøng thoâng minh , caùc khoái haøm naøy khoâng
chæ ñôn thuaàn mang tính chaát cuûa dòch vuï truyeàn thoâng, maø coøn tích hôïp caû
moät soá chöùc naêng xöû lyù thoâng tin, thaäm chí caû ñieàu khieån taïi choã. Ñaây cuõng
chính laø xu höôùng môùi trong vieäc chuaån hoaù lôùp öùng duïng cho caùc heä thoáng
bus tröôøng, höôùng tôùi kieán truùc ñieàu khieån phaân taùn trieät ñeå
*. Lôùp bieåu dieãn döõ lieäu ( presentation layer )
Trong moät maïng truyeàn thoâng, ví duï maïng maùy tính, caùc traïm maùy
tính coù theå coù kieán truùc khaùc nhau, söû duïng caùc heä ñieàu haønh khaùc nhau vaø
vì vaäy caùch bieåu dieãn döõ lieäu cuûa chuùng cuõng coù theå raát khaùc nhau. Söï khaùc
nhau trong caùch bieåu dieãn döõ lieäu coù theå laø ñoä daøi khaùc nhau cho moät kieåu

döõ lieäu, hoaëc caùch saép xeáp caùc byte khaùc nhau trong moät kieåu nhieàu byte,
hoaëc söû duïng baûng maõ kyù töï khaùc nhau. Ví duï moät soá nguyeân coù kieåu
integer coù theå bieåu dieãn baèng 2 byte , 4 byte hoaëc 8 byte, tuyø theo theá heä
CPU , heä ñieàu haønh vaø moâ hình laäp trình. Ngay caû moät kieåu nguyeân coù ñoä
daøi hai byte cuõng coù hai caùch saép xeáp thöù töï byte giaù trò cao ñöùng tröôùc hay
ñöùng sau byte giaù trò thaáp. Moät ví duï khaùc laø söï khaùc nhau trong caùch söû
duïng baûng maõ kyù töï trong caùc heä thoáng vaän chuyeån thö ñieän töû, gaây ra
khoâng ít raéc roái cho ngöôøi söû duïng thuoäc caùc nöôùc khoâng noùi tieáng Anh.
Trong khi ña soá caùc heä thoáng môùi söû duïng 8-bit, thì moät soá heä thoáng cuõ chæ
xöû lyù ñöôïc kyù töï 7-bit, vì vaäy moät soá kyù töï ñöôïc maõ hoaù vôùi giaù trò lôùn hôn
127 bò hieåu sai
Chöùc naêng cuûa lôùp bieåu dieãn döõ lieäu laø chuyeån ñoåi caùc daïng bieåu
dieãn döõ lieäu khaùc nhau veà cuù phaùp thaønh moät daïng chuaån, nhaèm taïo ñieàu
kieän cho caùc ñoái taùc truyeàn thoâng coù theå hieåu ñöôïc maëc duø chuùng söû duïng
caùc kieåu döõ lieäu khaùc nhau. Noùi moät caùch khaùc, lôùp bieåu dieãn döõ lieäu giaûi
phoùng söï phuï thuoäc cuûa lôùp öùng duïng vaøo caùc phöông phaùp bieåu dieãn döõ
lieäu khaùc nhau. Ngoaøi ra lôùp naøy coøn cung caáp moät soá dòch vuï baûo maät döõ
lieäu, ví duï qua phöông phaùp söû duïng maõ khoaù
Neáu nhö caùch bieåu dieãn döõ lieäu ñöôïc thoáng nhaát, chuaån hoaù, thì chöùc
naêng naøy khoâng nhaát thieát phaûi taùch rieâng thaønh moät nhoùm ñoäc laäp, maø coù
theå keát hôïp thöïc hieän treân lôùp öùng duïng ñeå ñôn giaûn hoaù vaø naâng cao hieäu
suaát cuûa vieäc xöû lyù giao thöùc. Ñaây chính laø moät ñaëc tröng trong caùc heä
thoáng bus tröôøng
*. Lôùp kieåm soaùt noái (session layer )
Moät quaù trình truyeàn thoâng, ví duï trao ñoåi döõ lieäu giöõa hai chöông
trình öùng duïng thuoäc hai nuùt maïng, thöôøng ñöôïc tieán haønh thaønh nhieàu giai
ñoaïn. Cuõng nhö vieäc giao tieáp giöõa hai ngöôøi caàn coù vieäc toå chöùc moái quan
heä, giöõa hai ñoái taùc truyeàn thoâng caàn coù söï hoã trôï toå chöùc moái lieân keát . Lôùp
kieåm soaùt noái coù chöùc naêng kieåm soaùt noái lieân keát truyeàn thoâng giöõa caùc
chöông trình öùng duïng, bao goàm caùc vieäc taïo laäp, quaûn lyù vaø keát thuùc caùc
ñöôøng noái giöõa caùc öùng duïng ñoái taùc. Moái lieân keát giöõa caùc chöông trình
öùng duïng mang tính chaát logic; thoâng qua moät moái lieân keát vaät lyù (giöõa hai
traïm , giöõa hai nuùt maïng ) coù theå toàn taïi song song nhieàu ñöôøng noái logic.
Thoâng thöôøng , kieåm soaùt noái thuoäc chöùc naêng cuûa heä ñieàu haønh. Ñeå thöïc
hieän caùc ñöôøng noái giöõa hai öùng duïng ñoái taùc, heä ñieàu haønh coù theå taïo caùc
quaù trình tính toaùn song song ( caïnh tranh ). Nhö vaäy, nhieäm vuï ñoàng boä hoaù

caùc quaù trình tính toaùn naøy ñoái vôùi vieäc söû duïng chung moät giao dieän maïng
cuõng thuoäc chöùc naêng cuûa lôùp kieåm soaùt noái. Chính vì theá, lôùp naøy coøn coù
teân laø lôùp ñoàng boä hoaù
Trong caùc heä thoáng bus tröôøng, quan heä noái giöõa caùc chöông trình öùng
duïng ñöôïc xaùc ñònh saün ( quan heä tónh ) neân lôùp kieåm soaùt noái khoâng ñoùng
vai troø gì ñaùng keå. Ñoái vôùi moät soá heä thoáng khaùc, chöùc naêng cuûa lôùp naøy
ñöôïc ñaåy leân keát hôïp vôùi lôùp öùng duïng vì lyù do hieäu suaát xöû lyù truyeàn
thoâng.
*. Lôùp vaän chuyeån (transport layer )
Baát keå baûn chaát cuûa caùc öùng duïng caàn trao ñoåi döõ lieäu, ñieàu caàn thieát
laø döõ lieäu phaûi ñöôïc trao ñoåi moät caùch tin caäy. Khi moät khoái döõ lieäu ñöôïc
chuyeån ñi thaønh töøng goùi, caàn phaûi ñaûm baûo taát caû caùc goùi ñeàu ñeán ñích vaø
theo ñuùng trình töï chuùng ñöôïc chuyeån ñi. Chöùc naêng cuûa lôùp vaän chuyeån laø
cung caáp caùc dòch vuï cho vieäc thöïc hieän vaän chuyeån döõ lieäu giöõa caùc
chöông trình öùng duïng moät caùch tin caäy, bao goàm caû traùch nhieäm khaét phuïc
loãi vaø ñieàu khieån löu thoâng. Nhôø vaäy maø caùc lôùp treân coù theå thöïc hieän ñöôïc
caùc chöùc naêng cao caáp maø khoâng caàn quan taâm tôùi cô cheá vaän chuyeån döõ
lieäu cuï theå
Caùc nhieäm vuï cuï theå cuûa lôùp vaän chuyeån bao goàm:
• Quaûn lyù veà teân hình thöùc cho caùc traïm söû duïng
• Ñònh vò caùc ñoái taùc truyeàn thoâng qua teân hình thöùc hoaëc ñòa chæ
• Xöû lyù loãi vaø kieåm soaùt doøng thoâng tin, trong ñoù coù caû vieäc laëp laïi
quan heä lieân keát vaø thöïc hieän caùc thuû tuïc göûi laïi döõ lieäu khi caàn thieát
• Doàn keânh caùc nguoàn döõ lieäu khaùc nhau
• Ñoàng boä hoaù giöõa caùc traïm ñoái taùc
Ñeå thöïc hieän vieäc vaän chuyeån moät caùch hieäu quaû, tin caäy, moät döõ lieäu
caàn chuyeån ñi coù theå ñöôïc chia thaønh nhieàu ñôn vò vaän chuyeån ( data
segment unit) coù ñaùnh soá thöù töï kieåm soaùt tröôùc khi boå sung caùc thoâng tin
kieåm soaùt löu thoâng
Do caùc ñaëc ñieåm rieâng cuûa maïng truyeàn thoâng coâng nghieäp, moät soá
nhieäm vuï cuï theå cuûa lôùp vaän chuyeån trôû neân khoâng caàn thieát, ví duï vieäc doàn
keânh hoaëc kieåm soaùt löu thoâng. Moät soá chöùc naêng coøn laïi ñöôïc doàn leân keát
hôïp vôùi lôùp öùng duïng ñeå tieän vieäc thöïc hieän vaø taïo ñieàu kieän cho ngöôøi söû
duïng töï choïn phöông aùn toái öu hoùa vaø naâng cao hieäu suaát truyeàn thoâng
*. Lôùp maïng (network layer )

Moät heä thoáng maïng dieän roäng (ví duï Internet hay maïng vieãn thoâng) laø
söï lieân keát cuûa nhieàu maïng toàn taïi ñoäc laäp. Moãi maïng naøy ñeàu coù moät
khoâng gian ñòa chæ vaø coù moät caùch ñaùnh giaù ñòa chæ rieâng bieät , söû duïng coâng
ngheä truyeàn thoâng khaùc nhau. Moät böùc ñieän ñi töø ñoái taùc A sang moät ñoái taùc
B ôû moät maïng khaùc coù theå qua nhieàu ñöôøng khaùc nhau, thôøi gian, quaõng
ñöôøng vaän chuyeån vaø chaát löôïng ñöôøng truyeàn vì theá cuõng khaùc nhau. Lôùp
maïng coù traùch nhieäm tìm ñöôøng ñi toái öu (routing) cho vieäc vaän chuyeån döõ
lieäu, giaûi phoùng söï phuï thuoäc cuûa caùc lôùp beân treân vaøo phöông thöùc chuyeån
giao döõ lieäu vaø coâng ngheä chuyeån maïch duøng ñeå keát noái caùc heä thoáng khaùc
nhau. Tieâu chuaån toái öu ôû ñaây hoaøn toaøn döïa treân yeâu caàu cuûa caùc ñoái taùc,
ví duï yeâu caàu veà thôøi gian, quaõng ñöôøng, veà giaù thaønh dòch vuï hay yeâu caàu
veà chaát löôïng dòch vuï. Vieäc xaây döïng vaø huyû boû caùc quan heä lieân keát giöõa
caùc nuùt maïng cuõng thuoäc traùch nhieäm cuûa lôùp maïng.
Coù theå nhaän thaáy, lôùp maïng khoâng coù yù nghóa ñoái vôùi heä thoáng truyeàn
thoâng coâng nghieäp, bôûi ñaây khoâng coù nhu caàu trao ñoåi döõ lieäu giöõa hai traïm
thuoäc hai maïng khaùc nhau, hoaëc vieäc trao ñoåi ñöôïc thöïc hieän giaùn tieáp
thoâng qua chöông trình öùng duïng (khoâng thuoäc lôùp naøo trong moâ hình OSI ).
Vieäc thöïc hieän trao ñoåi döõ lieäu thoâng qua chöông trình öùng duïng xuaát phaùt
töø lyù do laø ngöôøi söû duïng (laäp trình ) muoán coù söï kieåm soaùt tröïc tieáp tôùi
ñöôøng ñi cuûa moät böùc ñieän ñeå ñaûm baûo tính naêng thôøi gian thöïc, chöù khoâng
muoán söï phuï thuoäc vaøo thuaät toaùn tìm ñöôøng ñi toái öu cuûa caùc boä router.
Cuõng vì vaäy, caùc boä router thoâng duïng trong lieân keát maïng hoaøn toaøn khoâng
coù vai troø gì trong caùc heä thoáng bus tröôøng.
*. Lôùp lieân keát döõ lieäu (data link layer)
Lôùp lieân keát döõ lieäu coù traùch nhieäm truyeàn daãn döõ lieäu moät caùch tin
caäy thoâng qua lieân keát vaät lyù , trong ñoù bao goàm vieäc ñieàu khieån vieäc truy
nhaäp moâi tröôøng truyeàn daãn vaø baûo toaøn döõ lieäu. Lôùp lieân keát döõ lieäu cuõng
thöôøng ñöôïc chia thaønh hai lôùp con töông öùng vôùi hai chöùc naêng noùi treân:
Lôùp ñieàu khieån truy nhaäp moâi tröôøng( medium access control , MAC) vaø lôùp
ñieàu khieån lieân keát logic (logical link control LLC). Trong moät heä thoáng, lôùp
lieân keát döõ lieäu coù theå ñaûm nhieäm theâm caùc chöùc naêng khaùc nhö kieåm soaùt
löu thoâng vaø ñoàng boä hoaù vieäc chuyeån giao caùc khung döõ lieäu.
Ñeå thöïc hieän chöùc naêng baûo toaøn döõ lieäu, thoâng tin nhaän ñöôïc töø lôùp
phía treân ñöôïc ñoùng goùi thaønh caùc böùc ñieän coù chieàu daøi hôïp lyù (frame).
Caùc khung döõ lieäu naøy chöùa caùc thoâng tin boå sung phuïc vuï muïc ñích kieåm

soaùt loãi, kieåm soaùt löu thoâng vaø ñoàng boä hoaù. Lôùp lieân keát döõ lieäu beân phía
nhaän thoâng tin seõ döïa vaøo caùc thoâng tin naøy ñeå xaùc ñònh tính chính xaùc cuûa
döõ lieäu, saép xeáp caùc khung laïi theo ñuùng trình töï vaø khoâi phuïc laïi thoâng tin
ñeå chuyeån tieáp leân lôùp treân noù
*. Lôùp vaät lyù (physical layer )
Lôùp vaät lyù laø lôùp döôùi cuøng trong moâ hình phaân lôùp chöùc naêng truyeàn
thoâng cuûa moät traïm thieát bò. Lôùp naøy ñaûm nhieäm toaøn boä coâng vieäc truyeàn
daãn döõ lieäu baèng phöông tieän vaät lyù. Caùc quy ñònh ôû ñaây moâ taû giao dieän
vaät lyù giöõa moät traïm thieát bò vaø moâi tröôøng truyeàn thoâng:
• Caùc chi tieát veà caáu truùc maïng (bus , caây , hình sao,…)
• Chuaån truyeàn daãn (RS-485, IEC 1158-2, truyeàn caùp quang,…)
• Phöông phaùp maõ hoaù bit (NRZ, Manchester, FSK,..)
• Caùc toác ñoä truyeàn cho pheùp
• Giao dieän cô hoïc ( phích caém, giaéc caém,…)
Löu yù raèng, lôùp vaät lyù hoaøn toaøn khoâng ñeà caäp tôùi moâi tröôøng truyeàn
thoâng, maø chæ noùi tôùi giao dieän vôùi noù. Coù theå noùi, quy ñònh veà moâi tröôøng
truyeàn thoâng naèm ngoaøi phaïm vi cuûa moâ hình OSI
Lôùp vaät lyù caàn ñöôïc chuaån hoaù sao cho moät heä thoáng truyeàn thoâng coù söï
löïa choïn giöõa moät vaøi khaû naêng khaùc nhau. Trong caùc heä thoáng bus tröôøng ,
söï löïa choïn naøy khoâng quaù lôùn, haàu heát döïa treân moät vaøi chuaån vaø kyõ thuaät
cô baûn
Tieán trình thöïc hieän giao tieáp theo moâ hình OSI ñöôïc minh hoaï baèng moät
ví duï trao ñoåi döõ lieäu giöõa moät maùy tính ñieàu khieån vaø moät thieát bò ño thoâng
minh. Nhö theå hieän treân hình sau. Caùc muõi teân neùt gaïch ñöùt bieåu thò quan heä
giao tieáp logic giöõa caùc lôùp töông ñöông thuoäc hai traïm. Lôùp vaät lyù thuoäc
traïm A ñöôïc noái tröïc tieáp vôùi lôùp vaät lyù thuoäc traïm B qua caùp truyeàn. Trong
thöïc teá, caùc chöùc naêng thuoäc lôùp vaät lyù vaø lôùp lieân keát döõ lieäu ñöôïc thöïc
hieän haàu heát treân caùc maïch vi ñieän töû cuûa phaàn giao dieän maïng. Ñoái vôùi
maùy tính ñieàu khieån hoaëc thieát bò ño thì phaàn giao dieän maïng coù theå tích
hôïp trong phaàn xöû lyù trung taâm, hoaëc döôùi daïng moät module rieâng
Khi chöông trình ñieàu khieån ôû traïm A caàn caäp nhaät giaù trò ño, noù seõ söû
duïng dòch vuï trao ñoåi döõ lieäu ôû lôùp öùng duïng ñeå göûi moät yeâu caàu tôùi traïm B.
Trong thöïc teá, quaù trình naøy coù theå ñöôïc thöïc hieän ñôn giaûn baèng caùch goïi
moät haøm trong thö vieän giao tieáp cuûa maïng ñöôïc söû duïng. Quan heä noái giöõa
hai traïm ñaõ ñöôïc thieát laäp saün

