Pag-aaral sa mga Protokol ukol sa Bagong Normal sa Turismo

ng Quezon, Epekto sa mga Residente ng Bayan ng Lopez

Pananaliksik na Iniharap kay

G. George D. Omongos

Bilang pagtupad sa pangangailangan sa Asignaturang

Filipinolohiya at Pambansang Kaunlaran

Nina:

Gutierrez, Crezia D.

Haber, Maureen Joy T.

Japone, Michael Ian J.

Javier, Dexter Ian N.

Laroga, Arjay G.

Leonor, Janna Eireen V.

Pebrero 2022
Talaan ng Nilalaman

Pahina ng Pamagat

Talaan ng Nilalaman

Kabanata

I – Ang Suliranin

Panimula

Paglalahad ng Suliranin

Balangkas Konseptuwal

Kahalagahan ng Pag-aaral

Saklaw at Limitasyon

Depinasyon ng mga Katawagan

II – Kaugnay na Literatura at Pag-aaaral

Kaugnay na Literatura

Kaugnay na Pag-aaral

III – Metodolohiya ng Pag-aaral

Disenyo ng Pag-aaral

Lokal ng Pag-aaral
 Populasyon at Sampol

Instrumentasyon

Paraan ng Pagkalap ng Datos

Paglalapat Istatistika

Instrument

Sanggunian
 Kabanata I

Ang Suliranin

Panimula

Tumutukoy sa lahat ng aktibidad na nauugnay sa panandaliang paggalaw ng mga tao sa

mga lokasyong malayo sa kanilang karaniwang tinitirhan ang industriya ng turismo. Isa ito sa

pinakamalaking industriya sa mundo at ang ekonomiya ng maraming bansa ay hinihimok, sa

malaking lawak, ng kanilang kalakalang turista. Tumutukoy din ito sa malawak na panggrupong

negosyo na may iisang layunin, ang makapagbigay ng kinakailangan o ninanais na mga produkto

at serbisyo sa mga manlalakbay. Pinakamalaking industriya ng sibilyan sa mundo ang industriya

ng turismo. Ayon sa mga istatistika, isa sa bawat sampung tao sa buong mundo ay bahagi ng

industriyang ito. Nahahati ito sa limang pangunahing bahagi: mga operasyong panuluyan,

serbisyo ng transportasyon, operasyon ng pagkain at inumin, mga tindahan, at mga aktibidad.

Mahalagang maunawaan na ang industriya ng turismo ay maiuugnay sa paggalaw sa iba't ibang

lokasyon, na batay hindi lamang sa paglilibang, kundi pati na rin sa negosyo at ilang

karagdagang positibong impluwensiya sa paglalakbay.

Mahalaga ang papel na ginagampanan ng turismo sa ekonomiya ng Pilipinas.

Ipinagmamalaki ng ating bansa ang labis na kagandahan ng napakaraming kagila-gilalas na

tabing-dagat, maaraw na panahon at mayaman nitong biodiversity. Higit pa riyan, ang kakaiba at

kumplikadong kultura ng Pilipinas, ayon sa halimbawa ng mga mamamayan nito, ang mga

pagkain at paraan ng pamumuhay, ay umaakit sa maraming tao na bumisita sa bansa.

Ayon sa Statista Research Department (2022), ang industriya ng turismo ng Pilipinas ay

isang mahalagang pinagkukunan ng kabuuang domestikong produkto ng bansa sa buong taon. Sa

aspeto ng bahagi ng GDP ng sektor ng turismo sa Asya, isa ang bahagi ng Pilipinas sa may
pinakamataas na ranggo. Gayunpaman, noong nakaraang taon, nakagambala ang pandemya sa

supply chain ng merkado ng turismo na nagresulta sa pagbagsak ng ekonomiya sa Pilipinas.

Ngayong taon, ang industriya ng turismo ng Pilipinas ay lumikha ng mga pangunahing

estratehiya at plano para sa nasyonal na paglalakbay sa bagong normal upang panatilihing buhay

ang turismo at magpatuloy sa pagsasara ng mga internasyonal na hangganan.

Ayon kay Tabios (2020), nagsimula ang taong 2020 nang may pag-asa dahil layunin ng

Kagawaran ng Turismo na malampasan ang mga nakamit noong 2019 nang ang industriya ng

turismo ay nag-ambag ng 12.7 porsiyento sa kabuuang domestikong produkto ng bansa, kung

saan 10.8 porsiyento ay nagmula sa nasyonal na turismo. Ngunit noong ika-30 ng Enero 2020,

kinumpirma ng gobyerno ang unang kaso ng COVID-19 sa bansa. Tiniyak ng kalihim ng turismo

na si Bernadette Romulo-Puyat sa mga stakeholder ng industriya na ang sitwasyon ay

"pansamantala" at planong samantalahin ang sitwasyon upang ipakita ang bansa bilang isang

"ligtas at masayang destinasyon." Ngunit kalaunan ay inihayag ni Pangulong Duterte ang

napipintong mga paghihigpit para sa buong Luzon dahil ang mga kaso ng COVID-19 ay

nakahawa na ng hindi bababa sa 52 katao at kumitil ng limang buhay noong Marso 12.

Habang unti-unting binubuhay ng bansa ang sektor na labis na naapektuhan, naglabas ang

DoT ng mga alituntunin sa kalusugan at kaligtasan upang mapanatili ang "mabagal ngunit

sigurado" na diskarte nito. Kabilang dito ang pagbabawas sa kapasidad ng pagpapatakbo ng mga

dine-in na restaurant, mga silid sa hotel, at mga serbisyo sa transportasyon ng turista. Ang

kapasidad sa mga destinasyon sa turismo ay nabawasan din upang maiwasan ang "overtourism."

Upang matiyak ang kaligtasan ng mga manggagawa sa turismo at mga bisita, ipinatupad ng DoT

ang isang patakaran na test-before-travel kung saan ang mga manlalakbay ay kinakailangang

magbayad ng karagdagang gastos para sa reverse transcription-polymerase chain reaction (RT-

PCR) test para sa mga paglalakbay sa labas ng bayan at antigen test para sa "staycation" sa mga

hotel bukod pa sa kanilang mga normal na gastusin.

Sa isinagawang Philippine Travel Survey ng Kagawaran ng Turismo, noong ika-15-24 ng

Mayo 2020, ang mga Pilipinong manlalakbay at mga dayuhang residente sa Pilipinas ay

nagpahayag ng mga opinyon sa sitwasyon ng pandemya at maging ang kanilang isasagawang

pagkilos at mga kagustuhan sa domestikong paglalakbay sa hinaharap. Karamihan sa mga

respondate ay inaasahang magkakaroon ng kabawasan sa kita at budget sa paglalakbay. Ang

pangunahing inaalala ng mga respondanteng manlalakbay ay ang kalusugan at kaligtasan. Mas

nais nilang gumamit ng online at digital channels para sa kaluwagan at pag-iwas na

makasalamuha ang mga tao. Kasama rin sa kanilang plano ang maglakbay sa lugar na mas

malapit sa kanilang mga tirahan.

