8

Unang Markahan – Modyul 1:

Sanhi at Bunga

Self-Learning Kit
Filipino – Ikawalong Baitang
Alternative Delivery Mode
Unang Markahan – Modyul 1: Sanhi at Bunga
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name,
tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at
mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay
kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang
paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Elaine Mae B. Pugoy
Editor: Name
Tagasuri: Name
Tagaguhit: Name
Tagalapat: Name
Tagapamahala: Name of Regional Director
Name of CLMD Chief
Name of Regional EPS In Charge of LRMS
Name of Regional ADM Coordinator
Name of CID Chief: MARIA LOURDES L. IPONG, DevEdD
Name of Division EPS In Charge of LRMS: NANETTE A. NACOR
Name of Division ADM Coordinator

Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________

Department of Education – Region (Ex. Department of Education-Region III)

Office Address: ____________________________________________
____________________________________________
Telefax: ____________________________________________
E-mail Address: ____________________________________________
 8

Filipino
Unang Markahan – Modyul 1:
Sanhi at Bunga
Paunang Salita
Para sa tagapagdaloy:

Malugod na pagtanggap sa asignaturang (Asignatura at Baitang) ng

Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul para sa araling Pamagat ng Aralin !

Ang modyul na ito ay pinagtulungang dinisenyo, nilinang at sinuri ng mga

edukador mula sa pambuliko at pampribadong institusyon upang gabayan ka, ang
gurong tagapagdaloy upang matulungang makamit ng mag-aaral ang pamantayang
itinakda ng Kurikulum ng K to12 habang kanilang pinanagumpayan ang pansarili,
panlipunan at pang-ekonomikong hamon sa pag-aaral.

Ang tulong-aral na ito ay umaasang makauugnay ang mag-aaral sa mapatnubay

at malayang pagkatuto na mga gawain ayon sa kanilang kakayahan, bilis at oras.
Naglalayon din itong matulungan ang mag-aaral upang makamit ang mga
kasanayang pan-21 siglo habang isinasaalang-alang ang kanilang mga
pangangailangan at kalagayan.

Bilang karagdagan sa materyal ng pangunahing teksto, makikita ninyo ang

kahong ito sa pinakakatawan ng modyul:

Mga Tala para sa Guro

Ito'y naglalaman ng mga paalala, panulong
o estratehiyang magagamit sa paggabay sa
mag-aaral.

Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang kaalaman ang mag-

aaral kung paano gamitin ang modyul na ito. Kinakailangan ding subaybayan at
itala ang pag-unlad nila habang hinahayaan silang pamahalaan ang kanilang
sariling pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula sa iyo na higit pang hikayatin at
gabayan ang mag-aaral habang isinasagawa ang mga gawaing nakapaloob sa
modyul.

ii
Para sa mag-aaral:

Malugod na pagtanggap sa (Asignatura at Baitang) ng Alternative Delivery Mode

(ADM) Modyul ukol sa (Pamagat ng Aralin) !

Ang kamay ay madalas gamiting simbolo ng kakayahan, aksyon at layunin. Sa

pamamagitan ng ating mga kamay tayo ay maaaring matuto, lumikha, at
magsakatuparan ng gawain. Ang kamay sa tulong-aral na ito ay sumisimbolo na
ikaw, bilang isang mag-aaral, ay may angking kakayahang matutuhan ang mga
kaugnay na kompetensi at kasanayan. Ang iyong pang-akademikong tagumpay ay
nakasalalay sa iyong sarili o sa iyong mga kamay.

Ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa iyong pangangailangan. Layunin nitong
matulungan ka sa iyong pag-aaral habang wala ka sa loob ng silid-aralan. Hangad
din nitong madulutan ka ng mga makabuluhang oportunidad sa pagkatuto.

Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat mong maunawaan.

Alamin Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga

dapat mong matutuhan sa modyul.

Subukin Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung

ano na ang kaalaman mo sa aralin ng
modyul. Kung nakuha mo ang lahat ng
tamang sagot (100%), maaari mong laktawan
ang bahaging ito ng modyul.

Balikan Ito ay maikling pagsasanay o balik-aral

upang matulungan kang maiugnay ang
kasalukuyang aralin sa naunang leksyon.

Tuklasin Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay

ipakikilala sa iyo sa maraming paraan tulad
ng isang kuwento, awitin, tula, pambukas na
suliranin, gawain o isang sitwasyon.

