‫د ﺑﻮﭘﺎل ﭘښﺘﺎﻧﮥ‬

‫ﻟﻴﮑﻮﻧﮑﯥ‪ :‬ﺻﻔﻴﻪ ﺣﻠﻴﻢ‬

‫د ‪ ١٩٤٧‬م ﮐﺎل د اﮔﺴﺖ دﻳﺎرﻟﺴﻤﻪ ﻧﯧټﻪ وﻩ‪.‬د ﺑﻬﻮ ﭘﺎل ﭘﻪ ﺳﺮﮐﺎري دﻓﺘﺮ ﮐﯥ‬
‫ﻧﻮاى ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺧﺎن د ﺧﭙﻞ ﻣﯧﺰ ﺳﺮﻩ وﻻړ دى‪.‬د هﻐﻪ ﺗﻮﭘﻨﭽﻪ ډﮐﻪ ﭘﺮ ﻣﯧﺰ‬
‫ﭘﺮﺗﻪ دﻩ‪.‬د هﻐﻪ ﺗﻨﺪى ﺗﺮﻳﻮ او ﻻﺳﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﻳﻮﭘﺮ ﺑﻞ ﮐﻠﮏ ﻧﻴﻮﻟﻲ دي‪.‬ﻟږﻩ ﺷﯧﺒﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ دهﻐﻪ ﻣﺸﺮﻩ ﻟﻮر دﻓﺘﺮ ﺗﻪ راﻧﻨﻮزي‪.‬دواړﻩ ﻳﻮﺑﻞ ﺗﻪ ﺳﻼم اﭼﻮي‪.‬او‬
‫ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ ﻧﻮاب ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر ﺗﻪ واﻳﻲ ''زﻩ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺗﻪ ځﻢ‪.‬ﻏﻮاړم ﭼﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫ﭼﺎرې ﺗﻪ ﭘﺮ ﻣﺦ ﻳﻮﺳﯥ‪.‬ﮐﯧﺪاى ﺷﻲ ﻣﺎ د ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻣﺸﺮ وټﺎﮐﻲ‪.‬ﻣﺎﺗﻪ ﺟﻨﺎح وﻳﻠﻲ‬
‫دي ﭼﯥ راﺷﻪ‪ ،‬ﺧﻮ زﻩ ﻏﻮاړم ﭼﯥ ﺗﻪ ﻣﺎﺗﻪ د ﻳﻮې ﺧﺒﺮې ډاډ راﮐړې‪.‬او هﻐﻪ‬
‫دا ﭼﯥ ﻣﺎﺗﻪ ﺑﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﻪ ﺧﺰاﻧﯥ ﭘﻴﻨځﻪ ﻟﮑﻪ روﭘۍ دﮐﺎل راﻟﯧږې‪.‬ﺗﻪ دا ﺧﺒﺮﻩ‬
‫ﻣﻨﯥ؟‬

‫ﻟﻮر ﻳﻮﻩ ﺷﯧﺒﻪ د ﭘﻼر ﭘﻪ ﺳﺘﺮﮔﻮ ﮐﯥ ﺳﺘﺮﮔﯥ واﭼﻮﻟﯥ‪.‬ﺧﻮ ﺧﭙﻞ ﻗﻬﺮ ﻳﯥ ﻧﺸﻮ‬
‫څﺮﮔﻨﺪوﻟﻰ‪ .‬ﭘﻼرﺗﻪ ﻳﯥ ﺑﯥ ادﺑﻲ ﻧﺸﻮاى ﮐﻮﻻى‪ .‬ﭘﺮ ﻣﯧﺰ اﯦښﯥ ﺗﻮﭘﻨﭽﯥ ﺗﻪ ﻳﯥ‬
‫اﺷﺎرﻩ وﮐړﻩ او وﻳﯥ وﻳﻞ‪''.‬ﺗﻪ وﻟﯥ ﭘﻪ ﻣﺎ ددې ﺗﻮﭘﻨﭽﯥ ډز ﻧﻪ ﮐﻮې‪.‬؟''زﻩ ﺑﯥ‬
‫وﺳﻠﯥ ﻳﻢ‪.‬دا ﻧﻮاﺑﻲ ﺗﺎ ﭘﻮرې اړﻩ ﻟﺮي‪.‬دا ﺳﻴﻤﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ هﻨﺪ ﺳﺮﻩ ﻳﻮځﺎى ﮐﯧﺪﻩ ﻧﻮ‬
‫ﭘﻪ دې ﻓﻴﺼﻠﻪ زﻩ ﺧﭙﻠﻪ ﮔﻮﺗﻪ ﻧﺸﻢ ﻟﮕﻮﻟﻰ‪.‬او ﺳﺒﺎ ﺑﻪ ﺧﻠﮏ واﻳﻲ ښځﻪ واﻳﻲ‬
‫ځﮑﻪ ﺧﻮ ﻳﯥ ددې ﺧﺎورې ﻟﻪ هﻨﺪ ﺳﺮﻩ د ﻳﻮ ځﺎى ﮐﯧﺪو ﻣﺨﻪ ﻳﯥ وﻧﻪ ﻧﻴﻮوﻟﻪ‪.‬او‬
‫هﻐﻪ وﻃﻦ ﭼﯥ زﻣﻮﻧږ ﻣﺸﺮاﻧﻮ ﭘﻪ ﺗﯧﺮو دوﻩ ﻧﻴﻢ ﺳﻮﻩ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ د ﺧﭙﻠﻮ ﺳﺮوﻧﻮ‬
‫ﭘﻪ ﺑﺪل ﺳﺎﺗﻠﻰ وو‪.‬ﻳﻮې ښځﯥ هﻨﺪ ﺗﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮐړ‪''.‬‬

‫د ﻧﻮاب ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺧﺎن دا ﻟﻮر ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن وۀ ﭼﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د وروﺳﺘۍ ﻧﻮاﺑﯥ‬

‫ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﭘﻪ دﻳﺎرﻟﺲ ﮐﻠﻨۍ ﮐﯥ ﻧﻮﻣﻮل ﺷﻮې وﻩ‪.‬او ﭘﻪ ‪ ٢٠٠٢‬د ﻣﯥ ﭘﺮ ‪١١‬‬
‫ﻧﯧټﻪ د ﮐﻠﻮﻧﻮ ‪ ٨٩‬ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﭘﻪ ﮐﺮاﭼﻲ ﮐﯥ ﭘﻪ ﺣﻖ ورﺳﯧﺪﻩ‪.‬‬

‫دا داورﮐﺰو د هﻐﯥ ﮐﻮرﻧۍ ﻏﻴﺮﺗﻲ ﻣﯧﺮﻣﻦ وﻩ ﭼﯥ د هﻨﺪ ﭘﻪ ﻣﺪهﻴﻪ ﭘﺮدﯦﺶ‬

‫اﻳﺎﻟﺖ ﮐﯥ ﻳﯥ د اﺗﻠﺴﻤﯥ ﭘﯧړۍ ﭘﻪ ﺳﺮ ﮐﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﺧﭙﻠﻮاﮐﻪ ﻧﻮاﺑۍ ﺑﻨﺎ‬
‫ﮐﯧښﻮدﻩ‪.‬‬

‫دهﻨﺪوﺳﺘﺎن ﭘﻪ ﭘﺮاﺧﻪ ﺧﺎورﻩ ﮐﯥ ﻟﻪ ﻟﺮﻏﻮﻧﻮ وﺧﺘﻮﻧﻮ ځﺨﻪ هﺮې ﺳﻴﻤﯥ د‬

‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﭼﺎرو ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮ واﮐﻤﻦ ﻟﺮﻟﻮ‪.‬د ﭘښﺘﻨﻮ‪،‬ﻋﺮﺑﺎﻧﻮ‪،‬ﺗﺮﮐﺎﻧﻮ او ﻣﻐﻠﻮ ﻟﺨﻮا‬
‫ﭼﯥ هﺮﮐﻠﻪ دا ﺳﻴﻤﻪ ﻧﻴﻮل ﺷﻮې او د دوى ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭘﺮې ﺟﻮړ ﺷﻮى دى‪.‬دې‬
‫ﺳﻴﻤﻪ ﻳﻴﺰﻩ واﮐﻤﻨﻮ ﺗﺘﻪ ﻳﯥ درﻧﺎوى ﮐړى دى‪.‬او ﮐﻪ ﺟﮕړﻩ ﻳﯥ وررﺳﺮﻩ ﻧﻪ‬
‫ﮐﻮﻟﻪ‪.‬ﻧﻮ د ﺑﺎج او ﺧﺮاج ﭘﻪ ﺑﺪل ﮐﯥ ﻳﯥ ورﺗﻪ اﻟﻘﺎب او ﺧﻄﺎﺑﻮﻧﻪ ورﮐړي‬
‫دي‪.‬هﻐﻪ ﺳﻮﺑﯥ ﻳﺎ اﻳﺎﻟﺘﻮﻧﻪ ﭼﯥ ﻟﮑﻪ د ﭘﺎﭼﺎهﺎﻧﻮ ﭘﮑﯥ راﺟﻪ ﮔﺎن او ﻧﻮاﺑﺎن‬
‫واﮐﻤﻦ وو‪.‬د ﺧﭙﻠﯥ ﺳﻴﻤﯥ د ﺧﻠﮑﻮ ﻟﭙﺎرﻩ هﻢ ﻣﻬﻢ وو‪.‬د ﻣﺰﮐﻮ د ښﺨړو ‪،‬د‬
‫اﻣﻨﻴﺖ ‪،‬دوﺑﺎ او دﻏﺴﯥ ﻧﻮرې ورځﻨۍ ﭼﺎرې دﻧﻮاﺑﺎﻧﻮ ﻟﺨﻮا ټﺎﮐﻞ ﺷﻮي ﭘﻮﻟﻴﺲ‬
‫‪،‬ﭘﻮځ ‪،‬ﻗﺎﺿﻴﺎﻧﻮ او وزﻳﺮاﻧﻮ ادارﻩ ﮐﻮﻟﯥ‪.‬د ﻳﻮﭘﺎﭼﺎ دﻳﻮﻩ ﮐﺎﻣﻴﺎﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﺮ ﺷﺎ‬
‫هﻢ دﻏﻪ ﻧﻮاﺑﺎن او راﺟﻪ ﮔﺎن وو‪.‬د ﺑﻬﺮﻧﻲ ﻳﺮﻏﻞ ﭘﺮ ﺿﺪ د ﭘﻮځ ﺑﺮاﺑﺮوﻟﻮ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﻪ هﻢ دې ﻧﻮاﺑﻴﻮډﯦﺮ ﻟﻮى رول ﺗﺮﺳﺮﻩ ﮐﺎوﻩ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ‪ ١٩٠٠‬ﻋﻴﺴﻮي ﮐﺎل ﮐﯥ ﭼﯥ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ د هﻨﺪ ﭘﻪ ﻟﻮﻳﻪ وﭼﻪ واﮐﻤﻦ وو‪.‬ددې‬

‫ﻧﻮاﺑﻴﻮ او راﺟﻮاړو ﭘﻪ اړﻩ ﻳﯥ ﻳﻮﻩ ﺗﺬﮐﺮﻩ ﻟﻴﮑﻠﯥ ﭼﯥ د هﻐﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د هﻨﺪ او‬
‫اوﺳﻨﻲ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن او ﺑﻨﮕﻠﻪ دﯦﺶ ﭘﻪ ﮔډون دﻟﺘﻪ ﺗﺮ ﺷﭙږ ﺳﻮو ډﯦﺮ ﻧﻮاﺑﺎن او‬
‫راﺟﻪ ﮔﺎن وو‪ .‬ﭘﻪ ﻧﻮﻟﺴﻤﻪ ﭘﯧړۍ ﮐﯥ ځﻴﻨﯥ رﻳﺎﺳﺘﻮﻧﻪ او اﻳﺎﻟﺘﻮﻧﻪ ﻟﮑﻪ ﺁﺳﺎم‬
‫‪،‬ﻣﺮهټﻪ او ﭘﻨﺠﺎب ﭘﻪ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺗﻮﮔﻪ ﺧﭙﻞ ﺣﺜﻴﺖ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﮐړى وو‪.‬‬

‫ﭘﻪ ‪١٩٤٧‬ﮐﯥ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻪ ﺣﺴﺎب ‪ ٥٦٥‬رﻳﺎﺳﺘﻮﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮدوو‪ .‬ﭘﻪ دې ﮐﯥ‬

‫زﻣﻴﻨﺪارۍ او ټﻴﮑﺎﻧﯥ هﻢ ﺷﺎﻣﻠﻪ وﻩ‪.‬زﻣﻴﻨﺪاري ﻳﻮازې ﭘﻪ ﻳﻮ څﻮ ﮐﻠﻴﻮ ﻣﺸﺘﻤﻠﻪ‬
‫وﻩ‪.‬دوى ﺗﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺗﻌﻠﻖ دار ﻳﺎ ﺟﺎﮔﻴﺮدار هﻢ وﻳﻠﻰ‪.‬ﻳﻮﻩ زﻣﻴﻨﺪار ﻳﺎ ﺟﺎﮔﻴﺮدار ﺑﻪ‬
‫ﻟﻪ ﺧﻠﮑﻮ د ﻣﺎﻟﻴﻮ راټﻮﻟﻮﮐﺎر هﻢ ﮐﺎوﻩ‪ .‬ﭘﻪ دې ﮐﯥ زﻳﺎﺗﺮﻩ ﻣﻮرﺛﻲ وې ﺧﻮ ﮐﻠﻪ‬
‫ﮐﻠﻪ ﺑﺎﭼﺎ د اﻧﻌﺎم ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ هﻢ داﺳﯥ ﺟﺎﮔﻴﺮدارى ورﮐﻮﻟﯥ‪.‬‬

‫ﺟﻮن ﭘﻮر داﺳﯥ ﻳﻮﻩ زﻣﻴﻨﺪاري وﻩ‪.‬ﻟﻪ زﻣﻴﻨﺪارى ﭘﺮﺗﻪ د ''وﺻﻞ''ﭘﻪ ﻧﻮم هﻢ‬
‫ﻳﻮاﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻳﻮﻧټ وو ﭼﯥ واړﻩ او ﮐﻮﭼﻨﻲ ﮐﻠﻲ ﺑﻪ ﻟﻪ ﮔﺎوﻧډي ﻧﻮاﺑۍ ﻳﺎ راﺟﻪ‬
‫ﺳﺮﻩ وﺻﻞ وو‪.‬ﺧﻮ دوى ﺑﻪ ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ﺧﭙﻠﻮاﮐﻪ اﺧﻴﺘﺎرات هﻢ ﻟﺮل‪.‬ﺷﻮرﭘﻮر او‬
‫ﮔړوال ددې ښﻪ ﺑﯧﻠﮕﯥ دي‪ .‬ﭘﻪ راﺟﻮاړو او ﻧﻮاﺑﻴﻮ ﮐﯥ هﻢ دوﻩ ډوﻟﻪ اﻣﺘﻴﺎزات‬
‫وو‪.‬هﻐﻪ ﭼﯥ ﻟﻮى رﻳﺎﺳﺘﻮﻧﻪ وو ﻟﮑﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﻟﺮﻟﻰ دې ﺗﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﮔﻦ‬
‫ﺳﯧﻠﻴﻮټ ﻳﺎﻧﯥ هﻐﻪ ﭼﯥ د ﺗﻮﭘﻮ ﺳﻼﻣﻲ ﻟﺮي‪.‬دا دود د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ‬
‫ﭘﯧﻞ ﺷﻮ‪.‬او هﻐﻪ ﻧﻮاب ﻳﺎ راﺟﻪ ﭼﯥ دوى ﺑﻪ ډﯦﺮ درﻧﺎوى ورﺗﻪ ﮐﺎوﻩ هﻐﻪ ﺗﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻳﯥ د ﻳﻮوﻳﺸﺖ ﺗﻮﭘﻮ ﺳﻼﻣﻲ اﻣﺘﻴﺎز ورﮐﻮﻟﻮ‪.‬ﭼﯥ ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻟﻮړاﻋﺰاز وو‪.‬ﺗﺮ‬
‫ټﻮﻟﻮ وړوﮐﻰ د درﻳﻮ ﺗﻮﭘﻮ ﺳﻼﻣۍ واﻟﻪ وو‪.‬‬
‫دوﻳﻢ هﻐﻪ ځﻴﻨﯥ وو ﭼﯥ د ﺗﻮﭘﻮ ﺳﻼﻣﻲ اﻣﺘﻴﺎز ﻳﯥ ﻧﻪ ﻟﺮﻟﻮ‪ .‬ﭘﻪ دې ﮐﯥ ﺑﺴﻮدﻩ‬
‫)ﭼﯥ د ﭘښﺘﻨﻮ رﻳﺎﺳﺖ وو( ‪،‬ﻧﻮاب ﮔﻨﺞ او ﺧﯧﺮﮔړ ﻏﻮﻧﺪې ځﺎﻳﻮﻧﻪ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫وو‪.‬د ﻳﻮووﻳﺸﺖ ﺗﻮﭘﻮ د اﻋﺰاز رﻳﺎﺳﺘﻮﻧﻪ ﻳﻮازې ﭘﻴﻨځﻪ وو‪.‬ﭼﯥ د ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫ﻧﻄﺎم‪،‬ﻣﯧﺴﻮر ﻣﻬﺎراﺟﻪ‪،‬د ﺟﻤﻮ او ﮐﺸﻤﻴﺮ ﻣﻬﺎ راﺟﻪ او د ﺑړودﻩ ﮔﺎﻟﻴﮏ‬
‫ﻣﻬﺎراﺟﻪ او دﮔﻮاﻟﻴﺎر ﻣﻬﺎ راﺟﻪ ﺳﻨﺪهﻴﺎ وو‪.‬‬

‫د ﻧﻮﻟﺲ ﺗﻮﭘﻮ ﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻧﻮاب د اﻧﺪور او اودې ﭘﻮرراﺟﻪ ﮔﺎﻧﻮ ﺗﻪ‬
‫ورﮐﻮل ﮐﯧﺪې‪ .‬ﭘﻪ دې ﮐﯥ هﻢ ﻓﺮق دا وو ﭼﯥ ځﻴﻨﯥ ﻣﻮروﺛﻲ او ځﻴﻨﯥ ﻣﻮاﻗﺘﻲ‬
‫وو‪.‬هﻐﻪ وﺧﺖ د ﻣﺰﮐﯥ او ﺷﻤﯧﺮ ﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﻪ د ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﺗﺮ ټﻮﻟﻪ ﻟﻮﻳﻪ ﻧﻮاﺑﻲ د‬
‫ﺣﻴﺪراﺑﺎد دﮐﻦ وﻩ ﭼﯥ واﮐﻤﻦ ﺑﻪ ''ﻧﻈﺎم'' ﺑﻠﻞ ﮐﯧﺪو‪.‬ﻟﻪ دې وروﺳﺘﻪ د ﻣﺰﮐﯥ ﻟﻪ‬
‫ﭘﻮﻟﻪ د ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﻟﻮﻳﻪ ﻧﻮاﺑﻲ د ﺑﻬﻮﭘﺎل هﻐﯥ وﻩ‪.‬ﭼﯥ ﺑﻨﺴټ ﻳﯥ د اورﮐﺰو ﻳﻮ‬
‫ﺗﻦ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن اﯦښﯥ وﻩ‪.‬دﻟﺘﻪ څﻠﻮرو ښځﻮ ﭘﺮﻟﻪ ﭘﺴﯥ دوﻩ ﺳﻮﻩ ﮐﺎﻟﻪ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐړى دى‪.‬ددې وړوﮐﻲ ﺳﻠﻄﻨﺖ د ﭘﻮځ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﻪ زﻳﺎﺗﺮﻩ دﺳﻮﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﺣﺪ ﻳﺎ ﭘﺘﯧﺮﻩ د ﻗﺒﺎﻳﻠﻲ ﺳﻴﻤﻮ ﺧﻠﮏ روزل ﮐﯧﺪﻩ‪.‬د ﺧﻠﮑﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﻪ دا هﻢ ﻧﻮې‬
‫ﺧﺒﺮﻩ وي ﭼﯥ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ اوس هﻢ اﭘﺮﯦﺪي ‪،‬ﻳﻮﺳﻔﺰي او ﻣﻴﺮزي ﺧﯧﻞ‬
‫ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﻧﻪ ﻳﻮاځﯥ دا ﭼﯥ ژوﻧﺪ ﮐﻮي ځﻴﻨﯥ ﭘﻪ ﮐﯥ اوس هﻢ ﭘښﺘﻮ واﻳﻲ‪.‬ﻣﺎ ددې‬
‫ﺳﻴﻤﯥ ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﻮﺳﺘﻰ او ﺧﭙﻠﻪ هﻠﺘﻪ ورﻏﻠﯥ ﻳﻢ‪.‬هﻠﺘﻪ ﻣﯥ دځﻴﻨﻮ ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﺳﺮﻩ‬
‫ﻟﯧﺪﻟﻲ اود هﻐﻮى د ژوﻧﺪ ژواﮎ ﺣﺎل ﻣﯥ ﻟﻪ ﻧﮋدې څﺨﻪ اﺧﻴﺴﺘﻰ دى‪.‬دا ﮐﺘﺎب‬
‫د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻣﮑﻤﻞ ﺗﺎرﻳﺢ ﻧﻪ دى‪.‬ﻳﻮاځﯥ د ﺗﯧﺮو درو ﺳﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﺣﺎل دى ﭼﯥ‬
‫ﭘﮑﯥ دوﻩ ﻧﻴﻢ ﺳﻮﻩ ﮐﺎﻟﻪ د ﭘښﺘﻨﻮ ﻣﯧﺮﻣﻨﻮ او د دوى ﺣﺎﻻت ﺑﻴﺎن ﺷﻮي دي‪ .‬ﭘﻪ‬
‫وروﺳﺘﻰ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯥ ﻣﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل داوﺳﻨﻴﻮ ﭘښﺘﻨﻮ ﺣﺎل ﻟﻴﮑﻠﻰ دى‪ .‬ﭘﻪ دې ﻻرﻩ‬
‫ﮐﯥ ﻣﺎ ﺳﺮﻩ ډﯦﺮو ﺧﻠﮑﻮ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐړﯦﺪﻩ‪ .‬ﭘﺘﯧﺮﻩ ﺑﻴﺎ د وروﺳﺘۍ واﮐﻤﻨﯥ ﻋﺎﺑﺪﻩ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن زوى ﺷﻬﺮﻳﺎرﺧﺎن ﭼﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﮐﻮرﻧۍ ﭘﻪ اړﻩ ﻳﯥ ډﯦﺮ ﻣﺎﻟﻮﻣﺎت‬
‫راﮐړل‪.‬‬
 ‫ﻟﻮﻣړى ﺑﺎب‬
‫د ﺳﻮﺑﻪ ﺳﺮﺣﺪ ﭘﻪ ﻟﻮﻳﺪﻳځ ﮐﯥ د ﺗﯧﺮاﻩ ﻏﺮوﻧﻪ دي ﭼﯥ ﭘﮑﯥ د‬
‫اﭘﺮﯦﺪو ﻧﻬﻪ ﻗﺎﻣﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﻠﮏ دﻳﻦ ﺧﯧﻞ ‪،‬ﺳﭙﺎﻩ ‪،‬ﮐﻮﮐﻲ ﺧﯧﻞ ‪،‬اﮐﺎ ﺧﯧﻞ‪،‬زﮐﺎ ﺧﯧﻞ ‪،‬ﮐﻤﺒﺮﺧﯧﻞ‪،‬ﺣﺴﻦ‬
‫ﺧﻴﻞ‪،‬او ﺁدم ﺧﯧﻞ ﺁﺑﺎد دي‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٦٧٢‬م ﮐﺎل ﮐﯥ د اورﮐﺰو د ﻳﻮﻩ ﺳﺮدار‬
‫ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﭘﻪ ﮐﻮر ﮐﯥ ﻳﻮ ﻣﺎﺷﻮم وزﻳږدى ﭼﯥ ﭘﻪ دوﺳﺖ ‪-‬ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن‬
‫وﻧﻮﻣﻮل ﺷﻮ‪.‬ﻣﻮر ﭘﻼر ﻳﯥ ډﯦﺮ ﺧﻮښﺎﻟﻪ وو‪.‬د ﭘﻨځﻮ ﮐﺎﻟﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ د ﻗﺮان‬
‫د ﻟﻮﺳﺖ او دﻳﻨﻲ زدﮐړو ﻟﭙﺎرﻩ ورﺗﻪ ﻳﻮ اﺳﺘﺎد وﺳﺎﺗﻞ ﺷﻮ‪.‬دا اﺳﺘﺎد ﻣﻼ ﺟﻤﺎﻟﻲ‬
‫ﻧﻮﻣﯧﺪﻩ ﭼﯥ د ﺑﺪﺧﺸﺎن اوﺳﯧﺪوﻧﮑﻰ وو‪.‬دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﭼﯥ د ﺁس د‬
‫ﺳﻮرﻟﻰ ﺷﻮ ﻧﻮ ﭘﻼر ورﻟﻪ ﻳﻮ ﺁس ورﮐړو‪.‬ﻟﻪ دې ﺳﺮﻩ ﺳﺮﻩ ﻳﯥ د ﺗﻮرې او‬
‫ﻏﺸﻲ وﻳﺸﺘﻠﻮ ﺗﺮﺑﻴﻴﻪ هﻢ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐړﻟﻪ‪.‬‬

‫‪ ١٧‬ﻣﻪ ﭘﯧړۍ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺧﺘﻤﯧﺪو وﻩ ﻧﻮ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻳﻮ ﺗﮑړﻩ او ﻏښﺘﻠﻰ‬

‫ځﻮان وو‪.‬هﻐﻪ وﺧﺖ د هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﭘﺮ ﺗﺨﺖ د ﻣﻐﻠﻮ ﭘﺎﭼﺎ اورﻧﮕﺰﯦﺐ ﻧﺎﺳﺖ‬
‫وو‪.‬اود ﺧﭙﻞ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺳﺎﺗﻠﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻟﻪ ﻣﺮهټﻮ ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﺟﻨﮓ وو‪.‬‬

‫د ﻣﻐﻞ درﺑﺎر د ﺷﺎن او د هﻨﺪ د ﺷﺘﻤﻨۍ ﮐﻴﺴﯥ هﺮﭼﺎ اورﯦﺪﻟﯥ وې‪ .‬ﻟﻪ ﺗﯧﺮاﻩ‬
‫څﺨﻪ هﻢ ځﻮاﻧﺎﻧﻮ ډﻳﻠﻲ ﺗﻪ د ﺗﻠﻠﻮ ارﻣﺎن ﻟﺮﻟﻮ‪.‬ځﻴﻨﯥ ځﻮاﻧﺎن د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن‬
‫ﻟﻪ ﺳﻴﻤﯥ هﻢ هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺗﻪ ورﻏﻠﻲ وو‪.‬او د ﻣﻐﻠﻮ ﭘﻪ ﭘﻮځ ﮐﯥ ﺑﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻮ‬
‫ﻧﻮډﯦﺮﻩ ښﻪ ﺗﻨﺨﻮاﻩ ﺑﻪ ورﺗﻪ ورﮐﻮل ﮐﯧﺪﻩ‪.‬هﻨﺪوﺳﺘﺎن ډﯦﺮﻩ ﻟﻮﻳﻪ ﻣځﮑﻪ ﻟﺮي او د‬
‫هﺮ ﻳﻮ رﻳﺎﺳﺖ واﻟﻲ ﺗﻪ ﺑﻪ د ﭘﻮځ ﻟﭙﺎرﻩ ﻣﯧړﻧﻲ ځﻮاﻧﺎن ﭘﮑﺎروو‪ .‬د ﭘﻮځ ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫ﺗﮑړﻩ ځﻮاﻧﺎن او ښﻪ ﺁﺳﻮﻧﻪ د ﭘښﺘﻨﻮ ﻟﻪ ﺳﻴﻤﻮهﻢ ور ﺗﻠﻞ‪ .‬ﭘﻪ ﺗﯧﺮاﻩ ﮐﯥ ځﻴﻨﻮ‬
‫ﮐﻮرﻧﻴﻮ ددې ﺟﻨﮕﻴﺎﻟﻮ ﻟﺨﻮا ﭘﻪ راﻟﯧږﻟﻮ ﭘﻴﺴﻮ ﺧﭙﻞ ژوﻧﺪ ﺗﻪ ودﻩ ورﮐﻮﻟﻪ‪ .‬ﭘﻪ‬
‫‪ ١٦٩٧‬ﮐﺎل ﮐﯥ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻟﻪ ‪ ٢٠‬ﮐﺎﻟﻮ اوښﺘﻰ وو‪.‬او ﺗﻞ ﺑﻪ ﻧﺎﻗﺮارﻩ‬
‫وو‪.‬ﻣﻮر ﭘﻼر ورﻟﻪ د ﻳﻮې ﺑﻠﯥ اورﮐﺰۍ ﮐﻮرﻧۍ اﻧﺠﻠۍ ﻏﻮښﺘﯥ وﻩ ﭼﯥ‬
‫ﻣﻌﺮاج ﺑﻲ ﺑﻲ ﻧﻮﻣﯧﺪﻩ‪.‬‬

‫ﺧﻮ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻟﮑﻪ د ﮐﺎواﮐﻪ ﺁس ژوﻧﺪ ﮐﺎوﻩ‪ .‬ﭘﻪ ﻧﻪ څﻪ ﺧﺒﺮﻩ ﺑﻪ ﻳﯥ‬
‫ﺗﻮرﻩ رااﯦﺴﺘﻠﻪ او وﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺗﻞ ﭘﻪ ﺟﻮش ﮐﯥ وﻩ‪.‬د ﻣﻌﺮاج ﺑﻲ ﺑﻲ ﻣﻮرﭘﻼر‬
‫ﭼﯥ دا ﺣﺎل وﻟﻴﺪى ﻧﻮ و ﻳﯥ ﭘﺘﻴﻠﻪ ﭼﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﻟﻮر د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻳﻮﻩ ﺑﻞ‬
‫ﺗﺮﺑﺮﻩ ﺗﻪ ورﮐړي‪.‬دا ﺧﺒﺮﻩ د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻟﭙﺎرﻩ د ﻣﻨﻠﻮ وړ ﻧﻪ وﻩ‪.‬ﺧﻮ‬
‫څﺮﮔﻨﺪﻩ ﻧﻪ دﻩ ﭼﯥ اﻳﺎ دى ﭘﺨﭙﻞ ﺳﭙﮑﺎوي ﻧﺎراﺿﻪ وو او ﮐﻪ ﻣﻌﺮاج ﺑﻲ ﺑﻲ‬
‫ورﺑﺎﻧﺪې ډﯦﺮﻩ ﮔﺮاﻧﻪ وﻩ‪.‬ﺧﻮ د ځﻮاﻧۍ ﺟﻮش او د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﮐﺎواﮐﻪ‬
‫ﻃﺒﻌﻴﺖ اﺧﺮ دى دې ﺗﻪ ورﺳﺎوﻩ ﭼﯥ ﺧﭙﻞ ﺗﺮﺑﻮر ﻳﯥ ووژﻟﻮ‪.‬‬

‫ﭘﻪ دې ﮐړﻧﻪ ﻧﻪ ﻳﻮاځﯥ د هﻐﻪ د ﻗﺎم ﺧﻠﮏ ﭘﺮ دﻩ ﭘﻪ ﻗﻬﺮ ﺷﻮل ﺑﻠﮑﻪ د هﻐﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﻪ ﮐﻮرﻧۍ ﻣﻮر ﭘﻼر هﻢ ﻧﺎراﺿﻪ ﺷﻮ‪.‬او دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻟﻪ ﻗﺎﻣﻪ وواﯦﺴﺘﻞ‬
‫ﺷﻮ‪.‬ددﻩ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﯥ ﻟﻪ دې ﺑﻠﻪ هﻴڅ ﭼﺎرﻩ ﻧﻪ وﻩ ﭼﯥ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ اﺧﻮرﻩ)ﻃﺒﻴﻠﯥ( ﻳﻮ‬
‫ښﻪ ﺁس واﺧﻠﻲ او ﺧﭙﻞ ټﺎټﻮﺑﻰ ﭘﺮﯦږدي‪.‬دﻩ ﺧﺘﻴﺰ ﻟﻮري ﺗﻪ ﻣﺨﻪ ﮐړﻩ او ﺟﻼل‬
‫اﺑﺎد ﺗﻪ وﻻړو ‪)........ .‬داد ﻧﻨﮕﺮهﺎر ﺟﻼل ﺁﺑﺎد ﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ د ډﻳﻠﻲ ﭘﻪ ﺷﻤﺎل‬
‫ﻟﻮﯦﺪﯦځ ﮐﯥ ﺳﻞ ﻣﻴﻠﻪ ﻟﺮې ﻳﻮ ښﺎر دى‪(.‬‬

‫دى ﻟﻪ ﺗﯧﺮاﻩ څﺨﻪ د ﺟﻼل ﺁﺑﺎد ﭘﻪ ﻻرﻩ د ﭘﯧښﻮر ‪،‬ﻻهﻮر اﻣﺮﺗﺴﺮ او ﭘﻨﺠﺎب‬
‫ﻟﻪ ټﻮﻟﯥ ښﯧﺮازې ﻣځﮑﯥ ﺗﯧﺮ ﺷﻮ ‪.‬د ﻻرې ﭘﻪ هﺮ ﻳﻮ ﺳﺮاى ﮐﯥ ﺑﻪ ﻳﯥ ﭘښﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﻟﻴﺪل‪.‬او ﻟﻪ دود ﺳﺮﻩ ﺳﻢ ﺑﻪ هﻐﻮى ورﺗﻪ ﻏﯧږﻩ ﺧﻼﺳﻪ ﮐړﻩ‪.‬ډوډۍ ‪،‬اﺳﺘﻮﮔﻨﯥ او‬
‫د وﺧﺖ د ﺣﺎﻻﺗﻮ د ﺧﺒﺮﯦﺪو ﻟﭙﺎرﻩ څﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﻧﻪ وو ‪.‬څﻮ ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ‬
‫ﺟﻼل ﺁﺑﺎد ﺳﺮﻩ ﻧﮋدې د ﻟﻮهﺎري ﭘﻪ ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ د ﺳﺮدارﺟﻼل ﺧﺎن ﻣﯧﻠﻤﻪ‬
‫ﺷﻮ‪.‬دى هﻢ ﺁﭘﺮﯦﺪى وو او د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﭘﻪ ﻟﯧﺪو ډﯦﺮﻩ ﺧﻮﺷﺎﻟﻪ ﺷﻮ‪ .‬ﭘﻪ ﺧﭙﻞ‬
‫ﻣﯧﻠﻤﺴﺘﻮن ﮐﯥ ﻳﯥ د هﻐﻪ د اﺳﺘﻮﮔﻨﯥ ﺑﻨﺪوﺑﺴﺖ وﮐړ‪.‬ﺳﺮدارﺟﻼل ﺧﺎن ﭘﻪ‬
‫ﻟﻮهﺎري ﮐﯥ د ﻣﻐﻠﻮ ﻣﻨﺼﺐ دار وو‪.‬او د دﻩ ﻧﻴﮑﻮﻧﻮ ﺗﻪ هﻠﺘﻪ ځﻤﮑﯥ ورﮐړل‬
‫ﺷﻮې وې ﭼﯥ ورﺑﺎﻧﺪې ددﻩ ﺧﭙﻞ ټﺒﺮ ژوﻧﺪ ﮐﺎوﻩ‪.‬دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ د ﺳﺮدارﺟﻼل‬
‫ﺧﺎن د ﮐﻮرﻧۍ ﻟﻪ ځﻮاﻧﺎﻧﻮ ﺳﺮﻩ د ﺁس ځﻐﻠﻮﻟﻮ ‪،‬د ﻏﺸﻲ وﻳﺸﺘﻠﻮ او ﻏﯧږي‬
‫اﯦﺴﺘﻠﻮ ﺳﻴﺎﻟۍ ﮐﻮﻟﯥ‪ .‬ﭘﻪ هﻤﺪې وﺧﺖ ﮐﯥ د هﻐﻪ د ﺳﺮدارﺟﻼل ﺧﺎن ﭘﻪ ﮐﻮر‬
‫ﮐﯥ ﻳﻮﻩ ځﻮاﻧﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺎرﻩ ﺧﻮښﻪ ﺷﻮﻩ‪.‬ﻳﻮﻩ ورځ ﭼﯥ ﺳﺮدارﺟﻼل ﺧﺎن ﭘﻪ‬
‫ﮐﻮر ﮐﯥ ﻟﻮﻳﻪ ﻣﯧﻠﻤﺴﺘﻴﺎ ﮐړې وﻩ د هﻐﻪ د ځﻮى او د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺗﺮﻣﻨځ‬
‫ددﻏﯥ اﻧﺠﻠۍ ﭘﺮﺳﺮ ﺧﺒﺮې وراﻧﯥ ﺷﻮې‪.‬‬

‫د ﺟﻼل ﺧﺎن ځﻮى ورﺑﺎﻧﺪې د ﻏﺸﻲ ﮔﻮزار وﮐړو دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن هﻢ‬
‫ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ ﺧﭙﻞ ﺧﻨﺠﺮ راوﺧﻴﺴﺖ او د هﻐﻪ ﭘﺮ وﺟﻮد ﻳﯥ وﻣﻨډﻟﻮ‪.‬د ځﻮان د‬
‫ﻣړﻳﻨﻲ ﺳﺮﻩ هﻐﻪ ﺗﻪ اﻧﺪازﻩ وﺷﻮﻩ ﭼﯥ دى ﻟﻪ ﻟﻮى ﺧﻄﺮ ﺳﺮﻩ ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻮى‬
‫دى‪.‬د ﺧﭙﻞ ﻣﺮﻳﻲ ځﻮى ﻳﯥ ﭘﻪ ﻟﻮى ﻻس وواژﻩ‪ .‬دا ډﯦﺮﻩ د ﺷﺮم ﺧﺒﺮﻩ وﻩ او‬
‫ﭘﻪ ﭘښﺘﻨﻮ ﮐﯥ د ﻣﺮگ ﺑﺪل ﻣﺮگ وي‪.‬ﻣﺨﮑﯥ ﻟﻪ دې ﭼﯥ د ﺟﻼل ﺧﺎن ﺧﻠﮏ‬
‫ﻳﯥ وﻧﻴﺴﻲ دﻩ هﻢ هﻐﻪ وﺧﺖ راټﻮپ ﮐړل‪ .‬ﭘﺮ ﺧﭙﻞ ﺁس ﺳﭙﻮر ﺷﻮ او ﻟﻪ هﻐﻪ‬
‫ځﺎﻳﻪ ﻳﯥ ﭘښﯥ ﺳﭙﮑﯥ ﮐړې‪.‬‬

‫ﺧﻮ ﭘﻪ دې ﺗﯧښﺘﻪ ﮐﯥ هﻐﻪ ټﻮل وﺧﺖ ﭘﻪ دې وﻳﺮﻩ ﮐﯥ وو ﭼﯥ د ﺟﻼل ﺧﺎن‬

‫ﺧﻠﮏ ورﭘﺴﯥ دي‪.‬دا ﺳﻴﻤﻪ د هﻐﻮى ﻟﭙﺎرﻩ ﻧﻮې ﻧﻪ وﻩ‪ .‬ﭘﻪ هﺮ ﮐﻠﻲ ﮐﯥ هﻐﻮى‬
‫ﺧﻠﮏ ﭘﯧﮋﻧﺪل‪.‬ددې ﺳﻴﻤﯥ د ﻟﻮړو او ژوروو ﻧﻪ هﻐﻮى ﺧﺒﺮ وو او د دوﺳﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻟﭙﺎرﻩ د ﭘټﯧﺪو ځﺎى ﻧﻪ وو‪.‬دﻩ ﺗﻪ ﻻرﻩ هﻢ ﻧﻪ وﻣﻌﻠﻮﻣﻪ‪ .‬ﺧﻮ دوﻣﺮﻩ‬
‫ﺧﺒﺮ وو ﭼﯥ ډﻳﻠﻰ ﭘﻪ ﺟﻨﻮب ﺧﺘﻴﺰ ﮐﯥ ‪ ١٠٠‬ﻣﻴﻠﻪ ﻟﺮې وو‪.‬ﻟﻤﺮ ﺗﻪ ﭘﻪ ﮐﺘﻮ دﻩ‬
‫اﻧﺪازﻩ ﻟﮕﻮﻟﻪ ﮐﻮﻣﯥ ﺧﻮا ﺗﻪ د ﺁس ﻣﺦ وﮔﺮځﻮي‪.‬دى ﺗﺮ ﺷﭙږ ﺳﺎﻋﺘﻪ ﭘﻮرې ﭘﻪ‬
‫ﻣﻨډﻩ وو‪.‬اوﺁس ﻳﯥ د ﻳﻮې ﺷﯧﺒﯥ ﻟﭙﺎرﻩ هﻢ دﻣﯥ ﺗﻪ ﻧﻪ اﯦﻠﻪ ﮐﺎوﻩ ‪.‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﯥ دا‬
‫ﺷﻮﻩ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ځﺎى ﮐﯥ ددﻩ وﻓﺎدارﻩ ﺁس راﭘﺮﯦﻮﺗﻮ او ﺳﺎﻩ ﻳﯥ ورﮐړﻩ‪.‬د‬
‫دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻟﭙﺎرﻩ دا ﯦﻮ ﻟﻮى ﮔﻮزار وو‪.‬دﻩ ﻓﮑﺮ وﮐړو ﭼﯥ ﺧﺪاى ﭘﺎﮎ‬
‫ورﺗﻪ ﺳﺰا ورﮐﻮي‪.‬ﺧﻮ اوس دى ﺑﯧﺮﺗﻪ ﻧﺸﻮ ﮔﺮځﯧﺪاى ‪.‬هﻤﺪا وو ﭼﯥ دﻩ ﭘﻪ‬
‫ﭘښﻮ ﻣﺰل ﭘﯧﻞ ﮐړى‪.‬ډﻳﻠﻲ ﺗﻪ ‪ ٣٠‬ﻣﯧﻠﻪ ﻻ ﭘﺎﺗﯥ وو ﭼﯥ دى د ﮐﺮﻧﺎل ﺳﻴﻤﯥ ﺗﻪ‬
‫ورﺳﯧﺪو‪.‬ﺑﺒﺮ ﺳﺮ او ﻟﻮږې ﺗﻨﺪې وهﻠﻰ وو‪ .‬ﺷﻮﻧډې او ﭘﻪ ﺑﺪﺣﺎل دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﭘﻪ دې ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ ﻳﻮ ﻧﺎﻣﺎﻟﻮﻣﻪ ﺷﺨﺺ وو‪ .......‬ﭘﻠﻲ ﻣﺰل ﻳﻮﻩ ﮔټﻪ دا ورﺗﻪ‬
‫ورﮐړﻩ ﭼﯥ دى ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻟټﻮﻧﮑﻮ ﻳﻮ څﻪ ﭘټ ﺷﻮ ﭼﯥ د ﺁس ﺳﭙﻮر د ﻳﻮﻩ ﻟﻮړ‬
‫دﻧﮓ ﭘښﺘﻮن ﭘﻪ اړﻩ ﻳﯥ ﻟﻪ ﺧﻠﮑﻮ ﭘﻮښﺘﻨﯥ ﮐﻮﻟﯥ‪.‬دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن د ﺧﭙﻞ ژوﻧﺪ‬
‫ځﻴﻨﯥ ﺣﺎﻻت ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ﮐﺘﺎﺑﭽﻪ ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻠﻲ دي ﭼﯥ روزﻧﺎﻣﭽﻪ ﻧﻮﻣﯧږي‪.‬دوﺳﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺪې ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻲ‪.....‬ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻧﺎﻟﻴﺪﻟﻴﻮ د ښﻤﻨﺎﻧﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺗﯧښﺘﻪ ﻣﺎ داﺳﯥ ﻓﮑﺮ‬
‫ﮐﺎوﻩ ﭼﺊ دوى راﭘﺴﯥ دي ﺗﺮ ډﯦﺮو ورځﻮ ﻣﯥ هﯧڅ ﻧﻪ وو ﺧﻮړﻟﻲ ‪،‬ﺟﯧﺐ ﻣﯥ‬
‫ﺗﺶ وو او د ژوﻧﺪ هﻴڅ هﻴﻠﻪ ﻣﯥ ﻧﻪ ﻟﺮﻟﻪ‪...‬زﻩ د ﻳﻮﻩ ﻧﺎﻧﺒﺎﻳﻲ ﺗﻨﻮر ﻣﺨﯥ ﺗﻪ‬
‫ودرﯦﺪﻣﻪ ‪....‬زړﻩ ﮐﯥ ﻣﯥ راﮔﺮزﯦﺪل ﭼﯥ ﻳﻮ څﻮ ډوډۍ او اﮔۍ وﺗﯧښﺘﻮوم‬
‫ځﮑﻪ ﻧﻮر ﻣﯥ د ﻟﻮږې ﺗﻮان ﻧﻪ درﻟﻮد‪ ).‬ﭘﻪ هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﮐﯥ اوس هﻢ د ﻻرې‬
‫ﭘﺮﺳﺮ ډوډۍ او اﮔۍ د ﻣﺴﺎﻓﺮاﻧﻮﻟﭙﺎرﻩ ارزاﻧﻪ ﺧﻮاړﻩ دي‪ .(.‬ﭘﻪ دې ﺣﺎل ﮐﯥ ﻳﻮ‬
‫زوړ ﺳړى ﭼﯥ ﻟﻮﻳﻪ ﺳﭙﻴﻨﻪ ږﻳﺮﻩ ﻳﯥ ﻟﺮﻟﻪ د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ څﻨﮓ ﺗﻪ‬
‫ودرﯦﺪو‪...‬دﻩ ﺗﻪ ځﻴﺮ ﺷﻮاو ﺑﻴﺎ ﻳﯥ ﺗﺮې ﭘﻪ ادﺑﻲ ﻓﺎرﺳﻲ ﭘﻮښﺘﻨﻪ وﮐړﻩ '' ﺗﻪ د‬
‫ﺗﯧﺮاﻩ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻪ ﻳﯥ ''‬
‫دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺎﻩ ﻧﻴﻮﻟﻰ ودرﯦﺪو‪.‬ﻓﮑﺮ ﻳﯥ وﮐړو ﭼﯥ اﺧﺮ دښﻤﻦ ورﭘﺴﯥ‬
‫راورﺳﯧﺪو‪ .‬ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ﺷﯧﺒﻪ ﮐﯥ د هﻐﻪ د ژوﻧﺪ ښﺎﻳﺴﺘﻪ ﻣﺎڼۍ راوﻧړﯦﺪﻩ ‪.....‬ﺑﻠﻪ‬
‫ﭼﺎرﻩ ﻳﯥ ﻧﻪ ﻟﺮﻟﻪ ‪ ،‬دې ﺳﭙﻴﻦ ږﻳﺮي ﺗﻪ ﻳﯥ ووﻳﻞ ''هﻮ زﻩ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻳﻢ ‪''.‬‬
‫ﺳﭙﻴﻦ ږﻳﺮي ورﺗﻪ ووﻳﻞ ﺗﻪ ﻣﺎﻧﻪ ﭘﯧﮋﻧﯥ ځﻮﻳﻪ ‪.....‬زﻩ د ﮐﺎﺷﻐﺮ ﻣﻼ ﺟﻤﺎﻟﻲ ﻳﻢ‬
‫او ﭘﻪ ﺗﯧﺮاﻩ ﮐﯥ ﻣﯥ درﺗﻪ دﻗﺮان ﮐﺮﻳﻢ درس درﮐﺎووﻩ‪.‬هﻐﻪ وﺧﺖ ﺗﻪ وړوﮐﻰ‬
‫هﻠﮏ وې‪..‬د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ دﺧﭙﻞ اﺳﺘﺎد ﭘﻪ ﻟﻴﺪو ﺑﯧﺮﺗﻪ د ژوﻧﺪ هﻴﻠﻪ‬
‫راوټﻮﮐﻴﺪﻩ‪.......‬ﻟﻪ هﻐﻪ ﺳﺮﻩ ﻳﯥ روﻏﺒړ وﮐړ‪....‬او ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﻣﻼﺟﻤﺎﻟﻲ ﭘﻮښﺘﻨﻪ‬
‫ﺗﺮې وﮐړﻩ ﭼﯥ ﻟﻪ ﺗﻴﺮاﻩ څﻨﮕﻪ راووﺗﻠﯥ ‪.‬ﻧﻮ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﭘﻪ ﻟﻨډو ﺧﭙﻠﻪ‬
‫ﮐﻴﺴﻪ ورﺗﻪ وﮐړﻩ‪.‬ﻣﻼ ﺟﻤﺎﻟﻲ هﻐﻪ وﺧﺖ ﻟﻪ ﻏﻮښﺘﻨﻮ ﺳﺮﻩ ﺳﻢ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﺳﻴﻤﯥ‬
‫هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺗﻪ ورﻏﻠﻰ وو‪.‬او ﭘﻪ ډﻳﻠﻲ ﮐﯥ ﻳﯥ ﻳﻮﻩ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺪرﺳﻪ ﭘﺮاﻧﺴﺘﯥ‬
‫وﻩ‪....‬دى ﻳﯥ ﻟﻪ ځﺎﻧﻪ ﺳﺮﻩ ﺧﭙﻞ ﮐﻮرﺗﻪ ﺑﻮﺗﻠﻮډوډۍ ﻳﯥ ورﻟﻪ ورﮐړﻩ‪.‬او ﮐﻠﻪ‬
‫ﭼﯥ د هﻐﻪ ﺳﺎﻩ ﺻﻮرت ﭘﺮ ځﺎى ﺷﻮ ﻧﻮ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ورﺗﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﺸﮑﻞ‬
‫ووﻳﻴﻠﻮ‪.‬دى ﻧږدې ﻳﻮ ﮐﺎل د ﻣﻼ ﺟﻤﺎﻟﻲ ﭘﻪ ﮐﻮر ﮐﯥ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮ‪.‬‬

‫ﻣﻼ ﺟﻤﺎﻟﻲ د ﺑﺪﺧﺸﺎن اوﺳﯧﺪوﻧﮑﯥ وو او ﭘﻪ ډﻳﻠﻲ ﮐﯥ د دﻩ د ﻣﺪرﺳﯥ او دﻳﻨﻲ‬

‫ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻟﻪ ﮐﺒﻠﻪ ډﯦﺮو ﺧﻠﮑﻮ ﭘﯧﮋﻧﺪﻟﻮ‪.‬هﻐﻪ وﺧﺖ ﻣﻐﻞ ﺑﺎﭼﺎ اورﻧﮕﺰﯦﺐ د اﺗﻴﺎو‬
‫ﮐﺎﻟﻮوو او زﻳﺎﺗﺮﻩ ﺑﻪ د ﻣﻠﮏ ﭘﻪ ﺟﻨﻮب ﮐﯥ ﭘﻪ ﺟﻨﮕﻮﻧﻮ ﺑﻮﺧﺖ وو‪ .‬ﭘﻪ ﺟﻨﻮب‬
‫ﮐﯥ ددﻩ ځﺎﻣﻨﻮ ﭘﺨﭙﻠﻮ ﮐﯥ ﻧﺎﻧﺪرۍ اﯦﺮې وهﻠﯥ‪.‬‬

‫ﭼﯥ ﻣﯥ د ﭘﻼر د ﻣړﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ څﻮﮎ ﭘﺮ ﺗﺨﺖ ﮐښﯧﻨﻲ‪.‬اورﻧﮕﺰﯦﺐ ﺗﻪ‬

‫وﻓﺎدارﻩ ددﻩ واﻟﻴﺎن ﭼﯥ اﻓﻐﺎن‪ ،‬ﺗﺮﮎ‪،‬هﻨﺪاود ﻣﺮﮐﺰي اﺳﻴﺎ اوﺳﯧﺪوﻧﮑﻲ وو د‬
‫ﺧﭙﻞ ﻗﺪرت د ﺳﺎﺗﻠﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ځﺎن ځﺎن ﺗﻪ ﻟﮕﻴﺎ وو‪.‬ﻣﻐﻞ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭘﻪ ټﻮټﯥ ﮐﯧﺪو وو‬
‫او هﺮ ﭼﺎ ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﮑﯥ ﮐﯥ د واﮐﺪارۍ ﻟﭙﺎرﻩ ﺳﻤﻪ ﻻرﻩ ﻏﻮرﻩ‬
‫ﮐړي ‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ اروﭘﺎﻳﻲ ﻣﻠﮑﻮﻧﻮ هﻢ اﻧﺪازﻩ ﻟﮕﻮﻟﯥ وﻩ ﭼﯥ هﻨﺪ ﻳﻮ‬
‫ﻣﻬﻢ ځﺎى دى او د دوى ﻟﺨﻮا هﻢ ﺗﺠﺎرﺗﻲ او ﺳﻔﺎرﺗﯥ ډﻟﯥ ﭘﺮﻟﻪ ﭘﺴﯥ رارواﻧﯥ‬
‫وې ﭼﯥ ﺧﭙﻠﯥ اﻏﯧﺰې ﻗﻮي ﮐړي‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰ ﺧﻮ د اﻳﺴټ اﻧډﻳﺎ ﮐﻤﭙﻨۍ دﻓﺘﺮوﻧﻪ‬
‫ﭘﻪ ﻣﺪراس او ﺑﻨﮕﺎل ﮐﯥ ښﻪ ﭘﺎﺧﻪ ﺟﻮړﮐړي وو‪.‬د ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد او اودهﻪ ﻏﻮﻧﺪې‬
‫ﻧﻮاﺑﻴﻮ ﮐﯥ ﻳﯥ ﭘﻮځ هﻢ ﺳﺎﺗﻠﻰ وو‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﭼﯥ د‬
‫ﺗﯧﺮاﻩ ﻏﺮوﻧﻮ ﮐﯥ ﻳﯥ ژوﻧﺪ ﮐړى وو‪،‬د هﻨﺪ د هﻐﻪ وﺧﺖ ﮐﻠﺘﻮر ﺗﻪ ﺳﺘﺮﮔﯥ‬
‫وازې ﻧﻴﻮﻟﯥ وې‪.‬دﻏﻪ وﺧﺖ ډﻳﻠﻰ د ﺑﯧﻼ ﺑﯧﻠﻮ ﻗﺎﻣﻮﻧﻮ او ﮐﻠﺘﻮروﻧﻮ ﭘﻪ ورﮔډﯦﺪو‬
‫ډﯦﺮ ﭘﺮ ﻣﺨﺘﻠﻠﻰ ښﺎر وو هﺮ ډول هﻨﺮﻣﻨﺪان ‪،‬ﻟﻴﮑﻮاﻻن ‪،‬ﺷﺎﻋﺮان او ﻋﺎﻟﻤﺎن‬
‫دﻟﺘﻪ راټﻮل وو‪.‬ﺧﻮ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ددﻏﻪ ﻳﻮﻩ ﮐﺎل ﭘﻪ ﻣﻮدﻩ ﮐﯥ ﻟﻪ ﻣﻼ‬
‫ﺟﻤﺎﻟﯥ څﺨﻪ ډﯦﺮ ﻩ زدﮐړﻩ وﮐړﻩ‪.‬ﻟﻪ ژﺑﯥ ﭘﺮﺗﻪ ﻳﯥ د ﺑﯧﻼﺑﯧﻠﻮ ﻣﺬهﺒﻮﻧﻮ‬
‫ﮐﻠﺘﻮروﻧﻮ او د دوى د اﺧﻼﻗﻮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ او ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﮐﻮﻟﻪ‪.‬او ځﺎن ﺑﻪ ﯦﯥ ورﺗﻪ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮوﻟﻮ ‪.‬دى ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻋﺮو ﺗﻪ ورﺗﻠﻠﻮ‪،‬دﻟﻮﺑﻮ او ﺁس ځﻐﺎﺳﺘﯥ ﭘﻪ ﺳﻴﺎﻟﻴﻮ ﮐﯥ ﺑﻪ‬
‫ﻳﯥ وﻧډﻩ اﺧﻴﺴﺘﻠﻪ‪.‬د ﻧﻈﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﭘﻪ درﮔﺎﻩ ﮐﯥ ﺑﻪ ﻳﯥ ﻗﻮاﻟﻲ اورﯦﺪﻟﻪ او د هﻨﺪي‬
‫ﻧڅﺎﮔﺮو ﻧﻨﺪارﻩ ﺑﻪ ﻳﯥ ﮐﻮﻟﻪ‪.‬‬

‫ﺧﻮ ﻟﻪ دې هﺮڅﻪ ﺳﺮﻩ ﻟﻪ هﻐﻪ ﺧﭙﻞ هﺪف هﯧﺮ ﻧﻪ وو‪.......‬د ﻣﻐﻞ ﭘﻪ ﭘﻮځ ﮐﯥ‬
‫ﻧﻮﮐﺮي اوس هﻢ ددﻩ ارﻣﺎن وو‪.‬ﻣﻼ ﺟﻤﺎﻟﻲ هڅﻪ وﮐړﻩ ﭼﯥ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن‬
‫دﻳﻨﻲ زدﮐړو ﺗﻪ ﭘﺎم وﮐړي او ددﻩ ﻏﻮﻧﺪي ﻋﺎﻟﻢ ﺷﻲ‪.‬ﺧﻮ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن دا‬
‫ﻧﻪ ﻏﻮښﺘﻞ ﻧﻮ اﺧﺮ ﻣﻼ ﺟﻤﺎﻟﻲ ورﺗﻪ ﻳﻮ ﺁس او ﭘﻨځﻪ اﺷﺮﻓۍ ورﮐړې ﭼﯥ‬
‫ځﺎن ﭘﻪ ﻣﻐﻞ ﭘﻮځ ﮐﯥ ورﮔډ ﮐړي‪.‬هﻐﻪ وﺧﺖ د اورﻧﮕﺰﯦﺐ د وﺳﻠﻪ ﺗﻮن ﻣﺸﺮ‬
‫ﻣﻴﺮ ﻓﻀﻞ اﷲ وو‪.‬‬

‫ﭘﻪ ‪ ١٧٠٤‬ﮐﯥ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺧﭙﻞ ﻟﻮﻣړي ﻣﺴﻠﮑﻲ ﺟﻨﮓ ﺗﻪ ﺣﺎﺿﺮ‬
‫ﺷﻮ‪.‬دا ﺟﻨﮓ ﭘﻪ ﮔﻮاﻟﻴﺎر ﮐﯥ د ﺑﻨﺪﻳﻞ ﮐﻨډ ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ وو‪.‬ددې ځﺎى واﻟﻲ ﺗﺮدي‬
‫ﺑﯧﮓ ﻟﻪ ﺑﺎﭼﺎ ﺑﻐﺎوت ﮐړى وو‪.‬او هﻢ ددﻩ د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎرﻩ د ﻣﻐﻞ ﭘﻮځ‬
‫ورواﺳﺘﻮل ﺷﻮ‪.‬دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړى دﺳﺘﻪ ﮐﯥ ﺷﺎﻣﻞ وو‪.‬ﺧﻮ ډﯦﺮ ژر ﻣﻐﻞ‬
‫ﭘﻮځ ﭘﻪ ﮔﻮﻧډو ﺷﻮ‪.‬د ﺗﺮدي ﺑﯧﮓ ﻗﻮﻣﻨﺪان ﮐﺎﺷﮑﻮﺧﺎن ﻧﻮﻣﯧﺪﻩ او ﺳﺨﺖ‬
‫ﺟﻨﮕﻴﺎﻟﻰ ﺳړى وو‪.....،‬دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن د ﺗﻮرې ﮔﻮزاروﻧﻪ وﺧﻮړل او ټﭙﻲ‬
‫هﻢ ﺷﻮ‪،‬ﭼﯥ وﻳﯥ ﻟﻴﺪل ددﻩ ﭘﻮځ ﭘﻪ ﺑﺪﺣﺎل ﮐﯥ دى ﻧﻮ ﻓﻴﺼﻠﻪ ﻳﯥ وﮐړﻩ ﻗﻮﻣﻨﺪان‬
‫ﺗﻪ ځﺎن ورﺳﻮي‪.‬دﻩ ﺧﭙﻠﻪ ﻧﯧﺰﻩ راواﺧﻴﺴﺘﻪ او ﭘﻪ هﻐﻪ هﺎﺗﻲ ﻳﯥ ﻳﺮﻏﻞ وﮐړو‬
‫ﭼﯥ ﮐﺎﺷﮑﻮﺧﺎن ﭘﺮې ﺳﭙﻮر وو‪.‬ﺧﻮ د هﻐﻪ ﺳﺎﺗﻮﻧﮑﻮ او هﺎﺗﻴﻮان ورﺑﺎﻧﺪې‬
‫ﮔﻮزاروﻧﻪ وﮐړو‪.‬دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﭘﻪ دې هﻢ ﺑﯥ ﺣﻮﺻﻠﯥ ﻧﻪ ﺷﻮ او ﺧﭙﻠﯥ‬
‫ﺣﻤﻠﯥ ﻳﯥ ﺟﺎري وﺳﺎﺗﻠﯥ‪.‬دى ﭘﻪ ﺧﭙﻠﯥ روزﻧﺎﻣﭽﯥ ﮐﯥ ﮐﺎږي ﻳﻮ وﺧﺖ هﺎﺗﻲ‬
‫دى ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺧړﺗﻢ ﮐﯥ وﻧﻴﻮﻟﻮ ﺧﻮ دﻩ ﺗﺮې ځﺎن ﺧﻼص ﮐړو او د ﺧړﺗﻢ ﭘﻪ‬
‫ﻣټ ﻟﻮړ وروﺧﻮت او ﭘﻪ ﻳﻮ ﮔﻮزار ﻳﯥ ﮐﺎﺷﮑﻮ ﺧﺎن ووژﻟﻮ‪.‬‬

‫د ﻗﻮﻣﻨﺪان ﭘﻪ وژﻧﻪ د ﺗﺮدي ﺑﯧﮓ ﭘﻮځ وارﺧﻄﺎ ﺷﻮ او د ﻣﻐﻞ ﭘﻮځ ﻣﺎﺗﯥ ﭘﻪ‬
‫ﺑﺮي واوښﺘﻪ‪.‬اورﻧﮕﺰﯦﺐ ﺗﻪ ﺧﺒﺮ ورﮐړى ﺷﻮ او ورﺳﺮﻩ د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن‬
‫ﺧﭙﻞ درﺑﺎر ﺗﻪ‬ ‫د ﻣﯧړاﻧﯥ ﮐﻴﺴﻪ هﻢ ډﻳﻠﻲ ﺗﻪ ورﺳﯧﺪﻩ‪.‬ﻣﻴﺮﻓﻀﻞ اﷲ هﻐﻪ‬
‫وروﻏﻮښﺘﻠﻮ او ﺗﺎﺑﻴﺎ ﻳﯥ وﮐړﻩ ﭼﯥ اورﻧﮕﺰﯦﺐ ﻳﯥ ووﻳﻨﻲ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ‪ ١٧٠٥‬ﮐﯥ اورﻧﮕﺰﯦﺐ ‪ ٢١‬ﮐﺎﻟﻪ ﻟﻪ ﻣﺮهټﻮ ﺳﺮﻩ د ﺟﻨﮕﻮﻧﻮ وروﺳﺘﻪ ډﻳﻠﻲ‬

‫ﺗﻪ ﺑﯧﺮﺗﻪ راﻏﻠﻰ ‪.‬دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن اوس د ‪ ٣٣‬ﮐﺎﻟﻮوو‪.......‬دى ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ‬
‫روزﻧﺎﻣﭽﻪ ﮐﯥ ﮐﺎږي ﻳﻮﻩ ورځ ددﻩ ﻟښﮑﺮ د ﻣﻐﻞ ﺑﺎﭼﺎ د ﻣﻌﺎﻳﻨﯥ ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫اوورﻧﮓ ﺁﺑﺎد ﺗﻪ ووروﻏﻮښﺘﻞ ﺷﻮ‪.‬دى ﻟﻴﮑﻲ ﮐﻪ څﻪ هﻢ اورﻧﮕﺰﯦﺐ ﭘﺎﭼﺎ ډﯦﺮ‬
‫زوړ او ﺳﺘړى ښﮑﺎرﯦﺪو وﻟﯥ ددﻩ ﺷﺨﺼﻴﺖ داﺳﯥ ووﭼﯥ دى ﭘﺮې اﻏﯧﺰﻣﻦ‬
‫ﺷﻮ‪.‬اورﻧﮕﺰﯦﺐ ﭘﺮ ټﻮﻟﻮ ﻋﺴﮑﺮو او د دوى ﭘﺮ ﻗﻮﻣﻨﺪاﻧﺎﻧﻮ ﯦﻮ ځﻐﻠﻨﺪﻩ ﻧﻈﺮ‬
‫واﭼﺎوﻩ‪.‬او ﺑﻴﺎ ﻳﯥ ﺳﺘﺮﮔﯥ ﭘﺮ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن اﯦﺴﺎرې ﺷﻮې‪ .‬ﭘﺮ دﻩ ﻳﯥ ﻏږ‬
‫وﮐړ '' اې ځﻮان روهﻴﻠﻪ راوړاﻧﺪې ﺷﻪ او ﻣﺎ ﺗﻪ ځﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﮐړﻩ''‬

‫ﺑﻴﺎ دﻩ ﻓﻀﻞ اﷲ ﺗﻪ ﻣﺦ ورواړاوﻩ او ورﺗﻪ وﻳﯥ وﻳﻞ ﭼﯥ دا ځﻮان ښﮑﻠﻰ ‪،‬ﻗﻮي‬

‫او د اوﭼﺘﯥ ﮐﻮرﻧۍ ښﮑﺎري ‪.‬ددې ﺧﺒﺮې ﺗﺎﺑﻴﺎ ﻳﯥ وﮐړﻩ ﭼﯥ دى وﻧﺎزوۍ او‬
‫د ﻳﻮﻩ ﺳﺘﺮ ﻟښﮑﺮ ﻗﻮﻣﻨﺪاﻧﻲ ورﺗﻪ وﺳﭙﺎرى‪.‬ﺑﻴﺎ ﭘﺎﭼﺎ دوﻩ ﻣﻮټﻲ اﺷﺮﻓۍ‬
‫راواﺧﻴﺴﺘﯥ او د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﭘﻪ ﻻس ﮐﯥ ﻳﯥ ورﮐړې‪.‬دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﻟﻴﮑﻲ‬
‫ﭼﯥ د ﭘﺎﭼﺎ ﭘﻪ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻰ دى ډﯦﺮ ﺗﺮ اﻏﯧﺰ ﻻﻧﺪې راﻏﻠﻰ او ورﺗﻪ څﺮﮔﻨﺪﻩ ﻳﯥ‬
‫ﮐړﻩ ﭼﯥ دى ﺑﻪ ورﺗﻪ ﭘﺘﻤﻦ وي‪.‬اورﻧﮕﺰﯦﺐ ﭘﺎﭼﺎ ﻟﻪ دې ﭘﯧښﯥ څﻪ ﻣﻮدﻩ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻣړ ﺷﻮ‪.‬او داورﻧﮕﺰﯦﺐ ځﺎﻣﻨﻮ )اﻋﻈﻢ ﺷﺎﻩ او ﺑﻬﺎدرﺷﺎﻩ(ﺗﺮﻣﻨځ د‬
‫ﺗﺨﺖ ﭘﺮ ﺳﺮ ﺟﮕړﻩ ﭘﯧﻞ ﺷﻮﻩ‪.‬دواړو دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺗﻪ ﭘﻴﻐﺎﻣﻮﻧﻪ ورواﺳﺘﻮل‬
‫ﭼﯥ د دوى ﭘﻪ ﻣﻼﺗړ دې ودرﯦږي‪.‬ﺧﻮ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ورﺗﻪ ځﻮاب‬
‫ورﮐړو ﭼﯥ ﻣﺎ ﺳﺘﺎﺳﻮ ﻟﻪ ﭘﻼر ﺳﺮﻩ د ﭘﺖ ﻗﺴﻢ ﺧﻮړﻟﻰ وو او ﻧﺸﻢ ﮐﻮﻻى ﭼﯥ‬
‫د هﻐﻪ د ﻳﻮﻩ ځﻮى ﭘﺮﺿﺪ ودرﯦږم‪.‬دى هﻐﻪ ﻣﻬﺎل ﭘﻪ ﻣﺎﻟﻮﻩ ﮐﯥ د ﭘﻮځ ﻗﻮﻣﻨﺪان‬
‫وو‪.‬هﺮ ﺧﻮا ﺗﻪ راﺟﻮاړې ﺟﻮړې ﺷﻮې او د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﻮځ ﭘﻪ څﻮ ﺑﺮﺧﻮ‬
‫وﯦﺸﻞ ﺷﻮوى وو‪ .‬ﭘﻪ داﺳﯥ ﺣﺎل ﮐﯥ ﻟﻪ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺳﺮﻩ ﻳﻮاځﯥ ‪٥٠‬‬
‫ﺗﻨﻪ ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮل‪.‬د ځﺎن ځﺎﻧۍ ﭘﻪ دې دور ﮐﯥ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ‬
‫ﻣﻠﮕﺮو ﺳﺮﻩ ﮐﻠﻪ د ﻳﻮﻩ راﺟﻪ او ﮐﻠﻪ د ﺑﻞ ﻧﻮاب د واﮎ ﺳﺎﺗﻨﯥ ﻟﭙﺎرﻩ د هﻐﻮى‬
‫ﭘﻪ ﺑﻠﻨﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﺎوﻩ‪.‬دوى ﻟﮑﻪ د ﮐﺮاﻳﯥ د ﺳﺎﺗﻨﺪوﻳﺎﻧﻮ ډﯦﺮې ﺟﮕړې وﮐړې‪،‬او‬
‫ﭘﻪ ﺑﺪل ﮐﯥ ﺑﻪ دې ﻧﻮاﺑﺎﻧﻮ او راﺟﻪ ﮔﺎﻧﻮ ښﻪ ډﯦﺮې ﭘﻴﺴﯥ ورﮐﻮﻟﯥ‪.‬د‬
‫اورﻧﮕﺰﯦﺐ ﻟﻪ ﻣړﻳﻨﯥ ﻳﻮ ﮐﺎل وروﺳﺘﻪ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﭘﻪ ﻣﺎﻟﻮﻩ ﮐﯥ ټﻮﻟﻮ‬
‫ﺧﻠﮑﻮ ﭘﯧﮋﻧﺪﻟﻮ‪.‬‬
‫ﭘﺪې وﺧﺖ ﮐﯥ ﻣﻨﮕﻞ ﮔړﻩ راﺟﭙﻮت راﺟﻪ اﻧﻨﺪ ﺳﻨﮓ ﭼﯥ د ﺧﭙﻠﻮ ﮔﺎوﻧډﻳﻮ‬
‫راﺟﻪ ﮔﺎﻧﻮ ﻧﻪ ﭘﻪ وﻳﺮﻩ ﮐﯥ وو دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻪ ﻳﯥ د ﺳﺎﺗﻨﺪوى ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﻧﻮﮐﺮي‬
‫ورﮐړﻩ ‪.‬ﻟږﻩ ﻣﻮدﻩ ﺗﯧﺮﻩ ﺷﻮﻩ ﭼﯥ راﺟﻪ ﻣړﺷﻮ‪.‬ﺧﻮ دهﻐﻪ ﻣﻮر دوﺳﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺗﻪ ﺧﻮاﺳﺖ وﮐړو ﭼﯥ د دوى د ﺳﺎﺗﻨﯥ ﻟﭙﺎرﻩ دې اﯦﺴﺎر ﺷﻲ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ‪ ١٧٠٨‬م ﮐﺎل ﮐﯥ راڼۍ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن دټﻮﻟﯥ راﺟﻮاړې ﻣﺨﺘﺎر وټﺎﮐﻠﻮ‬
‫ﭼﯥ دى ﺑﻪ د راڼۍ او د ﻣﻨﮕﻞ ﮔړ د رﻳﺎﺳﺖ ﺳﺎﺗﻨﻪ ﮐﻮي‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ‬
‫دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن د راﺟﻪ د ﮐﻮرﻧۍ ﻟﻪ ﻳﻮې راﺟﭙﻮﺗﯥ اﻧﺠﻠۍ ﺳﺮﻩ وادﻩ‬
‫وﮐړو‪.‬هﻐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻪ ﺷﻮﻩ او ﻧﻮم ﻳﯥ ﻓﺘﺢ ﺑﻲ ﺑﻲ ﺷﻮ‪.‬دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮر ودوﻧﻪ‬
‫هﻢ ﮐړى وو ﺧﻮ ﻓﺘﺢ ﺑﻲ ﺑﻲ ورﺗﻪ ډﯦﺮﻩ ﮔﺮاﻧﻪ وﻩ‪.‬دې ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ځﺎن‬
‫ﺳﺮﻩ ډﯦﺮﻩ ﺷﺘﻤﻨﻲ د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﮐﻮر ﺗﻪ ﻳﻮووړﻩ‪.‬ﻓﺘﺢ ﺑﻲ ﺑﻲ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻮاﺑۍ ﻟﻮﻣړۍ ﻣﯧﺮﻣﻨﻪ وﻩ ﭼﯥ د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﻪ ﭼﺎرو ﮐﯥ ﻳﯥ ﻣﻬﻢ رول‬
‫درﻟﻮد‪.‬ﺧﻮ ﻋﺠﻴﺒﻪ ﺧﺒﺮﻩ دا دﻩ ﭼﯥ د ﻧﻮاﺑۍ د ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﯧﮑﻮﻧﮑﻮڅﺨﻪ ﻳﻮازې ﻓﺘﺢ‬
‫ﺑﯥ ﺑﯥ وﻩ وﻟﯥ هﻐﻪ ﺧﻠﮏ ﭼﯥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻪ وو ‪،‬د هﻐﻮى ﭘﻪ اړﻩ ډﯦﺮ څﻪ ﻧﻪ‬
‫دي ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮي‪ .‬ﭘﺘﯧﺮﻩ هﻐﻪ ځﻴﻨﯥ ﭼﯥ د ودوﻧﻮ ﻟﻪ ﻻرې ﻳﯥ ﮐﻮرﻧۍ ﺗﻪ‬
‫ورداﺧﻞ ﺷﻮي وو ﻟﻪ ﭘﺎﻣﻪ ﻏﻮرزول ﺷﻮي دي‪ .‬ﭘﻪ داﺳﯥ ﺗﺎرﻳﺨﻮﻧﻮ ﮐﯥ د‬
‫ﻣﻴﺮاث او د وارﺛﺎﻧﻮ ذﮐﺮ ښﻪ ﭘﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺷﻮى دى‪.‬‬

‫ﻓﺘﺢ ﺑﯥ ﺑﯥ ﻳﻮ ﻋﺎﻣﻪ ښځﻪ ﻧﻪ وﻩ‪.‬دا هﻮښﻴﺎرﻩ ‪،‬ﭘﻪ زړﻩ ﭘﻮرې او ﻟﻪ ژوﻧﺪﻩ ډﮐﻪ‬
‫وﻩ‪.‬ﻟﻪ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮﻩ ﺑﻪ هﺮ ځﺎى ﭘﺮ ﺁس ﺳﻮرﻩ وﻩ‪.‬هﻐﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﮕړﻩ وﻩ‬
‫او ﻳﺎ هﻢ ﭘﻪ ﺳﻴﻞ وﺗﻞ او ښﮑﺎر ﮐﻮل وو‪.‬‬

‫دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﭘﺮې ډﯦﺮ ﺑﺎور او اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺎوﻩ‪ .‬ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﮑﻮ څﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ‬
‫ﻟﻪ دﻩ څﺨﻪ ﻣﻨﮕﻞ ﮔړ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮ او ﻟﻪ هﻐﻪ ځﺎﻳﻪ ﻳﯥ ﺷﺎ و ﺧﻮا ﺳﻴﻤﻮ ﺗﻪ ﭘﻮځ‬
‫ﮐﺸﻲ ﮐﻮﻟﻪ‪.‬ﺧﻮ ډﯦﺮ ژر ﻳﯥ ﻓﻴﺼﻠﻪ وﮐړﻩ ﭼﯥ د ځﺎن ځﺎﻧۍ ﭘﻪ دې دور ﻩ ﮐﯥ‬
‫ﺑﻪ دى د ﻧﻮرو ﻟﭙﺎرﻩ ﺗﻞ ﺟﮕړﻩ ﻧﻪ ﮐﻮي‪.‬اودﻩ ﺗﻪ د ﭘښﻮ ﻟﮕﻮﻟﻮ ﻳﻮ ځﺎى ﭘﮑﺎ ر‬
‫وو‪.‬دﻩ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ ‪ ٢٢‬ﮐﻠﻮﻣﻴټﺮﻩ ﻟﺮې ﺷﻤﺎل ﻟﻮر ﺗﻪ د ﺑﻴﺮاﺳﻴﺎ ﻧﻮﻣﻲ ځﺎى د‬
‫ﻣﻐﻠﻮ ﻟﻪ ﻳﻮﻩ ﻧﻮاﺑﻪ ﭘﻪ اﺟﺎرﻩ واﺧﻴﺴﺖ ‪،‬ﭼﯥ ﮐﻠﻨۍ اﺟﺎرﻩ ﻳﯥ ‪٣٠‬زرﻩ روﭘۍ‬
‫وﻩ‪.‬‬
‫دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ دﻟﺘﻪ ﻳﻮ وړوﮐﯥ ﻏﻮﻧﺪې ﻧﻮاﺑﻲ ﺟﻮړﻩ ﮐړﻩ‪.‬ﻳﻮ ﺟﻮﻣﺎت او ﻳﻮﻩ ﮐﻼ‬
‫ﻳﯥ ﭘﻪ ﮐﯥ ﺟﻮړﻩ ﮐړﻩ‪.‬او د اﻧﺘﻈﺎم ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﺑﺎاﻋﺘﺒﺎرﻩ اﻓﻐﺎﻧﺎن ﭘﻪ ﮐﯥ ﻣﻘﺮر‬
‫ﮐړل‪.‬ﺧﻮ د ﮔﺠﺮات ﭘﻪ ﯦﻮﻩ ﻣﻌﺮﮐﻪ ﮐﯥ دى د ﺧﭙﻠﻮ ﭘﻮځﻴﺎﻧﻮ ﻟﺨﻮا ﻣﺮهټﻪ ﺳﺮدار‬
‫ﺗﻪ وﺳﭙﺎرل ﺷﻮ او هﻐﻪ ﺑﻨﺪي ﮐړى و ‪.‬ﻓﺘﺢ ﺑﻲ ﺑﻲ د هﻐﻪ د راﺧﻮښﻲ ﮐﻮﻟﻮ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ ډﯦﺮې روﭘﻰ ﻣﺮهټﻪ ﺳﺮدار ﺗﻪ ورﮐړې او دى ﻳﯥ راﺧﻮښﻰ‬
‫ﮐړى‪.‬دوﻳﻤﻪ دا ﭼﯥ د ﺳﺎزﺷﻮﻧﻮ ﭘﻪ دې دورﻩ ﮐﯥ هﻐﻪ ﭘﻪ هﻴﭽﺎ هﻢ ﺑﺎور ﻧﻪ‬
‫ﮐﺎوﻩ‪.‬او ﻏﻮښﺘﻞ ﻳﯥ ﭼﯥ ﺧﭙﻞ ﺧﭙﻠﻮان ﻟﻪ ﺗﯧﺮاﻩ راوﻏﻮاړي‪.‬‬

‫دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺧﭙﻞ ﻳﻮ اﺳﺘﺎزى ﺗﯧﺮاﻩ ﺗﻪ واﺳﺘﺎوﻩ ﭼﯥ ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪ‬

‫او د ﻣﻴﺮاﺛﻲ ﺧﭙﻞ ‪ ٥٠‬ﻧﻮر ﮐﺴﺎن ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ راوﻟﻲ‪.‬دا ‪ ١٧١٢‬ﻋﻴﺴﻮي ﮐﺎ ل‬
‫وو‪ .‬ﭘﻪ دې ﮐﯥ ددﻩ ﭘﻼر ‪،‬ښځﻪ او ﭘﻨځﻪ وروڼﻪ ﺷﺎﻣﻞ وو‪.‬دا د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﻮﻣړي‬
‫ﻣﯧﺸﺘﻪ ﮐډوال وو‪.‬او ځﺎﻳﻲ ﺧﻠﮑﻮ ﺑﻪ ورﺗﻪ ﺑﺮوﮐټ ﭘټﻬﺎن وﻳﻞ‪).‬ﻣﺎﻧﺎ ﭘﻪ‬
‫ځﻨﮕﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ اوﺳﯧﺪوﻧﮑﻲ (‬

‫دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻟﻪ ﻓﺘﺢ ﺑﻲ ﺑﻲ ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﻣﻨﮕﻞ ﮔړﻩ ﮐﯥ اوﺳﯧﺪﻩ‪.‬ﺧﻮ د هﻐﻪ ﻟﻮﻣړى‬

‫ﻣﯧﺮﻣﻨﻪ ﻣﻌﺮاج ‪-‬ﺑﻲ ﺑﻲ د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻟﻪ ﻧﻮر ټﺒﺮ ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﺑﯧﺮاﺳﻲ ﮐﯥ‬
‫اوﺳﯧﺪﻟﻪ‪.‬‬

‫د ﻣﻨﮕﻞ راڼۍ ﭼﯥ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ځﻮى ﮐړى وو‪،‬د هﻐﯥ څﻮﮎ وارث‬
‫ﭘﺎﺗﯥ ﻧﻪ وو ‪،‬ﻧﻮ د دﻣﻨﮕﻞ ﮔړﻩ ټﻮﻟﻪ ﺧﺰاﻧﻪ او ﺷﺘﻤﻨﻲ د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻻس ﺗﻪ‬
‫وﻟﻮﯦﺪﻩ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ ‪ ٤٦‬ﻣﻴﻠﻪ ﺧﺘﻴﺰ ﻟﻮر ﺗﻪ د ﮔﻴﻨﻮر ﮐﻼ وﻩ ﭼﯥ ﭘﺮ ‪ ٢٠٠٠‬ﻓټ ﺟﮓ‬