Maùy tính ñieàu khieån Thieát bò ño

(Traïm A) (Traïm B)
CT ñieàu khieån CT thu thaäp döõ lieäu

Lôùp öùng duïng Lôùp öùng duïng
Lôùp 3-6 Lôùp 3-6
Lôùp lieân keát döõ lieäu Lôùp lieân keát döõ lieäu
Lôùp vaät lyù Lôùp vaät lyù
Caùp truyeàn
Lôùp öùng duïng beân A xöû lyù yeâu caàu cuûa chöông trình ñieàu khieån vaø
chuyeån tieáp maõ leänh xuoáng lôùp phía döôùi, lôùp bieåu dieãn döõ lieäu. Lôùp naøy
bieåu dieãn maõ leänh thaønh moät daõy bit coù ñoä daøi vaø thöù töï qui öôùc, sau ñoù
chuyeån tieáp xuoáng lôùp kieåm soaùt noái. Lôùp kieåm soaùt noái seõ boå sung thoâng
tin ñeå phaân bieät yeâu caàu caäp nhaät döõ lieäu xuaát phaùt töø quan heä noái logic
naøo, töø quaù trình tính toaùn naøo. Böôùc naøy trôû neân caàn thieát khi trong moät
chöông trình öùng duïng coù nhieàu quaù trình tính toaùn caïnh tranh (task ) caàn
phaûi söû duïng dòch vuï trao ñoåi döõ lieäu, vaø keát quaû caäp nhaät döõ lieäu phaûi ñöôïc
ñöa traû veà ñuùng nôi yeâu caàu.
Ñôn vò döõ lieäu giao thöùc (PDU) töø lôùp kieåm soaùt noái chuyeån xuoáng
ñöôïc lôùp vaän chuyeån saép xeáp moät keânh truyeàn taûi vaø ñaûm baûo yeâu caàu seõ
ñöôïc chuyeån tôùi beân B moät caùch tin caäy. Söû duïng dòch vuï chuyeån maïch vaø
tìm ñöôøng ñi toái öu cuûa lôùp maïng, moät soá thoâng tin seõ ñöôïc boå sung vaøo böùc
ñieän caàn truyeàn neáu caàn thieát. Tieáp theo, lôùp lieân keát döõ lieäu gaén theâm caùc
thoâng tin baûo toaøn döõ lieäu, söû duïng thuû tuïc truy caäp moâi tröôøng ñeå chuyeån
böùc ñieän xuoáng lôùp vaät lyù. Cuoái cuøng, caùc vi maïch ñieän töû döôùi lôùp vaät lyù

(ví duï caùc boä thu phaùt RS-485 ) chuyeån hoaù daõy bit sang moät daïng tín hieäu
thích hôïp vôùi ñöôøng truyeàn (maõ hoaù bit ) ñeå göûi sang beân B, vôùi moät toác ñoä
truyeàn hay noùi caùch khaùc laø toác ñoä maõ hoaù bit theo quy öôùc
Quaù trình ngöôïc laïi dieãn ra beân B. Qua lôùp vaät lyù, tín hieäu nhaän ñöôïc
ñöôïc giaûi maõ vaø daõy bit döõ lieäu ñöôïc khoâi phuïc. Moãi lôùp phía treân seõ phaân
tích phaàn thoâng tin boå sung cuûa mình ñeå thöïc hieän caùc chöùc naêng töông öùng.
Tröôùc khi chuyeån leân lôùp treân tieáp theo, phaàn thoâng tin naøy ñöôïc taùch ra.
Ñöông nhieân, caùc quaù trình naøy ñoøi hoûi hai lôùp ñoái taùc cuûa hai beân phaûi hieåu
ñöôïc thoâng tin ñoù coù caáu truùc vaø yù nghóa nhö theá naøo, töùc laø phaûi söû duïng
cuøng moät giao thöùc. Cuoái cuøng, chöông trình thu thaäp döõ lieäu beân thieát bò ño
nhaän ñöôïc yeâu caàu vaø chuyeån giaù trò ño caäp nhaät trôû laïi traïm A cuõng theo
ñuùng trình töï nhö treân
e. Kieán truùc giao thöùc TCP /IP
TCP/IP (Transmission Control Protocol /Internet Protocol) laø keát quaû

nghieân cöùu vaø phaùt trieån giao thöùc trong maïng chuyeån maïch goùi thöû nghieäm
mang teân Arpanet do ARPA (Advanced Research Projects Agency) thuoäc
Boä quoác phoøng Hoa kyø taøi trôï. Khaùi nieäm TCP/IP duøng ñeå chæ caû moät boä
giao thöùc vaø dòch vuï truyeàn thoâng ñöôïc coâng nhaän thaønh chuaån cho Internet.
Cho ñeán nay, TCP/IP ñaõ xaâm nhaäp tôùi raát nhieàu phaïm vi öùng duïng khaùc
nhau, trong ñoù coù caùc maïng maùy tính cuïc boä vaø maïng truyeàn thoâng coâng
nghieäp. Coù theå noùi, cuøng vôùi xu höôùng baønh tröôùng cuûa maïng Ethernet hieän
nay, TCP/IP seõ chieám moät trong nhöõng vai troø quan troïng haøng ñaàu trong
coâng ngheä bus tröôøng töông lai
Kieán truùc giao thöùc TCP/IP vaø ñoái chieáu vôùi moâ hình OSI ñöôïc minh
hoaï treân hình döôùi. Khaùc vôùi OSI, thöïc ra khoâng coù moät moâ hình giao thöùc
naøo ñöôïc coâng boá chính thöùc cho TCP/IP. Tuy nhieân, döïa theo caùc chuaån
giao thöùc ñaõ ñöôïc phaùt trieån, ta coù theå saép xeáp caùc chöùc naêng truyeàn thoâng
cho TCP/IP thaønh naêm lôùp ñoäc laäp sau:
• Lôùp öùng duïng
• Lôùp vaän chuyeån
• Lôùp Internet
• Lôùp truy caäp maïng
• Lôùp vaät lyù
Neáu ta taùch rieâng TCP vaø IP thì ñoù laø nhöõng chuaån rieâng veà giao thöùc
truyeàn thoâng, töông ñöông vôùi lôùp vaän chuyeån vaø lôùp maïng trong moâ hình

OSI. Nhöng ngöôøi ta cuõng duøng TCP/IP ñeå chæ moät moâ hình truyeàn thoâng, ra
ñôøi tröôùc khi coù chuaån OSI
OSI TCP/IP
Lôùp öùng duïng Lôùp öùng duïng
TELNET FTP
Lôùp bieåu dieãn döõ lieäu SNMP SMTP
DNS
Lôùp kieåm soaùt noái
Lôùp vaän chuyeån
Lôùp vaän chuyeån TCP UDP
Lôùp maïng Lôùp Internet

ICMP IP ARP RARP
Lôùp lieân keát döõ lieäu Lôùp truy caäp maïng
Lôùp vaät lyù Lôùp vaät lyù
*. Lôùp öùng duïng
Lôùp öùng duïng thöïc hieän caùc chöùc naêng hoã trôï caàn thieát cho nhieàu öùng
duïng khaùc nhau. Vôùi moãi loaïi öùng duïng caàn moät module rieâng bieät , ví duï
FTP (File Transfer Protocol ) cho chuyeån giao file, TELNET cho vieäc laøm
vôùi traïm chuû töø xa, SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) cho chuyeån thö
ñieän töû, SNMP (Simple Network Management Protocol) cho quaûn trò maïng
vaø DNS (Domain Name Service) phuïc vuï quaûn lyù vaø tra cöùu danh saùch teân
vaø ñòa chæ Internet
*. Lôùp vaän chuyeån
Cô cheá baûo ñaûm döõ lieäu ñöôïc vaän chuyeån moät caùch tin caäy hoaøn toaøn
khoâng phuï thuoäc vaøo ñaëc tính cuûa caùc öùng duïng söû duïng döõ lieäu. Chính vì
theá, cô cheá naøy ñöôïc saép xeáp vaøo moät lôùp ñoäc laäp ñeå taát caû caùc öùng duïng
khaùc nhau coù theå söû duïng chung , ñöôïc goïi laø lôùp vaän chuyeån. Coù theå noùi,

TCP laø giao thöùc tieâu bieåu nhaát, phoå bieán nhaát phuïc vuï vieäc thöïc hieän chöùc
naêng noùi treân. TCP hoã trôï vieäc trao ñoåi döõ lieäu treân cô sôû dòch vuï coù noái.
Beân caïnh TCP, giao thöùc UDP (User Data Protocol) cuõng ñöôïc söû
duïng cho lôùp vaän chuyeån. Khaùc vôùi TCP, UDP cung caáp dòch vuï khoâng coù
noái cho vieäc göûi döõ lieäu maø khoâng ñaûm baûo tuyeät ñoái ñeán ñích, khoâng ñaûm
baûo trình töï ñeán ñích cuûa caùc goùi döõ lieäu. Tuy nhieân, UDP laïi ñôn giaûn vaø
hieäu suaát, chæ ñoøi hoûi moät cô cheá xöû lyù giao thöùc toái thieåu, vì vaäy thöôøng
ñöôïc duøng laøm cô sôû thöïc hieän caùc giao thöùc cao caáp theo yeâu caàu rieâng cuûa
ngöôøi söû duïng: moät ví duï tieâu bieåu laø giao thöùc SNMP
*. Lôùp Internet
Töông töï nhö lôùp maïng ôû OSI, lôùp Internet coù chöùc naêng chuyeån giao
döõ lieäu giöõa nhieàu maïng ñöôïc lieân keát vôùi nhau. Giao thöùc IP ñöôïc söû duïng
ôû chính lôùp naøy, nhö caùi teân cuûa noù haøm yù. Giao thöùc IP ñöôïc thöïc hieän
khoâng nhöõng ôû caùc thieát bò ñaàu cuoái, maø coøn ôû caùc boä router. Moät router
chính laø moät thieát bò xöû lyù giao thöùc duøng ñeå lieân keát hai maïng, coù chöùc
naêng chuyeån giao döõ lieäu töø moät maïng naøy sang moät maïng khaùc, trong ñoù
coù caû nhieäm vuï tìm ñöông ñi toái öu.
*. Lôùp truy nhaäp maïng
Lôùp truy nhaäp maïng lieân quan tôùi vieäc trao ñoåi döõ lieäu giöõa hai traïm
thieát bò trong cuøng moät maïng. Caùc chöùc naêng bao goàm vieäc kieåm soaùt truy
nhaäp moâi tröôøng truyeàn daãn, kieåm tra loãi vaø löu thoâng döõ lieäu, gioáng nhö
lôùp lieân keát döõ lieäu trong moâ hình OSI.
*.Lôùp vaät lyù
Gioáng nhö trong moâ hình OSI, lôùp vaät lyù ñeà caäp tôùi giao dieän vaät lyù
giöõa moät thieát bò truyeàn döõ lieäu (ví duï maùy tính PC,PLC) vôùi moâi tröôøng
truyeàn daãn hay maïng, trong ñoù coù ñaëc tính tín hieäu, cheá ñoä truyeàn, toác ñoä
truyeàn vaø caáu truùc cô hoïc caùc phích caém/raéc caém.
So saùnh giöõa TCP/IP vaø OSI laø moät ví duï laøm saùng toû baûn chaát vaø yù
nghóa thaät söï cuûa moâ hình qui chieáu OSI. Trong thöïc teá khoâng coù moät giao
thöùc naøo ñöôïc goïi laø giao thöùc OSI, cuõng khoâng coù dòch vuï naøo ñöôïc goïi laø
dòch vuï OSI. Ta chæ coù theå saép xeáp giao thöùc naøo, dòch vuï naøo thuoäc lôùp naøo
hay töông ñöông vôùi lôùp naøo trong moâ hình quy chieáu naøy

3. Chuaån truyeàn daãn
Truyeàn döõ lieäu noái tieáp, khoâng ñoàng boä laø phöông phaùp ñöôïc söû duïng
chuû yeáu trong caùc heä thoáng maïng truyeàn thoâng coâng nghieäp. Vôùi phöông
phaùp naøy, caùc bít ñöôïc truyeàn töø beân göûi tôùi beân nhaän moät caùch tuaàn töï treân
cuøng moät ñöôøng truyeàn. Cuõng chính vì khoâng coù moät ñöôøng daây rieâng bieät
mang tín hieäu nhòp, neân vieäc ñoàng boä hoaù thuoäc traùch nhieäm do beân göûi vaø
beân nhaän thoaû thuaän treân cô sôû moät giao thöùc truyeàn thoâng
*Caùc chuaån truyeàn daãn TIA/EIA
EIA ( Electronic Industry Association ) vaø TIA (Telecommunication