Suriin Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling

pagtalakay sa aralin. Layunin nitong
matulungan kang maunawaan ang bagong
konsepto at mga kasanayan.

Pagyamanin Binubuo ito ng mga gawaing para sa

malayang pagsasanay upang mapagtibay ang
iyong pang-unawa at mga kasanayan sa
paksa. Maaari mong iwasto ang mga sagot
mo sa pagsasanay gamit ang susi sa
pagwawasto sa huling bahagi ng modyul.

iii
 Isaisip Naglalaman ito ng mga katanungan o
pupunan ang patlang ng pangungusap o
talata upang maproseso kung anong
natutuhan mo mula sa aralin.

Isagawa Ito ay naglalaman ng gawaing makatutulong

sa iyo upang maisalin ang bagong kaalaman
o kasanayan sa tunay na sitwasyon o
realidad ng buhay.

Tayahin Ito ay gawain na naglalayong matasa o

masukat ang antas ng pagkatuto sa
pagkamit ng natutuhang kompetensi.
Karagdagang Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyong
Gawain panibagong gawain upang pagyamanin ang
iyong kaalaman o kasanayan sa natutuhang
aralin.

Susi sa Pagwawasto Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa lahat

ng mga gawain sa modyul.

Sa katapusan ng modyul na ito, makikita mo rin ang:

Ito ang talaan ng lahat ng pinagkuhanan sa

Sanggunian
paglikha o paglinang ng modyul na ito.

Ang sumusunod ay mahahalagang paalala sa paggamit ng modyul na ito:

1. Gamitin ang modyul nang may pag-iingat. Huwag lalagyan ng anumang
marka o sulat ang anumang bahagi ng modyul. Gumamit ng hiwalay na papel
sa pagsagot sa mga pagsasanay.
2. Huwag kalimutang sagutin ang Subukin bago lumipat sa iba pang gawaing
napapaloob sa modyul.
3. Basahing mabuti ang mga panuto bago gawin ang bawat pagsasanay.
4. Obserbahan ang katapatan at integridad sa pagsasagawa ng mga gawain at
sa pagwawasto ng mga kasagutan.
5. Tapusin ang kasalukuyang gawain bago pumunta sa iba pang pagsasanay.
6. Pakibalik ang modyul na ito sa iyong guro o tagapagdaloy kung tapos nang
sagutin lahat ng pagsasanay.
Kung sakaling ikaw ay mahirapang sagutin ang mga gawain sa modyul na ito, huwag
mag-aalinlangang konsultahin ang inyong guro o tagapagdaloy. Maaari ka rin
humingi ng tulong sa iyong mga magulang, sa nakatatanda mong kapatid o sino
man sa iyong mga kasama sa bahay na mas nakatatanda sa iyo. Laging itanim sa
iyong isipang hindi ka nag-iisa.

Umaasa kami, sa pamamagitan ng modyul na ito, makararanas ka ng

makahulugang pagkatuto at makakakuha ka ng malalim na pang-unawa sa
kaugnay na mga kompetensi. Kaya mo ito!

iv
 Alamin

Kasanayang Pampagkatuto: Nakikinig nang may pag-unawa upang mailahad ang

layunin ng napakinggan, maipaliwanag ang pagkakaugnay-ugnay ng mga
pangyayari at mauri ang sanhi at bunga ng mga pangyayari.

Ang modyul na ito ay nahahati sa dalawang aralin:

• Aralin 1- Panitikan: Maikling Kwento
Uhaw ang Tigang na Lupa
• Aralin 2- Wika: Sanhi at Bunga
Pagkatapos matutunan ang mga aralin sa modyul na ito ang mga mag-aaral ay
inaasahang:
1. naipapaliwanag ang pagkakaugnay ng mga pangyayari sa akda gamit ang
problema-solusyon balangkas;
2. nakagagawa ng sariling kwento na kaugnay sa nabasang akda: at
3. naipapakita ang pagmamahal sa pamilya sa pamamagitan ng pagsusulat
ng tula.
 Subukin

Alamin muna natin ang lawak ng iyong kaalaman tungkol sa panitikang

sumibol noong Panahon ng Hapones sa pamamagitan ng pagsagot sa
panimulang pagtataya. Sa pagtatapos ng mga gawain sa araling ito
malalaman mo kung tama ang iyong mga kasagutan.