‫ﻏﺮﻩ ﺟﻮړﻩ وﻩ ‪.‬دې ﺗﻪ د ورﺗﻠﻮ ﻳﻮاځﻨۍ ﻻر ﻩ ﻟﻪ ځﻨﮕﻠﻪ څﺨﻪ ﺗﯧﺮﯦﺪﻩ ‪.‬د ﮔﻴﻨﻮر‬
‫ﮐﻼ ﻟﻪ راﺟﻪ ﻧﻈﺎم ﺷﺎﻩ ﺳﺮﻩ وﻩ‪.‬د ﻧﻈﺎم ﺷﺎﻩ ﻳﻮﺗﺮﺑﻮر هﻐﻪ ﻟﻪ زهﺮ ورﮐړل او د‬
‫ﭼﻴﻦ ﭘﻮرﺑﺮا _ﻳﻮ ﺑﻞ راﺟﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺷﺎﻩ ووﭼﯥ ﻏﻮښﺘﻞ ﻳﯥ ددﻩ ﻟﻪ ﮐﻮﻧډې ﮐﻤﻼ‬
‫ﭘﺘﻲ ﺳﺮﻩ وادﻩ وﮐړي‪.‬ﮐﻤﻼﭘﺘﻲ د ﺧﭙﻞ وﺧﺖ ﻳﻮﻩ ډﯦﺮﻩ ښﺎﻳﺴﺘﻪ ‪،‬هﻮښﻴﺎرﻩ او‬
‫ځﻴﺮﮐﻪ ښځﻪ وﻩ‪.‬هﻐﯥ د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ د ﻣﯧړاﻧﯥ ﭘﻪ اړﻩ اورﯦﺪﻟﻲ وو او دﻩ ﺗﻪ‬
‫ﻳﯥ ﺧﻮاﺳﺖ وﮐړو ﭼﯥ د ﻳﻮﻟﮏ روﭘﻮ ﭘﻪ ﺑﺪل ﮐﯥ ددې ﺳﺎﺗﻨﻪ وﮐړي‪.‬دوﺳﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ دا وړاﻧﺪﻳﺰ وﻣﻨﻠﻮ او د ﮐﻤﻼﭘﺘﻲ ﮐﻼ ﺗﻪ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ﻟښﮑﺮ ﺳﺮﻩ ورﻏﻠﻮ‪.‬ﻋﺎﻟﻢ‬
‫ﺷﺎﻩ ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ ﺧﭙﻞ ﻗﺪرت ﭘﻴﺎوړى ﮐړي ﻧﻮ ﻳﻮﻩ ورځ ﻳﯥ ﻧﻈﺎم‬
‫ﺷﺎﻩ ﺗﻪ ﭘﻪ ډوډى ﮐﯥ زهﺮ ورﮐړو‪.‬ﻋﺎﻟﻢ ﺷﺎﻩ ﻟﻪ ﮐﻤﻼﭘﺘﻲ ﺳﺮﻩ وادﻩ ﻏﻮښﺘﻞ‪.‬ﺧﻮ‬
‫هﻐﯥ ددﻩ د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻏږ وﮐړ‪.‬ﺧﻮ ﮐﻤﻼﭘﺘﻲ دوﻣﺮﻩ‬
‫ځﻴﺮﮐﻪ وﻩ ﭼﯥ هﻐﯥ د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ ﻟﻴﺪو د هﻐﻪ ﭘﺮ څﻨﮕﻠﻲ راﮐﻬﻲ وﺗړﻟﻪ‪).‬‬
‫راﮐﻬﻲ ﻳﻮ زرﻳﻦ ﺗﺎردى ﭼﯥ ﭘﻪ هﻨﺪو ﻣﺬهﺐ ﮐﯥ ﺧﻮﻳﻨﺪي ﺧﭙﻠﻮ وروڼﻮ ﺗﻪ ﭘﻪ‬
‫ﻣړوﻧﺪ ورﺗړي‪.‬ﻳﺎ ﭘﺮدۍ ښځﻪ ﭼﯥ ﻏﻮاړي ﻳﻮ ﺳړى ﺧﭙﻞ ورور ﮐړي ﻧﻮ د‬
‫ښﻲ ﻻس ﭘﻪ ﻣړوﻧﺪ ورﻟﻪ ﻳﻮ زرﻳﻦ ﺗﺎر وﺗړي او ﺧﻮﻟﻪ ورﻟﻪ ﺧﻮږﻩ ﮐړي دا د‬
‫راﺟﭙﻮﺗﻮ ﻳﻮ دود دى( دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ دې ﻟﺤﺎظ ﻟﻪ ﮐﻤﻼ ﭘﺘﻲ ﺳﺮﻩ ﺧﭙﻞ ﭘﺖ‬
‫وﭘﺎﻟﻠﻮ او د هﻐﯥ ﺳﺎﺗﻨﻪ ﻳﯥ وﮐړﻩ‪.‬راﻧﻲ ﮐﻤﻼﭘﺘﻲ ﭘﻨځﻮس زرﻩ روﭘۍ ورﮐړې‬
‫او د ﻧﻮرو روﭘﻮ ﭘﻪ ﺑﺪل ﮐﯥ ﻳﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﻠﻲ وروﯦښﻞ‪.‬دا د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪد‬
‫ﻧﻮاﺑۍ د ﭘﻼزﻣﯧﻨﯥ ﻟﻮﻣړۍ ﺑﻨﺴټ وو‪.‬ﺧﻮ د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻟﻤﺴﻲ ﻓﻴﺾ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن اﯦﻠﻪ دا ﮐﺎر وﮐړو ﭼﯥ ﭘﻼزﻣﯧﻨﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ اﺳﻼم ﻧﮕﺮ څﺨﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ‬
‫وﻟﯧږدوﻟﻪ‪.‬ﮐﻤﻼ ﭘﺘﻲ ‪ ١٠‬ﮐﺎﻟﻪ ښﻪ ﭘﻪ ﺁرام ژوﻧﺪ وﮐړو‪،‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ هﻐﻪ ﭘﻪ ‪١٧٧٣‬‬
‫م ﮐﺎل ﮐﯥ ﻣړﻩ ﺷﻮﻩ ﻧﻮ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن دا ﮐﻼ او ددې ټﻮﻟﻪ ﺷﺘﻤﻨﻲ ﺗﺮ ﺧﭙﻞ‬
‫ﻻس ﻻﻧﺪې راوﺳﺘﻠﻪ‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ د ﮐﻤﻼ ﭘﺘﻲ ځﻮى ﻧﻮال ﺷﺎﻩ وﺳﻠﻪ‬
‫ﭘﻮرﺗﻪ ﮐړﻩ او ﻟﻪ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﻮ‪.‬ﺧﻮ د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ د‬
‫ځﻮاﮐﻮﻧﻮ ﻟﺨﻮا ووژل ﺷﻮ‪.‬‬

‫اوس ﭼﯥ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻪ د ﭘښﯥ اﯦښﻮدﻟﻮ ځﺎى ﭘﻴﺪا ﺷﻮ ﻧﻮ هﻐﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﭘښﯥ‬
‫ټﻴﻨﮕﯥ ﮐړې اود ﻳﻮﻩ ﺧﭙﻠﻮاﮐﻪ ﺣﮑﻤﺮان ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل او ﺷﺎوﺧﻮا ﺳﻴﻤﻮ‬
‫واﮐﻤﻦ ﺷﻮ‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻮ ﺷﭙﻮ ورځﻮ ﮐﯥ د ﻣﻐﻞ درﺑﺎر او ﻣﺮهټﻮو ﺗﺮﻣﻨځ د واﮎ‬
‫ﭘﺮ ﺳﺮ ﺟﻨﮓ روان وو‪.‬ﻧﻮ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﭘﻪ داﺳﯥ ﺣﺎل ﮐﯥ ﻳﻮ ﺧﻮا ﻣﻐﻞ‬
‫درﺑﺎر ﺗﻪ ﺳﻮﻏﺎﺗﻮﻧﻪ واﺳﺘﻮل او هﻐﻮى ﺗﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻠﻪ وﻓﺎداري څﺮﮔﻨﺪﻩ ﮐړﻩ ﻧﻮ‬
‫ﺑﻞ ﻟﻮر ﻳﯥ د ﻣﺮهټﻪ واﮐﺪار ﻟﺨﻮا اﺧﻴﺴﺘﻮﻧﮑﯥ ﻣﺎﻟﻴﻴﻪ )ﭼﻮت(ﭼﯥ د ﺣﺎﺻﻞ‬
‫څﻠﻮرﻣﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯧﺪﻩ ورﮐﻮﻟﻪ‪.‬ﺧﻮ ﻣﺮهټﻪ وو ﺗﻪ ﻳﯥ ﻣﺎﻟﻴﻴﻪ ﭘﻪ دې ﺷﺮط ورﮐﻮﻟﻪ‬
‫ﭼﯥ هﻐﻮى ﺑﻪ ددﻩ ﭼﺎرو ﮐﯥ ﻻﺳﻮهﻨﻪ ﻧﻪ ﮐﻮي‪.‬‬

‫ﭘﻪ ‪ ١٧٢٠‬م ﮐﯥ ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﻳﻮﻩ ﮐﻠﻲ ﻏﻮﻧﺪي وو او دې ﮐﯥ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ زر ﮐﺴﺎﻧﻮ‬

‫ژوﻧﺪ ﮐﺎوۀ‪.‬ﺧﻮ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ اﺳﻼم ﻧﮕﺮ ﮐﯥ اوﺳﯧﺪو ﻟﻪ دې زړې ﻣﺎڼۍ‬
‫ﺳﺮﻩ ﺟﻮﺧﺖ هﻐﻪ ځﺎن ﻟﻪ ﻳﻮﻩ ﻣﺎڼۍ ﺟﻮړﻩ ﮐړې وۀ ﭼﯥ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﺎﺗﯥ‬
‫دﻩ‪.‬ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﻪ دې ځﺎﻳﻪ ‪ ١٥‬ﻣﻴﻠﻪ ﺟﻨﻮب ﺗﻪ دى‪.‬‬
‫او دﻏﺴﯥ ﭘﻪ ‪ ١٧٢٣‬م ﮐﯥ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺷﭙﺎړﻟﺲ ﮐﺎﻟﻪ وروﺳﺘﻪ د ﻳﻮﻩ اﯦﻠﻪ‬
‫ﺟﺎري او ﺟﻨﮕﻴﺎﻟﻲ ﭘﺮځﺎى د ﻳﻮﻩ ﺣﮑﻤﺮان ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ رااوﭼﺖ ﺷﻮ‪.‬‬

‫ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ ددﻩ وﻓﺎدارﻩ ﻓﺘﺢ ﺑﻲ ﺑﻲ ورﺳﺮﻩ وۀ‪.‬ددې ﻧﻮاﺑۍ د اﻧﺘﻈﺎم ﮐﺎر‬
‫ﭘﯧﻞ ﺷﻮ ﻟﮑﻪ ﭼﯥ د وﺧﺖ رواج وو‪.‬ټﻮﻟﯥ ﻟﻴﮑﻨﯥ ﺑﻪ ﭘﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ژﺑﻪ ﮐﯥ‬
‫ﮐﯧﺪﻟﯥ‪.‬او ﻟﻪ ﻣﻐﻞ درﺑﺎرﻩ ﻳﯥ ځﺎن ﺗﻪ د ﻧﻮاب ﻧﻮم )ﺧﻄﺎب(هﻢ واﺧﻴﺴﺘﻮ‪ .‬ﭘﻪ‬
‫‪ ١٧١٧‬م ﮐﺎل ﮐﯥ هﻐﻪ د ﻧﻮاب دﻟﯧﺮ ﺟﻨﮓ ﻧﻮم ځﺎن ﺗﻪ ﮔټﻠﻰ وو‪.‬ﺧﻮ ﻟﮑﻪ ﭼﯥ‬
‫د ﭘښﺘﻨﻮ دود وو دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﺮې هﻢ د ﭘﻼر او د ﻣﺸﺮ ورو ﭘﻪ ﻣﻮﺟﻮدﮔۍ‬
‫ﮐﯥ دا ﻧﻮم ځﺎن ﮐﻠﻪ هﻢ ﻧﻪ ﮐﺎروﻟﻮ ‪.‬ﺧﻮ ﺁﺧﺮ دهﻐﻮى دواړو ﭘﻪ ټﻴﻨﮕﺎر ﻳﯥ دا‬
‫ﺧﻄﺎب ځﺎن ﺗﻪ ﻏﻮرﻩ ﮐړ‪.‬‬

‫ﻳﻮ ﻩ ورځ ﻓﺘﺢ ﺑﻲ ﺑﻲ او دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن د ښﮑﺎر ﻟﭙﺎرﻩ ځﻨﮕﻠﻪ ﺗﻪ ورﻏﻠﻲ‬
‫وو‪ .‬څﻮ ﺳﺎﻋﺘﻪ ﭘﻪ ﮔﺮﻣۍ ﮐﯥ دﺁس ﻟﻪ ځﻐﺎﺳﺘﯥ ﺳﺘړي ﺷﻮ او د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﻪ‬
‫ﺳﻔﯧﺪ ﺳﺮﻩ ﻧږدې ﻳﯥ د وﻧﻮ ﺳﻴﻮرى وﻣﻮﻧﺪ او د دﻣﯥ ﻟﭙﺎرﻩ هﻠﺘﻪ اﯦﺴﺎر‬
‫ﺷﻮل‪.‬ددې ځﺎى ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ ﮐﯥ دواړو ﺁرام ﮐﺎوۀ او د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺘﺮﮔﯥ‬
‫ﺳﺮﻩ ورﻏﻠﯥ‪،‬ﭘﻪ ﺧﻮب ﮐﯥ ﮔﻮر ي ﻳﻮ ﺑﺰرگ ورﺗﻪ واﻳﻲ ﭘﻪ دې ځﺎى ﺑﻪ ﻳﻮﻩ‬
‫ﮐﻼ ﺟﻮړﻩ وې ‪.‬دى ﭼﯥ راﭘﺎڅﯧﺪو ﻧﻮﻓﺘﺢ ﺑﻲ ﺑﻲ ﺗﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﺧﻮب ﺑﻴﺎن ﮐړ‬
‫هﻐﯥ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺗﺮې واﺧﻴﺴﺖ ﭼﯥ هﺮوﻣﺮو ﺑﻪ ﭘﺮ دې ځﺎى ﮐﻼ ﺟﻮړوې‪.‬‬

‫او دا د ﻓﺘﺢ ﮔړ د ﮐﻼ ﺑﻨﺎ وۀ‪.‬د دې ﮐﻼ ﻟﻮﻣړۍ ﺗﻴږﻩ د راى ﺳﻴﻦ ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﻌﻈﻢ ﮐﯧښﻮدﻩ ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻣﺸﺮ ﻗﺎﺿﻲ هﻢ ﺷﻮ‪.‬دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ‪،‬ﻓﺘﺢ‬
‫ﺑﯥ ﺑﯥ او د ﺑﺮوﮐټ ﭘښﺘﻨﻮ ﭘﺨﭙﻠﻮ ﻻﺳﻮﻧﻮ دا ﮐﻼ ﺟﻮړﻩ ﮐړﻩ‪.‬او د ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫ﭘﺨﻮاﻧۍ ﮐﻼﻳﯥ ورﺳﺮﻩ ﻳﻮ ځﺎى ﮐړﻩ ‪ .‬ﭘﺪې ﮐﯥ ﺷﭙږ دروازې وې ﭼﯥ د ﺷﭙږو‬
‫ورځﻮ ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ وې‪.‬او هﻢ ﭘﻪ دې ﮐﻼ ﮐﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﻮﻣړى ﺟﻮﻣﺎت ﭼﯥ د‬
‫دوﻩ ﻧﻴﻤﻮ ﭘﻮړو ﺟﻮﻣﺎت ﻳﯥ ورﺗﻪ واﻳﻪ ﺟﻮړﮐړل ﺷﻮ‪.‬‬

‫}د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪاو ﻓﺘﺢ ﺑﻲ ﺑﻲ ﻗﺒﺮوﻧﻪ څﻨﮓ ﭘﻪ څﻨﮓ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ ﻓﺘﺢ ﮔړ‬
‫ﮐﻼ ﮐﯥ ﺟﻮړ دي {‪.‬‬

‫د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻟﻮﻣړى دﻳﻮان ﻳﺎﻧﯥ ﻣﺸﺮ وزﻳﺮ ﺑﻴﺠﯥ رام د ﺷﺠﺎل ﭘﻮر ﻳﻮ‬
‫هﻨﺪو ﻣﺸﺮ وو ‪ .‬ﭘﻪ داﺳﯥ وﺧﺖ ﮐﯥ ﭼﯥ ﻧﻈﺎم د ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد او ﻣﺮهټﻪ ﻳﻮې ﺧﻮا‬
‫ﺗﻪ او ﻣﻐﻞ ﺑﻠﯥ ﺧﻮا ﺗﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﮐﯥ ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﺟﻨﮓ وو ﻧﻮ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻟﻪ د‬
‫ﺧﭙﻠﯥ ﻧﻮاﺑۍ ﺳﺎﺗﻞ ﮔﺮان ﮐﺎر وو‪ .‬ﻟﻪ ﻋﺴﮑﺮي ﭘﻠﻮﻩ ﻣﻐﻞ ﮐﻤﺰورى وو ‪.‬ﻧﻈﺎم‬
‫او ﻣﺮهټﻪ دواړو د هﻨﺪ ﺟﻨﻮب ﻧﻴﻮﻟﻰ وو او د ﻣﻐﻞ واﮎ ﻳﯥ ﻧﻪ ﻣﻨﻠﻮ‪.‬ﺧﻮ‬
‫دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ د ﮐﻤﺰوري ﻣﻐﻞ واﮐﺪاراﻧﻮ ﻣﻠﻪ ﮐﻮﻟﻪ‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٧٢٠‬ﮐﯥ د ﻧﻈﺎم او‬
‫ﻣﺮهټﻪ ﮔډځﻮاﮐﻮﻧﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﻪ ﻻرې دﮐﻦ ﺗﻪ ﺗﯧﺮﯦﺪﻩ ﭼﯥ د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ورورﻣﻴﺮاﺣﻤﺪ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ځﻮاﮎ ﺳﺮﻩ ﭘﻪ دې ﻟښﮑﺮ ﺣﻤﻠﻪ وﮐړﻩ‪.‬ﺧﻮ ﻣﺎﺗﯥ ﻳﯥ‬
‫وﺧﻮړﻟﻪ او ﺧﭙﻠﻪ هﻢ ووژل ﺷﻮ‪ .‬ﭘﻪ داﺳﯥ ﺣﺎل ﮐﯥ ﻧﻈﺎم د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺨﺖ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷﻮ‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٧٢٣‬م ﮐﺎل ﮐﯥ ﻟﻪ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮﻩ ‪ ١٠‬ﻋﺴﮑﺮ وو او د‬
‫ﻣﺮﮐﺰي هﻨﺪ ﻳﻮﻩ ﻟﻮﻳﻪ ﺑﺮﺧﻪ ددﻩ ﭘﻪ ﻧﻮاﺑۍ ﮐﯥ ﺷﺎﻣﻠﻪ وﻩ‪.‬ﺧﻮ ﻟﻪ دې وﺧﺘﻪ ﺑﻴﺎ د‬
‫هﻐﻪ ﺗﺮ ﻣﺮﮔﻪ ﻳﺎﻧﯥ ﺗﺮ ‪ ١٧٢٨‬م ﮐﺎل ﭘﻮرې ددﻩ ﻣﺸﮑﻼت هﻢ ﻣﺦ ﭘﻪ‬
‫زﻳﺎﺗﯧﺪوﺷﻮل‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٧٢٤‬م ﮐﯥ ﻧﻈﺎم ﻣﻐﻞ ځﻮاﮎ ﺗﻪ ﺳﺨﺖ ﮔﻮزار ورﮐړﻟﻮ ‪،‬‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ﻣﺨﻪ ﮐړﻩ ﭼﯥ ﻟﻪ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮﻩ ﺣﺴﺎب ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﮐړي‪.‬دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ورﺳﺮﻩ ﺟﻨﮓ وﻧﮑړو‪.‬او د ﻟﻨډې ﻣﺤﺎﺻﺮې ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ‬
‫ﻳﻲ ﯦﻮﻩ ﻟﻮﻇﻨﺎﻣﻪ ورﺳﺮﻩ وﮐړﻩ‪.‬ددې ﻟﻮزﻧﺎﻣﯥ ﺗﺮﻣﺨﻪ دﻩ ﺧﭙﻞ ‪ ١٤‬ﮐﻠﻦ ځﻮى‬
‫ﻳﺎرﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻧﻈﺎم ﺗﻪ د ﻳﺮﻏﻤﻞ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ وﺳﭙﺎرﻟﻮ او دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ د ﻧﻈﺎم‬
‫ﻟﺨﻮا د اﺳﻼم ﻧﮕﺮ ﮐﻼ دار وټﺎﮐﻞ ﺷﻮ‪.‬‬

‫دا هﺮ څﻪ ښﺎﻳﻲ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ډﯦﺮ ځﻴﺮﮎ ﺷﻮى وو او د ﻧﻈﺎم ﻟﻪ ځﻮاﮎ ﺳﺮﻩ‬
‫د ډﻏﺮې وهﻠﻮ ﭘﺮ ځﺎى ﻳﯥ ﭼﯥ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ د دواړو ﮐﻤﺰوري او د‬
‫ﻣﺮهټﻪ ﭘﻴﺎوړﺗﻮب وو‪.‬دﻩ د ﺳﻮﻟﯥ ﻻرﻩ ﻏﻮرﻩ ﮐړﻩ‪.‬د دﻩ ﺗﺮ واﮎ ﻻﻧﺪې اوس‬
‫اوﻩ زرﻩ ﮐﻠﻮﻣﻴټﺮﻩ ﻣﺮﺑﻊ ځﻤﮑﻪ وﻩ ﭼﯥ د اوﺳﻨﻲ اﺳﺮاﻳﻴﻞ هﻮﻣﺮﻩ ﻣﻠﮏ ﺗﺮې‬
‫ﺟﻮړﯦړي‪.‬‬

‫ﭘﻪ دې وروﺳﺘﻴﻮ څﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ زﻳﺎت ﺷﻤﯧﺮ روڼ اﻧﺪې ‪،‬اﺳﺘﺎدان‬
‫‪،‬ﺁرټﺴټﺎن او ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ورﺑﻠﻞ‪.‬د ﺑﺮو ﮐټ ﭘښﺘﻨﻮ ﭘﺮﺗﻪ دﻟﺘﻪ ﻳﻮﺳﻔﺰي‬
‫ﻓﯧﺮوزﺧﯧﻞ او روهﻴﻠﻪ ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﭘﻪ زﻳﺎت ﺷﻤﯧﺮ ﮐﯥ ﻣﯧﺸﺘﻪ ﺷﻮل ﭼﯥ ﺧﭙﻞ‬
‫ﭘښﺘﻨﻲ ﮐﻠﺘﻮر ﻳﯥ ﻟﻪ ځﺎﻧﻪ ﺳﺮﻩ راوړو‪.‬د هﻨﺪ د ﻧﻮرو ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ هﻢ هﻐﻪ‬
‫وﺧﺖ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻳﻮ د اﻣﻦ ځﺎى وو‪.‬هﻢ ﭘﻪ دې وروﺳﺘﻴﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ د ﻓﺘﺢ ﺑﻲ ﺑﻲ‬
‫ﻟﻪ ﻣﺮﮔﻪ وروﺳﺘﻪ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻮﻓﯥ ﻻرﻩ ﺧﭙﻠﻪ ﮐړﻩ‪.‬‬
‫دى ﭘﻪ ‪ ١٧٢٨‬م ﮐﯥ د ‪ ٥٦‬ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ ﻣړ ﺷﻮ‪.‬دﻩ ﻟﻪ ﺑﯧﻼ ﺑﯧﻠﻮ ښځﻮ‬
‫ﺷﭙږ ځﺎﻣﻦ ﻳﺎرﻣﺤﻤﺪ‪،‬ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ‪،‬ﺻﺪرﻣﺤﻤﺪ‪،‬ﻓﺎﺿﻞ ﻣﺤﻤﺪ‪،‬واﺻﻞ ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺎن ﺑﻬﺎدر او ﭘﻨځﻪ ﻟﻮڼﻪ درﻟﻮدې‪.‬‬

‫} دهﻐﻪ ﭘﺮ وﺟﻮد ﺗﺮ ‪ ٣٠‬ډﯦﺮ ټﭙﻮﻧﻪ وو ﭼﯥ ددﻩ د ﺟﻨﮕﻮﻧﻮ دﻣﯧړﻧﺘﻮب ﻧښﯥ‬

‫وې‪{.‬‬

‫د ﻣﻌﺮاج ﺑﻲ ﺑﻲ څﻠﻮر اوﻻدوﻧﻪ وو ﺧﻮ ﻳﺎرﻣﺤﻤﺪ د هﻐﯥ ځﻮى ﻧﻪ وو‪.‬ﻓﺘﺢ ﺑﻲ‬

‫ﺑﻲ اوﻻد ﻧﻪ درﻟﻮد‪.‬او هﻐﯥ ﻳﻮ ﻣﺎﺷﻮم ﭘﻪ ﻏﯧږ اﺧﻴﺴﺘﻰ وو ﭼﯥ اﺑﺮاهﻴﻢ‬
‫ﻧﻮﻣﯧﺪﻩ‪.‬دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ د ﮐﻨﻮر ﺳﺮدار ﺑﺎﻳﻲ ﺳﺮﻩ هﻢ وادﻩ ﮐړى وو ﭼﯥ د‬
‫راﺟﭙﻮت اﻧﻨﺪ ﺳﻨﮓ ﻟﻮر وﻩ او ﻳﻮ څﻮ اوﻻدوﻧﻪ ﻳﯥ ﻟﺮل‪.‬‬

‫ﻳﻮﻩ درﻳﻤﻪ هﻨﺪواڼۍ ښځﻪ د ﻳﻮﻩ ﺑﺮﻳﺎﻟﻴﺘﻮب وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ اﻧﻌﺎم ﮐﯥ ورﻟﻪ‬

‫ورﮐړل ﺷﻮې وﻩ ﭼﯥ ﻧﻮم ﻳﯥ ﺟﺎى ﮐﻨﻮر وو‪.‬او د ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯧﺪو وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ‬
‫ورﺗﻪ ﺗﺎج ﺑﻲ ﺑﻲ ووﻳﻞ‪.‬او ددې درې اوﻻدوﻧﻪ وو‪.‬‬

‫دا څﺮﮔﻨﺪﻩ ﻧﻪ دﻩ ﭼﯥ د هﻐﻪ ځﺎى ﻧﺎﺳﺘﻲ ﻳﺎرﻣﺤﻤﺪ ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل‬

‫دوﻳﻢ ﻧﻮاب ﺷﻮ د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ د ﮐﻮﻣﯥ ښځﯥ ځﻮى وو‪.‬ځﻴﻨﯥ اﻧﺪازې داﺳﯥ‬
‫دي ﭼﯥ ﮐﯧﺪاى ﺷﻲ دى د ﻳﻮې ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯥ ښځﯥ ځﻮى وي ﭼﯥ ﻟﻪ ﻣﻌﺮاج ﺑﻲ‬
‫ﺑﻲ څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﮐړې وﻩ‪.‬‬

‫ﭘﻪ دې ﮐﯥ ﺷﮏ ﻧﺸﺘﻪ ﭼﯥ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ د ﭘﺨﯥ ارادې ﺧﺎوﻧﺪ وو ﮔﻨﯥ ﭘﻪ‬

‫داﺳﯥ ﻳﻮﻩ ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺳﻠﻮ ﻧﻮي )‪٩٠‬ﻓﻴﺼﺪﻩ( هﻨﺪوان وي او ﺧﻮا ﺷﺎ ﻟﻪ‬
‫هﺮ ﻟﻮري ﭘﻪ دښﻤﻨﺎﻧﻮ ﮐﯥ راﮔﯧﺮ وي د ﻳﻮې ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯥ ﻧﻮاﺑۍ ﺟﻮړول اﺳﺎن‬
‫ﮐﺎر ﻧﻪ وو‪.‬هﻐﻪ ﻟﻪ ﻓﺘﺢ ﺑﻲ ﺑﻲ ﺳﺮﻩ دوﻣﺮﻩ ﻣﻴﻨﻪ ﻟﺮﻟﻪ ﭼﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺳﺮﮐﺎري‬
‫ﺑﯧﺮغ ﻓﺘﺢ ﻧﺸﺎن ﺗﺮ اوﺳﻪ ﻧﻮﻣﯧږي‪.‬‬
 ‫د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ځﺎى ﻧﻴﻮﻧﮑﻰ‬
‫ددوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻣﺸﺮ ځﻮى ﻳﺎرﻣﺤﻤﺪﺧﺎن د ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد د ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻩ څﻠﻮر‬
‫ﮐﺎﻟﻪ د ﻳﺮﻏﻤﻞ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮ‪.‬او ﭼﯥ ﮐﻠﻪ د ﭘﻼر د ﻣړﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ ﺑﯧﺮﺗﻪ‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺗﻪ راﻏﻠﻮ ﻧﻮ د اﺗﻠﺴﻮ ﮐﺎﻟﻮ وو‪.‬هﻠﺘﻪ د وړاﻧﺪې د هﻐﻪ اﺗﻪ ﮐﻠﻦ ورو‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن د ﻧﻮاب ﭘﻪ ﻣﺴﻨﺪ ﮐﯧﻨﻮل ﺷﻮى وو‪.‬ﺧﻮ ﻣﺠﺒﻮرﻩ ﺷﻮ ﭼﯥ دا‬
‫ﻣﻨﺼﺐ ﺧﭙﻞ ورور ﺗﻪ ورﮐړي‪.‬ﻳﺎرﻣﺤﻤﺪ ډﯦﺮې ښځﯥ ﻟﺮﻟﯥ او ﻳﻮﻩ ﭘﮑﯥ‬
‫راﺟﭙﻮﺗﻪ وﻩ ﭼﯥ د ﻣﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎﻳﻲ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدﯦﺪﻩ‪.‬دا ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻪ ﺷﻮﯦﻮﻩ وﻩ‪.‬د ﻳﺎرﻣﺤﻤﺪ‬
‫د ﻣړﻳﻨﯥ ﻧﻪ ورروﺳﺘﻪ ددﻩ ځﻮى ﻓﻴﺾ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮاب ﺷﻮ‪.‬ﺧﻮ ددﻩ ﺗﺮ ﺷﺎ ﻣﺎﻣﻠﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﻲ وﻻړﻩ وﻩ‪.‬او ددﻩ ﺗﺮﺑﻮران ﻳﯥ ﻧﻪ ﭘﺮﯦښﻮدل ﭼﯥ د ﻧﻮاﺑۍ ﭘﻪ ﻣﺴﻨﺪ‬
‫ﮐښﯧﻨﻲ‪.‬دا هﻢ ددې ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ زور ووو ﭼﯥ د ﻓﻴﺾ ﻣﺤﻤﺪ د ﻣړﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ د‬
‫ﻳﺎرﻣﺤﻤﺪ ﺑﻞ ځﻮى ﺣﻴﺎت ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻧﻮاب ﺷﻮ‪.‬دﻩ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪ ٥٠‬ﮐﺎﻟﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫ﭘﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐﯥ ﺧﭙﻞ ﻓﻌﺎﻟﻪ وﻧډﻩ وﻟﺮﻟﻪ‪.‬ﻣﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎﻳﻲ ﺧﭙﻞ اوﻻد ﻧﻪ‬
‫ﻟﺮل‪.‬ﻳﺎرﻣﺤﻤﺪﺧﺎن د ‪ ٣٢‬ﮐﺎﻟﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ ﻣړ ﺷﻮى وو‪.‬او د ددﻩ ورور‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻳﻮ واري ﺑﻴﺎ هڅﻪ وﮐړﻩ ﭼﯥ ﺧﭙﻞ ﻣﻨﺼﺐ ﺑﻴﺮﺗﻪ واﺧﻠﻲ‪.‬ﺧﻮ‬
‫ﻣﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎﻳﻲ د هﻐﻪ د ﺑﻐﺎوت ﻣﺨﻪ وﻧﻴﻮﻟﻪ‪.‬راﺗﻠﻮﻧﮑﻮ ‪ ٣٥‬ﮐﺎﻟﻮ ﭘﻮرې ﻓﻴﺾ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺧﺎن ﺗﺶ ﭘﻪ ﻧﻮم د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻧﻮاب وو‪.‬ﻣﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎﻳﻲ د دووﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻣﺮﮐﺰ‬
‫ﻟﻪ اﺳﻼم ﻧﮕﺮ ﻧﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ښﺎر ﺗﻪ ﺑﺪل ﮐړو‪.‬او د ﻓﻴﺾ ﻣﺤﻤﺪ د ﻣړﻳﻨﯥ ﻧﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ ددﻩ ‪ ٤٣‬ﮐﻠﻦ ورور ﺣﻴﺎت ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن د څﻠﻮرم ﻧﻮاب ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ اﻋﻼن‬
‫ﺷﻮ‪.‬د ﻣﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎﻳﻲ د ﻣړﻳﻨﯥ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﺣﻴﺎت ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن د ﻳﻮﻩ ﮐﻤﺰوري ﻧﻮاب‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮ او څﻮ واري د ﻣﺮهټﻮ د ﻳﺮﻏﻠﻮﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻮ او ددې‬
‫ﻧﻮاﺑۍ ډﯦﺮې ﻣﺰﮐﯥ د ﺧﻮا وﺷﺎ راﺟﺎﮔﺎﻧﻮ وﻧﻴﻮﻟﯥ‪.‬دى ﭘﻪ ‪ ١٨٠٧‬م ﮐﺎل ﮐښﯥ د‬
‫‪ ٧٣‬ﮐﺎﻟﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐښﯥ ﻣړ ﺷﻮ ﻧﻮ ددﻩ ځﻮى ﻏﻮث ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﭘﻪ ﻣﺴﻨﺪ‬
‫ﮐﯧﻨﺎﺳﺘﻮ‪.‬دﻩ ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ د ﻧﺎﮔﭙﻮر د ﻣﺮهټﻮ ﺳﺮﻩ ﭘټﯥ ﻣﻌﺎﻣﻠﯥ وﮐړې او د ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫ﻟﻮى ﻣﺮﮐﺰ ﻳﯥ هﻐﻮى ﺗﻪ وﺳﭙﺎرﻟﻰ ‪.‬ددﻩ ﺷﭙﺎړﻟﺲ اوﻻدوﻧﻪ د ﺑﯧﻼﺑﯧﻠﻮ ښځﻮ ﻧﻪ‬
‫وو او ‪ ٤٠‬اوﻻدوﻧﻪ ﻳﯥ ﺑﯥ ﻟﻪ وادﻩ ﻟﺮل ‪.‬‬
‫ﻏﻮث ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻳﻮ ﮐﻤﺰورى ﻧﻮاب وو او د هﻐﻪ ﻧﻪ ﺧﻮښﯧﺪﻩ ﭼﯥ‬
‫وزﻳﺮاﻟﻤﻠﮏ دې ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﻧﻔﻮذ وﻟﺮي‪.‬د ﻧﻮاب ﮐﯧﺪو ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ وروﺳﺘﻪ دﻩ‬
‫ورﺗﻪ اﻣﺮ وﮐړو ﭼﯥ ﭘﻪ ﺧﺎﻧﺪان ﮐﯥ ﺑﻐﺎوت وﮐړى‪.‬هﻐﻪ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ ووﺗﻮﻟﻮ او‬
‫د ﮔﻨﻮر ﭘﻪ ﮐﻼ ﮐﯥ ﻳﯥ ﭘﻨﺎﻩ واﺧﻴﺴﺘﻪ وروﺳﺘﻪ ﺑﻴﺎ د ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد د ﻧﻈﺎم ﭘﻪ ﭘﻮځ‬
‫ﮐﯥ ﻧﻮﮐﺮ ﺷﻮ‪. .‬ﺧﻮ ﻏﻮث ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ډﯦﺮ ژر د ﻣﺮهټﻮ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﮐﻼ ﮐﯥ‬
‫ﺑﻨﺪ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮ‪.‬ددﻩ ځﻮى ﻣﻮﻋﻴﺰ ﻧﺎﮔﭙﻮر ﺗﻪ د ﺑﻨﺪي ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﻳﻮوړل‬
‫ﺷﻮ‪.‬وزﻳﺮاﻟﻤﻠﮏ ﻳﻮ واري ﺑﻴﺎ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﺳﺎﺗﻨﯥ ﻟﭙﺎرﻩ ﻟښﮑﺮې راوﺳﺘﻠﯥ‬
‫‪.‬ﺑﺎﻏﻴﺎﻧﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ ﺳﺰا ورﮐړﻟﻪ او ﻏﻮث ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺗﻪ ﻳﯥ ﺑﺪ رد ووﻳﻞ ﭼﯥ د‬
‫ﭘﻼر ﻧﻴﮑﻪ وﻃﻦ ﻳﯥ ﻧﺸﻮ ﺳﺎﺗﻼى‪.‬د ﮔﻮاﻟﻴﺎر او ﻧﺎﮔﭙﻮر راﺟﺎﮔﺎﻧﻮ دا ﻓﻴﺼﻠﻪ‬
‫ﮐړې وﻩ ﭼﯥ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺑﻪ ﻧﻴﻢ ﮐړي او د ﺧﭙﻠﻮ راﺟﻮاړو ﺳﺮﻩ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﮐړي‪ .‬ﭘﺪې وﺧﺖ ﮐﯥ وزﻳﺮ اﻟﻤﻠﮏ ﻟﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻣﺮﺳﺘﻪ وﻏﻮښﺘﻠﻪ‬
‫ﻧﮋدې ‪ ٨٢٠٠٠‬ﭘﻮځﻴﺎن‬ ‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﺮﻳﻮﻩ ﮐﺎﻟﻪ ﭘﻮرې ﺗﺮ ﻣﺤﺎﺻﺮې ﻻﻧﺪې وو‬
‫ددې ﭼﺎرﭼﺎﭘﯧﺮﻩ وﻻړ وو‪.‬د وزﻳﺮ ﻣﻼﺗړي ‪،‬ﺳﮑﺎن راﺟﭙﻮت د ټﻮﻧﮏ‬
‫اوﺳﯧﺪوﻧﮑﻲ د ﭘﻨډارې ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﻟﻪ ﮐﻼ څﺨﻪ ووﺗﻞ‪.‬ﻟﻪ وزﻳﺮ ﺳﺮﻩ ﻳﻮاځﯥ ‪٦٠٠‬‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺎن ﭘﺎﺗﯥ وو‪ .‬ﻏﻮث ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن دﻟﻮږې او ﻣﺤﺎﺻﺮې د ﺳﺨﺘﻮ زﻏﻢ ﻧﻪ‬
‫ﻻرﻩ او وزﻳﺮ هﻐﻪ ﺗﻪ اﺟﺎزﻩ ورﮐړﻩ ﭼﯥ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ هﻴﺠړاﮔﺎﻧﻮ او د ﮐﻮرﻧۍ‬
‫ﺳﺎزوﺳﺎﻣﺎن ﺳﺮﻩ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﻪ ﮐﻼ څﺨﻪ ووزي او ﻳﻮ ﮐﻮر ﮐﯥ ﻣﯧﺸﺖ‬
‫ﺷﻲ‪.‬ﻋﺠﻴﺒﻪ ﺧﺒﺮﻩ دا وﻩ ﭼﯥ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﻮوﻧﮑﻮ هﻢ د ﻧﻮاب ﭘﻪ راﺗﻠﻮ ورﺑﺎﻧﺪې‬
‫هﻴڅ ﻏﺮض وﻧﮑړو‪.‬د هﻐﻮى ﻟﭙﺎرﻩ ﻏﻮث ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن اوس ﻳﻮﻩ ﻟﻪ ﮐﺎرﻩ وﺗﻠﯥ‬
‫ﺳﻴﮑﻪ وﻩ‪.‬ﻳﻮﻩ ﺑﻠﻪ ﻋﺠﻴﺒﻪ ﺧﺒﺮﻩ دا وﻩ ﭼﯥ ﻏﻮث ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻟﻮﻣړۍ ﻣﯧﺮﻣﻦ‬
‫زﻳﻨﺖ ﺑﯧﮕﻢ او د هﻐﯥ ‪ ١٤‬ﮐﻠﻨﻪ ﻟﻮر ﻗﺪﺳﻴﻪ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮل‪.‬او دا‬
‫هﻮډ ﻳﯥ وﮐړ ﭼﯥ ﺗﺮ ﻣﺮﮔﻪ ﺑﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ دﻓﺎع ﮐﯥ هﻠﺘﻪ ﭘﺎﺗﯥ وي‪.‬‬

‫د ﻣﺤﺎﺻﺮې ﺷﭙږ ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ ﭼﯥ ﭘﻮرﻩ ﺷﻮې ﻧﻮ ﭘﻪ ﮐﻼ ﮐﯥ د ﺧﻮړو ﻟﭙﺎرﻩ هﻴڅ‬