Industry Association ) laø caùc hieäp hoäi ñaõ xaây döïng vaø phaùt trieån moät soá
chuaån giao dieän cho truyeàn thoâng coâng nghieäp, trong ñoù coù caùc chuaån
truyeàn thoâng noái tieáp. Theo nghóa truyeàn thoáng, moät chuaån truyeàn daãn noái
tieáp tröôùc heát ñöôïc hieåu laø caùc quy ñònh ñöôïc thoáng nhaát veà giao dieän vaät lyù
giöõa caùc thieát bò ñaàu cuoái xöû lyù döõ lieäu (Data Terminal Equipment, DTE) vaø
caùc thieát bò truyeàn döõ lieäu (Data Communication Equipment, DCE). Moät ví
duï tieâu bieåu cuûa giao dieän DTE/DCE laø chuaån RS-232 giöõa maùy tính vaø
Modem. Tuy vaäy, phaïm vi söû duïng caùc chuaån truyeàn thoâng noái tieáp khoâng
chæ haïn cheá ôû vieäc keát noái giöõa caùc DTE vaø DCE theo nghóa coå ñieån. Caùc
chuaån truyeàn noái tieáp ñöôïc ñeà caäp tôùi trong chöông muïc naøy laø caùc chuaån
ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát trong truyeàn thoâng coâng nghieäp, ñoù laø TIA/EIA-
232, TIA/EIA-422 vaø ñaëc bieät laø TIA/EIA-485. Tröôùc kia, caùc chuaån ñoù
ñöôïc ñaët chöõ “RS” ôû ñaàu vôùi nghóa laø “Recommended Standard “. Sau naøy ,
“RS” ñaõ ñöôïc thoáng nhaát thay theá baèng “TIA/EIA” . Chöõ caùi ôû cuoái moãi teân
chuaån kyù hieäu phieân baûn chæng lyù, boå sung. Ví duï TIA/EIA-232E chæ phieân
baûn chænh lyù laàn thöù naêm cuûa RS-232, TIA/EIA-485A chæ phieân baûn chænh lyù
laàn thöù nhaát cuûa RS-485
Caùc chuaån truyeàn daãn cuûa TIA/EIA ñöôïc chia thaønh ba phaïm truø sau:
• Caùc chuaån giao dieän troïn veïn (Complete Interface Standards), ví duï
TIA/EIA-232F, TIA/EIA-530-A vaø TIA/EIA-561, ñöa ra toaøn boä caùc
qui ñònh veà maët chöùc naêng, veà maët cô hoïc vaø veà maët ñieän hoïc
• Caùc chuaån rieâng veà ñieän hoïc (Electric Only Standards), ví duï
TIA/EIA-232F phaàn 2, TIA/EIA-422-B vaø TIA/EIA-485-A, chæ ñònh
nghóa caùc thoâng soá veà maët ñieän hoïc, ñöôïc trích daãn trong caùc chuaån
giao dieän troïn veïn

• Caùc chuaån veà chaát löôïng tín hieäu (Signal Quality Standards), ví duï
EIA-334-A, EIA-363 vaø EIA-404-A, ñònh nghóa caùc thuaät ngöõ vaø
phöông phaùp cho vieäc ñaùnh giaù chaát löôïng tín hieäu
Phaàn trình baøy döôùi ñaây taäp trung vaøo caùc vaán ñeà lieân quan tôùi giao dieän
veà maët ñieän hoïc cuûa ba chuaån TIA/EIA-232-F, TIA/EIA-422-B, vaø
TIA/EIA-485-A
a. RS-232
RS-232 (töông öùng vôùi chuaån chaâu AÂu laø CCITT V.24) ñöôïc duøng
chuû yeáu trong vieäc giao tieáp ñieåm-ñieåm giöõa hai DTE, ví duï giöõa hai maùy
tính (PC, PLC, v.v…), giöõa maùy tính vaø maùy in, hoaëc giöõa moät DTE vaø moät
DCE, ví duï giöõa maùy tính vaø Modem.
RS-232 söû duïng phöông thöùc truyeàn khoâng ñoái xöùng, töùc laø söû duïng
tín hieäu ñieän aùp cheânh leäch giöõa moät daây daãn vaø ñaát. Möùc ñieän aùp ñöôïc söû
duïng dao ñoäng trong khoaûng töø –15V tôùi 15V. Khoaûng töø 3V ñeán 15V öùng
vôùi giaù trò logic 0, khoaûng töø –15V ñeán –3V öùng vôùi giaù trò logic 1.
Chính vì töø –3V tôùi 3V laø phaïm vi khoâng ñöôïc ñònh nghóa, trong
tröôøng hôïp thay ñoåi giaù trò logic töø 0 leân 1 hoaëc töø 1 xuoáng 0 moät tín hieäu
phaûi vöôït qua khoaûng quaù ñoä ñoù trong moät thôøi gian ngaén hôïp lyù. Ví duï,
tieâu chuaån DIN 66259 phaàn hai quy ñònh ñoä doác toái thieåu cuûa moät tín hieäu
phaûi laø 6V/ms hoaëc 3% nhòp xung, tuyø theo giaù trò naøo nhoû hôn. Ñieàu naøy
daãn ñeán vieäc phaûi haïn cheá veà ñieän dung cuûa caùc thieát bò tham gia vaø cuûa caû
ñöôøng truyeàn
Toác ñoä truyeàn daãn toái ña phuï thuoäc vaøo chieàu daøi daây daãn. Ña soá caùc
heä thoáng hieän nay chæ hoã trôï tôùi toác ñoä 19.2kBd (chieàu daøi cho pheùp 30-
50m). Gaàn ñaây, söï tieán boä trong vi maïch ñaõ goùp phaàn naâng cao toác ñoä cuûa
caùc modem leân nhieàu laàn ngöôõng 19.2kBd. Hieän nay ñaõ coù nhöõng vi maïch
thu phaùt ñaït toác ñoä 460kBd vaø hôn nöõa, tuy nhieân toác ñoä truyeàn daãn thöïc teá
lôùn hôn 115.2kBd theo chuaån RS-232 trong moät heä thoáng laøm vieäc döïa vaøo
ngaét laø moät ñieàu khoù coù theå thöïc hieän
Cheá ñoä laøm vieäc cuûa heä thoáng RS-323 laø hai chieàu toaøn phaàn (full-
duplex), töùc laø hai thieát bò tham gia cuõng coù theå thu vaø phaùt tín hieäu cuøng
moät luùc. Nhö vaäy, vieäc thöïc hieän truyeàn thoâng caàn toái thieåu 3 daây daãn-
trong ñoù coù hai daây tín hieäu noái cheùo caùc ñaàu thu phaùt cuûa hai traïm vaø moät
daây ñaát.
Moät öu ñieåm cuûa chuaån RS-232 laø coù theå söû duïng coâng suaát phaùt
töông ñoái thaáp, nhôø trôû khaùng ñaàu vaøo haïn cheá trong phaïm vò töø 3-7k Ω

Baûng toùm taét moät soá thoâng soá ñieän hoïc quan troïng cuûa RS-232
Thoâng soá Ñieàu kieän Toái thieåu Toái ña
Ñieän aùp ñaàu ra hôû maïch 25V
Ñieän aùp ñaàu ra khi coù taûi 3k Ω ≤ R L ≤ 7k Ω 5V 15V
Trôû khaùng ñaàu ra khi caét nguoàn -2V ≤ V o ≤ 2V 300 Ω
Doøng ra ngaén maïch 500mA
Ñieän dung taûi 2500pF
Trôû khaùng ñaàu vaøo 3V ≤ V I ≤ 25V 3k Ω 7k Ω
Ngöôõng cho giaù trò logic 0 3V
Ngöôõng cho giaù trò logic 1 -3V
b. RS-422
Khaùc vôùi RS-232, RS-442 söû duïng tín hieäu ñieän aùp cheânh leäch ñoái
xöùng giöõa hai daây daãn A vaø B, nhôø vaäy giaûm ñöôïc nhieãu vaø cho pheùp taêng
chieàu daøi daây daãn moät caùch ñaùng keå. RS-422 thích hôïp cho phaïm vi truyeàn
daãn tôùi 1200 meùt maø khoâng caàn boä laëp. Ñieän aùp cheânh leäch döông öùng vôùi
traïng thaùi logic 0 vaø aâm öùng vôùi traïng thaùi logic 1. Ñieän aùp cheânh leäch ôû
ñaàu vaøo beân nhaän coù theå xuoáng tôùi 200mV. Moäi vaøi thoâng soá quan troïng
nhaát ñöôïc toùm taét trong baûng sau
Thoâng soá Ñieàu kieän Toái Toái ña
thieåu
Ñieän aùp ñaàu ra hôû maïch ± 10V
Ñieän aùp ñaàu ra khi coù taûi R T =100 Ω ± 2V
Trôû khaùng ñaàu ra 100 Ω
Doøng ra ngaén maïch ± 150mA
Thôøi gian quaù ñoä ñaàu ra R T =100 Ω 10%T a
Ñieän aùp cheá ñoä chung ñaàu raV OC R T =100 Ω ± 3V
Ñoä nhaïy caûm ñaàu vaøo -7V ≤ V CM ≤ 7V ± 200mV
Ñieän aùp cheá ñoä chungV CM -7V 7V
Trôû khaùng ñaàu vaøo 4k Ω
Trong caáu hình gheùp noái toái thieåu cho RS-422 caàn moät ñoâi daây duøng
truyeàn daãn tín hieäu (A vaø B). Trong caáu hình naøy chæ coù theå duøng phöông
phaùp truyeàn moät chieàu (simplex) hoaëc hai chieàu giaùn ñoaïn (half-duplex),
töùc trong moät thôøi ñieåm chæ coù moät tín hieäu duy nhaát ñöôïc truyeàn ñi. Ñeå
thöïc hieän truyeàn hai chieàu toaøn phaàn (full-duplex) ta caàn hai ñoâi daây

Trong caû hai tröôøng hôïp söû duïng caáu hình hai daây hay boán daây, vieäc
söû duïng theâm moät daây ñaát (C) ñoùng moät vai troø khaùc raát quan troïng, tuy
khoâng giuùp gì cho vieäc xaùc ñònh giaù trò logic töông öùng vôùi möùc tín hieäu.
Treân moät khoaûng caùch vaøi traêm ñeán haøng ngaøn meùt, möùc ñieän aùp coù theå raát
khaùc nhau. Ñieàu caàn thieát ôû ñaây laø giöõ moät böùc ñieän aùp cheá ñoä chung V CM
cho caùc traïm tham gia ôû moät giôùi haïn quy ñònh, neáu khoâng döõ lieäu truyeàn ñi
seõ bò maát vaø caùc coång keát noái seõ bò phaù hoûng. Ngöôõng giôùi haïn qui ñònh cho
V CM ñoái vôùi RS-422 laø ± 7V
RS-422 coù khaû naêng gheùp noái ñieåm –ñieåm, hoaëc ñieåm nhieàu ñieåm trong
moät maïng ñôn giaûn, cuï theå laø duy nhaát moät traïm ñöôïc phaùt vaø 10 traïm coù
theå nhaän tín hieäu. Tuy vaäy, trong thöïc teá RS-422 thöôøng chæ duøng ñeå gheùp
noái ñieåm –ñieåm vôùi muïc ñích thay theá RS-232 cho khoaûng caùch truyeàn
thoâng lôùn vaø toác ñoä cao hôn
c. RS-485
*. Ñaëc tính ñieän hoïc
Veà caùc ñaëc tính ñieän hoïc, RS-485 vaø RS-422 gioáng nhau veà cô baûn.
RS-485 cuõng söû duïng tín hieäu ñieän aùp cheânh leäch ñoái xöùng giöõa hai daây daãn
A vaø B. Ngöôõng giôùi haïn qui ñònh cho V CM ñoái vôùi RS-485 ñöôïc nôùi roäng ra
khoaûng –7V ñeán 12V, cuõng nhö trôû khaùng ñaàu vaøo cho pheùp lôùn gaáp ba laàn
so vôùi RS-422. Caùc thoâng soá quan troïng ñöôïc toùm taét trong baûng sau:
Thoâng soá Ñieàu kieän Toái thieåu Toái ña
Ñieän aùp ñaàu ra hôû maïch ± 1.5V ± 6V
Ñieän aùp ñaàu ra khi coù taûi R L =54 Ω ± 1.5V ± 5V
Doøng ra ngaén maïch ± 250mA
Thôøi gian quaù ñoä ñaàu ra R L =54 Ω 30%TB
C L =54pF
Ñieän aùp cheá ñoä chung ñaàu raVoc R L =54 Ω -1V 3V
Ñoä nhaïy caûm ñaàu vaøi 7V ≤ VCM ≤ 12V ± 200mV
Ñieän aùp cheá ñoä chung VCM -7V 12V
Trôû khaùng ñaàu vaøo 12k Ω
Ñaëc tính khaùc nhau cô baûn cuûa RS-485 so vôùi RS-422 laø khaû naêng
gheùp noái nhieàu ñieåm, vì theá ñöôïc duøng phoå bieán trong caùc heä thoáng bus
tröôøng. Cuï theå, 32 traïm coù theå tham gia gheùp noái, ñöôïc ñònh ñòa chæ vaø giao
tieáp ñoàng thôøi trong moät ñoaïn RS-485 maø khoâng caàn boä laëp

Ñeå ñaït ñöôïc ñieàu naøy, trong moät thôøi ñieåm chæ moät traïm ñöôïc pheùp
kieåm soaùt ñöôøng daãn vaø phaùt tín hieäu, vì theá moät boä kích thích ñeàu phaûi ñöa
veà cheá ñoä trôû khaùng cao moãi khi roãi, taïo ñieàu kieän cho caùc boä kích thich ôû
caùc traïm khaùc tham gia. Cheá ñoä naøy ñöôïc goïi laø tri-state. Moät soá vi maïch
RS-485 töï ñoäng xöû lyù tình huoáng naøy, trong nhieàu tröôøng hôïp khaùc vieäc ñoù
thuoäc veà traùch nhieäm cuûa phaàn meàm ñieàu khieån truyeàn thoâng. Trong maïch
cuûa kích thích RS-485 coù moät tín hieäu vaøo “Enable” ñöôïc duøng cho muïc
ñích chuyeån boä kích thích veà traïng thaùi phaùt tín hieäu hoaëc tri-state
Maëc duø phaïm vi laøm vieäc toái ña laø töø –6V ñeán 6V (trong tröôøng hôïp
hôû maïch), traïng thaùi logic cuûa tín hieäu chæ ñöôïc ñònh nghóa trong khoaûng töø
± 1.5V ñeán ± 5V ñoái vôùi ñaàu ra (beân phaùt) vaø töø ± 0.2V ñeán ± 5V ñoái vôùi
ñaàu vaøo (beân thu)
*. Soá traïm tham gia
RS-485 cho pheùp noái maïng 32 taûi ñôn vò (unit load, UL), öùng vôùi 32
boä thu phaùt hoaëc nhieàu hôn, tuyø theo caùch choïn taûi cho moãi thieát bò thaønh
vieân. Thoâng thöôøng, moãi boä thu phaûi ñöôïc thieát keá töông ñöông vôùi moät taûi
ñôn vò. Gaàn ñaây cuõng coù nhöõng coá gaéng giaûm taûi xuoáng coøn 1/2UL hoaëc ¼
UL, töùc laø taêng trôû khaùng ñaàu vaøo leân hai hoaëc boán laàn, vôùi muïc ñích taêng
soá traïm leân 64 hoaëc 128. Tuy nhieân, taêng soá traïm theo caùch naøy seõ gaén vôùi
vieäc phaûi giaûm toác ñoä truyeàn thoâng, vì caùc traïm coù trôû khaùng lôùn seõ hoaït
ñoäng chaäm hôn
Giôùi haïn 32 taûi ñôn vò xuaát phaùt töø ñaëc tính kyõ thuaät cuûa heä thoáng truyeàn
thoâng nhieàu ñieåm. Caùc taûi ñöôïc maéc song song vaø vì theá vieäc taêng taûi seõ
laøm suy giaûm tín hieäu vöôït quaù möùc cho pheùp. Theo quy ñònh chuaån, moät boä
kích thích tín hieäu phaûi ñaûm baûo doøng toång coäng 60mA vöøa ñuû ñeå cung caáp
cho:
• Hai trôû ñaàu ñaàu cuoái maéc song song töông öùng taûi 60 Ω (12 Ω taïi moãi
ñaàu) vôùi ñieän aùp toái thieåu 1.5V, taïo doøng töông vôùi 25mA
• 32 taûi ñôn vò maéc song song vôùi doøng 1mA qua moãi taûi, taïo doøng
töông ñöông vôùi 32mA
*. Toác ñoä truyeàn taûi vaø chieàu daøi daây daãn
Cuõng nhö RS-422, RS485 cho pheùp khoaûng caùch toái ña giöõa traïm ñaàu
vaø traïm cuoái trong moät ñoaïn maïng laø 1200m, khoâng phuï thuoäc vaøo soá traïm
tham gia. Toác ñoä truyeàn daãn toái ña coù theå leân tôùi 10Mbit/s. Tuy nhieân coù söï

trao ñoåi giöõa toác ñoä truyeàn daãn toái ña vaø ñoä daøi daây daãn cho pheùp töùc laø moät
maïng daøi 1200m khoâng theå laøm vieäc vôùi toác ñoä 10mBd. Quan heä giöõa
chuùng phuï thuoäc nhieàu vaøo chaát löôïng caùp daãn ñöôïc duøng cuõng nhö phuï
thuoäc vaøo vieäc ñaùnh giaù chaát löôïng tín hieäu
Toác ñoä truyeàn taûi toái ña cuõng phuï thuoäc vaøo chaát löôïng caùp maïng, cuï
theå laø ñoâi daây xoaén kieåu STP coù khaû naêng choáng nhieãu toát hôn loaïi UTP vaø
vì theá coù theå truyeàn taûi döõ lieäu vôùi toác ñoä cao hôn. Coù theå söû duïng caùc boä
laëp ñeå taêng soá traïm trong moät maïng, cuõng nhö chieàu daøi daây daãn leân nhieàu
laàn, ñoàng thôøi ñaûm baûo ñöôïc chaát löôïng tín hieäu. Soá löôïng caùc boä laëp cho
pheùp phuï thuoäc nhieàu vaøo heä thoáng truyeàn thoâng cuï theå, ví duï phuï thuoäc
vaøo soá ñòa chæ ñaët ñöôïc (128,256,…)
*. Caáu hình maïng
D D
R R
Caáu hình maïng RS-485 hai daây
Master Slave
D R
R D
R R
Slave D D Slave
Caáu hình maïng RS-485 boán daây