Panuto: Basahin, unawain at sagutin ang mga tanong sa pamamagitan ng

pagsulat ng letra ng tamang sagot sa isang papel.
1. Bakit nangibabaw ang panitikan sa Tagalog noong Panahon ng Hapones?
a. Nagandahan ang mga Hapones sa panitikang Tagalog.
b. Ipinagbawal ng mga Hapones ang panitikan sa Ingles.
c. Nauunawaan ng lahat ang panitikan sa Tagalog.
d. Mas maayos ang pagkakalahad ng mga ideya ng panitikan sa Tagalog.
2. Bakit sinasabing ang panitikan ay tinig ng kilusan sa Panahon ng Hapon?
a. Naililimbag ang makabayang kaisipan ng mga makata, mananaysay at
manunulat ng maikling kuwento.
b. Naipahahayag ang di pagsang-ayon sa mga dayuhan.
c. Naipararating ang mga kahilingan, alituntunin o kautusan ng mga
Pilipino.
d. Nakasusulat ng mga akdang nais ipalimbag.
3. “Ang ngiti ni Ina ay patak ng ulan kung tag-araw: ang bata kong puso ay tigang
na lupang uhaw na uhaw”, ano ang nais ipahiwatig ng pahayag na ito?
a. Madalang masilayan ang pagngiti ng Ina.
b. May problemang dinadala kaya di siya napapansin.
c. Hindi umuulan kaya tigang ang lupa.
d. Malungkot ang paligid.
4. Kung ikaw ang bata sa akdang “ Uhaw ang Tigang na Lupa” ano ang iyong gagawin
sa nararamdaman mong katahimikan sa inyong tahanan?
a. Ipagwawalang bahala ko sapagkat ayaw kong makialam.
b. Hahayaan ko na lang sapagkat bata pa ako.
c. Magtatanong ako sapagkat bilang anak karapatan kong malaman ang
nangyayari.
d. Pababayaan ko na lang sila sapagkat baka mapagalitan pa ako.
5. Kailan masasabing ang isang pamilya ay huwaran?
a. may ina, ama at mga anak
b. nakatira sa maayos na bahay
c. may masaganang pamumuhay
d. may pagmamahalan at respeto sa isa’t isa.
6. Ito ang kinalalabasan o resulta ng isang pangyayari.
a. Sanhi b. Hudyat c. Bunga d. Dahilan
7. Ito ang pinagmulan o dahilan ng isang pangyayari.
 a. Sanhi b. Hudyat c. Bunga d. Dahilan
8. Ano ang magiging bunga kapag ang isang anak ay lumaki sa isang huwarang
pamilya?
a. magiging mamamayang may kapanagutan sa anumang gawain
b. magiging sikat na mamamayan
c. hindi masasangkot sa anumang gulo sa pamayanan
d. magkakaroon ng disiplinang pansarili
9. Ano ang tawag sa Liwayway na tanging magasin noon na pinangasiwaan ng mga
Hapones na kumilala sa panitikan?
a. likhang sining ng mga manunulat
b. obra ng mga manunulat
c. lakas ng manunulat
d. buhay ng manunulat
10. Kailan sumibol ang Gintong Panahon ng maikling kuwento?
a. 1941 c. 1942
b. 1943 d. 1944

Kumusta? Ilan kaya sa mga aytem ang nasagot mo ng tama? Kung marami
ang mali, huwag kang mag-alala, tutulungan ka ng modyul na ito upang maitama
mo ang mga ito. Simulan na natin ang pag-aaral ng mga panitikang lumaganap sa
Panahon ng Hapon.

Note:

---a.b.c.d should be capitalized

----arrange the questions according to easy, average, difficult

 Balikan

Sa bahaging ito ng modyul ay babalikan natin ang mga naunang aralin na

maaaring maiugnay sa kasalukuyang aralin. Maging masipag sa pag-alala sa
nakaimbak na kaalaman upang maging madali ang pagkatuto.

• Ano ang Eupemestikong pahayag?

• Ano ang kahalagahan nito sa pagbuo ng pahayag?
 Tuklasin

Ang maikling kuwento ay isang kathang pampanitikang ang layuni’y

maglahad o magsalaysay ng isang maselan at nangingibabaw na pangyayari sa
buhay ng pangunahing tauhan. Ang maikling kuwento, bukod sa pagiging maikli at
may iba’t ibang elemento tulad ng tagpuan, tauhan, banghay, tunggalian
kasukdulan at wakas. Isang natatanging katangian ng maikling kuwento ay nag-
iiwan ng kakintalan sa mambabasa.