‫ﭘﺎﺗﯥ ﻧﺸﻮل‪.‬ﻣﺮهټﻮ ﺑﻪ هﺮﻩ ﺷﭙﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻮﻟﻪ‪.‬ﮔﻮﻟۍ او ﺑﺎرود ﭘﻪ ﺧﺘﻤﯧﺪو وو‪ .‬ﭘﺪې‬
‫ﻣﻮﻗﻊ زﻳﻨﺖ ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ ﭘﺮدې راوﺗﻠﻪ ‪.‬ټﻮﻟﯥ ښځﯥ ورﭘﺴﯥ ﺷﻮې او دوى د ﭘﻮځ‬
‫ﺗﺮ ﺷﺎ ودرﯦﺪﻟﯥ‪.‬دوى ﺑﻪ ﭘﻮځﻴﺎﻧﻮ ﺗﻪ ﺧﻮاړﻩ رﺳﻮل‪.‬د ﺗﻮﭘﻮ او ټﻮﭘﮑﻮ ډﮐﻮل ﻳﯥ‬
‫ﮐﻮل د ﺳړو ﭘﻪ ﺷﺎن ﺟﺎﻣﯥ ﻳﯥ واﻏﻮﺳﺘﻠﯥ او ﻟﻪ ﺑﺎرودﻩ د ﮐﺎر اﺧﻴﺴﺘﻮ ﭼﻞ ﻳﯥ‬
‫زدﮐړو‪.‬ﻳﻮﻩ ﭘﻼ دوى ﭘﻪ ﻓﻠﺰي ﻧﻐﺮﻳﻮ ﮐﯥ ﺑﺎرود ﮐﯧښﻮدل او ﻟﻪ ﮐﻼ څﺨﻪ ﻳﯥ ﭘﺮ‬
‫دښﻤﻦ وروﻳﺸﺘﻞ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻣﺰﮐﻪ ﻟﻪ ﻟﮕﯧﺪﻟﻮ ﺳﺮﻩ ﺑﻪ وﭼﻮﯦﺪل‪.‬زﻳﻨﺖ ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ‬
‫دﺳﺘﺮﺧﻮان ټﻮﻟﯥ ښځﯥ راټﻮﻟﻮﻟﯥ او ډوډۍ ﺑﻪ ﻳﯥ ورﮐﻮﻟﻪ‪.‬ﻳﻮﻩ ورځ د هﻐﯥ‬
‫ﻳﻮﻩ ﺧﺪﻣﺘﮕﺎرﻩ ﭼﯥ ﮐﻮر ﺑﻪ ﻳﯥ ﺟﺎرو ﮐﻮﻟﻮ راﻧﻐﻠﻪ ‪.‬زﻳﻨﺖ ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ ﻧﻮرو‬
‫ﭘﻮښﺘﻨﻪ وﮐړﻩ ﻧﻮ هﻐﻮ ورﺗﻪ ووﻳﻞ ﭼﯥ د ﺧﺪﻣﺘﮕﺎرې ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ ﻟﻪ دوو ورځﻮ‬
‫هﻴڅ ﻧﻪ دې ﺧﻮړﻟﻲ ‪،‬هﻐﯥ ورﺗﻪ د اﻣﻠۍ )ﻳﻮ ډول ﺑﻮټۍ( ﭘﺎڼﯥ وﻳﺸﻮﻟﯥ ﭼﯥ‬
‫وﻳﯥ ﺧﻮري‪.‬زﻳﻨﺖ هﻐﻪ ﺧﺪﻣﺘﮕﺎرﻩ راوﺑﻠﻠﻪ او ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر ﻗﺪﺳﻴﯥ‬
‫ﺗﻪ ووﻳﻞ هﻐﻪ دوﻩ ﭼﭙﺎﺗﻲ ﭼﯥ د ﺧﭙﻞ ورور ﻓﻮځﺪار ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ اﯦښﻲ وو دې‬
‫ښځﯥ ﺗﻪ ورﮐړي‪.‬ﻗﺪﺳﻴﯥ هﻐﯥ ﺗﻪ ﻳﻮﻩ ﭼﭙﺎﺗﯥ ورﮐړﻩ او ﺑﻞ هﻐﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ‬
‫ﺟﺎﻣﻮ ﮐﯥ د ﺧﭙﻞ وړوﮐﻲ ورور ﻟﭙﺎرﻩ وﺳﺎﺗﻠۍ‪.‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺧﺪﻣﺘﮕﺎرﻩ رواﻧﻪ ﺷﻮﻩ‬
‫ﻧﻮ زﻳﻨﺖ هﻐﻪ ودروﻟﻪ او ﭼﭙﺎﺗﻰ ﻳﯥ وﻟﯧﺪى‪.‬ﻟﻮر ﺗﻪ ﻳﯥ ﻣﺦ واړوو او ﭘﻪ ﻗﻬﺮ‬
‫ﻳﯥ ورﺗﻪ ووﻳﻞ زﻩ ﺧﺒﺮﻩ وم ﭼﯥ ﺗﻪ ﺑﻪ درﻏﻠﻲ ﮐﻮې‪.‬او ﻳﻮ ﭼﭙﺎﺗﻰ ﺑﻪ ورور ﻟﻪ‬
‫ﺳﺎﺗﻲ‪.‬ﻣﺎ درﺗﻪ ووﻳﻞ ﭼﯥ دواړﻩ ډوډۍ دې ښځﯥ ﺗﻪ ورﮐړﻩ‪ .‬ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ﺑﻠﻪ ﻣﻮﻗﻊ د‬
‫هﻐﯥ ځﻮى ﻣﻮﻋﯧﺰ دﻣﻌﯧﺰ د ﮐﻼ ﭘﻪ څﻨډو د ﺗﻮﭘﭽﻲ دﻧﺪﻩ ﭘﻪ ﻏﺎړﻩ ﻟﺮﻟﻪ ﭼﯥ‬
‫ﻧﺎﺑﺒﺮﻩ د ټﻮﭘﮏ ﭘﻪ ﻳﻮې ﮔﻮﻟۍ ټﭙﻲ ﺷﻮ‪.‬زﯦﻨﺖ ﭘﻪ ﻣﻨډﻩ ورﺗﻪ ورﻏﻠﻪ ‪،‬ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ‬
‫ﻟﻮﭘټﯥ ﻧﻪ ﻳﯥ ﭘټۍ ورﺗﻪ ﺟﻮړې ﮐړې‪.‬د هﻐﻪ ﭘﺮهﺎروﻧﻪ ﻳﯥ ﭘﺮې ﭘټ ﮐړل او‬
‫ﺑﻴﺎ دا ﺧﭙﻠﻪ ﺗﻮﭘﯥ ﺗﻪ ودرﯦﺪﻩ او د ﺧﭙﻞ ځﻮى د هﻮش ﺗﺮ راﺗﻠﻮ ﭘﻮرې ﻳﯥ ﭘﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﻪ ﺗﻮﭘﻪ ﭼﻠﻮﻟﻪ‪.‬د ﻣﺤﺎﺻﺮې ﭘﻪ ﻧﻬﻤﻪ ﻣﻴﺎﺷﺖ ﭼﯥ ﻧﻮر د ﺧﻠﮑﻮ ﺣﻮﺻﻠﯥ ﻣﺎﺗﯥ‬
‫وې وزﻳﺮاﻟﻤﻠﮏ ﻳﻮ ﺟﻨﮕﻲ ﻣﺸﺎورت راوﺑﻠﻠﻮ‪.‬هﻐﻪ اﻋﻼن وﮐړو ﭼﯥ دى ﺑﻪ د‬
‫ښځﻮ او ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ د ﺧﻮﻧﺪﻳﺘﻮب ﻏﻮښﺘﻨﻪ وﮐړي ‪.‬او ﮐﻠﻪ ﭼﯥ دوى ﻟﻪ ﮐﻼڅﺨﻪ‬
‫ووﺗﻠﻮ ﻧﻮ ‪ ٣٠٠‬ﺗﮑړﻩ ځﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻳﻮ وروﺳﺘﻰ ﻳﺮﻏﻞ ﭘﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﻮوﻧﮑﻮ‬
‫وﮐړي او ﺳﺮوﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻳﻴﻠﻲ‪..‬د وروﺳﺘﻰ ﺣﻤﻠﯥ ﻓﻴﺼﻠﻪ ﻳﻮﻩ ورځ وځﻨډول ﺷﻮﻩ‬
‫هﻐﻪ ځﮑﻪ ﭼﯥ د ﮐﻼ ﻟﻪ ﻳﻮﻩ دﯦﻮال ﺳﺮﻩ ﻧږدې د ﺑﺎرود وﺳﻠﻮ ﻳﻮﻩ زﯦﺮﻣﻪ‬
‫ﻣﻮﻧﺪل ﺷﻮې وﻩ ‪.‬ښځﻮ د ﺳړو ﺟﺎﻣﯥ واﻏﻮﺳﺘﯥ او د ﮐﻼ ﭘﺮ دﯦﻮال ﭘﻪ ﮐﺘﺎر‬
‫ﮐﯥ ﻟﻪ ﺳړﻳﻮ ﺳﺮﻩ ﻳﻮﻩ ځﺎى اوږﻩ ﭘﺮ اوږﻩ ودرﯦﺪې‪.‬ﭼﯥ ﺑﺮﻳﺪﮐﻮﻧﮑﻮ ﺗﻪ ﺧﭙﻞ‬
‫ﺷﻤﯧﺮ ډﯦﺮ وښﻴﻲ‪.‬دوى ﺧﺒﺮ ﻧﻪ وو ﭼﯥ د ﻣﺮهټﻮ ﭘﻪ ﭘﻮځ ﮐﯥ د ﮐﻮﻟﺮا وﺑﺎ ﮔډﻩ‬
‫وﻩ او د دوى ځﻮاﮎ هﻢ ﮐﻤﺰورى ﺷﻮى وو‪.‬ﻟﻪ دې ﻋﻼوﻩ د ﻧﺎﮔﭙﻮر د ﭘﻮځ‬
‫ﻣﺸﺮ ﺻﺎدق ﻋﻠﻲ د ﮔﻮاﻟﻴﺎر ﻟﻪ ﻣﺸﺮ ﺟﺎﮔﻮا ﺑﺎﭘﻮ ﺳﺮﻩ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﭘﻴﺪا ﺷﻮي وو‬
‫او هﻐﻪ ﺧﭙﻞ ﭘﻮځ ﻟﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮې ﻟﺮې ﮐړى وو‪.‬ځﮑﻪ ﺧﻮ دﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﺨﻮا د ﺣﻤﻠﯥ‬
‫ﭘﻪ ورځ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﻮوﻧﮑﻮهﻴڅ ﻣﻘﺎوﻣﺖ وﻧﮑړو‪.‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ د ﺣﻤﻠﯥ ﻟﭙﺎرﻩ د ﮐﻼ‬
‫ﻟﻮﻳﻪ دروازﻩ ﺧﻼﺻﻪ ﺷﻮﻩ ﻧﻮ د ﺑﺎﭘﻮد ﭘﻮځ ډﯦﺮﻩ وړﻩ ﺑﺮﺧﻪ هﻠﺘﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻩ وﻩ‪.‬د‬
‫ﮐﻼ ﻟﻪ دﯦﻮاﻟﻪ څﺨﻪ ښځﻮ د ﺗﻮﭘﻮ ډزې ﭘﯧﻞ ﮐړې او د وزﻳﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﭘﻪ‬
‫ﻣﺸﺮى ﻳﯥ ﭘﻪ ﭘﻮرﻩ زور ﺑﺎﻧﺪې ﺣﻤﻠﻪ وﮐړﻩ‪.‬او هﻐﻮى ﻳﯥ ﺗﯧښﺘﯥ ﺗﻪ اړ‬
‫وﯦﺴﺘﻞ‪.‬د ﻣﺮهټﻪ وو ﻣﺸﺮ ﻟﻪ ﮐﻮﻟﺮا ﻣړ ﺷﻮ او ﮐﻮﻣﻨﺪان ﻳﯥ د اﻟﻤﺎﺳﻮ زرې‬
‫وﺧﻮړې او ځﺎن ﻳﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ووژﻟﻮ‪.‬د ﺑﻬﻮﭘﺎل د دﻓﺎع اﺗﻞ وزﻳﺮﻣﺤﻤﺪ ﺷﻮ ‪.‬او د‬
‫دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ د ﻣړﻳﻨﯥ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﻳﻮ واري ﺑﻴﺎ د دوى ﻣﺸﺮي دﻳﻮﻩ ﻏښﺘﻠﻲ‬
‫ﮐﺲ ﭘﻪ ﻻس وورﻏﻠﻪ ‪.‬ﺧﻮ وزﻳﺮ ﭘﻪ رﺳﻤﻲ ﺗﻮﮔﻪ د ﻧﻮاﺑۍﻟﻪ اﺧﻴﺴﺘﻮ اﻧﮑﺎر‬
‫وﮐړو‪.‬هﻐﻪ ﻏﻮ ث ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺗﻪ ﺑﻴﺎ هﻢ د ﻧﻮاب ﭘﻪ ﺳﺘﺮﮔﻪ ﮐﺘﻞ ﺧﻮ ﭘﻪ ښﮑﺎرﻩ‬
‫ﻳﯥ ﻟﻪ واﮐﻪ ﻟﺮې ﮐړى وو‪.‬ﻋﺎﻣﻮ ﺧﻠﮑﻮ وزﻳﺮ ﺗﻪ ﭘﻪ درﻧﻪ ﺳﺘﺮﮔﻪ ﮐﺘﻞ او‬
‫ﻏﻮښﺘﻞ ﻳﯥ ﭼﯥ دى د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﻣﺸﺮ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﭘﺎﺗﯥ وي‪.‬د ﻣﺤﺎﺻﺮې ﺧﺘﻤﯧﺪو‬
‫ﻟږﻩ ﻣﻮدﻩ وروﺳﺘﻪ د ﮔﻮاﻟﻴﺎر ﻳﻮﻩ ﮐﻠﻲ ﭘﺮ ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﺧﯧټﯥ اﭼﻮﻟﻮ هڅﻪ وﮐړﻩ‪ .‬ﭘﻪ‬
‫‪ ١٨١٩‬ﮐښﯥ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻪ هﻨﺪ ﮐښﯥ ﺧﭙﻠﯥ ﭘښﯥ ﮐﻠﮑﯥ ﮐړې وې او د ﻣﻐﻞ‬
‫واﮎ ﺗﺮ ډﻳﻠﻰ ﭘﻮرې ﻣﺤﺪودﻩ وو‪.‬دوى د ﮔﻮاﻟﻴﺎر راﺟﻪ ﺗﻪ ﭘﻪ ﺳﺨﺘﻪ ووﻳﻞ ﭼﯥ‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺑﻪ د ﻳﻮې ازادې ﻧﻮاﺑۍ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﭘﺎﺗﻲ وي او د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﺮ ﺗﺤﻔﻆ‬
‫ﻻﻧﺪې ﺑﻪ وي‪.‬‬
 ‫درﻳﻢ ﺑﺎب‬
‫د ﭘښﺘﻨﻲ ﻣﯧﺮﻣﻨﻲ دﻋﻮى‬
‫وزﻳﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻧﻬﻪ ﮐﺎﻟﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻧﻮاب ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮ او ﭘﻪ ‪ ١٨١٦‬ﻋﻴﺴﻮي ﮐﺎل‬
‫ﮐﯥ د ‪ ٥٠‬ﮐﺎﻟﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ ﻣړ ﺷﻮ‪.‬ددﻩ دوﻩ ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ وې او ﻟﻪ دواړو ﻧﻪ ﻳﻮ‬
‫ﻳﻮ ځﻮى ﻻرﻩ‪.‬ﯦﻮاﻣﯧﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن او ﺑﻞ ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻧﻮﻣﯧﺪﻩ‪.‬د ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﻮر ﻳﻮﻩ راﺟﭙﻮﺗﻪ هﻨﺪوﻩ وﻩ‪.‬ﻏﻮث ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺧﭙﻠﻪ ﻟﻮر ﮔﻮهﺮ ﺑﯧﮕﻢ‬
‫)ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ(ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ ﺗﻪ ﭘﻪ ﻧﮑﺎح ﮐړې وﻩ‪.‬او وزﻳﺮﻣﺤﻤﺪﺗﺮﻣﺮگ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ د ﺧﭙﻞ‬
‫ځﻮى اﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﭘﺮ ځﺎى ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ دﻧﻮاﺑۍ ﻟﭙﺎرﻩ ځﺎى ﻧﺎﺳﺘﻰ ټﺎﮐﻠﻰ‬
‫وو‪.‬ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ ﭼﯥ ﻧﻮاب ﺷﻮ ﻧﻮ ﭘﻪ ‪ ١٨١٧‬ﮐښﯥ ﮔﻮهﺮ ﺑﯧﮕﻢ ورﺗﻪ وادﻩ ﺷﻮﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ هﻐﻮ وورځﻮ ﮐﯥ دا رواج وو ﭼﯥ د ﭘښﺘﻨﻮ ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﺗﺮﻣﻨځ د اﻧﺠﻠۍ او‬
‫هﻠﮏ د ﮐﻮزدﻧﯥ او ﻧﮑﺎح ﻓﻴﺼﻠﻪ ﺑﻪ ډﯦﺮ وړوﮐﻮاﻟﻲ ﮐﯥ ﮐﯧﺪﻩ‪.‬داددې ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫ﭼﯥ ﮐﻮرﻧۍ ﻳﯥ ﺧﭙﻠﻮ ﮐﯥ ﻳﻮﻩ ټﻴﻨﮕﻪ ﺧﭙﻠﻮاﻟﻲ وﻟﺮي‪.‬ﮐﻠﻪ ﻧﺎﮐﻠﻪ ﺑﻪ د دوو‬
‫ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﺗﺮﻣﻨځ د ﺗﺎوﺗﺮﻳﺨﻮاﻟﻲ ورﮐﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ هﻢ دا ﮐﺎر ﮐﯧﺪو‪.‬د دښﻤﻨۍ او‬
‫ﺗﺮﺑﻮراﻧﻮ ﺗﺮﻣﻨځ ﻳﻮ ﺑﻞ ﺗﻪ د ﺳﺎزﺷﻮﻧﻮ ﻣﺨﻨﻴﻮى هﻢ ﭘﺪې رﺷﺘﻮ ﺧﯧښﻴﻮ ﮐﯧﺪو‪.‬‬
‫د ﻧﺬر ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن د ﻧﻮاﺑۍ دورﻩ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د اﻣﻦ او ﺑﻴﺎ رﻏﻮﻧﻲ ﻳﻮ زرﻳﻦ‬
‫دور وو‪.‬دﻩ ﻟﮑﻪ د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر وزﻳﺮﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻟﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺳﺮﻩ ښﻪ اړﻳﮑﻲ‬
‫ﺳﺎﺗﻠﻲ وو ﭼﯥ اوس ورو ورو د هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻟﻪ ﺳﺎﺣﻠﻮﻧﻮ ددﻏﻪ هﯧﻮاد ﻣﺮﮐﺰي‬
‫ﺧﺎورې ﺗﻪ ﻳﯥ ﭘښﯥ ﻏﺰوﻟﯥ وې‪.‬هﻐﻪ ﻧﻮاﺑۍ او راﺟﻮاړې ﭼﯥ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ‬
‫ﺧﻮاﺧﻮږي ووﺧﭙﻠﯥ ﻣﺰﮐﯥ ځﺎن ﺳﺮﻩ وﺳﺎﺗﻠﯥ‪.‬‬
‫ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺑﻪ د ﮐﺎل ‪ ٥١‬ﻟﮑﻪ روﭘﻰ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ ورﮐﻮﻟﯥ‪.‬او ﭘﻪ ﺑﺪل ﮐښﯥ‬
‫دوى ورﺗﻪ هﻐﻪ ﭘﻨځﻪ ﭘﺮﮔﻨﯥ ﺑﯧﺮﺗﻪ ورﮐړې ﭼﯥ ﻣﺮهټﻮو ﻧﻴﻮﻟﯥ وې‪.‬د ﻣﺮهټﻪ‬
‫وو ﻣﺸﺮ ﺳﻨﺪهﻴﺎ د هﻮﺷﻨﮓ اﺑﺎد اوو د اﺳﻼم ﻧﮕﺮ ﮐﻼﮔﺎﻧﯥ هﻢ ﺑﯧﺮﺗﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ‬
‫ورﺧﻮﺷﯥ ﮐړې‪.‬هﻤﺪﻏﻪ وﺧﺖ ﮐښﯥ د ﻳﺮﻏﻞ ﮔﺮو ﻳﻮﻩ ډﻟﻪ ﭼﯥ ﭘﮑښﯥ دهﺮ‬
‫ﻧﺴﻞ او ﻣﺬهﺐ ﺧﻠﮏ ﺷﺎﻣﻞ وو ﭘﻪ وړو وړو ﻧﻮاﺑﻴﻮ او راﺟﻮاړو ﺣﻤﻠﯥ ﮐﻮﻟﯥ‬
‫اوﭼﻮ ر ﺗﺎﻻن ﺑﻪ ﻳﯥ ﭘﺮې ﮔډ ﮐړو‪.‬دا ﻳﺮﻏﻞ ﮔﺮ ﭘﻨډاري ﻧﻮﻣﯧﺪﻩ او ﺗﺮ ډﯦﺮې‬
‫ﻣﻮدې ﻳﯥ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻮځ ﭘﻪ ﻣﺨﻪ اﺧﻴﺴﺘﻰ وو‪.‬د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﺨﻮاﻧﻰ ﻧﻮاب‬
‫ﻏﻮث ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻻ ژوﻧﺪى وو‪.‬ﺧﻮ ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل واﮐﻤﻦ‬
‫وو ﭼﯥ ﭘﻪ رﺳﻤﻲ ﺗﻮﮔﻪ ﻳﯥ ﻧﻮاﺑﻲ ﻧﻪ وﻩ اﻋﻼن ﺷﻮې‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٨١٨‬ﮐﯥ‬
‫ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ ﻟﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ﺗړون ﻻﺳﻠﻴﮏ ﮐړو ﭼﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻳﯥ ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫د ﻳﻮې ﺧﭙﻠﻮاﮐﯥ ﻧﻮاﺑۍ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﻟﻪ ﻧﻮاﺑﺎﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮ‪ .‬د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺳﺮﻩ دا ﺗړون ﭘﻪ ﻣﺮﮐﺰي هﻨﺪ ﮐﯥ د اﻣﻨﻴﺖ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮ ﻣﻬﻢ ﮔﺎم‬
‫وو‪.‬‬
‫ﺧﻮ دا ﺧﭙﻠﻮاﮐﻲ ﺗﺮ دې ﺣﺪﻩ وﻩ ﭼﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﻧﻮاب هﺮ ډول اﺧﺘﻴﺎر‬
‫وﻟﺮي وﻟﯥ د ﮔﺎوﻧډي راﺟﻪ ﮔﺎﻧﻮ اوﻧﻮرو رﻳﺎﺳﺘﻮﻧﻮ ﺳﺮﻩ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ د‬
‫اﺟﺎزې ﭘﺮﺗﻪ هﻴڅ ﺗړون او ﺑﻠﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﺸﻲ ﮐﻮﻻى‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﭼﺎوڼۍ هﻢ ﺟﻮړﻩ ﮐړﻩ ﭼﯥ ‪ ٤٠٠‬ﭘﻠﻲ ﻋﺴﮑﺮ‬
‫او ‪ ٦٠٠‬اﺳﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ ﮐﯥ ﺳﺎﺗﻞ ﮐﯧﺪﻩ‪.‬ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ او ﮔﻮهﺮ ﺑﻴﮕﻢ )ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ( ﻳﻮ ﻩ‬
‫ﻟﻮر وﺷﻮﻩ ﭼﯥ دوى ورﺗﻪ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻧﻮم ورﮐړو‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٨١٩‬ﮐﯥ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ‬
‫ﻧﺬدﻣﺤﻤﺪ د اﺳﻼم ﻧﮕﺮ ﭘﻪ ﮐﻼ ﮐﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﺎﺷﻮﻣﯥ ﻟﻮر ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﺳﺮﻩ‬
‫ﻟﻮﺑﯥ ﮐﻮﻟﯥ د ﮔﻮهﺮ ﺑﯧﮕﻢ وړوﮐﻲ ورور ﭘﻮځﺪارﺧﺎن ﭼﯥ اﺗﻪ ﮐﻠﻦ وو ﻟﻪ ﻳﻮې‬
‫ﺗﻤﺎﻧﭽﯥ ﺳﺮﻩ ﻟﻮﺑﯥ ﮐﻮﻟﯥ ﭘﻪ ﺧﺘﺎﻳﻲ ﮐښﯥ ﻳﯥ ﮔﻮﻟۍ وﭼﻮﻟﻮﻟﻪ او ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ ټﭙﻲ‬
‫ﺷﻮ‪.‬ﻳﻮﻩ ﺑﻠﻪ ﮐﻴﺴﻪ داﺳﯥ دﻩ ﭼﯥ د ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ دښﻤﻨﺎﻧﻮ ﭘﻮځﺪار ﺧﺎن ﺗﻪ د‬
‫ﺗﻤﺎﻧﭽﯥ ﭼﻠﻮﻟﻮ ﭼﻞ ورزدﮐړى وو او دى ﻳﯥ ﭘﻮﻩ ﮐړى وو ﭼﯥ ﭘﺮ ﺧﭙﻞ ﺗﺮﺑﺮﻩ‬
‫دې ډزوﮐړي‪ .‬ﭘښﺘﺎﻧﻪ هﻠﮑﺎن ﻟﻪ وړوﮐﻮاﻟﻰ د وﺳﻠﯥ ﭘﻪ ﭼﻠﻮﻟﻮ ﭘﻮهﯧږي او‬
‫ﮐﯧﺪاى ﺷﻲ ﭼﯥ دا ﺧﺒﺮﻩ رښﺘﻴﺎ هﻢ وي‪ .‬ﭘﻮځﺪار ﺧﺎن د ﻏﻮث ﻣﺤﻤﺪ ځﻮى‬
‫وو‪.‬اود ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ وژﻟﻮ ﮐﯧﺪاى ﺷﻮﻩ ﭼﯥ ﻏﻮث ﻣﺤﻤﺪ ﺑﯧﺮﺗﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل واﮐﻤﻦ‬
‫ﺷﻮى واى‪.‬‬
‫د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ اﺳﺘﺎزي ﻣﯧﺠﺮ هﯧﻨﻠﯥ ددې وژﻧﯥ ﭘﻪ اړﻩ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ رﭘﻮ ټ ﮐﯥ‬
‫ﮐښﻠﻲ ﭼﯥ د ﺗﻤﺎﻧﭽﯥ ډز ﻟﻪ دوﻣﺮﻩ ﻧﮋدې ﺷﻮى وو ﭼﯥ د هﻐﻪ وﻳښﺘﺎن او د‬
‫ﻣﺦ ﭘﻮﺳﺘﮑﻰ ﻳﯥ ﺳﻮځﯧﺪﻟﻲ وو‪.‬هﻐﻪ ﭘﻪ دې ﮐښﯥ ﺷﮏ ﻻرﻩ ﭼﯥ ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ‬
‫ﺧﺘﺎ وﻳﺸﺘﻞ ﺷﻮى وو‪.‬د ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ وژﻧﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﻴﺎ ﻳﻮ ﺧﻄﺮ راﭘﻴﺪا‬
‫ﮐړو‪.‬وزﻳﺮﻣﺤﻤﺪ او ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ ﭼﯥ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﮐﻮم ﮔﺎﻣﻮﻧﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﮐړي وو ﭘﻪ دې‬
‫د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻋﺎم وﻟﺲ او د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻮرﻧۍ ﻳﻮ څﻪ ﻧﺎ څﻪ ﺧﻮﺷﺎﻟﻪ وو‪.‬‬
‫د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﭘﻮځ دﮐﻮﻣﻨﺪان ﺧﻄﺎب ﺑﺨﺸﻲ ﺑﻬﺎدر وو‪.‬د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﻣﺤﺎﺻﺮې ﭘﺮ‬
‫وﺧﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺑﺨﺸﻲ ﺑﻬﺎدر وو‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﺗﯧﺮاﻩ څﺨﻪ ﻟﻪ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ﺑﻞ اورﮐﺰى ﭼﯥ ﻟﻪ ﻣﻴﺸﺘﻲ ﺧﯧﻞ‬
‫ﻗﺎم څﺨﻪ وو د ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ ځﻮى ﮐﻴﻠﻴﮓ ﺧﺎن ﻧﻮﻣﯧﺪﻩ‪.‬د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن د ﻣړﻳﻨﻲ‬
‫وروﺳﺘﻪ د ﮐﯧﻠﻴﮓ ﺧﺎن ځﻮى ﻋﻤﺮﺧﺎن د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﭘﻪ ﺷﺎن د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺧﺎن ﮐﻮرﻧۍ ﺗﻪ ﭘﺘﻤﻦ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮ‪.‬دا هﻐﻪ ﺧﻠﮏ وو ﭼﯥ د ﻧﻦ ﺳﺒﺎ ﭘﻪ اﻟﻔﺎﻇﻮ‬
‫ورﺗﻪ ﻣﺴﻠﮑﻲ ﭘﻮځﻴﺎن وﻳﻼى ﺷﻮ‪.‬‬
‫د ﻋﻤﺮﺧﺎن ځﻮى اﻟﻒ ﺧﺎن د ﻧﻮاب ﻓﯧﺾ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن د ﭘﻮځ ﮐﻮﻣﻨﺪان )ﺑﺨﺸﻲ‬
‫ﺑﻬﺎدر وو(‪.‬او دﻩ ﺧﭙﻠﻪ دﻧﺪﻩ ﺧﭙﻞ ځﻮى ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺗﻪ وﺳﭙﺎرﻟﻪ ﭼﯥ د ﺣﻴﺎت‬
‫ﺧﺎن د ﭘﻮځ ﮐﻮﻣﻨﺪان وو‪.‬د ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ځﻮى ﺑﻬﺎدر ﺧﺎن هﻢ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐښﯥ ﺗﻮرې ﺑﺮﯦښﻮﻟﯥ وې او د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﯧړاﻧﯥ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ښﻪ ﻧﻮم‬
‫ﮔټﻠﻰ وو‪ .‬ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﮑﯥ ﮐﯥ ﺑﻬﺎدرﺧﺎن او د هﻐﻪ اوﻻدوﻧﻮ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﮐﯥ ﻣﻬﻢ رول وﻟﻮﺑﻮﻟﻮ‪.‬‬
‫د ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ ﻣړﻳﻨﯥ د د وﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ ﮐﻮرﻧۍ ﮐښﯥ د ﻧﻮاﺑۍ ﻟﭙﺎرﻩ ډﯦﺮ‬
‫دﻋﻮﻩ داران راﭘﻮرﺗﻪ ﺷﻮ‪.‬د ﻏﻮث ﻣﺤﻤﺪ ‪ ٦٥‬اوﻻدوﻧﻪ وو‪.‬ددﻩ ﻣﺸﺮ ځﻮى‬
‫ﻣﻮﻋﯧﺰ ﭼﯥ د ﮔﻮهﺮ ﺑﯧﮕﻢ ﺳﮑﻪ ورور هﻢ وو د ﻧﻮاﺑۍ ﻗﻮي ﻣﺪﻋﻲ وو‪ .‬ﻏﻮث‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ژوﻧﺪى وو ﺧﻮ دوﻣﺮﻩ ﮐﻮم ﮐﻤﺰورى او زوړ ﺷﻮى وو ﭼﯥ د‬
‫ﺑﯧﺮﺗﻪ ﻧﻮاب ﮐﯧﺪو اﻣﮑﺎن ﻳﯥ ډﯦﺮ ﮐﻢ وو‪.‬‬
‫د وزﻳﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻣﺸﺮ ځﻮى اﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن هﻢ ﭘﻪ دې هﻴﻠﻪ وو ﭼﯥ د‬
‫ﮔﺪۍ اﺻﻠﻲ وارث دى دى‪.‬‬
‫د ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ د ﻣړﻳﻨﯥ درﻳﻤﻪ ورځ وﻩ د اورﮐﺰوو ټﻮل ټﺒﺮ د هﻐﻪ ﭘﻪ ﮐﻮرﮐﯥ‬
‫د درﺑﺎر ﭘﻪ ﻟﻮى ﺗﺎﻻر ﮐﯥ ﻳﻮ ځﺎى ﺷﻮي وود ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن د ﭘﻮځ ﮐﻮﻣﻨﺪان‬
‫ﺑﺨﺸﻲ ﺑﻬﺎدرر هﻢ هﻠﺘﻪ ﻣﻮﺟﻮد وو‪.‬ﻟﻪ ﻓﺎﺗﺤﯥ او ﺧﻴﺮات ورروﺳﺘﻪ ﭘﺮ دې‬
‫ﺧﺒﺮﻩ ﺑﺤﺚ روان وو ﭼﯥ د ﻧﻮاﺑۍ ﻟﭙﺎرﻩ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﮐﺲ ﺑﻪ څﻮﮎ وي‪.‬د ﻧﺬرﻣﺤﺪ‬
‫ﮐﻮﻧډﻩ ﻧﻮﻟﺲ ﮐﻠﻨﻪ ﮔﻮهﺮ ﺑﯧﮕﻢ )ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ( ﭘﻪ ﺑﻮرﻗﻪ ﮐﯥ ﭘټﻪ ﻧﺎﺳﺘﻪ وﻩ‪ .‬ﭘﻪ ﻏﯧږ‬
‫ﮐﯥ ﭘﻨځﻪ ﮐﻠﻨﻪ ﻟﻮر ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻧﻴﻮﻟﯥ وﻩ‪ .‬دوﻳﻢ ﻣﺎﺷﻮم ﻳﯥ ﭘﻪ ﻧﺲ وو‪.‬هﻐﯥ‬
‫ﭘﻪ ﺗﺎﻻر ﮐﯥ د ﻧﺎﺳﺘﻮ ﭘښﺘﻨﻮﭘﻪ ﻣﻨځ ﮐﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ ﭘړوﻧۍ ﻟﺮې ﮐړ او هﻐﻮى‬
‫ﺗﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻠﻪ وﻳﻨﺎ ﭘﯧﻞ ﮐړﻩ‪.‬هﻐﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﮐﻮرﻧۍ د اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﻮ او د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﺗﯧﺮو‬
‫ﺳﺨﺘﻮ ورځﻮ ﺷﭙﻮ د ذﮐﺮ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﺧﭙﻠﻪ دﻋﻮا وﮐړﻩ ﭼﯥ د ﻧﻮاﺑۍ ﺣﻘﺪارﻩ‬
‫د هﻐﯥ ﻣﺎﺷﻮم ﻟﻮر ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ دﻩ‪.‬ﺑﻴﺎ د ﺧﭙﻞ ﻣړﻩ ﺧﺎوﻧﺪ ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ ﻟﻴﮑﻠﻰ‬
‫وﺻﻴﺖ ټﻮﻟﻮ ﺗﻪ ښﮑﺎرﻩ ﮐړو ﭼﯥ ﭘﻪ ﮐﯥ ﻳﯥ ﮐښﻠﻲ وو ﮐﻪ دى ﭼﯧﺮي ﻧﺎڅﺎﭘﻪ‬
‫ﻣړ ﺷﻲ ﻧﻮ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ددﻩ ﻟﻮر ﺑﻪ ﻧﻮاﺑﻪ وي‪.‬او ﺗﺮ څﻮ ﭼﯥ دا ځﻮاﻧﻪ ﺷﻮې‬
‫ﻧﻪ وي ﭘﺨﭙﻠﻪ ﮔﻮهﺮ ﺑﯧﮕﻢ )ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ(ﺑﻪ ددې ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻪ او د ﺑﻬﻮﭘﺎل واﮐﻤﻨﻪ‬
‫وي‪.‬ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﭼﯥ ځﻮاﻧﻪ ﺷﻲ ﻧﻮ د اورﮐﺰو ﭘﻪ ﮐﻮرﻧۍ ﮐﯥ ﺑﻪ ودﯦږي‪.‬او د‬
‫وادﻩ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ د هﻐﯥ ﺧﺎوﻧﺪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻧﻮاب ﺷﻲ‪.‬ﮔﻮهﺮ ﺑﯧﮕﻢ دا دﻋﻮا‬
‫هﻢ وﮐړﻩ ﭼﯥ ﭘﻪ دې ﻓﻴﺼﻠﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺧﻠﮏ هﻢ ﺧﻮﺷﺎﻟﻪ دي‪.‬او ځﻴﻨﻮ ﻣﺬهﺒﻲ‬
‫ﻣﺸﺮاﻧﻮ دا ﻓﻴﺼﻠﻪ ﻻ ﭘﺨﻮا ﻣﻨﻠﯥ وﻩ‪ .‬ﺑﻴﺎ ټﻮﻟﻮ ﺗﻪ ووﻳﻞ ﮐﻪ څﻮﮎ ﭘﻪ دې‬
‫ﻓﻴﺼﻠﻪ اﻋﺘﺮاض ﻟﺮي ﻧﻮ راﭘﻮررﺗﻪ دې ﺷﻲ‪.‬او ﭘﻪ ډاﮔﻪ دې ﺧﭙﻠﻪ ﺧﺒﺮﻩ‬
‫وﮐړي‪.‬‬
‫ﭘﻪ درﺑﺎر ﮐﯥ ﻧﺎﺳﺖ ټﻮل ﺧﻠﮏ ﻏﻠﻲ وو‪.‬د اﻋﺘﺮاض ﻣﺎﻧﺎ دا وﻩ ﭼﯥ دوى ﺑﻪ د‬
‫ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ د وژﻟﻮ ﭘﻪ ﺳﺎزش ﮐﯥ څﻪ ﻧﺎڅﻪ ﻻس ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ ﺗﻪ ﭘﺘﻤﻨﻮ څﻠﻮرو ﺳﻼﮐﺎراﻧﻮ هﻢ هﻐﻪ وﺧﺖ د ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ ﻓﯧﺼﻠﻪ‬
‫ﺧﻮښﻲ څﺮﮔﻨﺪﻩ ﮐړﻩ‪.‬ﻧﻮرو هﻢ ورﺗﻪ ﺳﺮوﻧﻪ ټﻴټ ﮐړل‪.‬ډﯦﺮ ژر ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ‬
‫د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ د ﻧﻮاﺑۍ او دهﻐﯥ د ﻣﻮر ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ د ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻪ ﮐﯧﺪو‬
‫ﺧﻮﺷﺎﻟﻲ وﻟﮕﯧﺪﻩ‪.‬‬
‫د ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺨﺎﻟﻴﻔﻴﻨﻮ د ﺧﻮﻟﯥ ﺑﻨﺪوﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻗﺪﺳﻴﯥ ډﯦﺮ ژر هﺮ ﭼﺎ ﺗﻪ ﻣﺮاﻋﺎت او‬
‫اﻣﺘﻴﺎزات وروﺳﭙﺎرل‪.‬ﺧﭙﻞ ﻟﻮى ﻣﺨﺎﻟﻴﻒ ﻣﺸﺮ ورور ﻣﻮﻋﯧﺰ ﺗﻪ ﺟﺎﮔﻴﺮ‬
‫ورﮐړو‪ .‬ﭘﻮځﺪار ﺧﺎن وړوﮐﻰ وو هﻐﻪ ﻳﯥ ﺗﺮ ﺧﭙﻠﻮ وزرو ﻻﻧﺪې ﮐړ‪.‬ﻟﻪ ﺧﭙﻞ‬
‫ﻟﯧﻮر اﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺳﺮﻩ ﻳﯥ ژﻣﻨﻪ وﮐړﻩ ﭼﯥ د هﻐﻪ څﻮى ﻣﻨﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺗﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ورﮐﻮي‪.‬او دﻏﻪ ډول ﺑﻪ ﻣﻨﻴﺮ ﻧﻮاب هﻢ ﺷﻲ‪.‬او ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ‬
‫ﭘﻮهﯧﺪﻩ ﭼﯥ ﺳﮑﻨﺪر ﻻ وړﻩ دﻩ او ﺗﺮ راﺗﻠﻮﻧﮑﻮ ‪ ١٦‬ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻮرې ﺑﻪ دا واﮐﻤﻨﻪ‬
‫وي‪.‬‬
‫ددې هﺮ څﻪ ﺳﺮﻩ ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ اﺳﺘﺎزي ﻣﯧﺠﺮ هﯧﻨﻠﻲ ﺗﻪ د ﺗﺼﻮﻳﺐ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ ﺧﭙﻠﻪ ﻓﯧﺼﻠﻪ واوروﻟﻪ‪.‬هﻐﯥ د ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ د وﺻﻴﺖ دﻟﻴﻞ ورﺗﻪ ورﮐړو‪.‬‬
‫د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ د ﻳﻮې ښځﯥ ﻣﺸﺮي د ﺗﺸﻮﻳﺶ وړ وﻩ‪.‬دوى د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ‬
‫ﻣﻠﮕﺮﺗﻴﺎ ﮐښﯥ د ﻣﺮهټﻮ ﻣﺨﺎﻟﻴﻔﺖ ﻣﻨﻠﻰ وو‪.‬دوى ﻗﮑﺮ ﮐﺎوﻩ ﮐﻪ ﭘﻪ دې رﻳﺎﺳﺖ‬
‫ﮐﯥ ﺳړى واﮐﻤﻦ وي ﻧﻮ د دوى درﻳځ ﺑﻪ ﻏښﺘﻠﻰ او ټﻴﻨﮓ وي‪.‬ﺧﻮ ﭘﻪ وﻟﺲ او‬
‫ﮐﻮرﻧۍ ﮐﯥ دﻧﻨﻪ د هﻐﯥ ﻣﻼﺗړ اﻧﮕﺮﯦﺰان دې ﺗﻪ ﻣﺠﺒﻮرﻩ ﮐړل ﭼﯥ هﻐﻪ د‬
‫ﻧﻮاﺑﯥ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ وﻣﻨﻲ ‪.‬‬
‫د ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ د ﻣړﻳﻨﯥ درې ورځﯥ وروﺳﺘﻪ ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﺎﺷﻮﻣﯥ ﻟﻮر‬
‫د ﺳﺮﭘﺮﺳﺘۍ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ د ﻧﻮاﺑۍ ﭘﻪ ﺗﺨﺖ ﮐﯧﻨﺎﺳﺘﻪ‪.‬ددې ﻟﭙﺎرﻩ ﭼﯥ څﻮﮎ د‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﺻﻮﻟﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د هﻐﯥ ﻻرﻩ وﻧﻪ ﻧﻴﺴﻲ دې د ﻳﻮﻩ ﻓﺘﻮا د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﻪ‬
‫ﻣﻔﺘﻲ او ﺑﻠﻪ د ﻗﺎﺿﻲ ﻟﺨﻮا ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﮐړﻩ‪.‬دﻏﻪ ﺳﺴﻨﺪ هﻐﯥ ﺧﭙﻠﻮ‬
‫ﺧﭙﻠﻮاﻧﻮ‪،‬اﻣﻴﺮاﻧﻮ او ﺳﺮداراﻧﻮ ﺗﻪ هﻢ ورﮐړى ﭼﯥ ﺗﺼﻮﻳﺐ ورﺑﺎﻧﺪې وﮐړي‪.‬‬
‫ﭘﻪ هﻐﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﻳﻮ داﺳﯥ اوازﻩ ﮔډﻩ ﺷﻮﻩ ﭼﯥ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ د ﺧﭙﻞ ﺧﺎوﻧﺪ‬
‫ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ وژﻟﻮ ﮐﯥ ﻻس ﻟﺮو‪.‬ددې وﺧﺖ د ﭘﺮﯦﺸﺎﻧﻴﻮﻳﻮ ﺗﺎوان دا وﺷﻮ ﭼﯥ‬
‫ﻧﺎزﯦږﯦﺪﻟﻰ ﻣﺎﺷﻮم ﻳﯥ ﺿﺎﻳﻊ ﺷﻮ‪.‬او ددې ﺧﺒﺮې اﻣﮑﺎن ﻧﻮر هﻢ ﮐﻢ ﺷﻮ ﭼﯥ د‬
‫دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن د اوﻻدوﻧﻮووزﻳﺮ ﻣﺤﻤﺪ او د ﻏﻮث ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻮرﻧۍ ﺑﻪ ﺑﻴﺎ‬
‫ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺷﻲ‪.‬‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ د ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ او ﻣﻨﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن د ﮐﻮﻳﮋدﻧﯥ‬
‫ﺧﺒﺮﻩ وﻣﻨﻠﻪ‪.‬او ﻣﻴﺎﺷﺖ وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ ﻣﺎﺷﻮم ﻣﻨﻴﺮ ﭘﻪ رﺳﻤﻲ ﺗﻮﮔﻪ د ﻧﻮاﺑۍ ﭘﻪ‬
‫ﮔﺪۍ ﮐﯧﻨﻮﻟﻮ‪.‬ﺧﻮ ﺷﺮط دا وو ﭼﯥ ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻪ وي‪.‬او ﮐﻠﻪ‬
‫ﭼﯥ ددې ﻟﻮر ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ د ځﻮاﻧۍ ﺳﻴﻦ ﺗﻪ ورﺳﯧﺪﻩ او ﻣﻨﻴﺮ ﺗﻪ وادﻩ ﺷﻮﻩ‬
‫ﻧﻮ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﻮاﺑﻲ هﻐﻪ ﺗﻪ ورﭘﺮﯦږدي‪.‬‬
‫ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ د ﺧﭙﻞ ﺧﺎوﻧﺪ د وﺻﻴﺖ ﭘﺮځﺎى ﮐﻮﻟﻮ ‪،‬ﺧﭙﻠﻮ ﺗﺮﺑﻮراﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﺳﺮﻩ د‬
‫ﻳﻮ ﺑﻞ ﻗﺎم ﭘﻪ اﺳﺘﺎزي د ﺧﭙﻠﯥ ﺧﺒﺮې د ﻣﻨﻠﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻟﻪ ډﯦﺮو ﺳﺘﻮﻧﺰو ﺳﺮﻩ‬
‫ﻣﺨﺎﻣﺦ وﻩ‪.‬ﺧﻮ د هﻨﺪ ﭘﻪ هﻐﯥ اړې ﮔړې ﮐﯥ د ځﺎن ﺳﺎﺗﻨﯥ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ډﯦﺮ ﭘﻪ‬
‫هﻨﺮ او اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﭼﻠﻦ ﮐﺎوﻩ‪.‬‬
‫دﺁس د ﺳﻮرﻟﻰ ‪،‬ﭘﻮځﻲ ﺗﺮﺑﻴﺖ او د ﺟﻨﮓ دﻓﻦ او ﭘﻪ دې ﮐﯥ د ﺑﺮﻳﺎﻟﻴﺘﻮب‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ زدﮐړﻩ ﭘﯧﻞ ﮐړﻩ‪.‬دا ﭘﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ټﻴﻨﮕﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻪ ﻣﯧﺮﻣﻨﻪ وﻩ ﺧﻮ دا ﺧﺒﺮﻩ‬
‫ﻳﯥ ﻧﻪ ﻣﻨﻠﻪ ﭼﯥ ښځﻪ د رﻳﺎﺳﺖ ﻣﺸﺮﻩ ﮐﯧﺪاى ﺷﻲ ‪.‬هﻐﯥ دا ووﻳﻞ ﭼﯥ د ښځﯥ‬
‫ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎرﻩ ﺧﻠﮑﻮ ﻟﻪ اﺳﻼم څﺨﻪ ﻧﺎوړﻩ ﮔټﻪ اﺧﻴﺴﺘﯥ دﻩ‪.‬‬
‫د ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ ﻟﭙﺎرﻩ د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر د ﻋﯧﺶ ﺧﻮښﻮﻧﮑﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ اوو د ﻣﻮر‬
‫ﻣﯧړاﻧﻪ ﭼﯥ د ﺟﮕړې ﭘﻪ ډﮔﺮ ﮐﯥ ﻳﯥ ښﻮدﻟﯥ وﻩ ددې ﺳﻮب ﺷﻮﻩ ﭼﯥ ځﺎن ﺗﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﻪ ﻻرﻩ وټﺎﮐﻲ‪.‬‬
‫دا ﺑﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ ﮐﻠﻮ ﺑﺎﻧډو ﮐﯥ ﮔﺮځﯧﺪﻩ ﭼﯥ د ﻋﺎﻣﻮ ﺧﻠﮑﻮ ﻟﻪ ﺣﺎﻟﻪ ځﺎن‬
‫ﺧﺒﺮ وﺳﺎﺗﻲ او ﭘﻪ وړو ﭘﻮځﻲ ﻣﻬﻤﺎﺗﻮ او ﻣﻌﺮﮐﻮ ﮐﯥ ﺑﻪ ﻳﯥ د ﻋﺴﮑﺮو‬
‫ﻣﺸﺮي ﮐﻮﻟﻪ‪.‬‬
‫ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﭼﺮې هﻢ د ﻋﯧﺶ وﻋﻴﺸﺮت ژوﻧﺪ ﻧﻪ وو ﺗﯧﺮﮐړى‪.‬ﻟﻪ ﻣﺎﺷﻮﻣﺘﻮب‬
‫څﺨﻪ ﻳﯥ د ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺘﯥ ﻟﻴﺪﻟﯥ وې‪.‬د هﻐﯥ د ﻻرې ﻣﺸﺎل د هﻐﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻮر‬
‫زﻳﻨﺖ ﺑﯧﮕﻢ وﻩ‪.‬ﺧﻮ د ﭘښﺘﻨﻮ ﭘﻪ ټﺒﺮ ﮐﯥ ځﻴﻨﻮ ﺧﻠﮑﻮ اوس هﻢ د ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ‬
‫وﺻﻴﺖ ﺗﻪ د ﺷﮏ ﭘﻪ ﺳﺘﺮﮔﻪ ﮐﺘﻞ‪.‬د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﺎﺷﻮﻣﯥ ﻟﻮر د ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯥ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ‬
‫د واﮐﻤﻨۍ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړﻧﻴﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﺧﭙﻠﻮ ﺧﭙﻠﻮاﻧﻮ او اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ دواړو ﺗﻪ دا‬
‫ﺟﻮﺗﻪ ﺷﻮﻩ ﭼﯥ دا ددې ﻣﻬﻤﯥ دﻧﺪې ﻟﭙﺎرﻩ وړاوﻗﺎﺑﻠﻪ دﻩ‪.‬‬
‫هﻐﻪ ﻟﻪ اﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪﺧﺎن او د هﻐﻪ ﻟﻪ ﭘﻠﻮﻳﺎﻧﻮ څﺨﻪ هﻢ ﭘﻪ اﻧﺪﯦښﻨﻪ ﮐﯥ وﻩ ﭼﯥ ﭘﻪ‬
‫دې اﻧﺘﻈﺎر وو ﭼﯥ ﮐﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ځﻮاﻧﯧږي‪.‬او ﮐﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻴﺮ د ﻧﻮاﻧۍ ﭘﻪ‬
‫ﮔﺪۍ ﮐﯧﻨﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ اوس ﭘﻪ څﺮﮔﻨﺪﻩ ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﭘﻪ دوو ډﻟﻮ وﯦﺸﻞ ﺷﻮي وو او دواړو‬
‫د ﻳﻮوﻩ ﺑﻞ ﭘﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻮﻧﻮ داﺳﯥ ﻧﻈﺮ ﺳﺎﺗﻠﻰ وو ﻟﮑﻪ ﻳﻮ ﺑﺎز ﭼﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ‬
‫ښﮑﺎر ﺳﺎﺗﻲ‪.‬‬
 ‫څﻠﻮرم ﺑﺎب‬
‫د ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ واﮐﻤﻨﻲ‬
‫د ﻳﻮې ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ او ﭘﺘﯧﺮﻩ ﺑﻴﺎ ﭘښﺘﻨﯥ ښځﯥ ﻟﭙﺎرﻩ د ﻧﻮﻟﺴﻤﯥ ﭘﯧړۍ ﭘﻪ ﭘﯧﻞ ﮐﯥ‬
‫واﮐﻤﻦ ﮐﯧﺪل اﺳﺎﻧﻪ ﮐﺎر ﻧﻪ وو‪.‬او هﻐﻪ هﻢ ﭘﻪ داﺳﯥ ﺣﺎﻻﺗﻮ ﮐﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ ﮐﻮر‬
‫دﻧﻨﻪ او د ﺑﺎﻧﺪې ورﺗﻪ د ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻧﻮ ډﻟﯥ ﻧﺎﺳﺘﯥ وې‪.‬ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ د ﭘﺮدې او‬
‫ﺳﺘﺮ ﺳﺎﺗﻠﻮ ﺳﺮﻩ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭼﺎرې ﭘﺮ ﻣﺦ ﺑﻴﻮﻟﯥ‪.‬او ﭘﻪ دې اﻧﺘﻈﺎم ﮐﯥ د هﻐﯥ‬
‫ﻣﺮﺳﺘﻪ هﻢ هﻐﻮ اﻣﻴﺮاﻧﻮ او ﻣﺸﺎوورﻳﻨﻮ ﮐﻮﻟﻪ ﭼﯥ دښځﯥ ﻣﺸﺮي ورﺗﻪ ﻋﻴﺐ‬
‫ﻧﻪ ښﮑﺎرﯦﺪو‪ .‬ﭘﻪ دې ﻣﺸﺎورﻳﻨﻮﮐﯥ ﭘﻮﻩ او ﻣﺴﻠﮑﻲ ﺧﻠﮏ ﺷﺎﻣﻞ وو ﭼﯥ درې‬
‫ﺗﻨﻪ ﭘﮑﯥ ﻣﻬﻢ دي‪.‬راﺟﻪ ﺣﺸﻮﻧﺖ راى‪،‬ﺑﻬﺎدر ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن )ﺑﺨﺸﻲ ﺑﻬﺎدر( او‬
‫ﺷﻬﺰاد ﻣﺴﻴﺢ )ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻧﮋاد(‬
‫د ﺷﻬﺰاد ﻣﺴﻴﺢ د ﮐﻮرﻧۍ ﮐﻴﺴﻪ ډﯦﺮﻩ ﭘﻪ زړﻩ ﭘﻮرې دﻩ‪.‬وﻳﻞ ﮐﯧږي ''ﭘﻪ ‪١٧٤٠‬‬
‫م ﮐﯥ ﭼﯥ د اﻳﺮان ﻧﺎدرﺷﺎﻩ اﻓﺸﺎر ﭘﻪ ډﻳﻠﻲ ﺣﻤﻠﻪ وﮐړﻩ او دا ﻳﯥ وﻳﺠﺎړﮐړ ﻧﻮ‬
‫ﭘﺪې وﺧﺖ ﮐﯥ د ﻣﻐﻠﻮ ﻟﻪ درﺑﺎرڅﺨﻪ ﻳﻮې ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﮐﻮرﻧۍ ﻟﻮﻣړى‬
‫ﮔﻮاﻟﻴﺎر او وروﺳﺘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ﭘﻨﺎﻩ ﻳﻮ وړﻩ‪.‬ددې ﮐﻮرﻧۍ ﻣﺸﺮ ﺳﻴﻠﻮاډور‬
‫ﺑﻮرﺑﯧﻦ ﻧﻮﻣﯧﺪﻩ‪ .‬ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ دې ﮐﻮرﻧۍ ﻣﺎﻣﻮﻟﻪ ﺑﺎﻳﻲ ﺗﻪ ځﺎن ورﺳﻮﻟﻮ ﭼﯥ‬
‫د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن د ﻟﻤﺴﻲ ﻓﯧﺾ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﮐﻮﻧډﻩ وﻩ‪.‬ﻣﺎﻣﻮﻟﻪ ﺑﺎﻳﻲ ﺑﻮرﺑﯧﻦ ﺗﻪ‬
‫ﻣﺰﮐﯥ ورﮐړې او ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ د ﺟﮑﻮﻣﺘﻲ ﮐﺎروﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﺗﺮې ﻣﺸﻮرې‬
‫اﺧﻴﺴﺘﯥ‪.‬ﺳﻴﻠﻮاډور ﻳﻮ ډﯦﺮ ځﻴﺮﮎ او ﭘﻮﻩ اﻧﺴﺎن وو‪.‬او ﺗﺮ ډﯦﺮې ﻣﻮدې ﻳﯥ د‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﻧﻮاﺑﯥ ﮐﻮرﻧۍ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺎوﻩ‪.‬دى وزﻳﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺗﻪ هﻢ ﻧﮋدې وو او‬
‫ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ دﻩ د ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﺴﻴﺢ ﭘﻪ ﻧﻮم ﺷﻬﺮت ﻟﺮﻟﻮ‪.‬‬
‫د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﻣﺤﺎﺻﺮې ﭘﻪ وﺧﺖ دى ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ځﻮى ﺑﺎﻟﺘﺎزار –ﭼﯥ د ﺷﻬﺰادﻩ‬
‫ﻣﺴﻴﺢ ﭘﻪ ﻧﻮم ﭘﯧﮋﻧﺪل ﮐﯧﺪو ﻳﻮ ځﺎى د ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﭘﻪ ﭘﻮځ ﮐﯥ د ﻣﺮهټﻮ ﭘﺮ‬
‫ﺿﺪ ﺟﻨﮕﯧﺪو‪.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ د ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر ﻟﭙﺎرﻩ د ﻧﻮاﺑۍ دﻋﻮا وﮐړﻩ ﻧﻮد ﭘﯧﺮﻧﮕﻴﺎﻧﻮ‬
‫ﺳﺮﻩ د ﺧﺒﺮواﺗﺮو ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﻪ ﺷﻬﺰادﻩ ﻣﺴﻴﺢ د هﻐﯥ د اﺳﺘﺎزي ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ورﺗﻠﻮ‪.‬د‬
‫ﻗﺪﺳﻴﻲ ﺑﯧﮕﻢ د ﻧﻮاﺑۍ ﭘﻪ ﻻﻧﺠﻪ ﮐﯥ ﺷﻬﺰادﻩ ﻣﺴﻴﺢ )ﺑﺎﻟﺘﺎزار(د هﻐﯥ ﭘﻪ ﻣﻼﺗړ‬
‫ودرﯦﺪو‪.‬او ﻟﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺳﺮﻩ د ﺧﺒﺮو اﺗﺮو ﻟﭙﺎرﻩ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﻧﻮاﺑۍ ﭘﻪ‬
‫اﺳﺘﺎزﻳﺘﻮب ورﺗﻠﻮ‪ .‬ﻗﺪﺳﻴﻲ ﺑﯧﮕﻢ ﭘﺮ دﻩ ﻟﻮى ﺑﺎور درﻟﻮد‪.‬هﻤﺪا وو ﭼﯥ د ﭘښﺘﻨﻮ‬
‫ﭘﻪ ﻣﻨځ ﮐﯥ داﺳﯥ ﮔﻨﮕﻮﺳﯥ راﭘﻮرﺗﻪ ﺷﻮې ﭼﯥ ﮔﻮﻧﺪې ﺷﻬﺰادﻩ ﻣﺴﻴﺢ ﻟﻪ‬
‫ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﺳﺮﻩ اړﻳﮑﻲ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﺷﻬﺰادﻩ ﻣﺴﻴﺢ ﻳﻮ ﻟﻮﺳﺘﻰ ﭘﻮځﻲ وو‪.‬او ﭘﻪ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻣﻌﺎﻣﻠﻮ ﮐﯥ ﻳﯥ ﺳﺎرى ﻧﻪ‬
‫ﻟﺮﻟﻰ‪.‬هﻐﻪ اردو او ﻓﺎرﺳﻲ ژﺑﯥ رواﻧﯥ وﻳﻠﻲ او د ﻓﻄﺮت ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﯥ ﺷﺎﻋﺮي‬
‫ﮐﻮﻟﻪ‪.‬ﻳﻮ ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻟﻴﮑﻮال او هﻨﺪ ﺗﻪ ﺳﻔﺮ ﮐﻮوﻧﮑﻰ وﻳﺘﻮﻻدي ﮔﻮﻟﯧﺶ ﭘﺨﭙﻞ‬
‫ﮐﺘﺎب ''د هﻨﺪ ﻧﻮاﺑﻲ ﺳﻠﻄﻨﻮﺗﻮﻧﻪ''ﮐښﯥ ﻟﻴﮑﻲ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ''ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ د ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫ﻧﻮاﺑﻲ ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﮐړﻩ ﻧﻮ دا او ﺷﻬﺰادﻩ ﻣﺴﻴﺢ ﻳﻮﻩ ﺑﻞ ﺗﻪ د ﻣﻴﻨﺎﻧﻮ ﭘﻪ څﯧﺮ ﻧږدې‬
‫ﺷﻮل‪''.‬‬
‫ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ د ﺑﻮرﺑﯧﻦ ﮐﻮرﻧۍ دوﻣﺮﻩ ﻗﻮي ﺷﻮﻩ ﭼﯥ ﻧﻴﻢ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻳﯥ ﭘﻪ‬
‫ﻻس ﮐﯥ وو‪.‬او ﮐﻪ دوى اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ ﻏږﮐړى واى ﮐﯧﺪاى ﺷﻲ هﻐﻮى ورﺗﻪ‬
‫د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻧﻮاﺑﻲ ورﮐړې واى‪.‬ﺧﻮ ﺷﻬﺰادﻩ ﻣﺴﻴﺢ داﺳﯥ وﻧﮑړل او ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ‬
‫ﭘﻪ اﻣﺮ د ډﻳﻠﻲ ﻟﻪ ﻳﻮې اﻧﮕﺮﯦﺰې اﻧﺠﻠۍ ازاﺑﯧﻼﺳټﻮن ﺳﺮﻩ ﻳﯥ وادﻩ‬
‫وﮐړو‪.‬ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ د ﺷﻬﺰادﻩ ﻣﺴﻴﺢ ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ ﺗﻪ ''دﺳﺮﮐﺎر دﻟﻬﻦ''ﺧﻄﺎب‬
‫ورﮐړو‪.‬او ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺁﺑﺎد ﭘﻪ ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ ﻳﻮﻩ ﮐﯧﺘﻮﻟﻴﮏ ﮐﻠﻴﺴﺎ‬
‫‪،‬هﺪﻳﺮﻩ او ﻳﻮ ښﻮوﻧځۍ ددې ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ وﻧﻮﻣﻮل ﺷﻮل‪ .‬ﭘﻪ دې ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ د ﻳﻮﻩ‬
‫ﭘﺨﻮاﻧﻲ ﮐﻮر ﮐﻨډواﻟﯥ اوس هﻢ ﺷﺘﻪ دي ﭼﯥ ورﺗﻪ د ''ﺳﺮﮐﺎر دﻟﻬﻦ ﺣﻮﯦﻠﻲ ''‬
‫واﻳﻲ‪.‬‬
‫ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﭼﺎرو ‪،‬ﺣﮑﻮﻣﺘﻲ ﮐﺎروﻧﻮ او ﻟﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺳﺮﻩ د‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻮ ﺳﺮﻩ ﺳﺮﻩ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﮐﻮرﻧۍﮐﯥ دﻧﻨﻪ ﻟﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻮﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﻣﺨﺎﻣﺦ وﻩ‪.‬هﻐﯥ د‬
‫ﻣﺎﺷﻮم ﻣﻨﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺎﻟﻨﻪ هﻢ ﮐﻮﻟﻪ ﻓﭽﯥ ﺧﭙﻞ ﻟﻮى ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻳﺎﻧﯥ د ﺧﭙﻞ ﻟﯧﻮرﻩ‬
‫اﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﮐښﯥ ﺗﺮې ﺑﺮﻣﺘﺎ ﻧﯧﻮﻟﻰ وو‪.‬‬
‫ﻣﻨﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ او د ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻮر ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ د هﻐﯥ ﺗﺮ ﺳﻴﻮري ﻻﻧﺪي‬
‫ﻟﻮىﯧﺪل‪.‬اﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ دا ﺧﺒﺮﻩ ﻳﺎدوﻟﻪ ﭼﯥ د ﺗﺨﺖ اﺻﻠﻲ وارث‬
‫ددﻩ ځﻮى ﻣﻨﻴﺮ دى‪.‬اوﭘﮑﺎر دﻩ ﭼﯥ دى دې واﮐﻤﻦ اﻋﻼن ﺷﻲ‪.‬ﻣﻨﻴﺮ ﭼﯥ‬
‫زﻟﻤﻮټۍ ﺷﻮ ﻧﻮ دى هﻢ د ﭘﻼر او د ﮐﻮرﻧۍ د ﻧﻮرو ﺳړو ﻓﮑﺮ ﺗﻪ اوښﺘﻰ و‪.‬دا‬
‫ﺧﺒﺮﻩ ﺑﻪ ﺗﻞ ﮐﯧﺪﻩ ﭼﯥ د ښځﻮ واﮐﻤﻨﻲ ﻏﯧﺮاﺳﻼﻣﻲ ﮐﺎر دى‪.‬‬
‫ﻗﺪﺳﻴﻲ د وﺧﺖ واﮔﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻻس ﮐﯥ ﻧﻴﻮﻟﯥ وې‪.‬او د اﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ د اﻏﯧﺰ‬
‫ﮐﻤﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﻟﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ څﺨﻪ ﻳﻮﻩ ﺑﻠﻪ ﺧﺒﺮﻩ هﻢ ﭘﻪ ﺳﻨﺪ ﻟﻴﮑﻠﯥ واﺧﻴﺴﺘﻪ‬
‫‪،‬هﻐﻪ دا ﭼﯥ د ﻣﻨﻴﺮ او ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ د ﻧﮑﺎح ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ او ﭘﻪ دې ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﮐﯥ ﭼﯥ ﮐﻪ د هﻐﯥ ﻟﻮر ﺧﭙﻞ ﻣﯧړﻩ ﺗﻪ ﻧﻮاﺑﻲ ﭘﺮﯦښﻮدﻩ ﻧﻮ اﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ د‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﻲ ﭼﺎرو ﮐﯥ د ﻣﺪاﺧﻠﯥ هﻴڅ ﺣﻖ ﻧﻠﺮي‪.‬ﺧﻮ ﺑﻞ ﻟﻮري ﺑﻪ‬
‫هﻐﯥ ﻟﻪ اﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺳﺮﻩ ښﻪ اړﻳﮑﻲ ﺳﺎﺗﻞ‪.‬هﻐﻪ ﺗﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ وﻳﻞ''ﺗﻪ زﻣﺎ ﻟﻪ‬
‫اﻧﻨﺘﻈﺎم ﻧﻪ دوﻣﺮﻩ ﺑﺪ ﮔﻮﻣﺎﻧﻪ ﻳﯥ ﭼﯥ د دوو ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ ﭘﻪ وادﻩ دې زور‬
‫راوړى دى‪.‬دوى ﺗﺮ اوﺳﻪ ځﺎﻧﻮﻧﻪ ﻧﺸﻲ ﺳﻨﺒﺎﻟﻮﻟﻰ ﻧﻮ ﻣﻠﮏ ﺑﻪ څﻨﮕﻪ ﺳﻨﺒﺎل‬
‫ﮐړي‪.‬ﻟږ ﻧﻮر اﻧﺘﻈﺎر وﺑﺎﺳﻪ''‬
‫ﺧﻮاﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺑﻪ ﭘﻪ دې ﻧﻪ ﻗﺎﻧﻊ ﮐﯧﺪو‪.‬د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻏﻮﻧﺪې ښﯧﺮازې ﻣﺰﮐﯥ‬
‫واﮎ ﻳﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ورﯦﻨﺪارې ﭘﻪ ﻻس ﮐﯥ ﻧﻪ ﺷﻮ زﻏﻤﻼى‪.‬ﺁﺧﺮ دﻩ د ﺧﭙﻞ‬
‫اوﺧښﻲ اﺳﺪ ﺳﺮﻩ د ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ واﮐﻪ د ﻟﺮې ﮐﻮﻟﻮ ﻳﻮ ﺳﺎزش‬
‫ﺟﻮړﮐړ‪.‬دوى د اورﮐﺰو ځﯧﻨﻲ ﻏړي او د روهﻴﻠﻪ ﭘښﺘﻨﻮاﯦﻠﻪ ﺟﺎرﻳﺎن ﻟﻪ ځﺎن‬
‫ﺳﺮﻩ ﻣﻠﻪ ﮐړل‪.‬او د ﻗﺪﺳﻴﯥ د وژﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﻟﻪ ﻳﻮﻩ ﭘټ ﻣﺮﮐﺰ څﺨﻪ د ﺣﻤﻠﯥ‬
‫ﭘﻼن ﺟﻮړ ﮐړو‪ .‬ﭘﻪ دې ﺳﺎزش ﮐﯥ ﻣﻨﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ هﻢ ﺷﺎﻣﻞ وو ‪.‬ﺧﻮ ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ‬
‫ﺗﺮ دوى زﻳﺎت ﻗﻮي اﺳﺘﺨﺒﺎرات ﻟﺮل‪.‬ددوى ﭘﻮځ هﻐﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐړ ﭼﯥ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻴﻔﻮ ﻳﯥ ﻣﻮرﭼﯥ ﭘﮑﯥ ﻧﻴﻮﻟﯥ وې‪ .‬ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﺧﺎﻧﻪ ﺟﻨﮕﻲ ﭘﯧﻞ‬
‫ﺷﻮﻩ‪.‬دواړو ﻏﺎړو ﺗﺮر څﻠﻮرو ورځﻮ ﭘﺮ ﻳﻮﻩ ﺑﻞ ډزې ﮐﻮﻟﯥ‪.‬او ﺁﺧﺮ د ﺑﻬﻮ ﭘﺎل‬
‫ﭘﻮځ ددې ﺳﺎزش ﺧﺎﺗﻤﻪ وﮐړﻩ‪.‬ﻳﻮ څﻮ ﮐﺴﺎن ﭘﮑښﯥ ووژ ل ﺷﻮل‪.‬ﮐﺸﺮان ﻳﯥ‬
‫وﻧﻴﻮل‪.‬او ﻣﻨﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻳﯥ ﻻس ﺗړﻟﻰ ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﺗﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﮐړو‪.‬ﻣﻨﻴﺮ د هﻐﯥ‬
‫ﭘﻪ ﭘښﻮ ﭘﺮﯦﻮﺗﻮ او ﻣﻌﺎﻓﻲ ﻳﯥ وﻏﻮښﺘﻪ‪.‬ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ دى وﺑﺨښﻠﻮ ﺧﻮ اﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪ‬
‫او اﺳﺪ ﻳﯥ ﻟﻪ درﺑﺎرﻩ څﺨﻪ ﻣﻨﻊ ﮐړل‪.‬دا دﻳﻮې ښځﯥ هﻐﻪ اﻧﺼﺎف وو ﭼﯥ‬
‫دﺧﭙﻞ ﺳﺮ دښﻤﻨﺎن ﻳﯥ ژوﻧﺪي ﭘﺮﯦښﻮدل ‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻟﻪ دې ﺟﻨﮕﻪ وروﺳﺘﻪ د‬
‫ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ د ﺳﺎﺗﻨﯥ ﻟﭙﺎرﻩ د ﺧﭙﻞ ﭘﻮځ ﻳﻮﻩ ډﻟﻪ هﻐﯥ ﺗﻪ ور واﺳﺘﻮﻟﻪ‪.‬‬
‫ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ اوس ﭘﻮﻩ ﺷﻮې وﻩ ﭼﯥ ددې ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺑﻪ ﮐﻠﻪ هﻢ دا ارام ﺗﻪ ﻧﻪ‬
‫ﭘﺮﯦږدي‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٨٢٧‬م ﮐﺎل ﮐﯥ ﭼﯥ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ اوس هﻢ د ‪ ١٠‬ﮐﺎﻟﻮ وﻩ‬
‫‪.‬ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ دا ﺧﺒﺮﻩ اﻋﻼن ﮐړﻩ ﭼﯥ ﻣﻨﻴﺮ ﻧﺎځﻮان دى‪.‬د ﻳﻮې ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯥ ښځﯥ‬
‫ﻟﺨﻮا ددې ﺧﺒﺮې ډﻧډورﻩ ﮐﻮل ډﯦﺮﻩ ﻋﺠﻴﺒﻪ ﮐﺎر وو‪.‬ﻣﻨﻴﺮ د هﻐﯥ ﺗﺮ ﺳﻴﻮري‬
‫ﻻﻧﺪي ﻟﻮى ﺷﻮى وو‪.‬او ﭘﻪ ﻧﻮاﺑﯥ ﮐﻮرﻧۍ ﮐﯥ ﺑﻪ ﻧﺮ ښځﻲ)هﻴﺠړاﮔﺎن(‬
‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺎران وو‪.‬‬
‫دوى ﺑﻪ د هﻠﮑﺎﻧﻮ او ﺟﻴﻨﮑﻮ دواړود ځﻮاﻧۍ او ﭘﯧﻐﻠﺘﻮب ﻟﻪ ﻋﺎدﺗﻮﻧﻮ ﺧﺒﺮ‬
‫وو‪.‬او ﻗﺪﺳﻴﯥ ﭼﯥ دا ﺧﺒﺮﻩ وﮐړﻩ ﻧﻮ ﻣﺎﻧﺎ ﻳﯥ داﺷﻮﻩ ﭼﯥ هﻐﻪ ﺑﻪ اوﻻد ﻧﺸﻲ‬
‫زﯦږوﻟﻰ‪.‬اﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ددې ﺧﺒﺮې ﭘﻪ اورﯦﺪو ﺳﺮﻩ د ﺧﭙﻞ ﮐﺸﺮ ځﻮى ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ‬
‫ﻻس وړاﻧﺪې ﮐړو‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ هﻢ دې ﺧﺒﺮې ﺗﻪ ﻏﺎړﻩ ﮐﯧښﻮدﻩ‪.‬او ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺗﻪ‬
‫درې ﮐﺎﻟﻪ ﻧﻮرﻩ ﻣﻮدﻩ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮﻩ‪.‬ﭼﯥ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ د ﻧﻮاﺑۍ ﻟﭙﺎرﻩ ووروزي‪.‬ځﮑﻪ‬
‫دى ﻟﻪ ﻣﻨﻴﺮ څﺨﻪ هﻢ درې ﮐﺎﻟﻪ ﮐﺸﺮ وو‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٨٣٠‬ﮐﯥ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮاﺳﺘﺎزى‬
‫ﻻﻧﺲ ﻟﻮټ وﯦﻠﻴﮑﻨﺴﻦ وټﺎﮐﻞ ﺷﻮ‪.‬دى ‪ ١١‬ﮐﺎﻟﻪ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﭘﺎﺗﯥ وو‪.‬او ﭘﻪ‬
‫دې ټﻮﻟﻪ ﻣﻮدﻩ ﮐﯥ ﻳﯥ د ﻗﺪﺳﻴﯥ د واﮎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺎوﻩ‪.‬دهﻐﻪ ﻧﻘﺎدان واﻳﻲ ﭼﯥ‬
‫دﻩ ﺗﻪ ﺑﻪ د اﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن د ډﻟﯥ ﻟﺨﻮا ډاﻟۍ ورﮐړل ﮐﯧﺪې دى ﺑﻪ ﻟﻪ هﻐﻮى‬
‫ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ښﮑﺎر ﺗﻠﻮ‪.‬ﺧﻮ د هﻐﻪ ﭘﻠﻮﻳﺎن ﭘﻪ دې ﻧﻈﺮ دي ﭼﯥ دﻩ ﻟﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ د‬
‫هﻐﻪ ﺗړون درﻧﺎوى ﻏﻮښﺖ ﭼﯥ ﻗﺪﺳﻴﯥ ورﺳﺮﻩ ﮐړى وو‪.‬او هﻐﻪ د واﮎ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل وو‪.‬ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ د ‪ ١٥‬ﮐﺎﻟﻮ وو‪.‬ﺧﻮ د ﻗﺪﺳﻴﯥ ځﻮاب دا وو‬
‫ﭼﯥ ﺗﺮ څﻮ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ د ‪ ١٩‬ﻳﺎ ‪ ٢٠‬ﮐﺎﻟﻮ ﻧﺸﻲ دا ﺑﻪ ورﻟﻪ ﺳﮑﻨﺪر ﭘﻪ ﻧﮑﺎح ﮐﯥ‬
‫ورﻧﮑړي‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٨٣٢‬م ﮐﺎل ﮐﯥ ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﻮرﻗﻪ وﻏﻮرزوﻟﻪ‪ .‬ﭘﻪ دې ﮐﺎر هﻐﯥ‬
‫ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر ﺳﮑﻨﺪر ﺗﻪ هﻢ ﻻرﻩ هﻮاروﻟﻪ ځﮑﻪ هﻐﯥ دا ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐړې وﻩ ﭼﯥ د‬
‫ﭘﺮدې ﺷﺎ ﺗﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻮل ﮔﺮان ﮐﺎر دى‪.‬ﻳﻮ ﮐﺎل وروﺳﺘﻪ ﻗﺪﺳﻴﯥ اﻧﮕﺮﯦﺰ‬
‫ﮔﻮرﻧﺮ ﺟﻨﺮل ﺗﻪ ﻟﻴﮏ ور واﺳﺘﻮﻟﻮ او ﺗﺮ ‪ ١٠‬ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻮرې د ﺧﭙﻞ واﮎ ﻧﻮر‬
‫ﻏﺰﯦﺪل ﻳﯥ وﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ ﺗﺮ څﻮ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ او ﺳﮑﻨﺪر د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﻪ‬
‫ﮐﺎروﻧﻮﭘﻮﻩ ﺷﻲ‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ دا ﺧﺒﺮﻩ رد ﮐړﻩ او ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ ﻳﯥ ﻏﻮښﺘﻨﻪ وﮐړﻩ‬
‫ﭼﯥ د ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ او ﺳﮑﻨﺪر ﻧﮑﺎح دې وﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮﻩ ﭘﻪ ﻗﻬﺮ وﻩ ﺧﻮ هﻴڅ ﻳﯥ ﻧﺸﻮ ﮐﻮﻻى‪.‬ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ اوس د ‪٢٠‬‬
‫ﮐﺎﻟﻮ وو او ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ د ‪ ١٨‬ﮐﺎﻟﻮ وﻩ‪.‬هﻐﯥ د ﺁس د ﺳﭙﺮﻟﻰ ‪،‬د ﻧﯧﺰې او‬
‫ﺗﻮرې ﻏﺸﻲ د وﻳﺸﺘﻠﻮ ﺗﺮڅﻨﮓ د ﻗﺮﺁن ﺗﻌﻠﻴﻢ او د ﻓﺎرﺳﻲ او ﭘښﺘﻮ ژﺑﯥ زدﻩ‬
‫ﮐړې وې‪.‬ﺧﻮ ﭘﻪ وﺟﻮد ﮐﯥ ﺗﮑړﻩ او زړورﻩ وﻩ‪.‬ﺗﺮ ټﻮﻟﻮﻣﻬﻤﻪ ﺧﺒﺮﻩ دا وﻩ ﭼﯥ‬
‫د هﻐﯥ ﻟﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺳﺮﻩ ﻣﻴﻨﻪ ﭘﻴﺪا ﺷﻮې وﻩ‪.‬ﺧﻮ ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ ﺑﻴﺎ هﻢ د ﻟﻮر ﭘﻪ‬
‫وادﻩ ﮐﯥ زړﻩ ﻧﺎ زړﻩ وﻩ‪.‬ﺁﺧﺮ اﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﺎ ﺗﻮرې ﺗﻪ ﻻس واﭼﺎوﻩ او د ﺟﻨﮓ‬
‫ﺧﻄﺮ ﭘﻴﺪا ﺷﻮ ﻧﻮ ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ رﺿﺎ ﺷﻮﻩ‪.‬‬
‫ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﻴﮕﻢ ﻧﮋدې ‪ ١٨‬ﮐﺎﻟﻪ د ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر او د ﻗﺎم د ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯥ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ د‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل واﮎ ﭘﻪ ﻻس ﮐﯥ ﻟﺮﻟﻮ‪.‬د هﻐﯥ ﺷﺨﺼﻴﺖ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د راﺗﻠﻮﻧﮑﻮ‬
‫واﮐﻤﻨﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮﻩ ﺑﯧﻠﮕﻪ وﻩ‪.‬ددې ﭘﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل اﻗﺘﺼﺎد ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ‬
‫ﭘښﻮ ودرﯦﺪو‪.‬دې د ﺧﭙﻞ ﺷﺨﺼﻲ ﺧﺮڅ ﻟﭙﺎرﻩ ﻟﻪ ﺧﺰاﻧﯥ څﺨﻪ ﻳﻮﻩ ﭘﻴﺴﻪ ﻧﻪ‬
‫اﺧﻴﺴﺘﻠﻪ‪.‬ﮐﺎﻟﻲ ﭘﺘﺮي ﻳﯥ ﻧﻪ ﮐﻮل‪ .‬ﭘﻪ ﻃﺒﻌﻴﺖ ﮐﯥ دﯦﺮﻩ ﺳﺎدﻩ او ﻟﻪ ﻏﺮورﻩ‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ښځﻪ وﻩ‪.‬ﺧﻮ ﭘﻪ ودوﻧﻮ ﮐﯥ ﺑﻪ ﻳﯥ ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ﻟﻪ ﻧﻮرو ښځﻮ ﺳﺮﻩ ﺧﭙﻞ‬
‫ﻏږ ورﮔډ ﮐړو‪.‬ددې د وروﺳﺘﻴﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﻳﻮ اﻧځﻮر ﭘﺎﺗﯥ دى ﭼﯥ ﭘﮑﯥ دا ﻳﻮﻩ‬
‫ﻟﻮړﻩ او ﻧﺮۍ ﻣﯧﺮﻣﻨﻪ ښﮑﺎري‪ .‬ﭘﻪ ﺳﺮﻳﯥ ﻟﻮﭘټﻪ او ﭘﻪ ﺳﺘﺮﮔﻮﻳﯥ ﻋﻴﻨﮑﻲ دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د ﻣﻮﺗﻲ ﻣﺴﺠﺪ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ دﺟﺎﻣﻌﯥ ﺟﻮﻣﺎت د ﺟﻮړﯦﺪو وروﺳﺘﻪ‬
‫ﻳﯥ د ﭘﺮاﻧﺴﺘﻨﯥ ﻣﺮاﺳﻤﻮ ﺗﻪ وﻻړﻩ‪.‬ﺧﻮ ﭘﻪ ټﻮل وﺧﺖ ﮐﯥ د دې ﻟﻮى اﻧﮕړ د‬
‫ﻳﻮې وﻧﯥ ﺳﻴﻮري ﺗﻪ ﻧﺎﺳﺘﻪ وﻩ او ﺳﺘﺮﮔﯥ ﻳﯥ ټﻴټﯥ ﻧﻴﻮﻟﯥ وې‪.‬وروﺳﺘﻪ ﭼﯥ ﻟﻪ‬
‫دې ﭘﻮښﺘﻨﻪ ووﺷﻮﻩ ﭼﯥ وﻟﯥ ﻳﯥ ددې دوﻣﺮﻩ ښﮑﻠﻲ ﺟﻮﻣﺎت ﻣﯧﻨﺎروﻧﻮ او‬
‫ﮔﻨﺒﺪې ﺗﻪ ﻧﻪ ﮐﺘﻞ ﻧﻮ دې ووﻳﻞ‪''.‬زﻩ وﯦﺮﯦﺪم هﺴﯥ ﻧﻪ ددې ﭘﻪ ﻟﻴﺪو ﺳﺮﻩ ﺑﻪ ﭘﻪ‬
‫ﻣﺎ ﮐﯥ ﻏﺮور ﭘﻴﺪا ﺷﻲ‪''.‬دا ﺑﻪ د ښﺎر ﭘﻪ ﻻرو ﮐﻮڅﻮ ﮐﯥ ﭘﻠﻲ ﮔﺮځﯧﺪﻩ‪.‬د ﻏﺮﻳﺒﻮ‬
‫ﺧﻠﮑﻮ ﮐﻮروﻧﻮ ﺗﻪ ﺑﻪ ﻧﺎڅﺎﭘﻪ وردﻧﻨﻪ ﺷﻮﻩ ﭼﯥ د هﻐﻮى ﺣﺎﻟﺖ ﻟﻪ ﻧﮋدې څﺨﻪ‬
‫وﮔﻮري‪.‬د ﻣﺎڼۍ ﭘﻪ ﭼﻤﻦ ﮐﯥ ﻳﯥ ﻳﻮﻩ ﻟﻮﻳﻪ ټﻠۍ اﯦښﻲ وﻩ او ﺧﻠﮑﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ اﻋﻼن‬
‫ﮐړى وو ﭼﯥ ﮐﻪ هﺮڅﻮﮎ ﻳﻮ ﺳﺘﻮﻧﺰﻩ ﻟﺮى ﻧﻮ دا ټﻠۍ وﻏږوى‪.‬ددې د ﻣﺎڼۍ‬
‫ﭘﻪ ورﻩ ﮐﯥ هﺮ ورځ دوﻩ ﻣﻨﻪ ﻏﻨﻢ اﯦښﻮدل ﮐﯧﺪﻩ‪ .‬د ﺳﻬﺎرﻟﻤﺎﻧځﻪ وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺿﺮورﺗﻤﻨﺪو ﺗﻪ وﯦﺸﻞ ﮐﯧﺪﻩ‪.‬او ﭘﻪ ﻟﻮﻣړي ځﻞ ﻳﯥ د څښﻠﻮ اوﺑﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﻳﻮ ﻧﻞ )ﭘﺎﻳﭗ( ﺗﯧﺮ ﮐړو‪.‬د اورﮔﺎډي ﭘټﻠۍ د ﻏﺰوﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﻟﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﻮ ﺷﺨﺼﻲ ﭘﻴﺴﻮ ﭘﺎﻧﮕﻪ ورﮐړﻟﻪ‪ .‬ﭘﻪ ﻣﮑﻪ او ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮐﯥ ﻳﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د‬
‫ﺣﺎﺟﻴﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﺳﺮاﻳﻮﻧﻪ واﺧﻴﺴﺘﻞ‪.‬ﭼﯥ اوس هﻢ ﺷﺘﻪ‪ .‬ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺑﺎغ ﮐﯥ ﻳﯥ ﺑﻪ ﻟﻪ‬
‫ﻋﺎﻣﻮ ﺧﻠﮑﻮ ﺳﺮﻩ ﻟﻴﺪل‪.‬د هﻐﻮى ﺳﺘﻮﻧﺰې ﺑﻪ ﻳﯥ اورﯦﺪې او ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ‬
‫ورﺳﺮﻩ ﮐﻮﻟﻪ‪.‬د رﻳﺎﺳﺖ ﺧﺰاﻧﻪ او ﺧﭙﻠﻪ ﺷﺨﺼﻲ ﭘﺎﻧﮕﻪ ﻳﯥ ﺑﯧﻠﻪ ﮐړﻟﻪ‪.‬ﻟﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﯥ ﻣﺎڼۍ څﺨﻪ ﻳﯥ د ﻻﺳﻲ ﮔﻨډﻟﻮ ﮐﺎر ﭘﯧﻞ ﮐړو ‪.‬ښځﯥ ﻳﯥ ﭘﮑﯥ ﭘﻪ ﮐﺎر‬
‫وﻟﮕﻮﻟﯥ او د ﺧﭙﻞ ﭘﺨﻠﻨځﻲ ﺧﺮڅ ﺑﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ دې ﭘﻴﺴﻮ ﭘﻮرﻩ ﮐﻮﻟﻮ‪.‬ډﯦﺮ ژر هﻐﯥ‬
‫د ﻋﺎﻣﻮ ﺧﻠﮑﻮ زړوﻧﻪ وﮔټﻞ‪.‬ﺧﻠﮑﻮ ﺑﻪ ﻳﯥ ډﯦﺮ درﻧﺎوى او اﺣﺘﺮام ﮐﺎوﻩ‪.‬‬
 ‫د ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬

‫ﭘﻪ ‪ ١٨٣٥‬ﮐښﯥ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺗﻪ وادﻩ ﺷﻮۀ او ﺷﭙﺎړﻟﺲ ﮐﺎﻟﻪ وروﺳﺘﻪ‬
‫د اﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪﺳﺮﻩ ﺷﻮى ﻟﻮز ﭘﻮرﻩ ﺷﻮ‪،‬د دوى دواړو وادﻩ د دښﻤﻨﻮ ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﺗﺮ‬
‫ﻣﻨځ داﺳﯥ ﻳﻮواﻟﻰ وو ﭼﯥ د ﻣﻴﻨﯥ او ﻣﺤﺒﺖ ﭘﺮ ځﺎى ﭘﮑﯥ ﺗﺮﺑﮕﻨﻲ او رﻗﺎﺑﺖ‬
‫ډﯦﺮ وو‪.‬ﻟﻪ وادﻩ څﺨﻪ ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ وروﺳﺘﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻟﻪ ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﻏﻮښﺘﻨﻪ‬
‫وﮐړﻩ ﭼﯥ ﻧﻮاﺑﻲ دې ﺟﺎﻧﮕﻴﺮ ﺗﻪ وﺳﭙﺎري‪.‬ﺧﻮ ﻗﺪﺳﻴﯥ ووﻳﻞ دهﻐﯥ زوم ﻻ ﺗﺮ‬
‫اوﺳﻪ ﻧﻮاﺑۍ ﺗﻪ ﺗﻴﺎر ﻧﻪ دى‪.‬ﺳﮑﻨﺪرې او ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﭼﯥ ﮔډ ژوﻧﺪ ﭘﯧﻞ ﮐړو ﻧﻮ‬
‫هﻐﻪ ﺧﭙﻞ ﺧﺎوﻧﺪ ﺗﻪ وﻓﺎدارﻩ ﺷﻮﻩ‪.‬او دې ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻟﻪ ﻣﻮرﻩ وﻏﻮښﺘﺘﻞ ﭼﯥ واﮎ‬
‫دې د هﻐﯥ ﺧﺎوﻧﺪ ﺗﻪ وﺳﭙﺎري‪.‬د دواړو ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﺗﺮﻣﻨځ اړﻳﮑﻲ ﺧړﭘړ وو‪.‬اﻣﻴﺮ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ دا ﺑﺎور درﻟﻮد ﭼﯥ ﻗﺪﺳﯧﻪ ﺑﻪ ﭼﺮې هﻢ واﮎ د هﻐﻪ ځﻮى ﺗﻪ‬
‫ﭘﺮﯦږدي‪.‬دﻩ ﻳﻮ واري ﺑﻴﺎ دﺑﻐﺎوت ﺟﻨډﻩ راﭘﻮرﺗﻪ ﮐړو‪.‬د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﻪ ښﺎر ﻩ ﺑﻬﺮ‬
‫ﺳﻴﻬﻮرﻧﻮﻣﻲ ځﺎى ﮐﯥ ﻳﯥ ﻣﻮرﭼﯥ وﻧﻴﻮﻟﯥ ‪.‬او ﭘﻮځ ﻳﯥ ورﺑﺮاﺑﺮ ﮐړو‪.‬ﻗﺪﺳﻴﯥ‬
‫ډﯦﺮ ﭘﻪ ﻣﯧړاﻧﻪ دا ﺟﻨﮓ وﮔټﻠﻮ ‪.‬ﺧﻮ اوس اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ وروداﻧﮕﻞ‪.‬د ﺑﺮﺗﺎﻧﻴﺎ د‬
‫ﺑﻬﺮﻧﻮ ﭼﺎروو وزﻳﺮ ﻳﻮ ﻟﻴﮏ ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺗﻪ ورواﺳﺘﻮﻟﻮ ﭼﯥ ﭘﻪ ﮐﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ دې‬
‫ﺧﺒﺮې ټﻴﻨﮕﺎرﮐړى وو ﭼﯥ هﻐﻪ واﮎ ﺧﭙﻞ زوم ﺗﻪ وﺳﭙﺎري‪.‬د ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯥ ﻟﻪ‬
‫دې ﻧﻮر وس وﻧﻪ رﺳﯧﺪ ﭼﯥ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ښﺎر څﺨﻪ د اﺳﻼم ﻧﮕﺮ ﮐﻼ ﺗﻪ وﻻړﻩ‬
‫ﺷﻲ‪.‬ﺑﺮﺗﺎﻧﻴﺎهﻐﯥ ﺗﻪ اﺗﻪ ﺳﻮﻩ او ﺷﭙﺎړﻟﺲ ﮐﻠﻲ ﭘﻪ ﺟﺎﮔﻴﺮ ﮐﯥ ورﮐړل‪.‬او د‬
‫ﻳﻮﻟﺴﻮ ﺗﻮﭘﻮ د ﺳﻼﻣﻲ اﻋﺰاز ﻳﯥ هﻢ ورﮐړو‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٨٣٧‬ﮐښﯥ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ځﺎﻧﮕړي درﺑﺎر ﮐښﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻧﻮاب وټﺎﮐﻞ ﺷﻮهﻐﻪ د ﻧﻮاب ﮐﯧﺪو‬
‫ﺳﺮﻩ ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﺗﻪ ﭘﺘﻤﻦ د ﭘﻮځ ﻣﺸﺮ ﺑﺨﺸﻲ ﺑﻬﺎدر ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺗﻪ‬
‫وړاﻧﺪﻳﺰ وﮐړوﮐﻪ د ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ ﻣﻼﺗړ ﻻس واﺧﻠﻲ ﻧﻮ ﻟﻮﻳﯥ ﻣﺰﮐﯥ ﺑﻪ ﭘﻪ‬
‫اﻧﻌﺎم ﮐښﯥ ورﮐړي‪.‬ﺑﻬﺎدرﺧﺎن ورﺗﻪ ﭘﻪ ځﻮاب ﮐﯥ ووﻳﻞ ''زﻩ ﭘﻪ ﺑﺪ وﺧﺖ ﮐﯥ‬
‫د ﺧﭙﻞ ﻣﺮﻳﯥ ﺳﺮﻩ ﻧﻴﻤﻪ وﭼﻪ ډوډۍ ﺧﻮړى ﺷﻢ ﺧﻮ ﻟﻪ ﻳﻮﻩ ډارن او ﻧﺎﺳﻴﺎﻟﻪ‬
‫ﮐﺲ ﭘﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﯥ د ﻣﺎل ﺧﺎوﻧﺪ ﻧﺸﻢ ﮐﯧﺪى''‬
‫دى ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮدوو ځﺎﻣﻨﻮ ﺻﺪرﺧﺎن او ﺑﺎﻗﻲ ﺧﺎن ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ځﺎى ﺧﭙﻠﯥ ﺗﻮرې د‬
‫ﺗﻴﮑﻮ ﻧﻪ وﯦﺴﺘﻠﯥ او ﻟﻪ هﻐﯥ ډوﻟﻰ ﺳﺮﻩ روان ﺷﻮل ﭼﯥ ﭘﮑﯥ ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ د‬
‫اﺳﻼم ﻧﮕﺮ د ﻗﻼ ﭘﺮ ﻟﻮري رواﻧﻪ وﻩ‪.‬‬
‫د ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ د ﻧﻮاب ﮐﯧﺪو ﺳﺮﻩ ﺳﻢ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻓﻀﺎ ﺑﺪﻟﻪ ﺷﻮﻩ‪ .‬ﭘﻪ ﻣﺎڼﻴﻮ ﮐﯥ د‬
‫رﻗﺺ او ﺳﺮود ﻣﺤﻔﻠﻮﻧﻪ ﺷﺮاب او د ﻣﯧﻠﻤﺴﺘﺎوو دوران ﭘﯧﻞ ﺷﻮ‪.‬دى ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ‬
‫ﻳﻮ ﺷﺎﻋﺮ وو او ﺁرام ژوﻧﺪ ﻳﯥ ﺧﻮښﯧﺪو‪.‬د زﻣﺮي ښﮑﺎر ‪،‬د ﻧﻮرو ښځﻮ ﺳﺮﻩ‬
‫رواﺑﻂ او د ﺷﺮاﺑﻮ څښﻞ ورﺗﻪ ﻋﻴﺐ ﻧﻪ ښﮑﺎرﯦﺪل ‪.‬‬
‫دﻩ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﻳﻮﻩ ﻧﻮې ﺳﻴﻤﻪ د ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺁﺑﺎد ﭘﻪ ﻧﻮم وداﻧﻪ ﮐړﻩ‪.‬د ﭘﻮځ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﭼﺎوڼۍ او د ځﺎن ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﻳﻮﻩ ﻧﻮې ﻣﺎڼۍ ﺟﻮړﻩ ﮐړﻟﻪ‪.‬ﺳﮑﻨﺪر ﻟﯧﮕﻢ‬
‫ﺑﻪ هﺮﻩ ورځ د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻮښﺘﻨﯥ ﺗﻪ اﺳﻼم ﻧﮕﺮ ﺗﻪ ورﺗﻠﻪ‪.‬د‬
‫ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﻧﻮاب ﭘﻪ درﺑﺎر او ﻣﯧﻠﻤﺴﺘﻴﺎ ﮐﯥ ﺑﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰان هﻢ ﺷﺎﻣﻞ وو‪.‬‬
‫ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﺑﻪ ﭘﻪ هﺮﻩ ﻣﻮﻗﻊ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ﺧﺎوﻧﺪ ﺳﺮﻩ ﻣﻠﻪ وﻩ‪.‬ﻳﻮﻩ ورځ د‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮاﺳﺘﺎزي وﻳﻠﮑﻴﻨﺴﻦ ﭼﯥ هﺮ وﺧﺖ ﺑﻪ د ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﻧﻪ ﺗﺎوﻳﺪو‬
‫راﺗﺎوﯦﺪو‪.‬ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﺗﻪ ورﻧږدې ﺷﻮ‪.‬د هﻐﯥ د اﻟﻤﺎﺳﻮ ﻏﻮږواﻟﻰ ﺗﻪ ﻻس‬
‫ﻳﻮړو او وﻳﯥ وﻳﻞ ''ﺑﯧﮕﻢ ﺻﯧﺐ ﺳﺘﺎ ﮐﺎﻟﻲ څﻮﻣﺮﻩ ښﺎﻳﺴﺘﻪ دي''ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ د‬
‫ټﻮﻟﻮ ﺧﻠﮑﻮ ﭘﻪ وړاﻧﺪې وﻳﻠﮑﻴﻨﺴﻦ ﺗﻪ ﭘﺮ ﻣﺦ ﻳﻮﻩ څﭙﯧړﻩ ورﮐړﻩ‪.‬او ﭘﻪ ﻗﻬﺮ ﻳﯥ‬
‫ورﺗﻪ ووﻳﻞ ''وﻳﻠﮑﻴﻨﺴﻦ ﺻﯧﺐ ﺗﻪ ﻧﻪ ﻳﯥ ﺧﺒﺮ ﭼﯥ ﻳﻮې ﭘﺮدى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯥ ښځﯥ‬
‫ﺗﻪ ﻻس وړل د هﻐﯥ ﺳﭙﮑﺎوى وي‪''.‬‬
‫اﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن او د هﻐﻪ د ډﻟﯥ ﻟﺨﻮا اوس دا ﺳﺎزﺷﻮﻧﻪ ﮐﯧﺪل ﭼﯥ څﺮﻧﮕﻪ‬
‫ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ ﻣﯧﻨځﻪ ﻳﻮﺳﻲ‪.‬ځﮑﻪ ﻟﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﭘﻠﻮﻩ دا ﻧﻮاﺑﻪ ﻧﻪ وهﺎو ﺳﺮﻩ ﻟﻪ‬
‫دې ﭼﯥ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻧﻮاب وو‪.‬ﺧﻮ ﻋﺎﻣﻮ ﺧﻠﮑﻮ ااوس هﻢ د‬
‫ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ او د هﻐﯥ د ﻟﻮر ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ درﻧﺎوى ﮐﺎوﻩ‪.‬د ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﻟﻪ ﻻرې‬
‫اﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪ ﺧﭙﻠﻪ ﻏﻮښﺘﺘﻞ ﭼﯥ واﮐﻤﻦ ﺷﻲ‪.‬ﺁﺧﺮ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ځﻮى دوﻣﺮﻩ وﻟﻤﺴﻮو‬
‫ﭼﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﯧﺮﻣﻦ ووژﻧﻲ‪.‬ددﻩ د وادﻩ درې ﮐﺎﻟﻪ ﺷﻮي وو‪.‬ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ اوس‬
‫ﺣﺎﻣﻠﻪ وﻩ او څﻮ ورځﻮ ﮐﯥ دﻧﻨﻪ ﻳﯥ ﻣﺎﺷﻮم ﮐﯧﺪو‪.‬دا ﺑﻪ د ﺷﭙﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﮐﻮټﻪ ﮐﯥ‬
‫ﻳﻮازې وﻳﺪﯦﺪﻩ‪.‬ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺑﻪ د ﺧﭙﻞ ﻋﯧﺶ و ﻧﻮش ﻟﻪ ﻣﺤﻔﻠﻮﻧﻮ د ﺷﭙﯥ ﻧﺎوﺧﺘﻪ‬
‫ورﺗﻠﻮ‪.‬ﻳﻮﻩ ﺷﭙﻪ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ د هﺮې ورځ ﭘﻪ ﺷﺎن ﭘﻪ ﺧﭙﻞ څﭙﺮ ﮐټ ﻣﻼﺳﺘﻪ‬
‫وﻩ‪.‬هﻐﯥ ﺑﻬﺮ د ﺁس د راﺗﻠﻮ ﻏږ واورﯦﺪو‪.‬ﺧﻮﺷﺎﻟﻪ ﺷﻮﻩ ﭼﯥ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﻧﻦ ﺷﭙﻪ د‬
‫وﺧﺘﻪ ﮐﻮټﯥ ﺗﻪ ورروان وو‪ .‬دﭘښﻮ ښﮑﺎﻟﻮ ﻳﯥ ﺗﺮ ﻏﻮږو ﮐﯧﺪﻩ‪.‬ﺧﻮهﻐﯥ د ﻟﻮى‬
‫څﭙﺮﮐټ ﻟﻪ ﭘﺮدو ﻧﻪ اﻧﺪازﻩ ﻟﮕﻮﻟﻪ راﺗﻠﻮﻧﮑﻰ د ﺑﺮﻧډې ﭘﺮ ﭘﻮﻧړو دﺧﺘﻠﻮ ﭘﺮ‬
‫وﺧﺖ ددې ﭘﺮ څﻨډو ﺑﻠﯧﺪوﻧﮑﻲ روﻏﻨﻲ څﺮاﻏﻮﻧﻪ هﻢ ﻳﻮ ﻳﻮ ﻣړﻩ ﮐړل‪.‬ﻧﺎﺑﺒﺮﻩ‬
‫ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻮﻩ ﺷﻮﻩ ﭼﯥ د ﺧﺎوﻧﺪ ﭘﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﮐﯥ ﻳﯥ اﺟﻞ راروان دى‪.‬هﻐﯥ د‬
‫ﭼﭙﺮ ﮐټ ﻟﻪ ﭘﺮدو ﮐﺘﻞ ﭼﯥ د هﻐﯥ ﺧﺎوﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺗﻮرﻩ ﭘﻪ ﻻس ﮐﻮټﯥ ﺗﻪ‬
‫راﻧﻨﻮﺗﻮ‪.‬دا ﺳﺎﻩ ﻧﻴﻮﻟﯥ ﻣﻼﺳﺘﻪ وﻩ‪.‬ﻣﺮگ ﺗﺮﯦﻨﻪ څﻮ ﮔﺎﻣﻪ ﻟﺮې وو‪.‬او ﭘﻪ دې‬
‫وﺧﺖ ﮐﯥ هﻐﯥ ځﺎن ﭘﻪ څﺎدر ﮐﯥ ﺗﺎوراﺗﺎوو ﮐړو او ﻳﻮ ﻏټ ﺑﺎﻟښﺖ ﯦﯥ ﭘﻪ‬
‫ځﺎن ﮐﯧښﻮد‪.‬ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ د ﺗﻮرې ﻳﻮ زورور ﮔﻮزار وﮐړو او د هﻐﯥ ﭘﻪ ﺗﯧﺮﻩ‬
‫څﻮﮐﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﮔﻮﺗﻪ د ﺗﻮدو وﻳﻨﻮ اﺣﺴﺎس وﮐړو ﻧﻮ ﭘﻮﻩ ﺷﻮ ﭼﯥ د هﻐﻪ اﻧﺪازﻩ‬
‫ﺳﻤﻪ وﻩ ‪.‬ښځﯥ ﻟﻪ ﺗﻮرې ﻳﻮ ﮔﻮزار ﮐﺎﻓﻲ وي‪.‬ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ ﮐﻮټﯥ ﭘښﯥ‬
‫ﺳﭙﮑﯥ ﮐړې او ﻟﻪ ﮐﻮټﯥ ووﺗﻠﻮ‪.‬ﺑﻬﺮ ﭘﯧﺮادارن ﺣﻴﺮاﻧﻪ وو ﭼﯥ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﻧﻦ‬
‫ﺷﭙﻪ ﺑﯧﺮﺗﻪ ﭘﻪ ﺁس ﮐﯧﻨﺎﺳﺘﻮ او ﭘﻪ ﺗﻠﻮار ﻟﻪ ﻣﺎڼۍ ووﺗﻠﻮ‪.‬ﺧﻮ ورﺳﺮﻩ‬
‫د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﭼﻴﻐﯥ ﻳﯥ واورﯦﺪې‪.‬او ﭼﯥ دوى دﻧﻨﻪ ورﻣﻨډې ﮐړې ﻧﻮ ﮔﻮري‬
‫ﭼﯥ د ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﮐټ ﭘﻪ وﻳﻨﻮ ﻟړﻟﻰ دى ﺧﻮهﻐﻪ ژوﻧﺪى دﻩ‪.‬‬
‫د ﺗﻮرې ﮔﻮزار ﻧﻴﻢ ﭘﻪ ﺑﺎﻟښﺖ او ﻧﻴﻢ ددې ﭘﻪ ﻣړوﻧﺪ او ﻣﻼ ﺷﻮى وو‪.‬هﻐﯥ د‬
‫ﻣﻠﻬﻢ ﭘټۍ اﻣﺮ وﮐړو‪.‬او ﭼﯥ ﺳﭙﯧﺪې ﭼﺎودﯦﺪې ﻧﻮ د ﺧﭙﻠﻮ ﺳﺎﺗﻨﺪوﻳﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺪرﮔﻪ‬
‫دﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﭘﺮ ﻟﻮري اﺳﻼم ﻧﮕﺮ ﺗﻪ رواﻧﻪ ﺷﻮﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ډﯦﺮ ژر دا ﺧﺒﺮ ﺧﭙﻮر ﺷﻮ ﭼﯥ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ د ﺷﭙﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﯧﺮﻣﻦ‬
‫د وژﻟﻮ هڅﻪ ﮐړې وﻩ‪ .‬ﭘﻪ دې ﭘﯧښﯥ ﺳﺮﻩ د ﻋﺎم وﻟﺲ ﻟﻪ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ او‬
‫ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺳﺮﻩ ﻧﻮر هﻢ زړﻩ ﺳﻮى ﭘﻴﺪا ﺷﻮ‪.‬‬
‫د اﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ او ﻏﻮث ﻣﺤﻤﺪ د ﮐﻮرﻧۍ ﺗﺮ ﻣﻨځ هﻐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ رﺳﻤﻲ اړﻳﮑﻲ‬
‫ﭼﯥ ﭘﺎﺗﯥ وو ﭘﻪ دې ﮐړﻧﯥ او ﻋﻤﻞ ﺳﺮﻩ هﻐﻪ هﻢ ﻟﻪ ﻣﯧﻨځﻪ وﻻړل‪.‬اوس ﭘﻪ‬
‫ﺟﺎر دښﻤﻨﻲ ﭘﯧﻞ ﺷﻮﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ اﺳﻼم ﻧﮕﺮ ﮐﯥ د ﺑﺨﺸﻲ ﺑﻬﺎدر ‪،‬ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن او ﻗﺪﺳﻴﯥ ﻧﻮر وﻓﺎدارﻩ اﻣﻴﺮان د‬
‫ﻣﻮر او ﻟﻮر دوواړو ﺗﺮ څﻨﮓ ودرﯦﺪل‪.‬ﻟﻪ ﺣﻤﻠﯥ دوﻩ ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ وروﺳﺘﻪ د‬
‫ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﻟﻮر وزﻳږﯦﺪﻟﻪ‪.‬اوﻧﻮم ﻳﯥ ﺷﺎﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ورﺑﺎﻧﺪې ﮐﯧښﻮدى‪.‬‬
‫اوس ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻋﻤﻼ ﭘﻪ دوو ﺑﺮﺧﻮ وﯦﺸﻞ ﺷﻮى وو‪.‬ﻣﻮر او ﻟﻮر د اﺳﻼم ﻧﮕﺮ او‬
‫ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻮﻟﻮ‪.‬ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ ﻳﻮواري ﺑﻴﺎ ﻓﻌﺎﻟﻌﻪ ﺷﻮﻩ او‬
‫اﻧﮕﺮﻳﺰاﻧﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ داﺳﯥ ﭘﯧﻐﺎﻣﻮﻧﻪ ورﻟﯧږل ﭼﯥ د هﻐﯥ ﭘﺮ ﻟﻮرﻟﻪ وژوﻧﮑﻲ‬
‫ﺑﺮﻳﺪ وروﺳﺘﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ د واﮐﻤﻨۍ ﺣﻖ ﺑﺎﻳﻠﻠﻰ دى‪.‬او ﺑﺎﻳﺪ ﭼﯥ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ د‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل واﮐﻤﻨﻪ اﻋﻼن ﮐړل ﺷﻲ‪.‬ﺧﻮ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ اﺳﺘﺎزي هﻢ هﻐﺴﯥ د‬
‫ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﻣﻼﺗړ ﮐﺎوﻩ‪.‬د وﺧﺖ ﭘﻪ ﺗﯧﺮﯦﺪو ﺳﺮﻩ د ﺑﻬﻮﭘﺎل وﺿﻌﻪ ﭘﻪ ﺧﺮاﺑﯧﺪو‬
‫ﺷﻮﻩ ‪.‬د ﻗﺪﺳﻴﯥ هﻐﻪ ﮐﺎرﮐﻮوﻧﮑﻲ ﭼﯥ د ﺧﻠﮑﻮ د ﺳﺘﻮﻧﺰو ﺣﻠﻮﻟﻮ ﺗﻪ ﺑﻪ ﺗﻴﺎر وو‬
‫اوس د ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺧﭙﻠﻮ ﺧﭙﻠﻮاﻧﻮ ﭘﻪ ﭘﻴﺴﻮ اﺧﻴﺴﺘﻲ وو‪.‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺧﺰاﻧﻪ ﭘﻪ ﺗﺸﯧﺪو‬
‫ﺷﻮﻩ ﻧﻮ وﻳﻠﮑﻴﻨﺴﻦ ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺗﻪ ﺧﺒﺮدارى ورﮐړو ﭼﯥ ﺧﭙﻞ‬
‫ﭼﻠﻦ دې ﺳﻢ ﮐړي اﻧﮕﺮاﯦﺰاﻧﻮ د ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﻏﻮښﺘﻨﯥ ﺗﻪ ځﻮاب ورﮐﻮو ﭼﯥ‬
‫ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ښځﻪ ﻧﺸﻲ واﮐﻤﻨﻪ ﮐﯧﺪاى‪.‬ددې ﭘﻪ ځﻮاب ﮐﯥ ﺑﻪ ﻗﺪﺳﻴﯥ د ﺑﺮﺗﺎﻧﻴﺎ‬
‫د ﻣﻠﮑﯥ وﮐﺘﻮرﻳﻪ ﻣﺜﺎل ورﮐﻮو ﭼﯥ د دوﻣﺮﻩ ﻟﻮى ﺳﻠﻄﻨﺖ د واﮐﻤﻨﯥ ﭘﻪ‬
‫ﺣﻴﺚ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ د ﻣﻨﻠﻮ وړ دﻩ‪.‬ﻧﻮوﻟﯥ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ دې وړوﮐﯥ ﻧﻮاﺑۍ ﮐﯥ د ښځﯥ‬
‫واﮐﻤﻨﻲ ﻧﻪ ﻣﻨﻲ‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٨٤١‬ﮐﯥ وﻳﻠﮑﻴﻨﺴﻦ ﻣړ ﺷﻮ ﻧﻮ د هﻐﻪ ﭘﺮ ځﺎى د‬
‫اﻧﮕﺮﻳﺰاﻧﻮ اﺳﺘﺎزى هﯧﻨﺮي ټﺮﻳﻮﻟﻴﺎن ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ وټﺎﮐﻞ ﺷﻮ‪.‬ﻧﻮى اﺳﺘﺎزي ﻟﻪ‬
‫ﻧﺰدې څﺨﻪ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﺣﺎﻻت وڅﺎرل‪.‬د دواړو ﻏﺎړو ﺧﺒﺮې ﻳﯥ واورﯦﺪې‬
‫ﻧﻮ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ رﭘﻮټ ﮐﯥ ﻳﯥ وﻟﻴﮑﻞ ﭼﯥ دوى د ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﭘﻪ ﻣﻼﺗړ ﻳﻮﻩ ډﯦﺮﻩ‬
‫ﻏﻠﻄﻪ ﺗﮕﻼرﻩ ﻳﺎ ﭘﺎﻟﻴﺴﻲ ﺧﭙﻠﻪ ﮐړﯦﺪﻩ‪.‬دﻩ وار ﭘﻪ وار ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺗﻪ د هﻐﻪ‬
‫ﮐﻤﺰورۍ ﭘﻪ ﮔﻮﺗﻪ ﮐړې او د اﺻﻼح ﻏﻮښﺘﻨﻪ ﻳﯥ ﺗﺮې وﮐړﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٨٤٤‬ﮐښﯥ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ د ﭘښﺘﻪ ورﮔﻲ ﭘﻪ ﻧﺎروﻏۍ اﺧﺘﻪ ﺷﻮ او ډﯦﺮ ژر ﻳﯥ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮاب ﺷﻮ‪.‬ﺧﭙﻞ ﻣﺮگ ورﺗﻪ ﻧﺰدې ښﮑﺎرﻩ ﺷﻮ او ﺧﭙﻠﯥ ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ ﺗﻪ ﻳﯥ‬
‫ﻟﻴﮏ ورواﺳﺘﻮﻟﻮ‪.‬د ﺧﭙﻠﯥ ﭘﺨﻮاﻧۍ ﻣﻴﻨﯥ واﺳﻄﻪ ﻳﯥ ورﮐړﻩ او ورﺗﻪ ﻳﯥ ووﻳﻞ‬
‫ﮐﻪ هﻐﯥ ورﺳﺮﻩ ﮔډ ژوﻧﺪ ﮐﻮﻟﻰ ﻧﻮ دﻩ ﺑﻪ د ﻳﻮﻩ ښﻪ ﻧﻮاب ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫ﮐړى واى‪.‬د هﻐﻪ ﻟﻮر ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ اوس د ﺷﭙږو ﮐﺎﻟﻮ وﻩ ‪.‬‬
‫ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﭼﯥ دا ﻟﻴﮏ ﺗﺮ ﻻاﺳﻪ ﮐړوﻧﻮ هﻐﯥ ﺧﭙﻞ ﺧﺎوﻧﺪ وﺑښﻠﻮ‪.‬د ﺧﭙﻞ ﻗﺘﻞ‬
‫ﺳﺎزش ﻳﯥ هﻢ هﯧﺮ ﮐړﻟﻮاو ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ځﺎى ﻟﻪ اﺳﻼم ﻧﮕﺮﻩ و‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ رواﻧﻪ ﺷﻮﻩ‪.‬‬
‫دې ﻧږدې ﻳﻮﻩ اوﻧۍ د ﺧﺎوﻧﺪ ﻟﻪ ﮐټ ﺳﺮﻩ ﺗﯧﺮﻩ ﮐړﻩ هﻐﻪ د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﺎﺷﻮﻣﯥ ﻟﻮر‬
‫ﭘﻪ ﻟﻴﺪو ﺳﺮﻩ ډﯦﺮﻩ ډﯦﺮ ﺧﻮښﺎﻟﻪ وو‪.‬ﺧﻮ د اوﻧۍ ﭘﻪ ﭘﺎى ﮐﯥ د ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﭘﻼر‬
‫اوو د هﻐﻪ ﻣﺎﻣﺎ ﻟﻪ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻧﻪ ﻏﻮښﺘﻨﻪ وﮐړﻩ ﭼﯥ ﻟﻪ دې ځﺎﻳﻪ دې وﻻړﻩ‬
‫ﺷﻲ‪.‬د ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ د ژوﻧﺪ وروﺳﺘﻰ ﺷﯧﺒﯥ وې او اﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ دې ﭘﻮهﯧﺪو ﮐﻪ‬
‫ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ د ﺟﻨﺎزې ﭘﺮ وﺧﺖ هﻠﺘﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻩ وي ﻧﻮ د ﻧﻮاﺑۍ دﻋﻮﻩ ﺑﻪ‬
‫وﮐړي‪.‬هﻤﺪﻏﻪ وﺟﻪ وﻩ ﭼﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﻣږور او ﻟﻤﺴۍ ﻳﯥ ﭘﻪ زورﻩ ﻟﻪ ﻣﺎڼۍ‬
‫ووﻳﺴﺘﻠﯥ‪.‬ﻣﻮر او ﻟﻮر دواړﻩ ﭘﻪ ﺳﺮو ﺳﺘﺮﮔﻮ ﭘﻪ ﮔﺎډي ﮐﯥ ﮐﯧﻨﺎﺳﺘﯥ ﺧﻮ‬
‫ﻧﻴﻤﺎﻳﻲ ﻻرﻩ ﮐﯥ ﺧﺒﺮې ﺷﻮې ﭼﯥ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺳﺎﻩ ورﮐړﻩ‪.‬‬
‫د هﻐﻪ د ﻣﺮگ ﺳﺮﻩ ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ اﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ وﻟﻴﮑﻞ ﭼﯥ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ‬
‫ﻧﺎرﻳﻨﻪ اووﻻد ﻧﻠﺮي او ﺣﮑﻮﻣﺖ د ﻧﺎرﻳﻨﻪ وو ﮐﺎر ﻧﻮ ځﮑﻪ د ﻧﻮاﺑۍ ﺣﻖ او د‬
‫ﺧﭙﻞ ځﻮى وارث دى ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ دى‪.‬ﻟﻪ دې دﻋﻮې ﺳﺮﻩ د اورﮐﺰو ﭘﻪ ﮐﻮرﻧۍ‬
‫ﮐﯥ د دوﺳﺖ ﻧﻮر ﻟﻤﺴﻲ هﻢ راﭘﻮرﺗﻪ ﺷﻮل او د ﺧﭙﻞ ﺣﻖ ﻏﻮښﺘﻨﻪ ﻳﯥ ﮐﻮﻟﻪ‬
‫‪.‬ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﻳﻮ واري ﺑﻴﺎ د ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر د ﺣﻖ ﻟﭙﺎرﻩ ﻧﻮي اﺳﺘﺎزي ﺗﻪ ﻟﻴﮏ‬
‫ورواﺳﺘﺎوﻩ‪.‬د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻟﻪ ﻟﻴﮑﻨﻮ داﺳﯥ ښﮑﺎري ﭼﯥ دوى هﻐﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ‬
‫ﺳﺮﻩ ﻟﻪ دې ﭼﯥ د اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن او ټﻮل هﻨﺪ واﮐﻤﻨﻪ ﻣﻠﮑﻪ وﻳﮑټﻮرﻳﺎ وﻩ ﺧﻮ ﭘﻪ‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﻳﯥ د ﻳﻮې ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯥ ښځﯥ واﮐﻤﻨﻲ ﻧﻪ ﭘﺮﯦښﻮدﻩ‪ .‬دوى د ﻧﻮاﺑۍ ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫د ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ د ورور ﻣﻮﻋﯧﺰ ﻓﻮﺟﺪارﺧﺎن ﭘﻠﻮي ﮐﻮﻟﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٨٤٥‬ﮐﯥ دوى اﻋﻼن وﮐړ ﭼﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻧﻮاﺑﻪ ﺑﻪ اوﻩ ﮐﻠﻨﻪ ﻣﺎﺷﻮﻣﻪ‬
‫ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ وي ﭼﯥ د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر وارﺛﻪ دﻩ‪.‬‬
‫داﭼﯥ هﻐﻪ د اوو ﮐﺎﻟﻮ ﻣﺎﺷﻮﻣﻪ وﻩ ﻧﻮ ځﮑﻪ دهﻐﯥ ﭘﺮ ځﺎى دﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﺗﺮ‬
‫ټﻮﻟﻮ ﮐﺸﺮ ورور ﻣﻮﻋﯧﺰ ﻓﻮﺟﺪارﺧﺎن ﺑﻪ د هﻐﯥ ﻟﭙﺎرﻩ ﻓﻴﺼﻠﯥ ﮐﻮي)ﻳﺎﻧﯥ‬
‫ﻋﻤﻼ ﻓﻮﺟﺪار ﺧﺎن واﮐﻤﻦ وو‪.‬ﺧﻮ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﺑﻪ دﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻪ وي‪.‬او‬
‫ﻓﻮﺟﺪار ﺑﻪ ﭘﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﻲ ﻣﻌﺎﻣﻠﻮ ﮐﯥ ﻟﻪ هﻐﯥ څﺨﻪ ﻣﺸﻮرې اﺧﻠﻲ‪.‬ﻟﻪ دې‬
‫ﻓﻴﺼﻠﯥ ﺳﺮﻩ د اﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪ او دهﻐﻪ د ﭘﻠﻮﻳﺎﻧﻮ دﻋﻮو ﺗﻪ د ﭘﺎى ټﮑﻰ ﮐﯧښﻮدل‬
‫ﺷﻮ‪.‬ﺧﻮ دﻗﺪرت او ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗږي ﭘﺪې ﻓﻴﺼﻠﯥ ﺑﯧﺎ ﺗﻮرې ﺗﻪ ﻻس ﮐړو ‪.‬ﻟښﮑﺮ‬
‫ﻳﯥ ﺟﻮړﮐړو او ﺑﻐﺎوت ﻳﯥ اﻋﻼن ﮐړو‪.‬ﺧﻮ ﭘﻪ دې ﻧﻪ ﭘﻮهﯧﺪو ﭼﯥ اوس د هﻐﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻟﻪ ښځﯥ ﺳﺮﻩ ﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺳﺮﻩ وﻩ‪ .‬ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺟﻨﮓ ﮐﯥ ﻳﯥ‬
‫ﻣﺎﺗﯥ وﺧﻮړﻩ او ﮔﺮﻓﺘﺎرﺷﻮ‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ دى ﭘﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎﻧﻪ ﮐﯥ واﭼﺎوﻩ‪.‬او هﻢ‬
‫هﻠﺘﻪ ﻧﻬﻪ ﮐﺎﻟﻪ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ‪ ١٨٥٤‬ﮐﯥ ﻣړ ﺷﻮ‪.‬ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر او‬
‫ﻟﻤﺴۍ ﺳﺮﻩ ﻟﮑﻪ د ﻓﺎﺗﺢ ﭘﻪ ‪ ١٨٤٥‬ﮐﯥ د ﻧﻮاﺑۍ ﮔﺎډي ﮐﯥ ﻳﻮ واري ﺑﻴﺎ ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫ښﺎر ﺗﻪ ورداﺧﻠﻪ ﺷﻮﻩ‪.‬د ﺳړﮎ دواړو ﻏﺎړو ﺗﻪ ﺧﻠﮏ ددې د هﺮﮐﻠﻲ ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫راوﺗﻠﻲ وو‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺷﺎهﻲ ﻣﺎڼۍ ﮐﯥ د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ او دﻓﻮﺟﺪارﺧﺎن ﺗﺮ ﺳﻴﻮري ﻻﻧﺪې‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺘﻲ ﮐﺎروﻧﻪ ﭘﯧﻞ ﺷﻮﻟﻮ‪.‬ﺧﻮ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ ډﯦﺮ ژراﻧﺪازﻩ وﺷﻮﻩ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻳﻮﻩ‬
‫ﺗﻴﮑﻲ ﮐﯥ دوې ﺗﻮرې ﻧﻪ ځﺎﻳﯧږي‪.‬ﺳﮑﻨﺪر اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ وﻟﯧﮑﻞ دا ﮐﺎر ﮐﻮل‬
‫ﻏﻮاړي ﺧﻮ اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ هﻤﺪا ﺧﺒﺮﻩ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﮐړﻩ او ﻓﻮﺟﺪارﺧﺎن‬
‫ﻳﯥ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ دﻧﺪې ﻟﺮې ﮐﻮﻟﻮ ﺗﻪ اړ ﮐړو‪.‬‬
 ‫د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻧﻮاﺑﻲ‬

‫ﭘﻪ ‪ ٢٧‬ﺟﻮﻻﻳﻲ‪ ١٨٤٧،‬ﮐﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ځﺎﻧﮕړي راﺑﻠﻞ ﺷﻮي درﺑﺎر ﮐﯥ‬
‫د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ اﺳﺘﺎزي ﺟﯥ‪ -‬ډي ﮐﻨﻴﻨﮕﻢ د ﺧﭙﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻟﺨﻮا اﻋﻼن وﮐړ‬
‫ﭼﯥ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﺑﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﻧﻮاﺑۍ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻪ او د ﺧﭙﻠﯥ ﻧﻬﻪ ﮐﻠﻨﯥ ﻟﻮر‬
‫ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﻟﺨﻮا واﮐﻤﻨﻪ وي‪.‬او ﭘﻪ دې اﻋﻼن د هﻐﯥ د ‪ ٢١‬ﮐﺎﻟﻮ د ﻧﻮاﺑۍ دورﻩ‬
‫ﭘﯧﻞ ﺷﻮﻩ‪.‬ﻟﻮﻣړﻳﻮ دﻳﺎرﻟﺴﻮ ﮐﺎﻟﻮ ﮐﯥ دا د ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻪ وﻩ او‬
‫وروﺳﺘﻪ اﺗﻪ ﮐﺎﻟﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻠﻪ واﮎ ﻻرﻩ‪.‬‬
‫ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ اوس د ‪ ٢٧‬ﮐﺎﻟﻮ وﻩ دا ﭘﻪ وﺟﻮد اوو ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮐﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر‬
‫ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ څﯧﺮ وﻩ‪.‬د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر ﻏﻮﻧﺪې ﻳﯥ د ژوﻧﺪ ښﻪ ﺷﯧﺒﯥ ﭘﻪ ﮐﻮرﻧﻲ‬
‫ﺳﺎزﺷﻮﻧﻮ ‪،‬ﺟﻨﮕﻮﻧﻮ او ځﺎن ﺳﺎﺗﻠﻮ ﮐﯥ ﺗﯧﺮ ﺷﻮي وو‪.‬ﻟﻪ وړوﮐﻮاﻟﻲ ﻧﻪ ﭘﻮهﯧﺪﻩ‬
‫ﭼﯥ ﭘﺮ اوږو ﺑﻪ ﻳﯥ دروﻧﺪ ﭘﯧټۍ اﯦښﻮدل ﮐﯧږي‪.‬دې ﭘﻪ ﻣﺎﺷﻮﻣﻮاﻟﯥ ﮐﯥ د ﺁس‬
‫ﺳﭙﺮﻟﻰ ‪،‬د ﺗﻮرې او ﻧﯧﺰې وهﻞ او د ﻏﺸﻲ وﻳﺸﺘﻠﻮ ﺗﺮﺑﻴﻴﻪ اﺧﯧﺴﺘﯥ وﻩ‪ .‬د ﺧﭙﻠﯥ‬
‫ﻣﻮر ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ ﻧﻮاﺑۍ ﮐﯥ دې د ﭘﻮځﻲ ډﻟﮕﻴﻮ ﻣﺸﺮي ﮐﻮﻟﻪ او ﭘﻮځﻲ‬
‫ﻣﻬﻤﺎﺗﻮ ﮐﯥ ﺑﻪ ﭘﺨﭙﻠﻪ هﻢ ﺷﺮﻳﮑﻪ وﻩ‪.‬دا هﻢ د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر ﭘﻪ ﺷﺎن د ﻋﻘﯧﺪې ټﻴﻨﮕﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻪ وﻩ‪.‬ﺧﻮ ﭘﺮدﻩ ﺑﻪ ﻳﯥ ﻧﻪ ﮐﻮﻟﻪ‪ .‬ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ دﻧﻨﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﻣﺦ ﻧﻪ‬
‫ﭘټﻮﻟﻮ‪.‬ﺧﻮ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺑﻪ ﭘﻪ ﺳﻔﺮ ﺗﻠﻪ ﻧﻮ د ورﯦښﻤﻮ ﺳﭙﻴﻨﻪ ﺑﻮرﻗﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ‬
‫اﻏﻮﺳﺘﻠﻪ‪،‬او د هﻐﯥ ﻟﻪ ﭘﺎﺳﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ د ﻣﺮﻏﻠﺮو ﺗﺎج هﻢ اﯦښﻮدﻟﻮ‪.‬دې ډﯦﺮ ﺳﺎدﻩ‬
‫ژوﻧﺪ ﺗﯧﺮوﻟﻮ‪.‬ﺧﻮ ﭘﻪ رﺳﻤﻲ ﻣﺮاﺳﻤﻮ او درﺑﺎر ﮐﯥ ﻟﮑﻪ د ﻧﺎرﻳﻨﻪ ﻧﻮاﺑﺎﻧﻮ‬
‫ﻏﻮﻧﺪې ﭘﻪ دﺑﺪﺑﻪ اورﻋﺐ ﮐﯧﻨﺴﺘﻠﻪ‪.‬ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ درﺑﺎرﻳﺎﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﺑﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺳﺨﺘﻪ‬
‫ﻟﻬﺠﻪ ﺧﺒﺮې ﮐﻮﻟﯥ‪.‬او هﻴﭽﺎ ددې ﭘﻪ ﺣﻀﻮر ﮐﯥ ﺳﺘﺮﮔﯥ ﻧﺸﻮې اووﭼﺘﻮﻟﻰ‪.‬‬
‫د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻮﻣړى ﻣﻬﻢ ﮐﺎر دا وو ﭼﯥ هﻐﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل دﭘﻮځ ﮐﻨډﮐﻮﻧﻪ‬
‫رﺳﻤﻲ ﮐړل‪.‬ﻟﻪ دې وړاﻧﺪې ﺑﻪ د اورﮐﺰو د ﮐﻮرﻧۍ ﺧﺎﻧﺎﻧﻮ د ﺧﭙﻠﻮ ډﻟﮕﻴﻮ‬
‫ﻣﺸﺮي ﮐﻮﻟﻪ او ﻧﻈﻢ ﺑﻪ ﭘﮑﯥ ﻧﻪ وو‪.‬ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړي ځﻞ د ﭘﻮځﻴﺎﻧﻮ د‬
‫ﻣﻌﺎش ﺳﻴﺴټﻢ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﮐړو‪.‬د دوى ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﺑﺎرﮐﻮﻧﻪ ﺟﻮړﮐړل‪.‬د ﺳﭙﺮو اوو د‬
‫ﭘﻠﻲ ﻟښﮑﺮ ډﻟﮕۍ ﻳﯥ ﺑﯧﻠﯥ ﺑﯧﻠﯥ ﮐړې‪.‬او ﻳﻮﻩ ﻣﻨﻈﻤﻪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻳﯥ ﺑﺮاﺑﺮ ﻩ ﮐړﻩ‪.‬د‬
‫ﺳﺮﮐﺎري وﺳﻠﻮ دﺛﺒﺖ او ﺳﺎﺗﻨﯥ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﺑﯧﻞ وﺳﻠﻪ ﺗﻮن ﺟﻮړﮐړﻟﻮ‪.‬هﻐﯥ ﭘﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﻪ د ﭘﻮځﻲ رﺳﻢ ﮔﺰﺷﺖ)ﭘﺮﯦډ( ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﮐﻮﻟﻪ‪.‬ددې دوﻳﻢ ﮐﺎر دا وو ﭼﯥ د‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻣﺰﮐﯥ ﻳﯥ ﮐﭻ ﮐړې‪.‬ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻳﯥ ﭘﻪ درﻳﻮ اﻧﻨﺘﻈﺎﻣﻲ ﺑﺮﺧﻮ ووﻳﺸﻠﻮ ﭼﯥ‬
‫هﺮې ﺑﺮﺧﯥ ﮐﯥ ﻳﻮوﺷﺖ وﻟﺴﻮاﻟﻰ وې‪.‬د هﺮې وﻟﺴﻮاﻟۍ ﺣﺪوﻧﻪ ﻳﯥ وټﺎﮐﻞ او‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮﻣړي ځﻞ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ ﺳﺮﺣﺪوﻧﻮ د ﻧښﯥ ﺳﺘﻨﯥ ودرول ﺷﻮې‪.‬‬
‫د هﺮې ﻳﻮې وﻟﺴﻮاﻟﻰ ﻳﻮ وﻟﺴﻮال ﻳﺎ ﻧﺎﻇﻢ او ﻋﺎﻣﻞ وټﺎﮐﻞ ﺷﻮل‪.‬او دوى ﺗﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﺎش ورﮐﻮل ﮐﯧﺪﻩ‪.‬د ﻣﺎﻟﻴﯥ راټﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ‪ ٥٠‬ﺳﭙﺎرﻩ او ‪ ٥٠‬ﭘﻠﻲ اﻓﺴﺮان‬
‫وټﺎﮐﻞ‪.‬د ﺧﭙﻠﯥ ﻧﻮاﺑۍ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړي ﻳﻮﮐﺎل ﮐﯥ دﻧﻨﻪ هﻐﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ‪ ٣٠‬ﻟﮑﻪ روﭘۍ‬
‫ﭘﻮر ﭘﺮې ﮐړو‪.‬ﭼﯥ زﻳﺎﺗﺮﻩ ﭘﻴﺴﯥ ددې ﺧﺎوﻧﺪد ﺧﭙﻠﻮ ﺧﺮڅﻮﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ اﺧﻴﺴﺘﯥ‬
‫وې‪.‬‬
‫دې د ﻟﻮﻣړي ځﻞ ﻟﭙﺎرﻩ د ﭘﻮﻟﻴﺲ ﻧﻈﺎم هﻢ ﺟﻮړﮐړو ﭼﯥ ﻟﺮې ﭘﺮﺗﯥ ﺳﻴﻤﯥ ﺑﻪ‬
‫ﻳﯥ ادارﻩ ﮐﻮﻟﯥ‪.‬ددې ﺑﺮﺳﯧﺮﻩ ﻳﯥ د ﮔﻤﺮﮎ )ﻣﺤﺼﻮل(او اﺳﺘﺨﺒﺎراﺗﻮ څﺎﻧﮕﯥ‬
‫راﻣﻨځ ﺗﻪ ﮐړې ﭼﯥ دې ﺗﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ د ﻣﺰﮐﻮ د ﺣﺎﺻﻼﺗﻮ او د ﻋﺎﻣﻮ ﺧﻠﮑﻮ د‬
‫ﻣﺸﮑﻼﺗﻮ ﺧﺒﺮوﻧﻪ راوړل‪.‬دﻋﺪﻟﻴﯥ ﻧﻮى ﺳﻴﺴټﻢ ﻳﯥ ﻣﻌﺎرﻓﻲ ﮐړ و ﭼﯥ ﭘﮑﯥ‬
‫ﻗﺎﺿﻴﺎن او وﮐﻴﻼن ﻳﯥ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ ﺑﻬﺮ ﻟﻪ ﻧﻮرو ﺳﻴﻤﻮ راوﻏﻮښﺘﻞ‪.‬ددې هﺪف‬
‫دا وو ﭼﯥ ﺧﻠﮑﻮ ﺳﺮﻩ اﻧﺼﺎف وﺷﻲ‪.‬د ﻋﺪاﻟﺖ او د ﻗﺎﺿﻲ د ﻓﯧﺼﻠﯥ ﭘﺮ ﺿﺪ د‬
‫اﭘﻴﻞ ﺣﻖ هﻢ ﺧﻠﮑﻮ ﺗﻪ ورﮐړى ﺷﻮ‪.‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻳﯥ داﺳﯥ ﺟﻮړﮐړل ﭼﯥ د هﻨﺪو او‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن د دواړو ﺧﻴﺎل ﭘﮑﯥ ﺳﺎﺗﻞ ﮐﯧﺪﻩ‪.‬‬
‫د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ ﻧﻮاﺑۍ ﮐﯥ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د ﻟﻮﻣړي ځﻞ ﻟﭙﺎرﻩ ﺧﭙﻠﻪ ﺳﻴﮑﻪ‬
‫ﺟﻮړﻩ ﺷﻮﻩ او د ډاﮎ )ﭘﻮﺳﺖ(ﻧﻈﺎم ﻣﻌﺎرﻓﻲ ﮐړى ﺷﻮ‪،‬ﭼﯥ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ ﺑﻬﺮ‬
‫ﻳﯥ هﻢ دﻓﺘﺮوﻧﻪ ﻟﺮل‪.‬دې دﻟﻮﻣړي ځﻞ ﻟﭙﺎرﻩ د ﻣﺤﺎﺳﺒﯥ ﻣﺸﺮ وټﺎﮐﻠﻮ ﭼﯥ د‬
‫ټﻮﻟﻮ ادارو ﺣﺴﺎب ﮐﺘﺎب وﮔﻮري او د ﻓﺴﺎد او رﺷﻮت ﻣﺨﻪ وﻧﻴﻮل ﺷﻲ‪.‬د‬
‫هﻐﯥ اﺻﻼﺣﺎت ﭘﻪ درﻳﻮ څﺎﻧﮕﻮ ﮐﯥ ﺷﻮي وو‪.‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ‪،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ او ﺣﮑﻮﻣﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﻟﻮﻣړۍ وﻟﺴﻲ ﺟﺮﮔﻪ ﻳﺎ ﻣﺠﻠﺲ ددې ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﺟﻮړ ﺷﻮ ﭼﯥ‬
‫د ﻳﻮﻩ ټﺎﮐﻠﻲ ﭘﺎرﻟﻤﺎن دﻧﺪﻩ ﻳﯥ ﭘﺮ ﻣﺦ ﺑﻴﻮﻟﻪ‪ .‬ﭘﻪ دې ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﮐﯥ ﺑﯧﻼ ﺑﯧﻠﻮ‬
‫ﻣﺬهﺒﻮﻧﻮ او ﺳﻴﻤﻮ ﺧﻠﮏ ﭼﯥ ﭘﮑﯥ ﺳﭙﻴﻦ ږﻳﺮې ‪،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪،‬ﺑﯥ ﺗﻌﻠﻴﻤﻪ‪،‬ﻣﺬهﺒﻲ‬
‫اوﻣﺴﻠﮑﻲ هﺮ ډول ﮐﺴﺎن ﺷﺎﻣﻞ وو‪.‬دې ﺷﻮرا ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﻮړول او ﭘﺮ‬
‫ﺳﺘﻮﻧﺰو ﺑﻪ ﻳﯥ ازاد ﺑﺤﺚ ﮐﺎوﻩ‪.‬ﭼﯥ هﻐﻪ وﺧﺖ ﻳﻮ ډﯦﺮ ﭘﺮ ﻣﺨﺘﻠﻠﻰ ﮔﺎم وو‪.‬دې‬
‫ﺷﻮرا د ﺑﻴﺎن دازادۍ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﻮړﮐړو او ﭘﻪ ډﯦﺮو راﻳﻮ ﺳﺮﻩ وﻣﻨﻞ ﺷﻮ‪.‬دې‬
‫ﺷﻮرا ﻟﻪ ‪ ١٨٤٧‬ﻧﻪ ﺗﺮ ‪ ١٨٦٤‬ﭘﻮرې ‪ ١٣٤‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﻮړ ﮐړي وو‪.‬د ﺗﻌﻠﻴﻢ ﭘﻪ‬
‫ډﮔﺮ ﮐﯥ ﻳﯥ ﻧﻪ ﻳﻮازې د هﻠﮑﺎﻧﻮ او اﻧﺠﻮﻧﻮ ښﻮوﻧځﻲ ﺟﻮړﮐړل ﺑﻠﮑﻪ ﻟﻪ ﻳﻤﻦ‬
‫او ﺳﻌﻮدي ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن څﺨﻪ ﻳﯥ اﺳﺘﺎذان او ﻋﺎﻟﻤﺎن راوﺑﻠﻞ‪ .‬ﭼﯥ د ﻧﻮاﺑۍ‬
‫ﮐﻮرﻧۍ ښځﻮ او ﺳړو ﺗﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ د ﻗﺮﺁن او ﺣﺪﻳﺚ درس ورﮐﺎوۀ‪.‬د اﺳﺘﺎذاﻧﻮد‬
‫هﺴﺘﻮﮔﻨﯥ ﻟﭙﺎرﻩ وړﻳﺎ ځﺎﻳﻮﻧﻪ ﺟﻮړﺷﻮل‪.‬او ﻟﻪ دې ﭘﺮﺗﻪ ورﺗﻪ ﻣﺰﮐﯥ او ﻧﻐﺪې‬
‫ﭘﻴﺴﯥ هﻢ ورﮐﻮل ﮐﯧﺪې‪.‬د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ اﻣﻴﺮاﻧﻮ ﮐﯥ ﻳﻮ ﺗﻦ ﻣﻮﻟﻮي ﺟﻤﺎل‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﻧﻮﻣﻴﺪو ﭼﯥ د هﻐﯥ د ﻟﻮر ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ اﺗﺎﻟﻴﻖ وو‪ .‬ﭘﺪې دور ﮐﯥ د‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل رﺳﻤﻲ ژﺑﻪ د ﻓﺎرﺳﻲ ﭘﺮ ځﺎى اردو ووټﺎﮐﻞ ﺷﻮۀ‪.‬‬
‫د ﺣﮑﻮﻣﺖ او ادارې ﭘﻪ ډﮔﺮ ﮐﯥ ﻳﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ښﺎر ﺳړﮐﻮﻧﻪ ﭘﺮاﺧﻪ ﮐړل‪.‬ﭼﯥ‬
‫دﺁس ﮔﺎډي ﭘﮑﯥ ﺗﯧﺮﯦﺪاى ﺷﻮى‪.‬د ﺷﭙﯥ ﭘﻪ ﻻرو ﮐﻮڅﻮ ﮐﯥ د هﺮ ﭘﻨځﻮس ﻣﻴټﺮﻩ‬
‫واټﻦ ﮐﯥ د ﺗﯧﻠﻮ څﺮاﻏﻮﻧﻪ ﺑﻠﯧﺪل‪.‬د هﻨﺪواﻧﻮ اوﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﺑﯧﻞ ﺑﯧﻞ‬
‫ﺳﺮاﻳﻮﻧﻪ ﺟﻮړﮐړل‪.‬د ﻳﻮ ﻟﻮى روﻏﺘﻮن او ﺑﯥ ﺷﻤﯧﺮﻩ وړوﮐﻠﯧﻨﻴﮑﻮﻧﻮ ﺑﺮﺳﯧﺮﻩ‬
‫ﻳﯥ د وﮔړو د روﻏﺘﻴﺎ ﻟﭙﺎرﻩ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﻮړﮐړو او ﺣﮑﻴﻤﺎﻧﻮ ﺗﻪ اﻣﺮ وﺷﻮ ﭼﯥ د‬
‫هﻨﺪواﻧﻮ او ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ دې د هﻐﻮى د ﻣﺬهﺒﻲ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﭘﻪ اﺣﺘﺮام ﺑﯧﻞ ﺑﯧﻞ‬
‫داروﮔﺎن ﺟﻮړﮐړي‪.‬ددې ﭘﻪ دور ﮐﯥ د ﻟﻮﻣړ ي ځﻞ ﻟﭙﺎرﻩ د ﭘﻮر ورﮐﻮﻟﻮ‬
‫ﺳﻴﺴټﻢ ﭘﯧﻞ ﺷﻮ‪.‬دوى ﺑﻪ ﻟﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﻪ ﭘﻮر واﺧﻴﺴﺘﻮ او وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ اﺳﺎﻧﻮ‬
‫ﻗﺴﻄﻮﻧﻮ ﺑﻪ ﻳﯥ ﭘﺮې ﮐﻮو‪.‬د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻟﺨﻮا د ځﻨﮕﻼﺗﻮ ﻳﻮﻩ څﺎﻧﮕﻪ هﻢ ﭘﺮاﻧﺴﺘﻞ‬
‫ﺷﻮﻩ ﭼﯥ د ﭼﺎﭘﯧﺮﻳﺎل ﺳﺎﺗﻨﻪ وﮐړي‪.‬او ﭘﻪ ﻧﺎﻗﺎﻧﻮﻧﻪ ﺗﻮﮔﻪ د وﻧﻮ ﭘﺮﯦﮑﻮﻟﻮ ﻣﺨﻪ‬
‫وﻧﻴﺴﻲ‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﻪ ﻧﻮر هﻨﺪ ﺳﺮﻩ دﻣﺰﮐﯥ ﻟﻪ ﻻرې د‬
‫اﻧښﻠﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ د اورﮔﺎډي ﭘﺎټﻠﻰ ﭘﻪ ﺟﻮړﯦﺪو ﻻس ﭘﻮرې ﺷﻮ‪.‬ﺧﻮ هﻐﻪ د‬
‫اورﮔﺎډي ﻟﻴﺪو ﺗﻪ ژوﻧﺪۍ ﭘﺎﺗﯥ ﻧﻪ ﺷﻮﻩ‪ .‬ﻟﻮﻣړى اورﮔﺎډى ﭘﻪ ‪ ١٨٨٢‬ﮐﯥ د‬
‫ﺧﺎﻧﻲ اﻧﺠﻦ ﺳﺮﻩ راﻏﻠﻰ‪.‬‬
 ‫‪٥‬‬ ‫د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻣﺸﮑﻼت‬

‫د ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﮐﻮرﻧۍ ﺗﻪ وﻓﺎدارﻩ د ﭘﻮځ ﻣﺸﺮ ﺑﺨﺸﻲ ﺑﻬﺎدر ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻣړ‬

‫ﺷﻮﻧﻮ ددﻩ ﻣﺸﺮ زوى ﺻﺪر ﻣﺤﻤﺪ د ﭘﻮځ د ﻗﻮﻣﻨﺪان وﻇﻴﻔﻪ ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﮐړﻩ‪.‬ﺧﻮ‬
‫دوﻩ ﮐﺎﻟﻪ وروﺳﺘﻪ ﺻﺪر ﻣﺤﻤﺪ هﻢ ﭘﻪ ځﻮاﻧﻪ ځﻮاﻧﻲ ﮐﯥ ﻣړﺷﻮ‪.‬او د ﭘﻮځ‬
‫ﻣﺸﺮي د دﻩ ﮐﺸﺮ ورو ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻪ وﺳﭙﺎرل ﺷﻮۀ‪.‬ﻗﺪﺳﻴﯥ او ﺳﮑﻨﺪر د ﻧﻮرو‬
‫ﺧﭙﻠﻮاﻧﻮ ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ د ﭘښﺘﻨﻮ ﭘﻪ دې ﮐﻮرﻧۍ ډﯦﺮ زﻳﺎت اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺎوﻩ‪.‬ددې ﮐﻮرﻧۍ‬
‫ﻏړﻳﻮ د ﻗﺪرت او واﮎ ﭘﺮ ځﺎى ﻣﺴﻠﮑﻲ ﺟﻨﮓ او د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻟﻪ ﮐﻮرﻧۍ‬
‫ﺳﺮﻩ د ﭘﺖ ﭘﺎﻟﻠﻮ ﻻرﻩ ﺧﭙﻠﻪ ﮐړې وﻩ‪.‬‬
‫د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻮر اوس دﭘﯧﻐﻠﺘﻮب ﭘﻪ درﺷﻞ ﮐﯥ وﻩ‪.‬او ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ څﺨﻪ هﻢ هﻐﻪ ژﻣﻨﻪ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐﻮل ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ ﻳﻮ وﺧﺖ د دوى ﻣﻮر‬
‫ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ د ﺧﭙﻞ ﺧﺎوﻧﺪ ﻧﺬرﻣﺤﻤﺪﻟﻪ ﻣړﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ ﮐﻮﻟﻪ‪.‬‬
‫دواړو ﻣﯧﺮﻣﻨﻮ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ دا ښﻮدﻟﻪ ﭼﯥ دوى د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻮﻟﻮ وړﺗﻴﺎ‬
‫ﻟﺮي‪.‬ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻴﺪل ﭼﯥ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ اﺳﺘﺎزي هﻐﻪ هﻮﻣﺮﻩ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻪ وو‬
‫ﻟﮑﻪ وﻳﻠﮑﻴﻨﺴﻦ ﭼﯥ وو‪.‬او ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻣﻬﻤﻪ ﺧﺒﺮﻩ دا وﻩ ﭼﯥ د ﺑﺮﺗﺎﻧﻴﺎ ﭘﺮ ﺷﺎهﻲ‬
‫ﺗﺨﺖ ﻳﻮﻩ ښځﻪ ﻧﺎﺳﺘﻪ وﻩ‪ .‬ﭘﺪې ﺣﺎﻻﺗﻮ ﮐﯥ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ د ﻟﻴﮏ ﻟﻪ ﻻرې ﻟﻪ‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺳﺮﻩ اړﻳﮑﻲ وو‪.‬او دﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ د ﻧﻮاب ﮐﯧﺪو ﭘﻪ ﻟړ‬
‫ﮐﯥ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﺷﺮاﯦﻂ وړاﻧﺪې ﮐړل‪ .‬ﭘﻪ دې ﮐﯥ ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻣﻬﻢ ﺷﺮط دا وو ﭼﯥ د‬
‫ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ وادﻩ وروﺳﺘﻪ د هﻐﯥ ﺧﺎوﻧﺪﺑﻪ ﻧﻪ ﻳﻮازې دا ﭼﯥ ﻧﻮاب ﻧﻪ‬
‫وي ﺑﻠﮑﻪ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ اﺧﺘﻴﺎرات ﺑﻪ هﻢ ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬او د ﺑﯧﻠﮕﯥ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ورﺗﻪ د د‬
‫ﻣﻠﮑﯥ وﻳﮑټﻮرﻳﯥ د ﺧﺎوﻧﺪ ﺷﻬﺰادﻩ اﻟﺒﺮټ ﻧﻮم وﻟﻴﮑﻮ‪.‬دوﻳﻤﻪ داﭼﯥ د ﺷﺎهﺠﻬﺎن‬
‫ﺑﯧﮕﻢ ﻟﭙﺎرﻩ د ﻳﻮﻩ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﺎوﻧﺪ ﻏﻮرﻩ ﮐﻮﻟﻮ اﺧﺘﻴﺎر ﺑﻪ ﻳﻮازې د ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ‬
‫ﻻس ﮐﯥ وي‪ .‬او درﻳﻢ دا ﭼﯥ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﺑﻪ ﺗﺮ ﺧﭙﻠﯥ ﻣﺰﮐﯥ ﭘﻮرې ﻧﻮاﺑﻪ‬
‫وي‪ .‬ﭘﻪ دې و ﻟﻴﮑﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ د ﻣﻠﮑﯥ وﻳﮑټﻮرﻳﻪ ﻧﻮم ﭘﻪ ﺑﻴﺎ ﺑﻴﺎ ﻳﺎدوو‬
‫‪،‬ﻣﺎﻧﺎ ﻳﯥ دا وﻩ ﭼﯥ ﮐﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ ﻳﻮﻩ ښځﻪ واﮐﺪارﻩ ﻋﻴﺐ ﻧﻪ دى ﻧﻮ ﺑﺎﻳﺪ د‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﭙﺎرﻩ هﻢ ﻋﯧﺐ وﻧﻪ ﮔڼﻞ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٨٥٤‬ﮐﯥ ﭼﯥ ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ د ‪ ١٦‬ﮐﻠﻮﻧﻮ ﺷﻮﻩ ﻧﻮ د هﻐﯥ ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ ﻟټﻮن‬
‫ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ د ټﻮل هﻨﺪ د ﺑﯧﻼ ﺑﯧﻠﻮ ﭘښﺘﻨﻮ ﮐﻮرﻧﻴﻮ او ﻗﺒﻴﻠﻮ ‪ ١٦‬زﻟﻤﻴﺎن هﻨﺪ ﺗﻪ‬
‫راوﺑﻠﻞ‪.‬د دوى ښﻪ ﻣﯧﻠﻤﺴﺘﻴﺎوې وﺷﻮې‪.‬او ځﻴﻨﯥ ﭘﮑﯥ د څﻮ ورځﻮ وروﺳﺘﻪ‬
‫وﻻړل ‪ .‬ﭘﻪ اﺧﺮ ﮐﯥ ﻳﻮازې ﺷﭙږ ځﻮاﻧﺎن ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮل ﭼﯥ ټﻮل د دوﺳﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن د ﻟﻤﺴﻮ اوﻻدوﻧﻪ وو‪.‬ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ دوى هﻢ رﺧﺼﺖ ﮐړل او‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰ اﺳﺘﺎزي ﺗﻪ ﻳﯥ وﻟﻴﮑﻞ‪ .‬ﭘﻪ دوى ﮐﯥ ﻳﻮ ځﻮان هﻢ زﻣﺎ د ﻟﻮر وړ ﻧﻪ‬
‫دى‪.‬دا ﭼﯥ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ وﻟﯥ دا ﮐﺎر وﮐړ ‪.‬ﻟﻮﻣړى ﺧﻮ دا ﭼﯥ هﻐﯥ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ‬
‫ﺗﻪ ښﻮدل ﭼﯥ دا د ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺧﻮښﯥ ﺗﻪ هﻢ ﮔﻮري‪.‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ دې ‪١٦‬‬
‫زﻟﻤﻲ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ راوﺑﻠﻞ ﻧﻮ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ دا وﻟﻴﮑﻞ ﭼﯥ هﻐﻪ ﻏﻮاړي ددې‬
‫ﻟﻮر ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ځﺎن ﺗﻪ ﻣﻴړﻩ ﺧﻮښ ﮐړي‪.‬او ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮﻩ ﮐﯥ ﻳﻮ څﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ هﻢ‬
‫وو‪.‬ځﮑﻪ ﻟﻪ ځﻴﻨﻮ ځﻮاﻧﺎﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ د ﻟﻴﮑﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻻرې د ﻣﻴﻨﯥ‬
‫ﻟﻨډﻣﻬﺎﻟﻰ ﺗﻌﻠﻖ هﻢ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮى وو‪.‬ډﯦﺮ ځﻮاﻧﺎن ﻳﻮازې ﭘﻪ دې ﺣﺮص ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ‬
‫ورﻏﻠﻲ وو ﭼﯥ ﻟﻪ ﻳﻮې ښﮑﻠﯥ او ځﻮاﻧﯥ ﺷﻬﺰادﮔۍ ﺳﺮﻩ ﺑﻪ هﻢ وادﻩ وﮐړي او‬
‫د ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ د ﻳﻮې ﭘﺮاﺧﯥ ﻧﻮاﺑۍ واﮐﻤﻦ ﺑﻪ هﻢ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ان ﺗﺮ دې ﭼﯥ ﭘﻪ دې ځﻮاﻧﺎﻧﻮ ﮐﯥ د ﻣﻐﻞ واﮐﻤﻨﯥ ﮐﻮرﻧۍ ﻳﻮ ﺷﻬﺰادﻩ هﻢ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ وو‪.‬اورﮐﺰﻳﻮ ځﻮاﻧﺎﻧﻮﺧﻮ دا ﺧﭙﻞ ﺣﻖ ﮔڼﻠﻮ‪.‬ﺧﻮ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻧﻪ ﻏﻮښﺖ‬
‫ﭼﯥ هﻐﻪ ﺧﻮﻧړى ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﯧﺮﺗﻪ ﺗﮑﺮارﺷﻲ‪.‬د واﮎ ﭘﺮ ﺳﺮ د هﻐﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ‬
‫ژوﻧﺪ ﺗﯧﺮى د هﻐﯥ ﻳﺎدوو‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٨٥٤‬ﮐﯥ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر ﻗﺪﺳﻴﯥ‬
‫ﺳﺮﻩ دﺻﻼح ﻣﺸﻮرې وروﺳﺘﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﭘﻮځﻲ ځﻮاﮎ ﻣﺸﺮ ﺳﺮدارﺑﺎﻗﻲ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﭼﯥ د ﺑﺨﺸﻲ ﺑﻬﺎدرﻣﺤﻤﺪﺧﺎن زوى وو ﺧﭙﻞ درﺑﺎر ﺗﻪ راوﺑﻠﻠﻮ اوو‬
‫هﻐﻪ ﺗﻪ ﻳﯥ اﻣﺮ وﮐړو ﭼﯥ ﻟﻪ ﺷﭙﺎړﻟﺲ ﮐﻠﻨﯥ ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺳﺮﻩ دې وادﻩ‬
‫وﮐړي‪.‬ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺪې ﺧﺒﺮﻩ ﺣﻴﺮان ﭘﺮﯦﺸﺎن ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮ‪.‬ﺳﮑﻨﺪر ﺗﻪ ﻳﯥ زارۍ‬
‫وﮐړې ﭼﯥ دى د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻳﻮ ﺧﺪ ﻣﺘﮕﺎر دى او ﻧﺸﻲ ﮐﻮﻻى ﭼﯥ ﭘﻪ ﺷﺎهﻲ‬
‫ﮐﻮرﻧۍ ﮐﯥ وردﻧﻨﻪ ﺷﻲ‪.‬دوﻳﻤﻪ دا ﭼﯥ هﻐﻪ ﻻ ﭘﺨﻮا دوﻩ ښځﻲ او ﻟﻪ هﻐﻮى‬
‫څﺨﻪ ﻳﯥ اوﻻدوﻧﻪ ﻟﺮل‪.‬‬
‫هﻢ ﭘﻪ دې ورځ ﺑﺎﻗﻲ د ﺳﭙﻴﻨﻮ زرو ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ﻃﺸﺖ ﮐﯥ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﺗﻪ د وﻳښﺘﻮ‬
‫رﻧﮕﻮﻟﻮ ﺑﻮﺗﻞ ‪،‬ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻏﺎښﻮﻧﻪ او ﻋﻴﻨﮑﯥ ورواﺳﺘﻮﻟﯥ ‪.‬او هﻤﺪا ددې‬
‫ﺧﺒﺮې ﻧښﻪ وﻩ ﭼﯥ دى زوړ او ﺷﺎهﺠﻬﺎن ځﻮاﻧﻪ وﻩ‪.‬ﺧﻮ ﭘﻪ ﺳﮑﻨﺪر ﻳﯥ هﻴڅ‬
‫اﺛﺮ وﻧﮑړو‪.‬هﻐﯥ ﻻ ﭘﺨﻮا دا ﻓﻴﺼﻠﻪ ﮐړې وﻩ‪.‬ﺑﺎﻗﻲ ﺗﻪ ﻳﯥ ډﯦﺮ ﭘﻪ ﺳﺨﺘۍ ووﻳﻞ‬
‫ﭼﯥ ﮐﻠﻪ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ هﻮﮐړﻩ )رﺿﺎﻳﺖ( ورﺗﻪ راﺷﻲ ﻧﻮ ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ ﺑﻪ وادﻩ‬
‫وي‪.‬‬
‫ﺳﮑﻨﺪر او ﻗﺪﺳﻴﯥ وﻟﯥ دا ﻓﻴﺼﻠﻪ ﮐړې وﻩ؟دوى ﻧﻪ ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ د ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﭘﻪ‬
‫ﺷﺎن ﻳﻮواري ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﺧﺎﻧﺪان ﮐﯥ ﺗﺮﺑﮕﻨﻲ ﭘﻴﺪا ﺷﻲ‪.‬د ﺧﭙﻠﯥ ﮐﻮرﻧۍ ﭘﻪ ﺧﻠﮑﻮ‬
‫دوى دواړو اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻪ ﮐﻮﻟﻮ‪.‬ﺑﻬﺮﻧﻲ د دوى ﻟﭙﺎرﻩ د ﻣﻨﻠﻮ وړ ﻧﻪ وو‪.‬د دوى ﻳﻮ‬
‫داﺳﯥ ﮐﺲ ﭘﮑﺎر وو ﭼﯥ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ وﻓﺎدارﻩ او ﺑﯥ ﻏﺮﺿﻪ ﮐﺲ وي‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ‬
‫ﭘﻪ دې هﻴڅ اﻋﺘﺮاض وﻧﮑړو‪.‬هﻐﻮى د ﺳﮑﻨﺪر او ﻗﺪﺳﻴﯥ د ﮐﻮرﻧﻲ ﺗﺎرﻳﺨﭽﯥ‬
‫ﻧﻪ ﺧﺒﺮ ﻧﻪ وو‪.‬دوى د ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﭘﻪ ﺗﺨﺖ د ﮐﯧﻨﺎﺳﺘﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ‪ ٢١‬ﮐﺎﻟﻪ ﻋﻤﺮ‬
‫وټﺎﮐﻠﻮ‪.‬د ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ او ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﭘﻪ ‪ ١٨٥٥‬ﮐﯥ وادﻩ وﺷﻮاو ﭘﺮدې‬
‫ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻪ د اﻣﺮاوﻟﺪوﻟﻪ ﺧﻄﺎب ورﮐړى ﺷﻮ‪.‬ددې ﺳﺮﺑﯧﺮﻩ هﻐﻪ ﺗﻪ‬
‫ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د ﺗﻮﭘﻮ د ﺳﻼﻣﻲ ‪،‬ﻟﻮى ﺟﺎﮔﻴﺮ‪،‬ﻳﻮ ﻓﻴﻞ او د ﭘﺎﻟﮑﻲ ﻋﺰازوﻧﻪ‬
‫هﻢ وو‪.‬‬
‫)ﭘﺎﻟﮑﻰ هﻐﻪ ډوﻟۍ دﻩ ﺟﯥ ﻧﻮاﺑﺎن ﺑﻪ ﭘﮑﯥ ﻟﻪ ﻳﻮځﺎﻳﻪ ﺑﻞ ځﺎى ﺗﻪ ﺗﻠﻞ او څﻠﻮرو‬
‫ﻣﺰدوراﻧﻮ ﺑﻪ اوﭼﺘﻮﻟﻪ‪(.‬‬
‫ﺳﺮدار ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺤﻤﺪ د اورﮐﺰوﻣﻴﺸﺘﻰ ﺧﻴﻞ وو‪.‬ددﻩ ﮐﻮرﻧۍ د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ او‬
‫ﭘﻪ ﺗﯧﺮﻩ ﺑﻴﺎ وزﻳﺮ ﺧﯧﻠﻮ ﺗﻪ ډﯦﺮ ﺧﺪﻣﺖ ﮐړى وو‪.‬دى ﭘﻪ هډﻣﻈﺒﻮط او ټﻴﻨﮓ‬
‫ﺳړى وو‪.‬ﺳﻬﺎر ﺑﻪ ﻳﯥ درې ﺳﺎﻋﺘﻪ ورزش ﮐﻮو‪.‬ﺑﻴﺎ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺷﭙږ ﺳﯧﺮﻩ ﺷﻴﺪې‬
‫څښﻠﯥ ‪ .‬ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ﻻس ﺑﻪ ﻳﯥ د اوﺑﻮ هﻐﻪ ارهټ ﭼﻠﻮﻟﻮ ﭼﯥ دوو ﻏﻮﻳﺎﻧﻮ‬
‫ﭼﻼوﻩ‪ .‬واﻳﻲ دﻩ ﻳﻮوځﻠﻲ ﻳﻮﻩ ﻏﺮڅﻪ ﭘﻪ دواړو ﻻﺳﻮﻧﻮ ﭘﻪ هﻮا ﮐﯥ اوﭼﺖ‬
‫ﮐړ‪.‬ﭼﯥ څﻠﻮرو ﮐﺴﺎﻧﻮ ﻧﺸﻮ اوﭼﺘﻮﻟﻰ‪.‬ﻟﻪ ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﺳﺮﻩ ددﻩ وادﻩ د‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن هﻐﻪ ﮔړۍ وﻩ ﭼﯥ دواړو ﻗﺪﺳﻴﯥ او ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ ډﯦﺮې ﻣﻮدې‬
‫ﻏﻮښﺘﻪ‪.‬ﺧﻮ ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ ﻟﺮې ﭘﻪ ډﻳﻠﻲ او ځﻴﻨﻮ ﻧﻮرو ځﺎﻳﻮﻧﻮ‬
‫ﮐﯥ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮﭘﺮ ﺿﺪ د ﺧﭙﻠﻮاﮐۍ ﻳﻮ ﭘﺎڅﻮن ﭘﯧﻞ ﺷﻮى وو‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٨٥٧‬ﮐﯥ د‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺧﻼف ﻳﻮ ﭘﺎځﻮن وﺷﻮ ﭼﯥ د هﻨﺪ ﺧﻠﮏ ﻳﯥ د ﺧﭙﻠﻮاﮐﻰ ﺟﻨﮓ او‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰان ﻳﯥ ﻏﺪر ﻳﺎ ﺑﻐﺎوت ﺑﻮﻟﻲ‪.‬ددې ﭘﯧﻞ د ځﻴﻨﻮ هﻐﻮ ﭘﻮځﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺎرﮐﻮﻧﻮ‬
‫ﮐﯥ وﺷﻮ ﭼﯥ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭼﺎوڼۍ ﭘﮑﯥ وې‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ‬
‫ﭼﯥ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻣﻼﺗړ ﻳﯥ ﻻرﻩ ‪،‬ﺧﭙﻠﻮ ﭘﻮځﻴﺎﻧﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ ﻣﻌﺎﺷﻮﻧﻪ زﻳﺎت ﮐړل او‬
‫دوى ﺗﻪ ﻳﯥ اﻣﺮ وﮐړو ﭼﯥ د ﻧﻮرو ﺳﻴﻤﻮ د ﺧﻠﮑﻮ ﻳﺎ د ﭘﻮځﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻟﻤﺴﻮن دې‬
‫ﻏﻮږﻧﻪ دي‪.‬ﺧﻮ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ درﻳﻮ ډﻟﻮ ﭘﺪې ﭘﺎڅﻮن د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ‬
‫ﺗﻮرې راﭘﻮرﺗﻪ ﮐړې‪.‬د ﻳﻮې ډﻟﯥ ﻣﺸﺮي ﻓﺎﺿﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻮﻟﻪ‪.‬ﭼﯥ د دوﺳﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐړوﺳﻰ وو‪.‬او ﻏﻮښﺘﻞ ﻳﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ دې ﭘﺎڅﻮن ﮐﯥ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ واﮐﻪ‬
‫ﻟﺮې ﮐړي‪.‬دوﻳﻢ هﻐﻪ ﭘﻮځﻴﺎن وو ﭼﯥ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ وو او د دوى‬
‫ﻣﺸﺮي وﻟﻲ ﺷﺎﻩ او ﻣﻬﺎوﻳﺮ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ دوو اﻓﺴﺮاﻧﻮ ﮐﻮﻟﻪ‪ .‬ﭘﻪ دوى ﮐﯥ هﻨﺪوان‬
‫او ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دواړﻩ ﺷﺎﻣﻞ وو‪.‬دوى ﺧﭙﻞ ځﻴﻨﯥ اﻓﺴﺮان هﻢ ﭘﻪ دې ځﺎﻳﻮﻧﻮ ﮐﯥ‬
‫ووژل‪.‬درﯦﻴﻤﻪ ډﻟﻪ ﻣﺬهﺒﻲ ﻋﺎﻟﻤﺎن وو ﭼﯥ ددې ﭘﺎڅﻮن ﭘﺮ وﺧﺖ ﻳﯥ ﻓﺘﻮاﮔﺎﻧﯥ‬
‫ورﮐﻮﻟﯥ‪.‬او د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﺮﺿﺪ ﺟﻨﮓ ﻳﯥ ﺟﻬﺎد ﮔڼﻠﻮ‪.‬او د ﻣﻐﻞ ﭘﺎﭼﺎ ﺑﻬﺎدرﺷﺎ‬
‫ﻇﻔﺮ ﺗﺮ ﺑﯧﺮغ ﻻﻧﺪې د راټﻮﻟﯧﺪو ﻏږ ﻳﯥ ﮐﻮﻟﻮ‪.‬د ﭘﻮځﻴﺎﻧﻮ ﺑﻐﺎوت ﭘﻨځﻪ ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ‬
‫ﺟﺎري وو‪.‬اﺧﺮ دوى ﭼﺎوڼۍ وﻧﻴﻮﻟﻪ او ﺷﺎهﻲ ﻣﺎڼۍ ﻳﯥ ﭼﺎرﭼﺎﭘﯧﺮﻩ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ‬
‫ﮐړﻟﻪ‪.‬او ﻏﻮښﺘﻨﻪ ﻳﯥ وﮐړﻩ ﭼﯥ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ دې دوى ﺗﻪ وﺳﭙﺎرل ﺷﻲ‪.‬هﻐﯥ‬
‫ﺧﭙﻞ زوم اوﻣﺮاوﻟﺪوﻟﻪ راوﺑﻠﻠﻮ او ﻏﻮښﺘﻨﻪ ﻳﯥ ﺗﺮې وﮐړﻩ ﭼﯥ ﻟﻪ ﭘﻮځ ﺳﺮﻩ‬
‫دې ﺧﺒﺮې وﮐړي‪.‬او د ﺣﻞ ﻻرﻩ دې راوﺑﺎﺳﻲ‪ .‬ﭘﻪ دوﻳﻢ ورځ د ﭘﻮځ ﻏﻮښﺘﻨﻪ‬
‫وﻣﻨﻞ ﺷﻮﻩ د دوى ﻣﻌﺎﺷﻮﻧﻪ ﻳﯥ زﻳﺎت ﮐړل او ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ ﺧﻄﺮ ﻟﺮې ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻋﺠﻴﺒﻪ ﺧﺒﺮﻩ دا وﻩ ﭼﯥ د ﭘﺎڅﻮن ﭘﻪ ﻟﻮﻣړﻳﻮ ورځﻮ ﮐﯥ ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﺧﭙﻠﻪ هﻢ د‬
‫هﻐﻪ ﻳﺎﻏﻲ ﭘﻮځﻴﺎﻧﻮ ﻣﻼﺗړ ﮐﺎوۀ ﭼﯥ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ راﭘﺎڅﯧﺪﻟﻲ وو‪.‬او‬
‫هﻐﻮى ﺗﻪ ﻳﯥ ﺷﺨﺼﻲ ﭘﻴﺴﯥ هﻢ ورواﺳﺘﻮﻟﯥ‪.‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺳﮑﻨﺪر ﺧﺒﺮﻩ ﺷﻮﻩ ﻧﻮ‬
‫ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر ﺗﻪ ﻳﯥ ﻳﻮ ﺳﺨﺖ ﻟﻴﮏ ورواﺳﺘﻮﻟﻮاو د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﮑﯥ‬
‫ﮐﯥ ددې ﻋﻤﻞ د ﻧﺘﻴﺠﻮ ﺧﺒﺮدارى ورﮐړو‪.‬ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮﻩ ﻟﻪ ﺑﻐﺎوﺗﻪ‬
‫ﻻس واﺧﻴﺴﺘﻮ‪.‬ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻮهﯧﺪﻩ ﭼﯥ ﮐﻪ دا ﭘﺎڅﻮن ﮐﺎﻣﻴﺎﺑﻪ ﺷﻲ ﻧﻮ د دوى‬
‫واﮎ ﺑﻪ هﻢ ﻟﻪ ﻣﯧﻨځﻪ ووﻻړ ﺷﻲ‪.‬ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺑﻪ ﻧﻪ د ﻋﻠﻤﺎوو‪،‬ﻧﻪ ﭘﻮځﻴﺎﻧﻮ او ﻧﻪ هﻢ‬
‫د ﻓﺎﺿﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﻻس ﺗﻪ ورﺷﻲ ﺑﻠﮑﻪ دا ﺑﻪ د دوى دځﻮاﮐﻤﻨﻮ ﮔﺎوﻧډﻳﻮ ﻣﺮهټﻮ‬
‫ﻻس ﺗﻪ وﻟﻮﯦږي‪.‬او ﻳﺎ ﺑﻪ ﭘﮑﯥ اﻧﺎرﺷﻲ او ﮔډوډي ﺟﻮړﻩ ﺷﻲ‪.‬ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺤﻤﺪ ورو‬
‫ورو ﭘﻪ ﺳﯧﻬﻮر ﮐﯥ ﭘﻮځﻴﺎن ﺑﯧﺮﺗﻪ ﺧﭙﻞ ﻻس ﺗﻪ ﮐړل‪.‬هﻐﻪ وﺧﺖ ﻟﻪ دﻩ ﺳﺮﻩ د‬
‫ﭘښﺘﻨﻮ هﻐﻪ ډﻟﯥ ﻣﻞ ﺷﻮې ﭼﯥ د اوﺳﻨﻲ ﺻﻮﺑﻪ ﺳﺮﺣﺪ څﺨﻪ ﻳﯥ راوﺳﺘﻲ‬
‫وو‪.‬اﺧﻮا ﭘﻪ ډﻳﻠﻲ ﮐﯥ هﻢ د ﻣﻐﻠﻮ ﭘﺎڅﻮن ﻧﺎﮐﺎﻣﻪ ﺷﻮى وو‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ اوس د‬
‫هﻨﺪ ټﻮل ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭘﻪ ﻻس ﮐﯥ ﻻرﻩ‪.‬د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺑﺎﻏﻴﺎن هﻢ ﺗﻴﺖ و ﭘﺮﮎ‬
‫ﺷﻮل‪.‬ﻓﺎﺿﻞ ﻣﺤﻤﺪ وﻧﻴﻮل ﺷﻮ او ﻏﺮﻏﺮﻩ ﻳﯥ ﮐړﻟﻮ‪.‬‬
‫د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺳﺮﮐﺎري ﺳﻨﺪوﻧﻪ ښﻴﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ دې ټﻮل ﭘﺎڅﻮن ﮐﯥ ‪ ١٤٩‬ﻳﺎﻏﻴﺎن‬
‫ووژل ﺷﻮ‪.‬د ﭘﺎڅﻮﻧﮑﻮ دﻋﻮا داوﻩ ﭼﯥ د دوى ‪ ٣٥٦‬ﻏﺎزﻳﺎن ﻳﺎ ﻏﺮﻏﺮﻩ ﺷﻮي‬
‫او ﻳﺎ هﻢ ﭘﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﯥ ﺷﻬﻴﺪان ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫داﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ هﻐﻪ ډﻟﮕۍ ﭼﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺧﻮاو ﺷﺎ ﻟﻪ ﺣﻤﻠﻮ راﺗﻴښﺘﯧﺪﻟﯥ وې هﻐﻮى‬
‫هﻢ دﻏﻪ ﺳﻴﻤﯥ ﺗﻪ ﮐډﻩ ﮐﻮﻟﻪ‪.‬ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﺧﭙﻠﻮ ﺳﺮداراﻧﻮ ﺗﻪ اﻣﺮ ﮐړ ى وو‬
‫ﭼﯥ دوى دې ﭘﻪ ﻟﻮﻳﻮ ﮐﻼﮔﺎﻧﻮ ﮐﯥ وﺳﺎﺗﻞ ﺷﻲ او د دوى ﺗﺮ څﺎرﻧﯥ ﻻﻧﺪې دې‬
‫وي‪.‬‬
‫وروﺳﺘﻪ ﺑﻴﺎ ﻳﻮ ﭼﺎ ﻟﻪ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ څﺨﻪ ﭘﻮښﺘﻨﻪ وﮐړﻩ ﭼﯥ ﮐﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻪ دې‬
‫ﺟﻨﮓ ﮐﯥ ﮐﺎﻣﻴﺎﺑﻲ ﻧﻪ واى ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐړې ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﺑﻪ ﻳﯥ څﻪ ﮐﻮﻟﻮ ‪.‬هﻐﯥ ورﺗﻪ ﭘﻪ‬
‫ځﻮاب ﮐﯥ ووﻳﻞ‪''.‬ﭘﻪ دې ﺣﺎﻻﺗﻮ ﮐﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻮځ دا ﺧﺒﺮﻩ ﻳﻘﻴﻨﻲ ﮐﻮﻟﻪ ﭼﯥ‬
‫دوى )اﻧﮕﺮﯦﺰان( ﺑﯥ وﺳﻠﯥ ﺷﻲ‪}.‬دا دﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ هﻐﻪ ﺻﻼﺣﻴﺖ ښﻴﻲ ﭼﯥ‬
‫ﭘﻪ ﻳﻮ ﺳﺨﺖ وﺧﺖ ﮐﯥ د راﺗﻠﻮﻧﮑﯥ ﭘﻪ اړﻩ د ﭘﻼن او ﺗﺪﺑﯧﺮ ﺧﺎوﻧﺪﻩ وﻩ‪{.‬‬
‫د ﻏﺪر ﻳﺎ د ازادۍ د ﺟﻨﮓ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ د ﺑﺮﺗﺎﻧﻴﯥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ﻧﻮر‬
‫ﻣﺮاﻋﺎت هﻢ ورﮐړل د ﻣﻨﻨﯥ ﭘﻴﻐﺎﻣﻮﻧﻪ‪،‬اﻣﺘﻴﺎزات او ﺑﺎدرۍﻳﯥ ورﺗﻪ اﻋﻼن‬
‫ﮐړې‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٨٥٨‬د ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ او ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺤﻤﺪ د وادﻩ درې ﮐﺎﻟﻪ وروﺳﺘﻪ د‬
‫دوى ﻟﻮر وزﻳږﯦﺪﻩ‪.‬ﭼﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﻧﻮم ﻳﯥ ورﺗﻪ وﮐړو‪.‬هﻐﻪ وﺧﺖ ﺷﺎﻩ‬
‫ﺟﻬﺎن د ﺷﻠﻮ ﮐﺎﻟﻮ وﻩ‪.‬ﻣﻮر ﻳﯥ د ‪ ٤٠‬او اﻧﺎ ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ ﻳﯥ د ‪ ٥٨‬ﮐﺎﻟﻮ وﻩ‪.‬ﻳﻮ‬
‫ﮐﺎل وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ دې د ﺑﻬﻮﭘﺎل دﻧﻮاﺑﯥ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ رﺳﻤﻲ واﮎ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐﺎوۀ‪.‬ﺧﻮ‬
‫ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ د واﮎ ﭘﻪ ﮔﺪۍ ﻧﺎﺳﺘﻪ ووﺳﻲ‪.‬هﻐﯥ د‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ اﺳﺘﺎزي ﺗﻪ ﻟﻴﮏ ورواﺳﺘﺎوﻩ‪.‬‬
‫د هﻐﯥ دﻟﻴﻞ دا وو ﭼﯥ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ د ﭘﻨځﻠﺴﻮ ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ وﻩ ﭼﯥ د هﻐﯥ ﭘﻼر‬
‫ووژل ﺷﻮ‪.‬او ددې ﺗﺮ ځﻮاﻧۍ ﻳﯥ ﻣﻮر واﮐﻤﻨﻪ وﻩ‪.‬ﺑﻴﺎ دا وادﻩ ﺷﻮﻩ ﻧﻮ ﺧﺎوﻧﺪ ﻳﯥ‬
‫ﻧﻮاب ﺷﻮ‪.‬او اوس ﭼﯥ دې ﭘﻪ ﻏﺪر ﮐﯥ ﺧﭙﻞ ﺻﻼﺣﻴﺘﻮﻧﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ ښﻮدل‬
‫ﻧﻮ واﮎ ددې ﭘﺮ ځﺎې د هﻐﯥ ﻟﻮر ﺗﻪ ﺳﭙﺎرل ﮐﯧږي‪.‬ﭼﯥ ﺗﺮ اوﺳﻪ د ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫اوواﮐﻤﻨۍﺗﺠﺮﺑﻪ هﻢ ﻧﻠﺮي‪ .‬ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮﻩ ﺑﺮﺗﺎﻧﻮﻳﺎن ﭘﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﮐﯥ ﺑﻨﺪ ﺷﻮ‪.‬ﻳﻮې‬
‫ﺧﻮا ﺗﻪ د ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﻗﻮي ﺷﺨﺼﻴﺖ او د هﻐﯥ د اﻧﺘﻈﺎم ښﻪ واﻟﻰ وو او ﺑﻞ‬
‫ﻟﻮري د دوى ﺧﭙﻞ ﺗړون او ﺷﺮاﻳﻂ وو ﭼﯥ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺗﻪ د ﻣﮑﻤﻞ اﺧﺘﻴﺎرات‬
‫ﭘﻪ ورﮐﻮﻟﻮ ﻳﯥ د ښځﯥ ﭘﺎﭼﻬﻲ ﻣﻨﻠﻲ وﻩ‪.‬هﻐﻮى ﺳﮑﻨﺪر ﺗﻪ د ﻧﻮاﺑﯥ د‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﻟﭙﺎرﻩ ټﻮل ﻋﻤﺮي اﺧﺘﻴﺎر ورﮐﺎوﻩ‪.‬ﺧﻮ دې ورﺳﺮﻩ ﻧﻪ ﻣﻨﻞ اوو ﭘﺮ‬
‫دې ﺑﻪ ﻳﯥ ټﻴﻨﮕﺎرﮐﻮو ﭼﯥ دا ﺑﻪ ټﻮل ﻋﻤﺮي ﻧﻮاﺑﻪ وي‪.‬‬
‫د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ اﺳﺘﺎزي رﭼﻤﻨډ ﺷﯧﮑﺴﭙﻴﯧﺮ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ورﻏﻠﻮ او ﻟﻪ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن‬
‫ﺑﯧﮕﻢ ﺳﺮﻩ ﻳﯥ ﻳﻮازې د ﻟﻴﺪﻟﻮ ﻏﻮښﺘﻨﻪ وﮐړﻩ‪ .‬ﭘﻪ دې ﻏﻮﻧډﻩ ﮐﯥ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن هﻐﯥ‬
‫ﺗﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻓﻴﺼﻠﻪ واوروﻟﻪ‪.‬هﻐﻪ دا ﭼﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر د ﻧﻮاﺑۍ ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ‬
‫ﺧﻮښﻪ ﻟﻪ واﮐﻪ ﻻس اﺧﻠﻲ‪ .‬ﭘﺪې ﻓﯧﺼﻠﻪ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺳﺘﻮﻧﺰﻩ ﺣﻞ ﺷﻮﻩ‪.‬دا‬
‫ﻓﻴﺼﻠﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻪ ‪ ١٨٦٠‬ﮐﯥ ﭘﻪ ﻳﻮوﻩ رﺳﻤﻲ درﺑﺎر ﮐﯥ اﻋﻼن ﮐړﻩ‪.‬او د‬
‫ﻟﻮﻣړي ځﻞ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻪ ښځﻪ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ د ﺑﻬﻮﭘﺎل واﮐﻤﻨﻪ او د هﻐﯥ‬
‫ﻟﻮر ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﻳﯥ ځﺎى ﻧﺎﺳﺘﯥ ﺷﻮﻩ‪.‬‬
‫ﻟﻪ دې اﻋﻼن ﺳﺮﻩ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ ﻳﻮ څﻪ ﺁراﻣﻪ ﺷﻮﻩ‪ .‬ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ‬
‫اوس د هﻐﯥ ﭘښﯥ ټﻴﻨﮕﯥ ﺷﻮې‪.‬د دښﻤﻨﺎﻧﻮ ﻟﺨﻮا هﻐﻪ ﺧﻄﺮ ﭼﯥ هﺮوﺧﺖ ﺑﻪ‬
‫ورﺳﺮﻩ وو ﮐﻢ ﺷﻮ‪.‬اوس هﻐﯥ ﮐﻮﻻى ﺷﻮ ﭼﯥ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ ﺑﻬﺮ ووزي‪.‬او د ﻳﻮ‬
‫څﻪ وﺧﺖ ﻟﭙﺎرﻩ اداري ﮐﺎروﻧﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر ﺗﻪ ﭘﺮﯦږدي‪.‬د ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﮔۍ د ﭘﻮځ ﻟﺨﻮا هﻢ هﻐﻪ ﺑﯥ ﻏﻤﻪ وﻩ‪.‬هﻢ دا ﺣﺎﻻت وو ﭼﯥ هﻐﯥ د ﺣﺞ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ ﻣﻼ وﺗړﻟﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٨٦٣‬ﮐﺎل د ﻧﻮﻣﺒﺮ ﭘﻪ ﻣﻴﺎﺷﺖ ﮐﯥ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ‬
‫او ﻣﺎﻣﺎ ﻣﻮﻳﺰ ﻓﻮﺟﺪار ﺳﺮﻩ ﻳﻮځﺎى د ﺣﺞ ﻟﭙﺎرﻩ ﻣﮑﯥ ﺗﻪ رواﻧﻪ ﺷﻮﻩ‪.‬دا ﺳﻔﺮ ﭘﻪ‬
‫دې ﻟﺤﺎظ ﺗﺎرﻳﺨﻲ دى ﭼﯥ ﺗﺮ دې وړاﻧﺪې د هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻳﻮ واﮐﻤﻦ هﻢ ﭼﯥ‬
‫ښځﯥ او ﻧﺎرﻳﻨﻪ دې دواړﻩ ﭘﮑﯥ ﺷﺎﻣﻞ وي ‪،‬ﺣﺞ ﺗﻪ ﻧﻪ ووﺗﻠﻠﻲ‪.‬ﻟﻪ هﻐﯥ ﺳﺮﻩ‬
‫‪ ١٥٠٠‬ﮐﺴﺎن ﻣﻠﻪ وو‪.‬دا ﺳﻔﺮ ﻟﻮﻣړى ﭘﻪ ﺳړﮎ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ اورﮔﺎډي او ﺑﻴﺎ ﭘﻪ درﻳﻮ‬
‫ﺳﻤﻨﺪري ﺑﯧړﻳﻮ ﺗﺮﺳﺮﻩ ﺷﻮ‪.‬ددې ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ ﺗﻴﺎرۍ ﺷﻮې وې‪ .‬ﭘﻪ‬
‫ﻟﻮﻳﻮ ﺳﺮداراﻧﻮ ﮐﯥ د هﻐﯥ دﻳﻮان ﻣﻮﻟﻮي ﺟﻤﺎل اﻟﺪﻳﻦ ‪،‬د ﭘﻮځ ﻗﻮﻣﻨﺪان ﻳﻮ‬
‫ﺷﻤﯧﺮ وزﻳﺮان ‪،‬ﺟﺎﮔﻴﺮداران‪،‬ډاﮐټﺮان‪،‬ﻧﺮﺳﺎﻧﯥ‪،‬ﺳﺎﺗﻨﺪوﻳﺎن‪،‬ﺧﺎﻧﺴﺎﻣﯥ)ډوډۍ‬
‫ﭘﺨﻮوﻧﮑﻲ(‪،‬ﻧﺎﻳﺎن‪،‬دوﺑﻴﺎن‪،‬ﭘﻴﺎدﻩ ‪،‬ﺳﺎﻳﻴﻦ ﺧﺪﻣﺘﮕﺎرې‪ ،‬ﭘﻴﺎدﻩ او ﻗﺎﺻﺪان او ﺑﯥ‬
‫ﺷﻤﯧﺮﻩ ﻧﻮر ﺧﺪﻣﺘﮑﻮﻧﮑﻲ ﺷﺎﻣﻞ وو‪.‬دوى د ﮐﺎروان ﭘﻪ ﺷﮑﻞ د ﺳړﮎ ﻟﻪ‬
‫ﻻرې ﭘﻪ ﭘﻴﻼﻧﻮ او ﺁﺳﻮﻧﻮ 'ﺳﻬﺎرﻩ ﻣﻬﺎرﮔﺎم ' ﺗﻪ ورﺳﯧﺪل‪.‬هﻠﺘﻪ ﭘﻪ اورﮔﺎډي ﮐﯥ‬
‫ﻣﻤﺒۍ ﺗﻪ وﻻړل‪.‬او ﭘﻪ ‪ ١٨٦٤‬م ﮐﺎل د ﺟﻨﻮرۍ ﭘﺮ ﺷﭙږﻣﻪ ﻧﯧټﻪ د ﺳﻤﻨﺪر ﻟﻪ‬
‫ﻻرې ﺟﺪې ﺗﻪ روان ﺷﻮﻟﻮ‪.‬ﻳﻮﻩ ﺑﯧړۍ دﺧﺎﻧﻲ او دوﻩ ﺑﺎدﺑﺎﻧﻲ وې‪ ٢٠.‬وورځﯥ‬
‫وروﺳﺘﻪ دوى ﺟﺪې ﺗﻪ ورﺳﯧﺪل‪.‬ﺧﻮ دوى د ﺳﻔﺮ ﻟﻪ ﻣﺸﮑﻼﺗﻮ او ﺳﺘﻮﻧﺰو‬
‫ډﮎ وو‪.‬‬
‫ﺟﺪې ﺗﻪ ﭘﻪ رﺳﯧﺪو د ﺗﺮﮐﻴﯥ ﻳﻮﻩ واﻟﻲ )ﮔﻮرﻧﺮ( او د ﻣﮑﯥ ﺷﺮﻳﻔﯥ ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻦ ﻋﺎون دوى ﺗﻪ د ﺗﻮﭘﻮ ﭘﻪ ډزو ﺳﺮﻩ رﺳﻤﻲ هﺮﮐﻠﻰ وﮐړو‪.‬ﺧﻮ د‬
‫دوى د دوﻣﺮﻩ ﻟﻮﻳﯥ ډﻟﯥ راﺗﻠﻞ او ځﺎﻳﻮل ﮔﺮان ﮐﺎر وو‪ .‬ﭘﻪ ﺑﻨﺪر ﮐﯥ د‬
‫ﺳﮑﻨﺪر ﺑﻴﮕﻢ د ﻗﻴﻤﺘﻲ ﺳﺎﻣﺎﻧﻮﻧﻮ د ﺗﻼﺷﻲ ﭘﻪ ﭘﻠﻤﻪ د هﻐﯥ د ﻟﺮﮔﻲ ﻳﻮﻩ ﭘﯧټۍ‬
‫ﻣﺎﺗﻪ ﮐړى ﺷﻮﻩ او ﻟﻪ هﻐﯥ څﺨﻪ ﮐﺎﻟﻲ او ﮔﺎڼﯥ ﻏﻼ ﺷﻮې ‪.‬د هﻐﯥ ﭘﻪ ﻗﻴﻤﺘﻲ‬
‫ﺳﺎﻣﺎن د ﻣﺎﻟﻴﯥ ﻏﻮښﺘﻨﻪ وﺷﻮﻩ‪.‬د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﻴﮕﻢ د اوﺳﯧﺪو ﻟﭙﺎرﻩ ﭼﯥ ﮐﻮم ﮐﻮر‬
‫ټﺎﮐﻞ ﺷﻮى ﮐﻠﻪ ﭼﯥ دا هﻐﻪ ﺗﻪ ور رواﻧﻪ ﺷﻮﻩ ﻧﻮ ورﺗﻪ ﺧﺒﺮ ورﮐړل ﺷﻮ ﭼﯥ‬
‫د ﻣﺼﺮ ﻳﻮ ﺷﻬﺰادﻩ راروان دى ﻧﻮ ځﮑﻪ دا ﭘﻪ هﻐﻪ ﮐﯥ ﻧﺸﻲ اﻳﺴﺎرﯦﺪاى‪.‬‬
‫ﺳﮑﻨﺪر ﺑﻴﮕﻢ ﺧﭙﻞ ځﺎن ﺗﻪ د اﺳﺘﻮﮔﻨﯥ ﺑﻞ ﺑﻨﺪوﺑﺴﺖ وﮐړو‪.‬وروﺳﺘﻪ ﻣﺎﻟﻮﻣﻪ‬
‫ﺷﻮﻩ ﭼﯥ د ﻣﺼﺮ ﺷﻬﺰادﻩ هﻴڅ راﻧﻐﻠﻮ‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﺟﺪې ﻧﻪ ﻣﮑﯥ ﺗﻪ ﺳﻔﺮ هﻢ ﻟﻪ ﺧﻄﺮﻩ ډﮎ وو‪.‬ﻟﻪ ﮐﺎروان ﺳﺮﻩ د ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻳﻮ اﺳﺘﺎزى ﺳﻠﯧﻤﺎن ﺑﯧﮓ او د ﻣﮑﯥ د ﺷﺮﻳﻒ ورور ﻣﻠﻪ وو‪.‬ﭼﯥ‬
‫ورﺳﺮﻩ ﻋﺮب او ﺗﺮﮎ ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن وو او د ﮐﺎروان ﺑﺪرﮔﻪ ﻳﯥ ﮐﻮﻟﻪ‪.‬ﺳﮑﻨﺪر‬
‫ﺑﯧﮕﻢ ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺳﺎﺗﻨﺪوﻳﺎن هﻢ وو‪ .‬ﭘﻪ دې ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د‬
‫واﮐﻤﻨﺎﻧﻮ د ﺷﺘﻪ ﻣﻨۍ او ﺳﺨﺎوت ﮐﻴﺴﯥ ﻻا ﭘﺨﻮا ﻣﺸﻬﻮرې وې‪،‬ﭘﻪ ﺗﯧﺮﻩ ﺑﻴﺎ‬
‫ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ ﭼﯥ د ﺧﭙﻞ ﮔﺎډي څﺨﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ روﭘۍ ﺑﻬﺮ ﺗﻪ ﻏﻮرزوﻟﯥ او ددې ﭘﻪ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﯥ ﺑﻪ د ﺳﻮاﻟﮕﺮو هﻢ ﭘﺮ دوى راټﻮل ﺷﻮل‪ .‬ددﻏﺴﯥ ﺧﻴﺮات ﭘﻪ ﮐﻮﻟﻮ‬
‫ﺳﺮﻩ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ څﻮ ځﻠﻲ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻮر وﺗﺮټﻠﻪ‪.‬ﺧﻮ هﻐﯥ ﺑﻪ ﻧﻪ ﻣﻨﻞ‪.‬د ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫د دښﺘﻮ ﺑﺪو ﻗﺒﺎﻳﻠﻮ ﺗﻪ هﻢ د دوى د ﺷﺘﻤﻨۍ ﺧﺒﺮوﻧﻪ رﺳﯧﺪﻟﻲ وو او څﻮ واري‬
‫ﭘﻪ دې ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺣﻤﻠﻪ وﺷﻮﻩ ﺧﻮ څﻪ ﺧﺎص ﺗﺎوان ﻳﯥ وﻧﮑړو‪.‬‬
‫ﻳﻮﻩ ﺷﭙﻪ د ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ او ښ ځﻴﻨﻮ ﺑﺪوﮔﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺨﻪ ﮐړو او ﻧﮋدې دا ﺗﯧښﺘﻮل‬
‫ﺷﻮې وﻩ ﭼﯥ ددې ﭘﻪ ﺷﻮر زوږ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻣﺤﺎﻓﻈﺎﻧﻮ ورﭘﺴﯥ ﺧﭙﻞ ﺁﺳﻮﻧﻪ‬
‫وزﻏﻠﻮل او د ﻳﻮې ﻟﻨډې ﺟﮕړې وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ دا وژﻏﻮرﻟﻪ‪.‬ﻣﮑﯥ ﺗﻪ ﭘﻪ‬
‫رﺳﯧﺪود ﺷﺮﻳﻒ ﻟﺨﻮا د هﺮﮐﻠﻲ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺣﺎﺟﻴﺎﻧﻮ ﺗﻪ ﭘﻨځﻮس ډوﻟﻪ‬
‫ﺧﻮاړﻩ د ورځﯥ درې ځﻠﻲ ورواﺳﺘﻮل ﺷﻮل‪.‬ﺳﮑﻨﺪر او ﻗﺪﺳﻴﯥ دواړو دا‬
‫ډوډۍ وﻧﻪ ﺧﻮړﻩ‪ .‬ﭘﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﻧړۍ ﮐﯥ د ﭼﺎ ډوډۍ ﻧﻪ ﺧﻮړل د هﻐﻪ ﺳﭙﮑﺎوى‬
‫ﮔڼﻞ ﮐﯧږي‪.‬د ﻣﮑﯥ د واﻟﻲ ﻏﻮږﺗﻪ دا ﺧﺒﺮﻩ وورﺳﯧﺪﻩ او ﭘﻪ دوﻳﻢ ورځ ﺷﻞ‬
‫ﺗﺮﮎ ﭘﻮځﻴﺎن د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ د ﮐﻮر ﭘﺨﻠﻨځﻲ ﺗﻪ ورﻧﻨﻮﺗﻞ او ﻟﻮښﻲ ﻟﺮﮔﻲ ﻳﯥ‬
‫ورﻣﺎت ﮐړل‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ﺟﻤﺎل اﻟﺪﻳﻦ ﻳﯥ ووهﻠﻮ او ﮔﻮاښ ﻳﯥ وﮐړو ﭼﯥ دوى ﺑﻪ‬
‫هﻐﻪ ﭼﺎ ﺗﻪ ﺳﺰا وررﮐﻮي ﭼﯥ د ﺷﺮﻳﻒ ﻳﺎ دواﻟﻲ ﺳﭙﮑﺎوى وﮐړي‪.‬ﺳﮑﻨﺪر‬
‫ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ دې ﭘﯧښﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﻮرﺑﻪ ﺗﻪ د اﺣﺘﺠﺎج ﻳﻮ ﻟﻴﮏ ورواﺳﺘﺎوﻩ ﭼﯥ ﭘﮑﯥ ﻳﯥ‬
‫ﻟﻴﮑﻠﻲ وو هﻐﻪ د ﻳﻮﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺳﻠﻄﻨﺖ دواﮐﻤﻨﯥ او د ﻳﻮې ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯥ ښځﯥ ﭘﻪ‬
‫ﺗﻮﮔﻪ ﭼﯥ ﺣﺞ ﺗﻪ راﻏﻠﯥ دﻩ د داﺳﯥ ﭼﻠﻨﺪ ﺗﻤﻪ ﻳﯥ ﻧﻪ ﻟﺮﻟﻪ‪.‬ﺷﺮﻳﻒ د روﻏﯥ‬
‫ﺟﻮړې ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﻴﺎ د ﭘﻨځﻮﺳﻮ ﺧﻮړو ﺧﻮاﻧﭽﯥ ورواﺳﺘﻮﻟﯥ‪.‬او ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ زړﻩ‬
‫ﻧﺎ زړﻩ دا ډوډۍ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ هﻢ وﺧﻮړﻟﻪ او د ﺧﭙﻠﯥ ډﻟﯥ ﭘﻪ ﻧﻮرو ﮐﺴﺎﻧﻮ ﻳﯥ هﻢ‬
‫وﺧﻮړﻟﻪ‪.‬ﺧﻮ ورﺳﺮﻩ ﻳﯥ دا ﺧﺒﺮﻩ هﻢ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻳﺎداښﺘﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻠﯥ ﭼﯥ ډوډۍ‬
‫ﺧﻮﻧﺪورﻩ ﻧﻪ وﻩ او ﻳﺨﻪ وﻩ‪.‬‬
‫ﭘﺪې ﮐﺎرﺳﺮﻩ د دواړو ډﻟﻮ ﺗﺮﻣﻨځ روﻏﻪ وﺷﻮﻩ ‪،‬ﺷﺮﻳﻒ هﻐﯥ ﺗﻪ ﺑﻠﻨﻪ ورﮐړﻩ‬
‫ﭼﯥ ددﻩ ﭘﻪ ﻣﺎڼۍ ﮐﯥ ددﻩ د ﮐﻮرﻧۍ ﻟﻪ ښځﻮ ﺳﺮﻩ ووﻳﻨﻲ‪.‬‬
‫ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ هﻢ داﺳﯥ وﮐړل او ددې ﻟﻴﺪﻧﯥ ﺣﺎل ﻳﯥ ټﮑﻲ ﭘﻪ ټﮑﻲ ﻟﻴﮑﻠﻰ دى‪.‬‬
‫د هﻐﯥ ﻟﻪ ﻳﺎداښﺘﻮﻧﻮ ﻧﻪ ﻣﺎﻟﻮﻣﯧږي ﭼﯥ ﭘﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﮐﯥ د هﻐﯥ ﻳﻮﻩ ﺧﺒﺮﻩ‬
‫هﻴڅ ﺧﻮښﻪ ﻧﺸﻮﻩ‪.‬هﻐﻪ دا ﭼﯥ ښځﯥ ﻳﻮ ﻣﯧړﻩ ﭘﺮﯦږدي او ﺑﻞ ﮐﻮي‪.‬د ﻳﻮﻩ ښځﯥ‬
‫ﭼﯥ ﺑﻪ ﻟﻪ ﺧﺎوﻧﺪﻩ زړﻩ ﺗﻮر ﺷﻮ ﻧﻮ واﻟﻲ ﺗﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺧﻮاﺳﺖ وﮐړو ﭼﯥ دا ﺧﻠﻊ‬
‫اﺧﻠﻲ ‪.‬واﻟﻲ ﺑﻪ دا وﻣﻨﻞ ‪،‬ښځﯥ ﺑﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ وادﻩ وﮐړو داﺳﯥ ﺑﻪ ﻳﻮې ښځﯥ درې‬
‫څﻠﻮر او ان ﭘﻨځﻪ ﻣﯧړوﻧﻪ ﮐړي او ﭘﺮې اﯦښﻲ وو‪ .‬ﭘﺮ ﻳﻮﻩ ﺑﻠﻪ ﺧﺒﺮﻩ ﭼﯥ د‬
‫هﻐﯥ اﻋﺘﺮاض وو هﻐﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ د ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ او د ﻣﮑﯥ د ښﺎرﺑﺪ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫وﻩ‪.‬ښﺎر ﻟﻪ ﮔﺪاﮔﺮو او ﻟﻪ هﻐﻮ ﺧﻠﮑﻮ ډﮎ وو ﭼﯥ د هﻨﺪ ﻟﻪ ﻟﻮﻳﯥ وﭼﯥ‬
‫ورﻏﻠﻲ وو‪ .‬ﭘﻪ دوى ﮐﯥ ﻣﻌﻴﻮب‪،‬ﺷﻞ ﺷﻮټ‪،‬ﻏﻠﻪ او داﺳﯥ ﮐﺴﺎن ﺷﺎﻣﻞ وو ﭼﯥ‬
‫ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻣﻠﮑﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﻳﯥ ځﺎى ﻧﻪ ﻟﺮﻟﻰ‪.‬‬
‫ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ د ﺣﺞ اداﮐﻮﻟﻮ وروﺳﺘﻪ ﺑﯧﺮﺗﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ورﺳﯧﺪﻩ‪.‬دې ټﻮل ﺳﻔﺮ‬
‫ﻳﻮوﻟﺲ ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ واﺧﻴﺴﺘﯥ‪.‬او ددې ﭘﻪ ﻏﯧﺮﻣﻮﺟﻮدﮔﻲ ﮐﯥ ددې ﻟﻮر ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن‬
‫ﺑﯧﮕﻢ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭼﺎرې ﭘﺮ ﻣﺦ ﺑﻴﻮﻟﯥ‪.‬‬
 ‫‪٧‬‬ ‫ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ‬
‫دا د ‪ ١٨٥٤‬ﮐﺎل وو او ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻟﺨﻮا د ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻮ او د‬
‫دﻳﻨﻲ اﺳﺘﺎداﻧﻮ ډﯦﺮ هﺮﮐﻠﻰ ﮐﯧﺪو‪.‬د هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻟﻪ ﮔﻮټ ﮔﻮت ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻠﮏ هﻠﺘﻪ د‬
‫ﮐﺎرروزﮔﺎر ﻣﻮﻧﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ورﺗﻠﻞ‪.‬هﻐﻪ وﺧﺖ د ﺑﺮﯦﻠﯥ ﻳﻮ ‪ ١٧‬ﮐﻠﻦ ځﻮان ﺳﻴﺪ‬
‫ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ﮐډﻩ وﮐړﻩ‪.‬ددﻩ ﭘﻼر ﭘﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺷﻴﻴﻌﻪ وو‪.‬ﺧﻮ ﻳﻮ وﺧﺖ‬
‫ﻳﯥ اﻋﻼن ﮐړى وو ﭼﯥ دى ﻟﻪ ﺷﻴﻴﻌﻪ ﻣﺴﻠﮑﻪ ﺳﻨﻲ ﻋﻘﻴﺪې ﺗﻪ اوښﺘﻰ دى‪.‬‬
‫هﻤﺪا وو ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ د ﭘﻴﻨځﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ ﻳﺘﻴﻢ ﺷﻮ ﻧﻮ د ﺧﭙﻞ‬
‫ﭘﻼر ﻟﻪ وراﺛﺘﻪ ﻣﺤﺮوم ﮐړى ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎ ددﻩ ﮐﻮﻧډې ﻣﻮر ﺻﺪﻳﻖ ډﯦﺮﭘﻪ ﺳﺨﺘﻮ او ﺧﻮارو راﻟﻮى ﮐړ‪.‬هﻐﻪ د ﻋﺮﺑﻲ او‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ ژﺑﯥ ﻟﻪ زدﮐړې ﺳﺮﻩ د ﻗﺮﺁن او ﺣﺪ ﻳﺚ ﻋﻠﻢ هﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﮐړو‪.‬دى ﭼﯥ‬
‫د روزﮔﺎر ﻣﻮﻧﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ورﺳﯧﺪوو ﻧﻮ هﻠﺘﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړي ﺳﺮ ﮐﯥ د‬
‫ﺧﻮﺷﺒﻮى )ﻋﻄﺮ( ﭘﻪ ﺧﺮڅﻮﻟﻮ ﻻس ﭘﻮرې ﮐړو‪.‬ﻟﻪ دې ﺳﺮﻩ ﺳﺮﻩ ﺑﻪ هﻐﻪ د‬
‫ﺟﻤﻌﯥ ورځ ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ﻳﺎ ﺑﻞ ﺟﻮﻣﺎت ﮐﯥ ﺧﻄﺒﻪ هﻢ ورﮐﻮﻟﻪ‪ .‬ﭘﻪ ﺧﻄﺒﻪ ﮐﯥ ﺑﻪ ﻳﯥ‬
‫د ﺣﻨﻔﻲ ﻋﻘﻴﺪې ﭘﺮ ﺿﺪ ﺧﺒﺮې ﮐﻮﻟﯥ او ډﯦﺮ ژر ﺧﻠﮑﻮ د وهﺎﺑﻲ ټﺎﭘﻪ ورﺑﺎﻧﺪې‬
‫وﻟﮕﻮﻟﻪ‪.‬دى د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﻴﮕﻢ ﻟﺨﻮا ﭘﻪ ‪ ١٨٥٧‬ﮐﺎل ﮐﯥ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ وﺷړل‬
‫ﺷﻮ‪.‬ﻋﺎﻣﻪ ﺧﺒﺮﻩ دا ﮐﯧﺪﻩ ﭼﯥ دﻩ ﻟﻪ ﻳﻮﻩ ﻣﻮﻟﻮي ﺳﺮﻩ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﭘﻴﺪا ﮐړى وو‬
‫ﺧﻮﭘﻪ ﻧﻮاﺑﯥ ﮐﻮرﻧۍ ﮐﯥ وﻳﻞ ﮐﯧﺪﻩ ﭼﯥ ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ډﯦﺮ ژر ﭘﻪ دې ﭘﻮﻩ‬
‫ﺷﻮﻩ ﭼﯥ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ښﻪ ارادې ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬او ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﻣﺬهﺒﻲ ﺷﺮ‬
‫راﭘﻮرﺗﻪ ﮐﻮي‪.‬‬
‫ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ د وﺗﻮ وروﺳﺘﻪ د ﭘښﺘﻨﻮ ﻳﻮﻩ ﺑﻞ رﻳﺎﺳﺖ ټﻮﻧﮏ ﺗﻪ ﻣﺨﻪ‬
‫ﮐړﻩ‪.‬ﺧﻮ ډﯦﺮ ژر د ‪ ١٨٥٧‬ﮐﺎل د ﻣﻰ ﻏﺪر ﻳﺎ د ﺧﭙﻠﻮاﮐﻰ ﭘﺎڅﻮن ﭘﯧﻞ ﺷﻮ‪.‬او‬
‫وﻳﯥ ﻟﻴﺪل ﭼﯥ هﻠﺘﻪ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ د ﺧﻠﮑﻮ د راﭘﻮرﺗﻪ ﮐﯧﺪو څﻪ اﻣﮑﺎن‬
‫ﻧﻪ وو ﻧﻮدى ﻗﻨﻮج ﺗﻪ وﻻړو‪.‬ددﻩ ﻣﻮر او ﺧﻮر هﻐﻪ وﺧﺖ ﭘﻪ ﻗﻨﻮج ﮐﯥ‬
‫اوﺳﯧﺪل‪.‬د ﻏﺪر ﭘﻪ دې ﮐﺎل او ورﺳﺘﻪ هﻢ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﮐﺎر روزﮔﺎر ﻧﺸﻮ‬
‫ﻣﻮﻧﺪﻟﻰ‪.‬ﻧﻮ ﻳﻮ واري ﺑﻴﺎ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ وﻻړو او دا ځﻠﻲ ﻳﯥ ﻣﻮﻟﻮي ﺟﻤﺎل اﻟﺪﻳﻦ‬
‫وﻟﻴﺪو ﭼﻲ د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ د ﻟﻮر ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن اﺳﺘﺎد هﻢ وو‪.‬ﻣﻮﻟﻮي ﻧﻮاﺑﯥ ﺗﻪ د‬
‫هﻐﻪ ﺳﻔﺎرش وﮐړو او ﭘﻪ ﺧﭙﻞ دﻓﺘﺮ ﮐﯥ ﻳﯥ د ﻣﻨﺸﻲ ﮐﺎر ورﺗﻪ‬
‫وﺳﭙﺎرﻟﻮ‪.‬ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ هﻐﻪ ﺗﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﻴﮑﻠﻮ دﻧﺪﻩ ورﮐړﻩ او ددې‬
‫ﮐﺎر ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ورﺗﻪ ﭘﻴﺴﯥ هﻢ ورﮐړې‪.‬ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ډﯦﺮ ژر ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻮر او‬
‫ﺧﻮر هﻢ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ راوﺳﺘﻞ‪.‬او ﻳﻮ ﮐﺎل وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ‪ ١٨٦٠‬م ﮐﯥ ﻣﻮﻟﻮي ﺟﻤﺎل‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﺸﺮﻩ ﻟﻮر ﭼﯥ ﮐﻮﻧډﻩ وﻩ او اوﻻدوﻧﻪ ﻳﯥ ﻟﺮل او ﻟﻪ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ‬
‫ﻧﻪ ‪ ١١‬ﻳﻮﻟﺲ ﮐﺎﻟﻪ ﻣﺸﺮﻩ وﻩ ورﺗﻪ ﭘﻪ ﻧﮑﺎح ﮐړﻩ‪ .‬ﭘﺪې وادﻩ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ د‬
‫ﺧﭙﻞ راﺗﻠﻮﻧﮑﻲ او ﻟﻪ ﻣﻌﺎش ﻧﻪ ﺑﯥ ﻏﻤﻪ ﺷﻮ‪.‬ددﻩ ﺗﮓ راﺗﮓ د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ‬
‫ﮐﻮرﻧۍ ﺗﻪ هﻢ زﻳﺎت ﺷﻮ‪.‬او د ﺧﭙﻞ ﺧﺴﺮ ﻟﻪ ﺑﺮﮐﺘﻪ ﻳﯥ ډﯦﺮ ژر ژر د اداري‬
‫ﮐﺎروﻧﻮ ﻟﻮړو ﻋﻬﺪو ﺗﻪ ځﺎن ورﺳﻮﻟﻮ‪.‬ددﻩ ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻟﻮﻳﻪ ﮐﺎﻣﻴﺎﺑﻲ د ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن‬
‫ﺑﯧﮕﻢ اﺳﺘﺎد ﻣﻘﺮرﯦﺪل وو‪.‬دﺷﺎهﺠﻬﺎن ﻟﻮر ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن اوس د ﺷﭙږو ﮐﺎﻟﻮ‬
‫وﻩ‪.‬ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﭼﯥ ﺣﺞ ﺗﻪ ﺗﻠﻠﯥ وﻩ ﻧﻮ ﭘﻪ ټﻮل ﺳﻔﺮ ﮐﯥ ﻳﯥ د ﺑﯧﻼ ﺑﯧﻠﻮ‬
‫ځﺎﻳﻮﻧﻮ ﺣﺎل ﭘﻪ ﻟﻴﮏ ﮐﯥ ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻤﺴۍ ﺗﻪ وﻟﻴﮑﻠﻮ‪.‬ﺷﭙږ ﮐﻠﻨﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﻪ د‬
‫ﺧﭙﻠﯥ ﻧﻴﺎ )اﻧﺎ( ﻟﻴﮑﻮﻧﻮ ﺗﻪ ځﻮاﺑﻮﻧﻪ هﻢ ﻟﻴﮑﻞ‪.‬دا د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﺗﺮ ﺳﻴﻮري او‬
‫روزﻧﯥ ﻟﻪ ﭘﺮوﮔﺮام ﺳﺮﻩ ﺳﻢ ﺗﺮﺑﻴﻴﻪ ﮐﯧﺪﻩ‪.‬‬
‫د هﻨﺪوﺳﺘﺎن د ډﯦﺮو ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻮ ﮐﻮرﻧﻴﻮ دا دود وو او ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ځﺎﻳﻮﻧﻮ ﮐﯥ دا دود‬
‫اوس هﻢ ﺳﺎﺗﻞ ﺷﻮى دى ﭼﯥ ښځﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر ﻳﺎ د زوى ﻣﺸﺮ اوﻻد ﻟﮑﻪ‬
‫دﺧﭙﻞ اوﻻد ﻏﻮﻧﺪې ﻟﻮﻳﻮي‪ .‬ﭘﻪ هﻐﻮ ورځﻮ ﮐﯥ ﭼﯥ ﺟﻴﻨﮑۍ ﺑﻪ ډﯦﺮ ې وړې‬
‫ودﯦﺪې‪.‬ﻧﻮ ﭘﻪ دې ﻻرﻩ ﺑﻪ هﻐﻮ ى د ﻣﺎﺷﻮم د ﺳﻤﺒﺎﻟﻮﻟﻮ او د هﻐﻪ ﻟﻪ ﺳﺎﺗﻨﯥ ﺑﯥ‬
‫ﻏﻤﻪ وى‪.‬ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ د ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ روزﻧﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﮐﻮﻟﻪ‪.‬ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ‬
‫د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر او ﻧﻴﺎ ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ ډﯦﺮ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ ﻃﺒﻴﻌﻴﺖ ﻟﺮﻟﻮ‪.‬د هﻐﯥ ﮐﺎﻟﻲ ﭘﺘﺮي‬
‫ﺧﻮښﯧﺪل‪.‬د ژوﻧﺪ ښﺎﻳﺴﺘﻪ ﺷﻴﺎن ﺑﻪ ﻳﯥ ﺳﺘﺎﻳﻴﻞ‪.‬د هﻐﯥ ﺧﺎوﻧﺪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻟﻪ هﻐﯥ‬
‫ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ ډﯦﺮ ﻟﻮى وو اودا هﻢ د هﻐﯥ د ﻧﺎ اراﻣۍ ﻳﻮ ﺳﺒﺐ وو‪.‬ﺑﻠﺨﻮا‬
‫ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ژوﻧﺪ ﮐﯥ د ﺳﺨﺖ ډﻳﺴﻴﭙﻠﻴﻦ ﺧﺎوﻧﺪﻩ وﻩ‪.‬او ﻟﻪ ﺣﺞ ﻧﻪ ﭼﯥ‬
‫ﺑﯧﺮﺗﻪ راﻏﻠﻪ ﻧﻮ د ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻤﺴۍ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د راﺗﻠﻮﻧﮑﻲ ﭘﻪ اړﻩ ﻳﯥ ﻓﮑﺮ‬
‫ﺷﺮوع ﮐړى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٨٦٧‬م ﮐﯥ اﻣﺮاﻟﺪوﻟﻪ )ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺤﻤﺪ(د ﺣﺞ ﻟﭙﺎرﻩ وﻻړ ﺧﻮ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺑﯧﺮﺗﻪ د‬
‫ﻣﺼﺮ ﻟﻪ ﻻرې ﭘﻪ ﺑﯧړۍ ﮐﯥ راﺗﻠﻮ ﻧﻮ ﻧﺎروﻏﻪ ﺷﻮ او ﻟږ ورځﯥ وروﺳﺘﻪ ﻣړ‬
‫ﺷﻮ‪.‬د هﻐﻪ ﻣﺮگ د ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﻟﭙﺎرﻩ دوﻣﺮﻩ داﻧﺪﯦښﻨﯥ او ﺧﭙﮕﺎن وړ ﻧﻪ وو‬
‫څﻮﻣﺮﻩ ﭼﯥ د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻟﭙﺎرﻩ وو‪.‬ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ ځﻮاﻧﻪ ځﻮاﻧۍ ﮐﻮﻧډﻩ‬
‫ﺷﻮﻩ او ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﺗﻪ ﻳﻮ واري ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﮐﻮرﻧۍ ﮐﯥ دﻧﻨﻪ ﺳﺎزﺷﻮﻧﻪ ﺟﻮړ‬
‫ﺷﻮل‪.‬ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ د ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ ﮐړو وړو دوﻣﺮﻩ ﺧﻮﺷﺎﻟﻪ ﻧﻪ‬
‫وﻩ‪.‬هﻐﻪ اوس د اووﻳﺸﺘﻮ )‪ (٢٧‬ﮐﺎﻟﻮ وﻩ‪ ٣٣.‬ﮐﻠﻦ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ د هﻐﯥ اﺳﺘﺎد‬
‫وو ﭼﯥ ﻋﺮﺑﻲ او ﻓﺎرﺳﻲ ﻟﻮړې زدﮐړې ﻳﯥ ﺗﺮې ﮐﻮﻟﯥ‪.‬دوى د ﺳﺒﻖ ﻧﻪ‬
‫ﻋﻼوﻩ ﭘﻪ ﺷﻌﺮ او ادﺑﻴﺎﺗﻮ هﻢ ﺧﺒﺮې ﮐﻮﻟﯥ‪.‬او ﭘﻪ ﻧﻮاﺑﯥ ﮐﻮرﻧۍ ﮐﯥ داﺳﯥ‬
‫ﮔﻨﮕﻮﺳﯥ ﺧﻮرې ﺷﻮې ﭼﯥ دوى د درس ﭘﺮ وﺧﺖ ﻧﻮﮐﺮاﻧﯥ ﻟﻪ هﻐﻪ ځﺎﻳﻪ‬
‫وﺑﺎﺳﻲ‪ .‬د ﮐﻮرﻧۍ د ﻣﻼزﻣﺎﻧﻮ ﻟﺨﻮادا ﺧﺒﺮﻩ هﻢ وﺷﻮﻩ ﭼﯥ ﻳﻮځﻠﻲ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ‬
‫دا ښﻪ ووهﻠﻪ او ﭘﻪ ﮐﻮټﻪ ﮐﯥ ﻳﯥ ﺑﻨﺪﻩ ﮐړﻟﻪ‪.‬ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ دې هﻢ ښﻪ ﭘﻮهﯧﺪﻩ‬
‫ﮐﻪ د هﻐﯥ ﻟﻮر ښﻪ واﮐﻤﻨﻪ ﻧﻪ ﺷﻮﻩ ﻧﻮ ﻟﻤﺴۍ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺑﯥ واﮐﻪ ﺷﻲ‪.‬د دوﺳﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ ﮐﻮرﻧۍ ﮐﯥ د هﻐﯥ ورﯦﺮوﻧﻮ او ﻧﻮرو ځﻮاﻧﺎﻧﻮ اوس هﻢ د ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫واﮐﻤﻨﻲ ﻏﻮښﺘﻠﻪ‪.‬او ﺗﻞ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺳﺎزﺷﻮﻧﻪ ﮐﻮل‪.‬د دوى د ﺧﻄﺮ د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ ﺧﺎﻧﺪاﻧﻪ ﺑﻬﺮ ﭘﻪ ﻳﻮﺳﻔﺰو او ﭘﯧﺮوزﺧﯧﻠﻮ ﮐﯥ د ﻳﻮﻩ ﻣﻨﺎﺳﺐ هﻠﮏ‬
‫ﻟټﻮن ﭘﯧﻞ ﮐړى و‪.‬او ﭘﻪ دې ﻟړ ﮐﯥ هﻐﯥ د ﻟﻮهﺎري د ﺳﺮدارﺟﻼل ﺧﺎن‬
‫ﮐﻮرﻧۍ ﺗﻪ ﺧﭙﻞ ﻳﻮ وزﻳﺮ ورواﺳﺘﺎوۀ‪.‬دا هﻐﻪ ﮐﻮرﻧۍ وﻩ ﭼﯥ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﭘﮑﯥ ﭘﻨﺎﻩ اﺧﻴﺴﺘﯥ وﻩ‪ .‬ﭘﻪ ‪١٨٦٦‬م ﮐﯥ د ﺁﮔﺮې ﭘﻪ درﺑﺎر ﮐﯥ ﻟﻪ ﮔډون وروﺳﺘﻪ‬
‫ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ د اورﮐﺰو ځﻴﻨﯥ ځﻮاﻧﺎن اﮔﺮې ﺗﻪ راوﺑﻠﻞ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻳﯥ ووﻳﻨﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دوى ﮐﯥ ﻳﻮﻩ ﮐﻮﻧډﻩ ﻣﺤﻤﺪي ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ‪ ١٧‬ﮐﻠﻦ زوى اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﺧﺎن‬
‫ﺳﺮﻩ ورﻏﻠﻪ‪ .‬د اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻲ ښﻪ ﺗﺮﺑﻴﯥ ﭘﺮ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ اﻏﯧﺰوﮐړو ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪي ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ دوو اوﻻدوﻧﻮ اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻲ او ﭼﻨﺪا ﺑﻲ ﺳﺮﻩ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ﮐډﻩ‬
‫وﮐړﻩ‪.‬د هﻐﯥ ﭘﻪ ﮐﻮرﻧۍ ﮐﯥ داﺳﯥ څﻮﮎ ﺳړى ﻧﻪ وو ﭼﯥ د هﻐﯥ واﮐﻤﻨۍ ﺗﻪ‬
‫ﻳﯥ ﺧﻄﺮ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﮐړى واى‪.‬ﻟﻪ اﮔﺮې ﻧﻪ ﺑﯧﺮﺗﻪ د راﺗﻠﻮ ﺳﺮﻩ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ‬
‫ﻧﺎروﻏﻪ ﺷﻮﻩ او دوﻩ ﮐﺎﻟﻪ وروﺳﺘﻪ د ‪ ٥٠‬ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ ﻣړﻩ ﺷﻮﻩ‪.‬دا ﺗﺮ‪٢١‬‬
‫ﮐﺎﻟﻮ ﭘﻮرې د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻧﻮاﺑﻪ وﻩ‪.‬‬
‫ددې د ﻣړﻳﻨﯥ اووﻟﺲ ورځﯥ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ‪ ١٨٦٨‬م ﮐﺎل ﮐﯥ ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ‬
‫دوﻳﻢ ځﻞ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻧﻮاﺑﻪ اﻋﻼن ﺷﻮﻩ‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ دا اﻋﻼن هﻢ وﺷﻮ‬
‫ﭼﯥ ﻟﺲ ﮐﻠﻨﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﺑﻪ ددې ځﺎى ﻧﺎﺳﺘﯥ وي‪.‬ﺷﺎهﺠﻬﺎن د ‪٣٠‬‬
‫ﮐﺎﻟﻮ وﻩ ‪،‬ددې ﺧﺒﺮې اﻣﮑﺎن وو ﮐﻪ هﻐﯥ دوﻳﻢ وادﻩ وﮐړو اوو زوى ﻳﯥ وﺷﻮ‬
‫ﻧﻮ د اﻧﮕﺮﯦﺰ او د اﺳﻼﻣﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺮ ﻣﺨﯥ ﺑﻪ د هﻐﯥ ځﺎى ﻧﺎﺳﺘﻰ وي‪.‬ﺧﻮ‬
‫ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ د ﻣﺮگ ﻧﻪ وړاﻧﺪې ﻟﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ دا ژﻣﻨﻪ اﺧﻴﺴﺘﯥ وﻩ ﭼﯥ د هﻐﯥ‬
‫ﻟﻤﺴۍ ﺑﻪ راﺗﻠﻮﻧﮑﯥ ﺣﮑﻤﺮاﻧﻪ وي‪.‬دوﻳﻤﻪ دا ﭼﯥ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ د‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل واﮎ دې ﭘﻪ اورﮐﺰو ﮐﯥ ﭘﺎﺗﯥ وي‪.‬هﻤﺪا وﺟﻪ وﻩ ﭼﯥ هﻐﯥ د ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﺟﻬﺎن ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮاورﮐﺰى ﭘښﺘﻮن ﻏﻮرﻩ ﮐړى و‪.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﻧﻮاﺑﻪ ﺷﻮﻩ ﻧﻮ هﻐﯥ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﺧﭙﻞ ﻣﺸﺮ ﻣﻨﺸﻲ اﻋﻼن‬
‫ﮐړو‪.‬او ﭘﻪ دې ﺗﻮﮔﻪ ﺑﻪ دوى دواړو ﻳﻮ ﺑﻞ ﺳﺮﻩ ﻟﻴﺪل‪.‬ﺷﺎهﺠﻬﺎن اوس دﻩ ﺗﻪ د‬
‫ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﭘﺮ ځﺎى د ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﺣﺎن ﻧﻮم اﺧﻴﺴﺘﻮ‪.‬ﻣﺎﻧﺎ ﻳﯥ دا وﻩ ﭼﯥ دى‬
‫د ﻳﻮﻩ ﭘښﺘﻮن ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ وروښﺎﻳﻲ‪ .‬اوس د هﻐﯥ ﭘﺮ ﺳﺮ د ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﻏﻮﻧﺪې‬
‫ﻣﻮر هﻢ ﻧﻪ وﻩ ﭼﯥ ددې ﮐړﻩ وړﻩ وڅﺎري‪.‬دا څﺮﮔﻨﺪﻩ وﻩ ﭼﯥ د ﺷﺎهﺠﻬﺎن‬
‫ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﺳﺮﻩ ﻣﻴﻨﻪ وﻩ او ﺧﭙﻠﻪ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ د هﻐﯥ اﺣﺴﺎﺳﺎت او‬
‫ذهﻦ دواړﻩ ﭘﻪ ﻻس ﮐﯥ ﻧﻴﻮﻟﻲ وو‪.‬‬
‫د ﺧﭙﻠﯥ ﻧﻮاﺑۍ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړﻳﻮ څﻠﻮر ﮐﺎﻟﻮ ﮐﯥ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﻪ ﮐﺎرووﻧﻮ‬
‫ﮐﯥ ښﻪ ﭘﻪ ﻟﯧﻮاﻟﺘﻴﺎ ﺑﺮﺧﻪ اﺧﻴﺴﺘﻪ‪.‬د ﻣﺎﻟﻴﻮ اﻧﺘﻈﺎم ﻳﯥ ښﻪ ﮐړو د ﭘﻮﻟﻴﺲ او‬
‫ﭘﻮﺳټﯥ ﺳﻴﺴټﻢ ﻳﯥ ښﻪ ﭘﺮ ﻣﺦ ﻳﻮ وړ‪.‬د ﺳﭙﺮو ﭘﻮځﻴﺎﻧﻮ ﻣﻌﺎش ﻳﯥ زﻳﺎت ﮐړى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺑﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﺮې ﭘﺮﺗﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﺗﻪ ورﺗﻠﻪ او د ﺧﻠﮑﻮ ﻟﻪ ﺣﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ځﺎن‬
‫ﺧﺒﺮاوﻩ‪.‬ددې ﭘﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺧﺎورﻩ ﮐﭻ ﺷﻮﻩ او ﺳﺮﺷﻤﯧﺮﻧﻪ ﻳﯥ‬
‫وﮐړﻩ‪.‬ﭼﯥ ﻟﻪ دې ﺣﺴﺎﺑﻪ هﻠﺘﻪ ‪) ٧٢٤٠٠٠‬اوﻩ ﻟﮑﻪ څﻠﻮروﻳﺸﺖ زرﻩ(ﺧﻠﮏ‬
‫اوﺳﯧﺪل‪.‬اوو داﭘﻪ داﺳﯥ ﺣﺎل ﮐﯥ وﻩ ﭼﯥ هﻠﺘﻪ د څﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺳﻮﮐړى او‬
‫ﻳﻮواري د ﻃﺎﻋﻮن وﺑﺎ ډﯦﺮ ﺧﻠﮏ ﻣړﻩ ﮐړي اوﺑﯥ ﺷﻤﯧﺮﻩ ﻧﻮرو ﻟﻪ دې ځﺎﻳﻪ‬
‫ﮐډې ﮐړې وې ‪.‬‬
‫د وﭼﮑﺎﻟۍ ﻟﻪ ﮐﺒﻠﻪ د ﻣﺰﮐﯥ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻢ ﺷﻮى وو‪.‬هﻤﺪا وﺟﻪ وﻩ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫ﮐﯥ د اﭘﻴﻤﻮ ﮐﺮ ﺗﻪ اﺟﺎزﻩ ورﮐړل ﺷﻮﻩ‪.‬ﺧﻮ ورو ورو ددې ﻧﻮاﺑۍﮐﻠﺘﻮر هﻢ ﭘﻪ‬
‫ﺑﺪﻟﯧﺪو ﺷﻮ‪.‬ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺷﺎﻋﺮﻩ وﻩ ‪،‬ﺁرټ ‪،‬ادﺑﻴﺎت او ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻳﯥ‬
‫ﺧﻮښﯧﺪﻟﻪ‪.‬هﻐﻪ درﺑﺎر ﭼﯥ ورﺗﻪ ﻳﻮاځﯥ ﻋﺎﻟﻤﺎن او ﻣﺬهﺒﯥ ﺧﻠﮏ ﺗﻠﻞ‪.‬اوس د‬
‫ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ‪،‬ﻟﻴﮑﻮاﻻﻧﻮ‪،‬اﻧځﻮرﮔﺮو او ﺳﻨﺪرﻏﺎړو ﺗﮓ راﺗﮓ ﭘﮑﯥ زﻳﺎت ﺷﻮ‪.‬ﺷﺎﻩ‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻪ د دوى ﭘﻪ ﺗﺨﻠﻴﻖ اﻧﻌﺎﻣﻮﻧﻪ او ﻣﺰﮐﯥ ورﻟﻪ ورﮐﻮﻟﯥ‪.‬‬
‫د ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﻟﻮر د ﻟﺴﻮ ﮐﺎﻟﻮ د وړوﮐﻲ ﻋﻤﺮ ﻧﻪ ﺧﭙﻠﻪ روزﻧﺎﻣﭽﻪ ﻟﻴﮑﻠﻪ‪.‬او ﻳﻮ‬
‫ځﺎى ﻟﻴﮑﻲ ﭼﯥ د ﻧﻴﺎ)ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ(د ﻣړﻳﻨﯥ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﭼﯥ ﻳﯥ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر‬
‫ﺳﺮﻩ ژوﻧﺪ ﭘﯧﻞ ﮐړو ﻧﻮ ددې ورځﻨۍ ﻣﻬﺎل وﯦﺶ ﭼﯥ ﭘﺨﻮا ټﺎﮐﻞ ﺷﻮى وو‬
‫اوس ﻧﻴﻤﺎﻳﻲ ﺗﻪ راوﻟﻮﯦﺪو‪.‬‬
‫د ﺳﮑﻨﺪر ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﻟﭙﺎرﻩ دا ﻣﻬﺎل وﯦﺶ ټﺎﮐﻞ‬
‫ﺷﻮى وو‪.‬‬

