Professional Documents
Culture Documents
اخوان المسلمین کتابچه های سلفی 1
اخوان المسلمین کتابچه های سلفی 1
مقدمه:
پس اس فزٍپبضی اهپزاعَری عثوبًی ،ثسیبری اس اًذیطوٌذاى هسلوبى هجبحثی را پیزاهَى احیبء خالفت
اسالهی هغزح هی کزدًذ؛ اهب تجذیذ خالفت اسالهی ثب تَجِ ثِ اٍضبع جْبى اسالم دٍر اس دستزس ثَد .ثزایي
اسبس عذُ ای اس هتفکزاى ثِ فکز ثذیلی ثزای خالفت اسالهی ،یعٌی تبسیس حکَهت اسالهی افتبدُ ٍ در ایي
راستب سبسهبى ّب ٍ احشاة هتعذدی را تبسیس کزدًذ .یکی اس هْن تزیي سبسهبى ّبئی کِ ثب رٍیکزد سیبسی –
اخَاى الوسلویي ثب ضعبر « اهلل غبیتٌب ٍ االسالم دیٌٌب ٍ القزاى دستَرًب ٍ هحوذ سعیوٌب ٍ الجْبد سجیلٌب ٍ
الوَت فی سجیل اهلل اسوی اهبًیٌب» در سبل 8291هیالدی ثِ ٍسیلِ حسي الجٌبء تبسیس ضذ .حسي الجٌبء
کِ تحت تبثیز سیذ هحوذرضیذ رضب ثَد ،تفکز سلفی ایطبى را پذیزفت ٍ در کتبة رسبلِ عقبئذ خَد تصزیح
ًوَد 3اگزچِ احتزام خلف ٍاجت است ،اهب فْن سلف در صفبت خجزی اس فْن خلف ثْتز است ٍ ایي چٌیي
تفکز اخَاى الوسلویي ثب رٍیکزی سلفی راُ خَد را در هصز ٍ دیگز کطَرّبی اسالهی ثب تفکزی سلفی ثبس
ًوَد ٍ اداهِ داد .ایي رٍیکزد ثِ ٍضَح در کٌگزُ پٌجن اخَاى الوسلویي در سبل 82:1هیالی ثِ هٌبسجت
دّویي سبل تبسیس اخَاى ثیبى ضذ .در ایي کٌگزُ ،آرهبى ّبی اخَاى الوسلویي ثِ ٍضَح ثیبى گزدیذ.
حسي الجٌب در ایي کٌگزُ ثیبى داضت« 3دعَت هب دعَتی است سلفی ،عزیقتی سٌّی ،حقیقتی صَفیبًِ،
سبسهبًی سیبسی ٍ »...کِ ًخستیي هسئلِ ای کِ حسي الجٌب ثز آى تبکیذ کزد سلفی ثَدى دعَت است کِ
ًطبى اس آهَسُ ّبی فکزی رّجز اخَاى دارد .حسي الجٌبء توبم هسبئلی کِ سلفیبى ٍ ٍّبثیْب قجَل دارًذ اس ثبة
ثذعت پذیزفتِ ثَدٍ ،لی ضزک داًستي آى را قجَل ًذاضت .ثٌبثزایي هی تَاى ثیبى داضت کِ استغبثِ ثِ ارٍاح
اٍلیبء الْی ٍ ثٌبء ثز قجَر اس ًگبُ حسي الجٌبء یک عول ثذعت آهیش است کِ ثبیذ اس آى پزّیش ضَدٍ ،لی ایي
عول ثِ حذ ضزک ًوی رسذ ٍ هسلویي ثِ ایي علت ،هطزک ٍ کبفز هحسَة ًوی ضًَذ.
حسي الجٌبء ًگبُ هثجتی ثِ ضیعِ داضت ٍ ضیعِ را یکی اس هذاّت اسالهی هی داًست ٍ ارتجبط ثب آى را ثِ
هٌظَر اتحبد ٍ تقزیت هسلویي هی پسٌذیذ ٍ خَد عضَ رسوی دارالتقزیت هصز ثَد .در ّویي راستب ضْیذ
ًَاة صفَی ثِ هصز رفت ٍ هَرد استقجبل ضذیذ اخَاى الوسلویي قزار گزفت.
هْن تزیي ّذف اخَاى الوسلویي ،تبسیس حکَهت اسالهی ثز اسبس فکز سلفی است کِ توبم تالش اخَاى
الوسلویي در عَل ّطتبد سبل گذضتِ ٍ چزخص ّبی فکزی ٍ عولی اخَاى ثز اسبس ایي دیذگبُ ثَدُ است.
اس عزف دیگز هجبًی رٍضي ٍ ٍاضحی در اخَاى ًوی تَاى دیذ ٍ ّویي هسئلِ ثبعث گزدیذُ کِ اخَاى
الوسلویي ثِ ضذت عول گزا ضَد ٍ فزاس ٍ فزٍد ارتجبط اخَاى ثب حبکویت ّب ثز اسبس ّویي اصل تعییي
ضَد .ثٌبثزایي هی تَاى گفت 3اخَاى الوسلیي هی تَاًذ در ضزایظ هختلف تصویوبت هتٌبقض ثگیزد .ثز ّویي
اس عزف دیگز ،هْن تزیي پزچن دار ثیذاری اسالهی در هٌغقِ ،اخَاى الوسلویي استّ .یچ یک اس جزیبى ّبی
فکزی ٍ سیبسی ثِ اًذاسُ اخَاى الوسلویي در تزثیت ًیزٍّبی هتعْذ ٍ اًقالثی هثل اخَاى الوسلویي عول
ًکزدُ اًذ .تطکیالتی ثَدى اخَاى ٍ اًسجبم درًٍی ٍ تزثیت ًسل ّبی هتعذد ثب رٍیکزد «االسالم َّ الحل» اس
تَجِ ٍیژُ اخَاى الوسلویي ثِ جْبد کِ در ثیبًیِ پبیبًی کٌگزُ پٌجن آًْب ًیش آهذُ ثَد ،اس اخَاى الوسلویي
ًیزٍّبئی اًقالثی ٍ جبى ثز کف سبختِ است ،اهب ّویي جْبد هَرد سَء ثزداضت ٍ سَء استفبدُ گزٍّْبی تٌذ
تکفیزی قزار گزفت ٍ گزٍّی اس اخَاى الوسلویي جذا ضذ کِ ثِ سلفیِ جْبدی هعزٍف گزدیذًذ ٍ تٌذرٍتزیي
گزٍّْبی تکفیزی عصز حبضزًذ کِ اس دل آًْب القبعذُ ٍ داعص ثیزٍى آهذُ است.
در درٍى اخَاى الوسلویي جزیبى ّبی فکزی هتعذدی ٍجَد دارد .ثزخی ثب رٍیکزدی سلفی ثِ ٍّبثیبى ٍ
دیگز سلفی ّب ًشدیک هی ضًَذ .ثعضی ثب رٍیکزدی سکَالر ثِ تفکزات غزة ٍ دیگز گزٍّْبی سکَالر
ًشدیکٌذ .عذُ ای ّن ثب رٍیکزد صَفیبًِ ثب گزٍّْبی صَفی ّن ًَا هی گزدًذ .ضٌبخت ایي جزیبى ّب ٍ ثشرگبى
رٍیکزد هثجت اخَاى الوسلویي ثِ هزدم سبالری دیٌی اس دیگز اهتیبسات اخَاى الوسلویي است کِ ثب جوَْری
اسالهی ّن راستبست ٍ هی تَاًذ ثبعث ارتجبط ًظبم هقذس جوَْری اسالهی ثب اخَاى الوسلویي جْبى گزدد.
ثٌبثزایي اخَاى الوسلویي ثب رٍیکزد سلفی ،اس ًظز هذّجی ثِ ٍّبثیت ٍ سلفی ّب ًشدیک هی ضَد ٍ ثب پذیزش
هزدم سبالری دیٌی اس ًظز سیبسی ثِ ضیعِ ٍ جوَْری اسالهی ًشدیک هی گزدد.
اًچِ در پی هی آیذ هختصزی در تبریخ ٍ عقبئذ ٍ عیف ّبی گًَبگَى فکزی اخَاى الوسلویي است کِ اهزٍسُ
ثیص اس یکصذ هیلیَى ًفز اس اّل سٌت جْبى را ثِ خَد جذة کزدُ ٍ ثب تطکیالتی کِ دارد در پی تبسیس
تاریخچه اخًان
٘بْ ػٕٔ٥ز اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥ثب ٘بْ حؼٗ اِجٙبء ٔٛػغ اٌ ٗ٤شٌ ٜٚش ٜخٛسد ٜاػز .حؼٗ اِجٙبء( )1949-1906ثب
سٛػ ٝث ٝثحشاٖ ػ٥بػ ٣ثٛػٛد آٔذ ٜثٔذ اص اِغب ٢خالفز ٓظٕب٘ ٣دس ٚ1924سٚاع سفىشار غشثٌ ٚ ٣ؼششؽ فؼبد
ٚث ٣د ٣ٙ٤دس ػبٔٔٔ ٝلش ثب ٞذف اح٥ب ٢فش ًٙٞد ٗ٤دس ػبٔٔ ٝالـبس ٔخشّف ٔشدْ ٚػٛا٘بٖ سا ثٓ ٝو٤ٛز
ػٕٔ٥ز اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥دٓٛر وشد .دٓٛر أ ٚشبطش اص حشوز ث٥ذاس ٢اػالٔ ٣ثٛد و ٝاص ػ٥ذ ػٕبَ اِذ ٗ٤اػذ
آثبد ٢ؿش ّٚؿذ ٚ ٜثٛػ ّٝ٥ؿبٌشدا٘ؾ چٓ ٖٛجذ ٚ ٜسؿ٥ذ سهب ث ٝاِجٙب سػ٥ذ ٜثٛد .اِجٙب و ٝد٥ٌ ٣ش سفىشار سؿ٥ذ
سهب دس ٔؼّ ٝإِٙبس ثٛد سفىش سـى ُ٥حىٔٛز اػالٔ ٣ثب سى ٝ٥ثش ث٥ذاسّٔ ٢ز ٌ ٚشا٤ؾ ث ٝػّف ٚاػالْ خبِق
اص خشافبر ٚا٘حشافبر سا ٘٥ض اص اٌ ٚشفز .ث ٗ٥ٕٞ ٝخبًش ثشخ ٣اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥سا ثشٌشفش ٝاص ٔىشت سؿ٥ذ سهب
ث ٝحؼبة آٚسد ٜا٘ذ٘ .1ش٥ؼٌ ٝفشٍٞٛب ٚػخٙشا٘ٞ٣ب ٢اِجٙب ،سـىُ ؿؾ ٘فش ٜا ٢دس ؿٟش اػٕبٓ ٝ٥ّ٥ؿذ و ٝحبهش
ثٛد٘ذ ػبٖ خٛد سا دس سا ٜآشال ٢اػالْ فذا وٙٙذ .آٟ٘ب اِجٙب سا ثٛٙٓ ٝاٖ سٞجش خٛد ا٘شخبة وشد٘ذ ٚث ٝد٥ـٟٙبد اٚ
1
اِل٥بدٔ ،حٕذ ،سؿ٥ذ سهب سائذ أِمال٘ ١٥االػالٔ ١٥إِٔبكشٔ،٠ذخُ سؿ٥ذ سهب اص ػب٤ز http://www.ikhwanwiki.com
خٛد سا اخٛاٖ إِؼّٕ ٣ٙٔ٤ ٖٛثشادساٖ ٔؼّٕبٖ ٘بٔ٥ذ٘ذ 2.اِجٙب ٌفشٍٞٛب ٚػخٙشاٟ٘٥ب ٢خٛد سا دس ٔحبفُ ٔخشّف
ادأ ٝداد ٔ ٚخبًجبٖ خٛد سا ثٓ ٝو٤ٛز دس اٌ ٗ٤ش ٜٚدٓٛر وشد .اٌ ٗ٤ش ٜٚث ٝػشٓز سٛػٔ ٝد٥ذا وشد .دس ػبَ
1929اِجٙب ٔؼٛص سػٕ ٣فٔبِ٥ز سا سحز ٓٛٙاٖ ػٕٔ٥ز اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥دس٤بفز ٚدس ؿٟشٞب ٢اًشاف اػٕبٓٝ٥ّ٥
٘٥ض ٓو٥ٌ ٛش ٢وشد .د ٗ٥ٔٚؿٔج ٝدس ؿٟش لبٞش ٜؿىُ ٌشفز .اِجٙب دس ثش٘بٔ ٝا ٢دساص ٔذر ،فٔبِ٥ز ػٕٔ٥ز اخٛاٖ
إِؼّٕ ٗ٥سا ث ٝػٔ ٝشحّ ٝسمؼ ٓ٥وشد .ا :َٚدٓٛر ٚسجّ٥غ د ٗ٤د :ْٚػبصٔب٘ذ ٣ٞدس ػٕٔ٥ز اخٛاٖ ػ :ْٛفٔبِ٥ز ٚ
ٔجبسص .ٜا ٗ٤ػٔ ٝشحّ ٝاص اثشذا ٢فٔبِ٥ز اخٛاٖ سب سشٚس اِجٙب دس ٔؼٕ ّٛث٥ؼز ػبَ ً َٛوـ٥ذ .اِجٙب ث ٝوٕه ٚاْ-
ٞب ٣٤و ٝاص سؼبس ٌٔ ٣شفز الذاْ ث ٝػبخز ٔؼؼذ ٚثبؿٍب ٚ ٜوبسٌب٤ٚ ٜظ ٜاخٛاٖ وشد .اٞ ٚذ ٝ٤ؿشوز اٍّ٘٥ؼ٣
وب٘بَ ػٛئض سا ٓٞسد ٘ىشد أب وٕه دِٚش ٣ؤ ٝـشٚى ثٕٞ ٝشا ٣ٞثب دِٚز ثٛد سا سد وشدٔ .ـ ٣ا ٚدس ٔٔشف٣
ػٕبٓز ثٛٙٓ ٝاٖ سـىّ ٣د ٣ٙ٤حؼبػ٥ز دِٚز دسثبس ٚاٍّ٘٥ؼٞ٣ب شا و ٝثش ٔلش ٘فٛر ٚوب٘بَ ػٛئض سا دس
اخش٥بس داؿشٙذ ثش ٕ٘ ٣اٍ٘٥خز .أب ثب سٛػٔ ٝسـى٥الر اخٛاٖ ػب٤ش ٌشٜٞٚب ثٔ ٝش ٟٓوشدٖ اخٛاٖ س ٢ٚآٚسد٘ذ .دس
ػبَ 1935دٕ٘ ٚبٙ٤ذ ٜاص اخٛاٖ ث ٝفّؼٌٔ ٗ٥ؼبفشر وشد ٚ ٜثب ٔفش ٣فّؼٌ ٗ٥حبع أ ٗ٥اِحؼٔ ٣ٙ٥اللبر وشد٘ذ.
دا٘ـؼ٤ٛبٖ ػٛس ٢دس ٔلش و ٝثٓ ٝو٤ٛز اخٛاٖ دس آٔذ ٜثٛد٘ذ دس ا ٗ٤ػبِٟب ٌشٟٞٚبٔ ٢خشّف ٣سا ثٛػٛد آٚسدٜ
ثٛد٘ذ و ٝدس ػبِٟبٔ1938 ٚ1937 ٢شحذ ؿذ ٚ ٜا ٗ٥ِٚؿٔج ٝاخٛاٖ دس خبسع اص ٔلش سا ؿىُ داد٘ذ 3.دس آٖ صٔبٖ
ٌشٟٞٚبٔ ٢خشّف حضة ٚفذ ٚ 4ػٙجؾ ٔلش ػٛاٖ ثب سـى٥الر خبف خٛد ث ٝفٔبِ٥ز ٔ ٣دشداخشٙذٔ .خبِفز اٗ٤
ٌشٟٞٚب صٔب٘ ٣ّٙٓ ٣ؿذ و ٝاخٛاٖ دس ٔشاػٓ سبػٍزاس ٢ثب ّٔه فبسٚق ٥ٞؼذ ٜػبِ ٝدس ػبَ 1937دس ٔشاػٕ ٣ثب
ٕ٘بٔ ٢زٞج ٣ثٔ٥ز وشد٘ذ .حضة ٚفذ ا ٗ٤حشوز سا دخبِز دادٖ د ٗ٤دس أٛس ٢ؤ ٝشثٛى ث ٝآٖ ٘٥ؼز ٔ٣
دا٘ؼز ٚثب آٖ ٔخبِف ثٛد 5.أ ٗ٤ؼبِٛٔ ٝػت ٔخبِفز دسثبس ثب ٚفذ ٚحٕب٤ز اص اخٛاٖ ؿذ .دغ اص ػبصٔب٘ذ٣ٞ
ٚسبػ٥غ دفشش سجّ٥غ ٔ ٚىشت اسؿبد ٚثشٌضاس ٢وٙفشا٘ؼٟب ٢دٚس ٜا ٚ ٢سـىٌ ُ٥ش ٜٚد٥ـب ،٣ٍٙٞاِجٙب ثب اػشفبد ٜاص
سٙؾ ٔٛػٛد ٔ٥بٖ دسثبس ٚحضة ٚفذ آالْ وشد و ٝاص ا ٗ٤دغ اص لذسر اػشٕبٓ ٣خٛد ثشا ٢إٓبَ فـبس ثش
حىٔٛز اػشفبد ٜخٛاٞذ وشد .اِجٙب د٥ؾ اص ا ٗ٤ثب ٘ٛؿشٗ ٘بٔ ٝث ٝدبدؿب ٚ ٜسٚػب ٢حىٔٛز آٟ٘ب سا ٘ل٥حز وشدٜ
2
حؼٗ اِجٙبءٔ ،زوشار اِذٓٚ ٠ٛاِذآٛٔ،١٥ػؼ ١الشأ ٔلش ،چبح ا 2011 ،َٚف71
3
ٔٛػ ٣اِحؼ ،٣ٙ٥اػحبق ،اخٛاٖ إِؼّٕ ،ٗ٥سشػٕ ٝػ٥ذ ٞبد خؼشٚؿب ،٣ٞاًالٓبر 1377 ،ف137
4
حضة ٚفذ ث ٝسٞجش ٢ػٔذ صغّ َٛؿىُ ٌشفز و ٝثٔذ اص ػ ًٙػٟب٘ ٣ا َٚخٛاػشبس اػشمالَ وبُٔ ٚخشٚع اٍّ٘ؼشبٖ اص ٔلش ثٛد.
5
اثشأ ٓ٥ٞحٕذ ٚدٍ٤شاٖ ،اخٛاٖ إِؼّٕٔ ٖٛلش٘ ،ـش ٔٛػؼ ٝا٘ذ٤ـ ٝػبصاٖ ٘ٛس ،چبح ا1385 َٚف35
ثٛد .أب دس ػبَ 1938سلٌٕ ٓ٥شفز اص حبِز ٔجّغ ٘ ٚبكح خبسع ؿذٚ ٚ ٜاسد ٔجبسصار ػ٥بػ ٣ؿٛد .اِجش ٝاِجٙب
ٔخبِفز خٛد ثب ٞش ٌ ٝ٘ٛخـ٘ٛز ٚا٘مالة ٤ب وٛدسب سا آالْ ٔ ٚجبسص ٜث ٝؿٔ ٜٛ٥ؼبِٕز ػ٤ٛب٘ ٝسا سا ٜكح٥ح
ٔٔشف ٣ٔ ٣وشد .أب ؿٔ ٜٛ٥ؼبِٕز ػ٤ٛب٘ ٝاِجٙب ٚآشمبد ث ٝسٚؿٟب ٢لب٘ ٣٘ٛثٔ ٝزاق ثشخ ٣اص آوب ٢اخٛاٖ خٛؽ
٘٥بٔذ ٚاص ٌش ٜٚاخٛاٖ سحز ٓٛٙاٖ ػٕٔ٥ز ػٛا٘بٖ ٔحٕذ ػذا ؿذ٘ذ .د ٚػبَ ثٔذ سحز فـبس اٍّ٘٥غ اِجٙب سجٔ٥ذ
ٚفٔبِ٥ز اخٛاٖ سٌٔ ُ٥ؿذ أب خ ٣ّ٥صٚد ثب فـبس دبسِٕبٖ دٚثبس ٜثبصٌشدا٘ذ ٜؿذ .دس ػبَ 1942اِجٙب ٘بٔضد
ٓو٤ٛز دس دبسِٕبٖ ؿذ ٜثٛد ٣ِٚثب سٛافك ثب حضة ٚفذ اص ا ٗ٤وبس كشف ِ٘ش وشد ٚدس ٓٛم آصادُٕٓ ٢
ث٥ـشش ٢ثشا ٢اخٛاٖ وؼت وشد .ثذ٘جبَ آٖ ٚثٔ ٝب٘ٙذ احضاة ٔخشّف ٔلش وٌ ٝش ٣ٞٚػش ٢ثشا ٢فٔبِ٥زٞب٢
ِ٘بٔ ٣داؿشٙذ اِجٙب ٘٥ض ث ٝسـىٌ ُ٥ش ٜٚػش ٚ ٢آٔٛصؽ ِ٘بٔ ٣آوب ٢آٖ دشداخزٞ .ذف اص سـى ُ٥اٌ ٗ٤شٜٚ
ٔجبسص ٜثب اؿغبٍِشاٖ خبسػ ٚ ٣سفْ ٔٛاْ٘ سجّ٥غ دٛٙٓ ٗ٤اٖ ؿذ .أب ثشخٔٔ ٣شمذ٘ذ و ٝاِجٙب ثشا ٢آساْ وشدٖ
ٛٞاداساٖ ٓؼ َٛخٛد ثب ؿىُ ٌ٥ش ٢آٖ ٔٛافمز وشد6.اٌ ٗ٤ش ٜٚدس ا ٗ٥ِٚالذاْ داخّ ٣خٛد احٕذ ٔبٞش دبؿب
٘خؼز ٚص٤ش ٚسئ٥غ حضة ػٔذ سا ث ٝػشْ سمّت دس ا٘شخبثبر ٚػّ٥ٌٛش ٢اص سا٤ ٜبث ٣اخٛاٖ ث ٝدبسِٕبٖ دس ػبَ
1945سشٚس وشد٤ .ه ػبَ ثٔذ ؿٔج ٝاخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥دس فّؼٌ ٗ٥ثٔذ اص ػبِٟب فٔبِ٥ز سػٕ٥ز ٤بفزٕٞ .ضٔبٖ دس
اسدٖ ٚػٛداٖ ٓٞؿٔت اخٛاٖ سػٕب آغبص ثىبس وشد .آوب ٢ا ٗ٤ؿٔت دس ٕٞبٖ ػبَ دس ٔىٌ ٝشد ٓٞآٔذ٘ذ سب
دس حوٛس اِجٙب دس صٔٔ ٝٙ٥ؼب ُ٤ػٟبٖ اػالْ ث ٝسجبدَ ِ٘ش ثذشداص٘ذٞ .ش چٙذ حىٔٛز ػٔٛد ٢ثب اخٛاٖ ٕٞىبس٢
ٔ ٣وشد أب اػبص ٜسبػ٥غ ؿٔج ٝا ٢اص اخٛاٖ سا ث ٝآٟ٘ب ٘ذاد 7.دس ٔلش حضة ٚفذ ثب اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥دس صٔٝٙ٥
ؿشوز دس ا ٗ٤ا٘شخبثبر ٚسب٥٤ذ ٤ب سد لشاسدادٞبٔ ٢لش ثب اٍّ٘٥غ اخشالف ِ٘ش داؿشٙذ .ا ٗ٤اخشالف ث ٝوـٕىؾ
ٔ٥بٖ د ٚحضة ا٘ؼبٔ٥ذ .ثشخ ٣اص آوب ٢اخٛاٖ وِ٘ ٝشٔ ٢خبِف اِجٙب داؿشٙذ ثً ٝشفذاس ٢اص حضة ٚفذ ،دس ٔ٥بٖ
اخٛاٖ د ٚدػشٍ ٣ا٤ؼبد وشد٘ذ .أب ًشح سمؼ ٓ٥فّؼٌ ٗ٥دس ٚ 1948ؿشوز اخٛاٖ دس ػ ًٙثب اػشائٛٔ ،ُ٥لٔ٥ز
اِجٙب سا سم٤ٛز ٚاٚهبّ سا دس وٙششَ ا ٚدس آٚسد .دس ٕٞبٖ ػبَ وٛدسب ثش هذ دبدؿب ٜد٥ش ٕٗ٤ثب صٔ ٝٙ٥ػبص ٢اخٛاٖ
اسفبق افشبد ٚاِجٙب ٘٥ض اص آٖ حٕب٤ز وشد .8ا ٗ٤حبدط ٝا ٗ٤د٥بْ سا ث ٝدبدؿبٔ ٜلش داد و ٝاخٛاٖ ٔ ٣سٛا٘ٙذ ثش هذ اٚ
ٓٞوٛدسب وٙٙذٕٞ .ضٔبٖ اخٛاٖ دس ٔ٥ذاٖ ػ ًٙثب اػشائ ٓٞ ُ٥حوٛس داؿشٙذ .دِٚز ٘مشاؿٔ ٣خبِف دخبِز ٔلش
6
ثش٥٘ٚب ِ٥بس ،ػٕٔ٥ز اخٛاٖ إِؼّٕٔ ٗ٥لش ،سشػٕٓ ٝجذاهلل فش ،٣ٞدظٞٚـىذ ٜسبس٤خ اػالْ چبح ا 1388َٚف219
7
اػحبق ٔٛػ ٣اِحؼٕٞ ،٣ٙ٥بٖ ف148
8
اثشأ ٓ٥ٞحٕذٕٞ ،بٖ ،ف122؛ ٔحؼٗ ٔحٕذ ٔٗ لشُ اِجٙبء ،داساِـشٚقٔ ،لش چبح د 1407 ،ْٚف245
دس ػ ًٙثب اػشائ ُ٥ثٛد أب ٔلش ثب دػشٛس ّٔه فبسٚق ٚاسد ا ٗ٤ػ ًٙؿذ .دس صٔب٘ ٣و ٝآوب ٢اخٛاٖ دس ٔ٥ذاٖ
ٔجبسص ٜثب اػشائ ُ٥ثٛد٘ذ ٘مشاؿ ٣اخٛاٖ سا ٔٙحُ ٚدػشٛس ثبصداؿز آوب ٢آٖ سا كبدس وشدٌ .ش ٜٚػش ٢دس
28دػبٔجش ٚ 1948دس ٘جٛد حؼٗ اِجٙب و ٝدس ػفش حغ ث ٝػش ٔ ٣ثشد ٘مشاؿ ٣سا سشٚس وشدٞ .ش چٙذ اِجٙب ا ٗ٤سشٚس
سا ٔحى ْٛوشد أب ٔؼئ َٛا ٗ٤حبدط ٝؿٙبخش ٚ ٝدٔ ٚب ٜثٔذ خٛد ا٥٘ ٚض سشٚس ؿذ .اص ػّٕٛٓ ٝأُ سشٚس اِجٙب ،سشع
10
فبسٚق اص وٛدسب ٢اخٛاٖ ٚ9فٔبِ٥ز ثشا ٢آصاد ػبص ٢فّؼٌٛٙٓ ٗ٥اٖ ؿذ ٜاػز
دغ اص اِجٙب اخٛاٖ ثب د٥ٍ٥ش ٢حمٛل ٣ا٘حالَ سا ثبًُ ٚفٔبِ٥شؾ سا ثب ٞذا٤ز كبِح أِـٕب ٢ٚاص ػش ٌشفز أب سب
د ٚػبَ ٘شٛا٘ؼز وؼ ٣سا دس ٔٙلت ٔشؿذ ٓبْ داؿش ٝثبؿذٌ .شا٤ـبر سٙذ دس ٔ٥بٖ آوب ص٤بد ؿذ ٜثٛد ٚثٓ٥
ػشاٖ اخٛاٖ اص دسٌ٥ش ٢دٚثبس ٜثب ِ٘بْ آٟ٘ب سا ث ٝا٘شخبة وؼ ٣سإٙٞب ٣٤وشد و ٝسٚاثي ثب دسثبس سا دٚثبس ٜثشلشاس
وٙذ .ثذ ٗ٤سشس٥ت دس ػبَ 1951حؼٗ اِٟو٥ج ٣لبه 60 ٣ػبِ ٝو ٝسٚاثي خٛث ٣ثب دسثبس داؿز ثٛٙٓ ٝاٖ ٔشؿذ
ٓبْ ا٘شخبة ؿذ 11.سفز ٚآٔذ ٞو٥ج ٣ث ٝدسثبس ٚاػشجذاد ا ٚدس اداس ٜػٕبٓز اخٛاٖ ٚسفبٚر ص٤بد ٔ٥بٖ اٚ ٚ
اِجٙب ٔخبِفزٞب ٢ص٤بد ٢سا دس ٔ٥بٖ آوب ثش اٍ٘٥خز .ا٘مالة افؼشاٖ اسسـ ٚ ٣دب٤بٖ دادٖ ث ٝحىٔٛز دبدؿب٣ٞ
فبسٚق ٞش چٙذ ٔٛسد سب٥٤ذ ٚحٕب٤ز اوظش٤ز اخٛاٖ ثٛد أب ٞو٥ج ٣سب ٤ه ٔبٚ ٜاوٙـ ٣ث ٝآٖ ٘ـبٖ ٘ذاد .سٚاثي
ٌشْ ٞو٥ج ٣ثب فبسٚق ٚثشخٛسد ػشد ا ٚثب وٛدسب ٢افؼشاٖ وٛٔ ٝسد حٕب٤ز ٌشٔ ٜٚخبِف ٞو٥ج ٣ثٛد اص ًشفٚ ٣
ٓذْ سٛػ ٝافؼشاٖ ثِ٘ ٝشار اخٛاٖ دس ٔؼبِ ٝحىٔٛز د ٣ٙ٤ػش آغبص س٥شٌ ٣سٚاثي ٔ٥بٖ اخٛاٖ ٚافؼشاٖ ا٘مالث٣
ثٛدٞ .ش چٙذ دِٚز ا٘مالث ٣دػشٛس آصاد ٢ص٘ذا٘٥بٖ ػ٥بػ ٣اص ػّٕ ٝاخٛاٖ ٚسحم٥ك دس ٔٛسد لشُ حؼٗ اِجٙبء سا
كبدس وشد أب ادٓب وشد ا ٗ٤وبس سا ٘ ٝدس حٕب٤ز اص اخٛاٖ ثّى ٝث ٝػٟز اػشآ ٢ذاِز ا٘ؼبْ ٔ ٣دٞذٞ .و٥ج ٣ثب
وٕه افؼشاٖ اخٛا٘ ٣ػٔ ٣وشد ٓجذاِٙبكش سا ٚاداس ث ٝدز٤شؽ خٛاػشٞ ٝب ٢خٛد ٚسٛػ ٝث ٝلٛا٘ ٗ٥اػالٔ ٣وٙذ.