Bilang panimula sa susunod na aralin. Subukin mong magbigay ng iyong

saloobin, opinyon o paglalarawan sa kasunod na imahe.

https://www.google.com/search?q=broken+family+silhouette&sxsrf=ALeKk00RG07Xl7j14RgJxWkXn
84x7mkUFg:1594178036864&tbm=isch&source=iu&ictx=1&fir=KF-
AYaWoBkkK3M%252CLi_v1f1tK2kW_M%252C_&vet=1&usg=AI4_-
kQZKTlXKvulOzfmj5599zSSnu3x0A&sa=X&ved=2ahUKEwin1OH817zqAhVSNKYKHfF9CeEQ9QEwAnoE
CAEQJA&biw=1366&bih=635#imgrc=jOTuA4OMrPVMnM
 Basahin at unawain:
Uhaw ang Tigang na Lupa
ni: Liwayway Arceo
Ilang gabi nang ako ang kapiling niya sa higaan. Tila musmos akong
dumarama sa init ng kanyang dibdib at nakikinig sa pintig ng kanyang puso. Ngunit,
patuloy akong nagtataka sa malalim na paghinga niya, sa kanyang malungkot na
pagtitig sa lahat ng bagay, paghikbi...Ilang araw ko nang hindi nadadalaw ang
aklatan: ilang araw ko nang hindi nasasalamin ang isang larawang mahal sa akin:
bilugang mukha, malapad na noo, hati-sa-kaliwang buhok, singkit na mga mata,
hindi katangusang ilong, mga labing duyan ng isang ngiting puspos-kasiyahan...Sa
kanya ang aking noo at mga mata. Ang aking hawas na mukha, ilong na kawangki
ng tuka ng isang loro, at maninipis na labi, ay kay Ina.
Si Ina ay hindi palakibo: siya ay babaing bilang at sukat ang pangungusap.
Hindi niya ako inuutusan. Bihira siyang magalit sa akin at kung nagkakagayon ay
maikli ang kanyang pananalita: Lumigkit ka!...At kailangang ‘di ko makita.
Kailangang ‘di ko masaksihan ang kikislap na poot sa kanyang mga mata.
Kailangang ‘di ko namamalas ang pagkagat niya sa kanyang labi. Kailangang ‘di ko
na makita ang panginginig ng kanyang mga daliri. Ito rin ang katumbas ng kanyang
mariing huwag kung mayroon siyang ipinagbabawal. Ang ngiti ni Ina ay patak ng
ulan kung tag-araw: ang bata kong puso ay tigang na lupang uhaw na
uhaw...Minsan man ay hindi ko narinig na may pinagkagalitan sila ni Ama bagama’t
hindi ko mapaniwalaang may magkabiyak ng pusong hindi nagkakahinampuhan.
Marahil ay sapagkat kapwa sila may hawak na kainawaan: ang pagbibigayan sa isa’t
isa ay hindi nalilimot kailanman.
Kung gabi ay hinahanap ko ang kaaliwang idinudulot ng isang amang
nagsasalaysay tungkol sa mga kapre at nuno at tungkol sa magagandang ada at
prinsesa; ng isang nagmamasid at nakangiting ina; ng isang pulutong ng nakikinig
na magaganda at masasayang bata.Ngunit, sa halip niyon ay minalas ko si Ama sa
kanyang pagsusulat; sa kanyang pagmamakinilya; sa kanyang pagbabasa.
Minamasdan ko kung paano niya pinapakunot ang kanyang noo; kung paano
niya ibinubuga ang asong nagbubuhat sa kanyang tabako; kung paano siya titingin
sa akin na tila may hinahanap; kung paano niya ipipikit ang kanyang mga mata;
kung paano siya magpapatuloy sa pagsulat.
Si Ina ay isang magandang tanawin kung nanunulsi ng mga punit na damit;
kung nag-aayos ng mga uhales at nagkakabit ng mga butones sa mga damit ni Ama.
Sa kanyang pagbuburda ng aking mga kamison at panyolito – sa galaw ng kanyang
mga daliri – ay natutunghayan ko ang isang kapana-panabik na kuwento.
Ngunit, ang pananabik na ito’y napapawi.Kabagut-bagot ang aking pag-iisa
at ako ay naghahanap ng kasama sa bahay:isang batang marahil ay nasa kanyang
kasinungalingang gulang o isang saggol na kalugudlugod, may ngiti ng kawalang-
malay, mabango ang hininga, may maliit na paa at kamay na nakatutuwang pisilin,
may mga pisngi at labing walang bahid-kasalanan at kasiya-siyang hagkan, o isang
kapatid na kahulihan ng gulang, isang maaaring maging katapatan.
Sakali mang hindi nagkagalit si Ina at Ama, o kung nagkakagalit man ay
sadyang hindi ipinamamalay sa akin, ay hinahanap ko rin ang magiliw na palitan
ng mga titig, ng mga ngiti, ng mga biruan. Sapat na ang isang tuyot na aalis na ako
sa pagpapaalam ni Ama. Sapat na ang naningil na ang maniningil sa ilaw o sa tubig
o sa telepono upang sakupin angpanahong itatagal ng isang hapunan. Sapat na
panakaw sa sulyap ni Ama upang ipadamang may naririnig siya.
Mabibilang sa mga daliri ng aking dalawang kamay kung makailan kaming