RS-485 laø chuaån duy nhaát do EIA ñöa ra maø coù khaû naêng truyeàn
thoâng ña ñieåm thöïc söï chæ duøng moät ñöôøng daãn chung duy nhaát, ñöôïc goïi laø
bus. Chính vì vaäy maø noù ñöôïc duøng laøm chuaån cho lôùp vaät lyù ôû ña soá caùc heä
thoáng bus hieän thôøi

Caáu hình phoå bieán nhaát laø söû duïng hai daây daãn cho vieäc truyeàn tín
hieäu. Trong tröôøng hôïp naøy, heä thoáng chæ coù theå laøm vieäc vôùi cheá ñoä hai
chieàu giaùn ñoaïn(half-duplex) vaø caùc traïm coù theå nhaän quyeàn bình ñaúng
trong vieäc thaâm nhaäp ñöôøng daãn. Chuù yù raèng ñöôøng daãn ñöôïc keát thuùc baèng
hai ñieän trôû taïi hai ñaàu chöù khoâng ñöôïc pheùp ôû giöõa ñöôøng daây.
Moät maïng RS-485 cuõng coù theå ñöôïc noái theo kieåu 4- daây. Traïm chuû
(Master) ñoùng vai troø ñieàu khieån toaøn boä giao tieáp giöõa caùc traïm keå caû vieäc
truy caäp ñöôøng daãn. Caùc traïm tôù (Slave) khoâng theå lieân heä tröïc tieáp maø ñeàu
phaûi thoâng qua traïm chuû. Traïm chuû phaùt tín hieäu yeâu caàu vaø caùc traïm tôù coù
traùch nhieäm ñaùp öùng. Vaán ñeà kieåm soaùt xaâm nhaäp ñöôøng daãn ôû ñaây chính laø
vieäc khoáng cheá caùc traïm tôù khoâng traû lôøi cuøng moät luùc. Vôùi caáu hình naøy,
vieäc truyeàn thoâng coù theå thöïc hieän ôû cheá ñoä hai chieàu toaøn phaàn (full-
duplex), phuø hôïp vôùi caùc öùng duïng ñoøi hoûi toác ñoä truyeàn taûi thoâng tin cao,
tuy nhieân ôû ñaây phaûi traû giaù cho hai ñöôøng daây boå sung
*. Caùp noái
RS-485 khoâng phaûi laø moät chuaån troïn veïn maø chæ laø moät chuaån veà
ñaëc tính ñieän hoïc, vì vaäy khoâng ñöa ra caùc quy ñònh cho caùp noái cuõng nhö
caùc boä noái. Coù theå duøng ñoâi daây xoaén, caùp trôn hoaëc caùc loaïi caùp khaùc, tuy
nhieân ñoâi daây xoaén vaãn laø loaïi caùp ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát nhôø ñaëc tính
choáng taïp nhieãu vaø xuyeân aâm
*. Trôû ñaàu cuoái
Do toác ñoä truyeàn thoâng vaø chieàu daøi daây daãn coù theå khaùc nhau raát
nhieàu trong caùc öùng duïng, haàu nhö taát caû caùc bus RS-485 ñeàu yeâu caàu söû
duïng trôû ñaàu cuoái taïi hai ñaàu daây. Söû duïng trôû ñaàu cuoái coù taùc duïng choáng
caùc hieäu öùng phuï trong truyeàn daãn tín hieäu. Ví duï söï phaûn xaï tín hieäu. Trôû
ñaàu cuoái coù theå töø 100 Ω ñeán Ω
Moät sai laàm thöôøng gaây ra taùc haïi nghieâm troïng trong thöïc teá laø duøng
trôû ñaàu cuoái taïi moãi traïm. Ñoái vôùi moät maïng bus coù 10 traïm thì trôû khaùng
taïo ra do caùc trôû ñaàu cuoái maéc song song seõ laø 10 Ω chöù khoâng phaûi laø 50 Ω
nhö thoâng thöôøng. Chuù yù raèng taûi cuûa caùc trôû ñaàu cuoái chieám phaàn lôùn trong
toaøn maïch, neân trong tröôøng hôïp naøy haäu quaû gaây ra laø doøng qua caùc trôû
ñaàu cuoái seõ laán aùt, caùc tín hieäu mang thoâng tin tôùi caùc boä thu seõ suy yeáu
maïnh daãn tôùi sai leäch hoaøn toaøn. Moät soá boä noái coù tích hôïp saün trôû ñaàu cuoái,

coù theå duøng jumper ñeå choïn cheá ñoä thích hôïp tuyø theo vò trí cuûa traïm trong
maïng
Trong tröôøng hôïp caùp truyeàn ngaén vaø toác ñoä truyeàn thaáp, ta coù theå
khoâng caàn duøng trôû ñaàu cuoái. Tín hieäu phaûn xaï seõ suy giaûm vaø trieät tieâu sau
vaøi laàn qua laïi. Toác ñoä truyeàn daãn thaáp coù nghóa laø chu kyø nhòp bus daøi. Neáu
tín hieäu phaûn xaï trieät tieâu hoaøn toaøn tröôùc thôøi ñieåm trích maãu ôû nhòp tieáp
theo (thöôøng vaøo giöõa chu kyø) thì tín hieäu mang thoâng tin seõ khoâng bò aûnh
höôûng
A A
A A
B B
B
B
Khoâng chaën Song song
RC
Tin caäy
Caùc phöông phaùp chaën ñaàu cuoái RS-485 /RS-422

Baûng so saùnh caùc phöông phaùp chaën ñaàu cuoái
Phöông phaùp Khoâng chaën Song song RC Tin caäy
Toác ñoä Thaáp Cao Trung bình Cao
Chaát löôïng tín Keùm Toát Haïn cheá Toát
hieäu
Toån hao nguoàn Thaáp Cao Thaáp Cao
Coù nhieàu phöông phaùp ñeå chaën ñaàu cuoái moät ñöôøng daãn RS-485, nhö
ñöôïc minh hoaï ôû hình treân
Phöông phaùp ñöôïc duøng phoå bieán nhaát laø chæ duøng moät ñieän trôû thuaàn noái
giöõa hai daây A vaø B taïi moãi ñaàu. Phöông phaùp naøy coøn ñöôïc goïi laø chaën
song song. Ñieän trôû ñöôïc choïn coù giaù trò töông vôùi trôû khaùng ñaëc tröng (trôû
khaùng soùng) cuûa caùp noái. Nhö vaäy seõ khoâng coù tín hieäu phaûn xaï vaø chaát
löôïng tín hieäu mang thoâng tin seõ ñöôïc ñaûm baûo. Nhöôïc ñieåm cuûa phöông
phaùp naøy laø söï hao toån nguoàn taïi hai ñieän trôû.
Phöông phaùp thöù hai ñöôïc goïi laø chaën RC, söû duïng keát hôïp moät tuï C maéc
noái tieáp vôùi ñieän trôû R. Maïch RC cho pheùp khaéc phuïc nhöôïc ñieåm cuûa caùch
söû duïng moät ñieän trôû thuaàn neâu treân. Trong luùc tín hieäu ôû giai ñoaïn quaù ñoä,
tuï C coù taùc duïng ngaén maïch vaø trôû R coù taùc duïng chaën ñaàu cuoái. Khi tuï C

ñaûo chieàu seõ caûn trôû doøng moät chieàu vaø vì theá coù taùc duïng giaûm taûi. Tuy
nhieân, hieäu öùng thoâng thaáp (lowpass) cuûa maïch RC khoâng cho pheùp heä
thoáng laøm vieäc vôùi toác ñoä cao
Moät bieán theå cuûa phöông phaùp chaën song song cuõng ñöôïc söû duïng roäng raõi
coù teân laø chaën tin caäy, bôûi noù coù taùc duïng khaùc nöõa laø taïo thieân aùp tin caäy
(fail-safe biasing) ñaûm baûo moät doøng toái thieåu cho tröôøng hôïp bus roãi hoaëc
coù söï coá
*. Noái ñaát
Maëc duø möùc tín hieäu ñöôïc xaùc ñònh baèng ñieän aùp cheânh leäch giöõa hai
daây daãn A vaø B khoâng coù lieân quan tôùi ñaát, heä thoáng RS-485 vaãn caàn moät
ñöôøng daây noái ñaát ñeå taïo moät ñöôøng thoaùt cho nhieãu cheá ñoä chung vaø caùc
doøng khaùc, ví duï doøng ñaàu vaøo boä thu. Moät sai laàm thöôøng gaëp trong thöïc teá
laø chæ duøng hai daây ñeå noái hai traïm. Trong tröôøng hôïp nhö vaäy, doøng cheá ñoä
chung seõ tìm caùch quay ngöôïc trôû laïi nguoàn phaùt, böùc xaï nhieãu ra moâi
tröôøng xung quanh, aûnh höôûng tôùi tính töông thích ñieän töø cuûa heä thoáng. Noái
ñaát seõ coù taùc duïng taïo moät ñöôøng thoaùt trôû khaùng nhoû taïi moät vò trí xaùc ñònh,
nhôø vaäy giaûm thieåu taùc haïi gaây nhieãu. Hôn theá nöõa, vôùi caáu hình trôû ñaàu
cuoái tin caäy, vieäc noái ñaát taïo thieân aùp seõ giöõ moät möùc ñieän aùp toái thieåu giöõa
hai daây A vaø B trong tröôøng hôïp keå caû khi bus roãi hoaëc coù söï coá
III.Mobus
Modbus laø moät giao thöùc do haõng Modicon (sau naøy thuoäc AEG vaø
Schneider Automation) phaùt trieån. Theo moâ hình ISO/OSI thì Modbus thöïc
chaát laø moät chuaån giao thöùc vaø dòch vuï thuoäc lôùp öùng duïng, vì vaäy coù theå
ñöôïc thöïc hieän treân caùc cô cheá vaän chuyeån caáp thaáp nhö TCP/IP, MAP
(Manufactoring Message Protocol), Mobus Plus vaø ngay caû qua ñöôøng
truyeàn noái tieáp RS-232.
Mobus ñònh nghóa moät taäp hôïp roäng caùc dòch vuï phuïc vuï trao ñoåi döõ
lieäu quaù trình, döõ lieäu ñieàu khieån vaø döõ lieäu chaån ñoaùn. Taát caû caùc boä ñieàu
khieån cuûa Modicon ñeàu söû duïng Modbus laø ngoân ngöõ chung. Mobus moâ taû
quaù trình giao tieáp giöõa moät boä ñieàu khieån vôùi caùc thieát bò khaùc thoâng qua
cô cheá yeâu caàu/ ñaùp öùng. Vì lyù do ñôn giaûn neân Modbus coù aûnh höôûng töông
ñoái maïnh ñoái vôùi caùc heä PLC cuûa caùc nhaø saûn xuaát khaùc. Cuï theå, trong moãi
PLC ngöôøi ta cuõng coù theå tìm thaáy moät taäp con caùc dòch vuï ñaõ ñöa ra trong
Modbus. Ñaëc bieät trong caùc heä thoáng thu thaäp döõ lieäu vaø ñieàu khieån giaùm

saùt (SCADA), Modbus hay ñöôïc söû duïng treân caùc ñöôøng truyeàn RS-232
gheùp noái giöõa caùc thieát bò döõ lieäu ñaàu cuoái (PLC, PC, RTU) vôùi thieát bò
truyeàn döõ lieäu (Modem)
1. Cô cheá giao tieáp
Cô cheá giao tieáp ôû Mobus phuï thuoäc vaøo heä thoáng truyeàn thoâng caáp
thaáp. Cuï theå, coù theå phaân chia ra hai loaïi laø maïng Modbus chuaån vaø Mobus
treân caùc maïng khaùc (ví duï TCP/IP, Modbus Plus, MAP)
*. Maïng Modbus chuaån
Caùc coång Modbus chuaån treân caùc boä ñieàu khieån cuûa Modicon cuõng
nhö moät soá nhaø saûn xuaát khaùc söû duïng giao dieän noái tieáp RS-232. Caùc boä
ñieàu khieån naøy coù theå ñöôïc noái maïng tröïc tieáp qua modem. Caùc traïm
Modbus giao tieáp vôùi nhau qua cô cheá chuû / tôù (Master/Slave), trong ñoù chæ
moät thieát bò chuû coù theå chuû ñoäng göûi yeâu caàu, coøn caùc thieát bò tôù seõ ñaùp öùng
baèng döõ lieäu traû laïi hoaëc thöïc hieän moät haønh ñoäng nhaát ñònh theo yeâu caàu.
Caùc thieát bò chuû thoâng thöôøng laø caùc maùy tính ñieàu khieån trung taâm vaø caùc
thieát bò laäp trình, trong khi caùc thieát bò tôù coù theå laø PLC hoaëc caùc boä ñieàu
khieån soá chuyeân duïng khaùc
Moät traïm chuû coù theå göûi thoâng baùo yeâu caàu tôùi rieâng moät traïm tôù nhaát
ñònh hoaëc göûi thoâng baùo ñoàng loaït (broadcast) tôùi taát caû caùc traïm tôù. Chæ
trong tröôøng hôïp nhaän ñöôïc yeâu caàu rieâng, caùc traïm tôù môùi göûi thoâng baùo
ñaùp öùng traû laïi traïm chuû. Trong moät thoâng baùo yeâu caàu coù chöùa ñòa chæ traïm
nhaän, maõ haøm dòch vuï beân nhaän caàn thöïc hieän, döõ lieäu ñi keøm vaø thoâng tin
kieåm loãi
*. Modbus treân caùc traïm khaùc
Vôùi moät soá maïng nhö Modbus Plus vaø MAP söû duïng Modbus laø giao
thöùc cho lôùp öùng duïng, caùc thieát bò coù theå giao tieáp theo cô cheá rieâng cuûa
maïng ñoù. Ví duï trong giao tieáp tay ñoâi (Peer-to-Peer), moãi boä ñieàu khieån coù
theå ñoùng vai troø laø chuû hoaëc tôù trong caùc laàn giao dòch (moät chu kyø yeâu caàu
– ñaùp öùng) khaùc nhau. Moät traïm coù theå duøng moät luùc coù quan heä logic vôùi
nhieàu ñoái taùc, vì vaäy noù coù theå ñoàng thôøi ñoùng vai troø laø chuû vaø tôù trong caùc
giao dòch khaùc nhau