‫ﺳﻬﺎر ﻟﻪ ﭘﻴﻨځﻮ ﻧﻪ ﺗﺮ ﺷﭙږوﺑﺠﻮ____ ازادﻩ هﻮا ﮐﯥ ورزش‬

‫_________ دﻗﺮﺁن زدﮐړﻩ‬ ‫اﺗﻮ ﻧﻪ ﺗﺮ ﻟﺴﻮ ﺑﺠﻮ‬
‫دوﻟﺲ ﻧﻪ ﺗﺮ ﻳﻮې ﺑﺠﯥ ________ ﺧﻄﺎﻃﻲ او ﻟﻴﮑﻨﻪ‬
‫__________ اﻧﮕﺮﯦﺰي درﺳﻮﻧﻪ‬ ‫درﻳﻮ ﻧﻪ ﺗﺮ څﻠﻮرو‬
‫څﻠﻮرو ﻧﻪ ﭘﻴﻨځﻮ ﺑﺠﻮ ﭘﻮرې _______ ﺣﺴﺎب‬
‫ﭘﻴﻨځﻮ ﻧﻪ ﺗﺮ ﺷﭙږو ﺑﺠﻮ _________ ﭘښﺘﻮ او د ﺗﻮرې ﺗﺮﺑﻴﻴﻪ د ﺁس‬
‫ﺳﭙﺮﻟﻰ‬
 ‫ﺧﻮ ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ دا ﻣﻬﺎل وﯦﺶ ﺑﺪل ﮐړو‪.‬‬
‫ﺳﻬﺎر ﻟﻪ اوو ﺑﺠﻮ ﻧﻪ ﺗﺮ ﻧﻬﻮ ____ دﻗﺮﺁن درس‬
‫د ﻏﺮﻣﯥ ﻟﻪ دوو ﻧﻪ ﺗﺮ څﻠﻮرو _____ د ﺳﺮﮐﺎري اﺳﻨﺎدو ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ورﭘﺴﯥ‬
‫ټﻮل وﺧﺖ د ﺗﻔﺮﻳﺢ ﻟﭙﺎرﻩ‬

‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﻟﻪ وړوﮐﻲ ﻋﻤﺮﻩ ﻟﻴﺪل ﭼﯥ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ددې ﭘﺮ ﮐﻮﻧډې ﻣﻮر‬
‫څﻮﻣﺮﻩ اﻏﯧﺰ ﻟﺮي‪.‬او دا ﻳﯥ هﻢ اﺣﺴﺎس ﮐړى وو ﭼﯥ د هﻐﻪ ﻟﻪ ﮐﺒﻠﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ‬
‫ﺧﺪﻟﯥ ﻣﻮر ﺳﺮﻩ واټﻦ او ﻟﺮﯦﻮاﻟﻰ ﭘﻴﺪا ﺷﻮى وو‪.‬د دوس ﭘﻪ ﺳﺮﮐﺎري‬
‫اﺳﺘﻮﮔﻨځﻲ ﮐﯥ د ﺷﻌﺮوﺷﺎﻋﺮۍ او ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﭘﻪ ﻣﺤﻔﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﺑﻪ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ‬
‫هﺮو ﻣﺮو ﻣﻮﺟﻮد وو‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪١٨٧١‬م ﮐﺎل ﮐﯥ ﭼﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د دﯦﺎرﻟﺲ ﮐﺎﻟﻮ وﻩ هﻐﯥ د ﻗﺮﺁن ﮐﺮﻳﻢ‬
‫زدﮐړﻩ ﭘﺎى ﺗﻪ ورﺳﻮﻟﻪ او ﻟﻪ رواج ﺳﺮﻩ ﺳﻢ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ د ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫د ﻧﺸﺮح ﻣﺤﻔﻞ ﺟﻮړﮐړو ‪.‬او ﺗﺮ څﻠﻮﯦښﺘﻮ ورځﻮ ﭘﻮرې ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ددې‬
‫ﺧﻮﺷﺎﻟﻲ وﻟﻤﺎﻧځﻞ ﺷﻮﻩ‪.‬‬
‫ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﻟﻪ هﻐﯥ ورځﯥ راهﻴﺴﯥ ﭼﯥ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﭘﻪ رﺳﻤﻲ ﺗﻮﮔﻪ ﻧﻮاﺑﻪ‬
‫ﺷﻮﻩ‪.‬ﻗﺪرت ﺗﻪ د رﺳﯧﺪو ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﻻس وﭘښﯥ وهﻠﯥ‪.‬ددﻩ ﻟﻮﻣړى ﮐﺎر دا وو‬
‫ﭼﯥ ﺧﭙﻞ ﺧﺴﺮ ﻣﻮﻟﻮي ﺟﻤﺎل اﻟﺪﻳﻦ ﻳﯥ ﻟﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﻲ ﮐﺎروﻧﻮ ﻟﺮې ﮐړو‪ .‬ﭘﻪ‬
‫ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﻳﯥ دوﻣﺮﻩ اﻏﯧﺰ ﭘﯧﺪا ﮐړو ﭼﯥ ځﺎن ﻳﯥ ﻣﺪاراﻟﻤﻬﺎم )ﻣﺸﺮ‬
‫وزﻳﺮ(ﮐړو‪.‬ﻋﺠﻴﺒﻪ ﺧﺒﺮﻩ دا وﻩ ﭼﯥ د ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ ذﮐﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ ددې هﺮ‬
‫څﻪ ﻣﻼﺗړ ﮐﺎوۀ‪.‬هﻐﻪ اوس ﭘﻴﻨځﻮس ﮐﻠﻨﻪ وﻩ او ﺧﭙﻞ ﺧﺎوﻧﺪ ﻳﯥ دې ﺗﻪ هڅﺎوﻩ‬
‫ﭼﯥ ﻟﻪ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﺳﺮﻩ وادﻩ وﮐړي‪.‬‬
‫ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ اﺳﺘﺎزي ﻣﯧﺠﺮ اﯦډورډ ﺗﺎﻣﺴﻦ ﺗﻪ ﻳﻮ‬
‫ﭘټ ﺧﺒﺮ ور واﺳﺘﻮﻟﻮ ﭼﯥ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﺟﻨﺴﻲ اړﻳﮑﻮ ﮐﯥ هﻐﻪ‬
‫ﺣﺎﻣﻠﻪ ﮐړﯦﺪﻩ‪.‬او هﻐﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ دې ﻗﺎﻧﻊ ﮐړو ﮐﻪ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ډﯦﺮ ژر ﻟﻪ دﻩ‬
‫ﺳﺮﻩ ﻧﮑﺎح وﻧﻪ ﺗړي ﻧﻮ دا ﺑﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮﻩ ﻟﻮﻳﻪ ﺑﺪﻧﺎﻣﻲ وي‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ‬
‫دا ﺧﺒﺮﻩ وﻣﻨﻠﻪ او د دوى اﺳﺘﺎځﻲ ﭼﯥ ﻟﻪ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﺳﺮﻩ وﻟﻴﺪل ﻧﻮ دا‬
‫ﺧﺒﺮﻩ ﻳﯥ ورﺗﻪ وﮐړﻩ ﭼﯥ دهﻐﯥ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﻪ دا ﺑﻬﺘﺮﻩ وي ﭼﯥ ﺑﻞ وادﻩ‬
‫وﮐړي‪.‬ځﮑﻪ ﭼﯥ اﺳﻼم ﮐﯥ د ښځﯥ ﻟﭙﺎرﻩ د دوﻳﻢ وادﻩ اﺟﺎزﻩ ﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻳﺎداﺷﺘﻮﻧﻮ ﮐﯥ ډﯦﺮ ﭘﻪ ﻣﻌﺼﻮﻣﺎﻧﻪ ټﮑﻴﻮ ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻲ 'ﭼﯥ هﻐﯥ‬
‫د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻟﺨﻮا ﻳﻮ ﻟﻴﮏ ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﮐړو ﭼﯥ ورﺗﻪ ﭘﮑﯥ د وادﻩ ﻣﺸﻮرﻩ‬
‫ورﮐړل ﺷﻮې وﻩ‪ .‬دې ﺧﭙﻠﻮ ﺧﭙﻠﻮاﻧﻮ ﮐﯥ وﮐﺘﻞ ﭼﯥ څﻮﮎ دوﻣﺮﻩ ﻋﻠﻢ او‬
‫ﺷﺮاﻓﺖ ﻟﺮي ﭼﯥ ﻟﻪ دې ﺳﺮﻩ د وادﻩ ﮐﻮﻟﻮ وړ وي‪.‬ﻧﻮ دا څﺮﮔﻨﺪﻩ ﺷﻮﻩ ﭼﯥ دا‬
‫ﻣﺤﺘﺮم )ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ( ﻟﻪ ﺗﯧﺮو ﻟﺴﻮﮐﻠﻮﻧﻮ راهﻴﺴﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻮي او‬
‫زﻣﺎ د ﻣﻮرﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﻣﻨﺸﻲ هﻢ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮى وو او ﭘﻪ ټﻮل ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ددﻩ‬
‫ﻏﻮﻧﺪې ﻋﻠﻢ ﻟﻪ هﻴﭽﺎ ﺳﺮﻩ ﻧﻪ وو‪.‬ﻧﻮ ﻣﺎ د ﻗﺮﺁن ﻟﻪ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎﺗﻮ ﺳﺮﻩ ﺳﻢ او د‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮﭘﻪ ﻣﺸﻮرﻩ دا ﻓﻴﺼﻠﻪ وﮐړﻩ ﭼﯥ زﻩ دوﻳﻢ وادﻩ وﮐړم'ﭘﻪ دې ﺑﻪ هﻐﻪ‬
‫ﺷﯧﻄﺎﻧﻲ ﺧﺒﺮې هﻢ ﺧﺘﻤﯥ ﺷﻲ ﭼﯥ زﻩ وﻟﯥ ﻟﻪ ﻳﻮﻩ ﭘﺮدي ﺳړي ﺳﺮﻩ ﻳﻮازې‬
‫ﻳﻤﻪ‪.‬اوودا ﺧﻮ ښﮑﺎرﻩ دﻩ ﭼﯥ زﻩ ﺑﻪ د ﺣﮑﻮﻣﺖ د ﮐﺎروﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﺸﺮ‬
‫وزﻳﺮ ﺳﺮﻩ ﻳﻮاځﯥ ﮐښﯧﻨﻢ‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٨٧١‬ﮐﯥ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﺳﺮﻩ‬
‫وادﻩ وﮐړو ‪.‬او ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﭘﻪ رﺳﻤﻲ ﺗﻮﮔﻪ د ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﺑﯥ اﺧﺘﻴﺎرﻩ‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ وټﺎﮐﻞ ﺷﻮ‪.‬ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ ﻻ ژوﻧﺪۍ وﻩ او اوﻳﺎ ﮐﻠﻨﻪ وﻩ‪.‬هﻐﯥ ﭼﯥ دا‬
‫ﺧﺒﺮ واورﯦﺪو ﻧﻮ ډﯦﺮﻩ ﺳﺨﺘﻪ ﺧﭙﻪ ﺷﻮﻩ‪.‬هﻐﯥ ﻻ ﭘﺨﻮا د ﺷﺎ ﻩ ﺟﻬﺎن او د ﺻﺪﻳﻖ‬
‫ﺣﺴﻦ د اړﻳﮑﻮ ﻣﺨﺎﻟﻴﻔﺖ ﮐﺎوﻩ‪.‬د هﻐﯥ ﮐﺮﮐﻪ او ﻗﻬﺮ ﻻ زﻳﺎت ﺷﻮ‪.‬ﺻﺪﻳﻖ دا‬
‫ﺧﺒﺮﻩ ﻳﺎد وﺳﺎﺗﻠﻪ او د ﻧﻴﺎ او ﻟﻤﺴۍ ﺗﺮ ﻣﻨځ ﻳﯥ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻳﺎﺗﻪ ﮐړﻩ‪.‬‬
‫ﻟﻪ وادﻩ ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ وروﺳﺘﻪ دﻩ ﭘﺮ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﻓﺸﺎر راوړ ﭼﯥ د ﻧﻮاﺑۍ ﻟﻘﺐ دې‬
‫هﻢ ورﺗﻪ ورﮐړل ﺷﻲ او اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ورﺗﻪ ﻧﻮاب واﻻﺟﺎﻩ اﻣﻴﺮاﻟﻤﻠﮏ ﺧﻄﺎب‬
‫ورﮐړو‪.‬ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ دې دوﻣﺮﻩ ﺧﻮﺷﺎﻟﻪ ﺷﻮﻩ ﭼﯥ دى ﻳﯥ ﭘﻪ ﻳﻮﻩ هﺎﺗﻲ‬
‫ﺳﭙﻮر ﮐړ اوو د ﺟﻠﻮس ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﻳﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻻرو ﺗﻪ ووﻳﺴﺘﻠﻮ‪.‬د ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫ﺧﻠﮑﻮ ﻟﻪ هﻐﻪ دوﻣﺮﻩ ﻧﻔﺮت ﮐﻮﻟﻮ ﭼﯥ ﭘﻪ ﮐﻮر ﮐﯧﻨﺎﺳﺘﻞ او هﻴﭽﺎ ﻳﯥ هﺮﮐﻠﻰ‬
‫وﻧﮑړو‪.‬‬
‫ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮﻩ ﻧﺎراﺿﻪ ﺷﻮ او ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﺗﻪ ﻳﯥ ووﻳﻞ ﭼﯥ دا‬
‫د هﻐﯥ د ﺧﭙﻠﻮاﻧﻮ او د ﺑﺮوﮐټ ﭘښﺘﻨﻮﻳﻮ ﺳﺎزش وو‪ .‬هﻐﻪ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﭼﯥ‬
‫د ﺷﻌﺮ وﺷﺎﻋﺮى او د ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﭘﻪ ﻣﺤﻔﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﺑﻪ ﮐﯧﻨﺴﺘﻠﻪ‪.‬او هﻐﻪ ﺻﺪﻳﻖ‬
‫ﺣﺴﻦ ﭼﯥ ﭘﻪ دې ﻣﺤﻔﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﻳﯥ ﺧﭙﻠﻪ هﻢ ﮔډون ﮐﻮﻟﻰ او ﺧﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺗﺮې‬
‫اﺧﻴﺴﺘﻰ ‪،‬اوس د دواړود اﺳﻼم د ﺳﭙﯧڅﻠﻲ دﻳﻦ ﭘﻪ درﻧﺎوي د ﭘﺮدې اوو ﺳﺘﺮ‬
‫ﻓﻴﺼﻠﻪ وﮐړﻩ‪.‬ﻳﺎﻧﯥ دا ﭼﯥ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ اوس ﻟﻪ ﭘﺮدې ﺷﺎﺗﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫ﮐﻮو‪.‬او د ﺧﻠﮑﻮ ﻣﺨﯥ ﺗﻪ ﺑﻪ ﻧﻪ راﺗﻠﻪ‪.‬ﺗﺮ وادﻩ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ ﭼﯥ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ څﻪ‬
‫ډول ژوﻧﺪ ﮐﺎوﻩ ﻟﻪ وادﻩ وروﺳﺘﻪ ورﺗﻪ هﺮ څﻪ ﻋﻴﺐ ښﮑﺎرﻩ ﮐﯧﺪل د ﭘﻮښﺘﻨﯥ‬
‫وړوو‪.‬ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ دې ﮐﺎر ﻟﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﭘﻠﻮﻩ د ﺑﻬﻮﭘﺎل واﮎ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ‬
‫ﺗﻪ وﺳﭙﺎرﻟﻮ‪.‬او د ﮐﻮم واﮎ اﺧﺘﻴﺎر ﻟﭙﺎرﻩ ﭼﯥ د هﻐﯥ ﻣﻮر اوﻧﻴﺎﻧﻴﻤﻪ ﭘﯧړۍ‬
‫وړاﻧﺪې ﻣﺒﺎرزﻩ ﮐړې وﻩ هﻐﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﮐړﻟﻮ‪.‬د ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﭘﻪ ﻟﻤﺴﻮن‬
‫ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﻧﻴﺎ ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ ﺳﺮﻩ هﻢ اﺧﺘﻼف ﭘﯧﺪا ﮐړﻟﻮ‪،‬ﺗﺮ دې ﺣﺪﻩ‬
‫ﭼﯥ هﻐﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﮐﻮر ﺗﻪ ﻧﻪ راﺑﻠﻠﻪ‪.‬او ﮐﻠﻪ ﭼﯥ د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن وادﻩ وو ﻧﻮ‬
‫هﻐﯥ ﺗﻪ ﻳﯥ اﺟﺎزﻩ ورﻧﮑړﻩ ﭼﯥ ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻤﺴۍ ﺗﻪ ﺳﻮﻏﺎت راوړي‪.‬‬
‫ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻣﻬﻤﻪ ﺧﺒﺮﻩ دا وﻩ ﭼﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل اورﮐﺰي ﭘښﺘﺎﻧﻪ د ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﻟﻪ‬
‫ﻏﺮورﻩ او د هﻐﻪ ﻟﻪ ﻓﻴﺼﻠﻮ ﭘﻪ ﻋﺬاب وو‪،‬ﺧﻮ د هﻐﻪ د ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ‬
‫ﻟﻮى ﮔﻮزار د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ژوﻧﺪ وو ﭼﯥ ﻟﻪ ﻣﻮر ﺳﺮﻩ ﻳﯥ اړﻳﮑﻲ د ورځﯥ‬
‫ﭘﻪ ﺗﯧﺮﯦﺪو ﺳﺮﻩ ﺧﺮاﺑﯧﺪل‪.‬‬
 ‫اﺗﻢ ﺑﺎب‬
‫ﻣﻮر ﻟﻮر او ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫د‪١٨٧١‬م ﮐﺎل د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺧﻠﮑﻮ د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﻧﺸﺮح د ﺟﺸﻦ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﻳﺎد‬
‫وﺳﺎﺗﻠﻮ ﺧﻮ دا ﮐﺎل د ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن د دوﻳﻢ وادﻩ ﮐﺎل هﻢ وو‪.‬ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﻪ‬
‫ﻟﻮﻣړي ځﻞ د ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﻟﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺳﺮﻩ ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻮﻩ ‪.‬دا ﻟﻪ‬
‫وړوﮐﻮاﻟﻲ راهﻴﺴﯥ د ﺟﻼل اﺑﺎد ﻳﻮﻩ اورﮐﺰي اﺣﻤﺪﻋﻠﻲ ﺗﻪ ﻧﺎﺳﺘﻪ وﻩ‪.‬او هﻐﻪ‬
‫ﻳﯥ د ﺧﭙﻞ ژوﻧﺪ ﻣﻠﮕﺮى ﻣﻨﻠﻰ وو‪.‬ﻟﻪ دﻩ ﺳﺮﻩ ﻳﯥ د ځﻮاﻧۍ ﻣﻴﻨﻪ هﻢ ﭘﻴﺪا ﺷﻮې‬
‫وﻩ ﺧﻮ اوس ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ د هﻐﯥ د ﭘﻠﻨﺪر ﭘﻪ رول ﮐﯥ ورﺑﺎﻧﺪې ﻓﺸﺎر راوړو‬
‫ﭼﯥ دا ﮐﻮﻳﮋدﻧﻪ دې ﺧﺘﻤﻪ ﮐړي او ددﻩ ﻟﻪ ځﻮى ﻧﻮراﻟﺤﺴﻦ ﺳﺮﻩ وادﻩ وﮐړي‬
‫ﭼﯥ د ﻟﻮﻣړۍ ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ ﻧﻪ ﻳﯥ وو‪.‬ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ د ﺻﺪﻳﻖ هﺮﻩ ﺧﺒﺮﻩ ﻣﻨﻠﻪ او ﭘﻪ‬
‫دې ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﯥ ﻳﯥ هﻢ څﻪ اﻋﺘﺮاض وﻧﮑړو‪.‬ﺧﻮ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺳﮑﻮټ اﻧﮑﺎر‬
‫وﮐړو‪.‬‬
‫ﺷﺎ ﻩ ﺟﻬﺎن اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ وﻟﻴﮑﻞ ﭼﯥ دوى څﻪ ﻣﺸﻮرﻩ ورﮐﻮي ‪.‬هﻐﻮى هﻴڅ‬
‫اﻋﺘﺮاض وﻧﮑړو‪.‬ﺑﻴﺎ دې ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﺳﺮداراﻧﻮ او ﻧﻮرو اﻣﻴﺮاﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﻣﺸﻮرﻩ‬
‫وﮐړﻩ دوى هﻢ ﭘﻪ دې وادﻩ ورﺳﺮﻩ رﺿﺎ ﺷﻮﻟﻮ‪.‬ﺧﻮ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ د دوى وادﻩ‬
‫ﺗﺮ ﻳﻮﻩ ﮐﺎﻟﻪ ﭘﻮرې وځﻨډوﻟﻮ‪ .‬ﭘﻪ دوﻳﻢ ﮔﺎم ﮐﯥ دﻩ اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﻟﻪ ﺷﺎهﻲ ﻣﺎڼۍ ﻧﻪ‬
‫وﺷړﻟﻮ او دى ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ﺑﻞ ﺳﺮﮐﺎري ﮐﻮر ﮐﯥ ﻣﯧﺸﺖ ﺷﻮ‪.‬دﻩ‬
‫هڅﻪ ﮐﻮﻟﻪ ﭼﯥ د اﺣﻤﺪﻋﻠﻲ ﮐﻤﺰوري ﭘﻴﺪا ﮐړي ﻳﺎ دى ﻣﺠﺒﻮر ﮐړي ﭼﯥ ورﺗﻪ‬
‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻲ وﮐړي ﺧﻮ اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻲ هﻮښﻴﺎر ځﻮان وو‪ .‬ﭘﺪې ﭘﻮهﯧﺪو ﭼﯥ ﻳﻮﻩ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺧﺒﺮﻩ ﺑﻪ د وادﻩ د ﺧﺘﻤﯧﺪو ﺳﻮب وﮔﺮځﻲ‪.‬اﺧﺮ ﭘﻪ ‪ ١٨٧٥‬م ﮐﺎل ﮐﯥ‬
‫اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻲ د اﺣﺘﺸﺎم اﻟﻤﻠﮏ او د ﺳﻠﻄﺎن اﻟﺪوﻟﻪ ﻟﻪ اﻟﻘﺎﺑﻮ ﺳﺮﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﻪ‬
‫ډوﻟۍ ﮐﯥ ﺧﭙﻞ ﮐﻮرﺗﻪ ﺑﻮﺗﻠﻪ‪.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ ﭘﺮدې ﺷﺎﺗﻪ ﭘټﻪ ﺷﻮﻩ ﻧﻮ ﭘﻪ رﺳﻤﻲ درﺑﺎروﻧﻮ ﮐﯥ‬
‫ﻳﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﻧﻮاﺑﯥ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﻟﻪ ﮔډون ﻧﻪ ډډﻩ ﮐﻮﻟﻪ‪.‬او د ﻋﺬر ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﻳﯥ‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ وﻟﻴﮑﻞ ﭼﯥ ددې اﺳﺘﺎزﻳﺘﻮب ﺑﻪ ﻳﯥ ﻣﯧړﻩ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﮐﻮي‪.‬‬
‫د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻟﺨﻮا ﭘﻪ ‪ ١٨٥٧‬م ﮐﯥ د ﺧﭙﻠﻮاﮐۍ ﻟﻪ ﭘﺎڅﻮن څﺨﻪ د ﺑﺮﻳﺎﻟﻴﺘﻮب‬
‫وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ‬
‫ﺑﯧﻼ ﺑﯧﻠﻮ ﺻﻮﺑﻮ ﮐﯥ درﺑﺎر راﺑﻠﻞ ﮐﯧﺪو‪.‬دې درﺑﺎروﻧﻮ ﮐﻪ ﻳﻮې ﺧﻮا ﺗﻪ ﻧﻮاﺑﺎﻧﻮ‬
‫او راﺟﻪ ﮔﺎﻧﻮ ﺗﻪ ﻣﻮﻗﻊ ورﮐﻮﻟﻪ ﭼﯥ ﻟﻪ ﻳﻮﻩ ﺑﻞ ﺳﺮﻩ ووﻳﻨﻲ ‪.‬ﻧﻮ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻠﺨﻮا د دوى د ﺳﻴﻤﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب اورﯦﺪل ﭼﯥ د دوى ﻧﻮې ﺗﮕﻼرﻩ څﻨﮕﻪ ﭘﻠﻲ‬
‫ﮐﻮي‪ .‬ﭘﻪ دودﻳﺰﻩ ﺗﻮﮔﻪ ﻧﻮاﺑﺎﻧﻮ او راﺟﻪ ﮔﺎﻧﻮ د ﻋﯧﺶ او ﺁرام ژوﻧﺪ ﮐﻮﻟﻮ او ﭘﻪ‬
‫دې درﺑﺎر ﮐﯥ ﺑﻪ دوى ﺧﭙﻞ ﻧﻮﮐﺮان او ﺧﺪﻣﺘﮕﺎران هﻢ ځﺎن ﺳﺮﻩ وړل‪.‬د‬
‫اﺳﺘﻮﮔﻨﯥ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﻪ دوى ﺧﯧﻤﯥ ﻟﮕﻮﻟﯥ او ﻟﮑﻪ د ﻳﻮې ﻟﻮﻳﯥ ﻣﯧﻠﯥ ﻏﻮﻧﺪې ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺟﻮړ ﺷﻮ‪ .‬ﭘﻪ رﺳﻤﻲ ﻏﻮﻧډو ﮐﯥ ﺑﻪ د هﺮﭼﺎ ځﺎى ﻣﺎﻟﻮم وو‪.‬د راﺟﻪ ﮔﺎﻧﻮ او‬
‫ﻧﻮاﺑﺎﻧﻮ ځﺎى ﻧﺎﺳﺘﻲ ﺑﻪ هﻢ ﭘﻪ ﮐﯥ ﺷﺎﻣﻴﻠﯧﺪل او د دوى ځﺎى ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻮم وو‪.‬د‬
‫دوى د ﻣﯧﺮﻣﻨﻮ ځﺎى ﺑﻪ ﺗﻞ د ﻏﻮﻧډو ﭘﻪ وروﺳﺘﻴﻮ ﻟﻴﮑﻮ ﮐﯥ وو‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٨٧٧‬م‬
‫ﮐﺎل ﮐﯥ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺗﻪ د ﻳﻮ اﻋﺰاز ورﮐﻮﻟﻮ اﻋﻼن وﮐړو‪.‬ﻧﻮ هﻐﯥ د‬
‫ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﻧﻮم وړاﻧﺪې ﮐړو ﭼﯥ د هﻐﯥ ﭘﺮ ځﺎى ﺑﻪ دى دا اﻋﺰاز ﺗﺮﻻﺳﻪ‬
‫ﮐړي‪.‬ﺧﻮ اﻧﮕﺮﯦﺰان ﭘﻪ دې ﭘﻮهﯧﺪل ﭼﯥ ﺻﺪﻳﻖ د واﮎ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻻرﻩ‬
‫روان دى‪.‬دوى اﻧﮑﺎر وﮐړو او ورﺗﻪ ﻳﯥ ووﻳﻞ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺑﻪ درﺑﺎر او‬
‫ﻧﻮرو ﺳﺮﮐﺎري ﺳﻔﺮوﻧﻮ ﺗﻪ ورځﻲ ‪.‬‬
‫ﻟﻪ وادﻩ وروﺳﺘﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﻪ ﺷﭙږو ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﭘﻴﻨځﻪ ﻣﺎﺷﻮﻣﺎن وزﯦږول‪.‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻟﻮر ﻳﯥ ﺑﻠﻘﻴﺲ ﺟﻬﺎن ﻧﻮﻣﯧﺪﻩ ﻟﻪ دې وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ‪ ١٨٧٦‬م ﮐﯥ ددې‬
‫زوى ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺼﺮاﷲ ﺧﺎن وزﯦږدى‪.‬ﭼﯥ د څﻠﻮرو واﮐﻤﻨﻮ ښځﻮ ﻧﻪ ﭘﺲ ﻟﻮﻣړى‬
‫هﻠﮏ وو‪.‬ورﭘﺴﯥ ﻋﺒﻴﺪاﷲ ﺧﺎن او ﻳﻮﻩ ﺑﻠﻪ ﻟﻮر ﺁﺻﻒ ﺟﻬﺎن ﭘﯧﺪا ﺷﻮﻩ‪.‬څﻮارﻟﺲ‬
‫ﮐﺎﻟﻪ وروﺳﺘﻪ ددې زوى ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺧﺎن ﭘﻪ ‪ ١٨٩٤‬ﮐﯥ وزﻳږﯦﺪو ﭼﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫راﺗﻠﻮﻧﮑﻰ ﻧﻮاب وو‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﭼﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﮐﺎل ﭘﺮ ﮐﺎل اوﻻد زﯦږوﻟﻮ‪.‬د ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن‬
‫ﺑﯧﮕﻢ او د ﺻﺪﻳﻖ اوﻻد ﻧﻪ ﮐﯧﺪو‪.‬دوى د اوﻻد ﻟﭙﺎرﻩ ډاﮐټﺮاﻧﻮ‪،‬ﺣﮑﻴﻤﺎﻧﻮ‪،‬ﭘﻴﺮاﻧﻮ‬
‫او ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻮ ﺗﻪ وﻻړل ﭼﯥ ﭘﮑﯥ هﻨﺪوان او ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دواړﻩ ﺷﺎﻣﻞ وو ﺧﻮ ﻓﺎﻳﺪﻩ‬
‫ﻳﯥ وﻧﮑړﻩ‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ټﻮﻟﻨﻪ هﻢ دوو ﺑﺮﺧﻮ ووﻳﺸﻞ ﺷﻮﻩ ﻳﻮ‬
‫هﻐﻪ وهﺎﺑﻲ او ﻣﺰﮐﻪ وال وو ﭼﯥ ﭘﻪ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ راټﻮل وو دوﻳﻢ هﻐﻪ ﭘښﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﭼﯥ د ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺤﻤﺪ د ﮐﻮرﻧۍ او د ﺟﻼل اﺑﺎدﻧﻪ ﻟﻪ اﺣﻤﺪﻋﻠﻲ ﺳﺮﻩ ورﻏﻠﯥ وﻩ‪.‬د‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻟﻮى ﻣﻼﺗړد هﻐﯥ د ﻣﻮر ﻧﻴﺎ ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ وﻩ‪.‬‬
‫د ﻣﻮر او ﻟﻮر ﺗﺮﻣﻴﻨځ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﻣﺸﺮ ﻟﻮر ﺑﻠﻘﻴﺲ ﺟﻬﺎن ﻟﻪ‬
‫ﻻرې ﮐﯧﺪﻩ ﭼﯥ ﭘﻪ ورځ ﮐﯥ ﺑﻪ ﻳﻮځﻠﻲ د ﺧﭙﻠﯥ ﻧﻴﺎ ﺳﻼم ﺗﻪ ورﺗﻠﻪ‪.‬‬
‫ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ د ﺣﮑﻮﻣﺘﻲ ﮐﺎروﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ټﻮل ﺧﻠﮏ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻟﮕﻮل‪.‬د ﭘﻮﻟﻴﺲ‬
‫ﻣﺸﺮ‪،‬ﻣﺸﺮوزﻳﺮﻣﻴﺮﻣﻨﺸﻲ او دﻏﺴﯥ ﻧﻮرې ﻣﻬﻤﯥ ﭼﻮﮐۍ ﻳﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﺧﻮښﯥ‬
‫ﺧﻠﮑﻮ ﺗﻪ ورﮐړې‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٨٧٧‬م ﮐﺎل ﮐﯥ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﻳﻮ درﺑﺎر راوﺑﻠﻠﻮاوﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻳﻮﻩ اوږدﻩ وﻳﻨﺎ‬
‫ﮐﯥ ﻳﯥ د ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ د وﺧﺖ او د هﻐﯥ ﭘﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻳﯥ ﻧﻴﻮﮐﯥ وﮐړي‪.‬اوﺳﻨۍ‬
‫دور ﻳﯥ وﺳﺘﺎﻳﻴﻠﻮ او د ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺤﻤﺪ د دوو زاﻣﻨﻮ ﻟﻄﻴﻒ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن او ﻣﺠﻴﺪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﭘﻪ اړﻩ ﻳﯥ ووﻳﻞ ﭼﯥ د دوى ﻟﻪ اﺣﻤﺪﻋﻠﻲ ﺳﺮﻩ ﭘټﯥ راﺑﻄﯥ دي او‬
‫ﺳﺎزﺷﻮﻧﻪ ﮐﻮي‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن او اﺣﻤﺪﻋﻠﻲ هﻐﻪ ﮔړۍ هﻠﺘﻪ ﻧﺎﺳﺖ وو ﺧﻮ هﻴڅ ﻏږ ﻳﯥ‬
‫وﻧﮑړ‪.‬ﺧﻮ هﻐﯥ دا هﺮ څﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻳﺎداﺷﺘﻮﻧﻮ ﮐﯥ وﻟﻴﮑﻞ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪١٨٨١‬ﮐﯥ د هﻨﺪوﺳﺘﺎن ټﻮل واﮐﻤﻦ ﮐﻠﮑﺘﯥ ﺗﻪ ﭘﻪ ﻳﻮﻩ درﺑﺎر ﮐﯥ ﻣﯧﻠﻤﺎﻧﻪ‬
‫ﺷﻮل‪.‬ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ ځﺎى ﻧﺎﺳﺘﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺳﺮﻩ ورﺑﻠﻞ ﺷﻮې وﻩ‪.‬ﺷﺎﻩ‬
‫ﺟﻬﺎن د ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﭘﻪ ﺑﺪرﮔﻪ هﻠﺘﻪ وﻻړﻩ‪.‬د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻟﺨﻮا د هﺮ ﻳﻮﻩ ﻧﻮاب‬
‫او راﺟﻪ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﯧﻠﻪ ﭼﻮﮐۍ او دﺳﻠﻄﺎن ځﺎى ﻧﺎﺳﺘﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﺑﯧﻠﯥ ﭼﻮﮐۍ‬
‫وې‪.‬ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﻟﻴﮑﻲ ﭼﯥ ﮐﻠﻪ هﻐﯥ ﻟﻪ واﻳﺴﺮاى ﺳﺮﻩ ﺳﺘړي ﻣﻪ ﺷﻲ ﮐﻮل‬
‫ﻧﻮ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ وﻻړ و او هﻐﯥ ﺗﻪ ټﺎﮐﻞ ﺷﻮې ﭼﻮﮐۍ ﺑﺎﻧﺪې ﮐﯧﻨﺎﺳﺘﻠﻮ‪ .‬ﭘﻪ دې‬
‫وﺧﺖ ﮐﯥ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ د ﻣﺮاﺳﻤﻮ ﻣﺸﺮ راوړاﻧﺪې ﺷﻮ ‪.‬ﻟﻪ هﻐﻪ ﻳﯥ ﻏﻮښﺘﻨﻪ‬
‫وﮐړﻩ ﭼﯥ دا ځﺎى دې ﭘﺮﯦږدي‪ .‬ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮﻩ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﺳﺨﺖ ﭘﻪ ﻗﻬﺮ ﺷﻮ‬
‫او اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ورﺗﻪ ﭘﻪ ﺳﺨﺘﻪ ووﻳﻞ ﭼﯥ دى هﻠﺘﻪ ﻧﺸﻲ ﮐﯧﻨﺴﺘﻠﻰ‪.‬دى ﻣﺠﺒﻮرﻩ‬
‫ﺷﻮ ﭼﯥ هﻐﻪ ځﺎى ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺗﻪ ﭘﺮﯦږدي‪.‬‬
‫د ورځﻮ ﭘﻪ ﺗﯧﺮﯦﺪو ﺳﺮﻩ دﻗﺪرت ﻟﭙﺎرﻩ د ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﺣﺮص او د ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﺟﻬﺎن ﻟﭙﺎرﻩ ﻣﺸﮑﻼت زﯦﺎﺗﯧﺪل‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪١٨٨١‬م ﮐﯥ ﻗﺪﺳﻴﻴﻪ ﺑﯧﮕﻢ د ‪ ٨٢‬ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ ﻣړﻩ ﺷﻮﻩ‪.‬ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ‬
‫ﻳﻮازې د ﺑﻬﻮﭘﺎل واﮐﻤﻨﻲ ﻧﻪ ﻏﻮښﺘﻠﻪ هﻐﻪ د وهﺎﺑﻲ ﻋﻘﻴﺪې ﺗﺒﻠﻴﻎ هﻢ ﮐﺎوﻩ او د‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ ﻳﯥ د رﺳﺎﻟﻮ او ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ د ﭼﺎﭘﻮوﻟﻮ اﺟﺎزﻩ ورﮐﻮﻟﻪ‪.‬‬
‫د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﻪ ﺧﺰاﻧﯥ ﺑﻪ ﻳﯥ ﭘﻴﺴﯥ اﺧﻴﺴﺘﯥ او ﻋﻠﻤﺎو ﺗﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ورﮐﻮﻟﯥ‪.‬ﭼﯥ ﭘﻪ‬
‫ﺟﻮﻣﺎﺗﻮﻧﻮ ﮐﯥ وﻋﻈﻮﻧﻪ وﮐړي‪.‬هﻐﻪ ﭘﻪ ﺳﻮډان ﮐﯥ ﻟﻪ ﻣﻬﺪي ﺳﺮﻩ اړﻳﮑﻲ‬
‫ﺟﻮړﮐړي وو او ﻟﻪ دې ﭘﺮﺗﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺗﺮﮐﻴﯥ ‪،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن او ﺑﺮﻣﺎ ﮐﯥ ﻟﻪ‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰﻣﺨﺎﻟﻴﻔﻮ ځﻮاﮐﻮﻧﻮ ﺳﺮﻩ راﺑﻄﯥ وې‪.‬‬

‫اﻧﮕﺮﯦﺰان ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮ وو او ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﺗﻪ ﻳﯥ څﻮ وواري ووﻳﻠﻲ وو‬

‫ﭼﯥ ددﻩ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﭘﺎم وﮐړي‪.‬هﻐﯥ ﺑﻪ ورﺗﻪ ﭘﻪ ځﻮاب ﮐﯥ ووﻳﻞ ﭼﯥ ددې‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻮ ﮐﯥ هﻴڅ ﻻس ﻧﻠﺮي‪.‬‬
‫د اﻧﮕﺮﯦﺰ اﺳﺘﺎزي ﺳﺮ ﻟﻴﭙﻞ ﮔﺮﻳﻔﻴﻦ د ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﭘﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻮﻧﻮ دوﻣﺮﻩ ﻧﺎ‬
‫اراﻣﻪ وو ﭼﯥ ﺧﭙﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﻪ ﻳﯥ ددﻩ ﭘﺮ ﺿﺪ د ﮔﺎم اوﭼﺘﻮﻟﻮ ﻏږ وﮐړو‪.‬ﺧﻮ‬
‫د هﻨﺪ واﯦﺴﺮاى ﻻرډ ډﯦﻔﺮﻳﻦ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻧﻮاﺑﻪ ﮐﻮرﻧۍ ﺧﭙﻪ ﮐﻮل ﻧﻪ ﻏﻮښﺘﻞ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪١٨٨٥‬م ﮐﺎل ﮐﯥ د ﺑﺮﺗﺎﻧﻴﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د اﺳﺘﺨﺒﺎراﺗﻮ ﯦﻮﻩ‬
‫داﺳﯥ ﺷﺒﮑﻪ ﻳﺎ ﺟﺎل ﺟﻮړﮐړى و ﭼﯥ د ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ د هﺮې ﮔړۍ ﺣﺎل‬
‫ﺑﻪ ﻳﯥ ﻣﺎﻟﻮﻣﻮﻟﻮ‪.‬ﻧﻮﻣﻮړي د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ د ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﭘټﻪ ﺧﭙﻞ‬
‫ﮐﺎرووﻧﻪ ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻮل‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪١٨٨٥‬م ﮐﺎل ﮐﯥ ﺳﺮ ﻟﻴﭙﻞ ﮔﺮﻳﻔﻴﻦ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ وﻻړو ﻳﻮ درﺑﺎر ﻳﯥ‬
‫راوﻏﻮښﺘﻮ ﭼﯥ ﭘﮑﯥ د ﺻﺪﻳﻖ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻻزم وو ‪،‬دﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ ﺧﻠﮑﻮ‬
‫ﮐﯥ ﮔﻨﮕﻮﺳﯥ وې ﭼﯥ دى ﺑﻪ د ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﭘﻪ اړﻩ ﯦﻮﻩ ﻣﻬﻤﻪ ﻓﯧﺼﻠﻪ‬
‫ﮐﻮي‪،‬د ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﭘښﺘﻨﻮ اﻣﻴﺮاﻧﻮ ﮐﻪ څﻪ هﻢ ﻟﻪ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ څﺨﻪ‬
‫ﺑﺪوړﻟﻮ ﺧﻮ هﻐﯥ ﻳﯥ ﺗﻪ ډاډ ورﮐړى وو ﮐﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻪ درﺑﺎر ﮐﯥ د‬
‫ﺑﯧﮕﻢ ﻧﻮاب ﻳﺎ د هﻐﯥ د ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺳﭙﮑﺎوى وﮐړو ﻧﻮ دى ﺑﻪ ژوﻧﺪى ﻟﻪ‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ وﻧﻪ وزي‪.‬‬
‫ښﺎﻏﻠﻲ ﮔﺮﻳﻔﻴﻦ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ وﻳﻨﺎ ﮐﯥ د ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ د اﺻﻼﺣﺎﺗﻮ او د‬
‫هﻐﯥ د اﻧﺘﻈﺎم ﺳﺘﺎﻳﻨﻪ وﮐړﻩ‪.‬ﻧﻮ د درﺑﺎر ﺧﻠﮏ ﺁراﻣﻪ ﺷﻮل‪.‬ﺑﻴﺎ هﻐﻪ د‬
‫ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ د ﭘټﻮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻮﻧﻮ ﺧﺒﺮﻩ وﮐړﻩ او دا ﭼﯥ هﺮ څﻮﮎ د‬
‫ﺑﺮﺗﺎﻧﻴﯥ د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﺮ ﺿﺪ ﻋﻤﻞ ﮐﻮي هﻐﻪ ﺑﻪ د اﻣﺘﻴﺎز ټﺎﻳټﻞ څﺨﻪ ﺑﯥ‬
‫ﺑﺮﺧﯥ وي‪.‬ﻧﻮ ځﮑﻪ د ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ټﻮل اﻟﻘﺎﺑﺎت او اﻣﺘﻴﺎزات ﺑﯧﺮﺗﻪ‬
‫ﺗﺮې اﺧﻴﺴﺘﻞ ﮐﯧږي‪.‬‬

