PHÂN TÍCH NỘI DUNG, NGHỆ THUẬT – TÁC PHẨM

“Người cầm quyền khôi phục uy quyền”

V.Huy-gô là một con người đa tài, ông không chỉ là một nhà thơ mà còn là nhà
tiểu thuyết, nhà soạn kịch, ở lĩnh vực nào ông cũng để lại những tác phẩm xuất
sắc. Nhắc đến đại văn hào V. Huy-gô ắt hẳn người ta sẽ nhắc ngay đến thiên tiểu
thuyết đồ sộ “Những người khốn khổ”, tác phẩm xuất sắc chiếm lĩnh văn đàn
nước Pháp bất chấp sự mặc cả phù phiếm của thời gian. Tuy xuất thân từ gia
đình hoàng tộc nhưng bản thân ông lại luôn đứng về phía nhân dân, chống lại
chính quyền phong kiến. Tuyệt tác trên chính là sợi dây móc nối hơi ấm hôi hổi
của tiểu thuyết hiện thực với tiểu thuyết xã hội, tiểu thuyết sử thi và tình yêu trên
khắp nhân thế. Xuyên suốt “Những người khốn khổ” là khúc tráng ca bi tráng
mài khắc chân thật, tỉ mỉ từng linh hồn lao động khổ sai giữa nhân thế nhưng
vẫn không ngừng phụng sự cái đẹp. Đoạn trích “Người cầm quyền khôi phục uy
quyền” tuy chỉ là trích đoạn ngắn nhưng cũng bộc lộ đầy đủ bút pháp lãng mạn,
cũng như tư tưởng nhân văn cao cả của V.Huy-gô.
Đây là trích đoạn có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Sau khi ra khỏi tù, nhận được
sự giúp đỡ từ giám mục, Giăng Van-giăng đã trở thành một con người lương
thiện, ông đổi tên thành Ma-đơ-len giúp đỡ mọi người có công ăn việc làm, bản
thân được yêu quý và được bầu làm thị trưởng. Bản tính lương thiện, khiến ông
không thể để mặc cho Săng-ma-chi-ơ bị bắt oan nên ông quyết định ra đầu thú,
thú nhận chính mình là Giăng Van-giăng. Đoạn trích là cuộc đối đầu đầy kịch
tính giữa thiện và ác, giữa Giăng Van-giăng và tên ác thú Gia-ve.
Đoạn trích có nhan đề “Người cầm quyền khôi phục uy quyền” vậy ở đây ai là
người cầm quyền và khôi phục uy quyền. Gia-ve vốn là tay sai, là kẻ cầm quyền
đi thực thi pháp luật. Còn Giăng Van-giăng lại là người tù khổ sai, phải phục
tùng Gia-ve. Nhưng trong cuộc chạm trán giữa cái thiện và cái ác, Gia-ve đã
phải sợ hãi, nhún nhường trước cái Thiện – Giăng Van-giăng. Cái thiện khôi
phục uy quyền của mình, qua đó tác giả đã khẳng định và làm nổi bật chủ đề của
tác phẩm.
Gia-ve hiện lên mang diện mạo của một con ác thú, bộ mặt gớm ghiếc, nhìn vào
hắn có cảm tưởng như không thể chịu đựng được, người muốn lịm đi. Giọng
điệu cộc lốc, thô lỗ, không chỉ vậy còn man rợ khi hắn điên cuồng hét lên,
dường như ta không thể phân biệt đó là tiếng người hay tiếng thú. Ánh nhìn của
hắn cũng làm người ta sởn gai ốc, nó tựa như một cái móc sắt. Nụ cười ghê tởm,
phô ra hai hàm răng gớm ghiếc. Qua những nét phác họa hết sức điển hình, đã
cho người đọc một hình dung chân thật về chân dung “quái thú” Gia-ve. Ở hắn,
chỉ duy nhất có một hành động khiến người ta vẫn biết hắn là người chính là
hành động hút thuốc. Không chỉ gớm ghiếc trong nhân hình mà hắn còn độc ác,
man rợ trong nhân tính, trong cách hành xử với người khác. Trước người bị
bệnh hắn ta không hề quan tâm đến sức khỏe của họ, mà vẫn ra sức quát tháo,
khiến ai nấy đều khiếp sợ, giọng điệu hằn học, ngang ngược: “Giờ lại đến lượt
con này”. Không dừng lại ở đó hắn còn nói ngay sự thật về Cô-dét và ông thị
trưởng khiến cho chị Phăng-tin bị một cú sốc lớn về mặt tinh thần. Chính những
lời nói, hành động không chút nhân tính của Gia-ve đã dẫn đến cái chết đầy
thương tâm của Phăng-tin. Dù vậy hắn vẫn không mảy may xót thương, vẫn
lạnh lùng thực thi nhiệm vụ, không hề động lòng thương cảm, “đừng có lôi thôi!
Tao không đến đây để nghe lí sự”. Gia-ve mang trong mình bản tính tàn nhẫn,
như một con ác thú. Đối với hắn trong xã hội chỉ có hai loại người có tội và
không có tội, hắn là một công chức mẫn cán, thực hiện mọi chỉ thị của bọn tư
sản. Và chính từ đó đã sản sinh ra một con quái thú đội lốt người mang tên Gia-
ve.