Nhìn nhaän ôû möùc giao tieáp thoâng baùo, giao thöùc Modbus vaãn tuaân
theo nguyeân taéc chuû/tôù maëc duø phöông phaùp giao tieáp maïng caáp thaáp coù theå
laø tay ñoâi. Khi moät boä ñieàu khieån göûi moät yeâu caàu thoâng baùo thì noù ñoùng vai
troø laø chuû vaø chôø ñôïi ñaùp öùng töø moät thieát bò tôù. Ngöôïc laïi, moät boä ñieàu
khieån seõ ñoùng vai troø laø tôù neáu noù nhaän ñöôïc thoâng baùo yeâu caàu töø moät
traïm khaùc vaø göûi traû laïi ñaùp öùng
*. Chu trình yeâu caàu –ñaùp öùng
Giao thöùc Modbus ñònh nghóa khuoân daïng cuûa thoâng baùo yeâu caàu
cuõng nhö cuûa thoâng baùo ñaùp öùng, nhö ñöôïc minh hoaï ôû hình döôùi
Thoâng baùo yeâu caàu töø master
Ñòa chæ thieát bò Ñòa chæ thieát bò
Maõ haøm Maõ haøm
Döõ lieäu Döõ lieäu
Kieåm soaùt loãi Kieåm soaùt loãi
Thoâng baùo ñaùp öùng töø slave
Chu trình yeâu caàu –ñaùp öùng giöõa traïm chuû vaø traïm tôù Modbus
Moät thoâng baùo yeâu caàu bao goàm caùc phaàn sau:
• Ñòa chæ traïm nhaän yeâu caàu (0-247), trong ñoù 0 laø ñòa chæ göûi ñoàng loaït.
• Maõ haøm goïi chæ thò haønh ñoäng traïm tôù caàn thöïc hieän theo yeâu caàu. Ví
duï, maõ haøm 03 yeâu caàu traïm tôù ñoïc noäi dung caùc thanh ghi löu tröõ vaø
traû laïi keát quaû

• Döõ lieäu chöùa caùc thoâng tin boå sung maø traïm tôù caàn cho vieäc thöïc hieän
haøm ñöôïc goïi. Trong tröôøng hôïp ñoïc thanh ghi, döõ lieäu naøy chæ roõ
thanh ghi ñaàu tieân vaø soá löôïng caùc thanh ghi caàn ñoïc
• Thoâng tin kieåm loãi giuùp traïm tôù kieåm tra ñoä veïn toaøn cuûa noäi dung
thoâng baùo nhaän ñöôïc
Thoâng baùo ñaùp öùng cuõng bao goàm caùc thaønh phaàn gioáng nhö thoâng baùo
yeâu caàu. Ñòa chæ ôû ñaây laø cuûa chính traïm tôù ñaõ thöïc hieän yeâu caàu vaø göûi laïi
ñaùp öùng. Trong tröôøng hôïp bình thöôøng, maõ haøm ñöôïc giöõ nguyeân nhö trong
thoâng baùo yeâu caàu vaø döõ lieäu chöùa keát quaû thöïc hieän haønh ñoäng, ví duï noäi
dung hoaëc traïng thaùi caùc thanh ghi. Neáu xaûy ra loãi, maõ haøm quay laïi ñöôïc
söûa ñeå chæ thò ñaùp öùng laø moät thoâng baùo loãi, coøn döõ lieäu moâ taû chi tieát loãi ñaõ
xaûy ra. Phaàn kieåm loãi giuùp traïm chuû xaùc ñònh ñoä chính xaùc cuûa noäi dung
thoâng baùo nhaän ñöôïc
2. Cheá ñoä truyeàn
Khi thöïc hieän Modbus treân caùc maïng khaùc nhö Modbus Plus hoaëc MAP,
caùc thoâng baùo Modbus ñöôïc ñöa vaøo caùc khung theo giao thöùc vaän chuyeån /
lieân keát döõ lieäu cuï theå. Ví duï, moät leänh yeâu caàu ñoïc noäi dung caùc thanh ghi
coù theå ñöôïc thöïc hieän giöõa hai boä ñieàu khieån gheùp noái qua Modbus Plus
Ñoái vôùi caùc thieát bò gheùp noái qua maïng Modbus chuaån, coù theå söû duïng
moät trong hai cheá ñoä truyeàn laø ASCII hoaëc RTU. Ngöôøi söû duïng löïa choïn
cheá ñoä theo yù muoán, cuøng vôùi caùc tham soá truyeàn thoâng qua coång noái tieáp
nhö toác ñoä truyeàn, parity chaün / leû, .v.v… Cheá ñoä truyeàn cuõng nhö caùc tham
soá phaûi gioáng nhau ñoái vôùi taát caû caùc thaønh vieân cuûa moät traïm Modbus
*. Cheá ñoä ASCII

Khi caùc thieát bò trong moät maïng Modbus chuaån giao tieáp vôùi cheá ñoä
ASCII (American Standard Code For Information Interchange), moãi byte
trong thoâng baùo ñöôïc göûi thaønh hai kyù töï ASCII 7 bit, trong ñoù moãi kyù töï
bieåu dieãn moät chöõ soá hex. Öu ñieåm cuûa cheá ñoä truyeàn naøy laø noù cho pheùp
moät khoaûng thôøi gian troáng toái ña moät giaây giöõa hai kyù töï maø khoâng gaây ra
loãi. Caáu truùc moät kyù töï khung göûi ñi ñöôïc theå hieän nhö sau:
Start 0 1 2 3 4 5 6 P Stop
Moãi kyù töï khung bao goàm:
• Moät bit khôûi ñaàu (Startbit)
• 7 bit bieåu dieãn moät chöõ soá hex cuûa byte caàn göûi döôùi daïng kyù töï
ASCII (0-9 vaø A-F),trong ñoù bit thaáp nhaát ñöôïc göûi ñi tröôùc

• 1 bit parity chaün /leû, neáu söû duïng parity

• 1 bit keát thuùc (Stopbit) neáu söû duïng parity hoaëc 2 bit keát thuùc neáu
khoâng söû duïng parity
*. Cheá ñoä RTU
Khi caùc thieát bò trong moät maïng Modbus chuaån ñöôïc ñaët ôû cheá ñoä
RTU (Remote Terminal Unit), moãi byte trong thoâng baùo ñöôïc göûi thaønh moät
kyù töï 8 bit. Öu ñieåm chính cuûa cheá ñoä truyeàn naøy so vôùi cheá ñoä ASCII laø
hieäu suaát cao hôn. Tuy nhieân, moãi thoâng baùo phaûi ñöôïc truyeàn thaønh moät
doøng lieân tuïc. Caáu truùc moät kyù töï khung göûi ñi ñöôïc theå hieän nhö sau:
Start 0 1 2 3 4 5 6 7 P Stop
Moãi kyù töï khung bao goàm:
• 1 bit khôûi ñaàu
• 8 bit cuûa byte thoâng baùo caàn göûi, trong ñoù bit thaáp nhaát ñöôïc göûi ñi
tröôùc.
• 1 bit parity chaün / leû neáu söû duïng parity
• bit keát thuùc (Stopbit) neáu söû duïng parity hoaëc 2 bit keát thuùc neáu khoâng
söû duïng parity
3. Caáu truùc böùc ñieän
Moät thoâng baùo Modbus bao goàm nhieàu thaønh phaàn vaø coù chieàu daøi coù
theå khaùc nhau. Trong moät maïng Modbus chuaån, neáu moät trong hai cheá ñoä
truyeàn (ASCII hoaëc RTU) ñöôïc choïn, moät thoâng baùo seõ ñöôïc ñoùng khung.
Moãi khung bao goàm nhieàu kyù töï khung coù caáu truùc nhö ñöôïc moâ taû ôû phaàn
treân. Caùc kyù töï naøy seõ ñöôïc truyeàn ñi lieân tuïc thaønh doøng ôû cheá ñoä RTU,
hoaëc coù theå giaùn ñoaïn vôùi khoaûng caùch thôøi gian toái ña moät giaây ôû cheá ñoä
ASCII. Muïc ñích cuûa vieäc ñoùng khung laø ñeå ñaùnh daáu khôûi ñieåm vaø keát
thuùc cuûa moät thoâng baùo, cuõng nhö boå sung thoâng tin kieåm loãi. Tröôøng hôïp
thoâng baùo khoâng ñöôïc truyeàn troïn veïn coù theå phaùt hieän ñöôïc vaø baùo loãi
Hai cheá ñoä truyeàn ASCII vaø RTU khoâng nhöõng chæ khaùc nhau ôû caùch
maõ hoaù thoâng tin göûi ñi vaø caáu truùc kyù töï khung, maø coøn khaùc nhau ôû caáu
truùc moät böùc ñieän göûi ñi-hay noùi caùch khaùc laø caáu truùc khung thoâng baùo,
cuõng nhö bieän phaùp kieåm loãi
Trong moät maïng khaùc nhö MAP hay Modbus Plus, giao thöùc maïng
chæ quy ñònh rieâng veà caáu truùc khung thoâng baùo. Hình thöùc ñònh ñòa chæ vaø
phöông thöùc truyeàn cuõng hoaøn toaøn do giao thöùc maïng cuï theå ñònh nghóa, vì

vaäy phaàn ñòa chæ naèm trong moät thoâng baùo Modbus coù theå trôû neân khoâng
caàn thieát trong quaù trình truyeàn daãn. Tuy nhieân, moät ñòa chæ Modbus seõ ñöôïc
chuyeån ñoåi thaønh moät ñòa chæ traïm töông öùng cuûa maïng phía döôùi
*. Khung ASCII
Trong cheá ñoä ASCII, moät thoâng baùo baét ñaàu vôùi daáu hai chaám (:), töùc
laø kyù töï ASCII 3A, vaø keát thuùc baèng hai daáu quay laïi-xuoáng doøng (CRLF),
töùc hai kyù töï ASCII 0D vaø 0A. Moãi byte trong thoâng baùo ñöôïc truyeàn ñi
baèng hai kyù töï ASCII, vì vaäy caùc kyù töï ñöôïc pheùp xuaát hieän trong caùc phaàn
coøn laïi cuûa khung laø 0-9 vaø A-F
Khôûi ñaàu Ñòa chæ Maõ haøm Döõ lieäu Maõ LCR Keát thuùc
1kyù töï 2 kyù töï 2 kyù töï n kyù töï 2 kyù töï 2 kyù töï
: CR+LF
Khung thoâng baùo Modbus cheá ñoä ASCII
Moãi thieát bò tham gia maïng coù traùch nhieäm lieân tuïc theo doõi ñöôøng
truyeàn vaø phaùt hieän söï xuaát hieän cuûa daáu hai chaám. Khi daáu hai chaám nhaän
ñöôïc thì hai kyù töï tieáp theo seõ mang ñòa chæ cuûa thieát bò ñöôïc yeâu caàu nhaän
thoâng baùo hoaëc thieát bò ñaõ göûi thoâng baùo ñaùp öùng. Khoaûng caùch thôøi gian toái
ña cho pheùp giöõa hai kyù töï trong moät thoâng baùo laø moät giaây. Neáu vöôït quaù
giaù trò naøy, beân nhaän seõ coi laø loãi
Khung ASCII söû duïng phöông phaùp LRC (Longgitudinal Redundancy
Check) ñeå cho vieäc kieåm loãi.
*. Khung RTU
Trong cheá ñoä RTU, moät thoâng baùo baét ñaàu vôùi moät khoaûng troáng yeân
laëng toái thieåu laø 3,5 thôøi gian kyù töï. Thöïc teá, ngöôøi ta choïn thôøi gian ñoù
baèng moät soá nguyeân laàn thôøi gian kyù töï, nhö ñöôïc bieåu dieãn baèng daõy (---)
treân hình sau. OÂ ñaàu tieân ñöôïc truyeàn seõ laø 8 bit ñòa chæ, sau ñoù ñeán 8 bit maõ
haøm, moät soá byte tuyø yù döõ lieäu vaø cuoái cuøng laø thoâng tin kieåm loãi CRC. Sau
khi truyeàn kyù töï cuoái cuûa maõ CRC, khung thoâng baùo cuõng phaûi ñöôïc keát
thuùc baèng moät khoaûng troáng yeân laëng toái thieåu laø 3,5 thôøi gian kyù töï, tröôùc
khi baét ñaàu moät thoâng baùo môùi. Thöïc chaát, khoaûng troáng keát thuùc cuûa moät
thoâng baùo cuõng coù theå chính laø phaàn khôûi ñaàu baét buoäc cuûa thoâng baùo tieáp
theo
Khôûi ñaàu Ñòa chæ Maõ haøm Döõ lieäu Maõ CRC Keát thuùc
(----) 8 bit 8 bit n x 8 bit 16 bit (----)

Khung thoâng baùo Modbus cheá ñoä RTU
Khaùc vôùi cheá ñoä ASCII , toaøn boä khung thoâng baùo RTU phaûi ñöôïc
truyeàn thaønh moät doøng lieân tuïc. Neáu moät khoaûng troáng yeâu laëng lôùn hôn 3,5
thôøi gian kyù töï xuaát hieän tröôùc khi truyeàn xong toaøn boä khung, thieát bò nhaän
seõ huyû boû thoâng baùo chöa ñaày ñuû ñoù vaø cho raèng byte tieáp theo seõ laø ñòa chæ
cuûa moät thoâng baùo môùi
*. Ñòa chæ
Phaàn ñòa chæ trong moät khung thoâng baùo bao goàm hai kyù töï (ASCII)
hoaëc taùm bit (RTU). Caùc giaù trò ñòa chæ hôïp leä naèm trong khoaûng 0-247,
trong ñoù ñòa chæ 0 daønh rieâng cho caùc thoâng baùo göûi ñoàng loaït tôùi taát caû caùc
traïm tôù. Neáu Modbus ñöôïc söû duïng treân moät maïng khaùc, coù theå phöông
thöùc göûi ñoàng loaït khoâng ñöôïc hoã trôï, hoaëc ñöôïc thay theá baèng moät phöông
phaùp khaùc. Ví duï, Modbus Plus söû duïng moät cô sôû döõ lieäu toaøn cuïc, ñöôïc
caäp nhaät trong moãi chu kyø quay voøng token
Moät thieát bò chuû söû duïng oâ ñòa chæ ñeå chæ ñònh thieát bò tôù nhaän thoâng
baùo yeâu caàu. Sau khi thöïc hieän yeâu caàu, thieát bò tôù ñöa ñòa chæ cuûa mình vaøo
khung thoâng baùo ñaùp öùng, nhôø vaäy thieát bò chuû coù theå xaùc ñònh thieát bò tôù
naøo ñaõ traû lôøi. Trong moät maïng Modbus chuaån chæ coù moät traïm chuû duy
nhaát, vì theá oâ ñòa chæ khoâng caàn thieát phaûi chöùa caû ñòa chæ traïm göûi vaø traïm
nhaän
*. Maõ haøm
Gioáng nhö ñòa chæ, phaàn maõ haøm trong moät khung thoâng baùo bao goàm
hai kyù töï (ASCII) hoaëc 8 bit (RTU). Caùc giaù trò hôïp leä naèm trong khoaûng töø
1-255, trong ñoù caùc maõ haøm trong thoâng baùo yeâu caàu chæ ñöôïc pheùp töø 1-
127. Tuy nhieân, haàu heát caùc thieát bò chæ hoã trôï moät phaàn nhoû soá haøm treân vaø
moät soá maõ haøm ñöôïc döõ tröõ cho sau naøy. Moät soá haøm tieâu bieåu ñöôïc lieät keâ
trong baûng sau
Khi moät thoâng baùo göûi töø thieát bò chuû tôùi moät thieát bò tôù, maõ haøm chæ
ñònh haønh ñoäng maø thieát bò tôù caàn thöïc hieän. Khi thieát bò tôù traû lôøi, noù cuõng
duøng chính maõ haøm ñoù trong thoâng baùo ñaùp öùng bình thöôøng. Trong tröôøng
hôïp xaûy ra loãi, maõ haøm traû laïi seõ laø maõ haøm trong yeâu caàu vôùi bit cao nhaát
ñöôïc caøi ñaët baèng 1 vaø phaàn döõ lieäu seõ chöùa thoâng tin chi tieát veà loãi ñaõ xaûy
ra