Batay sa pag-aaral na isinagawa ng Kagawaran ng Turismo (2021), itinuturing ng 81% sa

mga manlalakbay ang iba’t ibang protokol ng mga lokal na yunit ng pamahalaan bilang

nangungunang sagabal sa paglalakbay. Nang dahil sa nakuhang resulta mula sa sarbey,

inaprubahan ng IATF ang Uniformed Travel Protocols noong Pebrero 26, 2021. Nilalayon ng

kilusang ito na tumulong na pasimplehin ang mga protokol sa paglalakbay at hikayatin ang mas

maraming domestikong manlalakbay na maglakbay nang lokal.

Layunin ng mga mananaliksik sa pag-aaral na ito na malaman ang epekto sa mga

residente ng bayan ng Lopez ng mga protokol ukol sa bagong normal sa turismo ng Quezon.

Nais din nilang suriin kung karamihan ba sa mga epekto nito ay positibo o negatibo. Isasagawa

ang pananaliksik na ito upang maipaunawa sa lahat na ang mga ipinapatupad na patakaran sa

panahon ng pandemya ay tiyak na may magandang dulot sa kaligtasan ng bawat isa, ngunit

mayroon din itong negatibong epekto.

Paglalahad ng Suliranin

Layunin ng pag-aaral na ito na alamin ang mga protokol ukol sa bagong normal sa

turismo ng Quezon at ang epekto ng mga ito sa mga residente ng bayan ng Lopez. Ang mga

mananaliksik ay nagtala ng mga espesipikong tanong na naglalayong masagot sa kabuuan ng

pananaliksik.

Ang mga ito ay ang mga sumusunod:

1. Ano ang demograpikong tala ng mga respondante batay sa:

1.1. Edad

1.2. Trabaho

2. Ano-ano ang mga protokol na ipinatupad ukol sa bagong normal sa turismo ng Quezon?

3. Ano ang antas ng kaalaman ng mga residente ng bayan ng Lopez sa mga protokol na

ipinatupad ukol sa bagong normal sa turismo ng Quezon?

4. Ano ang epekto sa mga residente ng Lopez ng mga protokol na ipinatupad ukol sa bagong

normal sa turismo ng Quezon?

3.1 Positibo

3.2 Negatibo

Balangkas Konseptuwal

Ayon kay Canonizado (2021), isang representasyon ng mga salik na siyang bumubuo sa

proseso ang modelong Input-Process-Output (IPO). Sa dayagram ng IPO nakasaad ang lahat ng
bagay at impormasyon na kakailanganin sa proseso, mga espisipikong detalye ng proseso, at ang

paglalarawan sa mga datos na nagmula sa isinagawang proseso. Kadalasang ginagamit ang

modelong IPO ng mga mananaliksik sa iba’t ibang larangan. Ginagamit ang pamamaraang ito sa

pag-aanalisa ng sistema at paglalarawan sa software engineering ng mga impormasyon sa

proseso.

Ayon kay Schembri (2012), kumakatawan ang Input sa daloy ng mga datos at materyales

sa isasagawang proseso. Tumutukoy ang proseso sa lahat ng mga gawaing kinakailangan upang

magkaroon ng epekto na pagbabagong-anyo ng mga input. Ang awtput naman ay ang mga datos

at materyales na dumadaloy sa proseso ng pagbabagong-anyo.

Ayon kay Canonizado (2021), karamihan sa mga mananaliksik ay gumagamit ng

modelong iput-process-output (IPO) sa paglalarawan ng balangkas konseptuwal ng pananaliksik.

Napili ng mga mananaliksik na gamitin ang modelong IPO sapagkat nagpapakita ito ng buod ng

mga magkakaugnay na pag-aaral na nagpapaliwanag sa mga kasangkot na proseso. Nagtuturo ito

sa mga mananaliksik sa pagbuo ng isang serye ng aksyon na kinakailangan sa isasagawang pag-

aaral. Isinasaalang-alang nito ang mga pananaw ng iba pang mga mananaliksik, ang kanilang

mga obserbasyon, at ang kanilang mga natuklasan sa paksa ng kanilang pag-aaral.

 Pigura 1.0 Ang Paradigma ng Pag-aaral

Pag-aaral sa mga Protokol ukol sa Bagong Normal sa Turismo ng Quezon,

Epekto sa mga Residente ng bayan ng Lopez

INPUT PROSESO OUTPUT

Edad at trabaho ng mga

residente

1. Pagsasagawa ng
Mga protokol na sarbey Malalaman ang
ipinatupad ukol sa bagong epekto sa mga
normal sa turismo ng 2. Pangangalap ng residente ng bayan ng
Quezon datos mula sa sarbey Lopez ng mga
3. Pagsusuri ng ipinatupad na protokol
Antas ng kaalaman ng nakalap na datos ukol sa bagong
mga residente ng bayan normal sa turismo ng
ng Lopez sa mga protokol 4. Interpretasyon ng Quezon.
na ipinatupad ukol sa mga datos
bagong normal sa turismo
ng Quezon

TUGON / FEEDBACK
 Makikita sa Input ang mga bagay na isinaalang-alang ng mga mananaliksik para sa

gagawing pag-aaral. Ang mga ito ay ang edad, kasarian at trabaho ng mga residente, mga

protokol na ipinatupad ukol sa bagong normal sa turismo ng Quezon at antas ng kaalaman ng

mga residente ng bayan ng Lopez sa mga protokol na ito.

Nakatala naman sa Proseso ang paraan na isasagawa upang makuha ng mga mananaliksik

ang ninanais na resulta o datos sa pamamagitan ng paggawa ng sarbey, pangangalap ng datos

mula sa sarbey, pagsusuri ng nakalap na datos at interpretasyon ng mga datos.

Sa Awtput naman nakapaloob ang inaasahang resulta ng mga mananaliksik mula sa mga

piling residente ng bayan ng Lopez. Nais nilang malaman ang epekto sa mga residente ng bayan

ng Lopez ng mga protokol ukol sa bagong normal sa turismo ng Quezon.

Kahalagahan ng Pag-aaral

Sa pananaliksik na ito, layon ng mga mananaliksik na malaman ang mga epekto sa mga

residente ng bayan ng Lopez ng mga ipinatupad na protokol ukol sa bagong normal sa turismo sa

piling lugar sa Quezon. Makatutulong ang resulta ng pag-aaral na ito sa mga sumusunod:

Makatutulong ang pananaliksik na ito sa lipunan upang mas mapalawak ang kanilang

kaalaman sa mga protokol ukol sa bagong normal sa turismo ng Quezon at ang epekto ng mga

ito sa mga mamamayan.

Makatutulong ang pananaliksik na ito na makapagbigay ng kaalaman sa Kagawaran ng

Turismo ukol sa mga epekto sa mga mamamayan ng mga protokol na ipinatupad ukol sa bagong

normal sa turismo ng Quezon.

 Magsisilbi itong basehan at reperensya ng mga susunod na mananaliksik at

mambabasa.

Saklaw at Limitasyon

Nakatuon ang pananaliksik na ito sa pag-aaral ng mga protokol ukol sa bagong normal sa

turismo ng Quezon at ang epekto ng mga ito sa mga residente ng bayan ng Lopez. Sakop din ng

pag-aaral na ito ang antas ng kaalaman ng mga residente sa mga protokol.

