Aralin 3.

3
Kung Tuyo na ang Luha mo Aking Bayan
ni: Amado V. Hernandez

Lumuha ka, aking Bayan; buong lungkot mong iluha

Ang kawawang kapalaran ng lupain mong kawawa:
Ang bandilang sagisag mo’y lukob ng dayong bandila,
Pati wikang minana mo’y busabos ng ibang wika,
Ganito ring araw nang agawan ka ng laya,
Labintatlo ng Agosto nang saklutin ang Maynila

Lumuha ka, habang sila ay palalong nagdiriwang,

Sa libingan ng maliit, ang malaki’y may libingan;
Katulad mo ay si Huli, naaliping bayad-utang,
Katulad mo ay si Sisa, binaliw ng kahirapan;
Walang lakas na magtanggol, walang tapang na lumaban,
Tumataghoy, kung paslangin; tumatangis, kung nakawan!

Iluha mo ang sambuntong kasawiang nagtalakop

Na sa iyo’y pampahirap, sa banyaga’y pampalusog:
Ang lahat mong kayamana’y kamal-kamal na naubos,
Ang lahat mong kalayaa’y sabay-sabay na natapos;
Masdan mo ang iyong lupa, dayong hukbo’y nakatanod,
Masdan mo ang iyong dagat, dayong bapor, nasa laot!

Lumuha ka kung sa puso ay nagmaliw na ang layon,

Kung ang araw sa langit mo ay lagi nang dapithapon,
Kung ang alon sa dagat mo ay ayaw nang magdaluyong,
Kung ang bulkan sa dibdib mo ay hindi man umuungol,
Kung wala nang maglalamay sa gabi ng pagbabangon,
Lumuha ka nang lumuha’t ang laya mo’y nakaburol.

May araw ding ang luha mo’y masasaid, matutuyo,

May araw ding di na luha sa mata mong namumugto
Ang dadaloy, kundi apoy, at apoy na kulay dugo,
Samantalang ang dugo mo ay aserong kumukulo;
Sisigaw kang buong giting sa liyab ng libong sulo
At ang lumang tanikala’y lalagutin mo ng punglo!
May Akda
Si Amado V. Hernandez, o mas kilala sa mga ngalang Amante Hernani,
Herminia dela Riva, Julio Abril, ay isang sikat na makata at manunulat sa wikang
Filipino. Siya ay binansagang “Manunulat ng mga Manggagawa”, dahil isa siyang
pinuno ng mga manggagawang Pilipino at naging lakas siya ng mga ito.
Ipinanganak siya sa Sagrada Familia sa Hagonoy, Bulacan, ngunit lumaki sa
Tondo, Maynila kung saan nakapag-aral siya sa Mataas na Paaralan ng Maynila at
sa Amerikanong Paaralan ng Pakikipag-ugnayan (American Correspondence
School). Noong 1932, napangasawa niya ang Pilipinong aktres na si Atang de la
Rama. Siya ay batang ama at nag ka anak sa maagang idad. Ang mag-asawa ay
kapwa kinilala bilang mga Pambansang Alagad ng Sining si Hernandez para sa
Panitikan, samantalang si de la Rama para sa Tanghalan, Sayaw at Tugtugin.
Halos lahat ng mga isinulat ni Hernandez ay tungkol sa mga pakikipagsapalaran
at pakikibaka ng mga manggagawang Pilipino. Sa sobrang pagmamahal niya sa
mga ito, minsan niya na ring sinulat ang Isang Dipang Langit noong siya ay
nakulong.
Hanggang sa araw na ito, kinikilala parin si Hernandez sa larangang ng sining at
Panitikan. Bawat taon, isang gawad na binansagang “Gawad Ka Amado” ay
ipinagdiriwang ng mga iba’t ibang makata, manunulat, mandudula, mang-aawit, at
may akda na inialay nila kay Hernandez.

Tula
Ano ang Tula?
Ang Tula ay isang anyo ng sining o panitikan na naglalayong maipahayag ang
damdamin sa malayang pagsusulat. Kilala ito sa malayang paggamit ng wika sa iba’t ibang
anyo at estilo.