Trái ngược lại với Gia-ve, lại là một Giăng Van-giăng sống trách nhiệm và đầy
tình yêu thương đối với mọi người xung quanh. Trước khi chị Phăng-tin qua đời,
ông vô cùng nhẹ nhàng, nhún nhường trước những lời lẽ cũng như hành động
của Gia-ve đối với mình. Khi Ga-ve nắm lấy cổ áo Giăng Van-giăng, ông chỉ
kính cẩn nói với Gia-ve: “Thưa ông tôi muốn nói riêng với ông câu này”. Lời lẽ
hết sức nhún nhường, miễn sao để không bị ảnh hưởng đến người bị bệnh. Lời lẽ
với chị Phăng-tin cũng rất nhẹ nhàng, tinh tế, tránh để cho Phăng-tin biết sự thật:
“Tôi biết anh muốn gì rồi”. Mọi lời lẽ, hành động nhún nhường đó tất cả đều là
vì Phăng-tin, ông không muốn cô gái đó đang sống trong mong manh hi vọng lại
bị dập tắt bởi thực tế phũ phàng. Trong giây phút nguy hiểm đến tính mạng bản
thân ông vẫn không màng, vẫn chỉ một mực suy nghĩ cho những người xung
quanh mình.
Khi Phăng-tin tắt thở, thái độ của Giăng Van-giăng đối với Gia-ven đã thay đổi
hẳn, đó là sự cương quyết, dứt khoát: “anh đã giết chết người đàn bà này rồi đó”
và cảnh cáo Gia-ve: “Tôi khuyên anh đừng quấy rầy tôi lúc này”. Thái độ đó là
bởi tình thương, sự xót xa dành cho Phăng-tin quá lớn. Ông dùng mọi cách, kể
cả đối đầu với Gia-ve để được nán lại ít phút bên Phăng-tin tạm biệt người phụ
nữ với số mệnh đầy đau khổ, bất hạnh. Ông vuốt mắt cho chị, gương mặt
“Phăng –tin như rạng rỡ lên một cách lạ thường”. Tình yêu thương của Giăng
Van-giăng khiến cho tất cả mọi người đều phải cảm mến, kính phúc. Và sau
giây phút đó, Giăng Van-giăng chủ động, bình tĩnh nói “Giờ thì tôi thuộc về
anh” với thái độ hết sức hiên ngang, chủ động, ung dung. Giăng Van-giăng tựa
như vị thánh khoác áo người tù khổ sai lưu lạc giữa trần thế, đến nỗi chính Gia-
ve tàn bạo cũng phải thốt lên rằng “trong thâm tâm hắn, hắn thú thực tên cùng
khốn ấy cao cả thật”.
Sinh thời, V. Huy-gô từng nói: "Khi trên mặt đất, dốt nát và khốn khổ còn tồn
tại, thì những quyển-sách như loài này còn có thể không phải là vô ích". Câu
chuyện được kể trong "Người cầm quyền khôi phục uy quyền" cho thấy bút
pháp tự sự đặc sắc của ông. Các nhà văn của trào lưu lãng mạn, cũng như Huy-
gô sử dụng biện pháp tương phản và phóng đại một cách tài tình khi miêu tả
nhân vật và biểu hiện sự vật. Gia-ve và Giăng Van-giăng là hai bức hoạ tương
phản và phóng đại đầy ấn tượng làm nổi bật ánh sáng và bóng tối, lòng nhân ái
và sự độc ác, tình người và bản năng thú dữ. Những so sánh, những ẩn dụ được
tác giả sử dụng sắc nét, tài tình. Nhân vật Giăng Van-giăng và cái chết của
Phăng-tin đã làm cho trang văn của Huy-gô dào dạt cảm hứng nhân văn; chứa
chan tinh thần nhân đạo.
Tác phẩm đã gợi lên lòng thương vô hạn những kẻ khốn cùng trong xã hội và cố
gắng mở ra con đường giải quyết số phận của họ. Huy-gô đã khẳng định một
điều là chỉ có những con người khốn khổ mới thật sự yêu thương nhau. Tiếng
kêu thảm thương của những cháu bé đang đói lả thôi thúc Giăng Van-giăng phải
đập vỡ kính lấy trộm miếng bánh-cho các cháu. Phăng-tin mất việc làm phải bán
cả tóc lẫn răng để nuôi đứa con nhỏ. Van-giăng phải đi cứu Sin-dia-chi-ơ khói
nanh vuốt của tòa án. Họ quên mình vì nghĩa đến người khác. Tình mẹ con
Phăng-tin – Cô-dét, tình cha con Van-giăng – Cô-dét, tình yêu của E-pô-zin và
tình đồng chí của những con người ở xóm thợ Xanh Ăng-toan, nơi mà "những
nỗi nghèo khổ và cảm hờn ẩn náu", những mối tình cao thượng ấy không phải
ngẫu nhiêu mà chúng ta chỉ thấy ở những người khốn khổ, bất hạnh. Họ cần
phải phản không lại trật tự xã hội bất công. Van-giăng phải vượt ngục, Phăng-tin
phải kháng cự Gia-ve. Và cao hơn hết là phải cùng nhau đứng về phía cách
mạng, -một sống một chết với kẻ thù. Huy-gô đã khắc họa những gương mặt
không phai mờ, những con người đau khổ nhìn về tương lai, sinh động hơn cả
những người đang sống. Giá trị hiện thực chính là những con người đang sống
thúc đẩy tác giả miêu tả.
Đoạn trích Người cầm quyền khôi phục uy quyền, đã tái hiện chân thực cuộc đối
đầu đầy gay go giữa cái thiện và cái ác. Đồng thời qua đó đã gửi gắm thông điệp
đầy ý nghĩa: Lòng nhân ái, tình yêu thương con người có thể giúp ta vượt qua
mọi trở ngại, khó khăn, đem đến ánh sáng hi vọng cho tương lai. Tác phẩm cho
thấy giá trị nhân văn, nhân đạo cao cả của tác giả.