Naktakda lamang na isagawa sa mga residente ng bayan ng Lopez ang isasagawang pag-

aaral. Ninanais na malaman ng mga mananaliksik ang epekto sa mga residente ng mga protokol

ukol sa bagong normal sa turismo ng Quezon.

Depinasyon ng mga Katawagan

Ang mga salitang ito ay nilagyan ng kahulugan upang mas lalong maunawaan ng mga

mambabasa ang mga nakasaad sa ginagawang pag-aaral.

Pag-aaral - ang pagsisikap na ginagawa ng mga tao upang mapaunlad ang mga kasanayan at

kakayahan sa intelektwal pagsasama, pag-aaral at pagbuo ng kaalaman sa pamamagitan ng iba`t

ibang mga diskarte sa pag-aaral at pangangalap ng bagong impormasyon o datos

Protokol - ang sistema ng mga alituntunin ukol sa bagong normal na dulot ng pandemya

Bagong Normal - panibagong sistema dulot ng pandemya

Turismo - ang kilos o proseso ng paggugol ng oras palayo sa bahay sa paghahanap ng libangan,

pagpapahinga at kasiyahan habang ginagamit ang komersiyal na pagkakaloob ng mga serbisyo

Epekto - maaaring dulot ng pagbabago sa buhay ng mga mamamayan

Residente - mga taong naninirahan sa bayan ng Lopez

Kabanata II

Kaugnay na Literatura at Pag-aaral

Lokal na Literatura

Ang turismo sa Pilipinas ay malaki ang pagkakaiba kapag pinayagan ang mga aktibidad

sa paglalakbay kapag natapos na ang pandemya (COVID-19), ayon kay Tourism Secretary

Bernadette Romulo-Puyat. Ang new normal ay kasangkot sa ipinatupad na mga pamantayan sa

seguridad sa kalusugan para sa parehong mga turista at mga tauhan, kabilang ang "muling

pagsasanay" ng mga manggagawa sa turismo, aniya. Sa isang virtual forum ng Go Negosyo,

sinabi ni Romulo-Puyat na inaasahang bababa din ang kapasidad ng air at land transport. Sinabi

ni Romulo-Puyat na magmumungkahi ang DOT ng higit pang mga hakbang tulad ng regular na

pagdidisimpekta sa mga accommodation at transport services gayundin ang pagbibigay ng

personal protective equipment para sa mga tourism workers. Kabilang sa iba pa,

magrerekomenda ang DOT ng online system para mapadali ang mga transaksyong may

kinalaman sa turismo.

Habang umaayon ang mundo sa "new normal", sinabi ni Romulo-Puyat na tututukan ang

Maynila sa pag-akit ng mga lokal na turista at mga short-haul market tulad ng mga nasa

Southeast Asian na bansa. Sumang-ayon si Tourism Congress of the Philippines President Jose

Clemente III na ang mga domestic tourist ang unang segment ng mga manlalakbay na pupunta sa

sandaling mapagaan ang mga hakbang. Sinabi niya na kailangan ng bansa na palakasin ang
kumpiyansa ng mga manlalakbay upang mahikayat ang mga ito na pumunta dahil ligtas mula sa

sakit sa tulong ng mga panukalang batas laban COVID-19. (Rocamora, 2020)

Ayon kay Garcia (2020), matindi ang naging epekto ng COVID-19 sa turismo ng bansa

makaraang bumaba ng 41.4 porsyento ang pagdating ng mga dayuhang turista nitong nakalipas

na buwan kumpara noong nakaraang taon. Sa datos ng Bureau of Immigration (BI), Enero pa

lamang nang maramdaman na ang paghina sa dating ng mga dayuhang turista nang makapagtala

lamang ng tourist arrivals na 9.8 porsyento kumpara sa ‘double digit’ na numero noong 2019.

Nang sumapit ang Pebrero, dito na tuluyang bumulusok ang dating ng mga turista. Sinabi naman

ng Department of Tourism (DOT) na naging matamlay din ang ‘occupancy rates’ sa mga kila-

lang destinasyon lalo na ng mga pinupuntahan ng mga turistang Intsik. Bagsak umano ng 40 por-

syento ang ‘occupancy rates’ sa Boracay at Bohol habang 27 porsyento ang ibinaba sa Cebu.

Epekto ito ng sari-saring travel restrictions na ipinatutupad hindi lamang sa Pilipinas ngunit

maging ng iba pang mga bansa para maiwasan na lalo pang kumalat ang COVID-19 na galing sa

Wuhan, China.

Kinumpirma ngayon ng Department of the Interior and Local Government (DILG) na ang

travel authority mula sa PNP at ang medical certificate mula sa LGU health office ay hindi na

kailangan sa paglalakbay matapos aprubahan ng IATF-MEID ang harmonized national travel

protocols para sa land, air at dagat na inirerekomenda ng departamento. Sinabi ni DILG

Undersecretary at Spokesperson Jonathan Malaya na ang Inter-Agency Task Force on Emerging

Infectious Diseases (IATF-MEID) ay naglabas ng Resolution No. 101 noong Pebrero 26, 2021

na aprubahan ang streamlined travel protocols na ginawa ng DILG sa pakikipag-ugnayan sa

Philippine National Police, Union of Local Mga Awtoridad ng Pilipinas, Liga ng mga Lalawigan
ng Pilipinas, Liga ng mga Munisipyo ng Pilipinas, at Liga ng mga Lungsod ng Pilipinas. Aniya,

ang mga bagong protocol ay naaangkop sa lahat ng LGU sa buong bansa at hinikayat niya ang

lahat ng LGU na sumunod sa mga bagong regulasyon na inilabas ng IATF.

Sinabi rin niya na ang pagsusuri sa COVID-19 ay hindi dapat mandatory para sa mga

domestic traveller maliban kung ang LGU ng destinasyon ay mangangailangan ng pagsusuri

bilang isang kinakailangan bago ang paglalakbay. Pinayuhan niya ang lahat ng mga manlalakbay

na suriin ang kanilang LGU ng destinasyon bago bumiyahe upang matiyak ang maayos na

biyahe. Sinabi rin ni Malaya na sa ilalim ng mga bagong protocol na inaprubahan ng IATF,

walang manlalakbay ang kailangang sumailalim sa facility-based quarantine maliban kung sila

ay nagpapakita ng mga sintomas pagdating sa LGU ng destinasyon. Binigyang-diin ni Malaya na

sa pagkakatugma ng travel regulations, ang minimum public health standards na kinabibilangan

ng physical distancing, hand hygiene, cough etiquette at pagsusuot ng face mask at face shield,

bukod sa iba pa, ay mahigpit na ipatutupad ng PNP at lokal na awtoridad. (DILG, 2021)

Ayon kay Sison (2021), bilang tulong sa sektor ng turismo na isa sa mga labis na

naapektuhan ng pandemya, unti-unti nang binuksan sa publiko ang ilang tourist destination sa

bansa. Hindi pa rin mawawala ang mga panuntunang dapat sundin nang sa gayun ay maiwasaan

ang pagtaas ng kaso ng COVID-19 sa mga probinsiya, na pinagkasunduan naman ng mga lokal

na pamahalaan at ahensiya ng gobyerno. Ngunit, iba-iba ang mga standard requirement ng

bawat local government units (LGUs), bagay na ikinalito ng 8 sa 10 Pilipino, base sa sarbey ng

Department of Tourism (DOT). Kaugnay nito, nais ng DOT at Department of the Interior and

Local Government (DILG) na mas padaliin ang pagbiyahe at gawing istandard ang mga

requirement ng mga lokal na pamahalaan sa mga turista. Matatandaang mayroong mga lugar na

tumatanggap ng turista kung makapagpapakita ng negatibong resulta ng COVID-19 antigen test,

pero mayroon ding nanghihingi ng RT-PCR test. Gayundin, may ilang lugar na tumatanggap ng

mga batang turista, habang ang iba naman ay hindi. Dahil dito, irerekomenda ng DOT na gawing

standard ang test bago makabiyahe ang isang tao at depende na sa LGU kung ano ang klase ng

test ang hihingin.