ٔشمبثال ٓجذاِٙبكش ٓٞثب حٕب٤ز اص ٔخبِفبٖ ٞو٥ج ٣دس اخٛاٖ وبس ا ٚسا ػخز ٔ ٣وشدٟ٘ .ب٤ز ا ٗ٤وـبوؾ وٝ
حش ٣ث ٝص٘ذا٘ ٣ؿذٖ ٞو٥ج٥٘ ٣ض ٔٙؼش ؿذ ٜثٛد حبدطٔٔ ٝشٚف ٔٙـ 12ٝ٥دس ػبَ 1954ثٛد وٓ ٝجذاِٙبكش ٔٛسد
9
اثشأ ٓ٥ٞحٕذٕٞ ،بٖ ،ف149
10
ٌِ .ف ،٣كبِح ،اِمو ١٥اِفّؼٌ ٚ ١٥ٙ٥االٔبْ حؼٗ اِجٙبٔ ،شوض اِذساػبر إِٔبكش ْ2012 ٠ف 28
11
اػحبق اِحؼٛٔ ،٣ٙ٥ػ ،٣اخٛاٖ إِؼّٕ ،ٗ٥سشػٕ ٝػ٥ذ ٞبد ٢خؼشٚؿب ،٣ٞاًالٓبر سٟشاٖ ،چبح د 1377ْٚف193
12
ٔٙـ٘ ٝ٥بْ ٔ٥ذا٘ ٣اػز و ٝػٕبَ ٓجذاِٙبكش دس آٖ ث ٝػخٙشا٘ ٣دشداخش ٝثٛد.
ػٛء للذ ٘بفشػبْ لشاس ٌشفز .دس د ٣ا ٗ٤حبدط ٝػشاٖ اخٛاٖ دػشٍ٥ش ٞ ٚفز ٘فش ٔحى ْٛث ٝآذاْ ٚثم ٝ٥ص٘ذا٘٣
ؿذ٘ذ .احىبْ آذاْ ثذ ٖٚسٛػ ٝثٔ ٝخبِفزٞب اػشا ؿذ ٚسٟٙب حىٓ آذاْ ٞو٥ج ٣ث ٝحجغ اثذ سمّ٤ ُ٥بفز .دس
ا ٗ٤ؿشا٤ي فٔبِ٥شٟب ٢ػبصٔبٖ اخٛاٖ ث ٝػٛسٙٔ ٝ٤شمُ ؿذ .ثؼ٥بس ٢اص آوب ٢اخٛاٖ اص ٔلش فشاس وشد ٚ ٜثٝ
ٓشثؼشبٖ ٚػٛس ٝ٤سفشٙذ .ثشخ ٣ص٘ذا٘٥بٖ اخٛاٖ ٘٥ض سب ٔشي ٓجذاِٙبكش ٚس ٢ٚوبس آٔذٖ ػبدار دس ص٘ذاٖ ثٛد٘ذ.
دس حبِ٥ىٓ ٝذ ٜا ٢اص اخٛاٖ دس ٓشثؼشبٖ ػٔٛد ٚ ٢لٌش ٔـغ َٛثب فوبٞٚ ٢بث٥ز ػّف ٣وٙبس ٔ ٣آٔذ٘ذ دس ٔلش
٘٥ض ا٘ذ٤ـٞٚ ٝبث ٣سٛػي ػٕبٓز ا٘لبس اِؼٔ ١ٙحٕذ ١٤سؿذ ٔ ٣وشد .حش ٣آطبس ا٘ذ٤ـ ٝػّف ٣دس ص٘ذاٟ٘ب ٓٞ
ٔـشش ٢د٥ذا ٔ ٣وشد .سفىش سىف٥ش ٢دس ؿشا٤ي ػخز حجغ دس ٔ٥بٖ ص٘ذا٘٥بٖ سٚاع ٤بفز ٚثشخ ٣وشبة ٔٔبِٓ ف٣
اٌِش٤ك ػ٥ذ لٌت سا ٔحٛس سفىش خٛد لشاس دادٔٔ ٚ ٜشمذ ث ٝوفش ػبٔٔ ٝؿذ٘ذٞ .و٥ج ٣دس ٔمبثُ ٌشا٤ؾ لٌج ٣وٝ
دس ص٘ذاٖ ثٛػٛد آٔذ ٜثٛد وشبة دٓب ٠ال لوب ٠سا ٘ٛؿز ٚاخٛاٖ سا ٔجّغبٖ دٔٔ ٗ٤شف ٣وشد ٘ ٝوؼب٘ ٣و ٝثٝ
لوبٚر دسثبس ٜإ٤بٖ افشاد ٔ ٣دشداص٘ذ .13ػ٥ذ لٌت ث ٝخبًش ثٕ٥بس ٢اص ص٘ذاٖ آصاد ؿذ أب ث ٝخبًش لج َٛسٞجش٢
ٌش ٜٚػش ٚ ٢اسٟبْ سًٛئ ٝثش هذ حىٔٛز ثبصداؿزٔ ،حبوٕ ٚ ٝدس ػبَ1966آذاْ ؿذ.
ثب س ٢ٚوبس آٔذٖ ا٘ٛس ػبدار ص٘ذا٘٥بٖ ػٕبٓز اص ػّٕٞ ٝو٥ج ٣دس ػبَ 1971آصاد ؿذ٘ذ .اخٛاٖ فٔبِ٥ز خٛد
سا اص ػش ٌشفز أب ا ٗ٤فٔبِ٥ز ثب اص ٓٞدبؿ٥ذٌ ٣ػٕبٓز ٕٞشا ٜثٛد ٚسالؿٟبٞ ٢و٥ج ٣ثشا ٢اسحبد ٘ ٓٞش٥ؼٝ
چٙذا٘٘ ٣ذاؿز .ثب فٛر ٞو٥ج ٣دس ٕٓ 1973ش سّٕؼب٘ ٣ثٛٙٓ ٝاٖ ٔشؿذ ٓبْ ا٘شخبة ؿذ .ا ٚثب سغ٥٥ش س٤ٚىشد
اخٛاٖ دس ِ٘بْ سـى٥الس ٣داخّٛٔ ٚ ٣اػ ٟٝثب احضاة ٔلش سـى٥الر اخٛاٖ سا ٔؼذدا اح٥ب وشد .دس ا ٗ٤ػبِٟب ثٛد
ؤ ٝؼّغ اخٛاٖ(٥ٞبر سبػ٥ؼ ٣ػبثك) ثب سا٥ٌ ٢شٔ ٢خف ٣ؿىُ ٌشفز .أ ٗ٤ؼّغ ا٘شخبة آوب ٢دفشش سجّ٥غ
وُ ٔ ٚشؿذ ٓبْ سا ثشأ ٢ذر ٔحذٚد ٢ثش ٟٓذ ٜداؿز .ػٕبٓز اخٛاٖ اص ٤ه ػٕبٓز ا٘حلبس ًّت ؤ ٝخبِف
ِ٘بْ حضث ٣ثٛد ث٤ ٝه حضة ػ٥بػ ٣و ٝسٔذد احضاة سا ٔ ٣دز٤شفز سجذ ُ٤ؿذ .دس ٓ ٗ٥حبَ اخٛاٖ ٔؼٛص
فٔبِ٥ز حضث ٣سا ٘ذاؿز .س٤ٚىشد سؼبٔحٔ ٚ ٣ؼبِٕز ػٕٓ ٢ٛش سّٕؼب٘ٛٔ ٣سد دز٤شؽ ٘ؼُ ػٙش ٣اخٛاٖ ٘جٛد ٚ
آٟ٘ب ث ٝؿذر ثب ػبصؿىبس ٢ػبدار ثب اػشائٔ ُ٥خبِفز ٔ ٣وشد٘ذٔ .خبِفز اخٛاٖ ثب لشاسداد وٕخ د٤ٛ٤ذ ٚكّح
ثب اػشائٔ ُ٥مذٔٔ ٝمبثّ ٝػبدار ثب اخٛاٖ ٌ ٚشٟٞٚب ٢اػالٔ ٣سٙذس ٚؿذ و ٝدس ٘ش٥ؼ ٝدس ػبَ 1981خبِذ
اػالٔجٓ ٣ِٛو ٛػٕبٓز ػٟبد اػالٔ ٣ػبدار سا سشٚس وشد .ثب س ٢ٚوبس آٔذٖ ٔجبسن ػ٥بػز آؿشٌٔ ٣ّٔ ٣شح
13
ٌفش ٣ٔ ٝؿٛد و ٝا ٗ٤وشبة سٛػي دٍ٤ش ػشاٖ اخٛاٖ ٍ٘بؿش ٚ ٝثب ٕٞب ٣ٍٙٞثب ٞو٥ج ٣ث ٝا٘ ٚؼجز داد ٜؿذ.
ؿذٔ .جبسن ػٔ ٣وشد ثب ٌشٟٞٚب ٢سٙذس ٚاػالٔٔ ٣مبثّ ٚ ٝحؼبة آٟ٘ب سا اص ػٕبٓز اخٛاٖ ػذا وٙذ .دس ٔذر
صٔب٘ ٣و ٝسّٕؼب٘ ٣ث ٝثبص ػبص ٢ػٕبٓز دشداخش ٝثٛد آوب ٢اخٛاٖ و ٝدس ػٔٛد ٢ثٛد٘ذ ثٔ ٝلش ثبصٌـشٚ ٝ
آٔٛخشٞ ٝب ٢خٛد سا ثش ػٕبٓز اخٛاٖ دس صٔ ٝٙ٥ػّفٓ ٝ٥شه ٣ٔ ٝوشد٘ذ .دٙغ ػبَ ثٔذ اص ث ٝلذسر سػ٥ذٖ
ٔجبسنٕٓ ،ش سّٕؼب٘ ٣فٛر وشد ٔ ٚحٕذ حبٔذ اثٛاِٙلش ث ٝخبًش ػبثمٓ ٝو٤ٛز ٔشؿذ ٢اخٛاٖ سا ثش ٟٓذٜ
ٌشفز..أب ػٕبٓز ث٥ـشش سٛػي ٔلٌفٔ ٣ـٟٛس ٔ ٣ؿذٔ .ـٟٛس اص غفّز ِ٘بْ اػشفبد ٜوشدٌ ٚ ٜؼششؽ ٘ ٚفٛر
اخٛاٖ دس ٟ٘بدٞب ٢اػشٕبٓ ٣سا ص٤بد وشد .ػشٌشْ ؿذٖ دِٚز ثٌ ٝشٟٞٚب ٢سٙذسٔ ٚظُ ػٕبٓز ػٟبد ٚػٕبٓز
اػالٔٛٔ 14٣ػت غفّز اص اخ ٚ ٖٛلذسر ٤بفشٗ آٟ٘ب ؿذ سب ػب٥٤ى ٝدس ػبَ 1990اخٛاٖ ا٘شخبثبر سا ثِٛٙٔ ٝس
فـبس ثش دِٚز ثشا ٢اكالح لٛا٘ ٗ٥ا٘شخبث ٣سحش ٓ٤وشد .دغ اص آٖ دس ػش٤بٖ اؿغبَ و٤ٛز سٛػي ٓشاق ٚ ٚسٚد
٘٥شٞٚب ٢آٔش٤ىب ٣٤ثٌٙٔ ٝم ٝثب ٔٛهْ ٔجبسن ٔخبِفز وشد .اخٛاٖ ٔخبِف ػشػخز حوٛس ٘٥شٞٚب ٢خبسػٚ ٣
آٔش٤ىب ٣٤ثٛد٘ذ دسحبِ٥ىٔ ٝجبسن ثب ػبٔٔ ٝث ٗ٥إُِّ ٕٞشا ٣ٔ ٣ٞوشد 15.ا ٗ٤ؿش ّٚسٙؾ ٔ٥بٖ اخٛاٖ ٔ ٚجبسن
ثٛدٔ .جبسن اص ػبَٔ 1994مبثّ ٝثب اخٛاٖ سا ثب دػشٍ٥ش ٢ػشاٖ ٚثشخ ٣اص ٓوب ٢آٖ ؿش ّٚوشد ٚسب ا٘مالة
ٔلش ٕٞچٙبٖ ادأ ٝداد .دس ػبَ ٔ2002ـٟٛس اص د٘٥ب سفز ٚدغ اص آٖ ٔبٔٞ ٖٛو٥ج٥٘ ٣ض سٟٙب د ٚػبَ دس اٗ٤
ػٕز ثٛد .س ٢ٚوبس آٔذٖ ٓبوف ٕٞضٔبٖ ثب ا٤ؼبد فوب ٢ثبص ػ٥بػ ٣ثٛد .دس فبكّ٥ٔ ٝبٖ ػبِٟب2004 ٢سب 2006
ٚدس فوب ٢ثبص ػ٥بػ ،٣اخٛاٖ ث ٝكٛسر افشاد ٔؼشمُ دس ا٘شخبثبر دبسِٕب٘ٛٔ ٣فك ؿذ٘ذ ٤ه دٙؼٓ كٙذِٟ٥ب سا ثٝ
خٛد اخشلبف دٙٞذ .ا ٗ٤دسحبِ ٣ثٛد و ٝاخٛاٖ ث ٝكٛسر ٤ه حضة سػٕ ٣فٔبِ٥ز ٘ذاؿز .أب ا ٗ٤فوب ثٝ
ػشٓز ثب سٔذ ُ٤لب٘ ٖٛا٘شخبثبر اص ث ٗ٥سفز ٚثبس دٍ٤ش اخٛاٖ ثب ٔمبثّ ٝدِٚز ٔٛاػ ٝؿذ٘ذ 16.دس ا ٗ٤صٔبٖ دٚ
ٌشا٤ؾ اكالحٔ ٚ ٣حبفِ ٝوبس دس ٔ٥بٖ اخٛاٖ اص ٔ ٓٞشٕب٤ض ٔ ٣ؿذ٘ذٌ .ش ٜٚاكالح ٣آالْ وشد٘ذ و ٝاخٛاٖ اص
ػٕبٓش ٣ػٟب٘ ٣ث٤ ٝه حضة ٣ًٙٚسجذ ُ٤ؿذ ٚ ٜثِٛ ٝاصْ دٔٛوشاػ ٣دب٤جٙذ اػز .سب ػب٥٤ىِ٘ ٝبسر ٕٓ ٣ٔٛثش
ػٕبٓز ٕٝٞ ٚحمٛق ؿٟش٘ٚذ ٢اص ػّٕ ٝسؼب٥ٔ ٢ٚبٖ صٖ ٔ ٚشد ٔ ٚؼّٕبٖ ٚغ٥ش ٔؼّٕبٖ دس سػ٥ذٖ ثٙٔ ٝلت
س٤بػز ػٕٟٛس ٢سا ٔ ٣دز٤شد .حش ٣ث ٝسٟٔذار وـٛس دس لجبَ دٍ٤ش وـٛسٞب ٔظُ اػشائ ُ٥دب٤جٙذ اػز .دسحبِ٥ىٝ
14
ٞش چٙذ ثِ٘ ٝش ٔ ٣سػذ وٌ ٝشٟٞٚب ٢ػٟبدٔ ٢لش ٢ؤ ٝشبطش اص سفىش ػ٥ذ لٌت ٞؼشٙذ اص اخٛاٖ إِؼّٕٙٔ ٗ٥ـٔت ؿذ ٜثبؿٙذ أب دس ٚالْ اسسجبى ص٤بد٢
ٔ٥بٖ اٌ ٗ٤شٟٞٚب ثب اخٛاٖ ٚػٛد ٘ذاسد ٚسٟٙب ػٕبٓز إِؼّٕٞ ٗ٥ؼشٙذ و ٝآوب ٢آٖ ٓو ٛاخٛاٖ ثٛد ٚ ٜثب سإٙٞب ٣٤حؼٗ ٞو٥ج ٣اص ا ٗ٤سفىش دػز
ثشداؿشٙذ) http://digital.ahram.org.eg/articles.aspx?Serial=872175&eid=3214 (.
15
اإلخٛاٖ_إِؼّٕٚ_ٖٛأصٔ_١اِخّ٥غ_اِظب٘http://ikhwanwiki.com/index.php?title١٥
16
حؼبْ سٕبْ ،االخٛاٖ إِؼّٕٗ ػٛٙار ٔبلجُ اِظٛس ،٠داسِـشٚق ٔلش ،چبح د2013 ْٚف24
ٌش ٜٚػٙشٔ ٚ ٣حبفِ ٝوبس اخٛاٖ وٙٔ ٝبكت ٔشؿذ ٓبْ ٔ ٚىشت اسؿبد سا ثٟٓ ٝذ ٜداؿشٙذ ثٕٞ ٝبٖ ا٤ذٞ ٜب٢
ػبثك خٛد ٚفبداس ٔب٘ذ٘ذ ٚدس ٔٛاسد ثبال ثب ٌش ٜٚاكالحٔ ٣خبِفز وشد٘ذٛٔ 17 .هْ كش٤ح ٔلٌفٔ ٣ـٟٛس وٝ
ػض ٚسٞجشاٖ ٔحبفِ ٝوبس ثب ٌشا٤ؾ ػّف ٣اخٛاٖ ث ٝحؼبة ٔ ٣آ٤ذ دس صٔ٘ ٝٙ٥بٔضد ٢س٤بػز ػٕٟٛس ٢لجٌٞ ٣ب
ٔٛػت ثشٚص سٙؾ دس ػبٔٔٔ ٝلش ؿذ 18.اخٛاٖ دس ػبَ 2010ثبس دٍ٤ش سلذٙٔ ٢لت س٤بػز ػٕٟٛس ٢سٛػي
ص٘بٖ ٚلجٌ٥بٖ سا ٘ف ٣وشد ٚ ٜا٘شخبثبر 2011س٤بػز ػٕٟٛس ٢سا سحش ٓ٤وشد٘ذ .دس ػش٤بٖ ا٘مالة ٔلش دس
25طا٘ 2011 ٝ٤ٛسـى٥الر ػبصٔب٘ ٣اخٛاٖ ث ٝد٘جبَ ٤بفشٗ سا ٜحُ ٔؼبِٕز آٔ٥ض ٌ ٚفشٍ ٛثب ِ٘بٔ٥بٖ حبوٓ ثٛد
أب ػٛا٘بٖ ثذ ٖٚسٛػ ٝثٛٔ ٝاهْ ػشاٖ اخٛاٖ ث ٝخ٥بثبٟ٘ب آٔذٌ ٚ ٜفشٍ ٛثب ِ٘بٔ٥بٖ سا ٔحى ٣ٔ ْٛوشد٘ذ.
دس 21فٛس2011 ١٤ثٔذ اص وٙبس٥ٌ ٜش ٢حؼٔ ٣ٙجبسن اص حىٔٛز ٔحٕذ ثذ ْ٤سٞجش اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥آالْ وشد وٝ
اخٛاٖ سلٕ ٓ٥ث ٝسأػ٥غ حضة ػ٥بػٌ ٣شفش ٝاػزٓ .19و٤ٛز دس ا ٗ٤حضة ثشا ٕٝٞ ٢حش ٣ص٘بٖ ٔ ٚؼ٥ح٥بٖ ٘٥ض
أىبٖ دز٤ش اػز .ا ٗ٤حضة ث ٝس٤بػز ٔحٕذ ٔشػ٘ ٚ ٣ب٤ت س٥٤ؼٓ ٣لبْ أِش٤بٖ ٚسف٥ك حج٥ت ٔؼ٥حٚ 20٣
دث٥ش وّ ٣ػٔذ اِىشبس ٣ٙؿىُ ٌشفز ٚدس ا٘شخبثبر ٔؼّغ سٛا٘ؼز 213كٙذِ ٣سا ث ٝخٛد اخشلبف دٞذ .أب
ػخٙبٖ ثشخ ٣اص ػشاٖ اخٛاٖ چٔ ٖٛحٕٛد ٓضر ٚػٔذ اِحؼ ٣ٙ٥دسثبس ٜالبٔ ٝاحىبْ اػالٔٛٔ ٣ػت آششام
ػب٤ش احضاة ؿذ .چشا و ٝاخٛاٖ سحز ٓٛٙاٖ حضة ػ٥بػٔ ٣ذ٘ ٚ ٣سىظش ٌشا ٚاسد ٔ٥ذاٖ ؿذ ٜأب ثٔذ اص د٥شٚص٢
دس ٔؼّغ د٘جبَ ثشدب ٣٤حىٔٛز د ٣ٙ٤اػزٕٞ 21.ضٔبٖ ٌش ٣ٞٚاص اخٛاٖ و ٝد٤ذٌب ٣ٞاكالح ٣داؿشٙذ اص اخٛاٖ
ػذا ؿذ ٚ ٜحضة ٚػي اػالٔ ٣سا سبػ٥غ وشد٘ذ .اٌ ٗ٤ش ٜٚو ٝاص دب٘ضد ٜػبَ د٥ؾ ثذ٘جبَ سبػ٥غ حضة ثٛد٘ذ اص
ٔٙشمذاٖ ػش٤بٖ ٔحبفِ ٝوبس ثب ٌشا٤ؾ ػّف ٣اخٛاٖ ثٛد٘ذ .دس فوب ٢ثٔذ اص ا٘مالة ٔلش ػٕبٓز اػالٔ ٣و ٝد٥شٚ
ا٘ذ٤ـ ٝسىف٥ش ٔؼشْٕ ٚحبوٓ ثٛد ٚحش ٣ػّفٞ ٣ب ٘٥ض ث ٝفىش سـى ُ٥حضة ػ٥بػ ٣افشبد٘ذ٘ .ش٥ؼ ٝسحبِف ٔ٥بٖ
ٌشٟٞٚبٔ ٢خشّف اػالٔ ٣دس ا٘شخبثبر س٤بػز ػٕٟٛسٔ 2012 ٢لشٔ ،شػ ٣ثٛٙٓ ٝاٖ ا ٗ٥ِٚس٥٤غ ػٕٟٛس ٢ثٔذ
17
حؼبْ سٕبْٕٞ ،بٖ ،ف 20سب 28
18
ٓجذاِشح ،٣ّٓ ٓ٥االخٛاٖ إِؼّٕ ٗٔ ٖٛحؼٗ اِجٙبء أِٟ ٣ذٓ ٢بوفٔ ،شوض أِشثِّ ٣جحٛص ٚاِذساػبر ،چبح د ،2010 ْٚف ٚ 267ف328
19
http://www.ikhwanonline.com
20
http://www.almasryalyoum.com/news/details/134894
21
ػٟبد ٓٛد ،٠ػمٛى د ١ِٚاالخٛاٖ ،ا٘شـبسار وٛٙص ٔلش چبح ا 2013 َٚف ٚ 96ف104
اص ا٘مالة ا٘شخبة ؿذ .أب ٘بسٛا٘ ٣ا ٚدس اداس ٜوـٛس ٚآصاد وشدٖ ػّف٥بٖ سٙذس ٚ ٚػٟبد ٢اص ص٘ذاٖ ٔٛػت
افضا٤ؾ ٘ب أ ٚ ٣ٙخـ٘ٛز دس ٔلش ؿذ .22اص اٙ٤ش ٚسِبٞشار ثش هذ ٔشػ ٣ؿىُ ٌشفز ٔ ٚخبِفبٖ خٛاػشبس وٙبسٜ
ٌ٥شٔ ٢شػ ٣ؿذ٘ذ .دس 12س٥ش ٔب( 1392 ٜػ ْٛطٚئٔ )2013 ٝ٥شػ ٣ً ٣وٛدسب ٚ ٣٤ثب ث٥ب٘ ٝ٥فشٔب٘ذ ٜاسسؾ ٔلش
ٓجذاِفشبح اِؼ٥ؼ ٚ ٣حٕب٤ز ٕ٘بٙ٤ذٔ ٜخبِفبٖ دِٚز ٔحٕذ اِجشادٓ ،٣ؿ٥خ االصٞش ؿ٥خ احٕذ اٌِ٥ت ٚدبح
ٔؼ٥ح٥بٖ لجٌٔ ٣لش اص لذسر ثشوٙبس ٚػذغ ثبصداؿز ؿذ .23اثٛأِال ٔبه ٣س٥٤غ حضة ٚػي ٘٥ض ؤ ٝخبِف
وٛدسب ٢هذ ٔشػ ٣ثٛد ٘٥ض ثبصداؿز ؿذ 24.دس حبِ٥ىٓ ٝجذإِ ٓٔٙاثٛاِفشٛح س٥٤غ حضة ٔلش اِم ٣ّٓ ١٤ٛسغٓ
ٔخبِفز ثب وٛدسبِ٘ ٢بٔ ٚ ٣وٙبس ٌزاؿشٗ ٔشػ ٣خٛاػشبس ثشٌضاس ٢ا٘شخبثبر ٔؼذد ٚحُ ٚفلُ ٔؼبِٕز آٔ٥ض
ثحشاٖ ثٛػٛد آٔذ ٜؿذ٘ذ25.دس آخشٛٔ ٗ٤هْ ٌ٥ش ٢اثٛاِفشٛح اص اخٛاٖ خٛاػش ٝاػز و ٝاص ٌٔبِج ٝحىٔٛز دػز
26
وـ٥ذ ٚ ٜاػبص ٜدٙٞذ و ٝسب ٕٝٞػش٤بٟ٘ب ٢ػ٥بػ ٣ػبٔٔ ٝثب ٓمُ ٚدسا٤ز ٔشحّ ٝػذ٤ذ ٢سا آغبص وٙٙذ
افکار اخًان
سفىشار ٔزٞج٣
اخٛاٖ إِؼٌّٕ ٗ٥ش ٣ٞٚاص ا ُٞػٙز ٔلش اػز و ٝؿبِٛد ٜفىش ٢آ٘شا حؼٗ اِجٙب دس صٔبٖ ح٥بسؾ ثب سجٗ٥٥
اك ٣ِٛد ٣س٤ض ٢وشد .اِجٙب دس سػبِ ١اِشٔبِ ٓ٥دس سٛه٥ح «ف »ٟٓو ٝا ٗ٥ِٚسوٗ اص اسوبٖ «ثٔ٥ز» اػز ث٥ؼز اكُ
سا ث ٝكٛسر خالك ٝروش ٔ ٣وٙذ .ا ٗ٤اك َٛآشمبدار اخٛاٖ سا دس صٔٙٔ ٝٙ٥بثْ ٔٔشفش ٚ ٣اك ٣ّٕٓ َٛث٥بٖ ٔ٣
وٙذ .غضاِ ٣هٕٗ ؿشح ا ٗ٤اك َٛدس وشبة «دُػشٛس اِٛحذ ٠اِظمبف ،»١٥د ٜاكُ دٍ٤ش ث ٝا ٗ٤اك َٛث٥ؼشٍب٘ ٝاهبفٝ
ٔ ٣وٙذ 27و ٝث٥ـشش دس صٔ ٝٙ٥أٛس اػشٕبٓ ٣اص خب٘ٛاد ٜسب ػبٔٔ ٝػٟب٘ ٣اػز ٣ٔ .سٛاٖ دس ػ ٝصٔ ٝٙ٥آشمبدار،
فم ٚ ٝاخالق ،سفىشار ٔزٞج ٣اخٛاٖ سا دػش ٝثٙذ ٢وشد و ٝدسثشداس٘ذ ٜاك َٛث٥ؼز ٌب٘٥٘ ٝض ٔ ٣ثبؿذ.