‫هﻐﻪ د ﺧﭙﻠﯥ وﻳﻨﺎ ﭘﻪ ورﺳﺘﻴﻮ ﮐﯥ د رﺷﻮت ﺧﻮرو ﻏﻨﺪﻧﻪ وﮐړﻩ‪.‬او د‬

‫ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﻟﺨﻮا ټﺎﮐﻞ ﺷﻮي دوﻩ ﺑﺪﻧﺎﻣﻪ ﭘﻪ درﻏﻠۍ او ﻓﺴﺎد ﺗﻮرن‬
‫اﻓﺴﺮان ﻳﯥ وﻧﻴﻮل او ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻳﯥ دوى ﺗﻪ ﭘﻪ ﻻﺳﻮﻧﻮ ﮐﯥ وﻟﭽﮑﯥ‬
‫ورواﭼﻮﻟﯥ‪.‬‬
‫ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ او ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﭘﻪ ﺧﺎﻣﻮﺷۍ دا هﺮ څﻪ وزﻏﻤﻞ ‪.‬ﻟﻪ دې‬
‫وروﺳﺘﻪ ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻣﻬﻤﻪ ﻓﻴﺼﻠﻪ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻟﺨﻮا دا وﻩ ﭼﯥ د ﺻﺪﻳﻖ‬
‫ﺣﺴﻦ د ﺑﺪاﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻟﻪ ﮐﺒﻠﻪ د ﺑﺮﺗﺎﻧﻴﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻣﺸﺮ‬
‫وزﻳﺮ)‪ ( cheif minister‬ټﺎﮐﻲ ‪.‬ﻧﻮاﺑﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ ټﻮﻟﻮ ﻣﺮاﺳﻤﻮ ﮐﯥ د‬
‫ﻣﺸﺮې ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﭘﺎﺗﯥ وي‪.‬ﺧﻮ د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭼﺎرې ﺑﻪ د ﻣﺸﺮ وزﻳﺮ ﭘﻪ‬
‫ﻻس ﮐﯥ وي‪.‬دوى ﻋﺒﺪاﻟﻄﻴﻒ ﺧﺎن ﭼﯥ د ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن زوى وو ﭘﺮ‬
‫دې ځﺎى وټﺎﮐﻠﻮ‪.‬ﺧﻮ د ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﻟﭙﺎرﻩ دا د ﻣﻨﻠﻮ وړ ﺧﺒﺮﻩ ﻧﻪ‬
‫وﻩ‪.‬هﻐﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﮐﻮرﻧۍ ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﻧﻪ ﻏﻮښﺘﻞ او ﺁﺧﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻄﻴﻒ ﺧﺎن‬
‫څﻠﻮر ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﻋﻬﺪې اﺳﺘﻌﻔﺎورﮐړﻩ‪.‬‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰان ﭘﻪ دې ﺧﭙﻪ وو ﺧﻮ ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ورﺗﻪ ووﻳﻞ ﭼﯥ دا د ﻳﻮﻩ‬
‫هﻨﺪوﺳﺘﺎﻧﻲ اﻣﺮ ﺗﻪ ﺳﺮ ﻧﺸﻲ ټﻴټﻮﻻى ﻧﻮ ښﻪ ﺑﻪ دا وي ﭼﯥ ﻣﺸﺮ وزﻳﺮ‬
‫دې ﻳﻮ اﻧﮕﺮﯦﺰ وټﺎﮐﻞ ﺷﻲ‪.‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ دې ﺗﻪ ﻏﺎړﻩ ﮐﯧښﻮدﻩ ﻧﻮ‬
‫دې ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ د ﮐﺮﻧﻞ ﺑﺮوﮎ ﻧﻮم وړاﻧﺪې ﮐړو‪.‬دى ﭘﻪ ﮐﻠﮑﺘﻪ ﮐﯥ‬
‫اوﺳﯧﺪو و ﻟﻪ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﺳﺮﻩ ﻳﯥ ﻧﮋدې اړﻳﮑﻲ وو‪.‬ﮔﺮﻳﻔﻴﻦ ﭘﺮ دې‬
‫ﭘښﻪ ﮐﯧښﻮدﻩ او ﻧﻪ ﻳﯥ ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﺑﻴﺎ ﻧﻔﻮذ وﻣﻮﻣﻲ‪.‬ا‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ د ﮐﺮﻧﻞ وارډ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﻮ ﺗﻦ ﻣﺸﺮ وزﻳﺮ ووټﺎﮐﻞ ﺷﻮ‪.‬دى هﻐﻪ‬
‫وﺧﺖ ﭘﻪ ﺷﻤﻠﻪ ﮐﯥ وو‪.‬او ﮐﻠﻪ ﭼﯥ دى د ﺧﭙﻠﯥ دﻧﺪې ﻟﭙﺎرﻩ وﻧﻮﻣﻮل ﺷﻮ‬
‫ﻧﻮ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ د ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﻟﺨﻮا ﻳﻮ اﺳﺘﺎزى ورﺗﻪ وﻻړو او ﻟﻪ دﻩ‬
‫ﻳﯥ وﭘﻮښﺘﻞ ﭼﯥ ﺁﻳﺎ ﻣﯧﺮﻣﻦ وارډ ﺑﻪ ﮔﺎڼﯥ ﭘﻪ ﺳﻮﻏﺎت ﮐﯥ وﻣﻨﻲ‪.‬وارډ‬
‫ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮﻩ ټﮑﺎن وﺧﻮړو او ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ ﻳﯥ اﻧﮑﺎر وﮐړو‪.‬دى ﭘﻮﻩ ﺷﻮ‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﯦﻮ څﻪ ﻟﻮﺑﻪ رواﻧﻪ دﻩ‪.‬د وارډ ﭘﻪ راﺗﮓ د ﺻﺪﻳﻖ‬
‫ﺣﺴﻦ زور ﻣﺎت ﺷﻮ‪.‬هﻐﻪ ﻟﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﺳﺮﻩ زړﻩ ﺳﻮى‬
‫ﻻرﻩ‪.‬او ﮐﻪ څﻪ هﻢ د ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ دى ﻧﻪ ﺧﻮښﯧﺪﻩ ﭼﯥ هﻐﻪ ﺗﮕﻼرﻩ‬
‫وﻣﻨﻲ ځﮑﻪ ددې ﻟﭙﺎرهﻐﯥ ﺧﭙﻠﻪ وﻳﻠﻲ وو‪.‬هﻐﯥ داﺳﯥ اﺣﺴﺎس ﮐﻮﻟﻮ‬
‫ﭼﯥ ددې هﺮ څﻪ ﺗﺮ ﺷﺎ ﻳﯥ د ﻟﻮر ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﻻس دى‪.‬‬
‫ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ د ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ د ﺧﺎوﻧﺪ ﮐﯧﺪو ﻟﻪ ﮐﺒﻠﻪ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻟﻪ‬
‫ﺧﻮا ﻟﻪ ﺳﺨﺘﯥ ﺳﺰا ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮ‪.‬ﮔﺮﻳﻔﻴﻦ ﺧﭙﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﻪ وﻳﻠﻲ وو ﭼﯥ‬
‫دى دې ﺗﻮرو اوﺑﻮ ﺗﻪ واﺳﺘﻮل ﺷﻲ‪.‬ﺧﻮ واﻳﺴﺮاى ﻳﯥ ﻣﺮﺳﺘﯥ ﺗﻪ راﻏﻠﻰ‬
‫و‪.‬‬
‫ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ځﺎن ﺗﻪ ﺑﯧﻠﻪ ﻣﺎڼۍ ﺟﻮړﻩ ﮐړې وﻩ ﭼﯥ ﺗﺎج ﻣﺤﻞ‬
‫ﻧﻮﻣﯧﺪﻩ‪.‬او ډﯦﺮ ژر ﻟﻪ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﺳﺮﻩ دې ﻣﺎڼۍ ﺗﻪ ﮐډﻩ ﺷﻮﻩ‪.‬ﻟﻪ دې‬
‫ﺳﺮﻩ د ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﻟﻤﺴۍ ﺑﻠﻘﻴﺲ ﺑﯧﮕﻢ هﻢ وﻩ‪.‬ﭼﯥ د هﻐﻪ وﺧﺖ د ډﯦﺮو‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻮ ﮐﻮرﻧﻴﻮﻟﻪ دود ﺳﺮﻩ ﺳﻢ ﺧﭙﻠﯥ ﻧﻴﺎ ﻟﻮﻳﻮﻟﻪ‪.‬ﺑﻠﻘﻴﺲ اوس د ‪ ١٢‬ﮐﺎﻟﻮ‬
‫وﻩ‪.‬او دهﻐﯥ ﻣﻮر ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮوﻧﻮ وارﺧﻄﺎ ﺷﻮﻩ ﭼﯥ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ د‬
‫ﺻﺪﻳﻖ ﮐﺸﺮ زوى ﻋﻠﻲ ﺣﺴﻦ ﭼﯥ هﻐﻪ وﺧﺖ ﻧﻮﻟﺲ ﮐﻠﻦ وو د وادﻩ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﻠﻘﻴﺲ ورﺗﻪ ﮐﯧﻨﻮي‪.‬او ډﯦﺮ ژر ﻳﯥ د ﮐﻮژدﻧﯥ اﻋﻼن ﮐﯧﺪوﻧﮑﻰ‬
‫وو‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ورځﻮ ﺷﭙﻮ ﮐﯥ ﺑﻠﻘﻴﺲ ډﯦﺮﻩ ﺳﺨﺘﻪ ﻧﺎروﻏﻪ ﺷﻮﻩ او ﭘﻪ ﻧﻮاﺑﯥ‬
‫ﮐﻮرﻧۍ ﮐﯥ داﺳﯥ ﮔﻨﮕﻮﺳﯥ ﺷﻮې ﭼﯥ د ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﮐﻮرﻧۍ ورﺑﺎﻧﺪې‬
‫څﻪ ټﻮټﮑﯥ ﮐړې دي‪.‬ﺗﺮ څﻮ ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ د هﻐﯥ ﻋﻼج ﮐﯧﺪو ﭼﯥ ﺑﻴﺎ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻳﻮڅﻪ روﻏﻪ ﺷﻮﻩ ﻧﻮ د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر ﻟﻴﺪو ﺗﻪ ورﻏﻠﻪ ‪.‬ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﺟﻬﺎن د ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر ﭘﻪ زﯦړ ﻣﺦ او ﮐﻤﺰري ﺑﺪن ډﯦﺮﻩ وځﻮرﯦﺪﻩ‪.‬او هﻐﻪ‬
‫ﻳﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﻮر ﮐﯥ اﻳﺴﺎرﻩ ﮐړﻩ‪.‬ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﭘﻪ دې ﮐﺎر ﻧﺎراﺿﻪ ﺷﻮﻩ او‬
‫ﭘﻪ ﭘﯧﻞ ﮐﯥ ﺑﻠﻘﻴﺲ هﻢ ﺧﭙﻪ وﻩ‪.‬ﺧﻮ وروﺳﺘﻪ د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر ﭘﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻮ‬
‫ﭘﻮﻩ ﺷﻮﻩ اوس ﺑﻪ هﻐﻪ هﺮﻩ ورځ د ﻧﻴﺎ ﻟﻴﺪو ﺗﻪ ﻟﻪ ﻳﻮې ﻣﺎڼۍ ﻧﻪ ﺑﻠﯥ ﺗﻪ‬
‫ورﺗﻠﻪ‪ .‬دې ﺳﺮ ﻩ د هﻐﯥ ﻧﺎرووﻏﻲ ﺑﻴﺮﺗﻪ راوﮔﺮځﯧﺪﻩ ‪.‬د ﺑﻠﻘﯧﺲ د ژوﻧﺪ‬
‫هﻴﻠﻪ ﭼﯥ ﺧﺘﻤﻪ ﺷﻮﻩ ﻧﻮ ﻳﻮﻩ ورځ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر ﻣﺎڼۍ ﺗﻪ‬
‫ورﻏﻠﻪ ﻟﻪ هﻐﯥ ﻳﯥ ﺑﺨښﻨﻪ وﻏﻮښﺘﻠﻪ او ورﺗﻪ ﻳﯥ و وﻳﻞ ﭼﯥ د ﺑﻠﻘﻴﺲ‬
‫ﻟﻴﺪو ﺗﻪ دې راﺷﻲ‪.‬ﺧﻮ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن دوﻣﺮﻩ ﻣﺮورﻩ وﻩ ﭼﯥ د هﻐﯥ ﺧﺒﺮﻩ‬
‫ﻳﯥ وﻧﻪ ﻣﻨﻠﻪ‪ .‬ﺧﻮ څﻮ وررځﯥ ورروﺳﺘﻪ دوﻟﺲ ﮐﻠﻨﻪ ﺑﻠﻘﺲ ﻣړﻩ‬
‫ﺷﻮۀ‪.‬د ﻣﻮر اووﻟﻮر ﺗﺮﻣﻨځ د روﻏﯥ ﺟﻮړې ﻳﻮ ﺑﻞ ور وﺗړل ﺷﻮ‪.‬ﺷﺎﻩ‬
‫ﺟﻬﺎن ﺗﺮ ﭘﻴﻨځﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻮرې هڅﻪ ﮐﻮﻟﻪ ﭼﯥ د ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﭘﻪ اړﻩ د‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻣﺨﺎﻟﻴﻔﻪ روﻳﻪ واړوي‪.‬او هﻐﻪ ﺗﻪ ﺧﭙﻞ اﻣﺘﻴﺎزات او اﻟﻘﺎﺑﺎت‬
‫ﺑﻴﺮﺗﻪ ورواﺧﻠﻲ‪.‬هﻐﯥ د ﻳﻮې ﭘﺘﻤﻨﯥ ﭘښﺘﻨﯥ ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ ﭘﻪ ﺷﺎن ﻟﻪ‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺳﺮﻩ د ﺧﭙﻞ ﺧﺎوﻧﺪ ﭘﻪ دﻓﺎع ﮐﯥ ﺧﺒﺮې اﺗﺮې ﮐﻮﻟﯥ‪.‬د‬
‫دﭘﯧﺮﻧﮕﻴﺎﻧﻮ اﺳﺘﺎزي ﺑﺪل راﺑﺪل ﺷﻮ او دوى ﭘﻪ دې ﻏﻮر ﮐﺎوﻩ ﭼﯥ‬
‫ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﺗﻪ ﺧﭙﻞ اﻣﺘﻴﺎزات ﺑﯧﺮﺗﻪ وﮐړي‪،‬ﭼﯥ د ﻳﻨﯥ ﭘﻪ ﻧﺎروﻏۍ‬
‫اﺧﺘﻪ ﺷﻮى وو‪.‬او هﻐﻪ ﺗﻪ ﺗﻮرژﯦړۍ )ﻳﺮﻗﺎن( وﻟﮕﯧﺪو‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٨٩٠‬ﮐﯥ‬
‫دا څﺮﮔﻨﺪﻩ ﺷﻮﻩ ﭼﯥ دى د ﻣﺮگ ﻏﺎړې ﺗﻪ ﻧﮋدې دى‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺧﭙﻞ‬
‫ډاﮐټﺮ ورواﺳﺘﺎوو ﺧﻮ د هﻐﻪ ﮐټ ﺗﻪ ﻻ ﭘﺨﻮا ﻟﺲ ﺣﮑﻴﻤﺎن او ﻳﻮ هﻨﺪو‬
‫ﺟﻮﺷﻲ وﻻړ وو‪.‬څﻮ ورځﯥ وروﺳﺘﻪ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﻣړ ﺷﻮ ﺧﻮ ﺷﺎﻩ‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﺑﻴﺎ هﻢ هڅﻪ ﮐﻮﻟﻪ ﭼﯥ د هﻐﻪ ﻟﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺗﻬﻤﺖ ﻟﺮې‬
‫ﮐړي‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰان ﭘﺮدې رﺿﺎ ﺷﻮ او ﻟﻪ ﻣﺮﮔﻪ وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ‬
‫ﺗﻪ د ﻧﻮاب ﺧﻄﺎب ﺑﯧﺮﺗﻪ وروﺑﺨښﻠﻮ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ دې ﭼﯥ څﻮﮎ د ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ د اﻏﯧﺰو ﭘﻪ رڼﺎ ﮐﯥ د ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن‬
‫ﻗﻀﺎوت وﮐړي‪.‬د هﻐﯥ د دورې ﮐﺎرووﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﯥ وﻧﻴﺴﻮ‪ .‬ﭘﻪ‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د اورﮔﺎډي د راوﺳﺘﻮ ﭘﻼن د ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ ژوﻧﺪ ﮐﯥ ﭘﯧﻞ‬
‫ﺷﻮى وو او د ﭘﻴﺴﻮ د ﮐﻤﻲ ﻟﻪ ﮐﺒﻠﻪ څﻮ ﮐﺎﻟﻪ ډﯦﺮ ورو ﮐﺎر ﭘﺮې‬
‫رووان وو‪.‬ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﺷﺨﺼﻲ ﭘﯧﺴﻮ ورﺗﻪ ﺑﻮﺟﻪ )ﺑﺠټ(‬
‫ﺑﺮاﺑﺮﻩ ﮐړو‪.‬د دوى دواړو ﭘﻪ ژوﻧﺪ ﮐﯥ د اورﮔﺎډي راﺗﮓ وﻧﺸﻮو‪.‬ﺧﻮ‬
‫اﺧﺮ ﭘﻪ ‪ ١٨٨٤‬م ﮐﺎل ﮐﯥ ﻟﻮﻣړى اورﮔﺎډى ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ورداﺧﻞ‬
‫ﺷﻮ‪.‬ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ ﺑﺮﺗﺎﻧﻴﺎ ﮐﯥ د ووﮐﻨﮓ ﭘﻪ ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ ﻟﻮﻣړى‬
‫ﺟﻮﻣﺎت ﺟﻮړ ﮐړوﭼﯥ ﭘﻪ اروﭘﺎ ﮐﯥ هﻐﻪ وﺧﺖ د ﻋﺒﺎدت ﻟﭙﺎرﻩ ﻟﻮﻣړى‬
‫ﺟﻮﻣﺎت ﮔڼﻞ ﮐﯧږي‪.‬ﻟﻪ دې ﻧﻪ ﭘﺮﺗﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﺗﺎج اﻟﻤﺴﺎﺟﺪ ﺟﻮړ‬
‫ﮐړو ﭼﯥ د هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻟﻮى ﺟﻮﻣﺎت ﮔڼﻞ ﮐﯧږي‪.‬ددې دورﻩ ‪٣٣‬‬
‫ﮐﺎﻟﻪ وﻩ ﭼﯥ ﭘﻪ دې ﮐﯥ هﻐﯥ د ﻓﻨﻮن ‪،‬ﻋﻠﻢ او د ﻣﺬهﺐ ﻟﭙﺎرﻩ ډﯦﺮ‬
‫ﮐﺎروﻧﻪ وﮐړل‪.‬د ښځﻮ د ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ادارې ﺟﻮړې ﮐړې‪.‬د روﻏﻴﺘﺎ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﻮﻧﻪ اود ﻣﺴﺎﻓﺮو ﻟﭙﺎرﻩ ﺳﺮاﻳﻮﻧﻪ‪،‬‬
‫هﻐﻪ هﻨﺮﻣﻨﺪان ﭼﯥ ﺧﻠﮑﻮ ﺑﻪ ورﺗﻪ ﭘﻪ ﺳﭙﮑﻪ ﺳﺘﺮﮔﻪ ﮐﺘﻞ ﻋﺰت ﻳﯥ ورﻟﻪ‬
‫ورﮐړو او د دوى د اﺳﺘﻮﮔﻨﯥ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﻣﺰﮐﯥ اوﮐﻮروﻧﻪ وورﮐړل‪.‬‬
‫د هﻐﯥ ﻟﻮى ﮐﺎر ﭘﻪ ﻋﻠﻲ ﮔړ ﮐﯥ د ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ دﻟﻮﻣړي ﭘﻮهﻨﺘﻮ ن‬
‫ﺟﻮړﯦﺪو ﺗﻪ ﭘﻴﺴﯥ ورﮐﻮل وو‪.‬دا ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻳﻮﻩ ﻟﻴﮑﻮاﻟﻪ او ﺷﺎﻋﺮﻩ وﻩ ‪.‬ﭘﻪ‬
‫اردواو ﻓﺎرﺳﻲ ﮐﯥ ﻳﯥ ﻟﻴﮑﻨﯥ ﮐﻮﻟﯥ‪.‬او د ﺗﺎﺟﻮر او ﺷﯧﺮﻳﻦ ﺗﺨﻠﺺ ﻳﯥ‬
‫ﮐﺎروﻟﻮ‪.‬ﻓﺎرﺳﻲ دﯦﻮان ﻳﯥ دﯦﻮان ﺷﯧﺮﻳﻦ ﻧﻮﻣﯧږي‪.‬اردو ﮐﯥ ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﺻﺪﻳﻖ اﻟﺒﻴﺎن ﺗﺎج اﻟﮑﻼم او ﻧﺜﺮ ﻳﯥ ﺗﻬﺬﻳﺐ اﻟﻨﺴﺎ ﭘﻪ ﻧﻮم ﭼﺎپ ﺷﻮي‬
‫دي‪.‬د هﻐﯥ ﭘﻪ وﺧﺖ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ اراﻣﻲ وۀ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ‪١٩٠١‬م ﮐﯥ ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ د ﺧﻮﻟﯥ ﭘﻪ ﺳﺮﻃﺎن اﺧﺘﻪ ﺷﻮﻩ‪.‬هﻐﯥ ﻟﻪ‬
‫ﻋﻼﺟﻪ ډډﻩ وﮐړﻩ‪.‬ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﻣﻮر د ﺣﺎل ﭘﻪ اوورﯦﺪو د هﻐﯥ ﻧﻪ د‬
‫ﺑﺨښﻨﯥ ﻟﭙﺎرﻩ ورﻏﻠﻪ‪.‬دوى دواړو دﻳﺎرﻟﺲ ﮐﺎﻟﻪ ﻟﻪ ﻳﻮﻩ ﺑﻞ ﺳﺮﻩ ﺧﺒﺮې‬
‫ﻧﻪ وې ﮐړې ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ځﺎن ﺳﺮﻩ ﺧﭙﻞ اوﻩ ﮐﻠﻦ زوى ﺑﻮﺗﻠﻮ ﭼﯥ‬
‫ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن هﻴڅ ﻧﻪ وو ﻟﻴﺪﻟﻰ‪.‬ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن د ﻣﺮگ ﭘﻪ ﺑﺴﺘﺮﻩ ﭘﺮﺗﻪ وﻩ او‬
‫ﺧﭙﻠﻮ ﺧﻠﮑﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ ﭘﯧﻐﺎم اﺳﺘﻮﻟﻰ وو ''ﮐﻪ زﻣﺎ ﭘﻪ رﻋﻴﺖ ﮐﯥ څﻮﮎ داﺳﯥ‬
‫وي ﭼﯥ ﭘﻪ ﺗﯧﺮو ‪ ٣٣‬ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﻳﯥ زﻣﺎ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ﺑﯥ ﮔﻨﺎﻩ ﺳﺰاﺧﻮړﻟﯥ‬
‫وي ﻧﻮ زﻩ دوى ﺗﻪ واﻳﻢ ﭼﯥ د ﺧﺪاى ﻟﭙﺎرﻩ دې ﻣﺎ وﺑﺨښﻲ''‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر د ﻟﻴﺪو ﺣﺎل ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻳﺎداﺷﺘﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻲ زﻩ‬
‫د هﻐﯥ ﮐټ ﺗﻪ ورﻧﮋدې ﺷﻮم‪.‬هﻐﯥ زﻩ وﻧﻪ ﭘﯧﮋﻧﺪﻟﻢ‪ .‬ﭘﻮښﺘﻨﻪ ﻳﯥ وﮐړﻩ'ﺗﻪ‬
‫څﻮﮎ ﻳﯥ'‪.‬زﻩ وﯦﺮﯦﺪم هﻴڅ ځﻮاب ﻣﯥ ورﻧﮑړو‪.‬هﻐﯥ ﺑﻴﺎ وﭘﻮښﺘﻞ ﻣﺎ ﺑﻴﺎ‬
‫ځﻮاب ورﻧﮑړو‪،‬درﻳﻢ ځﻞ ﭼﯥ ﻳﯥ ﭘﻮښﺘﻨﻪ وﮐړﻩ ﻧﻮ ﺧﺪﻣﺘﮕﺎرې زﻣﺎ ﻧﻮم‬
‫ورﺗﻪ واﺧﻴﺴﺘﻠﻮ ‪.‬هﻐﯥ د اﻓﺴﻮس او ﻗﻬﺮ ﭘﻪ ﮔډ ﻏږ ﮐﯥ ووﻳﻞ ﭼﯥ ''ﻣﺎ‬
‫ﭘﺮﯦږدﻩ زﻣﺎ ﻟﻪ ﻣړﻳﻨﯥ ووروﺳﺘﻪ ﺑﻴﺎ دﻟﺘﻪ راﺷﻪ''زﻩ ﻻ ﺑﻴﺎ هﻢ ورﺗﻪ وﻻړﻩ‬
‫وم ﭼﯥ هﻐﯥ راﺗﻪ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﺳﺨﺘۍ ﺧﭙﻠﻪ ﺧﺒﺮﻩ وﮐړﻩ‪.‬زﻩ ﭘﻮهﯧﺪم ﭼﯥ هﻐﻪ‬
‫زﻣﺎ ﭘﻪ ﻟﻴﺪو ﻧﺎ اراﻣﻪ وﻩ ﻧﻮر ﻃﺎﻗﺖ ﻧﺸﻮ ﮐﻮﻻى او ﻟﻪ هﻠﺘﻪ ﻧﻪ ﭘﻪ‬
‫اوښﮑﻮ راوﺗﻠﻤﻪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ ‪ ١٩٠١‬م ﮐﺎل ﮐﯥ ﻣړﻩ ﺷﻮﻩ‪.‬‬
 ‫‪٩‬‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ‬

‫د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر ﻟﻪ ﻣړﻳﻨﻲ وروﺳﺘﻪ او ‪ ٣٣‬ﮐﺎﻟﻪ د وار ﺛﯥ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﭘﻪ‬

‫ﺳﺨﺘﻮ ﮐﯥ د ژوﻧﺪ ﮐﻮﻟﻮ وروﺳﺘﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﻪ ‪ ١٩٠١‬ﮐﯥ د ‪٤٣‬‬
‫ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ ﻧﻮاﺑﻪ ﺷﻮﻩ‪.‬د ﻣﻮر ﺳﺮﻩ ﺧﺮاﺑﻮ اړﻳﮑﻮ ‪،‬ﭘﻪ ځﻮاﻧۍ ﮐﯥ‬
‫د ﺳﺎزﺷﻮﻧﻮ او د دوو ﻟﻮڼﻮ د ﻣړﻳﻨﯥ درد ﻳﯥ وﻟﻴﺪﻟﻮ‪.‬د هﻐﯥ د ﻣﺸﺮې‬
‫ﻧﺎزوﻟﯥ ﻟﻮر ﺑﻠﻘﻴﺲ ﻟﻪ ﻣﺮﮔﻪ ﻟږ وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ دوﻳﻤﻪ ﻟﻮر ﺁﺻﻒ ﺟﻬﺎن هﻢ‬
‫د دوﻟﺴﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ ﻟﻪ ﻳﻮې ﻧﺎﻣﺎﻟﻮﻣﯥ ﻧﺎروﻏۍ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ‬
‫ﻣړﻩ ﺷﻮﻩ‪.‬‬
‫د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ روزﻧﻪ د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ اوو ﻧﻴﺎ ﻗﺪﺳﻴﯥ‬
‫ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ ﻻس ﮐﯥ ﺷﻮې وﻩ‪.‬دا ﭘﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ټﻴﻨﮕﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻪ وﻩ او د ﻋﯧﺶ او‬
‫ﺧﻮښﻮو‪.‬د ﻧﻮاﺑۍ د واﮎ د ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐﻮﻟﻮ‬ ‫ﻋﻴﺸﺮت ژوﻧﺪ ﻳﯥ ﻧﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭼﯥ د ﺧﺰاﻧﯥ ﺣﺎل وﻟﻴﺪو ﻧﻮ هﻠﺘﻪ هﻴڅ ﻧﻪ وو‪.‬د‬
‫ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ددورې اداري ﻓﺴﺎد هﻐﻪ وﻟﻪ ﺷﺘﻤﻨﻲ زﺑﯧښﻠﯥ وﻩ ﭼﯥ‬
‫د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺎ ﭘﻪ ﺧﻮارو راټﻮﻟﻪ ﮐړې وﻩ‪.‬ﻧﻪ ﻳﻮاځﯥ دﻩ ﺑﻠﮑﯥ ډﯦﺮ‬
‫ﭘﻮروړي هﻢ وو‪.‬ﻟﮑﻪ د ﻳﻮې ﻣﺒﺎرزې ﻏﻮﻧﺪې هﻐﯥ ﺧﭙﻠﯥ ﻣټﯥ وﻧﻐښﺘﻠﯥ‬
‫او ﭘﺮ ﮐﺎر ﻳﯥ ﭘﯧﻞ وﮐړو‪.‬ﺧﭙﻠﯥ ﺷﺨﺼﻲ ﭘﻴﺴﯥ ﻳﯥ ﺣﮑﻮﻣﺘﻲ ﺧﺰاﻧﯥ ﺗﻪ‬
‫ورواړوﻟﯥ ﭼﯥ د ﮐﺎرﮐﻮﻧﮑﻮ ﺗﻨﺨﻮاﮔﺎﻧﯥ ﭘﺮې ﭘﻮرﻩ ﮐړي‪.‬ﺑﻴﺎ ﺧﭙﻞ‬
‫ﺑﺎاﻋﺘﻤﺎدﻩ او اﯦﻤﺎاﻧﺪارﻩ ﮐﺴﺎن ﻳﯥ ﭘﺮ ﻟﻮړو ﭼﻮﮐﻴﻮ وﻟﮕﻮل‪.‬ﻓﺎﺳﺪ او‬
‫رﺷﻮت ﺧﻮارﻩ ﻳﯥ ﻟﺮې ﮐړل‪.‬‬
‫دې ډﯦﺮ ﮐﺎر ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﮐﻮﻟﻮ ټﻮل ﻓﺎﻳﻠﻮﻧﻪ او د ﺣﮑﻮﻣﺘﻲ ﮐﺎر ﺳﻨﺪوﻧﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻳﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻮل‪.‬د هﻐﯥ د ﺳﺨﺘۍ ﻧﺘﻴﺠﻪ دا ﺷﻮﻩ ﭼﯥ د وﺧﺖ‬
‫ﻟﻮﻣړي وزﻳﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺧﺎن اﺳﺘﻌﻔﺎ ورﮐړﻩ‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﻪ دې ډﯦﺮﻩ ﺧﻮاښﻴﻨﯥ ﻧﻪ ﺷﻮﻩ او د ﻟﻮﻣړي وزﻳﺮ ﮐﺎر ﻳﯥ‬
‫هﻢ ﭘﺮ ﺧﭙﻠﻪ ﻏﺎړﻩ واﺧﻴﺴﺘﻠﻮ‪.‬هﻐﯥ ﺑﻪ د ﻟﺮې ﭘﺮﺗﻮ ﮐﻠﻴﻮ ﺳﻔﺮوﻧﻪ ﮐﻮل او‬
‫د ﻣﺰﮐﯥ او ﮐﺮ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻟﻮ‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰان ﭼﯥ ددې ﻟﻪ‬
‫ﮐﺎراو ﻣﺤﻨﺖ څﺨﻪ ﺧﺒﺮ ﺷﻮﻟﻮ ﻧﻮ ﻳﯥ ﭘﻮرا ﻣﻼﺗړ ورﺳﺮﻩ وﮐړو‪.‬هﻐﯥ‬
‫ﺧﭙﻠﻮ دوو زﻟﻤﻴﻮ زاﻣﻨﻮ ﻧﺼﺮاﷲ او ﻋﺒﯧﺪاﷲ ﺗﻪ هﻢ ﮐﺎروﻧﻪ ﺳﭙﺎرﻟﻲ‬
‫وو‪.‬او وړوﮐﻰ اﺗﻪ ﮐﻠﻦ زوى ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺑﻪ ﻳﯥ هﻢ ﻟﻪ ځﺎن ﺳﺮﻩ ﮔﺮځﻮﻟﻮ‪.‬‬
‫د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺧﺎوﻧﺪ اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﺗﻪ د ﺳﻠﻄﺎن اﻟﺪوﻟﻪ ﺧﻄﺎب ورﮐړى‬
‫ﺷﻮى وو‪.‬او ﮐﻠﻪ ﭼﯥ دا ﻧﻮاﺑﻪ ﺷﻮﻩ ﻧﻮ د ﺧﺎوﻧﺪ د ﮐﻮرﻧۍ ﺧﻠﮏ ﭼﯥ ﻟﻪ‬
‫ﺟﻼل اﺑﺎدﻩ ورﻏﻠﻲ وو ﭘﻪ ﻧﻮاﺑۍ ﮐﯥ د ﺧﭙﻠﻮ ﮔټﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ راټﻮﻟﯧﺪو‬
‫ﺑﻮﺧﺖ ﺷﻮل‪.‬د اﺣﻤﺪﻋﻠﻲ ﺧﻮر ﭼﯥ ﭼﻨﺪا ﺑﻲ ﻧﻮﻣﯧﺪﻩ د هﻐﯥ اوﻩ ﭘﯧﻐﻠﯥ‬
‫او ښﺎﻳﺴﺘﻪ ﻟﻮڼﯥ وې‪ .‬ﭘﻪ دوى ﮐﯥ دوﻩ ﻗﻴﺼﺮ ﺟﻬﺎن او ﺷﻬﺮﻳﺎر ﺟﻬﺎن د‬
‫ﻧﻮاﺑﯥ د دوو ځﺎﻣﻨﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﮐﯧﻨﻮل ﺷﻮې‪.‬د وادﻩ ﺗﻴﺎرى ﭘﯧﻞ ﺷﻮى او هﻢ ﭘﻪ‬
‫دې ورځﻮ ﮐﯥ)‪ (١٩٠١‬ﮐﯥ اﺣﻤﺪﻋﻠﻲ د زړﻩ ﭘﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﯥ ﻣړ ﺷﻮ‪.‬د‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﻟﭙﺎرﻩ دا ﻳﻮ ﻟﻮى ټﮑﺎن وو‪.‬ځﮑﻪ اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻲ ددې ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮﻩ‬
‫ﻟﻮﻳﻪ ﺗﮑﻴﻪ وﻩ‪.‬او ﻟﻪ ﻣﺎﺷﻮﻣﻮاﻟﯥ څﺨﻪ ﻳﯥ ورﺳﺮﻩ ﻣﻴﻨﻪ درﻟﻮدﻩ‪.‬‬
‫د دواړو ځﺎﻣﻨﻮ ودوﻧﻪ ﻳﯥ وځﻨډول ﺧﻮ د څﻠﻮﯦښﺘۍ وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ‬
‫وادوﻧﻪ وﮐړل او ځﺎﻣﻦ ﻳﯥ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻣﯧﺮﻣﻨﻮ ﺳﺮﻩ ﺑﯧﻠﻮ ﮐﻮروﻧﻮ ﮐﯥ‬
‫ﻣﯧﺸﺘﻪ ﺷﻮل‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٩٠٢‬م ﮐﺎل ﮐﯥ ﻟﻪ دې ټﻮﻟﻮ ﺑﺤﺮاﻧﻮﻧﻮ د راوﺗﻠﻮ وروﺳﺘﻪ ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﺟﻬﺎن ﭘﻪ ډﻳﻠﻲ درﺑﺎر ﮐﯥ د ﮔډون ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړي ځﻞ ﭘﻪ اورﮔﺎډي ﮐﯥ‬
‫ﺳﻔﺮ وﮐړو‪.‬ﻟﻪ هﻐﯥ ﺳﺮﻩ ‪ ١٤٢‬ﮐﺴﺎن ﻣﻠﻪ وو‪.‬هﻐﯥ ﻻ ﭘﺨﻮا ‪ ٤٢٦‬ﮐﺴﺎن‬
‫د ځﺎى او ﮐﻴږدﻳﻮ ﻟټﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ډﻳﻠﻲ ﺗﻪ اﺳﺘﻮﻟﻲ وو‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﺧﭙﻠﻮ دوو ﻣﺸﺮاﻧﻮ زاﻣﻨﻮ د ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻟﭙﺎرﻩ هﻢ هﻐﺴﯥ‬
‫دودﻳﺰﻩ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﮐﺎروﻟﯥ وﻩ‪.‬دوى د ﺁس د ﺳﭙﺮﻟﻰ ‪،‬د ﺗﻮرې او ﻏﺸﻲ‬
‫وﻳﺸﺘﻠﻮ ﺗﺮﺑﻴﻴﻪ واﺧﻴﺴﺘﻪ‪.‬ﻋﺮﺑﻲ‪،‬ﻓﺎرﺳﻲ او اﻧﮕﺮﯦﺰي ﻳﯥ زدﮐړﻩ‪.‬د ﻗﺮﺁن‬
‫او ﺣﺪﻳﺚ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻳﯥ وﮐړو‪.‬‬
‫ﻧﺼﺮاﷲ ﭼﯥ ﻣﺸﺮى زوى ﻳﯥ وو ﻟﻪ ښﮑﺎر او ﻣﻮټﺮ ﺳﺮﻩ ﻳﯥ دﯦﺮ ﺷﻮق‬
‫ﻟﺮﻟﻮ‪.‬او د ﻣﻮر ﺳﺘﺮﮔﯥ دﻩ ﺗﻪ وې ﭼﯥ دى د څﻠﻮرو ﻧﺴﻠﻮﻧﻮ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ‬
‫د ﻧﻮاﺑۍ ﻟﻮﻣړۍ هﻠﮏ وو‪.‬‬
‫ﻋﺒﯧﺪاﷲ د ‪ ١٢‬ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ د ﻗﺮﺁن ﺣﺎﻓﻆ ﺷﻮ‪.‬دﻩ ﻟﻪ ﺟﻨﮕﻲ ﻓﻨﻮﻧﻮ‬
‫ﺳﺮﻩ ﺷﻮق ﻻرﻩ او ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن راهڅﺎوﻩ ﭼﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻮځﻲ ﺧﺪﻣﺎﺗﻮ‬
‫ﮐﯥ ورداﺧﻞ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪١٩٠٣‬م ﮐﺎل ﮐﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ درو زاﻣﻨﻮ ﺳﺮﻩ ﺣﺞ ﺗﻪ‬
‫وﻻړﻩ‪ .‬ﭘﻪ دې ﺳﻔﺮ ﮐﯥ هﻐﻪ د ﻣﺪﻳﻨﯥ او ﻣﮑﯥ ﭘﻪ ﻻرﻩ ﮐﯥ څﻮ واري د‬
‫ﻋﺮب ﺑﺪو ﻗﺒﻴﻠﻮ ﻟﺨﻮا ﻟﻪ ﺧﻄﺮ ﺳﺮﻩ ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻮﻩ‪.‬ددې ﭘﺮ ﻗﺎﻓﻠﯥ ﺣﻤﻠﯥ‬
‫وﺷﻮې‪.‬ﺧﻮ د ﭘﻴﻨځﻮ ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ د ﺳﻔﺮﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﺑﯧﺮﺗﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ‬
‫راوﮔﺮځﻴﺪﻩ‪.‬هﻐﯥ د ﺧﭙﻞ ﺣﺞ ﮐﻴﺴﻪ ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ﮐﺘﺎب ﮐﯥ وﻟﻴﮑﻠﻪ‪.‬‬
‫د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د دوو زاﻣﻨﻮ ودوﻧﻪ د ﺟﻼل اﺑﺎد د اورﮐﺰوﮐﻮرﻧۍ ﮐﯥ‬
‫وادﻩ ﺷﻮى وو‪.‬او ډﯦﺮ ژرورﺗﻪ دا ﺟﻮﺗﻪ ﺷﻮې وﻩ ﭼﯥ هﻐﻮى د‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﻲ ﮐﺎروﻧﻮ ﮐﯥ ﺧﭙﻠﯥ اﻏﯧﺰې زﻳﺎﺗﯥ ﮐړې وې‪.‬ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﺟﻬﺎن ځﺎن ﻟﻪ ﻳﻮازې ﭘﺎﺗﯥ وﻩ‪.‬د هﻐﯥ اﻧږﻳﻨﺪو ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ ﺧﭙﻠﻪ وړﻩ‬
‫ﺧﻮر هﻢ ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺗﻪ وادﻩ ﮐړي‪.‬ﺧﻮ د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن دا ﻧﻪ وو ﺧﻮښ‬
‫هﻐﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﺧﺴﺮﮔﻨۍ ﻟﻪ اﻏﯧﺰو ځﺎن ﺧﻼﺻﻮل ﻏﻮښﺖ‪.‬دي ﮐﺘﻞ ﭼﯥ‬
‫دواړو ﻣﺸﺮاﻧﻮ زاﻣﻨﻮﺗﻪ ﻳﯥ د ﺧﻮﺷﺎﻣﺪﮔﺮو او ﺑﻮټﭙﺎﮐﻮ دﺑﺎرﻳﺎﻧﻮ ډﻟﯥ‬
‫ﭼﺎﭘﯧﺮﻩ وې‪ .‬هﻐﯥ ﻧﻪ ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ ‪ ١١‬ﮐﻠﻦ ﺣﻤﻴﺪاﷲ هﻢ دې ﮐﻨﺪې ﺗﻪ‬
‫وﻟﻮﯦږي‪.‬اوس دﺷﻠﻤﯥ ﭘﯧړۍ ﭘﯧﻞ ﺷﻮې وو او ﭘﻪ هﻨﺪ ﮐﯥ د اﻧﮕﺮﻳﺰي‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ او ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﻌﻮر زﻳﺎت ﭘﻴﺪا ﺷﻮى وو‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ ټﻮل هﻨﺪ ﮐﯥ د ﻳﻮﻩ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫ښﻮوﻧځﻲ ﭘﻪ ﻟټﻪ ﮐﯥ وﻩ‪.‬او ﺁﺧﺮ ﻳﯥ ﻓﻴﺼﻠﻪ وﮐړﻩ ﭼﯥ دى ﺑﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫ﭘﻪ اﻟﯧﮕﺰاﻧډرا ښﻮﻧځﻲ ﮐﯥ ﺳﺒﻖ واﻳﻲ ‪.‬دا ښﻮوﻧځۍ څﻮ ﮐﺎﻟﻪ ﻣﺨﮑﯥ دې‬
‫ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺟﻮړﮐړى وو‪.‬ﻟﻪ دې ښﻮوﻧځﻲ څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﺣﻤﻴﺪاﷲ د ﻋﻠﻲ‬
‫ﮔړﻩ ﭘﻮهﻨﺘﻮن ﺗﻪ د ﺳﺒﻖ ﻟﭙﺎرﻩ وﻻړو ‪.‬او ﺁﺧﺮﻟﻪ دوو ﺳﻮو ﮐﺎﻟﻮ د‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل دﻧﻮاﺑﯥ ﮐﻮرﻧۍ ﻟﻮﻣړۍ ﻏړى د ﻋﺼﺮي ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻟﭙﺎرﻩ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ‬
‫ووﺗﻠﻮ‪.‬د ﺣﻤﻴﺪاﷲ د وادﻩ ﻟﭙﺎرﻩ هﻐﯥ د اورﮐﺰو ﻧﻪ ﭘﺮﺗﻪ اﻧﺠﻠۍﻏﻮښﺘﻪ او‬
‫ﺧﭙﻞ ﻳﻮﻩ ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎدﻩ اﺳﺘﺎزي ﮐﻨﺪهﺎري ﺧﺎن ﺗﻪ ﻳﯥ دا دﻧﺪﻩ وﺳﭙﺎرﻟﻪ ﭼﯥ‬
‫ﭘﯧښﻮر ﻟﻪ ورﺷﻲ او د ﻳﻮﻩ ښﻪ ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﮐﻮر اﻧﺠﻠۍ د ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﻟﭙﺎرﻩ ﻏﻮرﻩ‬
‫ﮐړي‪.‬دى ﻣﺮدان ‪،‬ﺑﻨﻮ او ﮐﻮهﺎټ ﭘﻮرې وﻻړو‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﯧښﻮر ﮐﯥ دى د ﺷﺎﻩ ﺷﺠﺎع د ﮐﻮرﻧۍ ﻳﻮ ټﺒﺮ ﺳﺮﻩ ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻮ‪.‬او هﻢ‬
‫هﻠﺘﻪ ﻳﯥ د ﭘﻴﻨځﻮ ﮐﺎﻟﻮ ﻳﻮﻩ اﻧﺠﻠۍ وﻟﻴﺪﻩ ﭼﯥ د ﻳﻮﻩ ﻧﻞ ﻻﻧﺪې ﻳﯥ‬
‫ﻻﻣﺒﻞ‪.‬دا اﻧﺠﻠۍ ﻣﯧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻧﻮﻣﯧﺪﻩ‪.‬د دراﻧﻲ ﺧﺎﻧﺪان د ﺷﻬﺰادﻩ ﺧﯧﻞ‬
‫ټﺒﺮ دا اﻧﺠﻠۍ د ﮐﻨﺪهﺎري ﺧﺎن ﺧﻮښﻪ ﺷﻮﻩ او ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ ﻳﯥ ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﺟﻬﺎن ﺗﻪ ﺧﺒﺮ ورواﺳﺘﻮﻟﻮ‪.‬‬
‫هﻐﯥ هﻢ وﺧﺖ ﺿﺎﻳﻊ ﻧﮑړواو د ﻳﻮﻟﺲ ﮐﻠﻦ ﺣﻤﻴﺪاﷲ او د ﭘﻴﻨځﻪ ﮐﻠﻨﯥ‬
‫ﻣﯧﻤﻮﻧﯥ د وادﻩ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﻣﺸﺮ زوى ﻋﺒﻴﺪاﷲ او د هﻐﻪ ﻣﯧﺮﻣﻨﻪ‬
‫ﺷﻬﺮﻳﺎردﻟﻬﻦ ﺳﺮﻩ ﻟﻪ ﻳﻮې ډﻟﯥ ﭘﯧښﻮر ﺗﻪ ورواﺳﺘﻮل‪.‬‬
‫او ﻟﮑﻪ ﭼﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺳﺮﻩ د اﺣﻤﺪﻋﻠﻲ د ﮐﻮژدﻧﯥ ﻏﻮﻧﺪې د‬
‫ﻣﯧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن ټﻮﻟﯥ ﮐﻮرﻧۍ ﻟﻪ دې ﺳﺮﻩ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ﮐډﻩ وﮐړﻩ‪.‬د‬
‫دراﻧﻴﺎﻧﻮ ﻟﻪ راﺗﮓ ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﻳﻮ ځﻠﻲ ﺑﻴﺎ د ﭘښﺘﻨﻮ دودوﻧﻪ‬
‫راﺗﺎزﻩ ﺷﻮل‪.‬‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ﭘﻪ راﺗﻠﻮ د ﻣﯧﻤﻮﻧﯥ د ﺗﻌﻠﻴﻢ او روزﻧﯥ ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻼن ﺟﻮړ ﺷﻮ‪.‬د‬
‫ﻋﺮﺑﻲ‪،‬اردو او ﻓﺎرﺳﻲ د زدﮐړو ﺳﺮﻩ ﺳﺮﻩ هﻐﯥ ﺗﻪ د ﺁس ﺳﭙﺮﻟۍ ‪،‬د‬
‫ټﻮﭘﮏ ﭼﻠﻮﻟﻮ‪،‬او د ﺳﺘﻦ ﺗﺎر او د ډوډۍ ﭘﺨﻮﻟﻮ ﭼﻞ وروښﻮدل ﺷﻮ‪.‬د‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰې ژﺑﯥ د زدﮐړې ﻟﭙﺎرﻩ هﻐﯥ ﺗﻪ ﻳﻮﻩ ﻣﯧﺮﻣﻨﻪ د اوﻟﻴﻮر ﭘﻪ ﻧﻮم‬
‫وټﺎﮐﻞ ﺷﻮﻩ‪.‬د ﭘﻴﺎﻧﻮ او واﻳﻠﻦ ﻏږوﻟﻮ ﭘﺮﺗﻪ هﻐﯥ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ژﺑﻪ هﻢ‬
‫زدﮐړﻩ‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﻣﯧﻤﻮﻧﯥ ﭘﻪ روزﻧﻪ ﮐﯥ ډﯦﺮﻩ ﻓﻌﺎﻟﻪ وﻩ‪.‬او ﭘﻪ دې ﺧﻮﺷﺎﻟﻪ‬
‫وﻩ ﭼﯥ هﻐﯥ د ﺧﭙﻞ زوى ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮﻩ ښﮑﻠﯥ ښځﻪ ﺗﯧﺎروﻟﻪ‪.‬ﻣﯧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن‬
‫هﻨﺪي اوﻟﻮﻳﺪﻳﺰ دواړﻩ ﮐﻠﺘﻮروﻧﻪ ﺧﭙﻞ ﮐړل‪.‬‬
‫د ﻟﻮﻣړي ځﻞ ﻟﭙﺎرﻩ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﺷﺎهﻲ ﮐﻮرﻧۍ ﻳﻮې ﻏړې ﻟﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ‬
‫او اروﭘﺎﻳﺎﻧﻮ ﺳﺮﻩ د هﻐﻮى ﭘﻪ ژﺑﻪ ښﻪ ﭘﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﺧﺒﺮې ﮐﻮﻻى ﺷﻮې‪.‬‬
‫د ﺧﭙﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړﻳﻮ ﻟﺴﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﺮ هﺮ ﺷﻲ‬
‫ﺧﭙﻠﻪ ټﺎﭘﻪ ﻟﮕﻮﻟﻪ‪.‬دا ﻟﻪ ﺑﺮﺗﺎﻧﻮﻳﺎﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﻧﮋدې وﻩ اود هﻐﻮى ﭘﻪ ﻣﺸﻮرﻩ‬
‫ﻳﯥ د ﭘﻮﻟﻴﺲ ‪،‬ﺑﻨﺪي ﺧﺎﻧﻮ‪،‬د اوﺑﻪ ﺧﻮر او ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻣﺤﮑﻤﻮ ﮐﯥ‬
‫اﺻﻼﺣﺎت راوﺳﺘﻞ‪.‬هﻐﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻳﺎداﺷﺘﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻲ‪.‬‬
‫زﻣﺎ ﺧﭙﻞ ﮐﺎروﻧﻪ د ورځﯥ اﺗﻠﺲ ﺳﺎﻋﺘﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﻏﺰﯦﺪﻟﻲ وو‪.‬د ﺳﻬﺎر ﻟﻪ‬
‫اوو ﺑﺠﻮ د ﺷﭙﯥ ﺗﺮ دوﻟﺲ ﺑﺠﻮ ﻣﺎﺗﻪ ﭘﻪ درﺑﺎر ﮐﯥ د وﻟﺴﻮاﻟﻴﻮ ‪،‬د ﺗﺎڼﻮ‬
‫اﻓﺴﺮان او ﺟﺎﮔﻴﺮداران ﻣﺴﺘﺠﺮ ﻣﻮاﻓﻊ دار راځﻲ ‪.‬ﭼﯥ دوى ﺳﺮﻩ زﻩ د‬
‫ﺷﺎوﺧﻮا ﺳﻴﻤﯥ ﭘﻪ اړﻩ ﺧﺒﺮې ﮐﻮم‪.‬‬
‫ﻟﺲ ﺑﺠﯥ زﻩ ﻧﺎﺷﺘﻪ ﺧﻮروم‪.‬ﻟﻪ هﻐﯥ څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ زﻩ هﻐﻪ ټﻮل‬
‫درﺧﻮاﺳﺘﻮﻧﻪ وﻟﻮﻟﻢ ﭼﯥ ﻟﻪ ﺗﯧﺮې ورځﯥ څﺨﻪ راﭘﺎﺗﯥ وي‪.‬دا ﭼﯥ وﺷﻲ‬
‫ﻧﻮ ﺑﻴﺎ د ﻣﺎﻟﻴﻲ وزﻳﺮ راځﻲ او د ﻣﺎﻟﻴﯥ ﮐﺎﻏﺬوﻧﻪ راښﺎﻳﻲ او ﻣﻮﻧږ د‬
‫ﭘﻴﺴﻮ ﺟﺎج اﺧﻠﻮ‪.‬دا ﮐﺎﻏﺬوﻧﻪ د هﻐﻪ د ﻣﺸﻮرې او ﺗﺼﻮﻳﺐ او د راﻳﻮ ﭘﻪ‬
‫رڼﺎ ﮐﯥ ﺟﻮړ ﺷﻮي وي‪.‬او زﻣﺎ د وروﺳﺘۍ ﻓﻴﺼﻠﯥ ﻟﭙﺎرﻩ راوړل‬
‫ﮐﯧږي‪.‬وروﺳﺘﻪ هﻐﻪ ﻟﻴﮑﻲ ﭼﯥ دوﻩ ﺑﺠﯥ دﻳﻮان ټﻬﺎﮐﺮ ﭘﺮﺷﺎد د ﻣﺰﮐﻮ‬
‫ﮐﺎﻏﺬوﻧﻪ زﻣﺎ ﭘﻪ ﻣﻮﺟﻮدﮔﻲ ﮐﯥ ﻣﺴﺘﺠﺎراﻧﻮ ﺗﻪ ورﮐﻮي‪.‬ﺗﺮ ﺷﭙږو دا‬
‫ﮐﺎر روان وي‪.‬ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ او ﻣﻨﺸﻲ اﺳﺮارﺣﺴﻦ ﺧﺎن د ﺗﯧﺮو‬
‫ﻣﺎﻟﻴﻮ د راټﻮﻟﻮﮐﺎﻏﺬوﻧﻪ راوړي‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﺷﭙﯥ اﺗﻪ ﺑﺠﯥ ډوډۍ ﺧﻮري‪.‬او ﻟﻪ هﻐﯥ وروﺳﺘﻪ د ﺷﭙﯥ‬
‫ﺗﺮ ﻳﻮﻟﺴﻮ ﺑﺠﻮ ان ﺗﺮ ﻧﻴﻤﯥ ﺷﭙﯥ ﻟﻴﮑﻮﻧﻪ وﻟﻮﻟﻲ‪.‬ځﻮاﺑﻮﻧﻪ ورﺗﻪ‬
‫ورﮐﻮي‪.‬د ﻃﺎﻋﻮن دﺧﭙﺮﯦﺪو د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎرﻩ ﮐﺎروﻧﻪ ووﯦﺸﻲ او داﺳﯥ‬
‫ﻧﻮر‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﻣﺸﺎورﺗﻲ ﻣﺠﻠﺲ ﻳﻮ واري ﺑﻴﺎ راﻣﻨځﺘﻪ ﮐړو‪.‬او د‬
‫ښﺎرواﻟۍ اﻧﺘﺨﺎب ﻳﯥ وﮐړو‪.‬د ﺳﺎري ﻧﺎرﻏﻴﻮ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﻋﺎﻣﻮ‬
‫ﺧﻠﮑﻮ ﺗﻪ د ﺳﺘﻨﻮ وهﻠﻮ او د ﻣﻔﺘﻮ داروﮔﺎﻧﻮ د وﯦﺸﻠﻮ اﻧﺘﻈﺎم ﻳﯥ وﮐړو‪.‬‬
‫هﻐﯥ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړي ځﻞ ﭘﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎﻧﻪ ﮐﯥ ﻟﻪ ﺑﻨﺪﻳﺎﻧﻮ ﻧﻪ د ﮐﺎراﺧﻴﺴﺘﻠﻮ ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫دوى ﺗﻪ ﭘﻪ ﻻس د ﺷﻴﺎﻧﻮ ﺟﻮړوﻟﻮ ‪،‬اوﺑﺪﻟﻮ‪،‬او د ﺑﻮڼﻠﻮ ﺗﺮﺑﻴﯥ ﻟﭙﺎرﻩ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﺟﻮړ ﮐړو‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ورځﻨﻲ ژوﻧﺪ ﮐﯥ هﻐﻪ ډﯦﺮﻩ ﻣﺬهﺒﯥ ښځﻪ وﻩ‪ .‬ﭘﺮدﻩ ﺑﻪ ﻳﯥ ﮐﻮﻟﻪ‬
‫او ان ﻣﯧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺗﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ هﻢ ﭘﻪ ﭘﺮدﻩ ﮐﯥ د اوﺳﯧﺪو ﻏږ ﮐﻮﻟﻮ‪.‬ﺧﻮ‬
‫د ﺳﺮﮐﺎري ﮐﺎروﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ ﺳړو ﺳﺮﻩ ﻟﻴﺪل‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰ ﻣﯧﺮﻣﻨﻮ ﺗﻪ‬
‫دا ﻻرښﻮوﻧﻪ وﻩ ﭼﯥ د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﻟﻴﺪو ﻟﭙﺎرﻩ ورځﻲ ﻧﻮ ﺧﭙﻠﯥ ﻣټﯥ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺮﺑﻨډې ﻧﻪ ﺳﺎﺗﻲ‪.‬ددې هﺮ څﻪ ﺳﺮﻩ هﻐﻪ د ښځﻮ د ﺗﻌﻠﻴﻢ زدﮐړوډﯦﺮﻩ‬
‫ﺳﺨﺘﻪ ﭘﻠﻮي وﻩ‪.‬‬

‫؟؟؟؟؟؟د ﮔﺮﻳﺲ ﺗﺎﻣﺴﻦ ﻟﻴﮑﻨﻪ ﺑﺎﻳﺪ دﻟﺘﻪ راﺷﻲ‬

‫د هﻐﯥ درﺑﺎر ﺗﻪ ﺑﻪ د ﻳﻮرپ اﻣﻴﺮان هﻢ ورﺗﻠﻞ‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٩٠٧‬ﮐﯥ هﻐﯥ ﺗﻪ‬

