MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP TẨM

SAO THƯỜNG DÙNG TRONG

CHẾ BIẾN DƯỢC LIỆU
Đối tượng: Dược sĩ đại học

PGS.TS. Nguyễn Phương Dung

 MỤC TIÊU
• Trình bày được mục đích sử dụng các phụ
liệu trong chế biến thuốc cổ truyền
• Liệt kê được các loại phụ liệu thường sử
dụng theo tính năng YHCT
• Trình bày được quy trình tẩm sao chung
 PHỤ LIỆU
• Rượu • Muối
• Mật ong • Giấm
• Dầu mỡ • Hoàng thổ
• Dịch dược liệu (Cam • Nước gạo
thảo, Phòng phong, • Cám gạo
Gừng, Sa nhân, Chu sa) • Đồng tiện
• Mật động vật
• Phèn chua
• Sữa
• Dịch dược liệu (Đậu đen,
Đăng tâm thảo, Tang
diệp, Thạch cao)
 MỤC ĐÍCH
Dẫn thuốc
Thay đổi tính vị
• Đến cơ quan • Tăng tính ấm
– Gừng  Phế – Gừng (Sa sâm)
– Mật ong  Tỳ, Vị – Rượu (Bạch thược)
– Giấm  Can – Sa nhân (Thục địa)
– Muối  Thận • Tăng tính âm
– Đồng tiện (Hương phụ)
• Lên thượng tiêu: rượu – Sữa (Ngưu tất)
(Hoàng liên)
• Giảm tác dụng phụ, độc
• Xuống hạ tiêu: muối (Ba tính
kích, Trạch tả)
– Cam thảo (Bán hạ)
– Nước gạo (Hà thủ ô)
– Dầu + t0 cao (Mã tiền)
– Đậu đen (Hà thủ ô)
– Muối (Phụ tử)
 Quy trình chung

Rượu 40% Sạch

Chuẩn bị PHỤ LIỆU Giấm 5% DƯỢC LIỆU Phiến
Gừng 2-3% 13-15%

Phối hợp 50 – 200 ml 1 kg khô

Ủ 2 -24 giờ

DƯỢC LIỆU
Sao, chưng
đã chế biến
 Tỷ lệ phụ liệu / dược liệu (kl/kl)
• Rượu trắng: 10%
• Giấm: 10 - 30%
• Muối: 1 – 2%
• Gừng: 1 – 5%
• Mật ong: 10 – 30%
• Cám gạo: 1 – 5%
• Đồng tiện: 5%
• Dầu mỡ: chích (5%), chiên (ngập dược liệu)
• Dịch dược liệu: ngập dược liệu
 Tẩm rượu sao (Tửu chế)
• Kỹ thuật
– Trộn 50 – 200ml rượu + 1kg dược liệu phiến
– Ủ 2 – 3 giờ
– Sao vàng
• Mục đích:
– Giảm tính hàn, tăng tính ấm
– Dẫn thuốc đi lên (thăng), ra ngoài (tán)
• Dược liệu:
– Bổ huyết: Đương quy, Bạch thược
– Thanh nhiệt: Hoàng cầm, Hoàng bá, Núc nác
 Tẩm gừng sao (Khương chế)
• Kỹ thuật
– Giã nhỏ 50g Gừng tươi + 200ml nước  vắt nước
– Nước gừng tươi (Sinh khương) + 1 kg DL khô
– Ủ 1 – 2 giờ
– Sao vàng
• Mục đích:
– Giảm tính hàn, tăng tính ấm, tăng kích thích tiêu hóa
– Dẫn thuốc vào Phế, Tỳ, Vị
• Dược liệu:
– Bổ khí: Đảng sâm (197)
– Hóa đàm: Bán hạ (108)
– Thanh nhiệt: Hoàng liên (97)
 Tẩm mật sao (Chích mật)
• Kỹ thuật
– 150ml mật / nước + 1 kg DL khô
– Ủ 4 – 6 giờ, phơi sấy
– Sao vàng xém cạnh
• Mục đích:
– Giảm vị đắng chát
– Tăng tính ôn bổ
• Dược liệu:
– Bổ khí: Đảng sâm (197), Hoàng kỳ (198), Cam thảo (199)
– Cố sáp: Ngũ vị tử (190)
– Chỉ khái: Tang bì, Bách bộ, Tỳ bà diệp (114)
– Bổ âm: Bách hợp (214)
Tẩm đất sét vàng (Hoàng thổ chế)
• Kỹ thuật
– 100 g Hoàng thổ khô tán nhỏ + 1 lít nước  nấu sôi  lấy phần
nước giữa
– 200 – 300ml nước Hoàng thổ + 1 kg dược liệu khô
– Ủ 2 - 3 giờ
– Sao vàng
• Mục đích:
– Tăng tính ôn bổ
– Dẫn thuốc vào Tỳ, Vị
– Giảm bớt tinh dầu
• Dược liệu: nhiều tinh dầu
– Bổ khí: Bạch truật (200)
– Khu hàn: Xuyên tiêu (85)
 Tẩm Đậu đen / Cam thảo sao
• Kỹ thuật
– 100g Đậu đen / Cam thảo + 1 lít nước  sôi 1 giờ
– 100 – 200ml dịch Đậu đen / Cam thảo + 1 kg dược liệu phiến
khô
– Ủ 1 – 2 giờ
– Sao vàng hoặc chưng
• Mục đích:
– Giảm độc tính, giảm vị chát, giảm kích ứng
– Tính hòa hoãn, êm dịu
• Dược liệu:
– Đậu đen + Hà thủ ô Bổ huyết
– Cam thảo + Viễn chí / Bán hạ/ Phụ tử  giảm tác dụng phụ
 Tẩm muối sao (Diêm chế)
• Kỹ thuật
– Trộn 50ml nước muối 20% + 1kg dược liệu phiến
– Ủ 2 – 3 giờ
– Sao vàng
• Mục đích:
– Dẫn thuốc vào Thận
– Dẫn thuốc đi xuống (giáng)
• Dược liệu:
– Trừ thấp: Đỗ trọng, Cỏ xước, Trạch tả
– Thanh nhiệt: Hoàng bá, Mẫu đơn bì
– Bổ thận dương: Đỗ trọng, Phá cố chỉ, Ích trí nhân
 Tẩm giấm sao (Thố chế)
• Kỹ thuật
– Giấm thanh hoặc acid acetic 5%
– 100 ml giấm + 1 kg dược liệu khô
– Ủ 1 – 2 giờ
– Sao vàng xém cạnh
• Mục đích:
– Giảm tính kích thích
– Dẫn thuốc vào Can
• Dược liệu:
– Lý khí hoạt huyết: Hương phụ, Nga truật
– Bổ huyết: Miết giáp
– Bình can: Sài hồ
 Tẩm đồng tiện sao
• Kỹ thuật
– 200ml đồng tiện (amonac 25%)+ 1 kg dược liệu khô
– Ủ 12 - 48 giờ
– Sao vàng
• Mục đích:
– Dẫn thuốc vào huyết phận
– Hạ hỏa
• Dược liệu:
– Lý khí: Hương phụ
– Hành huyết: Nga truật
 Tẩm nước gạo sao (Mễ chế)
• Kỹ thuật
– 100 - 150ml nước gạo + 1 kg DL khô
– Ủ: 12 giờ
– Sao vàng
• Mục đích:
– Giảm tính ráo, nóng
– Giảm độc tính
• Dược liệu:
– Tinh dầu: Thương truật
– Độc: Hoàng nàn, Mã tiền