nagpasyal: Si Ama, si Ina at ako. Malimit na ako ang kasama ni Ina; hindi ko
nakitang sinarili nila ang pag-aaliw.Inuumaga man si Ama sa pag-uwi kung minsan
ay hindi ko kinapapansinan ng kakaibang kilos si Ina. Nahihiga rin siya pagdating
ng mga sandali ng pamamahinga at kung nakatutulog siya o hindi ay hindi ko
matiyak. Marahil ay ito ang tunay na madarama ng kataling-puso ng isang taong
inaangkin ng madla...Ngunit, walang pagsisisi sa kanyang tinig.
Ilang taon na ngayon ang nakaraan nang minsang may ibinalik na aklat ang
aming tagapaglaba: yaon daw ay nakuha niya sa isang lukbutan ng amerikana ni
Ama. Ibinigay ko yaon kay Ina: yaon daw ay talaarawan ni Ama.Kinabukasan ay may
bakas ng luha ang mga mata ni Ina. Kapansin-pansin ang lalo niyang hindi pagkibo
buhat noon. Lalo siyang naging malungkot sa aking paningin. Ano ang nasa isang
talaarawan? Lasing na lasing si Ama. Karaniwan nang umuuwing lasing si Ama
ngunit, kakaibaang kalasingan niya ngayong gabi. Hinihilamusan siya ni Ina ng
malahiningang tsaa, ngunit wala itong naibigay na ginhawa.Hindi rin kumikibo si
Ina: nasa mga mata niya ang hindi maipahayag na pagtutol
Sapagkat may isusulat ako...sapagkat ikamamatay ko ang pighating
ito...sapagkat...sapagkat...sapagkat...Idinaraing ngayon ni Ama ang kanyang dibdib
at ulo: hindi raw siya makahingang mabuti.Marahil ay may sipon ka, ani ina.
Sinisinat ka nga.Isang panyolitong basa ng malamig na tubig ang itinali ko sa ulo ni
Ama. Wala siyang tutol sa aking ginagawa. Sinusundan niya ng tingin ang bawat
kilos ko.Ang kanyang mga bisig, buhat sa siko hanggang sa palad, at ang kanyang
binti,buhat sa tuhod hanggang sa mga talampakan, ay makailan kong binuhusan
ng tubig na mainit na inakala kong matatagalan niya – tubig na pinaglagaan ng mga
dahon ng alagaw. Kinulob ko siya ng makakapal na kumot matapos na inumin niya
ang ibinigay kong mainit na tubig na pinigaan ng kalamansi.Nakangiti si Ama:
Manggagamot pala ang aking dalaga!Sinuklian ko ng isang mahinang halakhak ang
ngiti niyang yaon: hindi ako dating binibiro ni Ama.Sana’y ako si ina sa mga
sandaling yaon: sana’y lalo kong ituturing na mahalagaang nadarama kong
kasiyahan...Nabigo ako sa aking pag-asa: nakaratay nang may ilang araw si Ama.
Halos hindi siya hinihiwalayan ni Ina: sa ilalim ng kanyang mga mata ay may
mababakas na namang maiitim na guhit. Anang manggagamot ay gagawin niya ang
lahat ng kanyang makakaya. Ngunit,ayaw niyang ipagtapat sa akin ang
karamdaman ni Ama.
Ipinaayos ngayon ni Ama ang kanyang hapag. Nililinis ko ang kanyang
makinilya.Idinikit ko ang kagugupit na kuwentong kalalathala pa lamang.
Pinagsama-sama ko ang mga papel sa kanyang mga kahon. Ang pang-ilalim na
kahon ng kanyang hapag ay nagbigay sa akin ng hindi gagaanong pagtataka: may
isang kahitang pelus na rosas at isang salansan ng mga liham. Maliliit at mga
bilugang titik bughaw na tinta sa pangalan ni Ama sa kanyang tanggapan ang mga
nasa sobre.Ang larawan sa kahitang pelus ay hindi yaong hawas na mukha, may
ilong nakawangki ng tuka ng isang loro, maninipis na labi. Sa likod niyon ay
nasusulat sa maliliit at bilugang mga titik sa bughaw na tinta: Sapagkat ako’y hindi
makalimot... Ang larawan ay walang lagda ngunit nadama ko ang biglang pagkapoot
sa kanya at sa mga sandaling yaon ay natutuhan ko ang maghinanakit kay Ama.
Bakit sa panahong ito lamang tayo pinaglapit ng pangyayari? Higit marahil ang aking
katiwasayan kung hindi ka dumating sa aking buhay, bagamat hindi ko rin marahil
matitiis na hindi maipagpalit ang aking kasiyahan sa isang pusong nagmamahal.
Totoong ang kalagayan ng tao sa buhay ang malimit maging sagwil sa
kanyang kaligayahan...Naiwan na natin ang gulang ng kapusukan; hindi na tayo
maaaring dayain ng ating nadarama. Ngunit, nakapagitan sa atin ngayon ang isang
malawak na katotohanang pumipigil sa kaligayahan ang hindi natin
maisakatuparan ay buhayin na lamang natin sa alaala. Panatilihin na lamang natin