‫د هﻨﺪ د اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻟﻮى اﻋﺰاز ورﮐړل ﺷﻮ‪ .‬ﭘﻪ ﺁﮔﺮﻩ ﮐﯥ د ﻳﻮﻩ درﺑﺎر‬
‫ﭘﺮ وﺧﺖ هﻐﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻟﻪ اﻣﻴﺮﺷﯧﺮﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﺳﺮﻩ هﻢ ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻮﻩ‬
‫او ورﺳﺮﻩ ﻳﯥ ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ او ﻓﺎرﺳﻲ ﮐﯥ ﺧﺒﺮې وﮐړې‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ورځﻮ ﮐﯥ هﻐﯥ د ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﭘﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﺰﮐﻪ ځﺎن ﺗﻪ ﻳﻮﻩ ﻣﺎڼۍ د‬
‫اﺣﻤﺪﺁﺑﺎد ﭘﻪ ﻧﻮم ﺟﻮړﻩ ﮐړﻩ‪.‬هﻐﻪ ﭘﻪ دې وﯦﺮﯦﺪﻩ ﭼﯥ ﮐﻪ ﻣړﻩ ﺷﻮﻩ ﻧﻮ د‬
‫ﻧﻮاب ﺳﺮﮐﺎري ﮐﻮر ﺻﺪر ﻣﻨﺰل ﺑﻪ د ﺟﻼل ﺁﺑﺎد ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﺗﺮې ﻧﻪ‬
‫واﺧﻠﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭼﯥ څﻪ وﺧﺖ ﺣﺞ ﺗﻪ ﺗﻠﻪ ﻧﻮ ﭘﻪ ﻻرې ﭘﻪ ﺳﻤﻨﺪري ﺑﯧړۍ‬
‫ﮐﯥ ﻳﯥ د ﺧﭙﻞ اﻧﮕﺮﯦﺰ ډاﮐټﺮ ﻟﻪ ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ اﻧځﻮرﮔﺮي زدﮐړﻩ‪.‬او ﻟﻪ دې‬
‫وروﺳﺘﻪ ﭼﯥ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن هﺮ وﺧﺖ ﻣﻮﻗﻊ وﻣﻮﻧﺪﻟﻪ ﻧﻮځﺎن ﺑﻪ ﭘﺪې‬
‫ﮐﺎر ﺑﻮﺧﺖ ﺳﺎﺗﻠﻮ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٩٠٦‬م ﮐﺎل د ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﻴﺎ ﺷﻬﺰادﻩ)ځﺎى ﻧﺎﺳﺘﻰ(ﭼﯥ ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ د‬
‫ﭘﻴﻨځﻢ ﺟﻮرج ﭘﻪ ﻧﻮم ﭘﺎﭼﺎ ﺷﻮهﻨﺪ ﺗﻪ ورﻏﻠﻮ‪.‬او ﭘﻪ ﺑﯧﻼ ﺑﯧﻠﻮ درﺑﺎروﻧﻮ‬
‫ﮐﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن دﻩ او ددﻩ ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ ﺷﻬﺰادﮔۍ ﻣﯧﺮي ﺳﺮﻩ وﻟﻴﺪل‪.‬‬
‫هﻢ ﭘﻪ دې ﮐﺎل ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﻳﻮﻩ ﺟﺮﮔﻪ او ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎزﻩ اﺳﻤﺒﻠﻰ ﺟﻮړﻩ‬
‫ﺷﻮﻩ ﭼﯥ د ﺧﻠﮑﻮ د اﺳﺘﺎزﻳﺘﻮب ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮ ﺑﻞ ﮔﺎم وړاﻧﺪې وو‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٩١١‬م ﮐﺎل ﮐﯥ ﺟﻮرج ﭘﻴﻨځﻢ د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﻟﻪ ﻣړﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ د‬
‫ﺑﺮﺗﺎﻧﻴﺎ ﭘﺎﭼﺎ ﺷﻮ‪.‬او د هﻐﻪ د ﺗﺎﺟﭙﻮﺷﻰ ﭘﻪ ﻣﺮاﺳﻤﻮ ﮐﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺗﻪ‬
‫هﻢ ﺑﻠﻨﻪ ورﮐړل ﺷﻮې وﻩ‪.‬هﻐﯥ ﭘﻪ ځﻮاب ﮐﯥ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ وﻟﻴﮑﻞ ﭼﯥ‬
‫دا ﭘﻪ ﺑﻮرﻗﻪ ﮐﯥ ﭘﻪ دې ﻣﺮاﺳﻤﻮ ﮐﯥ ﮔډون ﮐﻮي‪.‬ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﯦﻮازې‬
‫ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﻴﺎ ﺗﻪ ﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ د ﻧﻮرو اروﭘﺎﻳﻲ ﻣﻠﮑﻮﻧﻮ ﺗﺮ څﻨﮓ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ‪،‬ﺗﺮﮐﻴﯥ‬
‫او ﻣﺼﺮ د ﻟﻴﺪو ﻟﭙﺎرﻩ هﻢ ﭘﻼن ﺟﻮړﮐړو‪.‬د هﻐﯥ دوﻳﻢ زوى ﻋﺒﯧﺪاﷲ د‬
‫زړﻩ ﭘﻪ ﻧﺎروﻏۍ اﺧﺘﻪ وو‪،‬او دې ﻏﻮښﺘﻞ ﮐﻪ ﭘﻪ اروﭘﺎ ﮐﯥ ﻳﯥ ﻋﻼج‬
‫ﻣﻤﮑﻨﻪ وي ﻧﻮ ﮐﯧﺪاى ﺷﻲ ﭼﯥ ﺟﻮړ ﺷﻲ‪.‬هﻐﯥ ﻧﺼﺮاﷲ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د‬
‫ﺧﭙﻞ ځﺎى ﻧﺎﺳﺘﻲ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﭘﺮﯦښﻮدو‪.‬ﻋﺒﯧﺪاﷲ دهﻐﻪ ﻣﯧﺮﻣﻦ ‪،‬ﺣﻤﻴﺪاﷲ او‬
‫وړﻩ ﻣﯧﻤﻮﻧﻪ ﭼﯥ د ﻳﻮﻟﺲ‬
‫ﮐﻠﻮﻧﻮ وﻩ ﭘﻪ دې ﺳﻔﺮ ﮐﯥ ﻟﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺳﺮﻩ ﻣﻠﻪ وﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﻤﺒۍ ﮐﯥ دوى ﭘﻪ ﺑﯧړۍ ﮐﯥ ﺳﭙﺎرﻩ ﺷﻮل او ﭘﻪ ﺳﻮﻳﺰ ﮐﻨﺎل ﮐﯥ ﭘﻪ‬
‫ﻋﺪن ﮐﯥ اﯦﺴﺎر ﺷﻮل ‪.‬دﻟﺘﻪ دﺑﯧﻠﺠﻴﻢ ﭘﺎﭼﺎ او ﻣﻠﮑﻪ هﻢ ورﺳﺮﻩ ﻣﻞ‬
‫ﺷﻮل‪.‬دوى اټﺎﻟﻴﯥ او ﺑﻴﺎ د ﻓﺮاﻧﺴﯥ ﻣﺎرﺳﻴﻠﺰ)ﻣﺎرﺳﺎى( ﺗﻪ ورﺳﯧﺪل‪.‬د‬
‫اروﭘﺎ ﺧﺒﺮﻳﺎﻻن ﭘﻪ ﺑﻨﺪر ﮐﯥ راټﻮل وو ﭼﯥ ﻏﻮښﺘﻞ ﻳﯥ د هﻨﺪ د ﻳﻮې‬
‫ﻣﻠﮑﯥ ﭘﻪ اړﻩ راﭘﻮروﻧﻪ وﻟﻴﮑﻲ‪.‬او ﻋﮑﺴﻮﻧﻪ ﻳﯥ واﺧﻠﻲ‪.‬ﺧﻮ ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﺟﻬﺎن ﻟﻪ ﺑﯧړۍ ﺑﻬﺮ ﮔﺎم ﻧﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﮐﻮﻟﻮ‪.‬ﺁﺧﺮ ﭘﻮﻟﻴﺲ ټﻮل ﺧﻠﮏ ﻟﻪ هﻐﻪ‬
‫ځﺎﻳﻪ ﻟﺮې ﮐړل او دوى ﻳﯥ اورﮔﺎډي ﺗﻪ ورﺳﻮل‪.‬د ﻓﺮاﻧﺴﯥ ﺣﮑﻮﻣﺖ دا‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻲ ﮔﺎډى دوى ﺗﻪ ور اﺧﻴﺴﺘﻰ وو‪.‬دوى ﭘﺎرﻳﺲ ﺗﻪ ورﺳﯧﺪل‪.‬ددې‬
‫ﺳﻔﺮ ټﻮل ﺣﺎل ﻳﻮوﻟﺲ ﮐﻠﻨﯥ ﻣﯧﻤﻮﻧﯥ ﻟﻴﮑﻠﻰ دي ‪.‬ﻳﻮځﺎى دا ﻟﻴﮑﻲ ﭼﯥ د‬
‫دوى د هﻮټﻞ ﭘﻪ ﻏﺴﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﯥ دوې ﻧﻠﮑﯥ وې ‪.‬ﻳﻮﻩ د ﺗﻮدو اوﺑﻮ ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫ﺑﻠﻪ د ﺳړو اوﺑﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ‪.‬ﻳﻮﻩ ﻟﻮﻳﻪ ﺳﺘﻮﻧﺰﻩ د ﺣﻼﻟﻮ ﺧﻮړو وﻩ‪.‬د ﭘﺎرﻳﺲ د‬
‫ﻣﯧﺠﻴﺴټﻴﮏ هﻮټﻞ ﭘﻪ ﭘﺨﻠﻨځﻲ ﮐﯥ ﻳﻮﻩ ﭘﺮدﻩ ودرول ﺷﻮې وﻩ او د‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن اﺷﭙﺰ ﭘﮑﯥ دوى ﺗﻪ ﺣﻼل ﺧﻮاړﻩ ﭘﺨﻮل‪.‬دوى هﻠﺘﻪ ﭘﻨځﻠﺲ‬
‫ورځﯥ اﻳﺴﺎر وو اوو ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ ﻟﻴﮑﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ هﻮټﻞ ﮐﯥ د ټﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫دوى ﻟﺲ زرﻩ روﭘﻰ ورﮐړې‪.‬ﻋﺒﻴﺪاﷲ د ﻋﻼج ﻟﭙﺎرﻩ ﺟﺮﻣﻨﻲ ﺗﻪ واﺳﺘﻮل‬
‫ﺷﻮ‪.‬او ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن رودﺑﺎر اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﻪ د ‪ channel‬ﭘﻪ ﺗﯧﺮﯦﺪو ﻟﻨﺪن‬
‫ﺗﻪ ورﺳﯧﺪﻟﻪ‪.‬او ﻟﻪ دې ځﺎﻳﻪ ‪ ١٨‬ﻣﻴﻠﻪ ﻟﺮې د رﯦډ هﻴﻞ ﻧﻮﻣﻲ ځﺎى ﭘﻪ‬
‫ﭘﯧټﻴﺴﻦ ﮐﻮرټ ﻧﻮﻣﻲ ﮐﻮر ﮐﯥ ﻳﯥ ﮐډﻩ واړوﻟﻪ‪.‬‬
‫ﺗﺮ ﺗﺎﺟﭙﻮﺷﻰ وړاﻧﺪې دوى ﭘﻪ ﻟﻨﺪن ﮐﯥ ښﻪ وﮔﺮځﯧﺪل‪ .‬ﭘﻪ ﻣﯧﻠﻤﺴﺘﻴﺎو‬
‫ﮐﯥ ﻳﯥ ﮔډون وﮐړو او ﺁﺧﺮ ﻳﯥ د ﻣﺮاﺳﻤﻮ ورځ راﻧږدې ﺷﻮﻩ ﻧﻮ دوى‬
‫د ﺑﮑﻴﻨﮕﻬﻢ ﻣﺎڼۍ ﺳﺮﻩ ﺟﻮﺧﺖ ﻳﻮﻩ هﻮټﻞ ﺗﻪ راﮐډﻩ ﺷﻮل‪.‬‬
‫هﻐﯥ ﺧﭙﻞ دواړﻩ ځﺎﻣﻦ او وزﻳﺮان ﻟﻪ ځﺎﻧﻪ ﺳﺮﻩ ﺑﻮﺗﻠﻞ‪.‬ﺧﻮ ﺧﭙﻠﯥ‬
‫اﻧږﻳﻨﺪې ﻳﯥ ﭘﻪ رﯦډ هﻴﻞ هﻮټﻞ ﮐﯥ ﭘﺮﯦښﻮدې‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﺮاﺳﻤﻮ ﮐﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﻪ ﺑﻮرﻗﻪ ﮐﯥ وﻻړﻩ او ﻋﺠﻴﺒﻪ ﻳﯥ ﻻ دا‬
‫ﭼﯥ ﺧﭙﻞ ټﻮل ﻣﯧډاﻟﻮﻧﻪ ﻳﯥ د ﺑﻮرﻗﯥ ﻟﻪ ﭘﺎﺳﻪ ټﻮﻣﺒﻠﻲ وو‪.‬د ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﻲ‬
‫ورځﭙﺎڼﻮ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ اړﻩ ﻋﺠﻴﺒﻪ ﮐﻴﺴﯥ ﻟﻴﮑﻠﯥ‪.‬دا ﭼﯥ هﻐﻪ ددې‬
‫ځﺎى اوﺑﻪ ﻧﻪ څښﻲ او ﺧﭙﻠﯥ اوﺑﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ ځﺎﻧﻪ ﺳﺮﻩ راوړي دي‪.‬دا ﭼﯥ‬
‫هﻐﻪ ژوﻧﺪي ﭼﺮﮔﺎن ﺧﻮري‪.‬د اوﺑﻮ ﺧﺒﺮﻩ دا وﻩ ﭼﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د زم‬
‫زم اوﺑﻪ ﻟﻪ ځﺎﻧﻪ ﺳﺮﻩ راوړې وې‪.‬او د دې د ﺧﻮراﮎ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﻪ ژوﻧﺪي‬
‫ﭼﺮﮔﺎن ﺣﻼﻟﯧﺪل او ﺑﻴﺎ ﺑﻪ ﭘﺨﯧﺪل‪.‬هﻐﻪ ځﮑﻪ ﭼﯥ د ې د ﺑﺎزار ﻏﻮښﻪ ﻧﻪ‬
‫ﺧﻮړﻟﻪ‪.‬‬
‫د ﺗﺎﺟﭙﻮﺷﻲ ﻟﻪ ﻣﺮاﺳﻤﻮ وروﺳﺘﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺟﺮﻣﻨﻲ او ژﻧﻴﻮ ﺗﻪ‬
‫وﻻړﻩ او هﻠﺘﻪ ﺧﺒﺮﻩ ﺷﻮﻩ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺗﺮﮐﻲ ﮐﯥ ﺳﺨﺘﻪ زﻟﺰﻟﻪ راﻏﻠﯥ دﻩ‬
‫دې ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ درې زرﻩ ﭘﻮﻧډﻩ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺳﻠﻄﺎن ﺗﻪ ورواﺳﺘﻮﻟﯥ‪.‬‬
‫د ﺧﺘﻴﺰ ﭘﺮ ﻟﻮري ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﺳﻔﺮ ﺟﺎري وﺳﺎﺗﻠﻮ او ﭘﻪ اورﮔﺎډي د وﻳﺎﻧﺎ ﻟﻪ‬
‫ﻻرې ﺗﺮﮐﻴﯥ ﺗﻪ وﻻړﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ اﺳﺘﻨﺒﻮل ﮐﯥ د ﺗﺮﮐﻲ ﺳﻠﻄﺎن وزﻳﺮ راﻏﺐ ﺑﯧﮓ د دوى هﺮﮐﻠﻲ ﺗﻪ‬
‫وﻻړ وو‪.‬دوى ﻳﯥ هﻮټﻞ ﮐﯥ ﻣﯧﺸﺖ ﮐړل‪.‬هﻐﯥ ددې ښﺎر ښﮑﻠﻲ‬
‫ﺟﻮﻣﺎﺗﻮﻧﻪ او ﻣﻴﻮزﻳﻤﻮﻧﻪ وﻟﻴﺪل‪.‬‬
‫د دوﻟﻤﺎﺑﺎﭼﻲ ﭘﻪ ﺷﺎهﻲ ﻣﺎڼۍ ﮐﯥ د ﺳﻠﻄﺎن ﻟﻴﺪو ﺗﻪ ورﻏﻠﻪ او دهﻐﻪ‬
‫ﻣﯧﺮﻣﻦ ﺳﻠﻄﺎﻧﻪ ﻳﯥ وﻟﻴﺪﻟﻪ‪ .‬ﭘﺎﭼﺎ ﻟﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺧﺒﺮې‬
‫ﮐﻮﻟﯥ‪.‬او ﺑﻴﺎ ﺧﭙﻠﯥ ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ ﺗﻪ ﭘﻪ ﺗﺮﮐﻲ ژﺑﺎړﻟﯥ )ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﻮﻟﯥ(‪.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﻟﻪ هﻐﻪ ځﺎﻳﻪ وﻻړ ﻧﻮ ﺳﻠﻄﺎﻧﯥ ورﺗﻪ ووﻳﻞ ﭼﯥ ﺑﻮرﻗﻪ‬
‫دې‬
‫ﻟﺮې ﮐړﻩ ‪.‬هﻐﯥ ﭼﯥ ﺑﻮرﻗﻪ ﻟﺮې ﮐړﻩ ﻧﻮ ﺳﻠﻄﺎﻧﯥ ﭘﻪ ﻣﺦ ښﮑﻞ ﮐړﻩ‬
‫‪.‬ﺧﺒﺮې ﭘﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰي ﭘﯧﻞ ﺷﻮې او د ﺳﻠﻄﺎﻧﯥ ﻟﻮر ﻟﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰي ﺗﺮﮐﻲ‬
‫ﺗﻪ ژﺑﺎړﻟﯥ‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﺗﺮﮐﻴﯥ د رواﻧﯧﺪو ﭘﺮوﺧﺖ ﺳﻠﻄﺎن د ﺗﺮﮐﻴﯥ ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻟﻮى اﻋﺰاز هﻐﯥ ﺗﻪ‬
‫د ورﮐﻮﻟﻮ اﻋﻼن وﮐړو‪.‬ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﻟﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ څﺨﻪ اﺟﺎزﻩ وﻏﻮښﺘﻠﻪ ﻧﻮ‬
‫هﻐﻮى ورﺗﻪ ووﻳﻞ ﻟﻪ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﻴﺎ ﭘﺮﺗﻪ ﺑﻞ څﻮﮎ هﻐﯥ ﺗﻪ د اﻋﺰاز ورﮐﻮﻟﻮ ﺣﻖ‬
‫ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬د ﺗﺮﮐﻴﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮﻩ ﺳﺨﺘﻪ ﭘﻪ ﻗﻬﺮ ﺷﻮﻩ‪.‬ﺧﻮ ﺗﺮ هﻐﻪ ﻳﯥ ﻟﻮى‬
‫ﺳﻮﻏﺎت ورﺗﻪ وړاﻧﺪې ﮐړو او دا د ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯧﻪ وﺳﻠﻢ هﻐﻪ‬
‫وﯦښﺘﻪ وو ﭼﯥ دوى ډﯦﺮ ﭘﻪ ﻋﻘﻴﺪت ﺳﻨﺒﻬﺎ ل ﮐړى وو‪.‬ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﻪ دې‬
‫ﻋﻘﻴﺪوي ﺗﺤﻔﻪ دوﻣﺮﻩ ﺧﻮﺷﺎﻟﻪ وﻩ ﭼﯥ ﻳﻮ وزﻳﺮ ﺗﻪ ﻳﯥ دا وروﺳﭙﺎرﻟﻮ ﭼﯥ د‬
‫ﻳﻮې ﺷﯧﺒﯥ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﻪ ﻳﯥ هﻢ ﻟﻪ ځﺎﻧﻪ ﻧﻪ ﻟﺮې ﮐﻮي‪.‬دا وﯦښﺘﻪ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ دﯦﺮ‬
‫ﭘﻪ ﻋﻘﻴﺪت ﻳﻮﻩ ﻣﺎڼۍ ﮐﯥ ﮐﯧښﻮدل ﺷﻮ‪.‬او د ﻣﯧﻼدﻟﻨﺒﻲ ﭘﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﺧﻠﮑﻮﺗﻪ‬
‫ښﻮدل ﮐﯧﺪﻟﻮ‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﺗﺮﮐﻴﯥ څﺨﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن هﻨﮕﺮي او ورﭘﺴﯥ د اټﺎﻟﻴﯥ څﻮ ښﺎروﻧﻮ ﺗﻪ‬
‫ووﻻړﻩ او ﭘﻪ ﻓﻠﻮرﯦﻨﺲ ﮐﯥ وﻩ ﭼﯥ د ﻧﺼﺮاﷲ ﻟﻴﮏ وورﺗﻪ راورﯦﺴﺪو ﭼﯥ ﭘﻪ‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د ﻃﺎﻋﻮن وﺑﺎ ﮔډﻩ ﺷﻮې دﻩ‪.‬‬
‫هﻐﯥ ﺧﭙﻞ ﻧﻮر ﺳﻔﺮوﻧﻪ ﭘﺎى ﺗﻪ ورﺳﻮل او ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ د ﻣﺼﺮ د ﺳﮑﻨﺪرﻳﯥ ﻟﻪ‬
‫ﻻرې ﭘﻪ ﺳﻤﻨﺪري ﺑﯧړۍ ﮐﯥ ﺑﻤﺒۍ ﺗﻪ رواﻧﻪ ﺷﻮﻩ‪ .‬ﭘﻪ ﻣﺼﺮ ﮐﯥ هﻐﯥ ﺟﺎﻣﻊ‬
‫اﻻزهﺮ ﺗﻪ هﻢ ښﻪ ډﯦﺮ ې ﭘﻴﺴﯥ ورﮐړې‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د ﻃﺎﻋﻮن ﭘﺮ وﺧﺖ د ورځﯥ ‪ ١٥٠‬ﮐﺴﺎن ﻣړﻩ ﮐﯧﺪل‪.‬او ﺷﭙږ‬
‫ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ وروﺳﺘﻪ ﭼﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﯧﺮﺗﻪ راوﮔﺮځﯧﺪﻩ ﻧﻮډﯦﺮ ﺧﻠﮏ دې وﺑﺎ‬
‫ﺧﻮړﻟﻲ وو‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٩١١‬ﮐﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ډﻳﻠﻲ درﺑﺎر ﺗﻪ وورﻏﻠﻪ ﭼﯥ د ﭘﻴﻨځﻢ ﺟﻮرج او‬
‫د ﻣﻠﮑﯥ ﻣﯧﺮي د هﻨﺪ دﺳﻔﺮ ﭘﺮ ﻣﻬﺎل ﺟﻮړﺷﻮى وو هﻢ ﭘﻪ دې ﮐﺎل د ټﻮل هﻨﺪ‬
‫د ښځﻮ د ﺗﻌﻠﻴﻢ د اﺻﻼﺣﺎﺗﻮ ﭘﻪ اړﻩ ﻳﻮ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺟﻮړ ﺷﻮى وو ﭼﯥ ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﺟﻬﺎن ﻳﯥ ﻣﺸﺮي ﮐﻮﻟﻪ‪ .‬د هﻐﯥ وﻳﻨﺎ)ﺗﻘﺮﻳﺮ(د هﻐﻪ وﺧﺖ د ﻳﻮﻩ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺳﻨﺪ‬
‫ارزښﺖ ﻟﺮي‪.‬هﻐﯥ د ﺗﻌﻠﻴﻢ او ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻟﭙﺎرﻩ د ډﯦﺮو ﭘﺮوژو ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ وﮐړﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دوى ﮐﯥ د ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﺒﻠﻲ ﻧﻌﻤﺎﻧﻲ ﻟﺨﻮا د ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ د ژوﻧﺪ ﭘﻪ ﺑﺎب د ﻧﻮﻣﻴﺎﺗﻲ ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺮت اﻟﻨﺒﻲ ﻟﻴﮑﻞ او ﭼﺎﭘﻮل هﻢ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫وو‪.‬د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻟﺨﻮا هﻐﻪ د ﻋﻠﻴﮕړ ﻩ ﭘﻮهﻨﺘﻮن ﻟﻮﻣړۍ ﭼﺎﻧﺴﻠﺮﻩ وټﺎﮐﻞ‬
‫ﺷﻮﻩ‪.‬ﻟﻪ دې وروﺳﺘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﭘﻮهﻨﺘﻮن هﻢ دا دوو دورو ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﺮ دې ځﺎى‬
‫وټﺎﮐﻠﻪ‪.‬د ﻳﻮې ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯥ او ﭘښﺘﻨﯥ ښځﯥ ﻟﭙﺎرﻩ دا ﯦﻮ دﯦﺮ ﻟﻮى ﺑﺮﻳﺎﻟﻴﺘﻮب وو‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﺗﻌﻠﻴﻢ ﭘﻪ اړﻩ ډﯦﺮﻩ ﺧﻮاښﻴﻨﻲ وﻩ ‪.‬ﭘﺨﭙﻠﻮ ﻳﺎداﺷﺘﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻲ‪.‬‬
‫'زﻣﺎ ﻟﭙﺎرﻩ دا ډﯦﺮﻩ د ﻏﻢ او ﻧﺎ اراﻣۍ ﺧﺒﺮﻩ دﻩ ﭼﯥ زﻣﺎ ﻣﻠﮏ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﺷﭙږ‬
‫ﻟﮑﻪ ﺷﭙﯧﺘﻪ زرﻩ ﻧﻬﻪ ﺳﻮﻩ او ﺷﭙﯧﺘﻪ وﮔړو )‪(٦٦٠٩٦٠‬ﮐﯥ ﻳﻮﺗﻦ هﻢ داﺳﯥ ﻧﺸﺘﻪ‬
‫ﭼﯥ د ﭘﻮهﻨﺘﻮن ﺳﺒﻖ ﻳﯥ وﻳﻠﻲ وي‪.‬اوو دا ﻟﻪ دې ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺮﻩ ﺳﺮﻩ ﭼﯥ زﻣﺎ د‬
‫ﻣﻮر د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﻪ دورﻩ ﮐﯥ هﺮ هﻐﻪ ﮐﺲ ﺗﻪ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺮﺳﺘﻪ ورﮐﻮل ﮐﯧﺪﻩ ﭼﯥ‬
‫ﻟﻪ ﻟﻮﻣړﻳﻮ زدﮐړو وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺟﺎري ﺳﺎﺗﻠﻮ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﭘﻪ ښﺎر ﮐﯥ د ﻟﻮﻣړۍ زدﮐړو ﻟﭙﺎرﻩ ښﻮوﻧځﻲ ﺷﺘﻪ ﺧﻮ څﻠﻮﯦښﺖ ﮐﺴﺎن‬
‫ﺑﻪ ﭘﯧﺪا ﻧﮑړې ﭼﯥ ﻟﺴﻢ ﻳﯥ وﻳﻠﻲ وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٩١١‬ﮐﯥ د ﯦﻮرپ ﻟﻪ ﺳﻔﺮﻩ وروﺳﺘﻪ دى ﭘﻪ هﻨﺪ ﮐﯥ د ښځﻮ هﺮې ﻟﻮﻳﯥ‬
‫ﻏﻮﻧډې ﮐﯥ ﮔډون ﮐﻮﻟﻮ‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﺊ د هﻐﺊ درﻳځ دا وو ﭼﯥ د ښځﻮ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ د ﭘﺮدې ﺿﺮورت ﻧﺸﺘﻪ او دا ﭼﯥ د ﻏﺮﻳﺒﻮ او ﺑﯥ وزﻟﻮ ښځﻮ ﺣﺎﻟﺖ ښﻪ‬
‫ﮐﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﮐﺎر ﭘﮑﺎر دى‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٩٢٨‬م ﮐﺎل ﮐﯥ هﻐﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻟﻪ ﭘﺮدې راوﺗﻠﻪ‬
‫‪.‬او ﺧﻠﮑﻮ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړي ځﻞ اوﻳﺎ ﮐﻠﻨﻪ ﺳﭙﻴﻦ ﺳﺮې ﻧﻮاب ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن وﻟﻴﺪﻟﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٩١٢‬ﮐﯥ ﻣﯧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن او ﺣﻤﻴﺪاﷲ د ښځﯥ او ﻣﯧړﻩ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﮔډ ژوﻧﺪ‬
‫ﭘﯧﻞ ﮐړو‪.‬او د دوﻟﺲ ﮐﻠﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ ﻣﯧﻤﻮﻧﻪ د ﻳﻮې ﻣﺎﺷﻮﻣﯥ ﻣﻮر ﺷﻮوﻩ‪.‬ﭼﯥ‬
‫ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن وﻧﻮﻣﻮل ﺷﻮۀ‪.‬وروﺳﺘﻪ دا ﻣﺎﺷﻮﻣﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د وروﺳﺘۍ وارﺛﯥ‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ د ﮔﻮهﺮ ﺗﺎج ﭘﻪ ﻧﻮم ددې ﻧﻮاﺑۍ ﺑﯥ واﮐﻪ واﮐﻤﻨﻪ ﺷﻮﻩ‪.‬‬
‫د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﻣﺸﺮ زوى ﺑﻪ زﻳﺎﺗﺮﻩ وﺧﺖ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺰﮐﻮ او ښﮑﺎر ﺑﻮﺧﺖ‬
‫وو‪.‬دﻩ د ﻧﻮاﺑۍ ﺷﻮق ﻧﻠﺮﻟﻮ‪.‬ﺧﻮ ﻋﺒﻴﺪاﷲ ﭘﻪ ډاﮔﻪ د ﻣﻮر ﻣﺨﺎﻟﻴﻔﺖ ﭘﯧﻞ ﮐړو‪.‬او‬
‫ﺧﭙﻠﻮ ورﯦﺮوﻧﻮ )دﻧﺼﺮاﷲ زاﻣﻨﻮ(او ﮐﺸﺮورور ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺗﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ ﻗﻬﺮ‬
‫وو‪.‬ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﺧﭙﻞ زوى د ﻣﺨﺎﻟﻴﻔﺖ ﺗﺮ ﺷﺎ د ﺟﻼل اﺑﺎد د ﭘښﺘﻨﻮ ﻻس‬
‫ﻟﻴﺪو‪.‬د ﻋﺒﯧﺪاﷲ او ﻧﺼﺮاﷲ ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ ﺧﻮﻳﻨﺪې وې‪.‬او دوى ﺑﻪ ځﺎن ډﯦﺮ ﻣﺘﻤﺪن‬
‫او ﻟﻪ ﻧﻮرو اوﭼﺖ ﮔڼﻠﻮ‪.‬دوى ﺑﻪ د ﺧﭙﻠﯥ ﻳﻮر ﻣﯧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﭘﻪ ﮐړو وړو او‬
‫دهﻐﯥ ﭘﻪ ژﺑﻪ اﻋﺘﺮاض ﮐﻮﻟﻮ‪.‬ﻣﯧﻤﻮﻧﯥ ﺑﻪ ﺗﻞ ﻟﻪ ﭘﯧښﻮرﻩ ﺧﭙﻞ ﺧﭙﻠﻮان ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫ﺗﻪ ورﺑﻠﻞ‪ .‬ﭘﻪ دوى ﮐﯥ ﺑﻪ ډﯦﺮو ﺧﭙﻠﻪ ﺟﺎﻣﻪ اﻏﻮﺳﺘﻠﻪ ﭼﯥ ﮔﯧډى ﭘﺮﺗﻮگ او‬
‫ﻟﻮى ﭼﻴﻨﺪار ﮐﻤﻴﺲ وو‪.‬‬
‫ﺟﻼل ﺁﺑﺎدي ﻣﯧﺮﻣﻨﻮ ﺑﻪ د دوى ﭘﻪ ﻟﻴﺪو ﻣﻠﻨډې وهﻠﯥ‪.‬او دوى ﺗﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﮔﻬﺎﮔﺮا‬
‫ﭘﻠټﻦ )د ﮔﮕﺮو اﻏﻴﺴﺘﻮﻧﮑﯥ ډﻟﻪ(وﻳﻠﻪ‪.‬‬
‫دهﻨﺪ ﭘﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﮐﯥ ﻳﻮ دود دى ﭼﯥ ﮐﻠﻪ ﻳﻮ ﻣﺎﺷﻮم د څﻠﻮرﮐﺎﻟﻮ څﻠﻮر‬
‫ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ اووڅﻠﻮرو ورځﻮ ﺷﻲ ﻧﻮ ددﻩ ﻟﭙﺎرﻩ د ''ﺑﺴﻢ اﷲ ''ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺮﺳﺮﻩ‬
‫ﮐﻮي‪.‬ﻣﺎﺷﻮم ﺗﻪ ښﻪ ښﮑﻠﯥ ﺟﺎﻣﯥ اﻏﻮﺳﺘﻞ ﮐﯧږي ﺧﭙﻞ ﺧﭙﻠﻮان ورﺗﻪ‬
‫راﻏﻮاړي‪.‬ﺑﻴﺎ هﻐﻪ څﻮﮎ ﭼﯥ ﻣﺎﺷﻮم ﺗﻪ د ﻗﺮﺁن د ﻟﻮﺳﺖ د ﻧﺪﻩ ورﮐړى ﺷﻮې‬
‫وي ‪،‬ﻟﻪ ﻣﺎﺷﻮم ﺳﺮﻩ ﮐﯧﻨﻲ او د‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ رﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ ﭘﻪ وﻳﻠﻮ ﺳﺮﻩ دﻳﻨﻲ زدﮐړې ﭘﯧﻞ ﺷﻲ‪ .‬ﭘﻪ دې ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﻣﺎﺷﻮم ﺗﻪ ﭘﻪ ﺧﻮﻟﻪ ﮐﯥ ﺧﻮاږﻩ ورﮐﻮل ﮐﯧږي‪.‬او ﻧﮋدې ﺧﭙﻠﻮان ورﺗﻪ ﺗﺤﻔﯥ او‬
‫ﭘﻴﺴﯥ هﻢ رﮐﻮي‪.‬‬
‫د ﺑﻬﻮﭘﺎل وروﺳﺘﻰ وارﺛﻪ ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﺘﺎب ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻲ ''ﭘﻪ ‪ ١٩١٨‬م‬
‫ﮐﺎل ﮐﯥ دﺟﻨﻮري ﭘﺮ ﻟﻮﻣړۍ ﻧﯧټﮥ زﻣﺎ د ﺑﺴﻢ اﷲ ﻣﺮاﺳﻢ وﺷﻮ''‬
‫ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن د ﺧﭙﻠﯥ ﻧﻴﺎ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﻪ ﮐﻮر ﮐﯥ ﻟﻮﻳﻪ ﺷﻮې وﻩ او هﻢ هﻐﯥ‬
‫ورﺗﻪ د ﻗﺮﺁن او د هﻐﻪ ﻟﻔﻈﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ورزدﮐړﯦﺪﻩ‪.‬دا زدﮐړې د ﻣﺎﺷﻮﻣﯥ‬
‫ﻋﺎﺑﺪې ﻟﭙﺎرﻩ ﺳﺨﺘﯥ وې‪.‬ځﮑﻪ هﻐﻪ ﺑﻪ ﺳﻬﺎر د ﻣﻼ ﺑﺎﻧﮓ ﺳﺮﻩ راﭘﺎڅﯧﺪﻟﻪ‪.‬د‬
‫ﻟﻤﺎﻧځﻪ وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺎ ورﺗﻪ ﺳﺒﻖ ښﻮدﻟﻮ او ﮐﻪ ﻏﻠﻄﻲ ﺑﻪ ﻳﯥ وﮐړﻩ او ﻳﺎ ﺳﺒﻖ‬
‫ﺑﻪ ﻳﯥ ﻧﻪ وﻳﻠﻮ ﻧﻮ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﭘﻪ ﺳﻮﮐﺎﻧﻮ وهﻠﻪ‪.‬‬
‫د ﺑﻬﻮﭘﺎل د واﮐﻤﻨﯥ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن درﺑﺎر ﺑﻪ ﭘﻪ اﻧﮕڼ ﮐﯥ ﻟﮕﯧﺪو‪.‬هﻠﺘﻪ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ﺳﭙﻴﻦ ﺗﻮﺷﮏ ‪،‬ﮔﺪى ﻳﺎ درى ﭘﻪ ﻣﺰﮐﻪ ﮐﯧﻨﺎﺳﺘﻠﻪ‪ .‬ﭘﻪ ﻳﻮ‬
‫ﺷﻤﯧﺮ ﻧﻮرو ﺻﻨﺪوﻗﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﺑﻪ ﻳﯥ ﮐﺎﻏﺬوﻧﻪ اﯦښﻲ وو‪.‬ددې ﺧﻮا ﺷﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺿﻲ‬
‫ﮐﻮوﻧﮑﻲ ‪،‬ﻣﻨﺸﻴﺎن‪،‬او ﻣﯧﻠﻤﺎﻧﻪ ﻧﺎﺳﺖ او وﻻړ وو‪.‬ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﻻ د اﺗﻮ ﮐﺎﻟﻮ‬
‫ﻧﻪ وﻩ ﭼﯥ ﻗﺮﺁن ﻳﯥ ﻟﻪ ﻟﻔﻄﻲ ﺗﺮﺟﻤﯥ ﺳﺮﻩ ﺣﻔﻆ ﮐړى وو‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻤﺴۍ ﭘﻪ دې ﮐﺎﻣﻴﺎﺑۍ ﺗﺮ څﻠﻮﯦښﺘﻮ ورځﻮ ﭘﻮرې ﭘﻪ‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د ﻧﺸﺮح ﺟﺸﻦ اﻋﻼن ﮐړو‪.‬ﺧﻮ د واﮐﻤﻨﯥ ﻣﺸﺮاﻧﻮ اﻧږﯦﻨﺪوﻟﻪ دې‬
‫هﺮ څﻪ ځﺎن ﻟﺮې وﺳﺎﺗﻠﻮ‪ .‬ﭘﻪ ﺳﺮﮐﺎري ﻣﺎڼۍ ﮐﯥ ﺑﻪ هﺮ ﻣﺎښﺎم ښځﯥ راټﻮﻟﯧﺪې‬
‫او ﺳﻨﺪرې ﺑﻪ ﻳﯥ وﻳﻠﯥ‪. .‬ﺁﺧﺮ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺧﭙﻠﻮ اﻧږﯦﻨﺪو ﺗﻪ د ﺳﺒﻖ ورﮐﻮﻟﻮ‬
‫ﻓﻴﺼﻠﻪ وﮐړﻩ‪ .‬ﻳﻮﻩ ورځ ﻳﯥ دوى ټﻮل ﺧﭙﻞ ﮐﻮر ﺗﻪ وروﺑﻠﻞ او ﮐﻠﻪ ﭼﯥ‬
‫ﻣﯧﻠﻤﺎﻧﻪ ﭘﻪ اﻧﮕڼ ﮐﯥ راﻏﻮﻧډ ﺷﻮ ﻧﻮ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ډوﻟﮑﻲ ﭘﻪ درز راﭘﺎڅﯧﺪﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دواړو ﻻﺳﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﻳﯥ دﺳﻤﺎﻟﻮﻧﻪ وﻧﻴﻮل او ﻟﻪ ﻳﻮې ﻣﺨﯥ ﻳﯥ د ﭘښﺘﻨﻮ اﺗڼ‬
‫ﭘﯧﻞ ﮐړو‪.‬د واﮐﻤﻨﯥ ﭘﻪ دې ﮐﺎر ﺳﺮﻩ د هﻐﯥ ټﻮﻟﻮ ﻣﯧﻠﻤﻨﻮ هﻢ ځﺎن ورﮔډ ﮐړﻟﻮ‬
‫اوس ﻧﻮ د ﺟﻼل ﺁﺑﺎدي ﻣﯧﺮﻣﻨﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﯥ ﻟﻪ دې ﺑﻠﻪ هﻴڅ ﻻرﻩ ﻧﻪ وﻩ ﭼﯥ اﺗڼ‬
‫وﮐړي‪،.‬ﺳﺮﻩ ﻟﻪ دې ﭼﯥ ﺟﻼ ﺁﺑﺎدﻳﺎن ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ هﻢ ﭘښﺘﺎﻧﻪ وو‪.‬دوى ﺑﻪ د ﭘﯧښﻮر‬
‫اوﺳﯧﺪوﻧﮑﻮ ﺗﻪ ﮐﻬﺎرې )ﺗﺮﺧﻪ(وﻳﻞ‪.‬دوى ﻧﻪ ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ واﮐﻤﻨﻪ ﺗﺮې ﺧﭙﻪ ﺷﻲ‬
‫ﻧﻮ د ﻻﺳﻮﻧﻮ ﭘﻪ وهﻠﻮ ﭘﻪ دې اﺗڼ ﮐﯥ ورﮔډې ﺷﻮې‪.‬د ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﻟﭙﺎرﻩ د‬
‫هﻐﯥ ﺗﺮوﻧﻮ او ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﭘﻪ ﺑﯧﻠﻮ ﺑﯧﻠﻮ ورځﻮ د ﻧﮑﺮﻳﺰو ﺗﺎﻟﻮﻧﻪ ورواﺳﺘﻮل‪.‬او‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٩٢١‬ﮐﯥ ﺗﺮ ﻳﻮﻩ ښﮑﻠﻲ ﺗﻤﺒﻮ ﻻﻧﺪې د ﻧﻬﻮ وړوﮐﻮ ﺟﻴﻨﮑﻮ ﭘﻪ ﺑﺪرﮔﻪ ﭼﯥ‬
‫ﭘﮑﯥ د ﻋﺎﺑﺪې دوې ﺧﻮﻳﻨﺪې ﺳﺎﺟﺪﻩ او راﺑﻌﻪ هﻢ ﺷﺎﻣﻠﯥ وي‪.‬ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﻟﻪ‬
‫ټﻮﻟﻮ ﻣﯧﻠﻤﻨﻮ ﺳﺮﻩ ﭘﺮ ﻣﺰﮐﻪ ﻧﺎﺳﺘﻪ وﻩ‪.‬د ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻤﺴۍ ﭘﺮ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻳﯥ ﻳﻮ ﺗﻘﺮﻳﺮ‬
‫وﮐړو‪.‬ټﻮﻟﻮ د اﷲ اﮐﺒﺮ ﻧﻌﺮﻩ ﭘﻮرﺗﻪ ﮐړﻩ‪.‬او ﺑﻴﺎ ﻋﺎﺑﺪې ﺳﻠﻄﺎن ﭘﻪ ﻣﺼﺮۍ‬
‫ﻟﻬﺠﯥ د ﻗﺮﺁن ﺗﻼوت ﭘﯧﻞ ﮐړو‪.‬ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﻣﺎڼۍ ﮐﯥ د ﺟﻴﻨﮑﻮ‬
‫ښﻮوﻧځۍ ﭘﺮاﻧﻴﺴﺘﻰ وو ﭼﯥ ﭘﮑﯥ ددې ﻟﻤﺴۍ ﻟﻪ ﻧﻮرو ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ځﺎى د ﻧﻮې‬
‫زﻣﺎﻧﯥ زدﮐړې ﭘﯧﻞ ﮐړې‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٩١٤‬ﮐﯥ د ﻟﻮﻣړۍ ﻧړﯦﻮاﻟﯥ ﺟﮕړې ﻟﻪ ﭘﯧﻞ ﺳﺮﻩ ﺳﻢ د ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﻴﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫د هﻨﺪ ﻟﻪ ﻟﻮﻳﯥ وﭼﯥ څﺨﻪ د ﭘﻮځﻴﺎﻧﻮ ﺑﺮﺗﻲ ﮐﻮل ﭘﯧﻞ ﮐړل‪.‬د هﻨﺪ ﻟﻪ ټﻮﻟﻮ راﺟﻪ‬
‫ﮔﺎﻧﻮ او ﻧﻮاﺑﺎﻧﻮدا هﻴﻠﻪ ﮐﯧﺪﻩ ﭼﯥ دوى ﺑﻪ ﺧﭙﻞ ټﻮل وﺳﺎﻳﻴﻞ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ‬
‫ورﮐﻮي‪.‬د ﻣﺴﻠﻤﺎن رﻳﺎﺳﺘﻮﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ دا ﻳﻮ ډﯦﺮ ﺳﺨﺖ ﮐﺎر وو‪.‬ځﮑﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ دې‬
‫ﺟﻨﮓ ﮐښﯥ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻣﺨﺎﻟﻴﻒ ﺟﺮﻣﻨﻲ ﻟﻪ ﺗﺮﮐﻴﯥ ﺳﺮﻩ اﺗﺤﺎد ﮐړى‬
‫وو‪.‬ﺑﻬﻮﭘﺎل د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻠﻮي ﻧﻮاﺑﻲ ﮔڼﻞ ﮐﯧﺪﻩ‪.‬ﺧﻮ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﺗﺮﮐﻴﯥ د‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﻪ ﭘﻠﻮي ﻣﺠﺒﻮرﻩ وﻩ ځﮑﻪ د هﻐﯥ د ﺣﺞ ﮐﻮﻟﻮ ﭘﺮ ﻣﻬﺎل ﺗﺮﮐﻲ‬
‫ﻋﺴﮑﺮو د هﻐﯥ ټﻮﻟﻪ ﮐﻮرﻧۍ ژﻏﻮرﻟﯥ وﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻋﻠﻲ ﮔړﻩ ﭘﻮهﻨﺘﻮن ﮐﯥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻮ ﻣﺤﺎﺻﻴﻠﻴﻨﻮ د ﺗﺮﮐﻴﯥ ﭘﻪ ﭼﺎرو ﮐﯥ ﭘﻪ ډاﮔﻪ‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ ﺗﻘﺮﻳﺮوﻧﻪ او ﺑﺤﺜﻮﻧﻪ ﮐﻮل‪ .‬ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﭘﻪ ﺗﺮﮐﻴﯥ ﮐﯥ د ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ‬
‫دورې ﺑﻴﺎ راژوﻧﺪي ﮐﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ د هﻨﺪ ﭘﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﻟﻮﻳﻪ ﺗﮑﻴﻪ ﮐﯧﺪﻩ‪.‬د هﻨﺪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ د ﻣﻐﻞ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻟﻪ ړﻧﮕﯧﺪو وروﺳﺘﻪ ﺗﺮﮐﻴﯥ ﺗﻪ ﺳﺘﺮﮔﯥ ﻧﻴﻮﻟﯥ وې‪.‬او‬
‫ﻏﻮښﺘﻞ ﻳﯥ ﭼﯥ هﻠﺘﻪ د ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﻳﻮ ﻏښﺘﻠﻰ اﺳﻼﻣﻲ دوﻟﺖ ﺟﻮړﺷﻲ‪.‬‬
‫ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻣﻠﮕﺮو ﺳﺮﻩ د ﺗﺮﮐﻴﯥ ﺧﻼﻓﺖ د ﭘﺎڅﻮن ﻟﭙﺎرﻩ هﻠﯥ ځﻠﯥ ﮐﻮﻟﯥ‪.‬‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﺮ دې وﺧﺖ هﻐﯥ ﺗﻪ ﻣﺮﻣﻮز ﭘﯧﻐﺎﻣﻮﻧﻪ ورﻟﯧږل ﭼﯥ ﭘﻪ ﺣﻤﻴﺪاﷲ‬
‫دې ﻧﻈﺮ ﺳﺎﺗﻲ‪.‬ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻲ ﻋﺴﮑﺮو ﻳﻮﻩ ډﻟﻪ هﻐﻮى ﺗﻪ ﭘﻪ دې‬
‫ﺷﺮط ورﮐړﻩ ﭼﯥ دوى ﺑﻪ د ﺗﺮﮐﺎﻧﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ ﻧﻪ ﺟﻨﮕﯧږي‪.‬هﻐﯥ درې ﻟﮑﻪ او‬
‫دروﻳﺸﺖ زرﻩ روﭘۍ هﻢ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ ورﮐړې‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٩١٥‬ﮐﯥ ﺟﮕړې زور‬
‫اﺧﻴﺴﺘﻰ وو‪.‬د هﻐﯥ زوى ﻋﺒﻴﺪاﷲ د ﭘﻮځﻲ ﻗﻮﻣﻨﺪان ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﻋﺪن ﺗﻪ‬
‫وﻻړو‪.‬ﺧﻮ ډﯦﺮ ژر ﻧﺎروﻏﻪ ﺷﻮ او ﺑﯧﺮﺗﻪ ﻳﯥ راواﺳﺘﻮﻟﻮ‪.‬ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﻟﻪ ﺳﺒﻖ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر د ﻣﺸﺮ وزﻳﺮ دﻧﺪﻩ ﭘﺮ ﻏﺎړﻩ‬
‫واﺧﻴﺴﺘﻠﻪ‪.‬هﻐﻪ د ﻋﻠﻲ ﮔړﻩ ﺧﭙﻞ ﻣﻠﮕﺮي ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﭘﻪ ﺑﯧﻼ ﺑﯧﻠﻮ ﮐﺎروﻧﻮ‬
‫ﮐﯥ ﺑﻮﺧﺖ ﮐړل‪ .‬ﭘﻪ دې ﮐﺎر د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺧﻠﮏ هﻢ ﻧﺎراﺿﻪ وو‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ اوس هﺮ ﭼﺎ ﻟﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ څﺨﻪ د ﺧﭙﻠﻮاﮐۍ اﺧﻴﺴﺘﻠﻮ ﺧﺒﺮﻩ‬
‫ﮐﻮﻟﻪ‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٩٢٤‬ﮐﯥ د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن زوى ﺟﻨﺮال ﻋﺒﯧﺪاﷲ د ﺳﺮﻃﺎن ﭘﻪ‬
‫ﻧﺎروﻏۍ ﻣړ ﺷﻮ‪.‬د هﻐﯥ ﻣﺸﺮ زوى ﻧﺼﺮاﷲ د ﺷﮑﺮې ﭘﻪ ﻧﺎروﻏۍ اﺧﺘﻪ وو‪.‬او‬
‫د ﺧﭙﻞ ورور ﻟﻪ ﻣړﻳﻨﯥ څﻮ ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ وروﺳﺘﻪ دى هﻢ ﻣړ ﺷﻮ‪.‬د ﻧﻮاﺑۍ ﻟﭙﺎرﻩ د‬
‫ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﭼﺎﻧﺲ ﺑﺮاﺑﺮ وو‪.‬ﺧﻮ هﺎ ﺧﻮ د ﻧﺼﺮاﷲ زوى ﺣﺒﻴﺐ اﷲ هﻢ د ﺧﭙﻠﯥ ﻧﻴﺎ‬
‫د ځﺎى ﻧﺎﺳﺘﯥ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ او د ﺟﻼل ﺁﺑﺎدﻳﺎﻧﻮﭘﻪ ﻣﻼﺗړ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻧﻮاﺑﻲ ﻏﻮښﺘﻠﻪ‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ د ﺧﭙﻞ زوى ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮ ځﻞ ﺑﻴﺎ د ﺧﭙﻠﻮ‬
‫ﺧﭙﻠﻮاﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﺎﻟﻴﻔﺖ ﺳﺮﻩ ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻮﻩ‪.‬د ﻧﺼﺮاﷲ ﻟﻪ ﻣړﻳﻨﯥ ﻟﺲ ورځﯥ‬
‫‪،‬ﺧﺎرﺟﻪ وزﻳﺮ او اﺳﺘﺎزي ﺗﻪ ﻟﻴﮑﻮﻧﻪ‬ ‫وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﺎﭼﺎ‬
‫واﺳﺘﻮل او د اﺳﻼﻣﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻳﯥ د ﺣﻤﻴﺪاﷲ د ځﺎى ﻧﺎﺳﺘﻲ د ﺣﻖ ﺧﺒﺮﻩ‬
‫ﻳﯥ وﮐړﻩ‪.‬ﺑﻠﺨﻮا ﺣﺒﻴﺐ اﷲ هﻢ ﻟﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺳﺮﻩ راﺑﻄﻪ ټﻴﻨﮕﻪ ﮐړې وﻩ‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰ‬
‫اﺳﺘﺎزي د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن دﻋﻮا ﭘﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺎس ردﮐړﻩ‪.‬ﻧﻮ هﻐﻪ دوﻣﺮﻩ ﭘﻪ ﻗﻬﺮ‬
‫ﺷﻮﻩ ﭼﯥ ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ ﻳﯥ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺗﻪ د ﺳﻔﺮ ﻧﻴﺖ وﮐړو‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٩٢٥‬ﮐﯥ هﻐﻪ ﻳﻮواري ﺑﻴﺎ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺗﻪ ورﺳﯧﺪﻩ‪.‬دﻟﺘﻪ هﻐﯥ د ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻮي‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻟﻪ ﻣﻬﻤﻮ وزﻳﺮاﻧﻮاو ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﻲ ﻏړﻳﻮ ﺳﺮﻩ ﻟﻴﺪﻩ ﮐﺎﺗﻪ ﭘﯧﻞ ﮐړل‪.‬ﺣﻤﻴﺪاﷲ‬
‫ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ هﻢ د ﺧﭙﻞ ﺣﻖ ﻟﭙﺎرﻩ هﻠﯥ ځﻠﯥ ﮐﻮﻟﯥ‪.‬ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن هﺮ ځﺎى ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ‬
‫ﺧﻮاښﯥ ﺳﺮﻩ ﻣﻠﻪ وﻩ‪.‬او ﮐﻮم ځﺎى ﭼﯥ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﻣﺎﺗﯥ ﮔﻮډې‬
‫اﻧﮕﺮﯦﺰي ﺧﭙﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﺸﻮ ﺑﻴﺎﻧﻮﻟﻰ ﻧﻮ ﻣﯧﻤﻮﻧﯥ ﺑﻪ ورﺳﺮﻩ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐﻮﻟﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ورځﻮ ﮐﯥ د اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن د ﭘﺎﭼﺎ ﺟﻮرج ﭘﻴﻨځﻢ ﻟﻤﺴۍ اﯦﻠﻴﺰﺑﻴﺖ‬
‫وزﻳږﯦﺪﻩ‪.‬او ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د هﻐﯥ ﻣﺒﺎرﮐۍ ﻟﻪ ورﻏﻠﻪ)وروﺳﺘﻪ دا ﺷﻬﺰادﮔۍ د‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﻠﮑﻪ ﺷﻮﻩ( او ﭘﺎﭼﺎ ﺗﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﻋﺮﻳﻀﻪ واوروﻟﻪ‪ .‬ﭘﺎﭼﺎ ورﺗﻪ ﭘﻪ‬
‫ځﻮاب ﮐﯥ ووﻳﻞ ﭼﯥ دى هﻴڅ واﮎ ﻧﻠﺮي او هﺮڅﻪ ﭼﯥ د هﻨﺪ ﭘﻪ ﺑﺎب ﮐﯧږي‬
‫هﻐﻪ د ﺑﺮﺗﺎﻧﻴﯥ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻮي‪.‬دﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﻟﻪ دې ﻧﻪ وﻩ ﺧﺒﺮﻩ ﭼﯥ د ﺑﺮﺗﺎﻧﻴﺎ‬
‫د ﭘﺎرﻟﻤﺎن ځﻴﻨﻮ ﻏړﻳﻮ ﭘﻪ هﻨﺪ ﮐﯥ د اﻧﮕﺮﯦﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻟﻪ اﺳﺘﺎزﻳﻮ ﻧﻪ ﭘﻮښﺘﻨﯥ‬
‫ﮐﻮﻟﯥ‪.‬ﭼﯥ دوى ﭘﻪ ﮐﻮم ﻗﺎﻧﻮن د ﺣﺒﻴﺐ اﷲ ﻣﻼﺗړ ﮐﻮي‪.‬هﻐﻮى د ﺣﮑﻮﻣﺖ هﻐﻮ‬
‫ﺧﻠﮑﻮ ﺗﻪ ﻣﺸﻮرﻩ ورﮐړې وﻩ ﭼﯥ د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﻪ ﻣﺨﺎﻟﻴﻔﺖ وﻻړ وو ﭼﯥ‬
‫دﻏﺪر)دﺁزادۍ ﺟﮕړﻩ( ﭘﺮ ﻣﻬﺎل د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﺷﺎهﻲ ﮐﻮرﻧۍ رول ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﮐړي‪.‬د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﺮ ﻣﻨځ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻟﻴﮑﻮﻧﻪ ﺗﻠﻞ راﺗﻠﻞ‪.‬او اﺧﺮ ﭘﻪ ‪ ١٩٢٦‬ﮐﯥ د‬
‫ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺣﻖ وﻣﻨﻞ ﺷﻮ‪.‬ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د زړﻩ ﭘﻪ ﻣﺮض اﺧﺘﻪ وﻩ او ﭘﻪ ﻟﻨﺪن‬
‫ﮐﯥ ﻳﯥ اﻋﻼن وﮐړو ﭼﯥ دا د ﺧﭙﻞ زوى ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺧﺎن ﭘﻪ ﺣﻖ ﮐﯥ ﻟﻪ ﻧﻮاﺑۍ‬
‫ﻻس اﺧﻠﻲ‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻟﻴﮏ ﮐﯥ وﻳﻠﻲ وو ﭼﯥ ﻟﻪ ﺣﻤﻴﺪاﷲ وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ د‬
‫ﻧﺼﺮاﷲ او ﻋﺒﯧﺪاﷲ زاﻣﻨﻮ ﺗﻪ ﻧﻮاﺑﻲ ورﮐﻮل ﮐﯧږي‪.‬ځﮑﻪ ﺣﻤﯧﺪاﷲ درې ﻟﻮڼﻪ‬
‫ﻟﺮﻟﯥ ‪،‬ﺧﻮ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن دا ﺧﺒﺮﻩ ﻧﻪ ﻣﻨﻠﻪ‪.‬ﭼﯥ ﭘﻪ دې ﻓﻴﺼﻠﻪ ﺑﻪ د ﺣﻤﻴﺪاﷲ‬
‫ژوﻧﺪ ﭘﻪ ﺧﻄﺮ ﮐﯥ وي‪.‬دى ﺑﻪ د ﮔﺪۍ ﻟﭙﺎرﻩ د ﺧﭙﻠﻮ ورﯦﺮوﻧﻮ ﻟﺨﻮاو وژل‬
‫ﺷﻲ‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ دا دﻟﻴﻞ وﻣﻨﻠﻮ ﺧﻮ ﭘﻮښﺘﻨﻪ ﻳﯥ وﮐړﻩ ﭼﯥ ﮐﻪ د ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﻟﻮر‬
‫ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن د هﻐﻪ وارﺛﻪ ﺷﻮﻩ او وروﺳﺘﻪ د ﺣﻤﻴﺪاﷲ زوى وزﻳږﯦﺪو ﺑﻴﺎ ﺑﻪ‬
‫څﻪ ﮐﯧږي‪.‬ځﮑﻪ ﺣﻤﻴﺪاﷲ د دﯦﺮﺷﻮ او ﻣﯧﻤﻮﻧﻪ د ﺳﻠﻄﺎن ﭘﺪې وﺧﺖ ﮐﯥ‬
‫دﭘﻴﻨځﻮﻳﺸﺘﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ وﻩ‪.‬ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻤﺴۍ د ورا ﺛﺖ ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﺮ دې‬
‫اﺳﺎس ﺟﻨﮕﯧﺪﻩ ﭼﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ ‪ ١٠٧‬ﮐﻠﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﯥ څﻠﻮرو ښځﻮ ډﯦﺮ ﭘﻪ‬
‫ﺑﺮﻳﺎﻟﻴﺘﻮب ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐړى دى‪.‬ﻧﻮ ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻪ هﻢ ددې وړ وي ﭼﯥ د‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل واﮐﻤﻨﻪ ﺷﻲ‪.‬دوﻩ ﮐﺎﻟﻪ وروﺳﺘﻪ د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ او د ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺗﺮﻣﻨځ ﭘﻪ ﻳﻮﻩ‬
‫ﺗړون ﮐﯥ ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن د هﻐﻪ ځﺎى ﻧﺎﺳﺘﯥ اﻋﻼن ﺷﻮﻩ‪.‬هﻐﯥ ﺗﻪ د ﮔﻮهﺮ ﺗﺎج‬
‫ﺧﻄﺎب ورﮐړل ﺷﻮ‪.‬‬
‫د ﻧﻮاب ﺣﻤﻴﺪاﷲ دور ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ډﯦﺮ ﻟﻮى ﺑﺪﻟﻮﻧﻮﻧﻪ راوﺳﺘﻞ‪.‬دا ﺑﺪﻟﻮن ﭘﻪ‬
‫ﻣﺮاﺳﻤﻮ او اﻧﺘﻈﺎم دواړو ﮐﯥ ﻟﯧﺪل ﮐﯧﺪو‪.‬ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ د دوو وزﻳﺮاﻧﻮ ﭘﺮځﺎى اوس‬
‫ﭘﻪ ﺷﻠﻮ وزﻳﺮاﻧﻮ ډﮐﻪ وﻩ‪.‬ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﭘﻪ دې ﺧﭙﻪ ﮐﯧﺪﻩ او زوى ﺗﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ‬
‫وﻳﻞ ﭼﯥ وﻟﯥ دوﻣﺮﻩ ﭘﻴﺴﯥ ﻟﮕﻮې‪.‬ﺧﺪﻣﺘﮕﺎراﻧﻮ ﺗﻪ ﺳﭙﻴﻨﻪ درﯦﺸﻲ)ﻳﻮﻧﻴﻔﺎرم(‬
‫ورواﻏﻮﺳﺘﻞ ﺷﻮ‪.‬ﺷﺎهﻲ ﺷﺎن ﺷﻮﮐﺖ ﭘﻴﺪا ﺷﻮ‪.‬د ﻣﺎﻟﻴﯥ ﻣﺴﺘﺤﺎﺟﺮي ﻧﻈﺎم‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﻧﻮر هﻴڅ ﻧﺸﻮ ﮐﻮﻻى هﻐﯥ اوس هﻢ د ﭘﻴﻨځﻮ ﻟﮑﻮ روﭘﻮ ﻣﺰﮐﯥ‬
‫او ﺟﺎﮔﻴﺮ ﻟﺮﻟﻮ‪ .‬او ﻓﻴﺼﻠﻪ ﻳﯥ وﮐړﻩ ﭼﯥ ﭘﺮ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﺰﮐﻪ ﺑﻪ د ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮﻩ ښﮑﻠﯥ ﻣﺎڼۍ ﺟﻮړوي‪.‬دا ﻣﺎڼۍ ﻧﻮراﻟﺼﺒﺎح ﻧﻮﻣﯧږي‪.‬او اوس ﻳﻮ هﻮټﻞ‬
‫دى‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ‪ ٧٢‬ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ د ﮔﺮدې ﻳﺎ ﭘښﺘﻪ ورﮔﻮ د ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻮ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﺣﻖ ورﺳﯧﺪﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٩٣٢‬ﮐﯥ د هﻨﺪ ﻧﻮاﺑﻲ رﻳﺎﺳﺘﻮﻧﻮ اوو ﻧﻮرو راﺟﻪ ﮔﺎﻧﻮ ﺧﭙﻠﻪ ﻳﻮﻩ اﺗﺤﺎدﻳﻪ‬
‫ﺟﻮړﻩ ﮐړې وﻩ‪،‬او ﻧﻮاب ﺣﻤﻴﺪاﷲ درې واري ددې اﺗﺤﺎدﻳﯥ ﻣﺸﺮ ټﺎﮐﻞ ﺷﻮى‬
‫وو‪ .‬ﭘﻪ دې ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ د هﻨﺪ د ﺧﭙﻠﻮاﮐۍ ﺧﺒﺮو زور ﻧﻴﻮﻟﻰ وو او دا ﺧﺒﺮﻩ‬
‫ﻳﻘﻴﻨﻲ وﻩ ﭼﯥ اﻧﮕﺮﯦﺰان ﺑﻪ ﻟﻪ هﻨﺪﻩ وزي او هﻨﺪ ﺑﻪ وﯦﺸﻞ ﮐﯧږي‪.‬دﮐﺎﻧﮕﺮس‬
‫ﮔﻮﻧﺪ ﺧﭙﻞ اﺳﺘﺎزي راﺟﻪ ﮔﺎﻧﻮ ﺗﻪ ور واﺳﺘﻮل ﭼﯥ ﻟﻪ هﻨﺪ ﺳﺮﻩ د ﻳﻮځﺎى ﮐﯧﺪو‬
‫) اﻟﺤﺎق(ﺳﻨﺪ ﻻﺳﻠﻴﮏ ﮐړي‪.‬او ﭘﻪ رﺳﻤﻲ ﺗﻮﮔﻪ ﻟﻪ هﻨﺪ ﺳﺮﻩ ﻳﻮځﺎى ﺷﻲ‪ .‬ﭘﻪ‬
‫دې وﺧﺖ ﮐﯥ ﻣﺴﻠﻤﺎن رﻳﺎﺳﺘﻮﻧﻮ ‪،‬ﺣﻴﺪراﺑﺎد‪،‬ﺟﻮﻧﺎﮔړ‪،‬او ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﻪ دې ﻓﻴﺼﻠﯥ‬
‫څﺨﻪ ډډﻩ وﮐړﻩ‪.‬‬
‫ﻧﻮاب ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﻧﻪ ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺧﭙﻠﻮاﮐﻲ ددﻩ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ هﻨﺪ ﺗﻪ وﺳﭙﺎرل‬
‫ﺷﻲ‪.‬دﻩ ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ دا ﮐﺎر دهﻐﻪ ﻟﻮر ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن وﮐړي‪.‬او دا ﻳﯥ ﺗﺮ څﻪ‬
‫ځﺎﻳﻪ ددې ﮐﺎر ﻟﭙﺎرﻩ ﺗﻴﺎرﻩ ﮐړې وﻩ‪.‬‬
‫ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﺘﺎب ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻲ‬
‫''ﭘﻪ دوﻟﺴﻢ اﮔﺴﺖ ‪ ١٩٤٧‬ﮐﯥ زﻣﺎ ﭘﻼر ﭘﻪ ډﻳﻠﻲ ﮐﯥ ﻟﻪ ﺟﻨﺎح‪،‬ﻣﺎوﻧټ ﺑﯧټﻦ‪،‬او د‬
‫ﮐﺎﻧﮕﺮس ﻟﻪ ﻣﺸﺮاﻧﻮ ﺳﺮﻩ د ﺧﺒﺮو اﺗﺮو ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ اﻟﻮﺗﮑﻪ ﮐﯥ ډﻳﻠﻲ ﻧﻪ‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ راورﺳﯧﺪو‪،‬ﭘﻪ زرﮔﻮﻧﻪ وﮔړي ددﻩ هﺮﮐﻠﻲ ﺗﻪ ووﻻړ وو‪.‬دوى ﻧﺎرې‬
‫وهﻠﯥ ﭼﯥ 'ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺗﻪ ﻣﻪ ځﻪ‪'.‬‬
‫ﺣﻤﻴﺪاﷲ هﻢ هﻠﺘﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ وﻳﻨﺎ ﮐﯥ ﺧﻠﮑﻮ ﺗﻪ ډاډ ورﮐړو ﭼﯥ' دوى ﺑﻪ ﻧﻪ‬
‫ﻣﺎﻳﻮﺳﻪ ﮐﯧږي'‬
‫ﻟﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ د ﺧﭙﻠﻮاﮐۍ د ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐﻮﻟﻮ ﭘﻪ هﻠﻮ ځﻠﻮ ﮐﯥ دى څﻮ واري د‬
‫ﮐﺎﻧﮕﺮس‪،‬ﻣﺴﻠﻢ ﻟﻴﮓ او د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﺮ ﻣﻨځ ﭘﻪ ﺟﺮﮔﻮ اوو ﻣﺮﮐﻮ ﺑﻮﺧﺖ‬
‫وو‪،‬او دوى ټﻮﻟﻮ ﭘﻪ دې اﻋﺘﻤﺎد ﻟﺮﻟﻮ‪.‬دﻩ ﻣﻬﺎﺗﻤﺎ ﮔﺎﻧﺪهﻲ ﭘﻪ دې ﻗﺎﻧﻊ ﮐړى وو‬
‫ﭼﯥ د‬
‫ﻣﺴﻠﻢ ﻟﻴﮓ او ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﺟﻨﺎح وﺟﻮد دې وﻣﻨﻲ‪.‬او دا ﭼﯥ د هﻨﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ځﺎن ﻟﻪ ﭘﯧﮋﻧﺪﮔﻠﻮي او ﺧﭙﻠﻪ ﺧﺎورﻩ ﻏﻮاړي‪.‬ﺧﻮ دﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻮﻟﯥ ﻟﻪ هﺮې ﺧﻮا‬
‫دهﻨﺪواﻧﻮ ﻟﻪ‬
‫اﮐﺜﺮﻳﺘﻲ ﺳﻴﻤﻮ ﺳﺮﻩ ﻧښﺘﯥ دي‪.‬اوو دﻟﺘﻪ ډﯦﺮى اوﺳﯧﺪوﻧﮑﯥ هﻢ هﻨﺪوان دي‪.‬د‬
‫هﻨﺪ او ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن وﯦﺶ هﻢ ﭘﻪ دې اﺳﺎس ﮐﯧﺪو ﭼﯥ د ډﯦﺮﮐﻲ هﻨﺪواﻧﻮ ﺳﻴﻤﯥ ﺑﻪ‬
‫ﻟﻪ هﻨﺪ ﺳﺮﻩ او ډﯦﺮﮐﯥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻮ ﺳﻴﻤﯥ ﺑﻪ ﻟﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺳﺮﻩ ﺷﺎﻣﻠﯧږي‪.‬ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﭘﻪ‬
‫دې ﭘﻮهﯧﺪو ﭼﯥ د ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻟﻪ ﺟﻮړﯦﺪو وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ځﺎن ﺗﻪ ﭘﺎﺗﯥ وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٩٤٧‬م ﮐﺎل ﮐﯥ ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﭘﻪ ﮐﺮاﭼۍ ﮐﯥ ﻳﻮ ﻟﻮى ﮐﻮر ځﺎن ﻟﻪ ﭘﻪ ﺑﻴﻴﻪ‬
‫واﺧﻴﺴﺘﻠﻮ او ''ﺑﻬﻮﭘﺎل هﺎوس'' ﻧﻮم ﻳﯥ ورﻟﻪ ورﮐړو‪ .‬ﭘﻪ دې ﮐﯥ د اﺳﺘﻮﮔﻨﯥ‬
‫اﻧﺘﻈﺎم هﻢ وﺷﻮ‪.‬او د ﺟﻨﺎح ﻟﺨﻮا هﻐﻪ ﺗﻪ داﺳﯥ ﭘﯧﻐﺎﻣﻮﻧﻪ اﺳﺘﻮل ﮐﯧﺪﻩ ﭼﯥ‬
‫ﮔﻮﻧﺪې ﮐﻪ دى راﻏﻠﻮو ﻧﻮ ﮐﯧﺪاى ﺷﻲ د هﻐﻪ ځﺎى ﻧﺎﺳﺘﻲ ﺑﻪ وټﺎﮐﻞ ﺷﻲ او ﻳﺎ‬
‫هﻢ د ﺧﺘﻴﺰ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﭼﯥ اوس ﺑﻨﮕﻠﻪ دﯦﺶ دى د هﻐﻪ واﻟﻲ ﻣﻘﺮر ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﺧﻮ ﭘﻪ ‪ ١٩٤٨‬م ﮐﺎل ﮐﯥ د ﺟﻨﺎح ﻟﻪ ﻣړﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ د ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻓﻀﺎ‬
‫ﺑﺪﻟﻪ ﺷﻮﻩ‪.‬اﺧﻮا د هﻨﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ هﻢ زور ﻟﮕﻮﻟﻰ وو ﭼﯥ ﻧﻮاب ﺣﻤﻴﺪاﷲ دې ﭘﻪ‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻲ‪.‬ﺁﺧﺮ ﭘﻪ ‪ ١٩٤٩‬م ﮐﺎل ﮐﯥ دا ﺧﭙﻠﻮاﮐﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﻟﮑﻪ د‬
‫ﻧﻮرو ﺳﻠﮕﻮﻧﻮ رﻳﺎﺳﺘﻮﻧﻮ ﻏﻮﻧﺪې د هﻨﺪ ﺑﺮﺧﻪ وﮔﺮځﯧﺪﻟﻰ ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ٢٠٠٢‬م ﮐﯥ د ﻣۍ ﭘﺮ دوﻟﺴﻤﻪ ﻧﯧټﻪ د ﮐﺮاﭼۍ ﭘﻪ ډان ﻧﻮﻣﻲ ورځﭙﺎڼﻪ ﮐﯥ‬
‫ﻳﻮ وړوﮐﻰ ﺧﺒﺮ ﭼﺎپ ﺷﻮﭼﯥ''د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﭘﺨﻮاﻧﻲ رﻳﺎﺳﺖ وارﺛﻪ ﺷﻬﺰادﮔۍ‬
‫ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن د ﺷﻨﺒﯥ ﭘﻪ ﺳﻬﺎر د ‪ ٨٩‬ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ وﻓﺎت ﺷﻮﻩ‪.‬دا د ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن د‬
‫ﭘﺨﻮاﻧﻲ ډﻳﭙﻠﻮﻣﺎټ ﺷﻬﺮﻳﺎرﺧﺎن ﻣﻮر وﻩ‪.‬او ﭘﻪ ‪١٩٤٢‬م ﮐﺎل ﮐﯥ ﻟﻮﻣړۍ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻪ ﭘﯧﻠﻮټﻪ ښځﻪ وﻩ‪.‬ﻧﻮﻣﻮړې د هﺎﮐۍ ړﭘﻮﻟﻮ او د ټﯧﻨﻴﺲ ﻟﻮﺑﻐﺎړې او دهﻨﺪ‬
‫د ښځﻮ د ﺳﮑﻮاش اﺗﻠﻪ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮﻩ وﻩ‪.‬‬
‫ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﻧﻮاب ځﺎى ﻧﺎﺳﺘﻲ ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺧﺎن او دهﻐﻪ د دﻳﺎرﻟﺲ‬
‫ﮐﻠﻦ ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ ﻣﺸﺮﻩ ﻟﻮر وﻩ‪.‬ﭼﯥ ﭘﻪ ‪ ١٩١٣‬ﮐﯥ ﭘﻪ ﺷﺎهﻲ ﻣﺎڼۍ ﮐﯥ وزﻳږﯦﺪﻩ‪.‬او‬
‫ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﭘﻨﺎﻩ د ﻧﻮاب ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ ﻏﯧږ ﮐﯥ واﺧﻴﺴﺘﻠﻪ‪.‬او ﺗﺮ‬
‫څﻮ ﭼﯥ هﻐﻪ ژوﻧﺪۍ وﻩ د ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﭘﺎﻟﻨﻪ اوروزﻧﻪ ﻳﯥ ﮐﻮﻟﻪ‪.‬ﻋﺎﺑﺪې ﭘﻪ‬
‫وړوﮐﻲ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﻧﻴﺎ د ﻗﺮﺁن ﻟﻮﺳﺖ ﻟﻪ اردو ﺗﺮﺟﻤﯥ ﺳﺮﻩ زدﮐﻮل ﭘﯧﻞ‬
‫ﮐړل ‪.‬او ﭘﻪ ﻏﻠﻄﻲ ﮐﻮﻟﻮ ﺑﻪ د ﺧﭙﻠﯥ ﻧﻴﺎ ﻟﺨﻮا وهﻞ ﮐﯧﺪﻟﻪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﭘﺨﭙﻞ ﮐﺘﺎب ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻲ ''دﺁس ﺳﭙﺮﻟﻰ او ﻧښﻪ وﻳﺸﺘﻞ زﻣﻮﻧږ ټﻮﻟﻮ‬
‫ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮ ﻻزﻣﻲ ﮐﺎر وو‪.‬راﺗﻪ وﻳﻴﻞ ﮐﯧﺪل ﺑﻪ ﭼﯥ هﺮ ﻳﻮ ﭘښﺘﻮن ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ښﻪ ﻧښﻪ وﻳﺸﺘﻮﻧﮑﻰ وي‪''.‬‬
‫ﻋﺎﺑﺪې ﺗﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د واﮐﻤﻨﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﻟﺨﻮا ډﯦﺮ ښﻪ ﭘﺎم‬
‫ﮐﯧﺪى‪.‬هﻐﻪ ځﮑﻪ ﭼﯥ دا د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﻧﻮاب ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺧﺎن ځﺎى ﻧﻴﻮﻧﮑﯥ وﻩ‪.‬د‬
‫ﻳﻮﻟﺲ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ هﻐﯥ د ﻗﺮﺁن ﻟﻮﺳﺖ ﭘﺎى ﺗﻪ وورﺳﺎوﻩ‪.‬ﻧﻮ د هﻐﯥ د‬
‫ﻧﺸﺮح ﺟﺸﻦ وﻟﻤﺎﻧځﻞ ﺷﻮ‪ .‬ﭘﻪ ټﻮل ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ هﻐﻪ ﻣﻬﺎل ددې د ﻟﻤﺎﻧځﻠﻮ ذﮐﺮ‬
‫ﺗﺮ ډﯦﺮې ﻣﻮدې د ﺧﻠﮑﻮ ﭘﻪ ﺧﻮﻟﻪ ﮐﯥ وو‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٩٢٦‬م ﮐﺎل ﮐﯥ ﭼﯥ ﮐﻠﻪ ددې‬
‫ﭘﻼر ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺧﺎن ﭘﻪ ﻟﻨﺪن ﮐﯥ ﭘﻪ رﺳﻤﻲ ﺗﻮﮔﻪ ﻧﻮاب اﻋﻼن ﮐړل ﺷﻮ‪.‬ﻧﻮ ﻋﺎﺑﺪﻩ‬
‫هﻐﻪ وﺧﺖ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر او ﺧﻮﻳﻨﺪو ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ځﺎى وﻩ‪.‬او ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ﺑﯧﺮﺗﻪ ﭘﻪ‬
‫راﺗﮓ ﭼﯥ اورﮔﺎډى ښﺎر ﺗﻪ راﻧﮋدې ﺷﻮ ﻧﻮ دا ﭘﻪ ﺳﺘﺮ ﮐﯧﻨﻮل ﺷﻮﻩ‪.‬د ﻋﺎﺑﺪې‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ دا ﻳﻮ ﻋﺠﻴﺒﻪ ﺣﺎﻟﺖ وو‪.‬هﻐﯥ ﺧﭙﻞ ټﻮل ﻣﺎﺷﻮﻣﺘﻮب ﭘﻪ ﻟﻮﺑﻮ او ﻣﻨډو ﮐﯥ‬
‫ﺗﯧﺮ ﮐړى وو‪.‬دﻳﻮې ﻋﺎدي ﻣﯧﺮﻣﻨﻲ ﻏﻮﻧﺪې ژوﻧﺪ ﮐﻮل هﻐﯥ ﺗﻪ ﮔﺮان‬
‫وو‪.‬ﺧﻮڅﻮ ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ وروﺳﺘﻪ دا د ﮐﻮرواﻳﻲ د ﻧﻮاب ﺳﺮور ﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﺗﻪ ﭘﻪ‬
‫ﻧﮑﺎح ﮐړل ﺷﻮۀ‪.‬هﻐﻪ د اوورﮐﺰو ﻟﻪ ﻓﻴﺮوزﺧﯧﻠﻮ څﺨﻪ وو‪.‬راﺗﻠﻮﻧﮑﻲ ﭘﻴﻨځﻪ ﮐﺎﻟﻪ‬
‫هﻐﯥ ﺧﭙﻞ رﺳﻤﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ او زدﮐړې ﭘﻮرﻩ ﮐړې ‪.‬او ﮐﻠﻪ ﭼﯥ د ‪ ١٧‬ﮐﺎﻟﻮ ﺷﻮﻩ‬
‫ﻧﻮ د ﭘﻼر ﻟﻪ ﮐﻮرﻩ رﺧﺼﺖ ﺷﻮﻩ‪.‬او ﭘﻪ ﮐﻮرواﻳﻲ ﮐﯥ ﻳﯥ ژوﻧﺪ ﭘﯧﻞ ﮐړو‪.‬‬
‫د ﺳﺮورﻋﻠﻲ ﺧﺎن او ﻋﺎﺑﺪې ﺧﻮى ﺧﺼﻠﺖ او ژوﻧﺪ ﻟﻪ ﻳﻮﻩ ﺑﻠﻪ ﺳﺮﻩ ډﯦﺮ ﭘﻪ‬
‫ﺗﻮﭘﻴﺮ ﮐﯥ وو‪.‬ﻋﺎﺑﺪې د ﺁس ځﻐﺎﺳﺘﻪ‪،‬ﺑﺎﻳﺴﮑﻞ‪،‬ﭘﻮﻟﻮ‪،‬ﻟﻮﺑﯥ او ښﮑﺎر ﺧﻮښﻮل‪.‬او‬
‫د هﻐﯥ د ﺧﺎوﻧﺪ ﺷﻄﺮﻧﺞ او ﺗﺎش ﻟﻮﺑﻪ ﺧﻮښﻪ وﻩ‪.‬دى د ﺳﺎړﻩ ﻃﺒﻌﻴﺖ ﺧﺎوﻧﺪ وو‬
‫او ﭘﻪ ﮐﻮر ﮐﯥ د اوﺳﯧﺪو او ﻣﻄﺎﻟﻌﯥ ﺷﻮﻗﻴﻦ وو او هﺮ وﺧﺖ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺑﺪﻧﯥ‬
‫ﻟﻮﺑﯥ ﻧﻪ ﺧﻮښﯧﺪې‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ دا ﺷﻮﻩ ﭼﯥ د دوى ﺗﺮﻣﻨځ ﺷﺨړې ﮐﯧﺪې‪.‬ﻋﺎﺑﺪې‬
‫ﻳﻮڅﻮ ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ ورﺳﺮﻩ ﺗﯧﺮې ﮐړې او ﺑﯧﺮﺗﻪ د ﭘﻼر ﮐﻮر ﺗﻪ راﻏﻠﻪ‪.‬هﻐﯥ ﭘﻪ‬
‫ﺧﭙﻞ ﮐﺘﺎب ﮐﯥ د ﺧﭙﻞ وادﻩ ﮐړي ژوﻧﺪ د ﻧﺎﮐﺎﻣۍ ﭘړﻩ ﭘﺮ ﺧﭙﻠﯥ ﻏﺎړې اﺧﻴﺴﺘﯥ‬
‫دﻩ‪.‬‬
‫ﻳﻮ ﮐﺎل وروﺳﺘﻪ دا د ﻳﻮﻩ ﻣﺎﺷﻮم ﻣﻮر ﺷﻮﻩ ﭼﯥ ﺷﻬﺮﻳﺎرﺧﺎن وﻧﻮﻣﯧﺪو‪.‬ﺑﻴﺎ‬
‫ﻋﺎﺑﺪې ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺳﺮورﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﺗﻪ اﺟﺎزﻩ ورﮐړﻩ ﭼﯥ ﺑﻞ وادﻩ دې وﮐړي‪.‬ﺧﻮ‬
‫ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻳﯥ ﺗﺮ ﻣﺮﮔﻪ ﻟﻪ هﻐﻪ ﻃﻼق واﻧﻪ ﺧﻴﺴﺖ او ﻧﻪ ﻳﯥ ﺑﻞ وادﻩ وﮐړ‪.‬‬
‫ﻋﺎﺑﺪﻩ د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﻟﺨﻮا د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻣﺸﺮﻩ وزﻳﺮﻩ وټﺎﮐﻞ ﺷﻮﻩ‪.‬او ﭘﻪ ‪ ١٩٣٧‬م‬
‫ﮐﺎل ﮐﯥ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ درې ﮐﻠﻦ ﻣﺎﺷﻮم زوى او ﻣﻮر ﭘﻼر او ﺧﻮﻳﻨﺪو ﺳﺮﻩ ﻳﻮځﺎى‬
‫د اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن د ﭘﺎﭼﺎ څﻠﻮرم ﺟﻮرج د ﺗﺎﺟﭙﻮﺷۍ ﻣﺮاﺳﻤﻮ ﮐﯥ د ﮔډون ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫وﻻړﻩ‪.‬‬
‫ﻋﺎﺑﺪې ﺳﻠﻄﺎن ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﺳﺮﻩ د ﻣﺸﺮې وزﻳﺮې ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺳﺮﮐﺎري ﮐﺎروﻧﻪ‬
‫ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻮل او د ﺧﭙﻞ زوى ﺷﻬﺮﻳﺎرﺧﺎن د ﺗﺮﺑﻴﯥ او ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺳﺮﻩ ﺳﺮﻩ ﻳﯥ د‬
‫اﻟﻮﺗﮑﯥ ﭼﻠﻮﻟﻮ او ښﮑﺎر او ﻟﻮﺑﻮ ﮐﯥ ځﺎن ﻟﻪ ﻣﺼﺮوﻓﻴﺖ ﻣﻮﻧﺪﻟﻰ وو‪ .‬ﭘﻪ‬
‫‪ ١٩٤٦‬م ﮐﺎل ﮐﯥ د هﻨﺪ او ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن د وﯦﺶ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ځﺎﻳﻮﻧﻮ ﮐﯥ د‬
‫ﺧﻮﻧړﻳﻮ ﺟﮕړواو ﺑﻠﻮو ﺳﻮب ﮔﺮځﯧﺪﻟﯥ وﻩ‪ .‬ﭘﺪې ﺣﺎﻻﺗﻮ ﮐﯥ ﻋﺎﺑﺪې ﺧﭙﻞ زوى‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺗﻪ ﺑﻮﺗﻠﻮ او هﻠﺘﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ښﻮوﻧځﻲ ﮐﯥ داﺧﻞ ﮐړﻟﻮ‪ .‬ﭘﻪ دې ﮐﺎل د‬
‫هﻐﯥ ﭘﻼر دﺁﻓﺘﺎب ﺑﯧﮕﻢ ﻧﻮﻣﯥ اﻧﺠﻠۍ ﺳﺮﻩ دوﻳﻢ وادﻩ وﮐړوﭼﯥ ﻟﻪ ﻋﺎﺑﺪې ﺳﺮﻩ‬
‫ﭘﻪ ښﻮوﻧځﻲ ﮐﯥ وﻩ‪.‬ﻣﯧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن او د ﻋﺎﺑﺪې ﻧﻮرو ﺧﻮﻳﻨﺪو دا ﺧﺒﺮﻩ ﭘﻪ‬
‫ﺻﺒﺮ ﺳﺮﻩ وزﻏﻤﻠﻪ‪.‬ﺗﺮ ﻳﻮﻩ ﺣﺪﻩ ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺑﯧﮕﻢ هﻢ ددې وادﻩ ﻣﺨﺎﻟﻴﻔﻪ ﻧﻪ وﻩ ﺧﻮ‬
‫ﺣﻤﻴﺪاﷲ دوى ټﻮﻟﻮ ﺗﻪ اﻣﺮﮐړى وو ﭼﯥ ﺁﻓﺘﺎب ﺑﯧﮕﻢ ﺗﻪ ﺑﻪ هﺮ ورځ ﺳﻼم‬
‫ﮐﻮﻟﻮ ﺗﻪ ﺣﺎﺿﺮﯦږي‪.‬دﻋﺎﺑﺪې ﻟﭙﺎرﻩ دا ﺧﺒﺮﻩ د ﻣﻨﻠﻮ وړ ﻧﻪ وﻩ‪.‬دا هﺴﯥ هﻢ ډﯦﺮﻩ‬
‫ﺳﺮﺗﻤﺒﻪ او دﯦﺮﻩ ﺳﺮﮐﺸﻪ ښځﻪ وﻩ‪.‬اوو ﭘﻼر ورﺗﻪ ډﯦﺮ ﮔﺮان وو ‪ .‬ﭘﺪې ﺧﺒﺮﻩ د‬
‫هﻐﯥ زړﻩ ځﻴﻨﯥ ﻣﺎت ﺷﻮ‪.‬او ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ ﻣﺎﻳﻮﺳﻪ ﺷﻮﻩ‪.‬دﻟﺘﻪ ورﺗﻪ ژوﻧﺪ ﻋﺒﺚ‬
‫ښﮑﺎرﻩ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٩٤٩‬ﮐﺎل ﮐﯥ د هﻐﯥ ﭘﻼر د ﺧﭙﻞ ﻋﻼج ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﮐﯥ‬
‫وو‪.‬ﻋﺎﺑﺪې ﺧﭙﻞ ﮐﺎﻟﻲ ﭘﺘﺮي راټﻮل ﮐړل او ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻧﮋدې ﺧﺪﻣﺘﮕﺎرې ﺗﻪ ﻳﯥ‬
‫وروﺳﭙﺎرل او دا ﻳﯥ ﺑﻤﺒۍ ﺗﻪ ورواﺳﺘﻮﻟﻪ‪.‬څﻮ ورځﯥ وروﺳﺘﻪ دا ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ هﻢ‬
‫ﺑﻤﺒۍ ﺗﻪ وورﺳﯧﺪﻩ‪.‬هﻠﺘﻪ ﻳﯥ د ﺳﮑﻮاش ﭘﻪ اﺗﻠﻮﻟﻴﻮ ﮐﯥ ﺑﺮﺧﻪ واﺧﻴﺴﺘﻪ او ﺑﻴﺎ ﭘﻪ‬
‫ﺑﯧړۍ ﮐﯥ ﮐﯧﻨﺎﺳﺘﻪ او د هﻨﺪ ﺧﺎورﻩ ﻳﯥ ﭘﺮﯦښﻮدﻩ‪.‬دې ﭘﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﻣﺎڼۍ ﮐﯥ‬
‫ﻧﻮﮐﺮان‪،‬ﻣﻮټﺮې‪،‬ﺁﺳﻮﻧﻪ او د ﮐﻮر هﺮڅﻪ هﻤﺪﻏﺴﯥ ﭘﺮﯦښﻮدل او ﺗﺮ ډﯦﺮو‬
‫ورځﻮ څﻮﮎ ﺧﺒﺮ ﻧﻪ وو ﭼﯥ دا ﺑﻪ ﺑﻴﺎ ﻧﻪ راﺗﻠﻪ‪.‬څﻮ ورځﯥ وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﮐﯥ ﻳﻮ ﺟﻴﭗ واﺧﻴﺴﺘﻮ او د ﺳړ ﮎ ﻟﻪ ﻻرې اروﭘﺎ‪،‬ﺗﺮﮐﻴﯥ اوﻟﻪ‬
‫اﻳﺮاﻧﻪ څﺨﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺗﻪ وﻻړﻩ‪.‬هﻐﻪ ﻣﻬﺎل ددې زوى ﺷﻬﺮﻳﺎرﺧﺎن ﭘﻪ ﮐﯧﻤﺒﺮﻳﺞ‬
‫ﭘﻮهﻨﺘﻮن ﮐﯥ ﺳﺒﻖ وﻳﻠﻮ‪.‬‬
‫د ﮐﺮاﭼۍ ﭘﻪ ﻣﻠﻴﺮ ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ هﻐﯥ ځﺎن ﻟﻪ ﻣﺰﮐﻪ وواﺧﻴﺴﺘﻠﻪ او ﺧﭙﻞ‬
‫ﮐﻮر ﻳﯥ ﭘﺮې ﺟﻮړ ﮐړو‪.‬ﭼﯥ ﺗﺮ ډﯦﺮې ﻣﻮدې ﭘﻮرې ﻧﺎﻣﮑﻤﻠﻪ ﭘﺎﺗﯥ وو‬
‫او ﺑﺮﯦښﻨﺎ ﭘﮑﯥ ﻧﻪ وﻩ‪.‬هﻐﯥ ﺧﭙﻞ ﮐﺎﻟﻲ ﺧﺮڅﻮل او ﺷﻬﺮﻳﺎر ﺗﻪ ﻳﯥ د ﺳﺒﻖ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻴﺴﯥ وراﺳﺘﻮﻟﯥ‪.‬ځﮑﻪ د هﻐﻪ د ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻟﭙﺎرﻩ ﻻ ﭘﺨﻮا د ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫ﺳﺮﮐﺎري وﻇﻴﻔﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﺷﻮې وﻩ‪.‬د هﻐﯥ ﭘﻪ وﺗﻠﻮ ﺳﺮﻩ ﻧﻮاب ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺧﺎن‬
‫ټﻮل اړﻳﮑﻲ ﺷﻠﻮﻟﻲ وو‪.‬د هﻐﯥ د ﻣﺰﮐﻮ ﮔټﻪ هﻢ ورﺑﺎﻧﺪې ﺑﻨﺪﻩ ﺷﻮﻩ او د‬
‫ﻧﻮراﻟﺼﺒﺎح ﻣﺎڼۍ ﺳﺮﮐﺎري ﺷﻮﻩ‪.‬ﻋﺎﺑﺪې ﺳﻠﻄﺎن اﺗﻪ ﮐﺎﻟﻪ ډﯦﺮ ﭘﻪ ﺧﻮارۍ‬
‫ژوﻧﺪ ﺗﯧﺮﮐړ ﺧﻮ ﻟﻪ ﭘﻼرﻩ ﻳﯥ ﭼﺮې هﻢ ﭘﻴﺴﯥ وﻧﻪ ﻏﻮښﺘﻠﯥ‪.‬ﻳﻮ واري‬
‫ددې ﭘﻪ ﮐﻮر ﮐﯥ ﻏﻼ هﻢ وﺷﻮﻩ او ﻳﻮ څﻪ ﮐﺎﻟﻲ ﭘﺘﺮي ﭼﯥ ورﺳﺮﻩ وو‬
‫هﻐﻪ هﻢ ﺗﺮې وﻻړل دا ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﺘﺎب ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻲ‪''.‬ﻳﻮازې زﻣﺎ رﯦښﺘﻮﻧﻲ‬
‫ﻣﻠﮕﺮي زﻣﺎ ﮐﻮر ﺗﻪ راﺗﻠﻞ ځﮑﻪ زﻣﺎ ﮐﻮر ﺗﻪ ﻟﻪ ﮐﺮاﭼۍ ښﺎر څﺨﻪ د ﻧﻴﻢ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻻرﻩ وﻩ‪.‬زﻣﺎ ﭘﻪ ﮐﻮر ﮐﯥ د ﺧﺪﻣﺖ ﻟﭙﺎرﻩ ﮐﻠﻪ ﻧﺎﮐﻠﻪ ﺑﻨﮕﺎﻟﻴﺎن‬
‫راﺗﻠﻞ‪.‬دوى ﺗﺎودﻩ زړوﻧﻪ او ﺧﻮﺷﺎﻟﻪ روح ﻟﺮﻟﻮ‪.‬ﮐﻠﻪ ﺑﻪ د هﻨﺪ ﻣﻬﺎﺟﺮ‬
‫راﺗﻠﻞ ﭼﯥ ډﯦﺮ ﺑﺎ ادﺑﻪ ﺧﻮ دﯦﺮ ﺑﯥ اﻋﺘﺒﺎرﻩ وو‪.‬ﮐﻠﻪ ﺑﻪ ﭘښﺘﺎﻧﻪ راﺗﻠﻞ ﭼﯥ‬
‫ډﯦﺮ ﻣﻮدﺑﻪ ﻧﻪ ﺧﻮ ﭘﺘﻤﻦ وو‪.‬او ﭘﻨﺠﺎﺑﻴﺎﻧﻮ ﺑﻪ ﮐﺎر ډﯦﺮ ﮐﻮﻟﻮ ﺧﻮ ﭘﺘﻤﻦ ﻧﻪ‬
‫وو''‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٩٦٠‬ﮐﯥ ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺣﺴﻴﻦ د ﺧﭙﻠﯥ ﺧﻮر ﺳﺎﺟﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن د ﻟﻴﺪو ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫ډﻳﻠﻲ ﺗﻪ ورﻏﻠﻪ‪.‬ﺳﺎﺟﺪﻩ د ﭘټﻮډي ﭘﻪ ﭘښﺘﻮن ﻧﻮاب ﻣﻨﺼﻮرﻋﻠﻲ ﺧﺎن وادﻩ‬
‫وﻩ‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ د هﻐﯥ ﻣﻮر ﻣﯧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن ورﺗﻪ ټﯧﻠﻴﻔﻮن وﮐړو ﭼﯥ‬
‫ﭘﻼر ﻳﯥ ﺳﺨﺖ ﻧﺎروﻏﻪ دى ‪.‬دا ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﺧﻮر ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ځﺎى ﭘﻪ اﻟﻮﺗﮑﻪ‬
‫ﮐﯥ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ورﺳﯧﺪﻩ‪.‬‬
‫ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﻟﻴﮑﻲ‬

‫''ﻣﻮﻧږ د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر د ﺷﺨﺼﻲ ﺳﺎﺗﻮﻧﮑﻲ ﻟﺨﻮا ﭘﻪ ﭘﻮړو ودرول ﺷﻮ او‬