22
ػٟبد ٓٛدٕٞ ،ٜبٖ ف 154-130
23
اِشئ٥غ-إِلش-٢إِٔضٔ-َٚحٕذٔ-شػhttp://www.aljazeera.net/news/reportsandinterviews٣
24
حٛادصٚ-لوب٤ب-519351/اِمجنّٓ-ى-أث-ٛأِالٔ-بهىٓٚ-لبْ-ػٌّبٖhttp://www.alwafd.org/
25
http://www.shorouknews.com/news/view.aspx?cdate=29062014&id=55a7c93c-dad9-4cdd-878d-
32e37940a19b
26
http://www.shorouknews.com/columns/view.aspx?cdate=26092013&id=5ea20698-5cbe-4d83-9311-
5a938f2f8de0
27
غضاِ ،٣سشاطٙب اِفىش ٢ف٥ٔ ٣ضاٖ اِـشّ ،داسِـشٚق ٔلش ،چبح دٙؼٓ ٞ1424ـ ف340
٘ىش ٝا ٢و ٝثب٤ذ ٔٛسد سٛػ ٝلشاس ٌ٥شد ا ٗ٤اػز و ٝاخٛاٖ ٕٛٞاس ٜثذ٘جبَ ٤بفشٗ سا ٣ٞثشا ٢حُ خلٔٛبر ثٛػٛد
آٔذ ٜاص اخشالفبر ٔزٞج ٣دس ٔ٥بٖ ٔؼّٕب٘بٖ اػز اص اٙ٤ش ٚوٕشش ثٛٔ ٝاسد اخشالف ٣دشداخش ٚ ٝػٔ ٣دس ػْٕ
ِ٘شار داؿش ٝا٘ذ .اِجٙب دس دبػخ ث ٝوؼ ٣و ٝدسثبس ٜسٛػُ اص ا ٚػٛاَ وشد ٜثٛد ثؼب ٢دبػخ ػٛاَ ،ث ٝاٍ٘٥ض ٜا ٚاص
ا ٗ٤ػٛاَ ٚدشداخشٗ ثٔ ٝؼبئُ اخشالف ٣دشداخشٔ ٚ ٝخبًجبٖ خٛد سا ث ٝسٞب وشدٖ ٔؼبئُ اخشالف ٚ ٣آٔٛخشٗ
28
اك َٛد ُٕٓ ٚ ٗ٤ث ٝاخالق ٚفوبٚ ٚ ُ٤اػجبر ٔ ٚؼشحجبر دٓٛر ٔ ٣وٙذ.
آشمبدار
اص ِ٘ش آشمبد ٢اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥خٛد سا دس ٔؼ٥ش سىبُٔ دفبّ ٓمال٘ ٣اص د ٣ٔ ٗ٤دا٘ٙذ .اص ِ٘ش آ٘بٖ فشق والٔ٣
اؿبٓشٔ ٚ ٜبسش٤ذٔ ٝ٤شحّ ٝا ٢اص سبس٤خ ّٓٓ والْ ثٛد ّٓٓ ٚ ٜوالْ ٘جب٤ذ ث ٝآٖ ٔٙحلش ؿٛد ثّى ٝثب٤ذ ثب ثبصٌـز
ث ٝلشاٖ ٚػٙز آٖ سا سىبُٔ ثخـ٥ذ .ػٔ٥ذ ح ٢ٛثٛػٛد آٔذٖ ّٓٓ ٓمب٤ذ سا هشٚسر ػبٔٔ ٝس ٚث ٝسؿذ ٔؼّٕب٘بٖ
ث ٝحؼبة ٔ ٣آٚسد ٢ٚ .ؿىُ ٌ٥ش ٢فشق والٔ ٣اؿٔشٔ ٚ ٢بسش٤ذ ٢سا دس ا ٗ٤ساػشب سٛك٥ف ٔ ٣وٙذ ٚالصٔٝ
اٙ٤ى ٝوؼ ٣دچبس اؿشجبٞبر آشمبد٘ ٢ـٛد سا ٌٔبِٔ ٝدس صٔٔ ٝٙ٥ؼب ُ٤آشمبد ٣ٔ ٢دا٘ذٔ 29.ف ْٟٛػّف ٣ثٛدٖ
اخٛاٖ ٛٔ ٚاهْ آٟ٘ب دس صٔ ٝٙ٥كفبر خجش ،٢فشق اػالٕٔٞ ٣چ ٖٛؿٔ ٚ ٝٔ٥شلٛف ،ٝسٛػُ ٚص٤بسر لجٛس ثٝ
سلفیه
ثٙبء صٔب٘ ٣و ٣ٔ ٝخٛاٞذ اخٛاٖ سا ٔٔشف ٣وٙذ ٔ٤ٌٛ ٣ذ :اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥دٓٛس ٣ػّف ٣اػز چشا و ٝث ٝثبصٌـز
ث ٝاػالْ اص ػشچـٕ ٝصالَ وشبة خذا ٚػٙز د٥بٔجشؽ دٓٛر ٔ ٣وٙذ ُٕٓ 30.ث ٝلشاٖ ٚػٙز ٚد٥ش ٢ٚاص ؿٜٛ٥
ػّف كبِح اص كحبث ٚ ٝسبثٔ ٗ٥ثبسٞب ٔٛسد سبو٥ذ اِجٙبلشاس ٌشفش ٝاػز .أب ػّفٛٔ ٝ٥سد ِ٘ش اِجٙب ،حشوش ٣دس ػٟز
ؿىُ ٌ٥ش ٢ػبٔٔ ٝاػالٔ ٚ ٣حىٔٛش ٣ث ٝؿ ٜٛ٥خّفب اػز .دس حم٥مز ػّفٛٔ ٝ٥سد ِ٘ش اخٛاٖ ،د ٚؿبخل ٝداسد
ا :َٚثبصٌـز ث ٝاػالْ اك ُ٥و ٝاص ٔٙجْ لشاٖ ٚػٙز سشا٤ٚذ ٜثبؿذ ٚاص خشافبر ٚا٘حشافبر دٚس ثبؿذ 31.د:ْٚ
28
اِجٙبٔ ،زوشار اِذٓ ٚ ٠ٛاِذآ ،١٥ف63
29
ح ٢ٛػٔ٥ذ ،ػٛالر ف ٣اِفم ٗ٥ٟاِىج٥ش ٚاألوجش ،لبٞشٛٔ ،ٜػؼ ١اِخّ٥غ أِشثٞ1408 ،٣ـ ف66
30
حؼٗ اِجٙبٔ ،ؼٕ ١ٓٛسػب ُ٤ف258
31
ؿحبسٔ ،ٝحٕذ كمش ،اِٛػ ٝاِؼّفِ ٣ؼٕبٓ ١االخٛاٖ إِؼّٕ ،ٖٛداس اِخّفبء اِشاؿذ - ٗ٤داس اِفشح اإلػالٔ ،٣إػىٙذس ،١٤چبح اٞ 1433 ،َٚـ ف58
ؿىُ ٌ٥ش ٢ػبٔٔ ٝا ٢و ٝؿج ٝ٥ػبٔٔ ٝاػالٔ ٣دس صٔبٖ ػّف ٣ٙٔ٤كحبث ٚ ٝسبثٔ ٗ٥ثبؿذ .32ػبٔٔ ٝا ٢وٝ
ٔؼّٕب٘بٖ ثش ٔحٛس ٤ه خّ٥فٔ ٝشحذ ثٛد٘ذ ٚثضسٌشش ٗ٤لذسر ػٟبٖ ث ٝحؼبة ٔ ٣آٔذ٘ذ .دس ٓ ٗ٥حبَ ػّف٣
ٌش ٢اِجٙب ث ٝؿ ٜٛ٥ػّف٥بٖ د٥ش ٚاثٗ س٥٘ ٝ٥ٕ٥ؼز .چشا و ٝاِجٙب ثشخالف سفىش ػّف ٣الٛاَ كحبث ٝسا دس كٛسر
سٌبثك ثب لشاٖ ٚػٙز ٔ ٣دز٤شد ٚدس ثحض كفبر خجش ٢سٛلف سا ثش ُبٞش ٌشا ٣٤سشػ٥ح ٔ ٣دٞذ ٚاص سىف٥ش
دش٥ٞض وشد ٚ ٜثذ٘جبَ سمش٤ت ٔزاٞت ٚاسحبد ٔ٥بٖ ٔؼّٕب٘بٖ اػز 33.اِجٙبسٛػُ ث ٝد٥بٔجش سا ٔؼبِ ٝا ٢فشٓ-٣ٔ ٣
دا٘ذ دسحبِ٥ى ٝػّف ٝ٥آ٘شا ؿشن ث ٝحؼبة ٔ ٣آٚس٘ذ 34 .د٤ذٌب ٜاِجٙب دس صٔ٘ ٝٙ٥مؾ اػشٕبٓ ٣ص٘بٖ ،اػشفبد ٜاص
ٙٞشٞبٔ ٢شذا َٚدس ػبٔٔ ٝچٛٔ ٖٛػ٥م ٚ ٣دٔٛوشاػ ٣ثب ػّف ٝ٥ثؼ٥بس سفبٚر داسد .سفبٚر دٍ٤ش ػّفٞٚ ٝ٥بث ٣ثب
ػّفٛٔ ٝ٥سد ِ٘ش اخٛاٖ دس ُبٞش ٌشآ ٚ ٣٤ذْ سٛػ ٝثٓ ٝمُ دس صٔ ٝٙ٥سفؼ٥ش ٘مُ ٚاداس ٜػبٔٔ ٝثش اػبع ٓمُ
اػز .اُ ٗ٤بٞش ٌشاٛٔ ٣٤ػت ؿذ ٜاػز و ٝػّفٞ ٣بٞٚ ٢بث ٣ث ٝأٛس ُبٞشٕٞ ٢چ ٖٛدٛؿؾ ص٘بٖ ٚس٤ؾ
داؿشٗ ٔشداٖ ٚسخش٤ت لجٛس سٛػ ٝوٙٙذ ٚػب٤ش فشق اػالٔ ٣سا سىف٥ش وٙٙذ .دس حبِ٥ى ٝأ ٗ٤ؼب ُ٤چٙذاٖ ٔٛسد
سٛػ ٝاخٛاٖ ٘جٛد ٚ ٜث٥ـشش ث ٝد٘جبَ اسحبد ٔؼّٕب٘بٖ ٚاكالح ػبٔٔ ٝثب اػشفبد ٜاص سؼبسة ثـش ٢ثبؿٙذ .حش٣
ػبخشبس سـى٥الس ٣اخٛاٖ ٚؿىُ دادٖ حضة ٚػٕبٓش ٣خبف سحز ٓٛٙاٖ اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥ثش خالف آٔٛصٜ
ٞب ٢ػّف ٚ ٣ث٥ـشش اٍِ٥ٌ ٛش ٢اص ػٕبٓشٟب ٢كٛف ٣ٔ ٣ثبؿذ .اص ا ٗ٤س ٚثخبًش ػبصٔب٘ذ ٣ٞػٕبٓز سحز اٗ٤
٘بْ ٚثٛٙٓ ٝاٖ ٤ى ٣اص 72فشلٌٕ ٝشاٛٔ ٜسد ا٘شمبد ػّف٥بٖ ٞٚبث ٣لشاس ٌشفش ٝاػز .35سبو٥ذ اِجٙب ثش ػّف ٣ثٛدٖ
حشوز اخٛاٖ ٚ 36سلش٤ح ثشخ ٣دٍ٤ش اص ؿخل٥زٞب ثش د٥شٓ ٢ٚم٥ذس ٣اص ػّف كبِح ٚ37دس ٓ ٗ٥حبَ ٓذْ
دب٤جٙذ ٢ثٓ ٝمب٤ذ ػّف٥بٖ ٔٛػت ؿذ ٜاػز ؤ ٝخبِفبٖ اخٛاٖ آٟ٘ب سا ٔش ٟٓث ٝسزثزة ٘ ٚذاؿشٗ سلٛس ٚاهح ٚ
كح٥ح اص ٓم٥ذ ٜاػالٔ ٣وٙٙذ 38.أب ٌٕٔئٙب ِٔٛٙس اِجٙباص ػّف ٣ثٛدٖ حشوز اخٛاٖ ثب ٔف ْٟٛػّف ٝ٥دس ٘ضد ػّف٥بٖ
32
ؿحبسٔ ١حٕذ كمشٕٞ ،بٖ ف 19
33
حؼٗ اِجٙبٕٞ ،بٖ ف584
34
حؼٗ اِجٙبٕٞ ،بٖ ف 210
35
اِش٤غٓ ،ج ذأِض٤ض ثٗ س٤غ ،فشب ٢ٚائٕ ١ا ُٞاِؼ ١ٙاِؼّف ٗ٥٥ف ٣ػٕبٓ ١اِشجّ٥غ ٚاالخٛاٖ إِؼّٕ ،ٗ٥ثشٌشفش ٝاص دبٍ٤ب ٜاالػالْ أِش٥ك ف 19
36
حؼٗ اِجٙبٕٞ ،بٖ ف258
37
ػبػٓ ِّٔ ،ُّٟٟذٓب ٠فمي ،ف 34ث٘ ٝمُ اص ٔحٕذ ثٗ ػ٥ف أِؼٕٚ ،٣لفبر ْٔ وشبة ِّذٓب ٠فمي ،چبح د1409 ْٚث ٣ػب ،ف13؛فشح٤ ٣ىٕٗٞ ،بٖ ف6
38
٘ٛس ،ٜاْ اٛ٤ة ،االهٛاء اِؼّف ٣ّٓ ١٥اِؼٕبٓ ١االخٛا٘ ،١٥داساالطبسٔ ،لش ،چبح ا ْ2004 َٚف20
سٙذسٞٚ ٚ ٚبث٥بٖ سفبٚر داسد .حش ٣آؿٙب٤بٖ ثب ٌشٟٞٚب ٢ػّف ٣دس ٔلش اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥سا دس سد٤ف ٌشٟٞٚب٢
39
ػّف ٣روش ٕ٘ ٣وٙٙذ.
ٞش چٙذ اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥دس آشمبدار ٕٞچٙبٖ سبثْ اك َٛث٥ؼز ٌب٘ ٝاِجٙب ٞؼشٙذ أب ٓٛأُ ٔشٔذدٛٔ ٢ػت ؿذ
و ٝثشخ ٣اص سٞجشاٖ اخٛاٖ ث ٝػٕز ػّفٞٚ ٝ٥بثٌ ٣شا٤ؾ د٥ذا وٙٙذ .اص ػّٕ ٝاٛٓ ٗ٤أُ ٔ ٣سٛاٖ ٟٔبػشر ثشخ٣
اص ػشاٖ اخٛاٖ دس صٔبٖ ػٕبَ ٓجذاِٙبكش ٚػبدار ثٓ ٝشثؼشبٖ ػٔٛد ٚ ٢سٚاع ٤بفشٗ سفىش ػّفٞٚ ٚ ٝ٥بث٥ز دس
ٔلش ٚ 40لذسر ٤بفشٗ وؼب٘ ٣و ٝدس ٓشثؼشبٖ ص٘ذٌ ٣وشدٔ ٚ ٜب ُ٤ث ٝسفىشار ػ٥ذلٌت ثٛد٘ذ دس ػبصٔبٖ
صفات خبری
اِجٙب دس صٔ ٝٙ٥كفبر خجش ٢دس ٔ٥بٖ دٌ ٚشُ ٜٚبٞشٌشا ٚسٌٔ ُ٥وٙٙذ ٜكفبر خجشً ،٢شفذاس سٛلف دس ٔٔ ٣ٙاٗ٤
كفبر اػز ٞش چٙذ سب ُ٤ٚوٙٙذٌبٖ ا ٗ٤كفبر سا ٘٥ض ٔٔزٚس ٔ ٣داسدٔٔ ٢ٚ .شمذ اػز و ٝػّف ًشفذاس حُٕ ثش
ُبٞش ٘جٛد ٚ ٜدسثبس ٜآٖ سٛلف ٔ ٣وشد ٜا٘ذ .خّف ٘٥ض آ٘شا ث ٝسب ُ٤ٚثشد ٜا٘ذ و ٝسب صٔب٘ ٣و ٝثب اك َٛؿشٔ٤ز
ٔٙبفبس٘ ٣ذاؿش ٝثبؿذ اؿىبَ ٘ذاسد ٢ٚ .سالؽ داسد سب اخشالف ٔ٥بٖ خّف ٚػّف سا ث ٣ا٥ٕٞز ػّ ٜٛدادٚ ٜ
ٔؼبِ ٟٓٔ ٝسش سا اسحبد ٔؼّٕب٘بٖ ٔٔشف ٣وٙذ .اِجٙب اثٛحبٔذ غضاِ ٚ ٣فخش ساص ٢سا دس ا ٗ٤صٔ ٝٙ٥ثِٕٓ ٝز ٤بد ٔ-٣
وٙذ 42دس ٓ ٗ٥حبَ ؿ ٜٛ٥ػّف و ٝدس ا ٗ٤ثبس ٜسٛلف ٔ ٣وشد ٜا٘ذ سا ػبِٓ سش ٚؿب٤ؼش ٝسجٔ٥ز دا٘ؼش ٚ ٝؿٜٛ٥
خّف سا ٕ٘٣دؼٙذد ٣ِٚسب ُ٤ٚخّف سا ػجج ٣ثشا ٢سىف٥ش آ٘بٖ ث ٝؿٕبس ٕ٘ ٣آٚسد چشا ؤٔ ٝشمذ اػز حش ٣ػّف
٘٥ض ٌب ٣ٞث ٝسب٣ٔ ُ٤ٚدشداخشٝا٘ذ اص ػّٕ ٝاحٕذ ثٗ حٙجُ و ٝدس ػٛٔ ٝسد ث ٝسب ُ٤ٚكفبر خجش ٢دشداخشٝ
اػز .43لشهب٥٘ ٢ٚض ػخٙبٖ اِجٙب دس صٔ ٝٙ٥كفبر خجش ٢سا ثب وٕ ٣سفل٘ ُ٥مُ ٚاص آٖ دفبّ وشد ٚ ٜدبػخ
ػّف٥ب٘ ٣و ٝثش اِجٙب ا٤شادٌشفش ٝا٘ذ سا ٘٥ض ٔ ٣دٞذ 44.غضاِ٥٘ ٣ض دس ثحض كفبر خجش ٢چ ٖٛاِجٙب سٛلف دس ا ٗ٤أٛس
39
ؿالً ،ٝاحٕذ صغّٔ ،َٛؼشمجُ اِشحٛالر داخُ اِش٥بس اِؼّف ٣فٔ ٣لشٔ ،مبِ ٝا ٢اص وٙفشا٘غ اِشحٛالر اِؼّفٔ ، ،١٥شوض اِذساػبر االػششاس٥ؼ ،ٝ٥اسدٖ2013 ،
ف 17- 15
40
حؼبْ سٕبْٓ ،جذإِ ٓٔٙاثِٛفشٛح ؿبٞذ ّٓ ٣سبس٤خ اِحشو ١االػالٔ ،١٥داسِـشٚق ،چبح د 2012 ْٚف 67
41
حؼبْ سٕبْ ،ػٛٙار ٔبلجُ اِظٛس ،٠ف 27
42
حؼٗ اِجٙبءٔ ،ؼٕ ١ٓٛسػب ،ُ٤سػبِ ١أِمب٤ذ ،اِلحٔ ٠ٛلش ،چبح ا1433 َٚف584
43
حؼٗ اِجٙبءٕٞ ،بٖ سػبِ ١أِمب٤ذ ف582
44
لشهبٛ٤ ،٢ٚػف ،االخٛاٖ إِؼّٕٔ ،ٖٛلشٔ ،ىشجٞٚ ١ج ،١چبح ا ،1420 َٚف327سب 344
سا سشػ٥ح ٔ ٣دٞذ ٔٔ ٚشمذ اػز وِ ٝض ٣ٔٚث ٝسٕشوض ثش أ ٗ٤جبحض ٚػٛد ٘ذاسد ٗ٥ٕٞ ٚلذس وٞ ٝش دٌ ٚشٜٚ
سٛلف وٙٙذ ٚ ٜسب ُ٤ٚوٙٙذ ٜثش سٙض ٝ٤رار خذا اؿششان داس٘ذ وبف ٣اػز وٞ ٝش دٔ ٚؼّٕبٖ ثبؿٙذ 45.دس ٓ ٗ٥حبَ
اص د٤ذٌب ٜػّفٔٔ ٝ٥بكش خٛد و ٝاِفبٍ سا ثذ ٖٚثشسػ ٣دل٥ك ٔٔ ٣ٙآٖ حُٕ ثش ُٛاٞش ٔ ٣وٙٙذ ا٘شمبد ٔ ٣وٙذ ٚ
ٔٔشمذ ث ٝسٙضٛٔ ٝ٤سد لج َٛاؿبٓش ٣ٔ ٜثبؿذ46.حش ٣دس ِ٘ش ٝ٤أ ٢شبخش سٛلف سا ثشاٛٓ ٢اْ ٚسب ُ٤ٚسا ثشإّٓ ٢ب
47
ثش سٛلف سشػ٥ح ٔ ٣دٞذ
تصًف
اِجٙب اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥سا «حم٥مش ٣كٛفٔٔ »٣شف ٣ٔ ٣وٙذ .ثذ ٣ٙٔٔ ٗ٤و ٝسلٛفًٟ ،بسر ٘فغ ،دبو٥ضٌ ٣آٖ ٚ
ٔذأٚز ثش ُٕٓ ٚسٍ٤ٚشدا٘ ٣اص خّك ٔ ٚحجز دس سا ٜخذا ٚد٘ٛ٥ذ ثب دٍ٤شاٖ دس وبس خ٥ش اػز 48.ا ٚسشث٥ز
اخالل ٣خٛد سا ٔش ٖٛٞؿ٥خ ًش٤مز حلبف ٣ٔ ٝ٥دا٘ذ .آوب ٢ػٕٔ٥ز اخٛاٖ ٔلش ٘٥ض دس فوب ٣٤سؿذ ٤بفش ٝا٘ذ
و ٝسلٛف ثؼ٥بس دش سً٘ اػز .اِجٙب اص ٔ٥بٖ د ٌٝ٘ٛ ٚسلٛف ٣و٤ ٝى ٣دَ سا اص سٛػ ٝث ٝخٛثٟ٥ب ٚثذٟ٤ب ٢خّك
ثبص ٔ ٣داسد ٚػبِه سا ٌٛؿ٘ ٝـ ٣ٔ ٗ٥وٙذ ٚدٍ٤ش ٢ث ٝآٔٛصؽ دادٖ ث ٝخّك ٕٞشا ٜثب ٕٙٞـ ٣ٙ٥ثب آ٘بٖ ٚ
ٓالع دسدٞب٤ـبٖ ٔ ٣دشداصد ،د ٣ٔٚسا ا٘شخبة ٔ ٣وٙذ .اص ِ٘ش اِجٙب سلٛف اٌش اص ٓضِز خبسع ؿٛد ٚثب ّٕٓب٢
االصٞش ثذ٘ٛ٥ذد ٚث ٝسشث٥ز ٔشدْ ثذشداصد ٘٥ش ٣ٕ٥ِٓ ٢ٚدس د٥ـجشد ػبٔٔ ٝخٛاٞذ داؿز 49.دس ٓ ٗ٥حبَ سلٛف٣
وٛٔ ٝسد سب٥٤ذ اخٛاٖ اػز سلٛف ٣دس ٔحذٚد ٜؿشّ ٚثب سى ٝ٥ثش لشاٖ ٚػٙز اػز .50اِجٙب سلش٤ح ٔ ٣وٙذ وٝ
وـف ٚؿٟٛد دِ ُ٥ؿشٓ ٣ث ٝحؼبة ٕ٘ ٣آ٤ذ 51دس حم٥مز كٛف٥ب٘ ٝاخٛاٖ إِؼّٕٚ ،ٗ٥حذر ٚػٛد اثٗ ٓشثٚ ٣
سلٛف فّؼفٛٔ ٣سد سب٥٤ذ ٕ٘ ٣ثبؿذ 52.ثّى ٝا ٗ٤سلٛف ث٥ـشش ػٙج ٝسشث٥ش ٚ ٣اخالل ٣داسد .غضاِ٤ٌٛ ٣ٔ ٣ذ:
45
غضآِ ،٣م٥ذ ٠إِؼّٟٓ٘ ،ؤ ١لش ،چبح چٟبسْ 2005 ،ف38
46
غضأِ ،٣حٕذ ،ػشسأخش أِشةٟ٘ ،ؤ ١لش ،چبح ٞفشٓ 2005ف56
47
غضأِ ،٣حٕذٔ ،ـىالر فً ٣ش٤ك اِح٥ب ٠االػالٟٔ٘ ،١٥ؤ ١لش ،چبح دٙؼٓ 2005 ،ف99-97
48
حؼٗ اِجٙبءٕٞ ،بٖ ،ف 258
49
حؼبْ سٕبْ ،سحٛالر االخٛاٖ إِؼّٕٔ ،ٗ٥ىشجٔ ١ذثٔ ،٣ِٛلش ،چبح د ْ2010 ْٚف92
50
لشهبٛ٤ ،٢ٚػف ،االخٛاٖ إِؼّٕ ،ٖٛف351
51
حؼٗ اِجٙبءٕٞ ،بٖ ،سػبِ ١اِشٔبِ ،ٓ٥ف208
52
لشهبٛ٤ ،٢ٚػف ،طمبف ١اِذآٔ ،١٥لشٔ ،ىشجٞٚ ١ج ،١چبح چٟبسدٞ1428 ،ٓٞـ ف82
سلٛف اص ػٙٓ ٝلش ؿىُ ٌشفش ٝاػز .إ٤ب٘ ٣دس دَ و ٝاص ٓمُ ثشخٛاػش ،ٝسٟز٤ت ٘فغ ٚدبوؼبصٕٞ ٢شا ٜثب
وؼت فوب ُ٤اخالل ٚ ٣وٛچه ؿٕشدٖ ص٘ذٌ ٣د٘٥ب دس ثشاثش آخشرٕٞ53 .بٌ٘ٛس و ٝاثٗ س٥٘ ٝ٥ٕ٥ض اص سلٛف سٟٙب
ٗ٥ٕٞػٙج ٝاخالل ٣آٖ سا سب٥٤ذ ٔ ٣وٙذ 54.اص آ٘ؼب و ٝاخٛاٖ سلٛف سا لج َٛداس٘ذ اص ًشف ٞٚبث٥ز ،كٛفٚ ٣
ٌٕشا ٚ ٜا ُٞثذٓز ث ٝحؼبة ٔ ٣آٙ٤ذ ٚ .55اص آ٘ؼب و ٝسلٛف ٔٛسد سب٥٤ذ آ٘بٖ خبِ ٣اص ٔؼشحؼٙبر كٛفٚ ٝ٥
56
ٔجب٘ ٣فّؼف ٣اثٗ ٓشث ٣اػز اص ًشف كٛف ٝ٥ثٞٚ ٝبث٥ز ٔش ٣ٔ ٟٓؿ٘ٛذ.