Kung nais nating padaliin ang pagbiyahe ng mga turista, dapat lang nating matiyak na

hindi ito masasamantala. Halimbawa na lang ng pamemeke ng test result para makabiyahe, dapat

na alamin kung paano ito mapipigilan sakaling maging mas madali ang pagbiyahe. Ang layunin

ay maiwasan ang kalituhan ng mga kababayan, pero baka ito pa pala ang maging dahilan para

mas dumami ang mga mananamantala. At oras na may mahuling lumabag, dapat silang

maparusahan para hindi tularan. Tiyak na kailangan ng mas masusing pag-aaral upang

masigurado na magiging tamang hakbang ito para maiwasan ang kalituhan, gayundin upang

patuloy na makabangon ang sektor ng turismo.

Hinirit sa mga ahensiya ng pamahalaan ng Council for the Welfare of Children (CWC) na

bigyang prayoridad ang pagkakaloob ng stress management program sa mga kabataan. Ito ay

bilang pagharap nila sa mga negatibong epekto ng pandemya at pagpasok sa bagong normal.

Ayon kay Usec. Mary Mitzi Cajayon-Uy, Executive Director ng CWC sa Talakayang Makabata

Digital Press Conference, habang pinapayagan nang lumabas ang mga bata na nasa 15-18 anyos,

dapat ding pagtibayin ng LGUS ang inisyatibo at programa para matiyak ang patuloy na suporta

sa pisikal, emosyonal, espiritwal at pangangailangan kaisipan ng mga bata sa panahong kumakat

ang coronavirus. "Kung tayong mga nakakatanda ay nai-stress dulot ng pandemya, ang mga bata

ay nakakaranas ng higit na stress at pagkabalisa. Ang mga alintuntunin ay dapat na maisaayos at

mabalangkas sa oras na payagan na silang lumabas." pahayag ni Uy. Sa talakayan, lumalabas na

lumala ang mental health isyu ng mga bata dulot ng COVID-19 pandemic, ang malawakang

quarantine sa buong bansa at ang pagbabawal sa mga bata na lumabas ng tahanan.

Noong Agosto 2020, may 12,197 ang kabuuang bilang ng mga batang tinamaan ng

COVID-19 at higit sa kalahati nito ay gumaling na. Mula Marso hanggang Mayo 2020, na may

average na 953 at karamihan sa mga tawag ay nauugnay sa pagkabalisa, paghahanap ng referral

as isang psychiatrist, at pagtatanong tungkol sa mga serbisyo ng ospital. Bilang pangunahing

sangay ng pamahalaan para sa mga bata, nangako ang CWC na higit pang paiigtingin ang

pagtaguyod sa proteksyon ng lahat ng mga bata at kanilang mga karapatan, bigyan ng

kapangyarihan na protektahan ang kanilang sarili at iulat ang karanasan sa pang-aabuso,

magbigay ng praktikal na suporta sa mga magulang at tagapag-alaga at gagabayan ang LGUs

upang mas mahusay nilang magampanan ang kanilang mga tungkulin sa pagharap sa panahon ng

pandemya. (Tonite, 2020)

Banyagang Literatura

Isa sa mga industriyang lubhang naapektuhan ng COVID-19 ay ang internasyonal na

paglalakbay at mga negosyo na umaasa sa turismo, na isa sa pinakamalaking pinagmumulan ng

full-time at kaswal na trabaho sa mundo sa panahon bago ang COVID-19. Ang kinabukasan ng

turismo sa panahon ng pandemya ay hindi tiyak, ngunit kailangan ng masusing pananaliksik

upang masuri kung paano maaaring makabangon at mabuhay ang industriya sa isang bagong-

normal na mundo ng COVID-19. Itong pag-aaral ay naglalahad ng talakayan sa kinabukasan ng

turismo, paglalakbay, at mabuting pakikitungo sa panahon ng COVID-19 bilang kontribusyon sa

industriya. Kabilang sa mga pagsasaalang-alang sa pampubliko at pribadong patakaran ang

makabuluhang pagtitipon upang matugunan ang mga plano at paghihigpit sa paglalakbay,

kagamitan sa pansariling proteksyon, mga kinakailangan sa medikal at pangangalagang

pangkalusugan, mga pangunahing transportasyon, internasyonal at domestik, maayos at ligtas na

mga tuluyan, mga alternatibong paraan ng pagbabayad, mga pagbabago sa industriya ng turismo

at transportasyon, mga pagbabago sa pag-uugali ng turista, at mga potensyal na pagbabago sa

istruktura ng turismo. (Chang, et. al., 2020)

Ayon sa International Labour Standards (2020), ang mga tugon sa patakaran ay dapat

magtuon sa dalawang agarang mithiin: Mga panukala ng Kalusugan at pang-ekonomiyang

suporta sa parehong demand- at supply-side. Ang mga patakarang ito ay makatutulong upang

makabawas sa epekto ng COVID-19 sa mga trabaho. Una, ang mga manggagawa at employer at

kanilang mga pamilya ay dapat protektahan mula sa mga panganib ng kalusugan ng COVID-19.

Ang mga proteksiyon na sukatan sa lugar ng trabaho at sa iba't ibang komunidad ay dapat na

ipinakilala at pinalakas, nangangailangan ito malakihang suporta at pamumuhunan. Pangalawa,

ang kabuuan, malakihan at koordinadong patakaran ay dapat gawin upang magbigay ng trabaho

at suporta s akita, at upang pasiglahin ang ekonomiya at demand sa paggawa. Ang pagiging

handa sa lahat ng antas ay mahalaga upang mabawasan ang epekto at dagdagan ang katatatagan,

pagprotekta sa mga trabaho, negosyo at kabuhayan.