‫راﺗﻪ ﻳﯥ ووﻳﻴﻞ ﭼﯥ هﻴڅﻮﮎ اﺟﺎزﻩ ﻧﻠﺮي ﻟﻪ دې ځﺎﻳﻪ وړاﻧﺪې وﻻړ‬
‫ﺷﻲ‪.‬ﻣﻮﻧږ دواړﻩ ﺧﻮﻳﻨﺪې ﺳﺨﺘﯥ ﺧﻮاښﻴﻨﯥ ﺑﻬﺮ وﻻړو‪.‬ﺑﻴﺎ ﺑﻬﺮ ﭘﻪ ﺑﺎغ‬
‫ﮐﯥ ﮐﯧﻨﺎﺳﺘﻮ زﻣﻮﻧږ ﻣﻮر ﻟﻪ ډاﮐټﺮاﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﺟﻨﺠﺎل ﮐﻮﻟﻮ‪.‬دوى ډﯦﺮ ﻣﻮدﺑﻪ‬
‫وو او وﻳﻴﻞ ''ﭼﯥ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ وﺧﺖ ﺑﻪ اﺟﺎزﻩ ورﮐړي‪.‬ﭼﯥ ﻧﻮاب ﺻﯧﺐ‬
‫ووﻳﻨﻲ''ﮐﻪ څﻪ هﻢ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ ‪ ١٩٤٩‬ﮐﯥ ﻟﻪ هﻨﺪ ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ځﺎى ﺷﻮى وو‬
‫ﺧﻮ ﺗﺮ ‪ ١٩٦٠‬ﭘﻮرﻩ ځﻴﻨﻮ ﻧﻮاﺑﺎﻧﻮ ﺧﭙﻞ رﺳﻤﻲ ﺣﺜﻴﺖ هﻢ هﻐﺴﯥ ﺳﺎﺗﻠﻰ‬
‫وو‪.‬دوى څﻪ ﺧﺎص اﻣﺘﻴﺎزات ﻧﻪ ﻟﺮل او ﺗﺶ ﭘﻪ ﻧﻮم ﭘﺎﺗﻲ وو‪.‬زﻳﺎﺗﺮﻩ ﻳﯥ‬
‫د ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺰﮐﻮ او ﺑﺎﻏﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺁﻣﺪن ژوﻧﺪ ﺗﯧﺮاوﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﻠﻪ ورځ ﻋﺎﺑﺪې او د هﻐﯥ ﺧﻮر ﺗﻪ اﺟﺎزﻩ وورﮐړل ﺷﻮﻩ ﭼﯥ ﺧﭙﻞ‬
‫ﭘﻼر ﻧﻮاب ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺧﺎن ووﻳﻨﻲ‪.‬ﻋﺎﺑﺪې دوﻟﺲ ﮐﺎﻟﻪ ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﻧﻪ وو‬
‫ﻟﻴﺪﻟﻰ او ﭘﻪ وروﺳﺘﻲ ځﻞ ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ورﺗﻪ ﭘﻪ ﻳﻮ ﺳﺨﺖ ﻟﻴﮏ ﮐﯥ‬
‫ﺧﺒﺮﺗﻴﺎ ورﮐړې وﻩ ﭼﯥ دا د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ ﻣﺰﮐﻮ او ﺟﺎﻳﺪاد ﮐﯥ هﻴڅ ﺑﺮﺧﻪ‬
‫ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫اوس د هﻐﻪ ﺳﺘﺮﮔﯥ ﮐﻤﺰورې ﺷﻮې وې او ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﻳﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻮر‬
‫ﻏږ واورﯦﺪو ﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮﺷﺎﻟۍ ﻳﯥ ﻏﯧږﻩ ﭘﺮاﻧﻴﺴﺘﻠﻪ ‪.‬او ﻋﺎﺑﺪﻩ ﻳﯥ ﺗﺮ ﻏﺎړې‬
‫ﮐﺎل ﭘﺮ ‪ ٤‬ﻓﺮوري ﻧﻮاب‬ ‫ووﺗﻠﻪ‪.‬څﻮ ورځﻲ وروﺳﺘﻪ د ‪١٩٦٠‬‬
‫ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺧﺎن ﻟﻪ دې ﻓﺎﻧﻲ دﻧﻴﺎ ﺳﺘﺮﮔﯥ ﭘټﯥ ﮐړې‪.‬د هﻐﻪ د ﺟﻨﺎزې د‬
‫ﻣﺮاﺳﻤﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻋﺎﺑﺪې هﻠﯥ ځﻠﯥ وﮐړې‪.‬او ﻏﻮښﺘﻞ ﻳﯥ ﭼﯥ ﭘﻼرﻳﯥ ﭘﻪ‬
‫ﭘﻮرﻩ ﺳﺮﮐﺎري درﻧﺎوي ﺳﺮﻩ ﺧﺎورو ﺗﻪ وﺳﭙﺎرل ﺷﻲ‪.‬او د ﺑﻬﻮﭘﺎل د‬
‫ﻳﻮوﻳﺸﺘﻮ ﺗﻮﭘﻮ ﺳﻼﻣﻲ ورﺗﻪ وﮐړي‪،‬دې ﺗﻪ اﻃﻼع ورﮐړل ﺷﻮﻩ ﭼﯥ‬
‫اوس ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﺗﻮﭘﯥ ﻧﺸﺘﻪ‪.‬دﻟﺘﻪ ﺑﻴﺎ د ﻋﺎﺑﺪې ﺳﺮټﻤﺒﮕﻲ ﮐﺎر‬
‫وﮐړو‪.‬هﻐﯥ ﻓﻴﺼﻠﻪ وﮐړﻩ ﭼﯥ ﻣﻘﺼﺪ د ﺑﺎرودو د ډز ﻧﻪ دى‪ .‬ﭘﻪ څﻪ‬
‫ﺳﺘړو ﻳﯥ ﻳﻮوﻳﺸﺖ د ﺑﺎرودوﮔﻮﻟﯥ ﺗﻴﺎرې ﮐړې او د ﺟﻨﺎزې ﭘﺮ وﺧﺖ‬
‫ﻳﯥ وار ﭘﻪ وار ﺧﻼﺻﻮﻟﯥ‪.‬د ﻧﻮاب ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﻣړى ﻳﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ‬
‫ﺷﺎهﻲ ﺟﻨډۍ ﮐﯥ ﺧﺎورو ﺗﻪ وﺳﭙﺎرﻟﻮ‪.‬د ﻋﺎﺑﺪې ﮐﻮرﻧۍ اوس ﭘﺮ هﻐﯥ‬
‫ﻓﺸﺎر راوړو ﭼﯥ دا دې ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻲ او د ﭘﻼر ﻣﻴﺮاث دې ﺳﻤﺒﺎل ﮐړي‪.‬د‬
‫هﻐﯥ ﻣﻴﺮې ﺁﻓﺘﺎب ﺑﯧﮕﻢ هﻢ ورﺗﻪ ﭘﻪ ټﻴﻨﮕﺎر ووﻳﻞ ‪.‬ﺧﻮ ﻋﺎﺑﺪې اوس ﭘﻪ‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ځﺎن ﭘﺮدى اﺣﺴﺎﺳﻮﻟﻮ‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٩٨٠‬م ﮐﺎل ﮐﯥ دا ﻳﻮواري ﺑﻴﺎ‬
‫د ﺧﭙﻠﯥ ﻧﺎروﻏﯥ ﻣﻮر ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻟﻴﺪو ﺗﻪ ﻟﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﻪ هﻨﺪ ﺗﻪ وﻻړﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﻤﺒۍ ﮐﯥ ورﺗﻪ ووﻳﻞ ﺷﻮ ﭼﯥ اوس ﺑﻪ داﭘﻪ ﭘﻮﻟﻴﺲ ﺗﺎڼﻪ ﮐﯥ ﺧﭙﻞ ﻧﻮم‬
‫ﻟﻴﮑﻲ‪.‬ځﮑﻪ ﭼﯥ دا د ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن اوﺳﯧﺪوﻧﮑﯥ دﻩ‪.‬دې هﻠﺘﻪ د اورﮔﺎډي‬
‫ددرﻳﻤﯥ درﺟﯥ ټﮑټ واﺧﻴﺴﺘﻠﻮ‪.‬او څﻠﻮروﻳﺸﺖ ﺳﺎﻋﺘﻪ ﻳﯥ د ﻧﻮرو ﺧﻠﮑﻮ‬
‫ﭘﻪ ﺷﺎن ﻧﻴﻤﻪ وﻳښﻪ اوﻧﻴﻤﻪ وﻳﺪﻩ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ورﺳﯧﺪﻩ‪.‬دې ځﺎن دوﻣﺮﻩ ﭘﻪ‬
‫ﺑﺪﺣﺎل اﺣﺴﺎﺳﻮﻟﻮ ﭼﯥ ﺧﭙﻞ ﭘﯧټۍ ﻳﯥ ﭘﺮ ﺳﺮ ﮐﯧښﻮدﻩ او د ټﻴﮑﺴﻲ ﻣﻮﻧﺪﻟﻮ‬
‫ﭘﻪ ﻟټﻪ ﮐﯥ ﺷﻮﻩ‪.‬دې ﻓﮑﺮ ﮐﻮﻟﻮ ﭼﯥ څﻮﮎ ﺑﻪ ﻳﯥ وﻧﻪ ﭘﯧﮋﻧﻲ او ﻧﻪ ﻳﯥ‬
‫ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ څﻮﮎ ﻳﯥ وﭘﯧﮋﻧﻲ‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ ﻳﻮ ﭘﻮﻟﻴﺲ واﻟﻪ ددې‬
‫ﻟﻮري راﻏﻠﻰ او ورﺗﻪ ﻳﯥ وﻳﻴﻞ ''ﺗﻪ ﺑﻴﺎ ﺣﻀﻮر ﻳﯥ )ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ‬
‫ﺧﻮرﮐۍ ﻳﺎ ﻣﻮرﮐۍ ﭘﻪ ﻣﺎﻧﺎ ﮐﺎرﯦږي‪.‬ﺧﻮ ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﺗﻪ ﺑﻪ ټﻮﻟﻮ‬
‫''ﺑﻴﺎ''وﻳﻴﻞ‪(''.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯥ دې ورﺗﻪ ځﺎن وروﭘﯧﮋﻧﺪﻟﻮ ﻧﻮ ﻧﻮر ﺧﻠﮏ ﺗﺮې هﻢ راټﻮل ﺷﻮل‬
‫او ﺁﺧﺮ ﭘﻪ ﻳﻮ ټﺎﻧﮕﻪ )ﮔﺎډي( ﮐﯥ ﺗﺮ ﺧﭙﻞ ﻣﻨﺰل ورورﺳﻮﻟﻪ‪.‬‬
‫هﻠﺘﻪ ﭘﻪ ﺷﺎهﻲ ﻣﺎڼۍ ﮐﯥ ﻋﺎﺑﺪې ﺧﭙﻞ ﻣﻮر او ﮐﺸﺮﻩ ﺧﻮر راﺑﻌﻪ ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ډﯦﺮ ﻧﺎﺁﺳﻮدﻩ ﻟﻴﺪل‪.‬هﺮ څﻪ ﭘﻪ زړﯦﺪو وو‪.‬ﺑﺎﻏﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﺷﺎړ او د ﻟﻮﺑﻮ ﻣﻴﺪان‬
‫ﻟﻪ وښﻮ او وﺣﺸﻲ ﺑﻮټﻮ ډﮎ وو‪.‬ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﻮ ﭼﺎ ﺳﺮ ورﺗﻪ ښﮑﺎرﻩ‬
‫ﮐړو ‪.‬ځﻴﻨﯥ ﭘﺨﻮاﻧﻲ ﺧﺪﻣﺘﮕﺎران ﻻ ﭘﺎﺗﯥ وو‪.‬ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن ډﯦﺮ ﺷﺎهﻲ‬
‫ﺧﻮﻳﻮﻧﻪ ﻟﺮل او ﻟﮑﻪ د ﻳﻮې ﺻﺒﺮﻧﺎﮐﯥ ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ هﺮڅﻪ ﯦﯥ ﭘﻪ ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ‬
‫زﻏﻤﻞ ﺧﻮ د ژوﻧﺪ وروﺳﺘۍ ﺷﯧﺒﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻳﻮازﻳﺘﻮب ﺗﯧﺮې ﺷﻮې‪.‬د‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﻧﻮاﺑۍ وروﺳﺘۍ وارﺛﯥ ﻋﺎﺑﺪې ﺳﻠﻄﺎن ﭼﯥ ﮐﻠﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺗﻪ‬
‫ﮐډﻩ وﮐړﻩ ﻧﻮ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړﻳﻮ څﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﻳﯥ ځﺎن ﻟﻪ ﻧﻮﻳﻮ ﺣﺎﻻﺗﻮ ﺳﺮﻩ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮوﻟﻮ‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٩٥٨‬م ﮐﺎل ﮐﯥ دا ﭘﻪ ﺑﺮازﻳﻞ او وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﭼﻴﻠﻲ‬
‫هﯧﻮاد ﮐﯥ ﺳﻔﻴﺮﻩ ﺷﻮﻩ‪.‬ددې دﮐﻮرﻧۍ ﭘﻪ درﻧﺎوي د ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن هﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫ورﺗﻪ ارزښﺖ ورﮐﻮﻟﻮ‪.‬د ‪١٩٦٠‬م ﮐﺎل ﭘﻪ ﻟﺴﻴﺰﻩ ﮐﯥ هﻐﯥ د واﮐﻤﻦ‬
‫ﺟﻨﺮال اﻳﻮب ﺧﺎن ﭘﺮ ﺿﺪ د ﻣﺴﻠﻢ ﻟﻴﮓ ﻟﺨﻮا ﭘﻪ هﻐﻮ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻮ ﮐﯥ‬
‫ﮐﻤﭙﻴﻦ وﭼﻠﻮﻟﻮ ﭼﯥ ﻣﺸﺮﻩ ﻳﯥ د ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺟﻨﺎح ﺧﻮر ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺟﻨﺎح وﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐﯥ داﭘﻪ ﻟﻮﻣړي ځﻞ ﻓﻌﺎﻟﻪ ﺷﻮﻩ ﺧﻮ ددوى ﮔﻮﻧﺪ راﻳﯥ‬
‫وﻧﻪ ﮔټﻠﯥ او ورﺳﺮﻩ ددې ﺳﻴﺎﺳﻲ ژوﻧﺪ هﻢ ﭘﺎى ﺗﻪ ورﺳﯧﺪو‪.‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ‬
‫ددې زوى ﺷﻬﺮﻳﺎرﺧﺎن د ﺧﺎرﺟﻪ وزارت ﻟﺨﻮا ﻣﺴﻠﮑﻲ ډﻳﭙﻠﻮﻣﺎټ‬
‫وټﺎﮐﻞ ﺷﻮ او وادﻩ ﻳﯥ وﮐړو ﻧﻮ ﻋﺎﺑﺪې ټﻮﻟﻨﻴﺰو ﮐﺎروﻧﻮ ﺗﻪ ﻻس‬
‫واﭼﻮﻟﻮ‪ .‬ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﻮر ﮐﯥ ﻳﯥ د ﻣﻠﻴﺮ د ﻏﺮﻳﺒﻮ او ﺑﯥ وزﻟﻮ ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ د زدﮐړې اﺳﺎﻧﺘﻴﺎوې ﺑﺮاﺑﺮې ﮐړې‪.‬او ﺗﺮ ﻣﺮﮔﻪ ﭘﻪ ﻟﻴﮏ ﻟﻮﺳﺖ‬
‫ﺑﻮﺧﺘﻪ وﻩ‪.‬‬
 ‫ﻳﻮﻟﺴﻢ ﺑﺎب‬
‫د ﺑﻬﻮﭘﺎل اوﺳﻨﻲ ﭘښﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ هﻐﻪ ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﭼﯥ د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ‬
‫ورﻏﻠﻲ وو د اﺳﺘﻮﮔﻨﯥ ځﺎﻳﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﻧﻪ ﻟﺮل‪.‬زﻳﺎﺗﺮﻩ ﭘﻪ ﮐﯥ ﻣﯧﺸﺘﻲ ﺧﯧﻞ‬
‫وو‪.‬اوﻟﮑﻪ ﭼﯥ د ﭘښﺘﻨﻮ دود دى‪ .‬ﭘﻪ ﭘﺮدﯦﺲ ﮐﯥ هﺮ وﺧﺖ ﭼﯥ ﻳﻮﻩ ډﻟﻪ‬
‫ځﺎن ځﺎى ﮐړي ﻧﻮر ورﭘﺴﯥ ځﻲ‪.‬د ﺑﻬﻮﭘﺎل د وﻳﺎﻟﻮ او ﺗﺎﻻﺑﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻏﺎړﻩ‬
‫ﻳﻮ ﺑﻮټۍ ﮐﯧږي ﭼﯥ ﻣﯧﺰ رو ﺗﻪ ورﺗﻪ وي او دې ﺗﻪ ''ﺑﺮوو'' واﻳﻲ‪.‬دې‬
‫ﻟﻮﻣړﻧﻮ ﭘښﺘﻨﻮ ﭼﯥ ﮐﻠﻪ ځﺎن ﺗﻪ ﺟﻮﻧﮕړې او ﮐﻮډﻟﯥ ﺟﻮړوﻟﯥ ﻧﻮ د‬
‫''ﺑﺮوو''ﺑﻮټﻲ ﺑﻪ ﻳﯥ ﭘﺮې ﮐﻮل او ﭘﻪ ﭼﺘﻮﻧﻮ ﺑﻪ ﻳﯥ ﻏﻮړول‪،‬ﻟﻪ هﻤﺪې‬
‫ﮐﺒﻠﻪ ورﺗﻪ دهﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺧﻠﮑﻮ دوى ﺗﻪ ''ﺑﺮووﮐټ''ﻳﺎ )ﺑﺮووﭘﺮﯦﮑﻮوﻧﮑﻲ (‬
‫وﻳﻞ ﭘﻪ ﺷﻠﻤﻪ ﭘﯧړۍ ﮐﯥ هﻢ ددې ﭘښﺘﻨﻮ اوﻻدوﻧﻮ د ﮐﺮﮐټ او هﺎﮐﻲ‬
‫ﻟﻮﺑﻮ ﮐﯥ ﻧﻮم وﮔټﻠﻰ ﻳﻮ ﭘﮑﯥ ﻣﻨﺼﻮرﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﭼﯥ د ﭘټﻮډي ﻧﻮاب او‬
‫د هﻨﺪ د ﮐﺮﮐټ ﻧﺎﻣﺘﻮ ﻟﻮﺑﻐﺎړى وو او ﺑﻞ د هﺎﮐﻲ اﺗﻞ اﺳﻠﻢ ﺷﯧﺮﺧﺎن وو‬
‫‪.‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ځﺎى ﭘﺮ ځﺎى ﺷﻮ ﻧﻮ ﻟﻪ ﺗﻴﺮاﻩ‬
‫ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﺧﭙﻠﻮان راوﺑﻠﻞ‪.‬ﭼﯥ ﺷﯧﺮﻣﺤﻤﺪ‪،‬اﻟﻒ ﻣﺤﻤﺪ ‪،‬ﺷﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪،‬ﻣﻴﺮاﺣﻤﺪاو ﻋﺎﻗﻞ ﻧﻮﻣﻴﺪﻩ‪.‬د ﻋﺎﻗﻞ ﻋﻼوﻩ ﻧﻮ ټﻮل ﭘﻪ ﺑﯧﻼ ﺑﯧﻠﻮ ﺟﮕړو ﮐﯥ‬
‫ووژل ﺷﻮل‪.‬ﻟﻪ دې وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړۍ ﺟﻮﭘﻪ ﮐﯥ ﻧﮋدې ﭘﻨځﻮس ﺗﻨﻪ‬
‫راﻏﻠﻞ ﭼﯥ زﻳﺎﺗﺮﻩ ﻣﯧﺮازي ﺧﻴﻞ وو‪.‬ورﭘﺴﯥ ﻣﯧﺸﺘﻲ ﺧﯧﻞ او ﻓﻴﺮوزﺧﯧﻠﻮ‬
‫ټﺒﺮوﻧﻪ ورﻏﻠﻞ‪.‬ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ ﻟﺮې د ﮐﻮرواﻳﻲ ﻧﻮاﺑﻲ دﻟﯧﺮﺧﺎن ﺣﻮړﻩ ﮐړې‬
‫وﻩ‪.‬ﭼﯥ ﻓﻴﺮوزﺧﯧﻞ اورﮐﺰي وو‪.‬دى ﭘﻪ ‪ ١٦٧٠‬ﮐﯥ ﭘﻪ ﮐﻨﺪهﺎر ﮐﯥ‬
‫زﯦږﯦﺪﻟﻰ وو او ﻟﻪ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ځﺎى ﭘﻪ ډﯦﺮو ﺟﻨﮕﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﻟﮑﻪ‬
‫د ښﻮ ﻣﻠﮕﺮو ﺟﻨﮕﯧﺪﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ١٧١٧‬ﮐﯥ ﻣﻐﻞ ﭘﺎﭼﺎ ﻓﺮخ ﺳﯧﺮورﻟﻪ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺳﺮﻩ ﻧﮋدې ‪٣٠‬‬
‫ﭘﺮﮔﻨﯥ ورﮐړې‪.‬ﺗﺮ دې وړاﻧﺪې دﻟﯧﺮﺧﺎن دﻟﺘﻪ ‪ ١٧١٣‬ﮐﯥ ﻳﻮﻩ د ﺧټﻮ‬
‫ﮐﻼ ﺟﻮړﻩ ﮐړې وﻩ‪.‬دا ﺳﻴﻤﻪ ﭘﻪ ‪ ٣٦٨‬ﻣﺮﺑﻊ ﮐﻠﻮﻣﻴټﺮﻩ ﻏﺰﯦﺪﻟﯥ دﻩ‪.‬او ﭘﻪ‬
‫‪ ١٩٠١‬ﮐﯥ هﻠﺘﻪ دﻳﺎرﻟﺲ ﻧﻴﻢ زرﻩ ﺧﻠﮏ ﻣﯧﺸﺖ وو‪.‬دﻟﯧﺮﺧﺎن ﭘﻪ ‪١٧٢٠‬‬
‫ﮐﯥ د ﺟﯥ ﭘﻮر د راﺟﻪ ﺗﺮ ﻗﻮﻣﺎﻧﺪې ﻻﻧﺪې د ﮐﻮټﻪ ﭘﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﯥ ﺑﺮﺧﻪ‬
‫واﺧﻴﺴﺘﻠﻪ او هﻢ ﭘﻪ دې ﮐﺎل ﻟﻪ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺳﺮﻩ وﺟﻨﮕﯧﺪو‪.‬ﺧﻮ دوﻩ ﮐﺎﻟﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن دى ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ زاﻣﻨﻮ ﺳﺮﻩ ﻳﻮځﺎى ﻳﻮې‬
‫ﻣﯧﻠﻤﺴﺘﻴﺎ ﺗﻪ ﺑﯧﺮاﺳﻴﻴﻪ ﺗﻪ ورﺑﻠﻠﻮ‪.‬او ﻟﻪ ﺧﭙﻞ زوى ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ځﺎى ﻳﯥ‬
‫ووژﻟﻮ‪.‬دا ﻣﺎﻟﻮﻣﻪ ﻧﻪ دﻩ ﭼﯥ ﻟﻪ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺳﺮﻩ ﻳﯥ څﻪ وﺧﺖ او‬
‫څﻨﮕﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﭘﯧﺪا ﺷﻮ‪.‬‬
‫دﻟﯧﺮﺧﺎن د ﻣﻐﻞ ﭘﺎﭼﺎ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻟﺨﻮا ﺷﺎهﻲ ﻧﺸﺎن او د اﻣﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﻟﻘﺐ‬
‫اﺧﻴﺴﺘﻰ وو او د ﭘﻴﻨځﻮ زرو ﻋﺴﮑﺮو ﻣﻨﺼﺐ دار وو‪.‬ددﻩ ﻣﯧﺮﻣﻦ ﺷﺎﻩ‬
‫درۍ ﺑﻲ ﺑﻲ د ﻳﻮﻩ ﺑﻞ ﺳﺮدارﻧﺼﺮاﷲ ﺧﺎن ﺧﻮر وﻩ‪.‬ددﻩ زوى ﻋﺰت‬
‫ﺧﺎن د ﭘﻼر ﭘﺮ ﺟﺎﮔﻴﺮ وارث ﺷﻮ‪.‬او څﻪ وﺧﺖ ﭼﯥ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻟﻪ‬
‫ﻣﺮهټﻮو ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﺟﻨﮓ اﺧﺘﻪ ووﻧﻮ دى د ﭘښﺘﻨﻮ د دښﻤﻨۍ ﻟﻪ ﮐﺒﻠﻪ د ﺧﭙﻞ‬
‫دښﻤﻦ ﻟﻪ دښﻤﻦ ﺳﺮﻩ ﻻﺳﻮﻧﻪ ﻳﻮ ﮐړل‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٧٦١‬ﮐﺎل ﭼﯥ اﺣﻤﺪﺷﺎﻩ‬
‫اﺑﺪاﻟﻲ ﭘﺮ هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺣﻤﻠﻪ وﮐړﻩ او د ﭘﺎﻧﻲ ﭘﺖ ﭘﻪ ﻣﻴﺪان ﮐﯥ د ﻣﺮهټﻮ‬
‫او د اﻓﻐﺎن ﭘﻮځﻮﻧﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ ﺗﻪ ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻮل ﻧﻮ ﻋﺰت ﺧﺎن د ﻣﺮهټﻮ ﭘﻪ‬
‫ﺻﻒ ﮐﯥ وﻻړ وو‪.‬هﻢ ﭘﻪ دې ﺟﻨﮓ ﮐﯥ ددﻩ ﺧﭙﻞ ﻣﺎﻣﺎ د اﺣﻤﺪﺷﺎﻩ‬
‫اﺑﺪاﻟﻲ ﭘﻪ ﭘﻮځ ﮐﯥ ﺟﻨﮕﯧﺪو‪ .‬ﭘﻪ ﺳﺨﺘﯥ ﺟﮕړې ﮐﯥ ﻋﺰت ﺧﺎن ټﭙﻲ ﺷﻮ‬
‫او هﻢ دﻏﻪ ﻣﺎﻣﺎ ووﭘﯧﮋﻧﺪﻟﻮ‪.‬او د درﻣﻠﻨﯥ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﻟﻪ ﻣﯧﺪاﻧﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﺧﻴﻤﯥ‬
‫ﺗﻪ ﻳﻮوړو‪.‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﻳﯥ ټﭙﻮﻧﻪ ﺟﻮړﺷﻮل ﻧﻮ د اﺣﻤﺪﺷﺎﻩ اﺑﺪاﻟﻲ ﺧﺪﻣﺖ ﺗﻪ‬
‫ﻳﯥ ﺣﺎﺿﺮ ﮐړﻟﻮ‪.‬دﻩ ورﻟﻪ د ﻟﻘﺐ او د ﺟﺎﮔﻴﺮ ﻧﻪ ﻋﻼوﻩ د ﻳﻮې ﻟﻮﻳﯥ‬
‫ﺟﻨﮕﻲ ډﻟﮕۍ ﻗﻮﻣﺎﻧﺪﻩ وﺳﭙﺎرﻟﻪ‪.‬دى ﮐﻮرواﻳﻲ ﺗﻪ د ﻳﻮﻩ ﻣﻌﺰز او ﻣﯧړﻧﻲ‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺑﯧﺮﺗﻪ وﻻړو‪.‬ﺧﻮ ﻟږﻩ ﻣﻮدﻩ وروﺳﺘﻪ ﻣړ ﺷﻮ‪.‬ﻣﺮهټﻮ ددﻩ ﻏﺪاري‬
‫هﯧﺮﻩ ﻧﻪ ﮐړﻩ‪.‬اوو څﻪ ﻣﻮدﻩ وروﺳﺘﻪ د ﻋﺰت ﺧﺎن زوى ﻧﻮاب ﺣﺮﻣﺖ‬
‫ﺧﺎن د ﭘﻼرځﺎى ﻧﺎﺳﺘﻰ ﺷﻮ‪.‬ﻧﻮ ډﯦﺮ ژر د ﻣﺮهټﻮ ﻻس ﺗﻪ ورﻏﻠﻮ او د‬
‫ﭘﻼر ﭘﻪ ﺑﺪل ﮐﻲ ﻳﯥ وﻧﻴﻮﻟﻮ او ﺗﺮ درې ﮐﺎﻟﻪ د هﻐﻮى ﺑﻨﺪي وو‪ .‬ﭘﻪ‬
‫ﺑﻨﺪي ﺧﺎﻧﻪ ﮐﯥ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﻮ او ډﯦﺮﻩ ﺑﺪﻩ وﺿﻊ ورﺳﺮﻩ وﺷﻮﻩ‪.‬ﻣﺮهټﻮ‬
‫ﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ ددﻩ ﺧﺰاﻧﻪ اوﭘﺮﮔﻨﯥ ﺗﺮې واﺧﻠﻲ‪.‬اﺧﺮ دى ﻣﺠﺒﻮرﻩ ﺷﻮو‬
‫او ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﮐﻠﻲ ﻳﯥ ﻣﺮهټﻮ ﺗﻪ وﺳﭙﺎرل‪.‬ﻟﻪ دې ﻋﻼوﻩ دﻩ درې ﻟﮑﻪ‬
‫روﭘۍ د ﺧﻮﺷﻲ ﮐﯧﺪو ﭘﻪ ﺑﺪل ﮐﯥ ورﺗﻪ وﻣﻨﻠﯥ‪.‬ﻟﻪ ﺑﻨﺪﻩ څﺨﻪ ﻟﻪ ﺧﻼﺳﯧﺪو‬
‫ﺳﺮﻩ ﺳﻢ هﻐﻪ د ﻧﻮﻳﻮ ﻣﻠﮕﺮو ﭘﻪ ﻟټﻪ ﮐﯥ ﺷﻮ او اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ ﻣﺦ‬
‫واړوﻟﻮ‪.‬دﻩ داﺳﯥ ﻓﮑﺮ ﮐﺎوﻩ ﭼﯥ اﻧﮕﺮﯦﺰان ﺑﻪ د ﻣﺮهټﻮو د ﻣﺎﺗﯥ‬
‫وروﺳﺘﻪ هﻐﻪ ﮐﻠﻲ ﺑﯧﺮﺗﻪ وورﺗﻪ ورﮐړي‪.‬ﺧﻮ هﻐﻮى دﻏﻪ ﻣﺰﮐﯥ ﭘﻪ‬
‫ﺧﭙﻞ واﮎ ﮐﯥ وﺳﺎﺗﻠﯥ‪.‬د ﺣﺮﻣﺖ ﺧﺎن دوﻩ زاﻣﻦ ﻣﻈﻔﺮﺧﺎن او ﻧﺠﻒ‬
‫ﺧﺎن ﻳﻮﭘﻪ ﺑﻞ ﭘﺴﯥ ﻧﻮاﺑﺎن ﺷﻮل‪.‬ﺧﻮ د دواړو د ﻣړﻳﻨﻲ وروﺳﺘﻪ دوى‬
‫ﻧﺎرﻳﻨﻪ اوﻻدوﻧﻪ ﻧﻪ ﻟﺮل‪.‬ﭼﯥ ﻧﻮاب ﺷﻲ‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ د ﺑﺴﻮدﻩ ﻧﻮاب‬
‫ﭘﻪ دې ﮔﺪۍ دﻋﻮا وﮐړﻩ‪.‬ﺧﻮ ﺁﺧﺮ دا دﻋﻮا د ﻧﺠﻒ ﺧﺎن ﻟﻤﺴﻲ ﻣﻨﻮرﻋﻠﻲ‬
‫ﺧﺎن وﮔټﻠﻪ‪.‬د ﻣﻨﻮر ﻣﻮر د ﻧﺠﻒ ﺧﺎن ﻟﻮر وﻩ‪.‬د ﻣﻨﻮرﺧﺎن هﻢ زاﻣﻦ ﻧﻪ‬
‫وو او دﻏﺴﯥ ددﻩ ﻟﻪ ﻣړﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ ﻧﻮاﺑﻲ ددﻩ وروﻳﻌﻘﻮب ﻋﻠﻲ ﺧﺎن‬
‫ﺗﻪ ورﮐړل ﺷﻮﻩ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻘﻮب ﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﮐﻮﻧډې ورﯦﻨﺪارې ﻋﻤﺮاﻟﻨﺴﺎۀ ﺳﺮﻩ وادﻩ‬
‫وﮐړو‪.‬دﻩ ﻳﻮ زوى او ﻳﻮﻩ ﻟﻮر ﻟﺮﻟﻪ‪.‬دى هﻢ ددﯦﺮﺷﻮ ﮐﺎﻟﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ‬
‫ﻣړ ﺷﻮ‪.‬ﻧﻮ ددﻩ ﻣﺎﺷﻮم زوى ﺳﺮورﻋﻠﻲ ﺧﺎن د څﻠﻮروﮐﺎﻟﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ‬
‫ﻧﻮاب اﻋﻼن ﺷﻮ‪.‬اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ د هﻐﻪ د ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﻳﻮﻩ ﺷﻮرا‬
‫وټﺎﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﻣﺸﺮﻩ ﻳﯥ د ﺳﺮورﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﻣﻮر ﻋﻤﺮاﻟﻨﺴﺎۀ وﻩ‪.‬دا د‬
‫''ﺳﺮﮐﺎراﻣﺎﻩ'' ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﯧﮋﻧﺪل ﮐﯧﺪﻩ‪.‬اود ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﻧﻮاﺑﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن‬
‫ﻣﻠﮕﺮې وﻩ‪.‬ﻧﻮ د هﻐﯥ ﺧﺒﺮﻩ ﺑﻪ ﻳﯥ ډﯦﺮﻩ ﻣﻨﻠﻪ‪ .‬هﻐﯥ د واﮐﻤﻨﯥ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ‬
‫ﭘﻪ ﮐﻮرواﻳﻲ ﮐﯥ د ﻏﺮﻳﺒﻮ ﺧﻠﮑﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ادارې ﺟﻮړې ﮐړې‪.‬ﻳﻮﻩ ﮐﻠﻴﻮال‬
‫ﺑﺎﻧﮏ ﺑﻪ ﮐﺮوﻧﺪﮔﺮو ﺗﻪ د ﺗﺨﻢ د وﯦﺸﻠﻮ او ﺑﯥ ﻟﻪ ﺳﻮدﻩ ﭘﻮروﻧﻪ‬
‫ورﮐﻮل ﭼﯥ ﻣﺰﮐﯥ وﮐﺮې‪.‬هﻢ د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﻧﻮاب‬
‫ﺳﺮورﻋﻠﻲ ﺧﺎن او ددﻩ ﺧﻮﻳﻨﺪې د ﻧﻮې زﻣﺎﻧﯥ ﺗﻌﻠﻴﻢ او زدﮐړو ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫ښﻮوﻧځﻴﻮ او ﮐﺎﻟﺠﻮﻧﻮ ﺗﻪ ورواﺳﺘﻮل ﺷﻮل‪ .‬ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺳﺮورﺧﺎن د اﻧﺪور‬
‫ﭘﻪ ډاﻟﻲ ﮐﺎﻟﺞ او ﺑﻴﺎ د اﺟﻤﻴﺮ ﭘﻪ ﻣﺎﻳﻮ ﮐﺎﻟﺞ ﮐﯥ د زدﮐړو ﻟﭙﺎرﻩ وﻟﯧږل‬
‫ﺷﻮ‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٩٢١‬ﮐﯥ ﺳﺮورﺧﺎن دﻟﻨﺪن ﭘﻪ ﺳﻴﻨډهﺮﺳټ ﮐﯥ ﭘﻮځﻲ زدﮐړو‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ وﻻړو‪.‬او ﭘﻪ ‪ ١٩٢٣‬ﮐﯥ ﻧﻮاب ﺷﻮ‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٩٢٦‬ﮐﯥ دﻩ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﻪ‬
‫ﺷﻬﺰادﮔۍ ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﺳﺮﻩ وادﻩ وﮐړو‪.‬د ﻧﮑﺎح ﻧﺎﻣﯥ ﻳﻮ ﺷﺮط دا وو‬
‫ﭼﯥ د ﺳﺮورﺧﺎن ﻣﺸﺮ زوى ﺑﻪ دﺑﻬﻮﭘﺎل ﻧﻮاب وي‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٩٣٤‬ﮐﯥ ددﻩ‬
‫زوى ﺷﻬﺮﻳﺎرﺧﺎن وزﻳږﯦﺪى ﺧﻮ دا څﺮﮔﻨﺪﻩ وﻩ ﭼﯥ ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن او‬
‫ﻧﻮاب ﺳﺮورﻋﻠﯥ ﺧﺎن ﻳﻮ ځﺎى ژوﻧﺪ ﻧﺸﻮ ﮐﻮﻻى‪.‬دوى ﺑﻴﻞ ﺷﻮل‪.‬او څﻪ‬
‫ﻣﻮدﻩ وروﺳﺘﻪ ﺳﺮورﺧﺎن دوﻳﻢ او ﺑﻴﺎ درﻳﻢ وادﻩ وﮐړ‪.‬ﻟﻪ درﻳﻤﯥ ښځﯥ‬
‫ددﻩ زوى ﻇﻔﺮﻋﻠﻲ ﺧﺎن ددۀ ﻟﻪ ﻣړﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ ﻧﻮاب ﺷﻮ‪.‬ﻧﻮاب‬
‫ﺳﺮوورﻋﻠﻲ ﺧﺎن د هﻨﺪواﻧﻮ ﻟﻪ ټﻴټﯥ ﻃﺒﻘﯥ ﺳﺮﻩ ډﯦﺮﻩ ﺧﻮاﺧﻮږي او‬
‫زړﻩ ﺳﻮى ﻻرۀ‪.‬اوﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﯥ دوى ﺗﻪ ډﯦﺮﻩ وﻧډﻩ ورﮐړې‬
‫وﻩ‪.‬دﮐﻮرواﻳﻲ ﭘﻪ وﻟﺴﻲ ﺟﺮﮔﻪ ﮐﯥ ﻳﯥ ددې ﻃﺒﻘﯥ ډﯦﺮ ﺧﻠﮏ‬
‫راووﺳﺘﻞ‪.‬دﻩ دزورودوﻧﻮ اوﺟﻬﯧﺰ ﭘﺮ ﺿﺪ هﻢ ډﯦﺮې هﻠﯥ ځﻠﯥ‬
‫وﮐړې‪.‬دى ﭘﻪ ‪ ١٩٨٦‬ﮐﯥ ﻣړﺷﻮ‪.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﻟﻪ ﺳﺮورﻋﻠﻲ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯧﻠﻪ ﺷﻮۀ‪،‬ﻧﻮ هﻐﻪ ﺗﻪ ﻳﯥ‬
‫ووﻳﻞ ﭼﯥ ﺑﻞ وادﻩ دې وﮐړي‪.‬ﻧﻮاب ﺳﺮور د ''واى'' د ﻧﻮاب ﻟﻮر‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺳﺮﻩ وادﻩ وﮐړو‪.‬دوى درې اووﻻدوﻧﻪ ﻟﺮل ﭼﯥ ﻗﻴﺼﺮ‬
‫زﻣﺎن‪،‬ﻇﻔﺮﻋﻠﻲ ﺧﺎن او ﻣﻨﻮرﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﻧﻮﻣﯧﺪل‪.‬‬
‫ﻗﻴﺼﺮزﻣﺎن اوس ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﻳﻮ ﺷﺨﺼﻲ ښﻮوﻧځۍ ﭘﺮاﻧﻴﺴﺘۍ دى‪.‬او‬
‫ﻟﻮر ﻳﯥ د ﺷﻬﺮﻳﺎرﺧﺎن ﭘﻪ دوﻳﻢ زوى ﻋﻠﻲ وادﻩ دﻩ او ﭘﻪ ﻻهﻮر ﮐﯥ‬
‫ژوﻧﺪ ﺗﯧﺮوي‪.‬‬
‫د دﻟﻴﺮﺧﺎن ﻳﻮ ﺑﻞ زوى ﻣﺤﻤﺪاﺣﺴﻦ اﷲ ﺧﺎن د ﺑﺴﻮدﻩ ﻧﻮﻣﻲ ځﺎى ﻧﻮاب‬
‫وټﺎﮐﻞ ﺷﻮ‪.‬د ﻧﻮاب ﺣﺮﻣﺖ ﺧﺎن ﻳﻮ ﺑﻞ زوى ﻧﺠﻒ ﺧﺎن هﻢ د ﺧﭙﻞ‬
‫ورور ﻟﻪ ﻣړﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ ﻧﻮاب ﺷﻮ ﺧﻮ دﻩ ﺻﻮﻓﻲ ﻃﺒﻴﻌﻴﺖ ﻟﺮﻟﻮ او‬
‫ﻗﺎدرﻳﻪ ﻃﺮﻳﻘﯥ ﻣﻨﻮﻧﮑﻰ وو‪.‬زﻳﺎت وﺧﺖ ﺑﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻋﺒﺎدت ﮐﯥ ﺗﯧﺮﻟﻮ‪.‬ددﻩ‬
‫ﻣﯧﺮﻣﻦ ﻻډﻟﻲ ﺑﯧﮕﻢ د ﻣﺤﻤﺪﮔړ د ﻧﻮاب اﺣﻤﺪﻗﻠﻲ ﺧﺎن ﻟﻮر وﻩ‪.‬‬
‫د ﻧﺠﻒ درې زاﻣﻦ ﭘﻪ ﻣﺎﺷﻮﻣﺘﻮب ﮐﯥ ﻣړﻩ ﺷﻮل او ﭼﯥ دى ﻣړ ﺷﻮ ﻧﻮ‬
‫ددﻩ ﺧﻮر ﮐﺮاﻣﺖ اﻟﺰﻣﺎﻧﻲ ﺑﯧﮕﻢ ﻧﻮاﺑﻪ ﺷﻮﻩ او د ﺑﺴﻮدﻩ دا دواړﻩ ﻧﻮاﺑۍ‬
‫ﻳﺎﻧﯥ ﮐﻮرواﻳﻲ او ﺑﺴﻮدﻩ ﻳﻮ ځﺎى ﺷﻮل‪.‬د ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن دوﻳﻤﻪ ﺧﻮر‬
‫ﺳﺎﺟﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن د ﭘټﻮډي ﭘﻪ ﻧﻮاب اﻓﺘﺨﺎرﻋﻠﻲ ﺧﺎن وادﻩ ﺷﻮﻩ ﭼﯥ د ﭘښﺘﻨﻮ‬
‫ﻳﻮﻩ ﺑﻠﻪ ﻧﻮاﺑﻲ وﻩ‪.‬دى د هﻨﺪ د ﮐﺮﮐټ ﻟﻮﺑﻐﺎړى وو‪.‬د ﺳﺎﺟﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن‬
‫زوى ﻣﻨﺼﻮرﻋﻠﻲ ﺧﺎن هﻢ د ﭘﻼر ﭘﻪ ﺷﺎن د ﮐﺮﮐټ ﻟﻮﺑﻪ ﻏﻮرﻩ ﮐړﻩ او‬
‫ﻳﻮوﺧﺖ ﮐﯥ د هﻨﺪ ﺳﺘﻮرى وو‪.‬دﻩ د هﻨﺪي ﻓﻠﻤﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﺑﻨﮕﺎﻟۍ اداﮐﺎرې‬
‫ﺷﺮﻣﻴﻼ ټﯧﮕﻮر ﺳﺮﻩ وادﻩ وﮐړ‪.‬د ﻣﻨﺼﻮرﻋﻠﻲ ﺧﺎن درې اوﻻدوﻧﻪ دي‬
‫ﭼﯥ دوﻩ ﻳﯥ اوس د هﻨﺪ د ﺑﺎﻟﻲ ووډ ﭘﻪ ﻓﻠﻤﻮﻧﻮ ﮐﯥ د ﺳﻴﻒ ﻋﻠﻲ ﺧﺎن‬
‫او ﺳﻮهﺎ ﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﯧﮋﻧﺪل ﮐﯧږي‪.‬‬
‫ددﻩ ﻳﻮﻩ ﻟﻮر ﭼﯥ ﺳﺒﺎﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﻧﻮﻣﯧږي اوس ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د هﻐﻮ‬
‫ﻟﺴﮕﻮﻧﻮ زﻳﺎرﺗﻮﻧﻮ او ﺟﻮﻣﺎﺗﻮﻧﻮ ﻣﺘﻮﻟﻲ ټﺎﮐﻞ ﺷﻮﯦﺪﻩ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺗﯧﺮو درﻳﻮ‬
‫ﺳﻮو ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﭘښﺘﻨﻮ ﺟﻮړﮐړي وو‪.‬د ''اوﻗﺎف ﺷﺎهﻲ'' ﭘﻪ ﻧﻮم ادارﻩ ﭘﻪ‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ټﻮل ﻣﺬهﺒﻲ ځﺎﻳﻮﻧﻪ ادارﻩ ﮐﻮي‪.‬ﻟﻪ دې ﻋﻼوﻩ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﻣﮑﻪ ﮐﯥ د ﺣﺎﺟﻴﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﮐﻮم رﺑﺎﻃﻮﻧﻪ )وړﻳﺎ اوﺳﯧﺪو‬
‫ځﺎﻳﻮﻧﻪ(ﺟﻮړﮐړي وو‪.‬دا د هﻐﯥ ﻣﺴﻮﻟﻴﺖ هﻢ ﭘﻪ ﻏﺎړﻩ ﻟﺮي‪.‬ددې ﺧﺒﺮې‬
‫څﻪ ﻣﺨﺎﻟﻴﻔﺖ هﻢ ﮐﯧږي ځﮑﻪ ﭼﯥ د ﺳﺎﺟﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﮐﻮرﻧۍ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎﻟﻪ‬
‫وﺗﻠﻲ ﮔڼﻞ ﮐﯧږي‪.‬او ځﻴﻨﯥ ﺧﻠﮏ ﭘﺪې ﺑﺎور ﻟﺮي ﭼﯥ اوس د ﻧﻮاﺑﺎﻧﻮ او‬
‫ﻧﻮرې څﺎﻧﮕﯥ‬ ‫دراﺟﻪ ﮔﺎﻧﻮ دورﺧﺘﻢ ﺷﻮى دى‪.‬ﻟﮑﻪ ﭼﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫)ﺷﻌﺒﯥ(د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻟﺨﻮا ادارﻩ ﮐﯧږي‪ .‬ﭘﮑﺎر دﻩ ﭼﯥ د ﻧﻮاﺑﯥ ﮐﻮرﻧۍ‬
‫اوﻗﺎف هﻢ ﻟﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﺮﻩ وي‪ .‬ﭘﻪ دي اړﻩ راﺗﻪ ﺷﻬﺮﻳﺎرﺧﺎن د ﻳﻮﻩ‬
‫ډﻳﭙﻠﻮﻣﺎټ ځﻮاب راﮐړوړهﻐﻪ دا ﭼﯥ ''څﻪ ﭘﻪ هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﮐﯥ ﭘﺎﺗﯥ دي‬
‫هﻐﻪ ﭘﻪ ﻣﺎ ﭘﻮرې اړﻩ ﻧﻠﺮي‪.‬زﻣﺎ ﻣﻮر ﭼﯥ ﺑﯥ ﻟﻪ هﻐﯥ هﻢ د ﭘﻼر ﭘﻪ‬
‫ﻣﯧﺮاث ﭼﯥ دﻋﻮى ﮐړې وﻩ ورﺗﻪ هﻴڅ ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﻧﺸﻮل‪.‬زﻩ ﺧﭙﻞ ښﻪ‬
‫ژوﻧﺪ ﻟﺮم''‬
‫د اورﮐﺰو ﻳﻮﻩ ﺑﻠﻪ ﮐﻮرﻧۍ د ﺟﻼل ﺧﯧﻠﻮ وﻩ ﭼﯥ ﻟﻪ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ډﯦﺮ وړاﻧﺪې د ﻟﻮهﺎري ﭘﻪ ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ اوﺳﯧﺪل‪.‬دا ﺳﻴﻤﻪ د هﻨﺪ د‬
‫اﺗﺮﭘﺮدﯦﺶ د وﻻﻳﺖ ﺳﻬﺎرن ﭘﻮر وﻟﺴﻮاﻟۍ)ﺿﻠﻊ( ﺗﻪ ﻧﮋدې دﻩ‪.‬ﭼﯥ د‬
‫دﻳﻮﺑﻨﺪ ﻣﺪرﺳﻪ ﭘﮑﯥ دﻩ‪.‬‬
‫د ﺳﺮدار ﺟﻼل ﺧﺎن څﻮ ﭘﺸﺘﻮﻧﻪ د ﻣﺰﮐﻪ واﻟﻮ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ د ﻟﻮهﺎري‬
‫ﺧﻮاوﺷﺎ ﻣﯧﺸﺖ وو‪.‬د ﺳﺮدارﺟﻼل ﺧﺎن د ﭘﻼرﻧﻮم ﻣﻴﺮﺣﻀﺮ ﺧﺎن وو‪.‬او‬
‫د دوﻟﺴﻤﯥ ﭘﯧړۍ ﭘﻪ ﻧﻴﻤﺎﻳﻲ ﮐﯥ د ﻣﻐﻞ ﭘﺎﭼﺎ اورﻧﮕﺰﯦﺐ ﭘﺮ وﺧﺖ ددې‬
‫ﺳﻴﻤﯥ ﻣﺰﮐﻪ وال وو‪.‬ﺟﻼل ﺧﺎن ﺗﻪ ددﻩ د ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺪل ﮐﯥ ﻣﻨﺼﺐ‬
‫ورﮐړﻟﻰ ﺷﻮى وو او دى د ''ﺑﻬﻴﻢ'' ﻧﻮﻣﯥ وﻟﺴﻮاﻟﻰ ﺗﺎڼﻪ دار وو‪.‬د ﺟﻼل‬
‫ﺁﺑﺎد د د ﻧﻮاﺑۍ ﺑﻨﺴټ هﻢ دﻩ اﯦښﻰ وو‪.‬دى ﭘﻪ ‪ ١٧١٧‬ﮐﯥ ﻣړ ﺷﻮ او هﻢ‬
‫هﻠﺘﻪ ﭘﻪ ﺟﻼل ﺁﺑﺎد ﮐﯥ ښﺦ وو‪.‬د ﺟﻼل ﺧﺎن ﻟﻪ ﮐړوﺳﻴﻮ ﻳﻮ اﺣﻤﺪﻋﻠﻲ‬
‫ﺧﺎن وو ﭼﯥ د دوﻟﺲ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻧﻮاﺑﯥ ﺳﮑﻨﺪرﺑﯧﮕﻢ د‬
‫ﺧﭙﻠﯥ ﮐﻮﻧډې ﻣﻮر او وړې ﺧﻮر ﺳﺮﻩ ﺧﭙﻠﯥ ﻣﺎڼۍ ﮐﯥ وﺳﺎﺗﻞ ‪.‬وروﺳﺘﻪ‬
‫اﺣﻤﺪﻋﻠﻲ ﻟﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﺳﺮﻩ وادﻩ وﮐړو‪.‬‬
 ‫ﭘټﻬﺎري‬
‫دا ﺳﻴﻤﻪ هﻢ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ﻧﮋدې دﻩ دا ﺳﻴﻤﻪ ﭘﻪ ‪ ٧٨‬ﻣﺮﺑﻊ ﮐﻠﻮﻣﻴټﺮﻩ ﻏﺰﯦﺪﻟﯥ‬
‫دﻩ‪.‬او دﻟﺘﻪ د ﺑﺎرﮐﺰو د ﻗﺒﻴﻠﯥ ﺧﻠﮑﻮ ﺧﭙﻠﻪ ﻧﻮاﺑﻲ ﺟﻮړﻩ ﮐړﻩ‪.‬ښﺎﻳﻲ د‬
‫‪ ١٧٩٤‬راهﻴﺴﯥ ﭘﮑﯥ ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﻣﺰﮐﻪ وال وو او ﭘﻪ ‪ ١٨٠٧‬ﮐﯥ ﻧﻮاب‬
‫ﺣﻴﺪرﻣﺤﻤﺪﺧﺎن واﮐﻤﻦ وو‪.‬وروﺳﺘﻪ ددﻩ زوى ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﻳﻢ او ﻟﻤﺴﻰ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻴﻢ ﺧﺎن ﻧﻮاﺑﺎن وو‪.‬د هﻨﺪ ﺗﺮ وﯦﺶ ﭘﻮرې )‪(١٩٤٧‬ﻋﺒﺪاﻟﻐﻨﻲ او‬
‫ددﻩ زوى اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻏﻨﻲ دﻟﺘﻪ ﻧﻮاﺑﺎن وو‪.‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻰ ﻧﻮاب ﺁﺻﻒ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﭘﻪ ‪ ١٩٧٠‬ﮐﯥ ﻟﻪ دې ځﺎﻳﻪ ﮐډﻩ وﮐړﻩ‪.‬او ﺑﻤﺒۍ ﺗﻪ وﻻړل‪.‬د‬
‫هﻨﺪ او ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن د وﯦﺶ وروﺳﺘﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ډﯦﺮو ﭘښﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﺗﯧﺮﻩ ﺑﻴﺎ هﻐﻪ‬
‫ﭼﯥ د اورﮐﺰو ﻳﺎ دراﻧﻴﺎﻧﻮﻟﻪ ټﺒﺮﻩ ﻧﻪ وو ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺗﻪ ﮐډﻩ وﮐړﻩ‪.‬دوى‬
‫زﻳﺎﺗﺮﻩ ﭘﻪ ﮐﺮاﭼۍ ﮐﯥ ژوﻧﺪ ﮐﻮﻟﻮ‪،‬د اﻣﺮاوﻟﺪوﻟﻪ)دﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن‬
‫ﺧﺎوﻧﺪ(ﮐړوﺳﻰ اﻧﻮرﮐﻤﺎل د ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻟﺨﻮا ﭘﻪ ﺑﻨﮕﻠﻪ دﯦﺶ او ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﻣﺼﺮ‬
‫ﮐﯥ ﺳﻔﻴﺮ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮ‪.‬‬
‫د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن د ﮐﻮرﻧۍ دوﻩ ﻧﻮر ﻣﻬﻢ ﻏړي ﻏﻀﻨﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن او‬
‫اﺳﻠﻢ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن د ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﭘﻮځ ﮐﯥ د ډﮔﺮﻣﻦ ﭼﻮﮐۍ ﺗﻪ ورﺳﯧﺪل‪.‬‬
‫د اﻣﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﻟﻤﺴۍ ﻣﻨﻮرﺟﻬﺎن د ﺟﻮﻧﺎﮔړ ﻧﻮاب ﺗﻪ وادﻩ ﺷﻮﻩ‪.‬‬
‫د ﻣﯧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺧﻮرزﻩ ﺷﻬﺰادﮔۍ ﻓﺮﺣﺖ ﺳﻠﻄﺎن د ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن د هﻮاﻳﻲ‬
‫ځﻮاﮎ ﻣﺸﺮ )اﯦﻴﺮﻣﺎرﺷﻞ(ﻧﻮرﺧﺎن ﺗﻪ وادﻩ ﺷﻮﻩ‪.‬‬
‫د ﺑﻬﻮ ﭘﺎل ﭘﻪ ﭘﻮځ ﮐﯥ ﺑﻪ ﺗﻞ ﭘښﺘﺎﻧﻪ زﻳﺎت وو او د ﻧﻮاﺑۍ د ﺳﺎﺗﻨﯥ ﭘﻪ‬
‫ﻻرﻩ ﮐﯥ دې ﭘښﺘﻨﻮ ډﯦﺮ ﻟﻮى رول ﻟﻮﺑﻮﻟﻰ دى‪.‬د ﻣﯧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن ورو‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺰﯦﺰ ﺧﺎن ﺗﻪ ﺑﻪ ﻟﻪ ﭘﯧښﻮرﻩ ځﻴﻨﯥ ﺧﻠﮏ راﺗﻠﻞ او دﻩ ﺑﻪ ورﺗﻪ‬
‫ﮐﺎر روزﮔﺎرورﮐﻮﻟﻰ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دوى ﮐﯥ ډﯦﺮ ﺧﻠﮏ ﭼﯥ ژوﻧﺪ ﻳﯥ ښﻪ ﺷﻮﺗﺮاوﺳﻪ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ‬
‫اوﺳﯧږي‪ .‬دوى ﺑﻪ د وادﻩ ﻟﭙﺎرﻩ اﻧﺠﻮﻧﻪ او هﻠﮑﺎن د ﭘښﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﮐﻮروﻧﻮ‬
‫ﮐﯥ ﻟټﻮل‪.‬ﺧﻮﻟﮑﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻧﻮرو ځﺎﻳﻮﻧﻮ ﮐﯥ هﻢ ﮐﯧږي‪.‬ﻟﻪ ﻟﻮﻣړي ﮐﻮل‬
‫څﺨﻪ دوﻳﻢ ﺗﻪ ژﺑﻪ ﮐډﻩ ﻧﻪ ﮐﻮي‪.‬او ﭘﻪ ﺗﯧﺮﻩ ﺑﻴﺎ ﭼﯥ ﭘﻪ ﭼﺎﭘﯧﺮﻳﺎل ﮐﯥ ﭘښﺘﻮ‬
‫ﻧﻪ وي‪.‬دوى ﭘښﺘﻮ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﮐړﯦﺪﻩ‪.‬د ﻧﻮاﺑﯥ ﮐﻮرﻧۍ زﻳﺎﺗﺮو ﺧﻠﮑﻮ‬
‫ﺧﭙﻠﯥ ﻣﺎڼۍ ﻳﺎ ﭘﻪ ﮐﺮاﻳﻪ ورﮐړې اوﻳﺎ ﻳﯥ هﻮټﻠﻮﻧﻪ ﺗﺮې ﺟﻮړﮐړي دي‪.‬‬
‫د ﻋﺎﺑﺪې ﺳﻠﻄﺎﻧﯥ ﮐﺸﺮﻩ ﺧﻮر راﺑﻌﻪ اوس هﻢ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ دﻩ او‬
‫ﭘﺨﭙﻞ ﮐﻮر ﮐﯥ ﻳﯥ ﻳﻮ ښﻮوﻧځۍ ﺟﻮړﮐړى دى‪.‬‬
‫ﻧﻮر ﻳﺎ ﭘﻪ ﺑﻤﺒۍ او ﻳﺎ هﻢ ﭘﻪ ډﻳﻠﻲ ﮐﯥ اوﺳﯧږي‪.‬ځﻴﻨﻮ ﭘﺨﻮاﻧﻴﻮ ﭘﻮځﻴﺎﻧﻮ ﻳﺎ‬
‫ښﺎر او ﮐﻠﻴﻮ ﮐﯥ ﻣﺰﮐﯥ اﺧﻴﺴﺘﯥ دي ﮐﻮروﻧﻪ ﻳﯥ ﺟﻮړ ﮐړي او هﻢ هﻠﺘﻪ‬
‫اوﺳﯧږي‪ .‬ﭘﻪ داﺳﯥ ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﮐﯥ ﻳﻮ څﻪ ﭘښﺘﻮ ﭘﺎﺗﯥ دﻩ‪.‬او د هﻐﯥ ﻋﻠﺖ دا‬
‫دى ﭼﯥ دوى ﭘﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﮐﯥ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﺧﭙﻠﻮاﻧﻮ ﺳﺮﻩ راﺑﻄﻪ ﻟﺮي ‪.‬او ﮐﻠﻪ‬
‫ﭼﯥ د هﻨﺪ او ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺗﺮﻣﻨځ ﭘﻮﻟﯥ ﭘﺮاﻧﺴﺘﯥ وې ﻧﻮ دوى د ﻳﻮﻩ ﺑﻞ ﮐﺮﻩ‬
‫ﺗﮓ راﺗﮓ هﻢ ﮐﻮي ‪.‬ﻧﻮې وادﻩ ﺷﻮې ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ ﻟﻪ ځﺎﻧﻪ ﺳﺮﻩ ﭘښﺘﻮ‬
‫راوړي او دﻏﺴﯥ ژﺑﻪ ﻳﻮ څﻪ ﺗﺎزﻩ ﺷﻲ‪.‬ﻧﻮر ﭘﻪ اردو ﮐﯥ د ﭘښﺘﻮ ټﮑﻲ‬
‫راﮔډ ﮐړي‪.‬ﻳﻮ ځﺎى د ډوډۍ ﭘﺮ وﺧﺖ ښځﻮ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﮐﯥ ﺧﺒﺮې‬
‫ﮐﻮﻟﯥ‪.‬ﻟﮑﻪ اﻳﻨﯥ ‪،‬ﻣړۍ‪،‬ﻣړا‪،‬ﺧﻮ ﭼﭗ ﺷﻪ‪،‬زﻩ‪،‬ځﻪ ﻣﯥ ﺗﺮ ﻏﻮږ و ﺷﻮل‪.‬‬
‫د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻳﻮ اﻏﯧﺰﻣﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﻔﺘﻲ ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق ﻧﻮﻣﯧږي‪.‬ددﻩ ﮐﻮرﻧۍ‬
‫ﻧﮋدې ﺳﻞ ﮐﺎﻟﻪ ﭘﺨﻮا د ﺳﻮﺑﻪ ﺳﺮﺣﺪ)ﭘښﺘﻮﻧﺨﻮا(ﻟﻪ ﻣﺮداﻧﻪ هﻨﺪ ﺗﻪ ﺗﻠﻠﯥ‬
‫وﻩ‪.‬دﻩ هﻢ هﻠﺘﻪ دﻳﻨﻲ زدﮐړې ﮐړې دي‪.‬ددﻩ ﻳﻮﻩ زوى د ﻣﺪهﻴﻪ ﭘﺮدﯦﺶ ﻟﻪ‬
‫ﻳﻮې ﺣﻮﺿﯥ )ﺣﻠﻘﯥ( څﺨﻪ د ﻟﻮﮎ ﺳﺒﻬﺎ )ﭘﺎرﻟﻤﺎن( ﻏړى دى‪.‬د ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫ﭘﻪ ښﺎر ﮐﯥ ددﻩ ﻳﻮﻩ ﻟﻮﻳﻪ ﻣﺪرﺳﻪ دﻩ‪.‬او دﻟﺘﻪ ﻟﻪ څﻠﻮرو ﺳﻮو زﻳﺎت‬
‫ﻣﺎﺷﻮﻣﺎن د دﻳﻨﻲ زدﮐړو ﻟﭙﺎرﻩ ورځﻲ‪.‬ﺧﻮدا ﻣﺪرﺳﻪ د ﺳﭙﻴﻨږﻳﺮو ﭘښﺘﻨﻮ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ د راټﻮﻟﯧﺪو ﻳﻮ ﻣﺮﮐﺰ هﻢ دى‪.‬د ﻣﺪرﺳﯥ د اﻧﺘﻈﺎم ﻟﭙﺎرﻩ څﻪ ﻧﺎڅﻪ‬
‫‪ ٨٠‬ﮐﺴﺎن ﮐﺎرﮐﻮي‪ .‬ﭘﻪ دوى ﮐﯥ د ﻣﻔﺘﻲ ﺻﯧﺐ د ﮐﻮرﻏړي هﻢ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫دي‪.‬دﻩ راﺗﻪ ووﻳﻞ''ﻣﻮﻧږ هﺮﻩ ورځ دوﻩ ﻧﻴﻤﻮ ﺳﻮو ﺧﻠﮑﻮ ﺗﻪ دوﻩ وﺧﺘﻪ‬
‫ډوډۍ ورﮐﻮو''ډوډۍ ﺧﻮړوﻧﮑﻲ زﻳﺎﺗﺮﻩ هﻐﻪ ﮐﻮﭼﻴﻨﺎن وو ﭼﯥ دﺳﺒﻖ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ هﻠﺘﻪ ورﺗﻠﻞ‪ .‬ﭘﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﮐﯥ دﻧﻨﻪ ﻳﻮ داﻻن ﮐﯥ ښځﯥ ﻧﺎﺳﺘﯥ وې‬
‫‪.‬دوى ورﻳﮋې او ﻧﻮرﻩ ﻏﻠﻪ ﭘﺎﮐﻮﻟﻪ‪.‬د ﻣﻔﺘﻲ ﺻﯧﺐ ﻳﻮ زوم هﺮﻩ ورځ د‬
‫ﭘﺨﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻏﻮښﻪ او ﺗﺮﮐﺎري ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ راوړﻟﻪ‪.‬‬
‫ﻟﻪ ښﺎرﻩ ﺷﻞ ﮐﻠﻮﻣﻴټﺮﻩ ﻟﻮﻳﺪﻳځ ﻟﻮري ﺗﻪ ﭘﻪ ﻳﻮ ﮐﻠﻲ ﮐﯥ ﻣﻔﺘﻲ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق ﻳﻮﻩ ﻣﺪرﺳﻪ ﺟﻮړﻩ ﮐړې وﻩ‪.‬او هﻢ هﻠﺘﻪ ﻳﯥ ﻳﻮﻩ ورځ د ﺧﭙﻠﯥ‬
‫ﮐﻮرﻧۍ ﻏړي او ځﻴﻨﯥ ﻧﻮر ﺧﻠﮏ ﻣﯧﻠﻤﺎﻧﻪ ﮐړل‪.‬هﺮﭼﺎ ﺗﻪ ﻳﯥ د ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﺑﻠﻨﻪ ورﮐړې وﻩ‪.‬د ښځﻮ ﻟﭙﺎرﻩ د ﻣﺪرﺳﯥ ﭘﻪ دوﻳﻢ ﭘﻮړ ﮐﯥ ﻳﻮﻩ ﺑﺮﻧډﻩ‬
‫ﻏﻮرﻩ ﺷﻮوې وﻩ‪.‬د ﻣﻔﺘﻲ ﺻﯧﺐ ﻟﻮر راﺗﻪ ووﻳﻞ ﻣﻮﻧږ دې ډوډۍ ﺗﻪ‬
‫'وړﻩ ډوډۍ 'واﻳﻮ‪.‬ﺑﻴﺎد ﭼﯧﻠﯥ )اوزې(د ﻏﻮوښﯥ ﻟﻮﻳﯥ ﻟﻮﻳﯥ ټﻮټﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ‬
‫ﻳﻮﻩ ﻏټ دﯦﮓ ﮐﯥ ﭘﺦ ﺷﻮې وې راوړل ﺷﻮې‪ .‬ﭘﻪ ﺷﻮروا ﮐﯥ‬
‫ﭘﺎﺳﺘﻲ)ﭼﭙﺎﺗﻲ( واړﻩ ﺷﻮ‪ .‬ﭘﻪ ﻏټﻮ ﻏټﻮ ﺧﺎﻧﮑﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﻳﯥ دا ډوډۍ راوړﻩ‬
‫او ﻣﻮﻧږ ﭘﻪ ډﻟﻮ ﮐﯥ ﮐﯧﻨﺎﺳﺘﻮ او وﻣﻮﺧﻮړﻟﻪ‪.‬د ښﺎرﻳﻮ څﻮ ښځﯥ ﻧﺎاراﻣﯥ‬
‫وې‪.‬دوى ﭘﻪ ﻻﺳﻮﻧﻮ وړﻩ ډوډۍ ﻧﺸﻮاى ﺧﻮړﻻى او ﻗﺎﺷﻮﻏﯥ ﻳﯥ‬
‫ﻏﻮښﺘﯥ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ددوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﮐﻼ ﭼﯥ ﻓﺘﺢ ﮔړ ﻧﻮﻣﯧږي اوس هﻢ‬
‫ﺷﺘﻪ‪.‬ﺧﻮ ددې ﻟﻪ ﻳﻮﻩ دﯦﻮال ﺳﺮﻩ ﺳﺮې وړې ﺟﻨډۍ رﭘﯧﺪﻟﯥ او دا ددې‬
‫ﻧښﻪ وﻩ ﭼﯥ هﻨﺪو ﻣﺬهﺒﻲ ﺳﺨﺖ ﮔﻴﺮو دﻟﺘﻪ درام دﻣﻨﺪر ﮐﯧﺪو دﻋﻮى‬
‫ﻟﺮي‪.‬‬
‫د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن د اﺳﺘﻮﮔﻨﯥ ځﺎى ډﯦﺮ ﺳﺎدﻩ وو‪.‬ددې ﮐﻮټﯥ او‬
‫داﻻﻧﻮﻧﻪ هﻢ هﻐﺴﯥ دي ﻟﮑﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺗﻴﺮاﻩ ﮐﯥ د ځﻴﻨﻮ ﺧﺎﻧﺎﻧﻮ ﮐﻮروﻧﻪ‬
‫وي‪.‬‬
‫د ﻧﻮاﺑﯥ ﮐﻮرﻧۍ هﻐﻪ ښﮑﻠﯥ ﻣﺎڼۍ ﭼﯥ ﺻﺪر ﻣﻨﺰل ﻣﻮﺗﻲ ﻣﺤﻞ او ﺗﺎج‬
‫ﻧﻮﻣﯧږي‪.‬اوس ﭘﮑﯥ هﻮټﻠﻮﻧﻪ ﺟﻮړدي‪.‬د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﻧﺎﻣﺘﻮ ﺟﻬﻴﻞ‬
‫)ﺗﺎﻻب(ﺧﻮاوﺷﺎ ټﻮﻟﯥ وداﻧۍ اوس د ﺳﯧﻼﻧﻴﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ ﮐﺮاﻳﻪ ورﮐﻮل‬
‫ﮐﯧږي‪.‬‬
‫د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن دﮐﻮر ﭘﻪ ﺑﺮﻧډﻩ ﮐﯥ د ﺗﯧﺮو ﺳﻠﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﺗﺼﻮﻳﺮوﻧﻪ‬
‫ځﻮړﻧﺪ وو‪ .‬ﭘﻪ دوى ﮐﯥ د وروﺳﺘﻲ ﻧﻮاب ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺧﺎن او ددﻩ د‬
‫ﻣﺸﺮې ﻟﻮر ﻋﺎﺑﺪې ﺳﻠﻄﺎن ﻋﮑﺴﻮﻧﻪ ډﯦﺮ وو‪.‬ﻋﺎﺑﺪې ﻟﻪ ﻣﺎﺷﻮﻣﺘﻮﺑﻪ‬
‫ﭘﻮځﻲ ﻟﺒﺎس اﻏﻮﺳﺘﻠﻮ او ﭘﻪ ﺁس ﺑﻪ ﻳﯥ ډﯦﺮﻩ ﺳﭙﺮﻟﻰ ﮐﻮﻟﻪ‪.‬ﻣﻮﻧږ ﺳﺮﻩ‬
‫ﻣﻞ د ﺑﻮﻧﻴﺮ ﻳﻮ ﭘښﺘﻮن ﻃﺎﻟﻊ زرﺧﺎن ﭼﯥ دﻋﻮى ﻳﯥ ﮐﻮﻟﻪ دى ﻟﻪ ﺳﻠﻮ‬
‫ﮐﻠﻮ زﻳﺎت ﻋﻤﺮ ﻟﺮي او د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ ﭘﻮځ ﮐﯥ ﻋﺴﮑﺮ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮى وو‪.‬د‬
‫ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﻳﻮ ﻋﮑﺲ ﺗﻪ ﻳﯥ ﮔﻮﺗﻪ وﻧﻴﻮﻟﻪ او وﻳﯥ وﻳﻞ ''ﻣﻮﻧږ ﭼﯥ ﮐﻠﻪ‬
‫ﭘﻮځﻲ ﭘﺮﯦډ ﮐﺎوﻩ او ﻧﻮاب ﺣﻤﻴﺪاﷲ ﺧﺎن ﺑﻪ ﮐﺘﻨﯥ ﺗﻪ راﺗﻠﻮ ﻧﻮ ﻋﺎﺑﺪﻩ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻪ ورﺳﺮﻩ ﻣﻠﻪ‪''.‬‬
‫د راى ﺳﻴﻦ وﻟﺴﻮاﻟۍ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻟﻪ ښﺎرﻩ ‪ ٦٠‬ﮐﻠﻮﻣﻴټﺮﻩ د ﻟﻮﻳﺪﻳځ ﭘﺮ ﺧﻮا‬
‫دﻩ‪.‬د ﻳﻮې ﻏﻮﻧډۍ ﻟﻪ ﭘﺎﺳﻪ د راى ﺳﻴﻦ د ﻣﺸﻬﻮرې ﮐﻼ ﮐﻨډواﻟﯥ ﻟﻪ‬
‫ﺳړﮐﻪ ښﮑﺎرﯦﺪې‪.‬دا ﮐﻼ ﭘﻪ ﺷﭙﺎړﻟﺴﻤﻪ ﭘﯧړۍ ﮐﯥ ﺷﯧﺮﺷﺎﻩ ﺳﻮري ﻟﻪ ﻳﻮې‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮې وروﺳﺘﻪ ﻧﻴﻮﻟﯥ وﻩ‪.‬دوﻩ ﺳﻮﻩ ﮐﺎﻟﻪ وروﺳﺘﻪ هﻢ دﻏﻪ ﮐﻼ‬
‫دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻧﻴﻮﻟﯥ وﻩ‪.‬ددې ﻏﻮﻧډۍ ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐﻠﻴﻮ ﮐﯥ‬
‫دﭘښﺘﻨﻮﻣﯧﻨﯥ دي‪ .‬ﭘﻪ دوى ﮐﯥ ﻳﻮڅﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ داﺳﯥ‬
‫دي‪،.‬ﺳﻴﻠﻮاﻧﻲ‪،‬اوﭼﻴﺮﻩ‪،‬ﺑﺎوﻟﻴﻴﻪ‪،‬ﺧﺎن‬
‫ډﯦﺮﻩ‪،‬ﻧښﺘﺮﻩ‪،‬دهﻨﻮرا‪،‬ﺑﻬﻮﻻﻳﻲ‪،‬ﺗﻼﻳﻲ‪،‬ﮔﻮﺑﻨﺪا‪،‬ﻣﻮﻟټﺎ‪،‬اﮔﺮ‪،‬ﺑﻮرﻻﻳﻲ‪،‬‬
‫څﺎرﻧﭙﻮر او داﺳﯥ ﻧﻮر‪....‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﺎوﻟﻴﻪ ﮐﯥ ﻣﺤﻤﺪاﻳﻮب او د هﻐﻪ وروڼﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ هﻐﻪ ﻟﻮى ﮐﻮر ﮐﯥ‬
‫ژوﻧﺪ ﮐﻮي ﭼﯥ ددﻩ ﭘﻼر ﭘﻨځﻮس ﮐﺎﻟﻪ ﭘﺨﻮا ﺟﻮړﮐړى وو‪.‬او ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ د‬
‫ټﻮل ﮐﻠﻲ ﻣﺰﮐﯥ د دوى ﺧﭙﻠﯥ دي‪.‬ددﻩ د ﭘﻼر ﻧﻮم ﺷﻤﺲ اﺣﻤﺪ وو اودى‬
‫ﻟﻪ ﺳﻮاﺗﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﻪ ﺗﻠﻠﻰ وو‪.‬هﻐﻪ وﺧﺖ ﭘﻪ ﺧﺎن ډﯦﺮﻩ)ﮐﻬﻨډﯦﺮﻩ( ﮐﯥ دوﻩ‬
‫ﻧﻮر ﭘښﺘﺎﻧﻪ ووروڼﻪ د ﻋﺎﺑﺪﺣﺴﻴﻦ او ﻣﺎﺟﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ‬
‫اوﺳﻴﺪل‪.‬دوى ﺑﻪ د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ځﻨﮕﻠﻮﻧﻮ ﻟﺮﮔﻲ ﭘﺮﯦﮑﻮل‪.‬ﭼﺎرﺗﺮاش ﺑﻪ ﻳﯥ‬
‫ﺗﺮې ﺟﻮړول‪،‬او دﮐﻮروﻧﻮ او ﻓﺮﻧﻴﭽﺮ ﺟﻮړوﻟﻮﻟﭙﺎرﻩ ﺑﻪ ﻳﯥ ﭘﺮ ﺧﻠﮑﻮ‬
‫ﭘﻠﻮرل‪.‬ﺷﻤﺲ اﺣﻤﺪ هﻐﻪ وﺧﺖ د دوى دا ﻟﺮﮔﻲ ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ټﺮﮎ ﮐﯥ د هﻨﺪ‬
‫ﺑﯧﻼﺑﯧﻠﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﺗﻪ رﺳﻮل‪.‬د ﻻرۍ )ټﺮﮎ(ﭼﻠﻮﻟﻮ ﮐﺎر دﻩ ﭘﺨﻮا هﻢ‬
‫ﮐﻮﻟﻮ‪.‬ﺧﻮ اوس ﻳﯥ ﭘﮑﯥ ﮔټﻪ ډﯦﺮﻩ وﮐړﻩ‪.‬ورروﺳﺘﻪ دﻩ هﻢ د ﻟﺮﮔﻴﻮ ﮐﺎر‬
‫ﭘﯧﻞ ﮐړو‪،‬او ﭘﻪ ﺑﺎوﻟﻴﻪ ﮐﯥ ﻣﺰﮐﻪ واﺧﻴﺴﺘﻠﻪ‪.‬‬
‫د ﺷﻤﺲ دوﻩ ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ وې ‪.‬ﻳﻮﻩ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﻲ ﺑﻲ ﻧﻮﻣﯧﺪﻩ ﭼﯥ ﻣﺎ ورﺳﺮﻩ ﭘﻪ‬
‫ﺑﻬﺎوﻟﻴﻴﻪ ﮐﯥ وﻟﻴﺪل‪.‬او زﻣﺎ ﻟﻪ ﺗﮕﻪ ﻳﻮ ﮐﺎل وروﺳﺘﻪ وﻓﺎت ﺷﻮﻩ‪.‬دوﻳﻤﻪ‬
‫ﺧﻮﺷﺎﻟﻪ ﺑﻲ ﺑﻲ دﻩ ‪،‬ﺗﺮدې دﻣﻪ ﭼﯥ زﻩ دا ﻟﻴﮑﻨﻪ ﮐﻮم ﻻ ژوﻧﺪۍ دﻩ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺎﻟﻪ ﺑﻲ ﺑﻲ د اﻳﻮب اﺣﻤﺪ ﻣﻮر دﻩ او ﭘﻪ وړوﮐﻲ ﻋﻤﺮ ﮐﯥ ﻟﻪ ﺳﻮاﺗﻪ‬
‫راوادﻩ ﺷﻮﻩ‪.‬او د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﭘﻪ دې وړوﮐﻲ ﮐﻠﻲ ﮐﯥ ژوﻧﺪ ﭘﯧﻞ ﮐړو‪ .‬ﭘﻪ‬
‫ﺑﺎوﻟﻴﻴﻪ ﮐﯥ د ټﻴﻠﻲ ﻓﻮن او د ﺑﺮق ﺁﺳﺎﻧﺘﻴﺎو ې ﺷﺘﻪ ﺧﻮ د ﮐﻠﻲ ﺳړﮎ ﭘﻮخ‬
‫ﻧﻪ دى‪.‬‬
‫زﻣﺎ ﭘﻪ ﭘﻮښﺘﻨﻪ اﻳﻮب اﺣﻤﺪ راﺗﻪ ووﻳﻞ دا ﮐﻠﻲ هﻤﺪﻏﺴﯥ ښﻪ دى‪.‬ﻣﻮﻧږ‬
‫ﺳړﮎ ﻧﻪ ﻏﻮاړو‪.‬‬
‫اوس د ﮐﺮوﻧﺪې ﻟﭙﺎرﻩ دوى ټﺮﯦﮑټﺮ او ﺳﺮﻩ ﮐﺎروي‪.‬او ﺗﯧﺮﮐﺎل ﻳﻮازې د‬
‫ﻏﻨﻢ ﺣﺎﺻﻞ )ﭘﺎﻟﯧﺰ(ﻳﯥ دوﻩ زرﻩ ﮐﻠﻮﮔﺮام وو‪.‬د ﻏﻨﻤﻮ ﺑﺮﺳﯧﺮﻩ دوى‬
‫ﭼڼﯥ او داﻟﻮﻧﻪ او ﭘﻪ ﻟږﻩ ﻣﺰﮐﻪ ﺗﺮﮐﺎري هﻢ ﮐﺮي‪.‬دوى ﺑﺰﮔﺮان هﻢ ﻟﺮي‬
‫ﭼﯥ زﻳﺎﺗﺮﻩ هﻨﺪوان دي‪.‬د دوى ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ هﻢ د ﮐﻮر ﭘﻪ ﮐﺎروﻧﻮ ﮐﯥ‬
‫ﺑﻮﺧﺘﯥ وي‪.‬هﺮ ﻳﻮﻩ ﺧﺪﻣﺘﮕﺎر ﺗﻪ دوى څﻠﻮرﺳﻮﻩ روﭘﻰ ﺗﻨﺨﻮاﻩ ورﮐﻮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ وادﻩ ښﺎدي ﮐﯥ ورﺗﻪ ﻧﻮې ﺟﺎﻣﯥ او ﭘﻴﺰار اﺧﻠﻲ‪.‬د ﭘښﺘﻨﻮﻟﻪ هﺮ ﮐﻮر‬
‫ﺳﺮﻩ ﺟﻮﺧﺘﻪ ﻳﻮﻩ هﺠﺮﻩ ﺿﺮور ﺟﻮړﻩ وي‪.‬ﺳړي ﻣﺎښﺎم ﭘﻪ هﺠﺮﻩ ﮐﯥ‬
‫راټﻮﻟﯧږي‪،‬او څﺮاغ )ﻻﻟټﻴﻦ( ﭘﻪ رڼﺎ ﮐﯥ ﮐﻴﺴﯥ ﮐﻮي‪.‬ﻳﺎ راډﻳﻮ‬
‫اوري‪.‬ددې ﮐﻠﻲ ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﭘﻪ اﺳﻼﻣﻲ اﺻﻮﻟﻮ ﺳﺨﺖ وﻻړ دي‪.‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﻳﯥ‬
‫ښځﯥ د ﻳﻮﻩ ﺑﻞ ﮐﻮر ﺗﻪ ځﻲ ﻧﻮ ﭘړوﻧﻲ ﭘﺮﺳﺮوي‪.‬ﺧﻮ ﭼﯥ ﻟﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫ښﺎرﻩ ﺑﻬﺮ وزي ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﭼﺎدري)ﺑﺮﻗﻌﯥ(اﻏﻮﻧﺪي‪.‬ځﻴﻨﻮ ﺳﭙﻴﻦ ږﻳﺮو د‬
‫ﻧﻮاﺑۍ دوﺧﺖ ﭘﻪ ښﻪ ټﮑﻮ ﮐﯥ ﻳﺎدوﻟﯥ‪.‬ﺧﻮ د ﮐﻠﻲ ځﻮاﻧﺎﻧﻮ ﻳﯥ ﭘﻪ هﻐﻪ اړﻩ‬
‫هﻴڅ ﻣﺎﻟﻮﻣﺎت ﻧﻠﺮل‪.‬داﺳﯥ ځﻮاﻧﺎن هﻢ ﺷﺘﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ﺧﺒﺮې ﮐﻮي او‬
‫ﭘﻪ دې وﻳﺎړي ﭼﯥ دوى ﭘښﺘﺎﻧﻪ دي‪.‬او ﻧﻮر ﺑﻴﺎ د اﺳﻼﻣﻴﺖ او د ﻣﺴﻠﻤﺎﻧۍ‬
‫او د ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ د ﻳﻮواﻟﻲ ﭘﻪ ﺧﺒﺮﻩ ټﻴﻨﮓ دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ د ﮐﻮﻧړ اوﺳﯧﺪوﻧﮑﻲ ﻳﻮﻩ وﮐﻴﻞ وﺣﻴﺪﺧﺎن د ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ‬
‫ذﮐﺮ ﭘﻪ ښﻪ ټﮑﻴﻮ ﮐﯥ وﮐړ‪.‬ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ د ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ دوﻳﻢ ﺧﺎوﻧﺪ‬
‫وو او د اﻧﮕﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ ﻳﯥ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﮐﺎوﻩ‪.‬وﺣﻴﺪﺧﺎن ﭘﻪ دې ﻧﻈﺮ وو ﭼﯥ‬
‫ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺴﻦ ﻳﻮ ﻟﻮﺳﺘﻰ ﺳړى وو‪.‬او هﻐﻪ د اﺳﻼم د دﻳﻦ ﻟﭙﺎرﻩ ﻟﻪ ﻳﻮﻩ‬
‫ﻟﻮى ﻗﺪرت ﺳﺮﻩ ډﻏﺮﻩ وهﻠﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ اوﺳﻨﻲ هﻨﺪﮐﯥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﭙﻞ ځﺎن ډﯦﺮ ﺗﺮﮔﻮاښ ﻻﻧﺪې اﺣﺴﺎﺳﻮي‬
‫‪.‬ځﮑﻪ ﺧﻮ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ﭘښﺘﺎﻧﻪ د ﭘﯧﮋﻧﺪﮔﻠﻮ ﻟﭙﺎرﻩ د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑﯥ ﻳﺎ ﮐﻠﺘﻮر‬
‫ﭘﺮ ځﺎى ﺗﺮ اﺳﻼﻣﻲ ﭼﺘﺮ ﻻﻧﺪې ﺧﭙﻞ ځﺎن زﻳﺎت ﺧﻮﻧﺪي ﮔڼﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ زﻳﺎﺗﺮﻩ ﭘښﺘﺎﻧﻪ اوس د ځﺎﻳﻲ ﺧﻠﮑﻮ ﻏﻮﻧﺪې ژوﻧﺪ‬
‫ﺗﯧﺮوي‪.‬دوى ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ هﯧﺮﻩ ﮐړﯦﺪﻩ‪.‬د ﻧﻮي ﮐﻮل ځﻮاﻧﺎن اردو واﻳﻲ ﺧﻮ‬
‫ﻟﻮﺳﺘﻼى ﻳﯥ ﻧﺸﻲ ځﮑﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ هﻨﺪ ﮐﯥ رﺳﻤﻲ ﻟﻴﮑﻨﯥ ﭘﻪ ﮔﻮرﻣﮑﻬﻲ‬
‫رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﺑﺎﻧﺪې ﮐﯧږي‪ .‬د ﭘښﺘﻨﻮ ﭘﺮﺗﻪ )ﻋﻼوﻩ(ﭼﯥ دﻟﺘﻪ ﻧﻮر‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ژوﻧﺪ ﮐﻮي ﭘﻪ ﮐړو وړو ﮐﯥ ﻳﯥ ډﯦﺮ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻧﺸﺘﻪ‪.‬دهﻨﺪوﺳﺘﺎن‬
‫ﻟﻪ وﯦﺸﻪ وروﺳﺘﻪ هﻐﻪ هﻨﺪو ﻣﻬﺎﺟﺮ ﭼﯥ د ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻟﻪ ﺳﻨﺪﺳﻮﺑﯥ‬
‫)اﯦﺎﻟﺖ( څﺨﻪ ورﻏﻠﻲ وو د دوى ﮔڼ ﺷﻤﯧﺮ ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ﮐﯥ ځﺎى ﮐړل‬
‫ﺷﻮ‪.‬‬
‫ځﻴﻨﯥ ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮﻩ ﭘﻪ ﺗﺸﻮﻳﺶ ﮐﯥ دي ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن او‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯥ د دوى د ﻗﺎم ﺧﻠﮏ ﭘﻪ ﺗﺮهﮕﺮۍ ﺑﺪﻧﺎﻣﯧږي‪ .‬دوى هﻠﺘﻪ د‬
‫اﻣﺮﻳﮑﺎ او اروﭘﺎﻳﻲ ځﻮاﮐﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺷﺘﻮاﻟﻲ هﻢ ﺧﻮاﺷﻴﻨﻲ وو‪ .‬ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل‬
‫ﮐﯥ ورﺗﻪ د ﻳﻮﻩ ﻟږﮐﻲ ) اﻗﻠﻴﺖ (ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ژوﻧﺪ ﮔﺮان ﻧﻪ دى‪.‬ﺧﻮ ﮐﻠﻪ‬
‫ﮐﻠﻪ د ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺸﺮاﻧﻮ د وﺧﺘﻮﻧﻮ او د هﻐﻪ دور ﻳﺎدوﻧﻪ ﺿﺮورﮐﻮي‪.‬ﭼﯥ‬
‫ﭘﻪ دې ﺧﺎورﻩ ﻳﯥ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐړى وو‬
 ‫د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪروزﻧﺎﻣﭽﻪ‬

‫د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د ﻧﻮاﺑۍ ﭘﺮ وﺧﺖ هﺮﮐﺎل د اﺧﺘﺮ ﭘﺮ ﻣﻮﻗﻊ د ﮐﻮرﻧۍ ټﻮل‬

‫ﻏړي ﺑﻪ ﭘﻪ ﻟﻮى ﺗﺎﻻر ﮐﯥ راټﻮل ﺷﻮل‪.‬او هﻐﻪ وﺧﺖ ﺑﻪ د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن‬
‫روزﻧﺎﻣﭽﻪ د هﻐﻪ د اوﺳﭙﻴﻨﯥ ﻟﻪ ﻟﻮﻳﯥ ﭘﯧټۍ راواﯦﺴﺘﻞ ﺷﻮوﻩ او ټﻮﻟﻮ ﺑﻪ ﻟﮑﻪ د‬
‫ﺗﺒﺮﮎ دا وﻟﻴﺪﻟﻪ‪.‬ﺑﻴﺎ ﺑﻪ ﻳﯥ هﻢ هﻐﺴﯥ ﺳﻨﺒﺎل ﮐﯧښﻮدﻩ‪ .‬ﭘﺮ دې ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﻳﯥ د‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪﺻﻠﻢ وﯦﺸﺘﻪ ﻣﺒﺎرﮎ هﻢ ﻟﻴﺪو ﭼﯥ ورﺗﻪ ﺗﺮﮐﻲ ﺳﻠﻄﺎن ډاﻟﻰ ﮐړى‬
‫وو‪.‬ﻋﺎﺑﺪې ﺳﻠﻄﺎن ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ دا دواړﻩ ﺷﻴﺎن ﮐﺎل ﭘﺮ ﮐﺎل ﻟﻴﺪﻟﻮ‪.‬‬
‫د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ روزﻧﺎﻣﭽﻪ د هﻐﻪ دﻳﻮان )وزﻳﺮ(ﺑﻴﺠﻲ رام ورﺗﻪ ﭘﻪ ﻓﺎرﺳﻲ‬
‫ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻠﻰ وو‪.‬د ﻧﻮاب ﺣﻤﻴﺪاﷲ د ﻣړﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ ﻟﮑﻪ ﭼﯥ د هﻐﻪ ﻧﻮر ﺷﻴﺎن‬
‫ورﮎ ﺷﻮل‪.‬ددې روزﻧﺎﻣﭽﯥ درﮎ وﻧﻪ ﻟﮕﯧﺪو‪.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺷﻬﺮﻳﺎرﺧﺎن د ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﻴﮑﻠﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮاﻧﻮ ﺳﺮﻩ راﺑﻄﻪ‬
‫وﮐړﻟﻪ ﻧﻮ دا روزﻧﺎﻣﭽﻪ ﻟﻪ هﻴﭽﺎ ﺳﺮﻩ ﻧﻪ وﻩ‪ .‬ﭘﻪ ‪ ١٩٦٢‬م ﮐﺎل ﮐﯥ د هﻨﺪوﺳﺘﺎن‬
‫ﻳﻮﻩ اردو ﻣﺠﻠﻪ ''ﺷﻌﻠﻪ ﺣﻴﺎت''ددې روزﻧﺎﻣﭽﯥ ژﺑﺎړﻩ ﭘﻪ ﻗﺴﻄﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﭼﺎپ‬
‫ﮐړﻩ‪.‬ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن واﻳﻲ دا د اﺻﻞ ﻣﺘﻦ ژﺑﺎړﻩ دﻩ‪.‬ﺷﻬﺮﻳﺎر ﺧﺎن راﺗﻪ ووﻳﻞ ﭼﯥ‬
‫د ددﻣﺠﻠﯥ ﻟﻪ ﭼﻠﻮﻧﮑﻮ ﺳﺮﻩ هﻢ راﺑﻄﻪ وﮐړﻩ ﺧﻮ دوى ﺧﺒﺮ ﻧﻪ وو ﭼﯥ اﺻﻞ‬
‫روزﻧﺎﻣﭽﻪ ﻟﻪ ﭼﺎ ﺳﺮﻩ وﻩ‪.‬ان ﺗﺮ دې ﭼﯥ د هﻨﺪ ﭘﻪ ﻣﻠﻲ ﺁرﺷﻴﻒ ﮐﯥ هﻢ‬
‫ﻧﺸﺘﻪ‪.‬ﺧﻮ ﻣﻬﻤﻪ ﺧﺒﺮﻩ دادﻩ ﭼﯥ ددې روزﻧﺎﻣﭽﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ﻗﺪﺳﻴﯥ ﺑﯧﮕﻢ د‬
‫زﻣﺎﻧﯥ راهﻴﺴﯥ د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮى دى‪.‬ﺷﺎهﺠﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ هﻢ د‬
‫ﺑﻬﻮﭘﺎل د ﺗﺎرﻳﺦ د ﻟﻴﮑﻠﻮ ﭘﺮ وﺧﺖ ﻟﻪ دې روزﻧﺎﻣﭽﯥ څﺨﻪ ﭘﯧښﯥ ﻟﻴﮑﻠﻲ دي‪.‬‬
 ‫ﻣﺎﺧﺬوﻧﻪ‬
‫‪ .١‬دﺑﻬﻮﭘﺎل ﺑﯧﮕﻤﺎت‪ .‬ﺷﻬﺮﻳﺎرﺧﺎن‬
‫ﻋﺎﺑﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎن ‪ ٢٠٠٥‬ﻣﮑﺎل ﺁﮐﺴﻔﻮرډ‬ ‫‪ .٢‬د ﺑﺎﻏﻲ ﺷﻬﺰادﮔۍ ﻳﺎدوﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﻴټﻲ ﭘﺮﯦﺲ ﮐﺮاﭼﻲ‪.‬‬
‫‪ .٣‬د هﻨﺪﺳﺘﺎن ﻃﻼﻳﻲ ﮐﺘﺎب‪ .‬ﺳﺮ روﭘﺮ ﻟﻴﺖ ﺑﺮج ‪١٩٠٠‬‬
‫‪ .٤‬اﻧﺴﺎﻳﮑﻠﻮﭘﯧډﻳﺎ اﯦﺸﻴﺎټﻴﮏ‪ ١٩٧٦.‬اﯦډورډ ﺑﺎل ﻓﻮر ﮐﻮزﻣﻮ ﺧﭙﺮﻧﺪوﻳﻪ‬
‫‪ .٥‬ﭘﻪ ﺑﻬﻮﭘﺎل ‪ ،‬ډﻳﻠﻲ او ﻟﻨﺪن ﮐﯥ د د ﻧﻮاﺑﯥ ﮐﻮرﻧۍ او ﻧﻮرو ﭘښﺘﻨﻮ او‬
‫ﻏﯧﺮﭘښﺘﻨﻮ ﺳﺮﻩ ﻣﺮﮐﯥ‪.‬‬

‫‪.٦‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯥ ښځﯥ ‪.‬اﺻﻼﺣﺎت او ﺷﺎهﻲ ﺳﺎﺗﻨﻮاﻟﻪ )‪( patronage‬‬

‫د ﺑﻬﻮﭘﺎل ﻧﻮاب ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ ‪....‬ﺳﻴﻮﺑﺎن ﻟﻮﻣﺒﺮت‪-‬ﺷﺎهﻲ اﯦﺸﻴﺎﻳﻲ ټﻮﻟﻨﻪ‬
‫هﺮﻟﻲ روټ ﻻج ‪٢٠٠٦‬‬

‫‪ .٧‬ﭘﻪ هﻨﺪ ﮐﯥ زﻣﺎ ﺳﻔﺮوﻧﻪ) ‪( ١٩٢٧‬ﮔﺮﯦﺲ ﺗﻬﺎﻣﺴﻦ ﺳﻲ ټﻮن‬

‫ﺧﺘﻴځ او ﻟﻮﻳﺪﻳځ )ﻣﺠﻠﻪ(‬
 ‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن‬
‫ﮔﺮﻳﺲ ﺗﻬﺎﻣﺲ ﺳﻴټﻮن ﭘﻪ ‪ ١٩٢٧‬ﮐﯥ ﺧﭙﻠﯥ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﯥ ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻲ‪.‬‬
‫''اوﺳﻨۍ ﺑﻴﮕﻢ د ﺟﻴﻨﮑﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ښﻮوﻧځۍ ‪،‬د ښځﻮ ﻳﻮ روﻏﺘﻮن او د ﻻﺳﻲ‬
‫ﮐﺎروﻧﻮ ﻳﻮ ﭘﻮهﻨځۍ ﭘﺮاﻧﺴﺘﻰ دى‪.‬دا هﺮ څﻪ ﭘﻪ ﭘﺮدﻩ ﮐﯥ ﮐﯧږي‪.‬ﻣﺤﺘﺮﻣﻪ‬
‫ﻧﻮاﺑﻪ هﺮ څﻪ ﭼﯥ ددې ﭘﻪ وس ﮐﯥ وي او اﺳﻼﻣﻲ ﻗﺎﻧﻮن ورﻟﻪ اﺟﺎزﻩ‬
‫ورﮐﻮي د ښځﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﯥ ﮐﻮي‪.‬‬
‫''ﻧﻮاب ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﯧﮕﻢ د ﺷﭙږو ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﻳﻮﻩ ﺑﺎﺻﻼﺣﻴﻴﺘﻪ ﻟﻴﮑﻮاﻟﻪ‬
‫دﻩ‪.‬دا د اﻧﺠﻴﻨﯧﺮۍ ‪،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ‪،‬ﭘﺨﻠﻰ او د ﺳﺘﻨﯥ د ﮐﺎر ﭘﻮرا ﻋﻠﻢ ﻟﺮي‪.‬او د‬
‫ﻋﻠﻲ ﮔړﻩ ﭘﻮهﻨﺘﻮن رﻳﺴﻪ )ﭼﺎﻧﺴﻠﺮﻩ (دﻩ‪''.‬‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻧﻮاﺑﯥ ﺳﺮﻩ د ﭼﺎى د څښﻠﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﭼﯥ ورځﻲ ﻧﻮ د ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﺟﻬﺎن ﭘﻪ اړﻩ ﻟﻴﮑﻲ‪.‬‬
‫''ددې د واورې ﭘﻪ ﺷﺎن ﺳﭙﻴﻦ وﻳښﺘﻪ وو‪.‬ﻟﺒﺎس ﻳﯥ ﻳﻮ ﺗﻮﮐﻤﻰ ﻟﺮوﻧﮑﻰ‬
‫ﮐﻤﻴﺲ او ورﯦښﻤﻴﻦ ﭘﺮﺗﻮگ ﻳﯥ وو‪.‬او ﻧﺴﻮاري ﮐﺸﻤﻴﺮى ﺷﺎل ﻳﯥ ﭘﺮ‬
‫اوږو ﻟﮑﻪ د ﺳﺎړۍ ﺗﺎوﮐړى وو‪.‬ﻧﻪ ددې ﭘﺮ ﺳﺮ ﺗﺎج وو ﻧﻪ ورﯦښﻤﻴﻨﻪ‬
‫ﭼﭙﻨﻪ او ﻧﻪ هﻢ ځﻠﯧﺪوﻧﮑﻲ ﮐﺎﻟﻲ ﭘﺘﺮي ﺧﻮ وﻗﺎر او دروﻧﺪ ﺷﺨﺼﻴﺖ‬
‫ددې ﻟﻪ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺳﺘﺮﮔﻮ څﺮﮔﻨﺪ وو ‪.‬داﺳﯥ ﺳﺘﺮﮔﯥ ﭼﯥ هﻢ ﻳﯥ ﻏﻢ ﻟﻴﺪﻟﻰ‬
‫وو او هﻢ ﻳﯥ ﺑﺮﻳﺎﻟﻴﺘﻮب ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐړى وو‪ her highness .‬ﺟﻼﻟﺖ‬
‫ﻣﺂب ﭘﻪ اﻧﮕﺮﯦﺰي هﻢ ﺧﺒﺮې ﮐﻮﻻى ﺷﻲ‪.‬ﺧﻮ ﻣﺎﺳﺮﻩ ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ اردو‬
‫ﮐﯥ ﺧﺒﺮې ﮐﻮﻟﯥ‪.‬ﭼﯥ ﭘﻪ دې ژﺑﻪ ﮐﯥ ﻳﯥ ﻟﯧﮑﻨﯥ هﻢ ﮐړې دي ﭘﻪ دوى‬
‫ﮐﯥ ﻳﻮ ددې د ﻣﻮر او ﻧﻴﺎ او ﻳﻮ ددې د ﺧﭙﻞ ژوﻧﺪ ﻟﻴﮏ دى‪.‬ﻧﻮر ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ‬
‫ﻳﯥ د ﻳﻮې ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯥ ﮐﻮرﻧۍ او د ﭘﺮدې ﭘﻪ دﻓﺎع ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻠﻲ دي‪''.‬‬
‫ﻣﯧﺮﻣﻦ ﮔﺮﻳﺲ وروﺳﺘﻪ ﺑﻴﺎ د ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻬﺎن د درﻳﻮ ﻟﻤﺴﻴﻮ ذﮐﺮ‬
‫ﮐﻮي‪.‬ﭼﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﻧﻴﺎ د ﺳﻼم او ﺗﻌﻈﻴﻢ وروﺳﺘﻪ ﺗﺮې ﻳﯥ د د ﻟﻮﺑﻮ‬
‫اﺟﺎزﻩ واﺧﻴﺴﺘﻪ‪.‬د ﻣﯧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﭘﻪ اړﻩ واﻳﻲ دا ﺑﻪ د دروﻳﺸﺘﻮ ﮐﺎﻟﻮ‬
‫وي او ډﯦﺮﻩ ﻧﺮۍ او ښﺎﻳﺴﺘﻪ وﻩ‪.‬ددې ﮐړﻩ وړﻩ ﺷﺎهﺎﻧﻪ وو او ﺧﻮﺷﺎﻟﻪ‬
‫ﻣﺎﻟﻮﻣﯧﺪﻩ‪.‬دا ﭘﻪ ﺳﺨﺘﻪ ﭘﺮدﻩ ﮐﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﺧﻮاښﯥ ﺳﺮﻩ د ﺷﺎهﻲ ﻣﺎڼۍ ﭘﻪ‬
‫ﻧﻮرو ﺧﻮﻧﻮ ﮐﯥ ژوﻧﺪ ﮐﻮي‪.‬‬