Baûng caùc haøm Modbus ñöôïc caùc boä ñieàu khieån Modicon hoã trôï
Maõ Teân haøm 384 484 584 884 M84 984
01 Read Coil Status X X X X X X
02 Read Input Status X X X X X X
03 Read Holding Registers X X X X X X
04 Read Input Registers X X X X X X
05 Force Single Coil X X X X X X
06 Preset Single Registers X X X X X X
07 Read Exception Status X X X X X X
08 Diagnostics X X X X X X
09 Program 484 X
10 Poll 484 X
11 Fetch Comm.Even Ctr. X X X
12 Fetch Comm.Even Log X X X
13 Program Controller X X X
14 Poll Controller X X X
15 Force Multiple Coils X X X X X X
16 Preset Multiple Registers X X X X X X
17 Report Slave ID X X X X X X
18 Program 884/M84 X X
19 Reset Comm.Link X X
20 Read General Reference X X
21 Write General Reference X X
22 Mask Write 4X Register (1)
23 Read/Write 4X Registers (1)
24 Read FIFO Queue (1)
Ghi chuù: (1) haøm chæ ñöôïc 984-785 hoã trôï
*. Döõ lieäu
Trong moät thoâng baùo yeâu caàu, noäi dung phaàn döõ lieäu noùi leân chi tieát
haønh ñoäng maø beân nhaän caàn thöïc hieän. Ví duï trong moät yeâu caàu ñoïc caùc
thanh ghi thì phaàn döõ lieäu chöùa thoâng tin veà ñòa chæ thanh ghi ñaàu tieân, soá
löôïng caùc thanh ghi caàn ñoïc vaø chieàu daøi thöïc teá cuûa chính phaàn döõ lieäu
Trong tröôøng hôïp bình thöôøng, phaàn döõ lieäu trong thoâng baùo ñaùp öùng
seõ chöùa keát quaû cuûa haønh ñoäng ñaõ thöïc hieän, ví duï noäi dung caùc thanh ghi
ñaõ ñoïc. Neáu xaûy ra loãi, phaàn döõ lieäu chöùa maõ ngoaïi leä, nhôø ñoù maø thieát bò

chuû xaùc ñònh haønh ñoäng tieáp theo caàn thöïc hieän. Ñoái vôùi moät soá haøm khoâng
ñoøi hoûi tham soá, vì vaäy phaàn döõ lieäu coù theå troáng
4. Baûo toaøn döõ lieäu
Maïng Modbus chuaån söû duïng hai bieän phaùp baûo toaøn döõ lieäu ôû hai
möùc: kieåm soaùt khung thoâng baùo vaø kieåm soaùt kyù töï khung. Ñoái vôùi hai cheá
ñoä truyeàn ASCII hay RTU, coù theå löïa choïn kieåm tra bit chaün/leû cho töøng kyù
töï khung. Hôn theá nöõa, caû khung thoâng baùo laïi ñöôïc kieåm soaùt moät laàn nöõa
baèng maõ LRC (cheá ñoä ASCII ) hoaëc maõ CRC (cheá ñoä RTU)
Khi ñaët caáu hình cho moät thieát bò chuû, coù theå choïn moät khoaûng thôøi
gian timeout maø noù coù theå chôø ñôïi ñaùp öùng töø traïm tôù. Khoaûng thôøi gian naøy
caàn phaûi ñuû lôùn ñeå baát cöù thieát bò tôù naøo cuõng coù theå traû lôøi trong ñieàu kieän
bình thöôøng. Tröôøng hôïp thieát bò tôù phaùt hieän loãi ôû thoâng baùo yeâu caàu, noù seõ
khoâng traû lôøi. Vì theá thieát bò chuû cuõng töï ñoäng nhaän bieát loãi vaø chöông trình
chuû seõ coù traùch nhieäm thöïc hieän caùc haønh ñoäng caàn thieát. Löu yù raèng, moät
thoâng baùo göûi tôùi ñòa chæ moät traïm khoâng toàn taïi cuõng seõ gaây ra timeout
Caùc maïng khaùc nhö MAP hoaëc Modbus Plus söû duïng bieän phaùp kieåm
loãi rieâng cho caû khung (bao goàm caû noäi dung thoâng baùo Modbus), vì vaäy caùc
oâ CRC hoaëc LRC khoâng ñöôïc ñöa vaøo trong khung thoâng baùo Modbus
nguyeân baûn. Trong tröôøng hôïp xaûy ra loãi truyeàn, giao thöùc maïng cuï theå seõ
baùo vôùi thieát bò göûi vaø cho pheùp thöïc hieän göûi laïi. Neáu thoâng baùo ñöôïc göûi
tôùi ñích nhöng traïm tôù khoâng theå traû lôøi, loãi timeout cuõng seõ ñöôïc chöông
trình chuû phaùt hieän.
*. Kieåm soaùt LRC
Trong cheá ñoä ASCII, phaàn thoâng tin kieåm loãi cuûa khung thoâng baùo
döïa treân phöông phaùp LRC (Longitudinal Redundancy Check). Daõy bit
nguoàn ñöôïc aùp duïng ñeå tính maõ LRC bao goàm phaàn ñòa chæ, maõ haøm vaø
phaàn döõ lieäu. Caùc oâ khôûi ñaàu cuõng nhö keát thuùc khung khoâng tham gia vaøo
tính toaùn. Maõ LRC ôû ñaây daøi 8 bit (truyeàn hai kyù töï ASCII), ñöôïc tính baèng
caùch coäng ñaïi soá toaøn boä caùc byte cuûa daõy bit nguoàn (khoâng ñeå yù tôùi traøn),
sau ñoù laáy phaàn buø hai cuûa keát quaû
*. Kieåm soaùt CRC

Maõ CRC ñöôïc aùp duïng trong cheá ñoä RTU daøi 16 bit. Ña thöùc phaùt
ñöôïc söû duïng G = 1010 0000 0000 0001. Khi ñöa vaøo khung thoâng baùo, byte
thaáp cuûa maõ CRC ñöôïc göûi ñi tröôùc, tieáp sau laø byte cao
5. Modbus Plus
Modbus Plus laø moät heä thoáng bus döïa treân giao thöùc Modbus, phuïc vuï
noái maïng ôû caáp tröôøng cuõng nhö ôû caáp ñieàu khieån. Moät trong nhöõng öu
ñieåm cuûa Modbus Plus laø giaù thaønh thaáp, deã laép ñaët vaø ñöa vaøo vaän haønh
Modbus Plus söû duïng ñoâi daây xoaén laø moâi tröôøng truyeàn. Chieàu daøi caùp daãn
toái ña laø 500m khoâng caàn boä laëp. Vôùi kyõ thuaät truyeàn daãn RS-485, toác ñoä
truyeàn coù theå leân tôùi 1 Mbit/s. Kyõ thuaät ñieàu khieån truy nhaäp moâi tröôøng ôû
ñaây laø Token-Passing
*. Khung Modbus treân maïng Modbus Plus
Khaùc vôùi maïng Modbus chuaån, caùc thoâng baùo Modbus ñöôïc göûi treân
maïng Modbus Plus ñöôïc ñoùng thaønh caùc khung LLC (Logical Link Control).
Moãi khung LLC laïi ñöôïc lôùp MAC (Medium Access Control) boå sung caùc
thoâng tin nhö ñòa chæ traïm göûi vaø traïm nhaän cuõng nhö soá löôïng byte ñöôïc
truyeàn. Tröôùc khi maõ hoaù bit, moät khung MAC laïi ñöôïc ñoùng goùi thaønh moät
böùc ñieän HDLC (High-level Data Link Control). Quaù trình xöû lyù giao thöùc
vaø caáu truùc caùc khung lieân quan ñöôïc minh hoaï treân hình sau
Caùc oâ ôû hình treân coù yù nghóa cuï theå nhö sau:
• Output path (1 byte): ñöôøng daãn ñaàu ra, chæ thò moät keânh logic cuûa
traïm chuû, coù vai troø trong vieäc doàn keânh/phaân keânh
• Router counter (1 byte) : soá ñeám caùc router maø khung thoâng baùo ñaõ ñi
qua
• Transaction sequence number (1 byte): maõ soá phieân giao dòch (moät
phieân giao dòch coù theå bao goàm nhieàu böùc ñieän)
• Routing path (5 byte): maõ soá ñöôøng daãn, chöùa thoâng tin choïn ñöôøng ñi
toái öu trong moät heä thoáng lieân maïng
• Destination address (1 byte): ñòa chæ ñích (traïm Modbus Plus)
• MAC Function (1 byte): maõ haøm ñieàu khieån truy nhaäp moâi tröôøng
• Byte count (2 byte): soá löôïng byte trong phaàn LLC ñöôïc truyeàn
• Preamble (1 byte): daõy bit baùo hieäu ñaàu khung
• Opening flag (1 byte): côø môû ñaàu khung
• Broadcast address(1 byte): ñòa chæ göûi ñoàng loaït

• CRC (2 byte): maõ CRC kieåm loãi

• Closing flag (1 byte): côø baùo hieäu keát thuùc khung
Thoâng baùo Modbus
Slave Function Data
address code
Khung LLC
Output Router Trans Routing Modbus message
path counter sequense path
Khung MAC
Dest Source MAC Byte count LLC field
address address function
Khung HDLC
preamble Openin Broadcast MAC/LLC CRC Closing
g flag address field flag
Khung thoâng baùo Modbus treân Modbus Plus
Ñòa chæ Modbus ñöôïc thieát bò göûi chuyeån ñoåi thaønh maõ ñöôøng daãn
(routing path). Phaàn CRC cuûa thoâng baùo Modbus khoâng ñöôïc göûi keøm theo,
bôûi vì bieän phaùp baûo toaøn döõ lieäu CRC cuõng seõ ñöôïc thöïc hieän ôû caáp HDLC
beân döôùi. Caùc phaàn coøn laïi cuûa thoâng baùo ñöôïc giöõ nguyeân
IV.Laäp trình cho coång COM (RS-485)
1 2 3 4 5
6 7 8 9
Baûng saép xeáp chaân cuûa coång noái tieáp ôû maùy tính
9 chaân 25 chaân Chöùc naêng
1 8 DCD _ Data Carrier Detect (Loái vaøo)

2 3 RxD _ Receive Data (Loái vaøo)

3 2 TxD _ Transmit Data (Loái ra)
4 20 DTR _ Data Terminal Ready (Loái ra)
5 7 GND _ Ground (Noái ñaát)
6 6 DSR _ Data Set Ready (Loái vaøo)
7 4 RTS _ Request to Send (Loái ra)
8 5 CTS _ Clear to Send (Loái vaøo)
9 22 RI _ Ring Indicator (Loái ra)
Vieäc truyeàn döõ lieäu theo kieåu noái tieáp ñöôïc tieáp haønh thoâng qua coång
COM. Maëc duø coù 25 ñöôøng daãn ñaõ ñöôïc ñònh nghóa trong tieâu chuaån ñaàu
tieân nhöng thöôøng thì chæ coù moät vaøi ñöôøng daãn ñöôïc söû duïng. Ñeán tieâu
chuaån RS-232C soá ñöôøng daãn ñöôïc ñònh nghóa laø 9. Döõ lieäu ñöôïc göûi ñi doïc
theo ñöôøng truyeàn TxD vaø nhaän baèng ñöôøng truyeàn RxD vôùi ñöôøng trôû veà
ñaát chung. Caùc ñöôøng daãn khaùc ñöôïc söû duïng ñeå baét tay vaø coù theå chia ra
laøm hai loaïi: loái vaøo vaø loái ra, cuï theå:
+ Caùc ñöôøng daãn baét tay loái vaøo, bao goàm:
• RI(Ring indicator: baùo chuoâng)
• DSR(Data Set Ready: döõ lieäu saün saøng)
• CTS(Clear to Send: xoaù ñeå truyeàn) laø loái vaøo baùo hieäu cho bieát laø
thieát bò ôû xa ñang saün saøng nhaän döõ lieäu
+ Caùc ñöôøng daãn baét tay loái ra, bao goàm:
• RTS(Request to Send: saün saøng ñeå truyeàn ) laø tín hieäu xuaát ra ñeå baùo
hieäu laø döõ lieäu ñang saün saøn ñeå truyeàn
• DTR(Data Terminal Ready: ñaàu cuoái döõ lieäu saün saøn)
Ñoùng vai troø chuû ñaïo trong ñieàu khieån quaù trình truyeàn thoâng noái tieáp laø
vi maïch 8255. Vi maïch naøy coù theå ñöôïc laép raùp treân baûn maïch chính
(Mainboard) cuûa maùy tính PC hoaëc treân moät Card vaøo/ra. Ñeå laäp trình cho
coång noái tieáp hoaëc truyeàn thoâng noái tieáp ta phaûi hieåu caùc thanh ghi vaø caùch
laäp trình ñeå truy caäp tôùi vi maïch naøy
Caùc coång noái tieáp ñöôïc ñaùnh soá COM1, COM2, COM3, COM4. Baûng
sau cho ñòa chæ goác coång COM vaø caùc thoâng tin khaùc
Teân Ñòa chæ goác Ngaét Nôi chöùa ñòa chæ
COM1 3F8 4 0000:0400
COM2 2F8 3 0000:0402
COM3 3E8 4 0000:0404
COM4 2E8 3 0000:0406