شیعه
ثش خالف ٞٚبث٥ز ٚػّف ٝ٥و ٝثب فشق اػالٔ٥ٔ ٣ب٘ ٝخٛؿ٘ ٣ذاؿش ٚ ٝغبِجب آٟ٘ب سا سىف٥ش ٔ ٣وٙٙذ اخٛاٖ ػٔ ٣دس
چـٓ دٛؿ ٣اص اخشالفبر ٔزٞج ٣داؿش ٚ ٝد٘جبَ اسحبد ٔ ٕٝٞؼّٕب٘بٖ ثب ٤ىذٍ٤ش ٞؼشٙذ .دس ا٥ٔ ٗ٤بٖ اسسجبى
اخٛاٖ ثب ؿ ٚ ٝٔ٥خلٛكب ا٘مالة اػالٔ ٣ا٤شاٖ ثؼ٥بس لبثُ سٛػ ٝاػز .اسسجبى اخٛاٖ ثب ؿ ٝٔ٥اص اثشذا ٢ؿىُ
ٌ٥ش ٢اخٛاٖ ٚداس اِشمش٤ت ثٛد ٜاػز .57حؼٗ اِجٙب ثب دٓٛر اص ٓالٔ ٝلٕ ٣ػٟز سـى ُ٥داس اِشمش٤ت ٚد٤ذاس ثب
آ٤ز اهلل وبؿب٘ ٣دس ٔى ٝػٔ ٣دس ٍٕٞشا ٚ ٣٤اسسجبى ٔ٥بٖ اخٛاٖ ٚؿ ٝٔ٥داؿش ٝاػز .سب ػب٥٤ىٛ٘ ٝاة كف ٢ٛثب
حوٛس دس ٔلش دس ٤ى ٣اص ٔشاػٓ ٔ ٟٓاخٛاٖ دس دا٘ـٍب ٜث ٝػخٙشا٘ ٣دشداخز 58.د٤ذٌبٟٞب٘ ٢ضد٤ه اخٛاٖ ثٝ
ؿ ٝٔ٥دس صٔ ٝٙ٥ثبصٌـز ث ٝاػالْ ٚسـى ُ٥حىٔٛز اػالٔ ٣ثبٓض ؿذ سب ثب د٥شٚص ٢ا٘مالة اػالٔ ٣اخٛاٖ ثٝ
حٕب٤ز اص ا٘مالة دشداخش ٚ ٝثب حوٛس دس ا٤شاٖ ٚد٤ذاس ثب أبْ ا ٗ٤د٥شٚص ٢سا ث ٝا٤ـبٖ سجش٤ه ثٍٙ٤ٛذ .59حٕب٤ز
ٔؼشٕش اخٛاٖ اص ؿ ٚ ٝٔ٥ا٤شاٖ ٘٥ض ٔٛػت ا٘شمبدار ؿذ٤ذ ٞٚبث٥ز اص اخٛاٖ ؿذ ٜاػز 60.دس ٓ ٗ٥حبَ ثب ثشٚص
دسٌ٥ش٥ٔ ٢بٖ اخٛاٖ ػٛسِ٘ ٚ ٝ٤بْ حبفَ اػذ ٚحٕب٤ز ا٤شاٖ اص ِ٘بْ ػٛس ٚ ٝ٤سجّ٥غبر ثش هذ ا٤شاٖ دس سػب٘ٝ
ٞبٓ ٢شث ٚ ٣غشث ٣سٚاثي اخٛاٖ إِؼّٕ ٚ ٗ٥ا٤شاٖ ث ٝػشدٌ ٢شا٥٤ذ سب ػب ٣٤وٛٔ ٝػت حٕب٤ز ثشخ ٣اص آوب٢
53
غضاِ ،٣سوبئض االٕ٤بٖ ،داس اِـشٚق ،لبٞش 2001 ،ٜف 127
54
اثٗ سٔ ،ٝ٥ٕ٥ؼٕ ّٛاِفشب ،٢ٚوشبة اِؼّٛن ،داسِىشت إِّٔ ،١٥ث٥شٚر چبح اْ1421 َٚ
55
٘ٛس ٜثٙز احؼٗ ،االهٛاء اِؼّف ٣ّٓ ١٥اِؼٕبٓ ١االخٛا٘35 ،١٥
56
لشهبٛ٤ ،٢ٚػف ،االخٛاٖ إِؼّٕ ،ٖٛف345
57
http://www.khosroshahi.org/main/index.php?Page=definition&UID=3886353 ٚ http://ikhwanwiki.com
58
ٓض اِذ ٗ٤اثشاٛٔ ،ٓ٥ٞلف ّٕٓب إِؼّٕ ٗٔ ٗ٥اِـ ٚ ٝٔ٥اِظٛس ٠االػالٔ،١٥داس إِٟٙبع لبٞش ،ٜچبح ا 1433،َٚف11
59
٘ذاٛ٤ ،ػف ٗٔ ،داخُ االخٛاٖ إِؼّٕ ،ٗ٥داساِـشٚق ٔلش ،چبح د 2013 ْٚف94
60
٘ٛس ٜثٙز احؼٕٗٞ ،بٖ ،ف282-262 ٚ 58-47
آٖ اص كذاْ دس ػ ًٙسحٕٞ ٣ّ٥ـز ػبِ ٝؿذٞ .ش چٙذ دس ٕٞبٖ صٔبٖ ٕٓش سّٕؼب٘ ٣دس ٔمبثُ كالح اثٛ
اػٕبٓ ُ٥و ٝثٓ ٝشاق سفش ٚ ٝث ٝا٤شاٖ اٞب٘ز وشد ٜثٛد ٔٛهْ ٌ٥ش ٢وشد ٚ ٜا ٗ٤ػخٙبٖ سا ِ٘ش ؿخل ٣ا ٚخٛا٘ذٜ
ثٛد 61.حٕب٤ز ٔؼذد ا٤شاٖ اص ِ٘بْ اػذ دس ػبِٟب ٢اخ٥ش ثبس دٍ٤ش ٔٛػت ا٘شمبد ثشخ ٣اص اخٛاٖ اص ا٤شاٖ ؿذٜ
اػز و ٕٝ٘ٛ٘ ٝآٖ دس ٔٛاهْ ٔحٕذ ٔشػ ٣س٤غ ػٕٟٛس ثشوٙبس ؿذٔ ٜلش دس ساثٌ ٝثب ؿ ٚ ٝٔ٥ا٤شاٖ ٔـبٞذ ٜؿذ.
سجّ٥غبر سػب٘ٞ ٝبٓ ٢شثٛٔ ٚ ٣ع ا٤شاٖ ٞشاػ ٣ث ٝثٟبٌ٘ ٝؼششؽ ؿ٥٘ ٝٔ٥ض ٔٛػت ٔٛهْ ٌ٥شٞ ٢بٛ٤ ٢ػف
لشهب 62٢ٚدس ٔمبثُ ا٤شاٖ ؿذ ٜاػز .دس ٓ ٗ٥حبَ ٔٛاهْ وّ ٣اخٛاٖ ٕٛٞاس ٜثش سٔبُٔ ثب ػب٤ش ٔزاٞت ٚ
اص ػّٕٛٔ ٝهٓٛبر ٔٛسد ٔٙبلـ ٝدس ٓلش حبهش و ٝث ٝسمبثُ ػّف٥بٖ ٞٚبث ٣ثب ػب٤ش ٔؼّٕب٘بٖ ٔٙؼش ؿذ ٜثحض
ص٤بسر لجٛس ٚسٛػُ ٚاػشغبط ٚ ٝأظبَ آٖ ٔ ٣ثبؿذٞٚ .بث٥ز ثش أ ٗ٤جبحض سٕشوض وشد ٚ ٜثب دشداخشٗ سفل ٣ّ٥ثٝ
ا ٗ٤أٛس دسثبس ٜآٟ٘ب ثحظٟب ٢فشاٚا٘ ٣وشد ٜاػز .آٟ٘ب دس ٔؼٕٔٔ ّٛشمذ٘ذ و ٝاسسجبى أٛار ثب د٘٥ب لٌْ ؿذٚ ٜ
ص٤بسر لجٛس و ٝغبِجب ٕٞشا ٜثب ػبخز ثٙب ثش لجش ٚسٛػُ ٚاػشغبطٕٞ ٝشا ٜاػز ٕٔ ٚ ّٛٙاػشغبط ٝث ٝآ٘بٖ ؿشن
اوجش ٚسٛػُ ث ٝآ٘بٖ ثذٓش ٣ؿشن أ٥ض اػز 63.أب اِجٙب ٤بس ٢ػؼشٗ اص أٛار سا دس ٔحذٚد ٜثذٓز ٚحشٔز
لشاس داد ٚ ٜسٛػُ سا اخشالف ٣فشٓ ٝ٘ ٚ ٣اص ٔؼبئُ ٓم٥ذ ٜث ٝحؼبة آٚسد ٜاػزٞ .ش چٙذ ثشخ ٣ثشا ٢دفبّ اص
اخٛاٖ دس ٔمبثُ اسٟبٔبر ٞٚبث٥ز ث ٝأ ٗ٤ؼبئُ دشداخش ٚ ٝسٛػُ ثٔ ٝخّٛق سا غ٥ش ػب٤ض آالْ وشد ٜا٘ذ64أب
اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥ث ٝسجْ حؼٗ اِجٙب سٛػ ٝچٙذا٘ ٣ث ٝأ ٗ٤ؼبئُ ٘ـبٖ ٘ذاد ٜا٘ذ .ثّى ٝث٥ـشش سٛػ ٝخٛد سا ثٔ ٝؼبئُ
اػشٕبٓ ٚ ٣ػ٥بػٌٛٔٔ ٣ف وشد ٜا٘ذ .اِجٙب دس دب٘ضد ٗ٥ٕٞاكُ اص اك َٛث٥ؼز ٌب٘ ٝسٛػُ سا ػضٛٔ ٚاسد اخشالف٣
ٚفشٓٚبر فم ٣ٟدا٘ؼش ٝ٘ ٝاص اكٓ َٛم٥ذس .٣دس ٘ش٥ؼ ٝوؼ ٣و ٝسٛػُ ٔ ٣وٙذ ٔـشن ث ٝحؼبة ٕ٘ ٣آ٤ذ65.غضاِ٣
دس ثحض سٛػُ ث ٝػب٘ ٜج ٣ثٔذ اص اؿبس ٜث ٝدِ٘ ٚش ،ٝ٤اخشالف دس ا ٗ٤صٔ ٝٙ٥سا ث ٣ا٥ٕٞز ػّ ٣ٔ ٜٛدٞذ ٌ ٚفشٍٛ
61
خبٔ٤ ٝبسٓ ،جبع ،ا٤شاٖ ٚاالخٛاٖ إِؼّٕٔ ،ٖٛشوض اِذساػبر االػششاس٥ؼ ٚ ٝ٥اِجحٛص ،ث٥شٚر چبح ا 1997 ،َٚف 251
62
http://www.khosroshahi.org/main/index.php?Page=definition&UID=3938785
63
أِظٔ ،ٗ٥ٕ٥حٕذ ثٗ كبِح ،فشب ٢ٚأِم٥ذ ،٠سحم٥ك ٤حٔ ٣٥شادٛٔ ،ػؼ ١إِخشبس ،لبٞش ،ٜچبح اٞ1428 ،َٚـ ف ٚ432-423ف359
64
ٓجذإِملٛد ٓبك ،٣احٕذٓ ،م٥ذ ٠االخٛاٖ إِؼّٕ ،ٗ٥داس اِٛفبء ٔلش ،چبح اٞ1430 َٚـ ف300
65
حؼٗ اِجٙبءٕٞ ،بٖ ف210
ثب أٛار ٚحبػز خٛاػشٗ اص آ٘بٖ سا ؿشو ٣احٕمب٘ٔٔ ٝشف ٣ٔ ٣وٙذ66غضاِ ٣دس ا ٗ٤صٔ ٝٙ٥ػٔ ٣ٔ ٣وٙذ دس هٕٗ
ث٥بٖ حىٓ أ ٗ٤ؼب ُ٤اص ا٥ٕٞز آٖ دس ػبٔٔ ٝثىبٞذ .ث ٗ٥ٕٞ ٝخبًش ٞٚبث٥ز اخٛاٖ سا ٔٛسد ا٘شمبد لشاس ٔ ٣دٙٞذ
67
و ٝدس صٔ ٝٙ٥دٓٛر ث ٝسٛح٥ذ ٔ ٚجبسص ٜثب ؿشن ٔشثٛى ث ٝأٛار وٛسب ٣ٔ ٣ٞوٙٙذ.
فمٝ
اص صٔبٖ سػٕ٥ز ٤بفشٗ چٟبس ٔزٞت فم ْٕٛٓ ٣ٟا ُٞػٙز د٥ش٤ ٚى ٣اص ا ٗ٤چٟبس ٔزٞت ثٛد ٜا٘ذ ٚاٌش وؼ٣
ادٓب ٢اػشٟبد ٚخشٚع اص سمّ٥ذ ٔ ٣وشد ثش ا ٚخشدٌ ٣ٔ ٜشفشٙذ أب ػّف٥بٖ ٞٚبث ٚ ٣اكحبة حذ٤ضٞ -ش چٙذ
خٛد ساحٙجّٕ٘ ٣ٔ ٣بٙ٤ذ -ثب سمّ٥ذ اص ائٕٔ ٝخبِفز وشد ٚ ٜادٓب وشد٘ذ و ٝثشا ٢ف ٟٓاحىبْ ثب٤ذ ٔؼشمٕ٥ب ث ٝلشاٖ ٚ
حذ٤ض ٔشاػٔ ٝوشد ٚ ٜاحىبْ د ٣ٙ٤سا ثذػز آٚسد .ثذ ٗ٤سشس٥ت ثبة ٘ ٣ٓٛاػشٟبد دس فم ٝسا د٥ؾ س ٢ٚخٛد ثبص
د٤ذ ٚ ٜفمٓ ٚ ٝمب٤ذ خٛد سا ثش اػبع ُٛاٞش لشاٖ ٚػٙز ؿىُ داد٘ذ .اخٛاٖ إِؼّٕٕٞ ٗ٥بٌ٘ٛس وٕٓ ٝش سّٕؼب٘٣
ٔشؿذ ٓبْ ػ ْٛػٕٔ٥ز سلش٤ح ٔ ٣وٙذ سشث٥ز ٤بفشٍبٖ ٔىشج ٣فم٥٘ ٣ٟؼشٙذ ٚث٥ـشش ؿخل٥شٟب ٢آ٘شا افشاد ٓبد٢
اص الـبس ٔخشّف ػبٔٔ ٝسـى ٣ٔ ُ٥دٙٞذ و ٝث٥ؾ اص آ٘ى ٝثٔ ٝؼبئُ ّٕٓ ٣ثذشداص٘ذ ثٔ ٝؼبئُ اػشٕبٓ ٣دشداخشٚ ٝ
ٔؼبٞذ ف ٣ػج ُ٥اهلل ثٛد ٜا٘ذ 68 .دس ٓ ٗ٥حبَ ثشخ ٣اص اخٛاٖ و ٝث ٝسحم٥ك دس فم ٝس ٢ٚآٚسد ٜا٘ذ خٛد سا اص ل٥ذ
سمّ٥ذ اص ائٕ ٝا ُٞػٙز سٞب دا٘ؼش ٚ ٝثشاػبع اك ٣ِٛث ٝاػشٟبد ٚاػشٙجبى احىبْ ؿشٓ ٣دشداخش ٝا٘ذ .ا ٗ٤سفىش
ثشٌشفش ٝاص ِ٘ش ٝ٤اثٗ س ٣ٔ ٝ٥ٕ٥ثبؿذ و ٝثبة اػشٟبد سا ثبص ٔ ٣دا٘ؼش ٚ ٝخٛد اػشٟبداس ٣ثشخالف ِ٘شار چٟبس أبْ
فم ٣ٟا ُٞػٙز داؿش ٝاػز .ثب ٚػٛد اٙ٤ى ٝاخٛاٖ لبئُ ث ٝا٘ؼذاد ثبة اػشٟبد ٘٥ؼشٙذ د٥ش ٢ٚاص ائٕ ٝفم ٝسا ػب٤ض
ٔ ٣ؿٕبس٘ذ .أب ٔٔشمذ٘ذ دس ٓلش حبهش ٘٥بص ث ٝاػشٟبد ث٥ؾ اص د٥ؾ اػز ٓ ٚال ٜٚثش اػشٟبد فشد ٢ثب٤ذ ث ٝاػشٟبد
ٌش ٣ٞٚس ٢ٚآٚسد سب دس فوب ٚ ٣ّٕٓ ٣٤سخلل ٣ث ٝدٚس اص فـبسٞب ٢اػشٕبٓ ٣ث ٝثشسػٔ ٣ؼب ُ٤سٚص
ثذشداص٘ذٛ٤ 69.ػف لشهب ٢ٚدس وشبثٟب« ٢فم ٝاال٤ِٛٚبر» «ٚو٥ف ٘شٔبُٔ ْٔ اِؼ ١ٙاِٙج ٚ »١٤ٛأظبَ آٖ ث ٝث٥بٖ
اك َٛخ٤ٛؾ دس اػشٟبد ٔ ٣دشداصد .غضاِ ٓٞ ،٣اص سفىش وٙبس ٌزاؿشٗ فشبٚا ٢ائٕ ٝفمٔ ٚ ٝشاػٔٔ ٝؼشم ٓ٥ث ٝلشاٖ
ٚحذ٤ض ا٘شمبد ٔ ٣وٙذ ٓٞ ٚسٔلت داؿشٗ ٘ؼجز ث٤ ٝه ٔزٞت فم ٣ٟخبف سا ٘مل ٣ثشا ٢فم ٝث ٝؿٕبس ٔ٣
66
غضأِ ،٣حٕذ ،دػشٛس اِٛحذ ٠اِظمبف ١٥ث ٗ٥إِؼّٕ ،ٗ٥داس اِـشٚق ٔلش ،ث ٣سب ف129 ٚ 128
67
اِش٤غٓ ،جذأِض٤ض ثٗ س٤غ ،فشب ٢ٚائٕ ١ا ُٞاِؼ ١ٙاِؼّف ١٥ف ٣ػٕبٓ ١اِشجّ٥غ ٚاالخٛاٖ إِؼّٕ ،ٖٛس ٝ٥ٟؿذ ٜسٛػي ػب٤ز االػالْ أِش٥ك ف11
68
سّٕؼبٕ٘ٓ ،٣ش ،ثٔن ٔب ّٕٓ ٣ٙاالخٛاٖ إِؼّٕ ،ٖٛداس اِشٛص ٚ ْ٤اِٙـش االػالٔٔ ١٥لش ث ٣سب ف 3
69
لشهبٛ٤ ،٢ٚػف ،االػشٟبد ف ٣اِـش ١ٔ٤االػالٔ ،١٥و٤ٛز ،داس اِمّٓ ،چبح اٞ1417 َٚـ ف96
آٚسد 70ث ٗ٥ٕٞ ٝخبًش ٓال ٜٚثش اٙ٤ى ٢ٚ ٝدب٤جٙذ ٥ٞچ ٤ه اص ٔزاٞت فم٥٘ ٣ٟؼز 71ثب سى ٝ٥ثش ٔ٥شاص ّٕٓٚ ٣
اك ٣ِٛو ٝاص آٟ٘ب ث ٝاسص ثشد ٜاػز ث ٝاػشٟبد ٔ ٣دشداصد .غضآِ ٣ال ٜٚثش ثشسػٙٔ ٣بثْ دٔ ،٣ٙ٤لبِح سا ٘٥ض دس
ِ٘ش ٔ٥ٌ ٣شد 72.ػ٥ذ ػبثك ٘٥ض و ٝػض ٚفمٟب ٢اخٛاٖ ث ٝحؼبة ٔ ٣آ٤ذ دس اثشذا ٢وشبة فم ٝاِؼ ١ٙخٛد ث ٝفمٟب٢
چٟبس ٌب٘ ٝا ُٞػٙز اؿبس ٜوشد٤ٌٛ ٣ٔ ٚ ٜذ :آٟ٘ب اص سمّ٥ذ اص خٛد ٘ ٣ٔ ٣ٟوشد٘ذ .آٍ٘ب ٜاهبف ٣ٔ ٝوٙذ و« ٝدغ
اص آٟ٘ب ٔشدْ دچبس ػؼش ٣دس اػشٟبد ؿذ ٚ ٜثذ٘جبَ سمّ٥ذ سفشٔٔ ٚ ٝشمذ ث ٝا٘ؼذاد ثبة اػشٟبد ؿذ٘ذ» . 73ثذٗ٤
سشس٥ت فمٟب ٢اخٛاٖ ث ٝسبِ٥ف وشت فم ٣ٟدشداخشٙذ ٚاحىبْ د ٗ٤سا ثش اػبع اػشٙجبى ٚاػشٟبد ؿخل ٣سجٗ٥٥
وشد٘ذ .أش ٢و ٝ٘ ٝسٟٙب ٔمّذاٖ ٔزاٞت چٟبس ٌب٘ ٝا ُٞػٙز آ٘شا ا٘ىبس وشد٘ذ ثّىٞٚ ٝبث٥ز ٘٥ض ث٘ ٝمذ آٖ دشداخشٝ
ٚآ٘شا د٥ش ٢ٚاص ٔزٞت سّف٥ك 74دا٘ؼش ٝا٘ذ75اص ِ٘ش آٟ٘ب اخٛاٖ دس ٔ٥بٖ فشبٚا ٢فمٟب ػؼشؼ ٛوشدٞ ٚ ٜش فشٛا وٝ
ٌٔبثك ّٔ٥ـبٖ ثٛد ٜثشٌض٤ذ ٚ ٜثٛٙٓ ٝاٖ ٤ه ٔزٞت فم ٣ٟػذ٤ذ ٓشه ٝوشد ٜا٘ذ .ثِ٘ ٝش ٔ ٣سػذ و ٝخٛد حؼٗ
اِجٙب ٔ ٓٞخبِف ا٘ؼذاد ثبة اػشٟبد ثٛد ٚ76 ٜدب٤جٙذ ٔزٞت فم ٣ٟخبك٘ ٣جٛد ٜثّى ٝوشت فم ٣ٟؿبفٔ ٚ ٝ٥حٙفٚ ٝ٥
ٔبِى ٝ٥سا خٛا٘ذ ٚ ٜخٛد دس د٤ ٣بفشٗ دِ ُ٥ثٛد ٜاػز 77.ػ٥ذ لٌت ٘٥ض ٞش چٙذ ػض ٚفمٟب ٢اخٛاٖ ٘٥ؼز أب ٔمّذ
ٔزٞت خبك٘ ٣جٛد ٚ ٜث ٝآػبٖ ػبص ٢احىبْ اػالٔ ٣آشمبد داؿش ٝاػز.78
ا٘ذ٤ـ ٝػ٥بػ٣
اص ِ٘ش اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥و٤ ٝى ٣اص ثضسٌشش ٗ٤ػش٤بٟ٘ب ٢اػالْ ػ٥بػٔٔ ٣بكش اػز ،د ٗ٤اػالْ ثشا ٕٝٞ ٢اثٔبد
ص٘ذٌ ٣ثـش ثش٘بٔ ٝداسد .ثٙبثشا ٗ٤ثشأ ٢ؼبئُ اػشٕبٓ ٣ا٘ؼبٖ اص ػّٕ ٝػ٥بػز ٚحىٔٛز ٘٥ض دػشٛس إُِٔ داسد.