Ang mga pagtugon sa pandemya, lalo na ang 'lockdown' at mga kaugnay na hakbang (hal.

mga paghihigpit sa paggalaw), ay nagpapahirap sa mga tao na magbigay at ma-access ang mga

serbisyong pangkalusugan, partikular sa mga bansang mababa ang kita at nasa gitnang kita. Ang

ganitong mga pagkagambala ay humantong sa mga negatibong epekto sa iba pang mga bahagi ng

kalusugan, kabilang ang hindi nakakahawa at nakakahawang sakit, sekswal at reproductive, at

kalusugan ng bagong panganak at mga bata, at karahasan na batay sa kasarian. Ang mga

panlipunang grupo kabilang ang mga kababaihan at bata, matatanda, mga taong may

kapansanan, mga migranteng manggagawa, etniko at relihiyong minorya, mga refugee at mga
taong lumikas, at mga taong nasa mga lugar na apektado ng labanan ay partikular na mahina sa

mas malawak na epekto sa kalusugan. Ang mga pinagsama-samang diskarte sa sistemang

pangkalusugan na tumutugon sa COVID-19 kasama ng iba pang mga pasanin ng sakit, gayundin

ang inklusibong pagtatakda ng priyoridad, paglalaan ng mapagkukunan, disenyo ng programa,

pagsubaybay at pagpapatupad, ay mahalaga para sa pagpapabuti ng pagtugon. (Hrynick,

Lorenzo, Carter, 2021)

Ayon kay Ibold (2020), ang proteksyon ng mga pasahero ay hindi lamang isang

kinakailangang panukalang pangkalusugan kundi isang mahalagang hakbang din upang

mapanatili ang tiwala ng mga tao sa pampublikong sasakyan. Samakatuwid, ang mga hakbang ay

dapat na epektibo, ngunit sapat din na naa-access at naiintindihan sa mga tuntunin ng

komunikasyon. Upang maprotektahan ang mga pasahero, nirerekomenda na magbigay ng

impormasyon sa iskedyul ng pampublikong sasakyan at mga pagsasaayos sa talahanayan ng

oras. Ang isang direkta at malinaw na komunikasyon ng mga pagsasaayos ng mga iskedyul, mga

talahanayan ng oras at mga agwat ay dapat ipaalam sa mga pasahero upang matiyak ang

pagiging epektibo, pagiging maaasahan, tiwala at kaginhawaan ng sistema ng pampublikong

transportasyon at operasyon. Marapat ding isagawa ang pagkontrol sa pag-access at mga

pagsusuri sa temperatura. Upang mabawasan ang panganib ng mga nahawaang tao na pumasok

sa mga pampublikong istasyon ng transportasyon, idinagdag ang mga checkpoint sa pagkontrol

sa kalusugan sa maraming lungsod sa China. Ang regular na pagdidisimpekta ng mga sasakyan

at kagamitan, tulad ng mga turnstile at handrail, na may mga espesyal na panlinis na anti-

microbial ay mahalaga upang mabawasan ang mga panganib sa impeksyon. Mahalaga rin na

magkaroon ng mas maraming espasyo at panlipunang pagdistansya. Magpatupad ng mga

hakbang na nagpapataas ng distansya sa pagitan ng mga pasahero upang mabawasan ang

panganib ng mga impeksyon. Magagawa ito sa pamamagitan ng pagtaas ng dalas ng

pampublikong sasakyan.

Dahil sa hindi pa naganap na mga paghihigpit sa paglalakbay, inasahan ng United

Nations World Tourism Organization ang pagbaba ng 20% hanggang 30% sa mga internasyonal

na turista noong 2020. Ang lahat ng mga negosyo, anuman ang laki, ay nahaharap sa mga

seryosong hamon, lalo na ang mga nasa industriya ng aviation, turismo at hospitality, na may

tunay na banta ng makabuluhang pagbaba sa kita, kawalan ng utang na loob at pagkawala ng

trabaho sa mga partikular na sektor. Ang pagpapanatili ng mga operasyon ng negosyo ay

magiging partikular na mahirap para sa mga mall at medium enterprises. Kasunod ng mga

pagbabawal sa paglalakbay, pagsasara ng hangganan at mga hakbang sa kuwarentenas,

maraming mga manggagawa ang hindi maaaring lumipat sa kanilang mga lugar ng trabaho o

isagawa ang kanilang mga trabaho na may epekto sa mga kita, lalo na para sa mga impormal at

kaswal na nagtatrabaho na mga manggagawa. Dahil sa kasalukuyang kapaligiran ng kawalan ng

katiyakan at takot, ang mga negosyo ay malamang na maaantala ang mga pamumuhunan, pagbili

ng mga kalakal at ang pagkuha ng mga manggagawa. (Dogra, 2020)

Lokal na Pag-aaral

Ang bagong impormasyon sa mga bakuna at mga protokol sa kaligtasan ay hindi nagbago

sa saloobin at pananaw ng publiko sa bagong normal ng paglalakbay. Ang totoo, ang patuloy na

pagbabago ng mga kinakailangan sa paglalakbay ay nagsilbing hadlang kahit para sa mga

indibidwal na nakatira malapit sa mga tourist spot. Nang tanungin ang mga respondante tungkol

sa mga hamon sa paglalakbay sa panahon ng bagong normal, mahigit kalahati ang sumagot na
ang pagsubok sa COVID-19 bago at pagkatapos ng paglalakbay ay ang pinakamataas na punto

ng sakit. Ang mga gastos sa pagpapasuri at pagkuha ng mga permit ay mga alalahanin din para

sa mga natitirang respondent, na ang ilan sa kanila ay nagsasabi na ang pangangailangan para sa

maraming mga permit ay pumipigil sa kanila mula sa paggawa ng mga plano sa paglalakbay sa

unang lugar. Ang mga kasalukuyang protocol sa paglalakbay ay nananatiling hindi malinaw

para sa marami, na nagpapahiwatig ng pangangailangan para sa mga kinauukulan na pinuhin ang

pagmemensahe at pag-isahin ang mga regulasyon. Umiiral ang pag-aatubili dahil sa mga puwang

na hindi pa matutugunan, na nagpapakita bilang pagkabalisa ng publiko, mga impression sa mga

protocol, at pangkalahatang pag-uugali sa paglalakbay ayon sa kondisyon ng pandemya. Ang

mga nasa posisyon na gawin ito ay dapat na patuloy na tumulong sa pamahalaan na lumikha ng

mga protocol at alituntunin na malinaw, madaling maunawaan, at maginhawang sundin para sa

pangkalahatang publiko. (Buenaventura, 2021)

Ayon sa pag-aaral nina Talabis et al., (2021), ang mahigpit na kontrol sa hangganan,

maagang pagpapatupad ng mga lockdown, pagtatatag ng mga pasilidad ng kuwarentenas,

epektibong komunikasyon sa publiko, at mga pagsisikap sa pagsubaybay ang mga tumutugon sa

mga salik na nakatulong sa mga LGU na ito na pigilan ang pinsalang dulot ng pandemya. Kung

ang mga patakarang ito ay i-standardize, makakatulong ito sa kahandaan ng alinmang bansa para

sa mga hinaharap na emergency sa kalusugan. Batay sa resulta ng pag-aaral, nagpakita na ang

kumpol ng mga lungsod at lalawigan sa Gitnang Luzon (Rehiyon III), CALABARZON

(Rehiyon IV-A), Pambansang Punong Rehiyon (NCR), at Gitnang Visayas (Rehiyon VII) ay ang

magandang outlier na may kinalaman sa mga salik gaya ng working population, population

density, ICU beds, doctors on quarantine, number of frontliners at gross regional domestic
product. Sa mga lungsod ng metropolitan, ang Davao ay isang magandang outlier tungkol sa

mga kadahilanan ng demograpiko.

Ang industriya ng Turismo sa buong mundo ay lubhang naaapektuhan ng COVID-19,

kabilang na ang industriya ng turismo ng Pilipinas. Ang travel bans at iba pang mga panukala sa

quarantine ang pumipigil sa mga turista at residente, lalo na ang mga menor de edad at senior

citizens, mula sa pagiging lantad sa mga pampublikong lugar, kaya nakakaapekto sa demand.