Mga Elemento ng Tula

1. Sukat- ito ang bilang ng pantig ng tula sa bawat taludtod na karaniwang may sukat na
waluhan, labing-dalawahan, at labing-animan na pantig.
2. Tugma- ito ay ang pagkakasingtunog ng mga salita sa huling pantig ng bawat
taludtod ng tula. Sinasabing may tugma ang tula kapag ang huling pantig ng
huling salita ng bawat taludtod ay magkakasintunog. Nakagaganda ito ng
pagbigkas ng tula. Ito rin ang sinasabing nagbibigay sa tula ng angkin nitong
himig o indayog.
3. Saknong- ang sumasakop sa lahat ng linya o taludtod sa isang tula. It ay karaniwang
binubuo ng isang grupo sa loob ng isang tula na may dalawa o maraming linya.
4. Kariktan- ito ang malinaw at hindi malilimutang impresyon na natatanim sa isipan ng
mga mambabasa. Ang kariktan ay elemento ng tula na tumutukoy sa pagtataglay ng
mga salitang umaakit o pumupukaw sa damdamin ng mga bumabasa.
5. Talinhaga- kinakailangan dito ang paggamit ng mga tayutay o matatalinhagang mga
pahayag upang pukawin ang damdamin ng mga mambabasa.
6. Tono o Indayog- tumutukoy sa paraan ng pagbigkas ng bawat taludtod ng tula. Ito ay
 karaniwang pataas o pababa.
7. Anyo- tumutukoy sa kung paano isinulat ang tula. Ito ay may apat (4) na anyo; ang
malayang taludturan, tradisyonal, may sukat na walang tugma at walang sukat na may
tugma.
8. Persona- ay ang may boses o ang nagsasalita sa tula. Ito ay maaring maging sa una,
pangalawa o pangatlong panauhan.

EBALWASYON:
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga pahayag. Punan ang hinihinging
kasagutan.

1. Si ______________ ang nagsulat ng Kung Tuyo na ang Luha mo, Aking Bayan.
2. Si Amado V. Hernandez ay binansagang _____________________ dahil isa siyang
pinuno ng mga manggagawang Pilipino at naging lakas siya ng mga ito.
3. Ang tulang “Kung Tuyo na ang Luha mo Aking Bayan” ay binubuo ng _____ saknong at
ang bawat taludtod ay may sukat na ___________ sa lahat ng taludtod.
4. Iginawad kay Amado V. Hernandez ang karangalan bilang ____________ng Pilipinas
noong 1973.
5. Ang tula ni Amado V. Hernandez na “Kung Tuyo na ang Luha mo, Aking Bayan” ay
nagpapahayag ng paghihirap na dinanas ng ating bansa mula sa mga __________.
6. Ang _______ ay ang bilang ng pantig ng tula sa bawat taludtod na karaniwang may
sukat na waluhan, labing-dalawahan, at labing-animan na pantig.
7. Ang _______ ay ang sumasakop sa lahat ng linya o taludtod sa isang tula. It ay
karaniwang binubuo ng isang grupo sa loob ng isang tula na may dalawa o maraming
linya.
8. Ang ________ ay ang pagkakasingtunog ng mga salita sa huling pantig ng bawat
taludtod ng tula.
9. Ang _______ ang may boses o ang nagsasalita sa tula. Ito ay maaring maging sa una,
pangalawa o pangatlong panauhan.
10. Ang _______ ay isang anyo ng sining o panitikan na naglalayong maipahayag ang
damdamin sa malayang pagsusulat.

KASUNDUAN:
Panuto: Magsaliksik ng mga totoong pangyayari sa kasalukuyan na maiuugnay sa mga
pangyayaring nais ipabatid ng tula. Sundin ang pormat sa ibaba.

Mga Pangyayari sa Akda Pangyayari sa Kasalukuyan

Ipasa sa messenger ni Bb. Jay Ann Candelaria Oliva. Hanggang Biyernes lamang ang pagpasa
ng Ebalwasyon ay Takdang-Aralin. Maraming Salamat!