اخٛاٖ ٔٔشمذ٘ذ د ٗ٤اص ػ٥بػز ػذا ٘جٛد ٜثّى ٝػ٥بػز ػضئ ٣اص د ٗ٤اػالْ اػز .لشهب ٢ٚدس وشبة اِذٚ ٗ٤
70
غضأِ ،٣حٕذ ،اِؼ ١ٙاِٙج ١٤ٛث ٗ٥ا ُٞاِفم ٚ ٝا ُٞاِحذ٤ضٔ ،لش ،داس اِـشٚق چبح ؿـٓ ث ٣سب ف14
71
ٓجذٔ ،ٜحٕٛدٔ ،حٕذ اِغضاِ ٣دآ ١٥اِٟٙؤ،١شوض اِحوبس ،٠ث٥شٚر چبح ا 2004 َٚف73
72
غضأِ ،٣حٕذٔ ،ؼشمجُ االػالْ خبسع اسه ،ٝداساِـشٚق ٔلش ،ث ٣سب ف65
73
ػ٥ذ ػبثك ،فم ٝاِؼ ،١ٙداس اِىشبة أِشث ،٣ث٥شٚر چبح ػٞ 1397 ْٛـ ف13
74
سّف٥ك ٣ٙٔ٤دب٤جٙذ ٘جٛدٖ ث٤ ٝه ٔزٞت خبف ٚا٘شخبة آػبٖ سش ٗ٤احىبْ و ٝدس ٔزاٞت ٔخشّف ث٥بٖ ؿذ ٜاػز.
75
٘ٛس ٜثٙز احؼٕٗٞ ،بٖ ف 72
76
حؼٗ اِجٙبءٕٞ ،بٖ ،سػبِ ١اِشٔبِ ،ٓ٥ف209
77
ٓجذإِملٛد ٓبك ،٣احٕذٕٞ ،بٖ ف179
78
ٓجذإِملٛدٓ ،بك ،٣احٕذٓ ،م٥ذ ٠ػ٥ذ لٌت،داساِٛفب ٔلش ،چبح اٞ1430َٚـ ف 94
اِؼ٥بػ ٝث ٝسفل ُ٥ث ٝا ٗ٤ثحض دشداخش ٝاػز 79.ث ٗ٥ٕٞ ٝدِ ُ٥اخٛاٖ ثب اػشٙبد ث ٝحىٓ د ٚ ٗ٤هشٚسر ٓمّ٣ٔ ٣
ٌٙ٤ٛذ ٔؼّٕب٘بٖ ُٔٛف ٞؼشٙذ و ٝثشا ٢سـى ُ٥حىٔٛز اػالٔ ٣ثب ٞذف اػشا ،سجّ٥غ ٚدفبّ اص د ٗ٤سالؽ وٙٙذ.
اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥دس ًٞ َٛـشبد ػبَ فٔبِ٥ز خٛد ٕٛٞاس ٜثذ٘جبَ سبػ٥غ حىٔٛز اػالٔ ٣ثٛد ٜا٘ذ .حىٔٛش ٣وٝ
٘ ٝثب سغ٥٥ش ٘بٌٟب٘ ٣ساع ٞشْ لذسر ثٛػ ّٝ٥وٛدسب ٚأظبَ آٖ ثّى ٝثب سـى ُ٥ػبٔٔ ٝا ٢و ٝآوب ٢آٖ خٛاػشبس
اػشا ٢احىبْ اػالْ سٛػي حبوٓ ثبؿٙذ .اص د٤ذ اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥ا ٗ٤حىٔٛز ثب ٔحٛس٤ز احىبْ اػالْ ٚسٞجش٢
فشد ٢ؿىُ ٔ٥ٌ٣شد و ٝسٛػي ٔشدْ ا٘شخبة ٔ٣ؿٛد ٚدس ٔمبثُ آٟ٘ب دبػخٍٛػز .80آسٔب٘٣سش ٗ٤حبِز اٗ٤
حىٔٛز ،حىٔٛش ٣ػٟب٘ ٣اػز ؤ ٕٝٞ ٝؼّٕب٘بٖ سحز سٞجش ٢أبْ آِٓ ٟ٘ ٚبد خالفز ػْٕ ؿذ ٕٝٞ ٚ ٜغ٥ش
ٔؼّٕب٘بٖ سا ث ٝاػالْ دٓٛر وشد ٚ ٜثب دؿٕٙبٖ سجّ٥غ د ٗ٤ث ٝػٟبد ٔ٣دشداص٘ذ .حىٔٛز ٌّٔٛة اخٛاٖ ُٚب٤ف
ٔخشّف ٣ثٟٓ ٝذ ٜداسد و ٝدس ٔؼٕ ّٛث ٝد ٚلؼٓ ُٚب٤ف د ٚ ٣ٙ٤د٘٥ب ٣٤سمؼ ٣ٔ ٓ٥ؿٛد٥ُٚ .ف ٝد ٣ٙ٤حىٔٛز ثش
ٔحٛس سجّ٥غ د ٚ ٗ٤ػٟبد ثٛد٥ُٚ ٚ ٜف ٝد٘٥ب ٣٤آٖ اداس ٜػبٔٔ ٚ ٝسالؽ دس ػٟز اسسمبء ػٌح ص٘ذٌٔ ٣ؼّٕب٘بٖ ٚ
سٓب٤ز حمٛق غ٥ش ٔؼّٕب٘بٖ اػزٔ .مبْ أبٔز ِٕٓ ٣دس ٘ضد اخٛاٖ ٔحذٚد٤ز صٔب٘٘ ٣ذاؿشٔ ٚ ٝبداْ إِٔش اػز
أب لجُ اص ٔحمك ؿذٖ حىٔٛز ػٟب٘ ،٣حىٔٛز سٚػب ٢وـٛسٞب ٢اػالٔ ٣ثب٤ذ ٔحذٚد ٚدٚس ٜا ٢ثبؿذٓ 81.ضَ
٘ ٚلت حبوٓ ثش ٟٓذ ٜؿٛسا ٢حُ ٓ ٚمذ ٤ب خجشٌبٖ اػز .حبوٓ ٔـش٥ٓٚز خٛد سا ٘٥ض اص سأ ٢شدْ ثذػز
آٚسد ٚ ٜسب صٔب٘ ٣و ٝثُٚ ٝب٤فؾ ُٕٓ ٔ٣وٙذ حك اًبٓز سا خٛاٞذ داؿز .حبوٓ س٥٤غ دػشٍب ٜاػشا ٣٤وـٛس
ثٛد ٜدس ٓ ٗ٥حبَ ٟ٘بد لوبٚر ٘٥ض ث٥٘ ٝبثز اص ٔشدْ سٛػي ا ٚا٘شخبة ٔ٣ؿٛد .لٛا٘ٛٔ ٗ٥سد ٘٥بص ػبٔٔ ٝسٛػي
ؿٛسا ٢لبٍ٘٘ٛزاس ٢سٔٙٔ ٚ ٗ٥٥شخجبٖ ّٔز ٕٞشا ٜثب احضاة ٚثب اػشفبد ٜاص اثضاس سػب٘ ٝثش وبس حبوٓ ِ٘بسر
ٔ٣وٙٙذ.
اسسجبى ثب ػب٤ش وـٛسٞب ّٔ ٚشٟب ٘٥ض ػض ٚا٘ذ٤ـٞ ٝب ٢اكّ ٣اخٛاٖ اػز و ٝدس ٓشك ٝػ٥بػز ٕ٘ٛد سٚؿ ٣ٙد٥ذا
ٔ ٣وٙذ .اسحبد ٔ٥بٖ ٔؼّٕب٘بٖ ثشأ ٢مبثّ ٝثب اػشٕٔبس ٚاؿغبَ وـٛسٞب ٢اػالٔٔ ٣ظُ فّؼٌٞ ٗ٥ذف ٣ثٛد و ٝثش
اػبع آٖ اِجٙب ثٕٞ ٝشا ٜدٍ٤ش ا٘ذ٤ـٕٙذاٖ ٔؼّٕبٖ داس اِشمش٤ت سا دبٌ ٝ٤زاس ٢وشد .دٓٛر اص ا٘ذ٤ـٕٙذاٖ ٔؼّٕبٖ
79
لشهبٛ٤ ،٢ٚػف ،اِذ ٚ ٗ٤اِؼ٥بػ ،١چبح د ،ْٚلبٞش ،ٜداس اِـشٚق.ْ2013 ،
80سٛف٥ك ٛ٤ػف اِٛآ ،٣اِفىش اِؼ٥بػ ٣إِٔبكش ِشٛػٟبر االخٛاٖ إِؼّٕ ،ٗ٥ف -66ساؿذ اِغٛٙؿ ،٣اِحش٤بر أِبٔ ١ف ٣اِذ ١ِٚاالػالٔ ،١٥داس اِـشٚق ٔلش،
چبح ا ، ْ2012 َٚع ،1ف251
81
سٛف٥ك ٛ٤ػف اِٛآ ،٣اِش ١٤ٚاِـبِّٔ ١شٛػٟبر االخٛاٖ إِؼّٕ ٖٛاالكالح ،١٥ف93
اص فشق ٔخشّف ثٔ ٝلش ٚػفش اخٛاٖ ث ٝػب٤ش وـٛسٞب ٚسجّ٥غ ا٘ذ٤ـ ٝاسحبد ٔؼّٕب٘بٖ ٚا٤ؼبد ؿٔت ٔشٔذد دس
اص ٌشا٤ـبر ػٟبد ٢سب ػىٛالس ٔ ٣ثبؿذً .جٔب د٤ذٌب ٜا ٗ٤ػش٤بٟ٘ب ٌب ٣ٞثب ٓٞسٔبسم د٥ذا ٔ ٣وٙٙذٔ .ظال ثشخ٣
ًشفذاس فٔبِ٥ز ٔؼّحب٘ ٝدس ػٕبٓز اخٛاٖ ٞؼشٙذ ٚثشخ ٣ثب آٖ ث ٝؿذر ٔخبِفز ٔ ٣وٙٙذ .دس وُ ٔ ٣سٛاٖ دٚ
ٌش٤ ٜٚب د ٚػش٤بٖ سا دس ٔ٥بٖ اخٛاٖ اص ٓٞسٕب٤ض دادٌ 82.ش ٣ٞٚوٌ ٝشا٤ـبر ٔزٞج ٣سٙذ داؿشً ٚ ٝشفذاس اػشا٢
وبُٔ ٚثذ ٖٚسٌٔ ٚ ٣ّ٥سؼبٔح دس احىبْ اػالْ ٞؼشٙذ .اٌ ٗ٤ش ٜٚث ٝػش٤بٖ س٤ ٣ٕ٥ِٙب ٔحبفِ ٝوبس دس ٔ٥بٖ اخٛاٖ
ؿٙبخش ٣ٔ ٝؿ٘ٛذٌ .ش٥٘ ٣ٞٚض ٌشا٤ـبر اكالح ٣داؿشٔ ٚ ٝبّٙ٤ذ ػبٔٔ ٝث٥ـشش ثب سى ٝ٥ثش ٓمُ اداس ٜؿٛد سب
احىبْ د .٣ٙ٤ثٙبثشا ٗ٤ثشخالف اك َٛسشػ ٓ٥ؿذ ٜاػالٔ ٣حش ٣حىٔٛز وشدٖ صٖ ٤ب ٔؼ٥ح٥بٖ سا ثش ػبٔٔٝ
اػالٔ ٣ٔ ٣دز٤ش٘ذ .اٌ ٗ٤ش ٜٚاكالح ٖٛ٥ؿٙبخش ٣ٔ ٝؿ٘ٛذ .83ؿب٤ذ ٤ه خلٛك٥ز ٕٓ ٣ٔٛدس ٔ٥بٖ اخٛاٖ ،اٗ٤
ثبؿذ و ٝؿشا٤ي ػبٔٔ ٝثش ِ٘شار ٛٔٚاهْ آٟ٘ب سبط٥ش ٌزاس ثٛد ٚ ٜثؼ٥بس ٍّٕٓشا ٞؼشٙذ .ثذ ٗ٤سشس٥ت ٕ٘ ٣سٛاٖ ثٝ
آػب٘ ٣ثب اػشٙبد ث ٝآطبس فىش ٚ ٢سفشبس آ٘بٖ ٤ه اٍِ ٢ٛوبُٔ ثشا ٢سمؼ ٓ٥ثٙذ ٢آ٘بٖ اسائ ٝداد.
اص اثشذا ٢فٔبِ٥ز اخٛاٖ ٚدس صٔبٖ حؼٗ اِجٙب ٕٛٞاس ٜثخـ ٣اص ػٛا٘بٖ ٓو ٛػٕبٓز ثشا ٢سػ٥ذٖ ث٘ ٝشب٤غ
فٔبِ٥شٟب ٢خٛد ؿشبة داؿشٓ ٚ ٝؼ َٛثٛد ٜا٘ذ .اِجٙب ا ٗ٤ثخؾ اص ٛٞاداساٖ خٛد سا ث ٝكجش ٚاػشمبٔز دٓٛر ٔ٣
وشد ٚ ٜثب ٔحىٓ وشدٖ د٘ٛ٥ذٞب ٢ػبصٔب٘ ٚ ٣ثٔ٥ز ٌشفشٗ ثش اًبٓز وبُٔ اص ٔشؿذ وُ آ٘بٖ سا وٙششَ ٔ ٣وشد .أب
اٌ ٗ٤ش ٜٚلبدس ث ٝدسن ٔٛاهْ ٔخشّف اِجٙب ثشآ ٢جٛس اص ؿشا٤ي ثحشا٘٘ ٣جٛد ٢ٚ ٚ ٜسا ٔش ٟٓث ٝػبصؿىبسٚ ٢
سؼّ ٓ٥دس ثشاثش دبدؿب٤ ٜب دِٚز ٔ ٣وشد٘ذ .اٌ ٗ٤ش ٜٚػ ٝآششام داؿشٙذ .ا َٚاٙ٤ى ٝچشا ثب حىٔٛز ػبصؽ وشدٜ
ٚثشا ٢سحى ٓ٥ؿشٔ٤ز اِ ٣ٟث ٝصٚس ٔشٛػُ ٕ٘ ٣ؿٛد؟ د :ْٚچشا دس ٔمبثُ ث ٣حؼبث ٣ص٘بٖ الذاْ ّٕٓ ٣كٛسر
82
حؼبْ سٕبْٓ ،جذإِ ٓٔٙاثِٛفشٛح ،ف96
83
حؼبْ سٕبْ ،االخٛاٖ إِؼّٕ ٖٛػٛٙار ٔب لجُ اِظٛس ،٠ف23
ٕ٘ ٣دٞذ؟ ػ :ْٛچشا ٚاسد ػ ًٙثب ك٥٘ٛ٥ٟؼز ٞب ٢اؿغبٍِش فّؼٌ ٣ٕ٘ ٗ٥ؿٛد؟ ثشخ ٣اص ا ٗ٤افشاد اص ػٕبٓز
84
ػذا ؿذٓ ٚ ٜذٜا ٢اص آ٘بٖ ػٕبٓز ػٛا٘بٖ ٔحٕذ سا ثٛػٛد آٚسد٘ذ
ؿىُ ٌ٥شٌ ٢ش ٜٚػش ٢ثب وبسوشدِ٘ ٢بٔ ٣صٔ ٝٙ٥ا ٢فشا ٓٞوشد سب آوب ٢دشؿٛس ٚسٙذس ٚاخٛاٖ دس ِ٘بٔ٣
سـى٥الس ٣ػبصٔب٘ذ ٣ٞؿذ ٚ ٜث ٝآٔٛصؽ فِ٘ ٖٛٙبٔ ٣ثذشداص٘ذٞ .ش چٙذ ا ٗ٤آوب اص ثٟشش ٗ٤آوب ٢اخٛاٖ
ا٘شخبة ٔ ٣ؿذ٘ذ ٔ ٚشاحُ ٌضٙ٤ؾ ٔشٔذد ٢سا دـز ػش ٌٔ ٣زاؿشٙذ أب ثٕشٚس صٔبٖ ثشخ ٣اص آوب ٚػشاٖ اٗ٤
ٌش ٜٚدچبس خٛدػش ٚ ٢سٙذس ٢ٚؿذ٘ذ .ػٛا٘ب٘ ٣و ٝآٔٛصؽ ِ٘بٔ ٣د٤ذ ٜثٛد٘ذ ا٘شِبس داؿشٙذ سٛا٘بٞ ٣٤ب ٢خٛد سا
دس ٔمبًْ ٔخشّف ثشا ٢دفبّ اص دٔ ٚ ٗ٤جبسص ٜثب دؿٕٙبٖ آٖ ٚاػشا ٢ؿشٔ٤ز اػالْ ثىبس ثش٘ذ .أب س٤ٚىشد
ٔؼبِٕز آٔ٥ض ٔشؿذ وُ ٚدٍ٤ش ػشاٖ اخٛاٖ آٟ٘ب سا دچبس ػشخٛسدٌ ٣ٔ ٣وشد .دس٘ش٥ؼ ٝثذ ٖٚدػشٛس ٔشؿذ ٓبْ
ث ٝسشٚس افشاد س ٚآٚسد٘ذ .ثشخٔٔ ٣شمذ٘ذ و ٝخٛدػشٟ٤ب ٚافشاى ٌش ٜٚػشٔ ٢مذٌٔ ٝشفشبسٟ٤ب ٔ ٚمبثّ ٝحىٔٛشٟب ثب
اخٛاٖ ٓ ٚبُٔ اكّ ٣دس سشٚس حؼٗ اِجٙب ثٛد ٜاػزٞ .ش چٙذ حوٛس آوبٌ ٢ش ٜٚػش ٢دس ػ ًٙثب اػشائُ٥
سٚح ٝ٥حٕبػ ٣آٟ٘ب سا اسهب ٔ ٣وشد ٚفٔبِ٥ز ِ٘بٌٔ ٣ش ٜٚػش ٢اخٛاٖ سا سٛػ ٣ٔ ٝ٥وشد أب سشٚس «٘مشاؿ»٣
٘خؼز ٚص٤ش ٔٙلٛة ّٔه فبسٚق ٚلبه ٣خبص٘ذاسٛٔ 85ػت احؼبع خٌش ػذ ٢حىٔٛز ٔ ٚمبثّ ٝثب اخٛاٖ ٚ
سشٚس حؼٗ اِجٙب ؿذ .ث ٣سٛػ ٣ٟحىٔٛز ث ٝدٛٔ ٚ ٗ٤اػ ٟٝثب ػٕبٓز اخٛاٖ إِؼّٕ ٚ ٗ٥سشٚس اِجٙب ٔٛػت خـٓ
آوب ٢اخٛاٖ ؿذ ٓ ٚضٔـبٖ ثشاٌ ٢شفشٗ ا٘شمبْ خ ٖٛاِجٙب سا ػضْ ٔ ٣وشدٓ .جذاِٙبكش اص ٗ٥ٕٞسٚح ٝ٥ا٘مالث٣
اػشفبد ٜوشد ٚحىٔٛز فبسٚق سا دب٤بٖ داد .أب ا ٗ٤اسسجبى د٤ش٘ ٢ذب٥٤ذ .ثب دسٌ٥ش ؿذٖ اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥ثب
حىٔٛز ػٕبَ ٓجذاِٙبكش ٚص٘ذا٘ ٚ ٣ؿىٙؼ ٚ ٝآذاْ آوب ٢اخٛاٖ ،ثشخ ٣ث ٝا٘ ٗ٤ش٥ؼ ٝسػ٥ذ٘ذ و ٝثب٤ذ ثب
حىٔٛز ث ٝصثبٖ خٛدؽ ٣ٙٔ٤صٚس ٚخـ٘ٛز كحجز وشد ٚسٔبُٔ ٌ ٚفشٍ٘ ٛش٥ؼ ٝثخؾ ٘٥ؼز .ػ٥ذ لٌت وٝ
خٛد ػض ٚػشػخز سشٔ ٗ٤ذافٔبٖ ا٘مالة اسسـٞ٣ب ثٛد ثٔذ اص سٍ٤ٚشدا٘ٓ ٣جذاِٙبكش اص اخٛاٖ ٌشفشبس ص٘ذاٖ ٚ
ؿىٙؼ ٝؿذ .ػ٥ذ دس ص٘ذاٖ ٔٔبِٓ ف ٣اٌِش٤ك سا ٘ٛؿز و ٝدس ا ٗ٤وشبة اثشذا ػٛأْ سا ث ٝد ٚدػش ٝػبٚ ٣ّٞ
اػالٔ ٣سمؼ ٣ٔ ٓ٥وٙذ ٚػذغ و٥ف٥ز ا٘شمبَ اص ػبٔٔ ٝػب ٣ّٞث ٝػبٔٔ ٝاػالٔ ٣سا ٤ه ا٘شمبَ دأ ٝٙداس ٚفشاٌ٥ش
ٔٔشف ٣ٔ ٣وٙذ و٥ٞ ٝچ ٌٔ ٝ٘ٛذاسا ٣٤ثب ثبًُ ٚػب٥ّٞز ٘ىشد ٚ ٜدس ا ٗ٤سا ٜثب٤ذ حك سا ثًٛ ٝس وبُٔ ػبٍ٤ضٖ
ثبًُ وشد .اص ِ٘ش ػ٥ذ دس ػبٔٔ ٝػب ٣ّٞسٔذ٤الر ٚاكالحبر ٞش چمذس ثضسي ٓٞو ٝثبؿذ ثبص ٕ٘ ٣سٛا٘ذ اص
84
اِذ٤تٓ ،جذأِِ ،ٓ٥االخٛاٖ إِؼّٕ ٚ ٖٛإُِٔ اِؼش ٚ ٢أِٙف ،داس دٔ ٖٚلش ،چبح د2012 ْٚف 85
85
لبه ٣خبص٘ذاس ٤ى ٣اص آوب ٢اخٛاٖ سا ث ٝخبًش حّٕ ٝث ٝػشثبصاٖ اٍّ٘٥ؼ ٣دس ٔ٥خب٘ ٝث ٝص٘ذاٖ ٔحى ْٛوشد ٜثٛد.
ػٌح ػبٔٔ ٝفشاسش سٚد ٚاػبع ػبٔٔ ٝو ٝاًبٓز اص غ٥ش خذاػز ٕٞچٙبٖ ػب ٣ّٞثبلٔ ٣ٔ ٣ب٘ذ 86.ث ٝا ٗ٤سشس٥ت
ػ٥ذ ٞش ٌ ٝ٘ٛػبصؽ ٔ ٚؼبِٕز ٚسٔبُٔ ثب حىٔٛشٟب ٢غ٥ش اػالٔ ٣سا ث ٣فب٤ذٔٔ ٜشف ٚ ٣سٚح ٝ٥سٙذ ٚافشاً٣
ػٛا٘بٖ سا سئٛس٤ض ٜوشد .آوب ٢اخٛاٖ ثٔذ اص ػبِٟب ؿىٙؼ ٝاص ص٘ذاٟ٘بٓ ٢جذاِٙبكش آصاد ؿذ٘ذ أب اص ٔ٥ب٘ـبٖ
ٌشٟٞٚب ٢سٙذس ٚاػالٕٔٞ ٣چ ٖٛػٕبٓز اِشىف٥ش ٚاِٟؼش ٜث٥ش ٖٚآٔذ٘ذ ؤٔ ٝشمذ ث ٝوفش ػبٔٔ ٝثٛد ٚ ٜاص ػٕٔ٥ز
اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥ػذا ؿذ٘ذ .أب ػٕٔ٥ز وظ٥ش ٢اص آوب ٢اخٛاٖ ٞش چٙذ ٔٔشمذ ث ٝوفش ػبٔٔ٘ ٝـذ٘ذ أب ث ٝؿذر
ٔشبطش اص ػ٥ذ لٌت ٚفـبسٞب ٢ػبِٟب ٢ص٘ذاٖ ثٛد ٚ ٜث ٝفٔبِ٥ز ٞبٔ ٢خف ٣س ٢ٚآٚسد٘ذ .اٌ ٗ٤ش ٜٚث٥ـشش آوب٢
ٌش ٜٚػش ٢ػٕٔ٥ز ثٛد٘ذ و ٝدس ػبِٟب ٢ثٔذ ثٔ ٝمبٔبر ثبال ٢اخٛاٖ دػز ٤بفشٙذٔ .لٌفٔ ٣ـٟٛس ٔ ٚحٕذ ثذْ٤
ٔ ٚحٕٛد ٓضر چٟشٞ ٜب ٢ؿبخق ا ٗ٤ػش٤بٖ ٞؼشٙذ87.ث٥ـشش ا ٗ٤افشاد ثٔذ اص آصاد ٢اص ص٘ذاٖ دس صٔبٖ ػبدار
ثٓ ٝشثؼشبٖ ٟٔبػشر وشدٔ ٚ ٜشبطش اص فوب ٢ػّفٓ ٝ٥شثؼشبٖ ٘٥ض ٞؼشٙذ.
اكالحٖٛ٥
دس ٔمبثُ ٌش ٜٚثبال وؼب٘ ٓٞ ٣ثٛد٘ذ و ٝسؼشث ٝفٔبِ٥ز ِ٘بٔ ٚ ٣خـ٘ٛز سا ث ٣فب٤ذ ٚ ٜدش ٞض ٣ٔ ٝٙ٤دا٘ؼشٙذ ٚ
سشػ٥ح ٔ ٣داد٘ذ و ٝثب اٌ٘ٔبف ث٥ـشش دس ثشاثش لذسسٟب ٚؿشا٤ي ػبٔٔ ٝث ٝاكالح ٚثبصػبص ٢دساص ٔذر ثذشداص٘ذ.