Ang mga pagbabagong ito ay inaasahang magkaroon ng pangmatagalang epekto sa pag-uugali

ng mga kustomer na kasangkot sa kanilang mga kagustuhan at mga desisyon sa pagbili. Sa

mababang demand at mga paghihigpit na nakakaapekto sa mga operasyon ng industriya ng

turismo ng Pilipinas, tanging ang mga taong matatag ay maaaring mabuhay na may estratehikong

diskarte at makabagong mga gawain para sa bagong normal. Ginagamit ng mga proactive na

institusyon ang mga pagsubok na ito bilang oportunidad para sa kanila na muling pasiglahin ang

kanilang modelo ng negosyo, baguhin ang mga pasilidad, alisin ang mga hindi kailangang

gastos, at mag-organisa ng mga programa para sa kanilang mga manggagawa. (Andulana,

Calijan, Albina, 2021)

Sa pag-aaral nina Mayo et al., (2021), maliwanag sa mga natuklasan na ang isang

malaking proporsyon ng populasyon na nauuri sa ilalim ng mga grupong mababa ang kita o mga

manggagawang asul ang may mataas na pangangailangan para sa paglalakbay dahil sa mga

kadahilanang pang-ekonomiya. Bukod dito, ang matagal na pag-iisa sa bahay ay nag-udyok sa

mga tao na maglakbay nang higit pa sa sandaling lumuwag ang mga paghihigpit, na isinalin sa

mas mataas na mga dalas ng paglalakbay para sa paglilibang. Kaya naman, kinakailangan na

ipatupad ng gobyerno ang mas mahigpit na pagpapatupad ng mga health protocol sa

transportasyon upang mabawasan ang pagkalat ng virus at maiwasang bumalik sa mas mataas na

community quarantine classification. Ito ay maaaring ipataw sa pamamagitan ng mas mataas na

parusa sa mga lalabag sa hindi wasto o hindi paggamit ng mga face mask para sa mga commuter,

mga operator ng pampublikong sasakyan. Kasabay nito, dapat na mas maraming enforcer ang

makikita sa mga masisikip na lugar at mataas na trapiko sa mga oras ng curfew. Ang isang

katulad na diskarte ay maaaring ilapat sa paglabag para sa paglalakbay nang lampas sa mga oras

ng curfew para sa hindi mahalagang paglalakbay.

Bilang tugon sa maagang bahagi ng pandemiko, ipinatupad ng Pamahalaan ng Pilipinas

ang paghihigpit sa paglalakbay, community quarantine, risk communication at testing;

gayunpaman, ang mabagal ang pagtaas ng mga kakayahan lalo na sa pagsubok na iniambag sa

sakit na walang bahid-dungis na transmisiyon. Pagsapit ng 15 Oktubre 2020, ang bilang ng

nakumpirmang kaso ay lumago sa 340,000 kung saan 13.8% ay itinuturing na aktibo. Ang

kakulangan ng kahandaan sa pandemiko ay nagresulta sa bansa na maging mahina laban sa virus

at ang malubhang epekto nito. Ang masigasig na pamumuhunan, patuloy na kahandaan sa

pandemya, pagmamanman at kapasidad sa testing sa partikular ay isang aralin na dapat

matutunan ng Pilipinas mula sa COVID-19. (Amit, Pepito, Dayrit, 2021)

Banyagang Pag-aaral

Maraming negatibong epekto ang nasuri sa mga bata at pamilya bilang resulta ng mga

panukala sa pampublikong kalusugan na ipinatupad sa panahon ng pandemya. Ang patakarang

manatili sa loob ng bahay at pagsasara ng mga paaralan na isinagawa bilang tugon sa COVID-19

ay hindi inaasahan at maging ang tagal nito. Ito ay nagpapakita ng panganib sa mga bata at

pamilya para sa iba't ibang pisikal at mental na problema sa kalusugan, at access sa mga

serbisyo. Ang intersectoral na pakikipagtulungan na kasangkot sa pampublikong kalusugan,

pangunahin at acute care health services, mga kasosyo sa komunidad, at edukasyon ay

kinakailangan upang bumuo ng mga programang evidence-informed upang suportahan ang mga

pamilya at ang kanilang mga komunidad sa susunod na yugto ng pandemya. (Public Health

Ontario, 2020)

Sa pag-aaral nina Vyas at Butakhieo (2020), hindi napatunayan ang WFH or work from

home bilang isa sa pinakamahusay na pagpipilian para sa karamihan ng mga manggagawa sa

Hong Kong. Ang interes sa WFH ay nananatili, ngunit hindi sa kasalukuyang anyo nito. Dapat

magsagawa ng mas mahusay na mga patnubay at patakaran ang gobyerno upang maisagawa

nang maayos at madali ang ‘work from home’. Ang isang bahagi ng patakaran kung saan ang

pagpaplano at pagpapatupad ay lubos na kailangan sa pag-aangkop sa malayuang online na

trabaho. Ang desisyong suspindihin ang mga miting at pagtatrabaho ay mabilis na ipinatupad,

ngunit walang anumang patnubay, kung paano ito gagawin. Hindi alam ng mga manggagawa

kung ano ang WFH at mayroong kakulangan sa mga kakailanganin para sa pagbabagong ito sa

trabaho, tulad ng software, access sa opisyal na mga dokumento at wastong espasyo ng

pinagtatrabahuhan. Kailangan ng wastong pagsasanay kung ang WFH ay magiging posibleng

opsiyon o ang bagong normal. Marahil na ang pagbalanse sa trabaho ay makikita pagkatapos ng

pandemya kapag ang WFH ay hindi isang sapilitang utos, sa halip ay isang flexible na opsiyon.

Ibang-iba sa kamakailang paglaganap ng epidemya gaya ng SARS, Ebola, at H1N1, ang

coronavirus (COVID-19) ay nananatiling pinakanakamamatay na epidemya sa buong mundo na

kasama ng isang sistematikong pandaigdigang krisis sa pangangalagang pangkalusugan, krisis sa

pananalapi, at pagbagsak ng ekonomiya na kilala bilang COVID-19 recession. Upang limitahan

ang pagkalat ng COVID-19, ang mga pamahalaan sa buong mundo ay gumawa ng mga marahas

na hakbang sa pamamagitan ng pagsasara sa buong bansa o sa mga pinaka-apektadong lungsod

at gayundin sa pamamagitan ng pagbabawal sa pagpasok sa kanilang mga hangganan, na

nagreresulta sa isang napakalaking dagok para sa pandaigdigang industriya ng turismo, partikular

na ang sektor ng paglalakbay. Ang pagsiklab ng COVID-19 ay nagpilit sa maraming destinasyon

ng turismo na ihinto ang kanilang mga operasyon kasunod ng mga hakbang sa pagsasagawa ng

lockdown at pagbabawal sa paglalakbay, pati na rin ang mga nakanselang booking at limitadong

logistik. (Fotiadis, et. al., 2020)

Batay sa pag-aaral nila Abdullah et al., (2020), ang mga gawi sa paglalakbay at mga

kagustuhan sa mode ay malaki ang pagkakaiba sa panahon ng mga sitwasyon ng pandemya

kumpara sa mga normal na sitwasyon (pre-pandemic) dahil sa mga paghihigpit na ipinataw ng

mga awtoridad at takot sa impeksyon ng mga indibidwal. Napagmasdan na ang pamimili ay

naging pangunahing layunin ng paglalakbay sa panahon ng COVID-19. Ang self-isolation o mga

lockdown na ipinataw ng mga awtoridad ay maaaring magresulta sa kabawasan ng mga biyahe

para sa trabaho o edukasyon. Gayunpaman, ang pampublikong sasakyan ay mananatiling isang

pangangailangan ng lipunan kahit na hindi ito ligtas mula sa pananaw ng pandemya. Ito ay higit

pang sinusuportahan ng kinalabasan ng pag-aaral na ang mga respondente ay lubos na nag-aalala

tungkol sa mga panganib na nauugnay sa pandemya na nauugnay sa pampublikong sasakyan.

