Detyrë për portofol

Periudha e dytë mësimore

Tema: “Shkruani një ligjëratë për të informuar”
Lënda: Gjuhë Shqipe
Klasa:12-C
Punoi: Samanta Karamuça
Detyra personale: Si zhvillohet një stuhi/uragan/tërmet

Stuhitë dhe uraganet

Ciklonet mund të jenë stuhitë më intensive në Tokë. Një ciklon është një sistem i erërave që
rrotullohen në drejtim të kundërt të akrepave të orës në hemisferën veriore rreth një qendre me
presion të ulët. Ajri që rrotullohet ngrihet dhe ftohet, duke krijuar re dhe reshje.
Ekzistojnë dy lloje të cikloneve: ciklonet e gjerësisë së mesme dhe ciklonet tropikale.
Ciklonet tropikale kanë shumë emra. Ato njihen edhe si uraganë. Me çdo emër, ato janë stuhitë më të
dëmshme në Tokë. Ka rreth 100 uragane në mbarë botën çdo vit, plus shumë stuhi tropikale më të
vogla dhe depresione tropikale. Uraganët lindin në gjerësinë gjeografike tropikale (midis 10° dhe
25°N) në verë dhe në vjeshtë kur temperatura e sipërfaqes së detit është 28°C ose më e lartë. Detet e
ngrohta krijojnë një masë të madhe ajri të lagësht. Ajri i ngrohtë ngrihet dhe formon një qelizë me
presion të ulët, të njohur si një depresion tropikal. Stuhitë materializohen rreth depresionit tropikal.
Nëse temperatura arrin ose tejkalon 28°C, ajri fillon të rrotullohet rreth presionit të ulët (në drejtim
të kundërt të akrepave të orës në hemisferën veriore dhe në drejtim të akrepave të orës në
hemisferën jugore). Ndërsa ajri ngrihet, avujt e ujit kondensohen, duke çliruar energji nga nxehtësia
latente. Nëse ndryshimi i shpejtësisë së erës që ndodh përgjatë një drejtimi në kënde të drejta me
drejtimin e erës dhe që tenton të ushtrojë një forcë rrotulluese është e ulët, stuhia shndërrohet në një
uragan brenda dy deri në tre ditë.
Uraganët janë të mëdhenj me erëra të forta. Përjashtim bën syri relativisht i qetë ku ajri ngrihet lart.
Reshjet mund të jenë deri në 2.5 cm në orë, duke rezultuar në rreth 20 miliardë tonë metrikë ujë të
lëshuar çdo ditë në një uragan. Lëshimi i nxehtësisë latente gjeneron sasi të mëdha energjie,
pothuajse sa konsumi total vjetor i energjisë elektrike në Shtetet e Bashkuara nga një stuhi. Uraganët
gjithashtu mund të gjenerojnë tornado.
Uraganët lëvizin me erërat që mbizotërojnë. Kur arrijnë në gjerësinë gjeografike perëndimore, ata
ndryshojnë drejtimin dhe udhëtojnë drejt veriut ose verilindjes. Uraganët mund të përshkojnë 800
km në një ditë.
Dëmet nga uraganet vijnë nga erërat e forta, reshjet dhe stuhitë. Rritja e stuhisë ndodh kur qendra
me presion të ulët të stuhisë vjen në tokë, duke bërë që niveli i detit të rritet jashtëzakonisht lart. Një
valë stuhie shpesh përkeqësohet nga erërat e forta të uraganit që fryjnë ujin e detit përtej oqeanit në
vijën bregdetare. Përmbytjet mund të jenë shkatërruese, veçanërisht përgjatë brigjeve të ulëta, si në
brigjet e Atlantikut dhe Gjirit.
Uraganët zakonisht zgjasin 5 deri në 10 ditë. Mbi ujë ose tokë më të freskët, burimi i nxehtësisë
latente i uraganit mbyllet dhe stuhia dobësohet. Kur një uragan shpërbëhet, ai zëvendësohet me
shira intensivë dhe tornado. Pra dëmet që mund të shkaktojë uraganet qoftë edhe ne shpërbërdjen e
tyre janë mjaft të konsiderueshme madje edhe fatale.

Burimet : ¤ https://courses.lumenlearning.com/sanjac-earthscience/chapter/storms/
¤ https://www.stormdamagecenter.org/common-storm-types/