حؼٗ اِجٙب ،حؼٗ اِٟو٥جٕٓ ٚ ٣ش سّٕؼب٘ ٣ا ٗ٤س٤ٚىشد سا د٘جبَ وشد٘ذ .اص اٙ٤ش ٚاكالحٔٔ ٖٛ٥شمذ٘ذ و ٝآٟ٘ب ادأٝ
دٙٞذ ٜخي اك ُ٥اخٛاٖ إِؼّٕٞ ٗ٥ؼشٙذ 88.ؿخل٥ز ثبسص 89ا ٗ٤ػش٤بٖ ٓجذإِ ٓٔٙاثِٛفشٛح 90أ٥ش ػٕبٓز
اػالٔٔ ٣لش 91اػز و ٝثٔذ اص اسسجبى ثب ٕٓش سّٕؼب٘ ٣ثٓ ٝو٤ٛز اخٛاٖ دس آٔذ 92.ؿىُ ٌ٥ش ٢اٌ ٗ٤ش ٜٚثٝ
اٚاخش ح٥بر حؼٗ اِجٙب ثش ٌٔ ٣شدد وٓ ٝذ ٜا ٢اص ػٛا٘بٖ اخٛاٖ سحز ٓٛٙاٖ «سشل ٣خٛاٞبٖ اػالٔ 93»٣سلٕٓ٥
ثٌٔ ٝبِٔبس ٣فشاسش اص سّٕٔ٥بر اخٛاٖ ٌشفشٙذ .اٌ ٗ٤ش ٜٚث ٝػجت دسٌ٥ش ٢ػٕبَ ٓجذاِٙبكش ثب اخٛاٖ ٘شٛا٘ؼز ثٝ
86
ػ٥ذ لٌتٔٔ ،بِٓ ف ٣اٌِش٤ك ،داسِـشٚق ،ث٥شٚر ،چبح ؿـٓٞ1399 ،ـ ف 145
87
حؼبْ سٕبْ ،ػٛٙار ٔبلجُ اِظٛس ،٠ف30
88
٥ٞظٓ اثٛخّ ،ُ٥اخٛاٖ اكالح ،ٖٛ٥داس د،ٖٚلبٞش ،ٜچبح د 2012ْٚف 17
89
ٓجذإِ ٓٔٙاثٛاِفشٛح ٤ى ٣اص ٘بٔضدٞب ثشا ٢س٤بػز ػٕٟٛسٔ ٢لش ثٛد و٘ ٝشٛا٘ؼز آسا ٢الصْ سا وؼت وٙذ ٚث ٝػب ٢أ ،ٚشػ ٣سئ٥غ ػٕٟٛس ؿذ .ؿب٤ذ اٌش
اثٛاِفشٛح سئ٥غ ػٕٟٛس ٔ ٣ؿذ ٚهٔ٥ز ٔلش ث ٌٝ٘ٛ ٝا ٢دٍ٤ش ثٛد
90
٥ٞظٓ اث ٛخّٕٞ ،ُ٥بٖ ف18
91
حؼبْ سٕبْ ،سحٛالر االخٛاٖ إِؼّٕ،ٗ٥
92
حؼبْ سٕبْٓ ،جذإِ ٓٔٙاثِٛفشٛح ،ف78
93
االػالٔ ٖٛ٥اِشمذٖٔٛ٥
فٔبِ٥ز ّٕٓ ٣خٛد ث ٝكٛسر ٌش ٣ٞٚادأ ٝدٞذ .أب ؿخل٥شٟب ٢آٖ دس ٔٙبًك ٔخشّف د٘٥ب ث ٝسا ٜخٛد ثشا٢
د٥ـجشد اٞذاف ػٕبٓز اخٛاٖ ثب س٤ٚىشد ٢اكالح ٣ادأ ٝداد٘ذ .اٌ ٗ٤ش ٜٚدس صٔبٖ اٚع ٌ٥ش ٢فٔبِ٥ز ٌشٟٞٚب٢
ػٟبد ٢دس سمبثُ فىش ٢ثب ًشفذاساٖ سفىش ػ٥ذ لٌت لشاس ٌشفشٓ ٚ ٝال ٜٚثش آٖ ث٘ ٝمذ دس ٣٘ٚاخٛاٖ إِؼّٕٚ ٗ٥
س٤ٚىشدٞب ٢دٍ٤ش ٌشٟٞٚب ٢اػالٔ٥٘ ٣ض دشداخشٙذ94 .اكالح ٖٛ٥اخٛاٖ ٕٛٞاس ٜثذ٘جبَ ا ٗ٤ثٛد ٜا٘ذ و ٝاخٛاٖ
إِؼّٕ ٗ٥اص حبِز ػش ٢ث٥ش ٖٚآٔذ ٚ ٜث ٝكٛسر ٤ه حضة سػٕ ٣ث ٝفٔبِ٥ز ثذشداصد .سب ػب٥٤ى ٝآالْ وشد ٜا٘ذ
و ٝثِٛ ٝاصْ دٔٛوشاػ ٣ث ٣ٙٔٔ ٝاسادٔ ٜشدْ ٞ -ش چ ٝثبؿذ -ثًٛ ٝس وبُٔ دب٤جٙذ ٞؼشٙذ .حش ٣دب سا فشاسش ٌزاؿشٚ ٝ
ٌفشٙذ و ٝاسادٔ ٜشدْ حش ٣اٌش ٔخبِف اػالْ ٓٞثبؿذ ثب٤ذ ٔحششْ ؿٕشد ٜؿٛد .حمٛق ؿٟش٘ٚذ ٢ثشا٤ ٕٝٞ ٢ىؼبٖ
اػز ٚفشل ٣ث ٗ٥صٖ ٔ ٚشد ٔ ٚؼّٕبٖ ٚغ٥ش ٔؼّٕبٖ ٘٥ؼز .حشٔ ٣ؼ٥ح٥بٖ ٚص٘بٖ ٘٥ض ٔ ٣سٛا٘ٙذ ثب سأ ٢شدْ ثٝ
ٔمبْ س٤بػز ػٕٟٛس ٢دػز ٤بثٙذٌ ٕٝٞ .شٟٞٚب ٢ػ٥بػ ٣ٔ ٣سٛا٘ٙذ ثذ ٖٚوؼت اػبص ٜاص دِٚز حضة سـىُ٥
داد ٚ ٜث ٝفٔبِ٥ز ثذشداص٘ذ .اص ِ٘ش اٌ ٗ٤شٞ ٜٚش ٌ ٝ٘ٛفٔبِ٥ز ٔخف ٣اخٛاٖ ثب٤ذ سٌٔ ُ٥ؿذ ٚ ٜػٕٔ٥ز اخٛاٖ سجذُ٤
ث ٝحضث ٣داخّ ٣دس ٔلش ؿٛد و ٝاسسجبً ٣ثب ٌشٟٞٚب ٢خبسػ٘ ٣ذاسد 95.د٥شٚص ٢ا٘مالة اػالٔ ٣ا٤شاٖ ٚدز٤شؽ
لشاسداد وٕخ د٤ٛ٤ذ سٛػي ػبدار ٔٛػت سٚاع سفىش ا٘مالث ٚ ٣وٕشً٘ ؿذٖ ا ٗ٤سفىش دس ػبٔٔ ٝاخٛاٖ ؿذ .ثب
ُٟٛس دذ٤ذٚ ٜثالي ٘٤ٛؼ ٣ثشخ ٣اص ٚثالي ٘٤ٛؼبٖ اخٛاٖ ثب ٞذف اكالح دس اخٛاٖ ث ٝا٘شمبد اص ػش٤بٖ ػبصٔب٘٣
اخٛاٖ دشداخشٙذٕٛ٘ ٚ96.د دٍ٤ش ٢اص ػش٤بٖ اكالح ٖٛ٥دس اخٛاٖ ؿذ٘ذ .د٥شٚص ٢چـٍٕ٥ش اخٛاٖ دس ا٘شخبثبر
دبسِٕب٘ 2005 ٣ثبس دٍ٤ش سفىش اكالح ٣سا س٘ٚك ثخـ٥ذ ٚػشاٖ اٌ ٗ٤شِ٘ ٜٚشار خٛد سا و ٝدس ساػشب ٢سـىُ٥
حضة ػ٥بػ ٚ ٣حمٛق ؿٟش٘ٚذ ٚ ٢دٔٛوشاػ ٣ثٛد دٚثبسٌٔ ٜشح وشد٘ذ .اِ٘ ٗ٤شار ٞش چٙذ ٔٛسد اػشمجبَ ٔشدْ ٚ
ػب٤ش احضاة لشاس ٌشفز أب اص ػ ٢ٛػشاٖ ػٕٔ٥ز اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥سب٥٤ذ ٘ـذ ِ٘ ٚشار ؿخل ٣ا ٗ٤افشاد ثٝ
حؼبة آٔذ .اٌ ٗ٤ش ٜٚچٙذ ػبَ ثٔذ ثب لذسر ٤بفشٗ ػش٤بٖ سٙذسٔ ٚ ٚحبفَ اخٛاٖ دس ا٘شخبثبر داخّ ٣اخٛاٖ دس
ٔؼّغ ؿٛسا وٙبس ٌزاؿش ٝؿذ٘ذ 97 .سٔذ ُ٤لب٘ ٖٛا٘شخبثبر سٛػي ِ٘بْ ٔجبسن ٔ ٚمبثّ ٝثب اخٛاٖ إِؼّٕ٥٘ ٗ٥ض
ٓبُٔ دٍ٤ش ٢دس وٓ سً٘ ؿذٖ ا ٗ٤ػش٤بٖ دس ػبٔٔٔ ٝلش ؿذ .دغ اص ا٘مالة ٔ2011لش ػش٤بٖ اكالح ٣اص
94
حؼبْ سٕبْٕٞ ،بٖ ف136-131
95
حؼبْ سٕبْ ،سحٛالر االخٛاٖ ،ف59
96
حؼبْ سٕبْ ٕٞبٖ ف70
97
حؼبْ سٕبْٕٞ ،بٖ ف 60
ػبصٔبٖ اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥ػذا ؿذ ٚ ٜد ٚحضة ػذا اص اخٛاٖ سا ؿىُ داد٘ذ .حضة ٚػي ث ٝس٤بػز اثِٔٛال ٔبه٣
ٚحضة ٔلش اِم ١٤ٛث ٝس٤بػز ٓجذإِ ٓٔٙاثٛاِفشٛح دس ا ٗ٤فوب سـى ُ٥ؿذ.
دٍ٤ش حشوبر اكالح ٣دس وـٛسٞب ٢اػالٔ ٣افشبد .اص ا ٗ٤س ٚدسٞفش٘ ٝبٔ ٝاخٛاٖ ػش ٣٘ٛسا ث ٝاخجبس ػٟبٖ اػالْ
اخشلبف داد.اِجٙب ثب حوٛس دس ٔشاػٓ حغ ٚؿشوز دس ػْٕ وٙفشا٘غ حؼبع وـٛسٞبٔ ٢خشّف دس ٔىٝ
ػٕبٓز اخٛاٖ سا ث ٝآٟ٘ب ٔٔشف ٣وشد٘ .ش٥ؼ ٝا ٗ٤سالؽ آؿٙبٔ ٣٤شدْ وـٛسٞبٔ ٢خشّف ثب اخٛاٖ ُٟٛ ٚس اٗ٥ِٚ
دسخٛاػز سـى ُ٥ؿٔج ٝاخٛاٖ خبسع ٔلش دس وـٛس ػ٥جٛس ٣ثٛد .اِجٙب ػذغ ثخـ ٣ػٟز اسسجبى ثب ػٟبٖ اػالْ
ثٛػٛد آٚسد .ا ٗ٤ثخؾ چٟبس وٕ٥ش ٝداؿز و ٝث ٝأٛس خبٚس ٔ٥ب٘ ،ٝؿشق آػ٥ب ،آػ٥ب٥ٔ ٢ب٘ ٚ ٝاسٚدب اخشلبف
داؿز٥ُٚ .ف ٝا ٗ٤وٕ٥شٞ ٝب ػْٕ آٚس ٢اًالٓبر اص وـٛسٞب ٢دٍ٤ش ٚچبح آٖ دس ٔؼٕ ٝٓٛوشبثٟبٔ ٣٤خشق اٗ٤
أش ثٛد .ا ٗ٤ثخؾ ٓال ٜٚثش ثشٌضاس ٢وٙفشا٘غٞب ٣٤دسثبس ٜػٟبٖ اػالْ اص دا٘ـؼ٤ٛبٖ ٚؿخل٥شٟب ٣٤و ٝاص
وـٛسٞب ٢دٍ٤ش ٚاسد ٔلش ٔ ٣ؿذ٘ذ اػشمجبَ ٚثب آٟ٘ب اسسجبى ثشلشاس ٔ ٣وشد ٌ ٚشٞ ٜٚب٥٘ ٣٤ض ث ٝوـٛسٞب ٢دٍ٤ش
آضاْ ٔ ٣وشد .ا ٗ٥ِٚافشاد آضاْ ؿذٓ ٜجذاِشحٕٗ اِجٙب ٓ ٚجذاِحىٓ ٓ٥بثذ ٗ٤ثٛد٘ذ و ٝث ٝػٛس ٚ ٝ٤فّؼٌٗ٥
ٔؼبفشر وشد ٚ ٜثب ٔفش ٣فّؼٌ ٗ٥د٤ذاس وشد٘ذ .ثخـ ٣اص ا ٗ٤اسسجبًبر ٘٥ض ثب ٞذف ٔمبثّ ٝثب اػشٕٔبس ٚحٕب٤ز اص
اػشمالَ وـٛسٞب ٢اػالٔ ٣ا٘ؼبْ ٔ ٣ؿذ 98.دس ػبَ 1937ا ٗ٥ِٚؿٔج ٝاخٛاٖ دس ػٛس ٝ٤ؿىُ ٌشفزٞ .فز ػبَ
ثٔذ ؿٔت دٍ٤ش ٢دس وـٛسٞب ٢فّؼٌ ،ٗ٥ػٛداٖ ،اسدٖ ٔٚشاوؾ ٘٥ض ثٛػٛد آٔذ٘ذ .ػبِٟب ٢ثٔذ ٘٥ض وـٛسٞب٢
ِ٥ج ،٣اِؼضا٤ش ،س٘ٛغ ٚوـٛسٞب ٢حبؿ ٝ٥خّ٥غ فبسع ٘٥ض ؿٔج ٣اص اخٛاٖ سا سبػ٥غ وشد٘ذ .اخٛاٖ حش ٣دس اسٚدب
ٚآٔش٤ىب ٘٥ض ؿٔج ٣سا ثٛػٛد آٚسد .ا ٗ٤ؿٔجٞ ٝب ٌب ٣ٞث٘ ٝبٔ ٣غ٥ش اص اخٛاٖ إِؼّٕٔ ٗ٥ظُ ػٕبٓز دٓٛر ٚ
اكالح دس ا٤شاٖ ٚػٕٔ٥ز اسؿبد اػالٔ ٣دس و٤ٛز ٘بٔ٥ذ ٜؿذ٘ذ .دس صٔب٘ ٣و ٝاخٛاٖ ٔٛسد غوت ٓجذاِٙبكش لشاس
ٌشفش ٚ ٝفٔبِ٥ز اخٛاٖ دس ٔلش ٕٔ ّٛٙثٛد سـى٥الر ػٟب٘ ٣اخٛاٖ دس ػٛس ٝ٤أٛس ػٕبٓز سا اداس ٣ٔ ٜوشد .أب
خ ٣ّ٥صٚد دچبس اخشالف ثب اخٛاٖ اسدٖ ؿذ ٚ ٜثب ثشٚص اخشالف ٔ٥بٖ اخٛاٖ ػٛس ٝ٤اسسجبى ٔ٥بٖ اخٛاٖ دس
98
ٔلٌف ٣دػٛلٓ ،٣جذ٘ ،ٜـب ٠اِش ٓ٥ِٙاِذِ ٣ِٚالخٛاٖ إِؼّٕٛٔ ،ٗ٥ػؼ ١الشأ ،چبح ا 2013 َٚف19-8
وـٛسٞب اص ث ٗ٥سفز .ثذ ٗ٤سشس٥ت اخٛاٖ دس وـٛسٞبٔ ٢خشّف سٟٙب ثش ٔحٛس آسٔبٟ٘ب ٚسفىشار حؼٗ اِجٙب لشاس
داؿشٙذ .أب ّٔضْ ث ٝسجٔ٥ز وبُٔ اص ػبصٔبٖ اخٛاٖ دس ٔلش ٘جٛد٘ذ .دس ا٤شاٖ ٘٥ض ػٕٔ٥ز اكالح ٚدٓٛر خي
ٔـ ٣اخٛاٖ سا د٘جبَ وشد ٚ ٜثٛٙٓ ٝاٖ ؿٔج ٝا ٢اص اخٛاٖ ث ٝحؼبة ٔ ٣آ٤ذ.
اخًان در سًریه
ثٔذ اص ٔلش ٕٟٔششٛٔ ،ٗ٤طشسش ٚ ٗ٤ا ٗ٥ِٚسـى٥الر اخٛا٘ ٣دس وـٛس ػٛس ٝ٤ؿىُ ٌشفزٚ .ػٛد دا٘ـؼ٤ٛبٖ
ػٛس ٢دس ٔلش و ٝث ٝاخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥دٛ٥ػش ٝثٛد٘ذ صٔ ٝٙ٥ؿىُ ٌ٥شٌ ٢شٟٞٚب ٢سا ثٛػٛد آٚسد و ٝاٞذاف
اكالح ٣اخٛاٖ سا د٘جبَ ٔ ٣وشد٘ذ .ػبَ ٕٝٞ 1946اٌ ٗ٤شٟٞٚب سحز ٓٛٙاٖ اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥ث ٝػشدشػش٣
ٔلٌف ٣اِؼجبٓ )1964-1915(٣دس ؿٟش دٔـك ػْٕ ؿذ٘ذ ٚدٚس ٜػذ٤ذ ٢اص فٔبِ٥ز سجّ٥غبس ،٣الشلبدٚ ٢
آٔٛصؽ ٞب ٢سصٔ ٣سا آغبص وشد٘ذ .آوب ٢اخٛاٖ دس ٘ش٥ؼ ٝسالؿٟب ٢خٛد ثٔ ٝمبٔبر ثبال ٢وـٛس ٢دس ػٛسٝ٤
دػز ٤بفشٙذ .دس ػ ًٙفّؼٌٌ ٗ٥شدا٘ ٣سصٔ ٣ث ٝفشٔب٘ذٔ ٣ٞلٌف ٣اِؼجبٓ ٣سـى ُ٥ؿذ و ٝاِجٙب ٘٥ض اص آٖ د٤ذاس
وشد .ثب ا٘حالَ ػٕٔ٥ز اخٛاٖ دس ٔلش ٚسشٚس اِجٙب سٛػٟبر ث ٝػ ٢ٛاخٛاٖ ػٛس ٝ٤ػّت ؿذ ٚ 99ث ٝاِؼجبٓ٣
د٥ـٟٙبد ؿذ ؤ ٝشؿذ وُ اخٛاٖ ثبؿذ ٣ِٚا ٚا ٗ٤د٥ـٟٙبد سا ٘ذز٤شفز .اخٛاٖ ػٛس ٝ٤ثٔذ اص ٔشحّ ٝسبػ٥غ ٚ
فٔبِ٥ز آؿىبس دٔ ٚشحّ ٝدٍ٤ش ٘٥ض دـز ػش ٌزاؿش ٝا٘ذٔ .شحّ ٝدسٌ٥ش ٢ثب ِ٘بْ ٚس ٢ٚآٚسدٖ ث ٝفٔبِ٥ز ػشٚ ٢
ٔشحّ ٝدسٌ٥شٔ ٢ؼّحب٘ ٝثب ِ٘بْ .دس ػبَ 1963حضة ثٔض ػٛس ٝ٤ثب ٌشا٤ـبر ػٛػ٥بِ٥ؼٓ ٓشث ٣ثب وٛدسب ثٝ
لذسر سػ٥ذٌ .شا٤ـبر غ٥ش اػالٕٔٞ ٣شا ٜثب ّٓ ٢ٛثٛدٖ ػشاٖ حبوٓ ثش ػٛس ٚ ٝ٤خـ٘ٛز آ٘بٖ دس ثشخٛسد ثب
ٔخبِفبٖ ٔٛػت د٥ذا٤ؾ صٔٞ ٝٙ٥بٔ ٢خبِفز ٚدسٌ٥ش ٢اخٛاٖ ثب دِٚز ػٛس ٝ٤ؿذ .سب ػب٥٤ى ٝدس آششاهبر
اخٛاٖ حٕب ٠دس آٚسٞ 1964ُ٤فشبد ٘فش اص آ٘بٖ وـش ٝؿذ٘ذ .100آششاهبر اخٛاٖ ٔ ٚمبثِّ٘ ٝبْ ػٛس ٝ٤ثب آ٘بٖ سب
ػبَ 1979ادأ ٝداؿز .دس ا ٗ٤ػبَ ٔشحّ ٝػ ْٛفٔبِ٥ز اخٛاٖ آغبص ؿذ ٌ ٚش ٣ٞٚاص اخٛاٖ ثب ؿىُ
دادٖ«اٌِّ ١ٔ٥إِمبسّ »١ث ٝدسٌ٥شٔ ٢ؼّحب٘ ٝثب ِ٘بْ س ٢ٚآٚسد٘ذِ٘ .بْ ث ٝللذ ػشوٛث ٣وبُٔ اخٛاٖ ث ٝدػشٍ٥ش٢
ٌؼششد ٜآوب ٢اخٛاٖ س ٢ٚآٚسدٌ .ش ٜٚاٌِّ ١ٔ٥إِمبسّ٥٘ ١ض ث ٝدا٘ـىذِ٘ ٜبٔ ٣حّٕ ٝوشد ٚثٔذ اص ػْٕ وشدٖ
افؼشاٖ دس ٤ه ػبِٗ ٕٝٞآ٘بٖ سا ثب ٔؼّؼُ ٘ ٚبس٘ؼه ٔٛسد حّٕ ٝلشاس داد٘ 32 .فش وـش٘ 57 ٚ ٝفش ٔؼشٚح وٝ
99
ٔٛػ ٣اِحؼ ،٣ٙ٥اػحبقٕٞ ،بٖ ،ف 140
100
ٔشٚاٖ_حذ٤ذ=http://ikhwanwiki.com/index.php?title
ٕٝٞاص فشل٤ّٛٓ ٝبٖ ثٛد٘ذ ٘ش٥ؼ ٝا ٗ٤ػٙب٤ز ثٛد و ٝث ٝحبدطٔ ٝذفٔٔٔ ٝ٥شٚف ؿذِ٘ .بْ دس ٚاوٙؾ ث ٝا ٗ٤حبدطٝ
دب٘ضد٘ ٜفش اص اخٛاٖ سا آذاْ وشد٤ .ه ػبَ ثٔذ لب٘ٚ ٣٘ٛهْ ؿذ و ٝثش ًجك آٖ ٓو٤ٛز اخٛاٖ ػشْ ٔ ٚؼبصار
آٖ آذاْ دا٘ؼش ٝؿذ .اخٛاٖ ٞش چٙذ دس اثشذا اص الذاْ اٌِّ ١ٔ٥إِمبسّ ١سجش ٢ػؼشٙذ أب دس ٟ٘ب٤ز ٚاسد ػ ًٙثب
ِ٘بْ ؿذ٘ذ و ٝدس ٘ش٥ؼ ٝآٖ ِ٘بْ ث ٝؿذر آ٘بٖ سا ػشوٛة وشد .و ٝدس ٘ش٥ؼ ٝآٖ ٞضاساٖ ٘فش وـش ٝؿذ٘ذ .101اٗ٤
دسٌ٥شٟ٤ب ٞفز ػبَ ث ًَٛ ٝوـ٥ذ ٚثبلٕ٥ب٘ذ ٜاخٛاٖ اص ػٛس ٝ٤خبسع ؿذ٘ذٌ .شٞ ٜٚبٔ ٢خشّف اخٛاٖ دس خبسع
ثٔذ اص اسحبد دس ػبَ ،1991حؼٗ ٤ٛٞذ ٢سا ثٛٙٓ ٝاٖ ٔشالت ٓبْ اخٛاٖ دس ػٛس ٝ٤ا٘شخبة وشد٘ذ .دغ اص اٚ
كذساِذ ٗ٤اِج٥ب٘ ٣٘ٛدساٙٔ ٗ٤لت لشاس ٌشفز ٚاص ػبَٔ2010حٕذ خبِذ ؿمف ٝاٙٔ ٗ٤لت سا ثش ٟٓذ ٜداسد .دس
صٔبٖ ثـبس اػذ سغ٥٥ش ص٤بد ٢ثشا ٢اخٛاٖ حبكُ ٘ـذ ٚثب ؿش ّٚا٘مالة دس وـٛسٞبٓ ٢شث ٣اخٛاٖ فوب سا ثشا٢
فٔبِ٥ز ٔؼبٓذ د٤ذ٘ذ ٚد٥ـٟٙبداس ٣ثشا ٢اكالحبر دس ِ٘بْ ثـبس اػذ اسائ ٝوشد٘ذ أب ً٘ ٣ِٛىـ٥ذ و ٝثـبس سا
ػشوؾ خٛا٘ذ ٚ ٜخٛاػشبس وٙبس سفشٗ ا ٚؿذ٘ذ ٚث ٝػجٔٔ ٟٝبسهبٖ ػٛس ٢دٛ٥ػشٙذ 102.اخٛاٖ حشٌ ٣ش٣ٞٚ
ِ٘بٔ ٓٞ ٣سـى ُ٥داد٘ذ .أب ثٔذ اص ٔذس ٣اص سلش٤ح ث ٝفٔبِ٥ز ِ٘بٔ ٣خٛدداس ٢وشد ٚ ٜسٟٙب خٛد سا دـش٥جبٖ ٌشٜٚ
ِ٘بٔٔٔ ٣شف ٣وشد٘ذ .سؼشث ٝفٔبِ٥ز ِ٘بٔ ٣اخٛاٖ دس ػٛس ٝ٤وٛٔ ٝػت ا٘ـمبق ٚاهٕحالَ آٟ٘ب ؿذ ٜثٛد ٔٛػت
103
ؿذ ،اخٛاٖ اص ٚسٚد ثٔ ٝمبثِّ٘ ٝبٔ ٣خٛدداس ٢وٙذ.
ا ٗ٥ِٚاسسجبى ٔ٥بٖ اخٛاٖ ٚاٞبِ ٣فّؼٌ ٗ٥ثٛػ٘ ّٝ٥بٔ ٝا ٢ثٛد و ٝحؼٗ اِجٙب دس ػبَ 1931ثشا ٢حبع أٗ٥
اِحؼٔ ٣ٙ٥فش ٣فّؼٌ ٗ٥فشػشبد ٚد٥ـٟٙبداس ٣ثشأ ٢مبثّ ٝثب اؿغبٍِش ٢اٍّ٘٥غ ٟٛ٤ ٚد٤بٖ اسائ ٝوشد .چٟبس ػبَ
ثٔذ ٓجذاِشحٕٗ اِجٙب ٔ ٚحٕذ أػٔذ اِحى ٓ٥ث ٝفّؼٌ ٗ٥سفش ٚ ٝثب ٔفش ٣فّؼٌ ٗ٥د٤ذاس وشد٘ذ 104.أب اٍّ٘٥غ ٔبْ٘
ثضسٌ ٣ثشا ٢فٔبِ٥ز اخٛاٖ دس فّؼٌ ٗ٥ثٛد .د٥ؾ اص آٖ ل٥بٟٔبٔ ٢شٔذد ٔشدٔ ٣سٛػي اٍّ٘٥غ ػشوٛة ؿذ ٜثٛد.