Kaya naman, dapat gamitin ang mga estratehiya upang gawing mas ligtas ang pampublikong

sasakyan sa panahon ng pandemya. Ang pinakamataas na bilang ng mga pasahero sa bus o tren

ay maaaring bawasan upang sundin ang mga protokol ng social distancing kahit na maaari itong

magdulot ng karagdagang pagkaantala sa ilang mga pasahero.

Ayon sa pag-aaral nina Nguyen et al., (2021), ang dulot ng COVID-19 na lockdown ay

maaaring negatibong makaapekto sa mga pagbabago sa gawi sa pagkain, pisikal na aktibidad, at

kalusugan ng isip sa mga outpatient. Maaaring makatulong ang digital healthy diet literacy at
eHealth literacy upang maibsan ang masamang epekto ng COVID-19 na dulot ng lockdown sa

gawi sa pagkain, pisikal na aktibidad, at sikolohikal na kalusugan. Samakatuwid, dapat isulong

ng mga organisasyong pangkalusugan at mga gumagawa ng patakaran ang mga naaangkop na

interbensyon upang mapahusay ang DDL at eHEALS, na tumutulong sa mga pasyente na

mapanatili ang kanilang malusog na pamumuhay at protektahan ang kalusugan ng isip sa

panahon ng lockdown.

Kabanata III

Metodolohiya ng Pag-aaral

Disenyo ng Pag-aaral

Deskriptibong disenyo ang gagamitin sa pananaliksik na ito. Ang paraan na ito ang

magbibigay at maglalarawan sa tinatalakay na paksa. Ang deskriptibong disenyo ay isang

imbestigasyon na naglalarawan at nagbibigay kahulugan tungkol sa isang bagay o paksa. Ayon

kay McCombes (2019), naglalayon ang deskriptibong disenyo na maayos at malinis na

mailarawan ang isang populasyon, penomena o sitwasyon. Ayon naman kay Kowalczyk (2021),

ang deskriptibong pananaliksik ay pag-aaral na ginagamit sa paglalarawan ng mga kalahok sa

tamang pamamaraan.

Napili ng mga mananaliksik ang disenyong ito sapagkat malalaman ang katangian ng

mga respondante sa pamamagitan ng kanilang demograpikong tala at sa konklusyon ng

pananaliksik ay malalaman ang kanilang mga saloobin. Ang gagamiting taktika sa ilalim ng

deskriptibong disenyo ay ang sarbey na kung saan makakakuha ang mananaliksik ng mga

kinakailangang impormasyon na manggagaling sa mga respondante na mapipili ng mga

mananaliksik.
Lokal ng Pag-aaral

Isasagawa ang pananaliksik na ito sa bayan ng Lopez. Ang Lopez ay progresibo at isa ito

sa mga unang klaseng bayan sa lalawigan ng Quezon. Mayroon itong kabuuang lupain na 39,510

ektarya at nahahati ito sa 95 mga barangay. Napili ng mga mananaliksik ang bayan ng Lopez

sapagkat ang mga residente sa nasabing lugar ay kinakikitaan ng mga suliranin na epekto ng mga

ipinatupad na protokol sa turismo ng Quezon.

Populasyon at Sampol

Batay sa isinagawang senso ngayong taong 2022, mayroong 103,409 na bilang ang mga

residente sa bayan ng Lopez sa lalawigan ng Quezon. Kukuha ang mga mananaliksik ng 150

respondante na nagmula sa mga residente ng Lopez. Sa pag-aaral na ito, gagamit ang mga

mananaliksik ng Convenience Sampling bilang isang metodolohiya sa pagkuha ng mga datos. Sa

pamamaraang ito, pipiliin ang mga respondante na mayroong kapasidad at makapagboboluntaryo

na magbigay ng kanilang mga sagot na mayroong kaugnayan sa paksa ng pananaliksik na

magagamit sa koleksyon ng datos.

Instrumentasyon

Gagamitin ng mga mananaliksik ang sarbey bilang pangunahing instrumento sa pagkalap

ng mga datos na kakailanganin sa pag-aaral. Ang mga mananaliksik ay maghahanda ng sarbey

kwestyuner na naglalayong makangalap ng mga datos ukol sa kaalaman at saloobin ng mga

piling residente sa bayan ng Lopez, Quezon. Nahahati sa tatlong bahagi ang sarbey. Sa unang

bahagi nakasaad ang mga tanong ukol sa demograpikong propayl ng mga respondante. Sa
ikalawang bahagi naman susukatin ang antas ng kaalaman ng mga respondante sa mga protokol

ukol sa bagong normal sa turismo ng Quezon. Nakatala sa huling bahagi ng kwestyuner ang mga

posibleng epekto ng mga protokol sa mga respondante.

Paraan ng Pagkalap ng Datos

Pagkatapos pumili ng tiyak na paksa para sa pag-aaral, nangalap ang mga mananaliksik

ng datos buhat sa mga artikulo at pag-aaral na may kinalaman sa paksa. Gagawa ng sarbey

kwestyuner ang mga mananaliksik na naglalaman ng mga katanungan na susukat sa kaalaman ng

mga residente ng Lopez ukol sa mga ipinatupad na protokol sa turismo ng lalawigan ng Quezon,

at ilan pang mga pahayag na hihingi ng saloobin ng mga respondante ukol sa mga epekto ng mga

protokol. Ang kasunod na hakbang ay ang paghingi ng pahintulot sa opsiyal ng bayan ng Lopez

sa pamamagitan ng pagpapadala ng mensahe sa email address ng munisipalidad ng Lopez. Ang

mensahe ay ukol sa kahilingan na mai-post ang sarbey kwestyuner sa Facebook Page ng bayan

ng Lopez. Isasagawa ito upang maipabatid sa mga residente ang tungkol sa isinasagawang pag-

aaral. Sa pamamagitan nito, madaling makapagbibigay ng tugon ang mga residente na

boluntaryong sasagot sa kwestyuner.

Paglalapat Istatistika

Susuriin ng mga mananaliksik ang mga datos na makakalap mula sa mga respondante.

Isasagawa ito upang makita ang katiyakan ng magiging resulta ng sarbey. Ang makukuhang

datos ay i-aanalisa at gagawan ng graph upang maipakita ang organisadong resulta.