Coång COM ñöôïc ñieàu khieån thoâng qua caùc thanh ghi sau:
Ñòa chæ DLAB Ñoïc/vieát Teân Chöùc naêng
goác
0 Vieát THR Transmitter Holding Register
Thanh ghi giöõ truyeàn
+0 0 Ñoïc RBR Receiver Buffer Register
Thanh ghi ñeäm thu
1 Ñoïc/vieát BRDL Baudrate Divisor Latch Low
Caøi soá chia byte thaáp
+1 0 Ñoïc/vieát IER Interrupt Enable Register
Thanh ghi cho pheùp ngaét
1 Ñoïc/vieát BRDH Caøi soá chia byte cao
X Ñoïc IIR Interrupt Identification
+2 Register
Thanh ghi nhaän daïng ngaét
X Vieát FCR FIFO Control Register
+3 X Ñoïc/vieát LCR Line Control Register
Thanh ghi ñieàu khieån ñöôøng
truyeàn
+4 X Ñoïc/vieát MCR Modem Control Register
Thanh ghi ñieàu khieån modem
+5 X Ñoïc LSR Line Status Register
Thanh ghi traïng thaùi ñöôøng
truyeàn
+6 X Ñoïc MSR Line Status Register
Thanh ghi traïng thaùi modem
+7 X Ñoïc/vieát Scratch register
DLAB (divisor latch access bit) laø bit 7 cuûa LCR. Khi DLAB=1 cho
pheùp ñaët boä chia taàn trong UART ñeå ñöôïc vaän toác baud mong muoán
UART duøng tinh theå dao ñoäng 1.8432 MHz chia cho 16 ñöôïc taàn soá
115200Hz. Taàn soá naøy ñöôïc chia bôûi boä ñeám laäp trình ñöôïc 16 bit, soá chia
chöùa trong hai thanh ghi ñòa chæ goác +1 (byte cao) vaø goác +0 (byte thaáp)
ñöôïc duøng khi DLAB = 1
Neáu muoán vaän toác truyeàn 9600 thì soá chia laø 12 hay 000CH, byte cao
laø 00H, byte thaáp laø 0CH
Vaän toác BRDH BRDL
4800 00 18

9600 00 0C
19200 00 06
38400 00 03
57600 00 02
115200 00 01
Khi DLAB =0: vieát vaøo ñòa chæ goác+0 ñeå truyeàn ñi 8 bit noái tieáp, ñoïc
ñòa chæ goác +0 nhaän ñöôïc 8 bit döõ lieäu truyeàn ñeán
a.Thanh ghi IER cho pheùp ngaét vi xöû lyù khi coù bieán coá treân ñöôøng truyeàn
Bit7 Khoâng duøng
Bit6 Khoâng duøng
Bit5 Cho pheùp mode coâng suaát thaáp(16750)
Bit4 Cho pheùp mode nguû (16750)
Bit3 Cho pheùp ngaét khi coù loãi modem
Bit2 Cho pheùp ngaét khi coù loãi truyeàn, thu
Bit1 Cho pheùp ngaét khi THR troáng (ñaõ truyeàn döõ lieäu)
Bit0 Cho pheùp ngaét khi RBR ñaày (ñaõ nhaän döõ lieäu)
b.Thay ghi nhaän daïng ngaét IIR

Bit6:7 Bit6 Bit7
0 0 Khoâng coù FIFO
0 1 Cho pheùp FIFO nhöng khoâng duøng
1 1 Cho pheùp FIFO
Bit5 Cho pheùp FIFO 64 byte(16750)
Bit4 Khoâng duøng
Bit3 0 Khoâng duøng
1 Ngaét heát thôøi gian(16550)
Bit2:1 Bit2 Bit1
0 0 Ngaét traïng thaùi modem, xoaù khi ñoïc MSR
0 1 Ngaét THR troáng, xoaù khi vieát vaøo THR
1 0 Ngaét RBR ñaày, xoaù khi ñoïc RBR
1 1 Loãi truyeàn thu
Bit0 0 Coù ngaét
1 Khoâng coù ngaét
Khi coù ngaét xaûy ra bit0 cuûa IIR möùc 0, loaïi ngaét chæ bôûi bit 1 vaø 2,
ngaét loãi truyeàn thu coù öu tieân cao nhaát coøn ngaét do modem öu tieân thaáp nhaát
c.Thanh ghi ñieàu khieån ñöôøng truyeàn RCR xaùc ñònh khung truyeàn

Bit7 1 Caøi soá chia DLAB

0 Truy xuaát RBR,THR,TER
Bit6 Khi baèng 1 cho pheùp truyeàn tín hieäu
BREAK (ñöôøng daây ôû möùc 0 trong thôøi
gian lôùn hôn moät khung)
Bit3:5 Bit5 Bit4 Bit3
X X 0 Khoâng kieåm tra parity
0 0 1 Parity leû
0 1 1 Parity chaün
1 0 1 Bit parity laø 1
1 1 1 Bit parity laø 0
Bit2 0 Moät bit stop
1 Hai bit stop khi soá bit döõ lieäu laø 6, 7, 8.
Khi soá bit döõ lieäu laø 5 thì duøng 1,5 bit
stop
Bit0:1 Bit1 Bit0
0 0 5 bit döõ lieäu
d.Thanh ghi ñieàu khieån modem MCR

Bit7 Khoâng duøng
Bit6 Khoâng duøng
Bit5 Duøng cho 16750
Bit4 Mode loopback
Bit3 Ñieàu khieån ngoõ ra Aux output 2
Bit2 Ñieàu khieån ngoõ ra Aux output 1
Bit1 Cho RTS leân 1
Bit0 Cho DTR leân 1
e.Thanh ghi traïng thaùi ñöôøng daây LSR

Bit7 Sai trong FIFO
Bit6 Thanh ghi giöõ truyeàn THR troáng vaø thanh ghi dôøi troáng
Bit5 THR troáng

Bit4 Ngaét Break, ñöôøng truyeàn ôû logic 0 thôøi gian daøi hôn truyeàn 1
byte
Bit3 Sai khung truyeàn, bit cuoái khoâng phaûi laø bit stop
Bit2 Sai parity
Bit1 Döõ lieäu tôùi khoâng ñoïc kòp laøm ghi choàng leân RBR
Bit0 Baùo coù döõ lieäu ôû RBR
f. Thanh ghi traïng thaùi modem MSR

Bit7 Möùc 1 khi coù soùng mang CD
Bit6 RI
Bit5 DSR
Bit4 CTS
Bit3 Möùc 1 khi CD ñoåi traïng thaùi
Bit2 Möùc 1 khi RI ñoåi töø thaáp leân cao
Bit1 Möùc 1 khi DSR thay ñoåi traïng thaùi
Bit0 Möùc 1 khi CTS thay ñoåi traïng thaùi
V. Caùp chuyeån ñoåi RS-232 sang RS-485.

VCC_ARROW VCC_ARROW
U3
16
J2
8
U1
8 9 4 J1
3 R2IN R2OUT D
VCC
VCC
6
2 3 A 3
1 14 11 2 DE 8
T1OUT T1IN RE 7 7
GND
CON3 VCC_ARROW 13 12 1 B 5
R1IN R1OUT R VCC CON4
7 10
C3 10uF T2OUT T2IN MAX485 D1
5
2
V+ 1N4758
1
C+ R4 R2
2
C1 10uF VCC_ARROW
3 3 Q1
C1- c828
4 10k 6k8
C2 10uF C2+ VCC
1
5 R3
C2-
4
470
GND
6 R1
R
V-
VCC
2 3 100k
C4 10uF TR Q
15
MAX232 7
DIS
5 6
GND
CV THR
C6 C5 U4
0.01uF U2 0.01uF R5
1
LM555 VCC L7805/TO220

470/0.5
3 1
VOUT VIN
GND
2
Do tín hieäu truyeàn töø coång COM cuûa maùy tính laø tín hieäu theo chuaån
RS 232 maø PLC S7-200 vaø Mach30 laïi truyeàn nhaän tín hieäu theo chuaån RS
485. Do ñoù caàn phaûi coù maïch chuyeån ñoåi tín hieäu töø chuaån RS-232 sang
chuaån RS-485. Tuy nhieân treân thò tröôøng laïi khoâng coù IC chuyeån ñoåi tröïc

tieáp töø RS-232 sang RS-485 maø laïi coù IC chuyeån tín hieäu töø RS-232 sang tín
hieäu TTL vaø ngöôïc laïi, ñoù laø IC MAX 232 hoaëc IC töông ñöông laø HIN 232
vaø IC chuyeån ñoåi tín hieäu töø TTL sang daïng tín hieäu RS-485 vaø ngöôïc laïi.
Ñoù laø IC MAX 485 hoaëc IC töông ñöông laø 5N75176. Do ñoù muoán chuyeån
tín hieäu töø RS-232 sang RS-485 caàn phaûi thöïc hieän hai laàn chuyeån ñoåi. Sô
ñoà maïch nhö hình veõ treân
a.IC MAX 232.

Maïch tích hôïp MAX 232 laø IC chuyeån ñoåi tín hieäu theo chuaån RS 232
sang tín hieäu chuaån TTL, goàm coù hai ñöôøng chuyeån tín hieäu töø RS 232 sang
TTL vaø hai ñöôøng chuyeån tín hieäu töø TTL sang RS485. tín hieäu ôû möùc cao (-
12V chuaån RS 232) qua IC seõ cho ra möùc cao (+5V chuaån TTL) tín hieäu ôû
möùc thaáp (+12V) qua IC seõ cho ra möùc thaáp (0V). töông töï nhö vaäy theo
höôùng ngöôïc laïi. Ngoaøi ra ôû caùc chaân 1,2,3,4,5 vaø 6 caàn phaûi noái theâm caùc
tuï ñeå IC ñuû khaû naêng taêng gaáp ñoâi ñieän aùp khi chuyeån tín hieäu töø TTL sang
RS 232
U2
13 12
8 R1IN R1OUT 9
11 R2IN R2OUT 14
10 T1IN T1OUT 7
T2IN T2OUT
1
3 C+
4 C1-
5 C2+
2 C2-
6 V+ MAX232
V-
b. IC MAX 485.
Maïch tích hôïp MAX 485 laø IC chuyeån ñoåi tín hieäu töø chuaån TTL sang
chuaån RS 485. Tín hieäu truyeàn hay nhaän phuï thuoäc vaøo ngoõ vaøo cuûa hai
chaân RE vaø DE. Khi tín hieäu ôû chaân RE laø möùc thaáp thì IC cho pheùp truyeàn
tín hieäu töø RS 485 sang TTL. Khi tín hieäu ôû chaân DE laø möùc cao thì IC cho
pheùp truyeàn tín hieäu töø TTL sang RS 485. Tuy nhieân neáu hai chaân RE vaøDE
ñeàu cho pheùp truyeàn thì tín hieäu töø TTL sang RS 485 ñöôïc öu tieân hôn.
U3
4
DI 6
A
2
3 RE 7
DE B
1
MAX485
RO

c. IC ñònh thôøi LM555.

Sô ñoà chaân vaø sô ñoà nguyeân lyù
8
4
R1
R
4
8
6 3
+
6 D1
R
VCC
2
2 3 2
TR Q - Reset
4
LM555DIS 7
5 R2
comparator R
5 6 R
GND
CV THR 3 S Q 1 1 2 3
3
+
6
1
2 2 7
-
R3
R comparator
1
IC LM555 goàm hai maïch so saùnh ñieàu khieån traïng thaùi cuûa F/F laùi
transistor xaû (discharge) vaø taàn ra. Boä so saùnh II ñaët traïng thaùi ban ñaàu cuûa
F/F. noù ñöôïc ñieàu khieån baèng tín hieäu ngöôõng (threshold) beân ngoaøi. F/F laïi
ñieàu khieån traïng thaùi ngoõ ra. Moät xung ñi xuoáng (<1/3Vcc) ñöa vaøo ngoõ kích
khôûi (trigger) ñaët comparator II vaø F/F.
d. Nguyeân lyù hoaït ñoäng caùp chuyeån ñoåi tín hieäu RS232 – RS 485.
Bình thöôøng tín hieäu TXD cuûa RS232 ôû möùc cao (-12V) laøm ngoõ ra
Tout cuûa IC MAX 232 ôû möùc cao daãn ñeán chaân trigger cuûa IC 555 ôû möùc
+5V laøm ngoõ ra cuûa IC 555 ôû möùc thaáp vaø cho pheùp RE. Luùc naøy tín hieäu coù
theå truyeàn töø RS 485 sang RS 232. Khi coù tín hieäu truyeàn TXD cuûa RS 232
thì ngoõ ra IC Max 232 ôû möùc thaáp laøm kích IC 555 vaø ngoõ ra IC naøy ôû möùc
cao, laøm cho DE ñöôïc pheùp môû vaø tín hieäu coù theå ñi töø RS 232 sang RS 485.
Vieäc truyeàn noái tieáp phuï thuoäc vaøo toác ñoä truyeàn goïi laø baudrate, laø
soá bit döõ lieäu ñöôïc truyeàn ñi trong moät giaây.Vì vaäy IC 555 laøm nhieäm vuï
ñònh thôøi cho toác ñoä truyeàn

Chöông 3 PLC
A.Giôùi thieäu veà PLC
I. Khaùi nieäm veà PLC

PLC (Programmable Logic Controller) laø thieát bò coù theå laäp trình
ñöôïc, ñöôïc thieát keá chuyeân duøng trong coâng nghieäp ñeå ñieàu khieån caùc tieán
trình xöû lí töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, tuyø thuoäc vaøo ngöôøi ñieàu khieån maø noù
coù theå thöïc hieän moät loaït caùc chöông trình hoaëc söï kieän, söï kieän naøy ñöôïc
kích hoaït bôûi caùc taùc nhaân kích thích (hay coøn goïi laø ngoõ vaøo) taùc ñoäng vaøo
PLC hoaëc qua caùc boä ñònh thì (Timer) hay caùc söï kieän ñöôïc ñeám qua boä
ñeám. Khi moät söï kieän ñöôïc kích hoaït noù seõ baät ON, OFF hoaëc phaùt moät
chuoãi xung ra caùc thieát bò beân ngoaøi ñöôïc gaén vaøo ngoõ ra cuûa PLC. Nhö vaäy
neáu ta thay ñoåi caùc chöông trình ñöôïc caøi ñaët trong PLC laø ta coù theå thöïc
hieän caùc chöùc naêng khaùc nhau, trong caùc moâi tröôøng ñieàu khieån khaùc nhau.
Hieän nay PLC ñaõ ñöôïc nhieàu haõng khaùc nhau saûn xuaát nhö: Siemens,
Omron, Mitsubishi, Festo, Alan Bradley, Schneider, Hitachi ... vv. Maët khaùc
ngoaøi PLC cuõng ñaõ boå sung theâm caùc thieát bò môû roäng khaùc nhö: caùc coång
môû roäng AI (Analog Input), DI (Digital Input), caùc thieát bò hieån thò, caùc boä
nhôù Cartridge theâm vaøo
II. Ñaëc ñieåm boä ñieàu khieån laäp trình.

Nhu caàu veà moät boä ñieàu khieån deã söû duïng, linh hoaït vaø coù giaù thaønh
thaáp ñaõ thuùc ñaåy söï phaùt trieån nhöõng heä thoáng ñieàu khieån laäp trình
(programmable-control systems) – heä thoáng söû duïng CPU vaø boä nhôù ñeå
ñieàu khieån maùy moùc hay quaù trình hoaït ñoäng. Trong boái caûnh ñoù, boä ñieàu
khieån laäp trình (PLC – Programmable Logic Controller) ñöôïc thieát keá nhaèm
thay theá phöông phaùp ñieàu khieån truyeàn thoáng duøng rô-le vaø thieát bò rôøi
coàng keành, vaø noù taïo ra moät khaû naêng ñieàu khieån thieát bò deã daøng vaø linh
hoaït döïa treân vieäc laäp trình treân caùc leänh logic cô baûn. Ngoaøi ra, PLC coøn
coù theå thöïc hieän nhöõng taùc vuï khaùc nhö ñònh thì, ñeám, v.v…, laøm taêng khaû
naêng ñieàu khieån cho nhöõng hoaït ñoäng phöùc taïp, ngay caû vôùi loaïi PLC nhoû
nhaát.
Hoaït ñoäng cuûa PLC laø kieåm tra taát caû caùc traïng thaùi tín hieäu ôû ngoõ
vaøo, ñöôïc ñöa veà töø quaù trình ñieàu khieån, thöïc hieän logic ñöôïc laäp trong
chöông trình vaø kích ra tín hieäu ñieàu khieån cho thieát bò beân ngoaøi töông öùng.