أب وٕه ٞبٔ ٢بد ٚ ٢دـش٥جبِ٘٘ ٣بٔ ٣اخٛاٖ اص ٔجبسصاٖ فّؼٌ ٣ٙ٥صٔٔ ٝٙ٥شدٔ ٣خٛث ٣ثشا ٢اخٛاٖ ثٛػٛد آٚسدٜ
101
ػٔذ اِذٓ ،ٗ٤ذ٘بٖ ،االخٛاٖ إِؼّٕ ٖٛف ٣ػٛسٔ ١٤ىشجٔ ١ذث ٣ِٛلبٞش ،ٜچبح ا ،2010 َٚف 82-76
102
فبد ٢ؿبٔ ،١٥االخٛاٖ إِؼّٕ ٖٛف ٣ػٛس ،١٤اِحشوبر اال ػالٔ ١٥ف ٣اِ ًٗٛأِشثٔ ،٣شوض دساػبر اِٛحذ ٠أِشث ،١٥ث٥شٚر چبح ا 2013 َٚع 1ف-351
372
103
http://www.islamist-movements.com/2744
104
http://www.ikhwanwiki.com
ثٛد .دس ٔ٥ب٘ ٝد ٝٞچ ُٟلشٖ ث٥ؼز ثب وٓ ؿذٖ فـبسٞب ٢اؿغبٍِشاٖ صٔ ٝٙ٥حوٛس ػشاٖ اخٛاٖ دس ٔ٥بٖ ٔشدْ
فّؼٌ ٚ ٗ٥ثشٌضاسٔ ٢حبفُ اػالٔ ٣د٥ذا ؿذٔ .ؼالر اخٛاٖ دس فّؼٌٞ ٗ٥ش سٚص ٔٙشـش ٔ ٣ؿذ ٚثب سبو٥ذ ثش
ِّٔ٥ٔٛز ٔشدْ فّؼٌ ٗ٥آٟ٘ب سا ثٔ ٝمبثّ ٝثب ٟٛ٤د٤بٖ اؿغبٍِش دٓٛر ٔ ٣وشد .دا٘ـؼ٤ٛبٖ فّؼٌ ٣ٙ٥و ٝثٔ ٝلش
آٔذ ٜثٛد٘ذ ٘٥ض ثب سفىش اخٛاٖ آؿٙب ؿذ ٚ ٜآ٘شا ث ٝفّؼٌ ٗ٥ا٘شمبَ داد٘ذ .اٛٓ ٗ٤أُ ٔٛػت سٕبٔ ُ٤جبسصاٖ ٚ
ػٛا٘بٖ فّؼٌ ٣ٙ٥ثٓ ٝو٤ٛز دس اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥ؿذ ٜثٛد .ث ٗ٥ٕٞ ٝخبًش ػٕٔ٥شٟبٔ ٢خشّف ٣ثب ٘بْ ٞب ٣٤غ٥ش اص
اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥فٔبِ٥ز خٛد سا آغبص وشد ٜثٛد٘ذ و ٝدس ػبَ ٕٝٞ 1945اسسجبى خٛد ث ٝاخٛاٖ سا آؿىبس وشدٚ ٜ
دس ؿٟشٞبٔ ٢خشّف فّؼٌ ٗ٥ؿٔت ٔشٔذد ٢اص ػٕبٓز اخٛاٖ ؿىُ ٌشفز .ػبَ ثٔذ ٕ٘بٙ٤ذٌبٖ ا ٗ٤ؿٔت دس
لذع ٌشد ٓٞآٔذ ٚ ٜثب حوٛس ٕ٘بٙ٤ذ ٜسػٕ ٣حؼٗ اِجٙب لب٘ ٖٛاػبػ ٣ػٕٔ٥ز سا ث ٝسل٤ٛت سػب٘ذ ٚ ٜدفشش
وٙفشا٘غ اخٛاٖ دس فّؼٌ ٗ٥سا سـى ُ٥داد٘ذ .اخٛاٖ دس ػ1948 ًٙؿٟذا ٢ثؼ٥بس ٢سمذ ٓ٤وشد٘ذ أب دس ٟ٘ب٤ز
فّؼٌ ٗ٥ثًٛ ٝس وبُٔ اؿغبَ ؿذ ٚسٟٙب د ٚثخؾ غض ٚ ٜوشا٘ ٝثبخشش ٢دس اخش٥بس فّؼٌ٥ٙ٥بٖ ثبلٔ ٣ب٘ذ .ثب اؿغبَ
فّؼٌ ٗ٥اخٛاٖ فّؼٌ ٗ٥دٌ ٚش ٜٚؿذ٘ذٌ .ش ٣ٞٚو ٝدس وشا٘ ٝثبخشش ٢ثٛد٘ذ دس اخٛاٖ اسدٖ ادغبْ ؿذ ٚ ٜثٝ
فٔبِ٥شٟب ٢سشث٥ش ٚ ٣ػ٥بػٌ ٣شا٤ؾ ٤بفشٙذ ٌ ٣ِٚش ٣ٞٚو ٝدس غض ٜثٛد٘ذ ثب اخٛاٖ ٔلش اسسجبى خٛد سا ٔحىٓ سش
وشدٌ ٚ ٜشا٤ـبر ا٘مالثِ٘ ٚ ٣بٔ ٣خٛد سا حفَ وشد٘ذ .س٤ٚىشد غ٥ش ِ٘بٔ ٚ ٣ػبصؿىبسا٘ ٝاخٛاٖ اسدٖ ثشخ ٣اص
آوب سا ثشآٖ داؿز و ٝاص اخٛاٖ ػذا ؿذٌ ٚ ٜشِ٘ ٜٚبٔ ٣فشح ثشا ٢آصاد ػبص ٢فّؼٌ ٗ٥سـى ُ٥دٙٞذ و ٝد ٚفشد
ثبسص آٖ ٤بػش ٓشفبر ٓ ٚجذاهلل ٓضاْ ٤ى ٣اص فٔبِٓ ٗ٥شة دس ػ ًٙافغب٘ؼشبٖ ثب ؿٛس ٢ٚاػز .ثب سٙبصَ ػبصٔبٖ
فشح اص ٔجبسص ٚ ٜػبصؽ ثب سط ٓ٤ك٥٘ٛ٥ٟؼش ٣اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥ػبوٗ دس غض ٜث ٝسٞجش ٢ؿ٥خ احٕذ ٤بػٌ ٗ٥شٜٚ
حٕبع( اِحشو ١إِمب ١ٔٚاالػالٔ )١٥سا ثٛػٛد آٚسد٘ذ .اٌ ٗ٤ش ٜٚثب فٔبِ٥شٟبِ٘ ٢بٔ ٣ثٔ ٝجبسص ٜثب سط ٓ٤غبكت
ثشخٛاػز ٚث ٝسػٕ٥ز ؿٙبخشٗ ،ػبصؽ ٚحش ٣فٔبِ٥ز ػ٥بػ ٣دس ػب ٚ ٝ٤ص٤ش ِ٘ش سط ٓ٤اؿغبٍِش سا ٘ذز٤شفز.
أب ثٔذٞب دس ا٘شخبثبر ؿشوز وشد ٚسٛا٘ؼز س٤بػز حىٔٛز فّؼٌ ٣ٙ٥سا ث ٝدػز ث٥بٚسد .ا ٗ٤ا٘شخبثبر اص ػ٢ٛ
حىٔٛز فّؼٌ ٣ٙ٥ػبثك ٔٛسد لجٚ َٛالْ ٘ـذ ٚث ٝدسٌ٥ش ٢خ٥ٔ ٗ٥٘ٛبٖ حٕبع ٚفشح ا٘ؼبٔ٥ذ ٌ 105.ش ٜٚحٕبع
دس ػش٤بٖ ثحشاٖ ػٛس ٝ٤اص ٔٔبسهبٖ ػٛس ٢حٕب٤ز وشد ٚ ٜاسسجبى خٛد ثب ِ٘بْ اػذ سا لٌْ وشد .حش ٣ثب
ٌؼششؽ دأ ٝٙفٔبِز ػش٤بٟ٘ب سىف٥ش ٢چ ٖٛدآؾ حبهش ثٔ ٝحى ْٛوشدٖ دآؾ ٘٥ض ٘ـذ.
105
غؼبٖ ٞٚج ،١االخٛاٖ إِؼّٕ ٖٛف ٣فّؼٌ ،ٗ٥اِحشوبر االػالٔ ١٥ف ٣اِ ًٗٛأِشث ،٣ع 1ف509-439
اخًان المسلمیه سًدان
دس ػبَ 1944اِجٙب ػٕبَ اِذ ٗ٤ػٟٛٙسٓ ٢و ٛػٛدا٘ ٣اخٛاٖ سا ثٕٞ ٝشا ٜكالح ٓجذاِحبفَ ثشا ٢سجّ٥غ ا٘ذ٤ـٝ
اخٛاٖ ث ٝػٛداٖ فشػشبد ٚ 106ا ٗ٤د ٚدبٌ ٝ٤زاس اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥ػٛداٖ ؿذ٘ذ .ثٔذ اص ٔذس ٣دس اخٛاٖ إِؼّٕٗ٥
ػٛداٖ د ٚسفىش ثٛػٛد آٔذ و٤ ٝى ٣سبثْ ػ٥بػشٟب ٢اخٛاٖ ٔلش ٚدٍ٤ش ٢سٕب ُ٤ص٤بد ٢ث ٝاػشمالَ ػبصٔب٘٣
داؿزٌ .ش ٣ٞٚو ٝسبثْ ػ٥بػشٟب ٢اخٛاٖ ٔلش ثٛد٘ذ أٛس سشث٥ش ٣سا ثش فٔبِ٥شٟب ٢ػ٥بػ ٣سشػ٥ح ٔ ٣داد٘ذ دس
حبِ٥ىٌ ٝش ٜٚدٍ٤ش ٔٔشمذ ثٛد٘ذ و ٝسب صٔب٘ ٣و ٝلذسر دس اخش٥بس اػالْ ٘جبؿذ سشث٥ز ثًٛ ٝس وبُٔ ٔحمك ٘خٛاٞذ
ؿذ 107.ث ٗ٥ٕٞ ٝخبًش فٔبِ٥ز ٞب ٢ػ٥بػ ٣سا ثش ثٔذ سشث٥ش ٣غّج ٝداد ٜثٛد٘ذ .سٞجش ا ٗ٤ػش٤بٖ حؼٗ سشاث ٣ثٛد وٝ
دس ػبَ 1969ثٛٙٓ ٝاٖ ٔشالت ٓبْ اخٛاٖ ا٘شخبة ؿذ ٚا ٗ٤ا٘شخبة ٔٛػت ػذا ؿذٖ ًشفذاساٖ سفىش سشث٥ش٣
اخٛاٖ اص ػٕبٓز ؿذ .دس ػبَ 1977سشاث ٣ثٔذ اص ٔـبسوز دس حىٔٛز ث ٝكٛسر ُبٞش ٢اخٛاٖ سا ٔٙحُ وشد
ٚسحز ٓٛٙاٖ ػج ٟٝاػالٔ ٣ّٔ ٣ث ٝفٔبِ٥ز ادأ ٝداد .أب ٌش ٜٚدٍ٤ش ٓٛٙاٖ اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥سا اح٥ب وشد ٚ ٜثٝ
فٔبِ٥شٟب ٢سجّ٥غ ٣خٛد ادأ ٝداد .اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥دس ا٘شخبثبر 2010ث ٝكٛسر ٌؼششد ٜؿشوز وشد دسحبِ٥ىٝ
حؼٗ سشاث ٣ثٔذ اص ٔذس ٣ػج ٟٝاػالٔ ٣سا ٘٥ض ٔٙحُ وشد ٚ ٜثب حضة إِٛسٕش اِ ٣ًٙٛو ٝائشالف ٣اص ٌشٟٞٚب٢
108
ػٛدا٘ ٣ثٛد ث ٝفٔبِ٥ز خٛد ادأ ٝداد ٚث٘ ٝبچبس اص ثشخ ٣اص آسٔبٟ٘ب ٢خٛد دػز وـ٥ذ.
دس اٚا ُ٤لشٖ ث٥ؼز ٔ٥الد ٢حىٔٛز ص٤ذ ٢ث ٝأبٔز ٤ح ٣٥حٕ٥ذ اِذ ٗ٤دس ٔ ٕٗ٤ؼشمش ثٛد .ػٗ ثبال ٚاػشجذاد اٚ
دس حىٔٛز ٓذ ٜا ٢سا ث ٝؿٛسؽ ثش هذ اٚ ٚاداؿش ٝثٛد .اص ػّٕ ٝا ٗ٤افشاد دا٘ـؼ٤ٛبٖ ٣ٕٙ٤ثٛد٘ذ و ٝدس ٔلش
سحل ٣ٔ ُ٥وشد٘ذ .اسسجبى اخٛاٖ ثب ٕٗ٤اص ًش٤ك دا٘ـؼ٤ٛبٖ ٣ٕٙ٤ثشلشاس ؿذ ٚا ٗ٤اسسجبى صٔ ٝٙ٥ػبص حٕب٤ز
اِجٙب اص ؿٛسؿ٥بٖ ٣ٕٙ٤ثٛد و ٝخٛاػشبس ثشلشاس ٢حىٔٛز لب٘ ٖٛاػبػ ٣دس ٕٗ٤ثٛد٘ذ .حّمٚ ٝكُ ؿخل٥شٟب٢
ٔخبِف أبْ ٤ح ، ٣٥فو ُ٥اِٛسسال٘ ٣سبػش ٓو ٛاخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥ثٛد .ا ٚثب سإٙٞب ٣٤حؼٗ اِجٙبء ٔمذٔبر وٛدسب٢
احشاس ٣ٕٙ٤سا فشا ٓٞوشد .ثب سشٚس أبْ ٤ح ٚ ٣٥سؼّي ؿٛسؿ٥بٖ ثش كٔٙبء ٕ٘بٙ٤ذٌبٖ اخٛاٖ ثشا ٢سب٥٤ذ حىٔٛز
ػذ٤ذ ث ٝكٔٙب سفشٙذ .ػش٤ذ ٜاخٛاٖ ٘٥ض حىٔٛز ؿٛسؿ٥بٖ سا ث ٝسػٕ٥ز ؿٙبخز .حىٔٛز ٞب ٢دبدؿب ٣ٞاٗ٤
106
ٓجذٔ ،ٜلٌف ٣دػٛلٕٞ ،٣بٖ ،ف111
107
اِششاث ،٣حؼٗ ،ف ٣اِفم ٝاِؼ٥بػ ،٣داس أِشث ،ِّّْٛٔ ١٥ث٥شٚر چبح اٞ1431 َٚـ ف 234
108
http://www.ikhwanwiki.com
وٛدسب سأحى ْٛوشد٘ذ أب ػٛسِ ٚ ٝ٤جٙبٖ و ٝحىٔٛز ػٕٟٛس ٢داؿشٙذ اص ا٘مالث ٣ٕٙ٤ ٖٛ٥حٕب٤ز وشد٘ذ .أب اٗ٤
حىٔٛز چٙذ ٔب ٜث٥ـشش دٚاْ ٘٥بٚسد ٚاحٕذ فشص٘ذ أبْ ٤ح ٣٥ثب ػْٕ آٚس٥٘ ٢ش ٚاص دٍ٤ش ٔٙبًك ث ٝكٔٙب حّٕٚ ٝ
آ٘ؼب سا سلشف وشد 109 .حىٔٛز ائٕ ٝص٤ذ ٕٗ٤ ٢سب ػبَ 1962ادأ ٝداؿز سب اٙ٤ى ٝثب ا٘مالة حضة االحشاس
حىٔٛز ػٕٟٛس ٢دس ٕٗ٤ؿٕبِٔ ٣ؼشمش ؿذ .دس ا ٗ٤ػبَ دا٘ـؼ٤ٛبٖ ٣ٕٙ٤و ٝدس ٔلش ث ٝاخٛاٖ دٛ٥ػش ٝثٛد٘ذ
ث ٕٗ٤ ٝثبصٌـش ٚ ٝفٔبِ٥ز خٛد سا آغبص وشد٘ذٌ .ؼششؽ فٔبِ٥ز اخٛاٖ ثب ٞذف سٛػٔ ٝػبصٔب٘ ٣اخٛاٖ ٚسش٤ٚغ
آٖ دس ٚ ٕٗ٤اػالٔ ٣وشدٖ حىٔٛز ػٕٟٛس ٢دس ٘ ٕٗ٤شب٤غ چـٍٕ٥ش ٢داؿز .ث ٝحىٔٛز سػ٥ذٖ ػشًٙٞ
اثشا ٓ٥ٞاِحٕذ ٢صٔ ٝٙ٥فٔبِ٥ز اخٛاٖ سا ث ٝكٛسر وبُٔ فشا ٓٞوشد .دفشش سٛػ ٚ ٝ٥اسؿبد اػالٔ ٣ث ٝس٤بػز
ص٘ذا٘٥ٞ ٚ ٣بر ّٕٓ ٣ٕٙ٤ ٣و ٝآوب ٢آٖ وبٔال اخٛا٘ ٣ثٛد٘ذ ٘ش٥ؼ ٝث ٝحىٔٛز سػ٥ذٖ اثشا ٓ٥ٞاِحٕذ ٢ثٛد .ثب
وـش ٝؿذٖ اثشا ٓ٥ٞاِحٕذ ٚ ٢ػب٘ـٙ٥ؾ ثٔذ اص چٙذ ٔب ٜدس ػبَ 1978حىٔٛز ث ٝػشٓ ٣ّٓ ًٙٞجذاهلل كبِح
سػ٥ذ٘ ٢ٚ .ضد٤ه ث25 ٝػبَ ثب اخٛاٖ إِؼّٕٕٞ ٗ٥ىبس ٢وشد .دس ً َٛأ ٗ٤ذر اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥دس ػٕٟٛس٢
ٕٗ٤ثؼ٥بس ٌؼششؽ ٤بفز .دس ػبَ ٕٗ٤ 1990ؿٕبِ ٣ثب ٕٗ٤ػٛٙثٔ ٣شحذ ؿذ٘ذ ٚاخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥حضة
اكالح 110٣ٕٙ٤ ٣سا سبػ٥غ وشد .حضة اكالح ٚاثؼش ٝث ٝاخٛاٖ دس چٙذ دٚس ٜا٘شخبثبس ٣ػبِٟب1990 ٢سب2006
ثٔذ اص حضة حبوٓ ٕٛٞاس ٜث٥ـشش ٗ٤آسا سا وؼت وشد ٜو٘ ٝـبٍ٘ش ػبٍ٤ب ٟٓٔ ٜاخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥دس ٕٗ٤اػز .دس
ػبَ 1994و ٝاسحبد د ٕٗ٤ ٚث ٝػ ًٙثذَ ؿذ اخٛاٖ دس ا ٗ٤ػٔ ًٙـبسوز فٔبَ داؿشٙذ .ثذ ٗ٤سشس٥ت ٓال ٜٚثش
سؼّي ثش ٔشاوض ّٕٓ ٚ ٣د ٣ٙ٤ث ٝػٕز افشاى ٌشا٤ؾ د٥ذا وشد٘ذٛٔ .لٔ٥ز ػ٥بػٓ ٣ّٓ ٣جذاهلل كبِح ثٕشٚس ٔحىٓ
سش ٚث ٝػٕز وٙششَ اخٛاٖ د٥ؾ سفز .دس ٓ ٗ٥حبَ دس ا٘شخبثبر 1999اخٛاٖ ّٓٓ ٣جذاهلل كبِح سا ٘بٔضد خٛد
ٔٔشف ٣وشد٘ذ .أب ثب حٛادص ٤بصد ٜػذشبٔجش ٚؿش ّٚػ ًٙهذ سشٚس٤ؼٓ ّٓٓ ٣جذاهلل كبِح ثٔ ٝحذٚد وشدٖ
اخٛاٖ دشداخز وٛٔ ٝػت ثشٚص دؿٕ ٣ٙاخٛاٖ ثب ا ٚؿذ .سب ػب ٣٤و ٝاخٛاٖ ث ٝػْٕ ٔخبِفبٖ كبِح دٛ٥ػز.
اخٛاٖ ثب دٍ٤ش ػش٤ب٘بر ٔٔبسم حىٔٛز ائشالف وشدٕٞ ٚ ٜشا ٜثب ا٘مالثٟب ٢ث٥ذاس ٢اػالٔ ٣دس وـٛسٞب ثش هذ
ّٓٓ ٣جذاهلل كبِح ث ٝخ٥بثبٖ آٔذ٘ذ .ثب وٙبس سفشٗ ٓجذاهلل كبِح ٚػبٍ٤ضٞ ٣ٙ٤بدٙٔ ٢لٛس ٓجذسث ٚ ٝا٘شخبة ٤ى٣
اص اخٛاٖ ثٛٙٓ ٝاٖ ٔٔب ٖٚدٚثبس ٜاخٛاٖ ػض ٚحبٔ٥بٖ حىٔٛز لشاس ٌشفشٙذ .اخٛاٖ ٕٗ٤اص صٔبٖ حىٔٛز أبْ
110
اِشؼْٕ اِِ ٣ٕٙ٥الكالح
٤ح ٣٥ػضٔ ٚخبِفبٖ ص٤ذ ٕٗ٤ ٝ٤ث ٝحؼبة ٔ ٣آٙ٤ذ ٚدس دسٌ٥شٟ٤ب٥ٔ ٢بٖ حىٔٛز ٚص٤ذ٤بٖ ػب٘ت حىٔٛز سا
111
ٌشفش ٚ ٝدس حبَ حبهش ٘٥ض دس ػج٘ ٟٝجشد ثب حٛط٥بٖ ص٤ذ ٢لشاس داس٘ذ.
حشوز اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥دس س٘ٛغ ثب فٔبِ٥شٟب ٢سجّ٥غ ٣ساؿذ اِغٛٙؿٓ ٚ ٣جذاِفشبح ٔٛس ٚآغبص ؿذ .فٔبِ٥ز ٞب٢
سجّ٥غٓ ٣جذاِفشبح ٔٛس ٚدس ٔؼبػذ ٚدا٘ـٍبٞ ٜب ٔٛػت ؿىُ ٌ٥ش٤ ٢ه حشوز اػالٔ ٣دس س٘ٛغ ؿذ .حىٔٛز
ثٛسل٥ج٥٘ ٝض ثشأ ٢مبثّ ٝثب چذٍشا٤بٖ ٔبْ٘ فٔبِ٥ز حشوز اػالٔ٘ ٣ـذ .ا ٗ٤حشوز ثذ ٖٚسى ٝ٥ثش ّٕٓب ٢د ٗ٤ثٝ
ػشٓز دس فوب ٢دا٘ـؼٌ ٣٤ٛؼششؽ ٤بفز .غٛٙؿ ٣ثب ٌٔبِٔ ٝوشبثٟب ٢اِجٙب ٚػ٥ذ لٌت ؿ٥فش ٝا ٗ٤سفىش ؿذ ٚ ٜدس
ٔى ٝثب حؼٗ ٞو٥ج ٣ثٔ٥ز وشد ٚ 112ػٕبٓز اخٛاٖ س٘ٛغ سا ؿىُ داد .أب ثشخ ٣اص آوب ٢ػٕبٓز دس
ٔخبِفز ثب س٤ٚىشدٞب ٢غٛٙؿ ٣ػٕبٓز سا سشن وشد٘ذ .ثب ٌؼششؽ ػٕٔ٥ز ٚفٔبِ٥ز دا٘ـؼ٤ٛبٖ اخٛا٘ٚ ٣
د٥شٚص ٢ا٘مالة اػالٔ ٣ػٕبٓز ث ٝػٕز فٔبِ٥ز ػ٥بػٌ ٣شا٤ؾ ٤بفز .أب لجُ اص ؿش ٣ّٙٓ ّٚفٔبِ٥ز ػ٥بػ ٣ثب
ٔمبثّ ٝحىٔٛز ثٛسل٥ج٥ٕٓٛٙٔ ٚ ٝز فٔبِ٥ز ٚص٘ذا٘ ٣ؿذٖ ثشخ ٣اص ػشاٖ اخٛاٖ ٔٛاػ ٝؿذ .دس ػبَ
1987صٔب٘ ٣و ٝدس ٔ٥بٖ ٔشدْ ؿب ْ٤ؿذ و ٝساؿذ اِغٛٙؿٔ ٣حى ْٛث ٝآذاْ ؿذ ٜاػز ًشفذاساٖ حشوز دس ٔ٥بٖ
ِ٘بٔ٥بٖ ٥٘ ٚشٞٚب ٢أ٥ٙش ٣سلٕ ٓ٥ث ٝوٛدسب ٌشفشٙذ .أب د٥ؾ اص اػشا ٢آٖ ثب وٛدسب ٢ثٗ ّٓ ٚ ٣وٙبس ٌزاؿش ٝؿذٖ
ثٛسل٥جٛٔ ٝاػ ٝؿذ ٚ ٜاص سلٕ ٓ٥خٛد ٔٙلشف ؿذ٘ذ .ثٗ ّٓٞ ٣ش چٙذ دس اثشذا ث ٝاخٛاٖ س ٢ٚخٛؽ ٘ـبٖ داد أب
خ ٣ّ٥صٚد ثٔ ٝمبثّ ٝثب آٟ٘ب ثشخٛاػز .ث٥ؼز ػبَ حىٔٛز ثٗ ّٓٔ ٚ ٣خبِفز ثب اػالْ ٌشا٤بٖ ٚ ٚهٔ٥ز ثذ
الشلبد ٚ ٢فش٘ ٣ٍٙٞبسهب٤شٞ ٣ب سا ٔششاوٓ وشد .دس ٘ش٥ؼ ٝثب ػشل ٝا ٢ا٘مالة س٘ٛغ ثذ٥ٞ ٖٚچ ثش٘بٔ ٝس٤ض٢
ؿىُ ٌشفز ٚثٗ ّٓ ٣فشاس وشد .اخٛاٖ اص ا ٗ٤فشكز اػشفبد ٜوشد ٚ ٜدس ا ٗ٥ِٚا٘شخبثبر دبسِٕب٘41 ٣دسكذ
ٓو٤ٛز سا وؼت وشدٞ 113 .ش چٙذ دس ا٘شخبثبر س٤بػز ػٕٟٛس٘ ٢شٛا٘ؼز ٔٛفك ؿذ ٚ ٜحضة
اخًان در اردن
دس ػبَ ٓ1945جذاٌِ٥ف اثٛلٛس ٜاص ٓجذاِحىٓ ٓ٥بثذ ٗ٤خٛاػز و ٝدس ٔؼ٥ش ثبصٌـز اص ػٛس ٝ٤ث ٝاسدٖ ٔؼبفشر
وشد ٚ ٜدس ؿٟشٞبٔ ٢خشّف اسدٖ ث ٝسجّ٥غ ثشا ٢ػٕبٓز اخٛاٖ ثذشداصدٛٔ .لٔ٥ز ثشػؼش ٝاثٛلٛسٛٔ ٜػت فشآٞ
111
http://www.islamist-movements.com/2699
112
http://www.islamist-movements.com/2724
113
اِؼٛسؿ ،٣كالح اِذ ،ٗ٤اِحشوبر االػالٔ ١٥ف ٣اِ ًٗٛأِشثٔ ،٣مبِ :ٝاالخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥ف ٣إِغشة أِشث ٣حبِز س٘ٛغ ف594-581
ؿذٖ ؿشا٤ي ثشا ٢سبػ٥غ ؿٔج ٝاخٛاٖ دس اسدٖ ؿذ .دبدؿب ٜاسدٖ ٘٥ض ثب سـى ُ٥ا ٗ٤ؿٔجٛٔ ٝافمز وشد ٚاخٛاٖ
اسدٖ فٔبِ٥ز سػٕ ٣خٛد سا آغبص وشد .دس ػ ًٙفّؼٌ ٗ٥دس ػبَ 1948اخٛاٖ اسدٖ ٘مؾ ٔ ٣ٕٟداؿشٙذ ٚدغ
اص آٖ ٘٥ض ث ٝحٕب٤ز اص آٚاسٌبٖ فّؼٌ ٣ٙ٥دشداخشٙذ .دغ اص اثٛلٛسٓ ٜجذاِشحٕٗ خّ٥ف ٝثٔ ٝذر چ ُٟػبَ سٞجش٢
اخٛاٖ اسدٖ سا ثشٟٓذ ٜداؿز .فٔبِ٥ز اخٛاٖ اسدٖ ثش ٔؼب ُ٤سشث٥شٕٞ ٚ ٣شا ٣ٞثب حىٔٛز دس ٔؼب ُ٤ػ٥بػ٣
ٔشٕشوض ثٛد.دغ اص ؿىؼز آشاة اص اػشائ ٚ ُ٥ادغبْ اخٛاٖ فّؼٌ ٗ٥دس اخٛاٖ اسدٖ حشوز فشح ثٛػٛد آٔذ .أب
ثٔذ اص ٔذس ٣فٔبِ٥شٟبِ٘ ٢بٔ ٣سا وٙبس ٌزاؿش ٚ ٝث ٝأٛس سشث٥ش ٚ ٣ػ٥بػ ٣خٛد ثبصٌـشٙذ .ؿذ٤ذسشٛٔ ٗ٤هٍٔ٥ش٢
اخٛاٖ دس ثشاثش دٕ٥بٖ اسدٖ ٚاػشائ ُ٥سحش ٓ٤ا٘شخبثبر ثٛد و ٝثٔذ اص چٙذ ػبَ دٚثبس ٜث ٝفٔبِ٥ز ػ٥بػ ٣ثشٌـشٙذ.