Gagamit ang mga mananaliksik ng percentage frequency distribution upang malaman

ang bahagdan o porsyento ng bawat tugon sa sarbey.

P = f/n X 100

Kung saan ang mga titik ay kumkatawan sa:

P = Porsyento

f = frequency

n = kabuuang bilang ng respondante

Gagamit din ang mga mananaliksik ng Weighted Mean formula upang makalkula ang

average value ng mga datos na makukuha sa ikatlong bahagi ng sarbey kwestyuner.

Σwx/Σw
Kung saan ang mga titik ay kumkatawan sa:

Σ = summation

w = the weights

x = the value
Sanggunian

Abdullah, M., Dias, C., Muley, D., & Shahin (2020). Exploring the impacts of COVID-19 on
travel behavior and mode preferences. Mula sa
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590198220301664
Amit, A. M., Pepito, V. C., Dayrit, M. M. (2021). Early response to COVID-19 in the
Philippines.
Mula sa
https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&url=https://ojs.wpro.who.int/ojs/i
ndex.php/wpsar/article/view/725/1012&ved=2ahUKEwjI1pTrgZb2AhX24nMBHUzcB7
U4ChAWegQIBhAB&usg=AOvVaw2Xc74TVkq1fn6cK7SV85rz
Andulana, D., Calijan, M., Albina, A. C. (2021). Challenges and Opportunities in Philippine
Tourism amid the COVID-19 Pandemic. Mula sa
https://www.researchgate.net/publication/
356892863_Challenges_and_Opportunities_in_Philippine_Tourism_amid_the_COVID-
19_Pandemic
Buenaventura, M. (2021). Addressing the Filipinos’ hesitance to travel during the new
normal. Mula sa https://mb.com.ph/2021/08/07/addressing-the-filipinos-hesitance-to-
travel-during-the-new-normal/
Canonizado, Isagani C. (2021). Input-Process-Output Model. Mula sa
https://discover.hubpages.com/education/IPO-Model-of-Research
Department of Tourism, Dr. Andrew L. Tan Center for Tourism, & Guide to the Philippines
 (DOT, ALTCFT, GTTP). (2020). The Philippine Travel Survey Report: Insights on
Filipino Travelers’ Sentiments on the New Normal. Mula sa
https://guidetothephilippines.ph/ph-travel-survey
DILG (2021). DILG: Hindi na kailangan ng PNP Travel Authority at medical certificate sa
Paglalakbay. Mula sa https://dilg.gov.ph/news/DILG-PNP-Travel-Authority-and-
medical-certificate-no-longer-required-for-travel/NC-2021-1044
Dogra, S. (2020). COVID-19: Impact on the hospitality workforce. Mula sa
https://hospitalityinsights.ehl.edu/covid-19-impact-hospitality-workforce
Fotiadis, A., Polyzos, S., Huan, T. C. (2020). The good, the bad and the ugly on COVID-19
tourism
recovery. Mula sa
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160738320302619?via%3Dihub
Garcia, D. (2020). Epekto ng COVID-19, turismo bumulusok. Mula sa
https://www.philstar.com/pang-masa/police-metro/2020/03/06/1998515/epekto-ng-covid-
Chang, C., McAleer, M., Ramos, V. (2020). The Future of Tourism in the COVID-19
Era. Mula sa https://ideas.repec.org/a/aag/wpaper/v24y2020i3p218-230.html19-turismo-
bumulusok
Ibold, S. (2020). The COVID-19 outbreak and implications to sustainable urban mobility – some
observations. Mula sa https://www.transformative-mobility.org/news/the-covid-19-
outbreak-and-implications-to-public-transport-some-observations
International Labour Standards (2020). COVID-19 and the world of work: Impact and policy
Responses. Mula sa https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---
dgreports/---dcomm/documents/briefingnote/wcms_738753.pdf
Kowalczyk, D. (2021). Descriptive Research Design: Definition, Examples & Types. Mula sa
https://study.com/academy/lesson/descriptive-research-design-definition-examples-
types.html
Leslie (2021). The New Normal for Travel and Tourism in the Philippines. Mula sa
https://kapwatravel.com/blog/the-new-normal-for-travel-and-tourism-in-the-philippines/
Mayo, F. L. et al., (2021). Exploring the changes in travel behavior in a developing country
amidst
the COVID-19 pandemic: Insights from Metro Cebu, Philippines. Mula sa
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590198221001664
Nguyen, T., T. et al. (2021). Negative Impacts of COVID-19 Induced Lockdown on Changes in
 Eating Behavior, Physical Activity, and Mental Health as Modified by Digital Healthy
Diet Literacy and eHealth Literacy. Mula sa
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnut.2021.774328/full
Philippine Consulate General (n.d.). Tourism in the Philippines. Mula sa
https://guangzhoupcg.dfa.gov.ph/tourism-in-the-philippines
Public Health Ontario (2020). Negative Impacts of Community-Based Public Health
Measures During a Pandemic (e.g., COVID-19) on Children and Families. Mula sa
https://www.publichealthontario.ca/-/media/documents/ncov/cong/2020/06/covid-19-
negative-impacts-public-health-pandemic-families.pdf
Revfine (2021). Tourism Industry: Everything You Need to Know About Tourism. Mula sa
https://www.revfine.com/tourismindustry/#:~:text=The%20tourism%20industry%2C
%20also%20known%20as%20the%20travel,of%20it%20is%20based%20around
%20keeping%20tourists%20
Rocamora, J. (2020). 'New normal' for PH tourism once travel restrictions are lifted. Mula sa
https://www.pna.gov.ph/articles/1102648
Schembri, J. (2012). Input Output Model. Mula sa
https://www.sixsigmadaily.com/input-output-model
Setupmyhotel (n.d.). About Travel and Tourism Industry. Mula sa
https://setupmyhotel.com/train-my-hotel-staff/front-office-training/74-hospitality-and-
tourism-industry.html
Sison, L. B. (2021). Iba’t ibang standard requirement ng LGUs, ikinalito ng mga nais bumiyahe.
Mula sa https://www.bulgaronline.com/post/iba-t-ibang-standard-requirement-ng-lgus-
ikinalito-ng-mga-nais-bumiyahe
Statista Research Department (2022). Tourism industry in the Philippines - statistics & facts.
Mula sa https://www.statista.com/topics/6012/tourism-industry-in-the-philippines/
#dossierKeyfigures
Tabios, H. (2020). Yearender: Pandemic hits PH tourism industry hard. Mula sa
https://mb.com.ph/2020/12/31/yearender-pandemic-hits-ph-tourism-industry-hard/
The Official Website of the Province of Quezon (2022). COVID-19 Public Advisory. Mula sa
https://www.quezon.gov.ph/health-updates/covid-19-public-advisory
Talabis, D. A., et al. (2021). Local government responses for COVID-19 management in the
Philippines. Mula sa
https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12889-021-11746-0
Tonite, A. (2020). Kabataan na balisa sa pandemya pinatutukan ng CWC. Mula sa
https://www.cwc.gov.ph/news/191-kabataan-na-balisa-sa-pandemya-pinatutukan-ng-
cwc.html
Vyas, L., Butakhie, O. (2020). The impact of working from home during COVID-19 on work
and
life domains: an exploratory study on Hong Kong. Mula sa
https://doi.org/10.1080/25741292.2020.1863560