Vôùi caùc maïch giao tieáp chuaån ôû khoái vaøo vaø khoái ra cuûa PLC cho pheùp noù
keát noái tröïc tieáp ñeán nhöõng cô caáu taùc ñoäng (actuators) coù coâng suaát nhoû ôû
ngoõ ra vaø nhöõng maïch chuyeån ñoåi tín hieäu (transducers) ôû ngoõ vaøo, maø
khoâng caàn coù caùc maïch giao tieáp hay rô-le trung gian. Tuy nhieân, caàn phaûi
coù maïch ñieän töû coâng suaát trung gian khi PLC ñieàu khieån nhöõng thieát bò coù
coâng suaát lôùn.
Vieäc söû duïng PLC cho pheùp chuùng ta hieäu chænh heä thoáng ñieàu khieån maø
khoâng caàn coù söï thay ñoåi naøo veà maët keát noái daây; söï thay ñoåi chæ laø thay ñoåi
chöông trình ñieàu khieån trong boä nhôù thoâng qua thieát bò laäp trình chuyeân
duøng. Hôn nöõa, chuùng coøn coù öu ñieåm laø thôøi gian laép ñaët vaø ñöa vaøo hoaït
ñoäng nhanh hôn so vôùi nhöõng heä thoáng ñieàu khieån truyeàn thoáng maø ñoøi hoûi
caàn phaûi thöïc hieän vieäc noái daây phöùc taïp giöõa caùc thieát bò rôøi.
Veà phaàn cöùng, PLC töông töï nhö maùy tính “truyeàn thoáng”, vaø chuùng coù
caùc ñaëc ñieåm thích hôïp cho muïc ñích ñieàu khieån trong coâng nghieäp.
• Khaû naêng khaùng nhieãu toát.
• Caáu truùc daïng modul cho pheùp deã daøng thay theá, taêng khaû naêng (noái
theâm modul môû roäng vaøo/ra) vaø theâm chöùc naêng (noái theâm modul
chuyeân duøng).
• Vieäc keát noái daây vaø möùc ñieän aùp tín hieäu ôû ngoõ vaøo vaø ngoõ ra ñöôïc
chuaån hoùa.
• Ngoân ngöõ laäp trình chuyeân duøng – ladder, instruction vaø function
chart – deã hieåu vaø deã söû duïng.
• Thay ñoåi chöông trình ñieàu khieån deã daøng.
Nhöõng ñaëc ñieåm treân laøm cho PLC ñöôïc söû duïng nhieàu trong vieäc ñieàu
khieån caùc maùy moùc coâng nghieäp vaø trong ñieàu khieån quaù trình (process-
control).
*. Khaùi nieäm cô baûn

Boä ñieàu khieån laäp trình laø yù töôûng cuûa moät nhoùm kyõ sö haõng General
Motors vaøo naêm 1968, vaø hoï ñaõ ñeà ra caùc chæ tieâu kyõ thuaät nhaèm ñaùp öùng
nhöõng yeâu caàu ñieàu khieån trong coâng nghieäp :
• Deã laäp trình vaø thay ñoåi chöông trình ñieàu khieån, söû duïng thích hôïp
trong nhaø maùy.
• Caáu truùc daïng modul ñeå deã daøng baûo trì vaø söûa chöõa.

• Tin caäy hôn trong moâi tröôøng saûn xuaát cuûa nhaø maùy coâng nghieäp.
• Duøng linh kieän baùn daãn neân coù kích thöôùc nhoû hôn maïch rô-le chöùc
naêng töông ñöông.
• Giaù thaønh caïnh tranh.
Nhöõng chæ tieâu naøy taïo söï quan taâm cuûa caùc kyõ sö thuoäc nhieàu ngaønh
nghieân cöùu veà khaû naêng öùng duïng cuûa PLC trong coâng nghieäp. Caùc keát quaû
nghieân cöùu ñaõ ñöa ra theâm moät soá yeâu caàu caàn phaûi coù trong chöùc naêng cuûa
PLC : taäp leänh töø caùc leänh logic ñôn giaûn ñöôïc hoã trôï theâm caùc leänh veà taùc
vuï ñònh thì, taùc vuï ñeám; sau ñoù laø caùc leänh xöû lyù toaùn hoïc, xöû lyù baèng döõ
lieäu, xöû lyù xung toác ñoä cao, tính toaùn soá lieäu soá thöïc 32 bit, xöû lyù thôøi gian
thöïc, ñoïc maõ vaïch, v.v… Song song ñoù, söï phaùt trieån veà phaàn cöùng cuõng ñaït
ñöôïc nhieàu keát quaû : boä nhôù lôùn hôn, soá löôïng ngoõ vaøo/ra nhieàu hôn, nhieàu
modul chuyeân duøng hôn. Vaøo naêm 1976, PLC coù khaû naêng ñieàu khieån caùc
ngoõ vaøo/ra ôû xa baèng kyõ thuaät truyeàn thoâng, khoaûng 200m.
Söï gia taêng nhöõng öùng duïng PLC trong coâng nghieäp ñaõ thuùc ñaåy caùc nhaø
saûn xuaát hoaøn chænh caùc hoï PLC vôùi caùc möùc ñoä khaùc nhau veà khaû naêng, toác
ñoä xöû lyù vaø hieäu suaát. Caùc hoï PLC phaùt trieån töø loaïi laøm vieäc ñoäc laäp, chæ
vôùi 20 ngoõ vaøo/ra vaø dung löôïng boä nhôù chöông trình 500 böôùc, ñeán caùc
PLC coù caáu truùc modul nhaèm deã daøng môû roâng theâm khaû naêng vaø chöùc
naêng chuyeân duøng:
• Xöû lyù tín hieäu lieân tuïc (analog).
• Ñieàu khieån ñoäng cô servo, ñoäng cô böôùc.
• Truyeàn thoâng.
• Soá löôïng ngoõ vaøo/ra.
• Boä nhôù môû roäng.
Vôùi caáu truùc daïng modul cho pheùp chuùng ta môû roäng hay naâng caáp moät heä
thoáng ñieàu khieån duøng PLC vôùi chi phí vaø coâng suaát ít nhaát.
*. PC hay PLC
Coù moät soá thuaät ngöõ duøng ñeå moâ taû boä ñieàu khieån laäp trình :
• PC Programmable Controller (Anh)
• PLC Programmable Logic Controller (Myõ)
• PBS Programmable Binary Systems (Thuïy Ñieån)

Hai thuaät ngöõ sau ñeàu theå hieän boä ñieàu khieån laäp trình laøm vieäc vôùi
tín hieäu nhò phaân. Trong thöïc teá, taát caû boä ñieàu khieån tröø boä ñieàu khieån loaïi
nhoû ñeàu coù khaû naêng xöû lyù tín hieäu analog, neân caùc thuaät ngöõ ñoù khoâng noùi
leân ñöôïc heát khaû naêng cuûa boä ñieàu khieån laäp trình. Vì lyù do naøy vaø moät soá
lyù do khaùc maø thuaät ngöõ Programmable Controller, vieát taét laø PC, theå hieän yù
nghóa toång quaùt nhaát veà boä ñieàu khieån laäp trình. Tuy nhieân, ñeå traùnh söï hieåu
laàm vôùi thuaät ngöõ maùy vi tính caù nhaân ‘PC’ thì PLC thöôøng ñöôïc duøng thay
cho PC. Tải bản FULL (149 trang): https://bit.ly/2WxbQsP
Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net
Baûng so saùnh vôùi caùc heä thoáng ñieàu khieån khaùc, so saùnh ñaëc tính kyõ thuaät
giöõa nhöõng heä thoáng ñieàu khieån:
Chæ tieâu so Rô-le Maïch soá Maùy tính PLC

saùnh
Giaù thaønh Khaù thaáp Thaáp Cao Thaáp
töøng chöùc
naêng
Kích thöôùc vaät Lôùn Raát goïn Khaù goïn Raát goïn
lyù
Toác ñoä ñieàu Chaäm Raát nhanh Khaù nhanh Nhanh
khieån
Khaû naêng Xuaát saéc Toát Khaù toát Toát
choáng nhieãu
Laép ñaët Maát thôøi Maát thôøi Maát nhieàu Laäp trình vaø
gian thieát gian thieát keá thôøi gian laäp laép ñaët ñôn
keá vaø laép trình giaûn
ñaët
Khaû naêng ñieàu Khoâng Coù Coù Coù
khieån taùc vuï
phöùc taïp
Deã thay ñoåi Raát khoù Khoù Khaù ñôn Raát ñôn giaûn
ñieàu khieån giaûn
Coâng taùc baûo Keùm – Coù Keùm – neáu Keùm – coù Toát – caùc
trì raát nhieàu IC ñöôïc haøn raát nhieàu modul ñöôïc
coâng taéc maïch ñieän tieâu chuaån
töû chuyeân hoùa
duøng

Theo baûng so saùnh, PLC coù nhöõng ñaëc ñieåm veà phaàn cöùng vaø phaàn
meàm laøm cho noù trôû thaønh boä ñieàu khieån coâng nghieäp ñöôïc söû duïng roäng
raõi.
Tải bản FULL (149 trang): https://bit.ly/2WxbQsP
Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net
III.Caáu truùc
Hình minh hoïa sô ñoà caáu truùc beân trong cuûa PLC
Bus ñòa chæ

Boä
ñeäm
Bus ñieàu khieån
Boä nhôù
chöông
trình Boä nhôù Nguoàn CPU
Boä nhôù Boä nhôù Khoái
Clock heä thoáng
EEPROM chöông trình pin Boä xöû lyù döõ lieäu vaøo
EEPROM ROM RAM ra
tuøy choïn
Boä Bus döõ lieäu

Khoái môû ñeäm
roäng
Boä Bus heä thoáng (vaøo/ra)

ñeäm
Maïch Boä ñeäm Maïch

Maïch choát ngoõ vaøo
ngoõ vaøo
Maïch giao tieáp Boä loïc Panel laäp trình

(gaén theâm)
Maïch caùch ly
Keânh ngoõ ra Keânh ngoõ ra

16 rôle, triac hay transistor 24 ngoõ vaøo
Moät heä thoáng laäp trình cô baûn phaûi goàm coù hai phaàn: khoái xöû lyù trung
taâm (CPU: Central Processing Unit) vaø heä thoáng giao tieáp vaøo/ra (I/O)
Trong ñoù :
• Thieát bò ñaàu vaøo goàm caùc thieát bò taïo ra tín hieäu ñieàu khieån nhö
nuùt nhaán, caûm bieán, coâng taéc haønh trình
• Input, Output caùc coång noái phía ñaàu vaøo ra cuûa PLC hay caùc
cuûa caùc Module môû roäng

• Cô caáu chaáp haønh: goàm caùc thieát bò ñöôïc ñieàu khieån nhö:
chuoâng, ñeøn, contactor, ñoäng cô, van khí neùn, heater, maùy bôm,
LED hieån thò...vv.
Chöông trình ñieàu khieån: ñònh ra quy luaät thay ñoåi tín hieäu Output ñaàu
ra theo tín hieäu Input ñaàu vaøo nhö mong muoán. Caùc chöông trình ñieàu khieån
ñöôïc taïo ra baèng caùch söû duïng boä laäp trình chuyeân duïng caàm tay(Hand-hold
programmer PG) hoaëc chaïy baèng phaàn meàm ñieàu khieån treân maùy vi tính sau
ñoù ñöôïc naïp vaøo PLC thoâng qua caùp noái giöõa PLC vôùi maùy tính (hay PG)
Khoái ñieàu khieån trung taâm (CPU: Central Processing Unit) goàm ba
phaàn: boä xöû lyù, heä thoáng boä nhôù vaø heä thoáng nguoàn cung caáp.
Processor Memory
Power
Supply
Hình : Sô ñoà khoái toång quaùt cuûa CPU
Coù nhieàu loaïi boä nhôù ñeå cho ngöôøi söû duïng löïa choïn theo muïc ñích
hay yeâu caàu söû duïng:
ROM (Read Only Memory) boä nhôù chæ ñoïc khoâng xoaù duøng löu
tröõ chöông trình coá ñònh, khoâng thay ñoåi thöôøng duøng cho nhaø
saûn xuaát PLC
RAM (Random Access Memory) : boä nhôù truy xuaát ngaãu nhieân
duøng ñeå löu tröõ döõ lieäu vaø chöông trình cho ngöôøi söû duïng
EPROM: ROM laäp trình coù theå xoaù ñöôïc
EEPROM: Electrically EPROM
3998205
IV.Coång truyeàn thoâng.

S7-200 söû duïng coång truyeàn thoâng noái tieáp coù 9 chaân ñeå phuïc vuï cho
vieäc gheùp noái vôùi thieát bò laäp trình hoaëc vôùi caùc traïm PLC khaùc. Toác ñoä

Đề Tài Mạng SCADA Giám Sát Và Thu Thập Số Liệu Điện Năng

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Đề Tài Mạng SCADA Giám Sát Và Thu Thập Số Liệu Điện Năng

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Luaän Vaên Toát Nghieäp GVHD: Nguyeãn Ñöùc Thaønh

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO

GVHD : NGUYEÃN ÑÖÙC THAØNH

Tp. HCM, thaùng 1/ 2002

MUÏC LUÏC Trang

Chöông 1 GIÔÙI THIEÄU VEÀ SCADA VAØ HMI..................................... 1

IV Baûng söï kieän ngaét vaø thöù töï öu tieân ........................................... 76

2 Giao dieän cuûa WinCC ............................................................ 136

Chöông 1 GIÔÙI THIEÄU VEÀ SCADA VAØ HMI

I.Khaùi nieäm veà SCADA vaø HMI

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 1

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 2

II.Nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa heä thoáng SCADA

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 3

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 4

2.Hoaït ñoäng theo chöông trình ñieàu khieån

3.Kieåm tra vaø ñaûm baûo chaát löôïng

4.Quaûn lyù quaù trình saûn xuaát

IV. Phaân loaïi heä thoáng SCADA

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 5

1.Heä thoáng SCADA môø (Blind) :

3.Heä thoáng SCADA ñoäc laäp:

4.Heä thoáng SCADA maïng:

V.Tieâu chuaån ñaùnh giaù

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 6

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 7

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 8

VI. SCADA leân WEB

VII. Nhìn veà töông lai

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 9

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 10

Chöông 2 MAÏNG TRUYEÀN THOÂNG COÂNG NGHIEÄP

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 11

2. Phaân loaïi vaø ñaëc tröng caùc heä thoáng MCN

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 12

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 13

a. Bus tröôøng, bus thieát bò

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 14

b. Bus heä thoáng , Bus quaù trình

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 15

II. Cô sôû kyõ thuaät

1. Khaùi nieäm veà tính naêng thôøi gian thöïc

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 16

2. Kieán truùc giao thöùc

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 17

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 18

Beân caàu Beân cung

a)Dòch vuï coù xaùc nhaän

Beân caàu Beân cung

b)Dòch vuï khoâng xaùc nhaän

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 19

* Giao thöùc HDLC

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 20

* Giao thöùc UART

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 21

c. Moâ hình lôùp

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 22

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 23

d. Kieán truùc giao thöùc OSI

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 24

Moâi tröôøng truyeàn thoâng

Ñöôøng ñi cuûa döõ lieäu

Quan heä giao tieáp logic giöõa caùc lôùp

SVTH: Löu Vaên Khoa Trang 25