sa diwa ang katamisan ng isang pangarap; sana’y huwag tayong magising sa
katotohanan...Nakita ko siya kagabi sa panaginip; sinusumbatan niya ako. Ngunit,
hindi ko balak ang magwasak ng isang tahanan. Hindi ko maatim na magnakaw ng
kanyang kaligayahan; hindi ko mapababayaang lumuha siya dahil sa akin. Ang sino
mang bahagi ng iyong buhay ay mahal sa akin; ang mahal sa akin ay hindi ko
maaaring paluhain...Ang pag-ibig na ito’y isang dulang ako ang gumaganap ng
pangunahing tauhan;sapagkat ako ang nagsimula ay ako ang magbibigay wakas.
Ipalagay mo nang ako’y nasimulang tugtuging nararapat tapusin. Gawin mo akong
isang pangarap na naglalaho pagkagising. Tulungan mo akong pumawi sa
kalungkutang itong halos pumatay sa akin...Ngunit, bakit napakahirap ang
lumimot?Nadama ko ang kamay ni Ina sa aking kanang balikat: noon ko lamang
namalayan na may pumasok sa aklatan. Nakita niya ang larawang nasa kahitang
pelus na rosas. Natunghan niya ang mga liham na nagkalat sa hapag ni Ama.Si Ina
ay dumating at lumisang walang binitiwang kataga. Ngunit, sa kanyang paglisan ay
muling binati ng kanyang palad ang aking balikat at nadarama ko paang salat ng
kanyang mag daliri; ang init ng mga iyo, ang bigat ng kanilang pagkakadantay.
Ang katahimikang namagitan sa amin ni Ina ay hindi pa napapawi. Iniiwasan
ko ngayon ang pagsasalubong ng aming mga titig; hindi ko matagalan ang
kalungkutang nababasa ko sa mga paninging yaon. Hiningi ni Ama ang kanyang
panulat at aklat-talaan. Nguni, nang mapaniwala ko siyang masama sa kanyang ang
bumangon ay kanyang sinasabi: Ngayon ay ang aking anak ang susulat nang ukol
sa atin...At sa anya’y isang dalubhasang kamay ang uukit niyon sa itim na marmol.
Ngunit, hindi ko maisatitik ang pagtutol na halos ay pumugto sa aking
paghinga.Nasa kalamigan ng lupa ang kaluwalhatian ko!Kailanman ay hindi ko
aangkining likha ng aking mga daliri ang ilang salitang ito. Huwag kang palilinlang
sa simbuyo ng iyong kalooban; ang unang tibok ng puso ay hindi pag-ibig sa
tuwina...Halos kasinggulang mo ako nang pagtaliin ang mga puso namin ng iyong
Ina...Mura pang lubha ang labingwalang taon...Huwag ikaw ang magbigay sa iyong
sarili ng mga kalungkutang magpapahirap sa iyo habang-buhay...Muli kong nadama
ang tibay ng buhol na nag-uugnay ng damdamin ni Ama sa akin.Kinatatakutan ko
na ang malimit na pagkawala ng diwa ni Ama.
Si Ina ay patuloy sa kanyang hindi pagkibo sa akin, patuloy sa kanyang hindi
pagidlip, patuloy sa kanyang pagluha kung walang makakita sa kanya...Ang kanang
kamay ni Ina ay idinantay sa noo ni Ama at ang pagtatanan ng isang nais tumakas
na damdamin sa kanyang dibdib ay tinimpi ng pagdadaop ng kanyang ngipin sa
labi.Naupo siya sa gilid ng higaan ni Ama at ang kaliwang kamay nito ay kinulong
niya sa kanyang mga palad.Magaling na ako, mahal ko...magaling na ako...sa muli
mong pagparito ay sabihin mo sa akin kung saan tayo maaaring tumungo...ang moog
na itong kinabibilangguan ko’y aking wawasakin...sa ano mang paraan...sa ano
mang paraan...Ang malabubog na tubig na bumabakod sa mga pangingin ni Ina ay
nabasag at ilang butil niya ang pumatak sa bisig ni Ama. Mabibigat na talukap ang
pinilt na iminulat ni Ama at sa pagtatagpo ng mga titig nila ay gumuhit sa nanunuyo
niyang labi ang isang ngiting punong-puno ng pagbasa. Muling nalapat ang mga
durungawang yaon ng isang kaluluwa at hindi niya namasid ang mga matang
binabalungan ng luha: ang mga salamin ng pagdaramdam na di mabigkas . Nasa
mga palad pa rin ni ina ang kaliwang kamay ni ama: sabihin mo mahal ko, na
maaangkin ko na ang kaligayahan ko… Kinagat ni ina nang mariin ang kanyang labi
at nang siya’y mangusap ay hindi ko maamin kay ina ang tinig na yaon... Maangkin
m o na, mahal ko! Ang init ng mga labi ni ina ang kasabay ng kapayapaang
nananahan sa mga labi ni ama at nasa mga mata man niya ang ilaw ng pagkabigo
sa pagdurugtong sa isang buhay na wala nang luhang dumadaloy sa mga iyon:
natitiyak niya ang kasiyahang nadama ng kalilisang kaluluwa…
 Suriin