ثٔذ اص ؿش ّٚا٘مالثٟبٓ ٢شث ٣دس اسدٖ ٘٥ض سِبٞشاس ٣ثشا ٢اكالح ٝ٘ ٚاػمبى حىٔٛز ثش ٌضاس ؿذ .دبدؿب ٜاسدٖ
ثب اػبص ٜفٔبِ٥ز دادٖ ث ٝاخٛاٖ ْٙٔ ٚػب٤ش ٌشٟٞٚب اص فٔبِ٥ز ػ٥بػ ٣فوب سا ث٘ ٝفْ اخٛاٖ ثبص ٌزاؿش ٝاػز ٚ
114
اخٛاٖ ٘٥ض ٔشمبثال ثب حىٔٛز اسدٖ ٔذاسا وشد ٜا٘ذ.
ؿىُ ٌ٥ش٥ٞ ٢چ حضة ٌ ٚش ٜٚػ٥بػ ٣دس ٓشثؼشبٖ سا ٕ٘ ٣دٞذ .خلٛكب و ٝاخٛاٖ ثذ٘جبَ ؿىُ دادٖ حىٔٛز
اػالٔ ٣ثب ا٘شخبة ٔشدٔٔ ٚ ٣خبِف دبدؿب ٣ٞثٛد٘ذ .دس ٓ ٗ٥حبَ ث ٝخبًش سمبثّ ٣و٥ٔ ٝبٖ حىٔٛز ٔلش ٚ
ػٔٛدٚ ٢ػٛد داؿز ٕٛٞاس ٜاخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥اص حٕب٤ز آَ ػٔٛد ثشخٛسداس ثٛد ٜا٘ذ .ث ٗ٥ٕٞ ٝخبًش سٔذاد
ص٤بد ٢اص اخٛاٖ دس صٔبٖ ٓجذاِٙبكش ٚػبدار ثٛٙٓ ٝاٖ ٔذسع دا٘ـٍب ٚ ٜسبػش دس ٓشثؼشبٖ فٔبَ ثٛد ٜا٘ذ .اص
ػّٕ ٝا ٗ٤افشاد ؿ٥خ ٔٙبّ اِمٌبٖ اػز و ٝثٛٙٓ ٝاٖ سٞجش اخٛاٟ٘٥ب ٢ػٔٛد ٢دز٤شفش ٝؿذ .اٌ ٗ٤ش٘ ٜٚشٛا٘ؼشٙذ
ا٘ذ٤ـ ٝاخٛاٖ سا دس ػبٔٔ ٝػٔٛد ٢سٚاع دٙٞذ .ثب ػذا ؿذٖ اخٛاٖ ػٛس 115ٝ٤اص اٌ ٗ٤ش ٜٚا٘ذ٤ـ ٝا ٢ػذ٤ذ ؿىُ
ٌشفز و ٝسفىشار ػّفٞٚ ٣بث ٣سا ثب ا٘ذ٤ـ ٝػ٥بػ ٣اخٛاٖ دس ٓٞآٔ٥خز ٚث ٝا٘شمبد اص حىٔٛز دشداخزٔ .حٕذ
لٌت ثب ًشح سٛح٥ذ اِملٛس دس ٔمبثُ سٛح٥ذ اِمجٛس ٞٚبث٥ز صٔ ٝٙ٥ؿىُ ٌ٥شٛ٘ ٢ػّف٥بٖ سا ثٛػٛد آٚسد.
ٟٔبػشر ٔحٕذ ػشٚس ص ٗ٤أِبثذ ٗ٤اص ػٛس ٝ٤ث ٝػٔٛد ٚ ٢ؿىُ دادٖ ٌش ٣ٞٚو ٝثٔذٞب ث ٝػشٚسٔٔ ٝ٤شٚف ؿذ
114
http://www.islamist-movements.com/2653
115
إِـٛح ،خبِذ ،اِش٥بسار اِذ ١٥ٙ٤ف ٣اِؼٔٛد،١٤س٤بم ،اال٘شـبس أِشث ،٣چبح د 2012 ْٚف 106
٘٥ض ٌ ٝ٘ٛا ٢دٍ٤ش اص اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥دس ٓشثؼشبٖ ػٔٛد ٢سا ؿىُ داد 116.ؿ٥خ ػّٕبٖ أِٛد٤ ٠ى ٣اص
اص صٔب٘ ٣وٓ ٝالٔٔ ٝحٕذ سم ٣لٕ ٣ثشأ ٢ـبسوز دس سبػ٥غ داساِشمش٤ت ثٔ ٝلش ٔؼبفشر وشدٕٟ٥ٔ ٚ ٜبٖ اِجٙب
ثٛد صٔ ٝٙ٥آؿٙبٔ ٣٤شفىش ٗ٤ا٤شا٘ ٣ثب ا٘ذ٤ـ ٝاخٛاٖ ثٛػٛد آٔذ .اِجٙب دس ػفش حغ ثب آ٤ز اهلل وبؿب٘٥٘ ٣ض د٤ذاس
وشد ٚ ٜثٕٞ ٝفىش ٢دشداخش ٝثٛد 25.ػبَ ثٔذ اص سبػ٥غ ػٕبٓز اخٛاٖ إِؼّٕٛ٘ ٗ٥اة كف ٢ٛسٞجش فذا٥٤بٖ
اػالْ ٘٥ض دس ػفش ٢ثٔ ٝلش دس ػْٕ اخٛاٖ ث ٝػخٙشا٘ ٣دشداخشٛٔ ٚ ٝسد اػشمجبَ آٟ٘ب لشاس ٌشفش ٝثٛد .117حٕب٤ز
ػٙجؾ اخٛاٖ إِؼّٕ ٚ ٗ٥ا٘مالة اػالٔ ٣ا٤شاٖ اص ٤ىذٍ٤ش ثب فشاص ٚفشٚد سبو ٖٛٙادأ ٝداؿش ٝاػزٓ .ال ٜٚثش
اسسجبًبر ٔ٥بٖ اخٛاٖ ٚؿ٥ٔ٥بٖ ا٤شاٖ دٓٛر اخٛاٖ دس ٔ٥بٖ ا ُٞػٙز ا٤شاٖ ٘٥ض ًشفذاسا٘٤ ٣بفز ٚاحٕذ ٔفش٣
صاد٘ ٚ ٜبكش ػجحب٘ ٣ث٥ٙبٍ٘زاساٖ ؿٔج ٝسػٕ ٣اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥دس ا٤شاٖ ؿذ٘ذ .ثب د٥شٚص ٢ا٘مالة اػالٔ ٣ا٤شاٖ
اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥ا٤شاٖ حضة اكالح ٚدٓٛر سا دبٌ ٝ٤زاس ٢وشد٘ذ و ٓٞ ٝاو٥٘ ٖٛٙض ث ٝفٔبِ٥ز سجّ٥غ ٣خٛد ادأٝ
ٔ ٣دٙٞذ .دث٥شوُ ا ٗ٤حضة ٓجذاِشحٕٗ د٥شا٘ ٣اػز ٚدفشش آٖ دس سٟشاٖ اػشمشاس داسد118 .دب٤جٙذ ٢ث ٝلبٖ٘ٛ
اػبػ ٣ػٕٟٛس ٢اػالٔ ٣ا٤شاٖ ػض ٚاك َٛا ٗ٤ػٕبٓز ٔ ٣ثبؿذ .دس ٔشأٙبٔ ٝػٕبٓز آٔذ ٜاػز« :ػٕبٓز
دٓٛر ٚاكالح ا٤شاٖ» سـىّّ ٣اػز ٔذ٘ ٣دس چبسچٛة ا٘ذ٤ـ ٢ٝاػالٔ ٣و ٝثب ٞذف حفَ آشمبدار ٤ٛٞ ٚز
اُٞػٙز ا٤شاٖ ٥٘ ٚض فشإٛ٘ٓٞدٖ صٔٞٝٙ٥ب ٢سؿذ ٚسٛػٕٔٝٞ ٢ٝػب٘ج ٢ٝص٘ذٌ ٣فشد ٚ ٢اػشٕبٓٔ ٣شدْ ا٤شاٖ دس
دشس ٛثبٚس ث ٝوشأز راس ٣ثـش ،آصادٓ ،٢ذاِز ،ؿٛسا ،دٌشدز٤ش ٚ ٢اسصؽٞب ٢ث٥ٙبد ٗ٤اخالل ٣دس اثٔبد ٔخشّف
ا ٗ٤سـىُ ،ثشا ٢ػبخشٗ آٙ٤ذٜا ٢ثٟشش ،اص دا٘ؾ ٚفٙبٚسٞ٢ب ٢سٚص ثٟش٥ٌ٣ٔ ٜشد ٚث ٝآشذاَ ٥ٔ ٚب٘ٝس ٢ٚدس
سفىش ٚ ُٕٓ ٚثشلشاس ٢سٚاثي ٚسٔبُٔ دٔٛوشاس٥ه ثب ػب٤ش احضاة ،ػٙجؾٞب ٚسـىُٞب دب٤جٙذ اػز .جوبعت
دعَت ٍ اصالح اس اثتذای ضکل گیزی ثِ جٌبحی اس سیبسیَى داخل ًظبم گزایص داضتِ کِ رٍیکزدّبی
116
أِٛاٚدٔ ،٠حٕذٔ ،مبِ:ٝػذِ ١٥أِمذ ٚ ٢اِؼ٥بػ ٣ف ٣خٌبة االػالٔ ٗ٥٥اص وشبة اِؼّف ١٥اِؼبٔ ،١٥االٔبسار أِشث ،١٥إِؼجبس ،چبح ا 2012 َٚف213-199
عبدهللا امام ،االخوان و عبدالناصر ،دارالخیال مصر ،چاپ اول8441 ،م ص 828
117
118
http://www.islamist-movements.com/
اصالح علجبًِ داضتِ اًذ .اس ایي رٍ در اثتذای اهز ثب اعضبی ًْضت آسادی در ارتجبط ثَدُ ٍ سپس ثب سبسهبى
هجبّذیي اًقالة اسالهی ّوکبری هیکزدُ است .ایي جوبعت در اًتخبثبت ریبست جوَْری 11اس هیز
حسیي هَسَی ٍ 882در اًتخبثبت ریبست جوَْری 29اس حسي رٍحبًی 890حوبیت کزدُ است.
اخٛاٖ دس ث٥ـشش وـٛسٞب ٢اػالًٔ ٣شفذاس داسد .ؿٔت ٔخشّف اخٛاٖ دس وـٛسٞب ٢اِؼضا٤ش ٥ِ ٚجٔ ٚ ٣شاوؾ ٚ
ػٔٛبِ ٣دس آفش٤مب ٌشفش ٝسب افغب٘ؼشبٖ ٚدبوؼشبٖ ٚا٘ذ٘ٚضٔ ٚ ٢بِض ٢دس ؿشق آػ٥ب ٚوـٛسٞب ٢حبؿ ٝ٥خّ٥غ
فبسع ٚحش ٣اسٚدب ٚآٔش٤ىب فٔبَ ٞؼشٙذ .دس ثشخ ٣اص وـٛسٞب حشوشٟب ٢اػالٔ ٣ث٘ ٝبْ اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥ؿٙبخشٝ
ٔ ٣ؿٛد و ٝكحز ا٘ ٗ٤ؼجز ٔٛسد سشد٤ذ اػزٔ .ظال دس سشو ٝ٥حضة ٓذاِز فٔبِ٥ز ٞب ٢اػالٔ ٣داؿشٛٔ ٚ ٝسد
سحؼ ٗ٥اخٛاٖ لشاس ٌشفش ٝاػز .اص ا ٗ٤س ٚثشخ ٣سلٛس ٔ ٣وٙٙذ و ٝا ٗ٤حضة ٕ٘بٙ٤ذ ٜاخٛاٖ دس سشو ٣ٔ ٝ٥ثبؿذ.
أب ٔشؿذ ٓبْ اخٛاٖ ا٘ ٗ٤ؼجز سا سب٥٤ذ ٘ىشد ٚ ٜس٤ٚىشد اػالْ ٌشا٤بٖ سشو٥٘ ٝ٥ض ثب اخٛاٖ إِؼّٕ ٗ٥سفبٚر
ص٤بد ٢داسد .حش ٣دس خٛد ٔلش ٌشٟٞٚب ٢اػالٔ ٣سٙذس ٚاص ًشف ٔخبِفبٖ اخٛاٖ إِؼّٕ ،ٗ٥ؿبخ ٝاخٛاٖ ٔٔشف٣
ٔ ٣ؿ٘ٛذ 121.دسا ٗ٤ثخؾ سالؽ ثشا ٗ٤ثٛد ٜاػز و ٝوـٛسٞب ٣٤و ٝاخٛاٖ دس آٟ٘ب حوٛس دشسً٘ سش ٢داس٘ذ
ٔٔشف ٣ؿٛد.
فهرست مىابع:
.1اثشأ ٓ٥ٞحٕذ ٚدٍ٤شاٖ ،اخٛاٖ إِؼّٕٔ ٖٛلش٘ ،ـش ٔٛػؼ ٝا٘ذ٤ـ ٝػبصاٖ ٘ٛس ،چبح ا1385 َٚ
.2ثش٥٘ٚب ِ٥بس ،ػٕٔ٥ز اخٛاٖ إِؼّٕٔ ٗ٥لش ،سشػٕٓ ٝجذاهلل فش ،٣ٞدظٞٚـىذ ٜسبس٤خ اػالْ چبح
ا1388َٚ
.3اِششاث ،٣حؼٗ ،ف ٣اِفم ٝاِؼ٥بػ ،٣داس أِشث ،ِّّْٛٔ ١٥ث٥شٚر چبح اٞ1431 َٚـ
.4اِؼّٕبٖٔ ،حٕذ ثٗ ٓجذاهلل ،سؿ٥ذ سهب ٚدٓٛر ؿ٥خ ٔحٕذ ثٗ ٓجذاِٞٛبةٔ ،ىشج ١إِٔال ،و٤ٛز چبح
ا1409 َٚ
882هصبحجِ عجذالزحوي پیزاًی ثب رٍسًبهِ الطزق االٍسظ ضوبرُی 88<;8ثِ ًقل اس سبیت جوبعت دعَت ٍ اصالح.
120
ثیبًیْی-جوبعت-دعَت-ٍ-اصالح-ایزاى-در-خصَظ-یبسدّویيhttp://www.islahweb.org/content/2013/6/8484/-
اًتخبثبت-ریبست-جوَْری
121
http://khabaronline.ir/detail/350498/World/3576
.5ػ٥ذ ػبثك ،فم ٝاِؼ ،١ٙداس اِىشبة أِشث ،٣ث٥شٚر چبح ػٞ 1397 ْٛـ
.7ػٔذ اِذٓ ،ٗ٤ذ٘بٖ ،االخٛاٖ إِؼّٕ ٖٛف ٣ػٛسٔ ١٤ىشجٔ ١ذث ٣ِٛلبٞش ،ٜچبح ا2010 َٚ
.8ؿحبسٔ ١حٕذ كمش اِٛػ ٝاِؼّفِ ٣ؼٕبٓ ١االخٛاٖ إِؼّٕ ،ٖٛداس اِخّفبء اِشاؿذ - ٗ٤داس اِفشح
.9ؿمبل ،٣فشح ،٣ؿ ٚ ٝٔ٥ػ ٣ٙغٛغب ٢ػبخشٍ ،٣سشػٕ ٝػ٥ذ ٞبد ٢خؼشٚؿب ٣ٞلٓ وّج ٝؿشٚق 1389
.10ؿالً ،ٝاحٕذ صغّٔ ،َٛؼشمجُ اِشحٛالر داخُ اِش٥بس اِؼّف ٣فٔ ٣لشٔ ،مبِ ٝا ٢اص وٙفشا٘غ اِشحٛالر
.11ػٟبد ٓٛد ،٠ػمٛى د ١ِٚاالخٛاٖ ،ا٘شـبسار وٛٙص ٔلش چبح ا2013 َٚ
.12حؼبْ سٕبْ ،سحٛالر االخٛاٖ إِؼّٕٔ ،ٗ٥ىشجٔ ١ذثٔ ،٣ِٛلش ،چبح دْ2010 ْٚ
.13حؼبْ سٕبْ ،االخٛاٖ إِؼّٕٗ ػٛٙار ٔبلجُ اِظٛس ،٠داسِـشٚق ٔلش ،چبح د2013 ْٚ
.14حؼبْ سٕبْٓ ،جذإِ ٓٔٙاثِٛفشٛح ؿبٞذ ّٓ ٣سبس٤خ اِحشو ١االػالٔ ،١٥داسِـشٚق ،چبح د2012 ْٚ
.15حؼٗ اِجٙبءٔ ،ؼٕ ١ٓٛسػب ،ُ٤سػبِ ١أِمب٤ذ ،اِلحٔ ٠ٛلش ،چبح ا1433 َٚ
.16حؼٗ اِجٙبءٔ ،زوشار اِذٓٚ ٠ٛاِذآٛٔ،١٥ػؼ ١الشأ ٔلش ،چبح ا2011 ،َٚ
.17ح ٢ٛػٔ٥ذ ،ػٛالر ف ٣اِفم ٗ٥ٟاِىج٥ش ٚاألوجش ،لبٞشٛٔ ،ٜػؼ ١اِخّ٥غ أِشثٞ1408 ،٣ـ
.18خبٔ٤ ٝبسٓ ،جبع ،ا٤شاٖ ٚاالخٛاٖ إِؼّٕٔ ،ٖٛشوض اِذساػبر االػششاس٥ؼ ٚ ٝ٥اِجحٛص ،ث٥شٚر چبح ا،َٚ
1997
.19اِذ٤تٓ ،جذأِِ ،ٓ٥االخٛاٖ إِؼّٕ ٚ ٖٛإُِٔ اِؼش ٚ ٢أِٙف ،داس دٔ ٖٚلش ،چبح د2012 ْٚ
.20اِش٤غٓ ،جذأِض٤ض ثٗ س٤غ ،فشب ٢ٚائٕ ١ا ُٞاِؼ ١ٙاِؼّف ١٥ف ٣ػٕبٓ ١اِشجّ٥غ ٚاالخٛاٖ إِؼّٕ ،ٖٛسٝ٥ٟ
ٔ .21حؼٗ ٔحٕذ ٔٗ لشُ اِجٙبء ،داساِـشٚقٔ ،لش چبح د1407 ،ْٚ
ٛٔ .22ػ ٣اِحؼ ،٣ٙ٥اػحبق ،اخٛاٖ إِؼّٕ ،ٗ٥سشػٕ ٝػ٥ذ ٞبد ٢خؼشٚؿب ،٣ٞاًالٓبر سٟشاٖ ،چبح
د1377ْٚ
٘ .23ذاٛ٤ ،ػف ٗٔ ،داخُ االخٛاٖ إِؼّٕ ،ٗ٥داساِـشٚق ٔلش ،چبح د2013 ْٚ
ٓ .24جذإِملٛد ٓبك ،٣احٕذٓ ،م٥ذ ٠االخٛاٖ إِؼّٕ ،ٗ٥داس اِٛفبء ٔلش ،چبح اٞ1430 َٚـ
ٓ .25جذإِملٛدٓ ،بك ،٣احٕذٓ ،م٥ذ ٠ػ٥ذ لٌت،داساِٛفب ٔلش ،چبح اٞ1430َٚـ
ٓ .26جذاِشح ،٣ّٓ ٓ٥االخٛاٖ إِؼّٕ ٗٔ ٖٛحؼٗ اِجٙبء أِٟ ٣ذٓ ٢بوفٔ ،شوض أِشثِّ ٣جحٛص ٚاِذساػبر،
ٓ .27جذٔ ،ٜحٕٛدٔ ،حٕذ اِغضاِ ٣دآ ١٥اِٟٙؤ،١شوض اِحوبس ،٠ث٥شٚر چبح ا2004 َٚ
.28أِذ ،٢ٚاثشا ٓ٥ٞاحٕذ ،سؿ٥ذ سهب االٔبْ إِؼبٞذ ،إِٛػؼ ١إِلش ١٤أِبٔٔ ،١لش ،ث ٣سب
.29أِؼٕٔ ،٣حٕذ ثٗ ػ٥ف ٚ ،لفبر ْٔ وشبة ِّذٓب ٠فمي ،چبح د1409 ْٚث ٣ػب،
ٓ .30ض اِذ ٗ٤اثشاٛٔ ،ٓ٥ٞلف ّٕٓب إِؼّٕ ٗٔ ٗ٥اِـ ٚ ٝٔ٥اِظٛس ٠االػالٔ(،١٥حم٥م ١دٓ ٠ٛاالخٛاٖ إِؼّٕ ٖٛاص
سث ْ٥إِذخّ )٣داس إِٟٙبع لبٞش ،ٜچبح ا1433،َٚ
٥ّٓ .31خب٘ ٣ّٓ ،٣اوجش ،ا٘ذ٤ـ ٝػ٥بػٔ ٣شفىشاٖ ٔؼّٕبٖ ،سؿ٥ذ سهب ٘ٛؿشٔ ٌُ ٣ّٓ ٝحٕذ ،٢دظٞٚـٍبٜ
ٌٔبِٔبر فش ٚ ٣ٍٙٞاػشٕبٓ ،٣چبح ا1390 َٚ
ٕٓ .32بدٓ ،جذاِغ ،٣ٙاِحشوبر االػالٔ ١٥ف ٣اِ ًٗٛأِشثٔ،٣شوض دساػبر اِٛحذ ٠أِشث ،١٥ث٥شٚر ،چبح اَٚ
2013
.33أِٛاٚدٔ ،٠حٕذٔ ،مبِ:ٝػذِ ١٥أِمذ ٚ ٢اِؼ٥بػ ٣ف ٣خٌبة االػالٔ ٗ٥٥اص وشبة اِؼّف ١٥اِؼبٔ،١٥
االٔبسار أِشث ،١٥إِؼجبس ،چبح ا2012 َٚ
.34غضأِ ،٣حٕذ ،دػشٛس اِٛحذ ٠اِظمبف ١٥ث ٗ٥إِؼّٕ ،ٗ٥داس اِـشٚق ٔلش ،ث ٣سب
.35غضأِ ،٣حٕذ ،سشاطٙب اِفىش ٢ف٥ٔ ٣ضاٖ اِـشّ ،داسِـشٚق ٔلش ،چبح دٙؼٓ ٞ1424ـ
.38غضأِ ،٣حٕذ ،اِؼ ١ٙاِٙج ١٤ٛث ٗ٥ا ُٞاِفم ٚ ٝا ُٞاِحذ٤ضٔ ،لش ،داس اِـشٚق چبح ؿـٓ ث ٣سب
.39غضأِ ،٣حٕذٔ ،ـىالر فً ٣ش٤ك اِح٥ب ٠االػالٟٔ٘ ،١٥ؤ ١لش ،چبح دٙؼٓ2005 ،
.40اِغٛٙؿ ،٣ساؿذ ،اِحش٤بر أِبٔ ١ف ٣اِذ ١ِٚاالػالٔ ،١٥داس اِـشٚق ٔلش ،چبح اْ2012 َٚ
.41فبد ٢ؿبٔ ،١٥االخٛاٖ إِؼّٕ ٖٛف ٣ػٛس ،١٤اِحشوبر االػالٔ ١٥ف ٣اِ ًٗٛأِشثٔ ،٣شوض دساػبر اِٛحذ٠
أِشث ،١٥ث٥شٚر چبح ا2013 َٚ
.42لشهبٛ٤ ،٢ٚػف ،طمبف ١اِذآٔ ،١٥لشٔ ،ىشجٞٚ ١ج ،١چبح چٟبسدٞ1428 ،ٓٞـ
.43لشهبٛ٤ ،٢ٚػف ،االػشٟبد ف ٣اِـش ١ٔ٤االػالٔ ،١٥و٤ٛز ،داس اِمّٓ ،چبح اٞ1417 َٚـ
.45لشهبٛ٤ ،٢ٚػف ،االخٛاٖ إِؼّٕٔ ،ٖٛلشٔ ،ىشجٞٚ ١ج ،١چبح ا،1420 َٚ
ٌِ .46ف ،٣كبِح ،اِمو ١٥اِفّؼٌ ٚ ١٥ٙ٥االٔبْ حؼٗ اِجٙبٔ ،شوض اِذساػبر إِٔبكشْ2012 ٠
.47إِـٛح ،خبِذ ،اِش٥بسار اِذ ١٥ٙ٤ف ٣اِؼٔٛد،١٤س٤بم ،اال٘شـبس أِشث ،٣چبح د2012 ْٚ
ٔ .48لٌف ٣دػٛلٓ ،٣جذ٘ ،ٜـب ٠اِش ٓ٥ِٙاِذِ ٣ِٚالخٛاٖ إِؼّٕٛٔ ،ٗ٥ػؼ ١الشأ ،چبح ا2013 َٚ
ٛ٘ .49س ،ٜاْ اٛ٤ة ،االهٛاء اِؼّف ٣ّٓ ١٥اِؼٕبٓ ١االخٛا٘ ،١٥داساالطبسٔ ،لش ،چبح اْ2004 َٚ