Sa bahaging ito ay tutulugan kang maunaawang lubos ang bagong aralin. Maging
masigasig sa pagbabasa para mapadali ang pagkatoto.

Mga Tala para sa mag-aaral

Sanhi at Bunga
Ang sanhi (cause) ang iyang pinagmulan o dahilan ng isang pangyayari.
Ang bunga (effect) ang siyang kinalalabasan o kinahihinatnan, resulta ng isang
pangyayari.
Ang paggamit ng kasanayang sanhi at bunga ay higit na nakapagpapaliwanag at
nakapaglalarawan kung bakit nagana pang isang pangyayari at kung ano ang naging
epekto nito.
Halimbawa:
Sanhi Bunga
May paninindigan ang tao. - Himdi sila matatalo.
Nagkaisa sila sa pagtanggol sa bayan. - Naging matagumpay sa
paggapi sa mga Hapon.
 Pagyamanin

Gawain A: Sanhi at Bunga

Suriin at pagtapat-tapatin ang magkakaugnay na mga larawan upang
malaman ang sanhi at bunga ng bawat pangyayari.
I.

II. Tukuyin kung ang salitang may salungguhit sa pangungusap ay sanhi o bunga.
Isulat sa patlang ang sagot.

________________ 1. Dahil sa pagdami ng mga kalabang dumating sa bansa,lumikas

ang mga Hukbong Pilipino at Amerikano sa Bataan at sa pulo ng Corregidor.

________________ 2. Maraming pamilya ang naghiwa-hiwalay dahil sa pangyayaring

ito.

________________ 3. Sapilitang pinamartsa ang mga Pilipino nang napakalayo kaya

ang iba ay namatay na bago pa dumating sa destinasyon.
________________ 4. Marami pang sundalo ang dumating kaya nagkaisa ang lahat sa
isang matinding labanan.

________________ 5. Natalo ang mga Hapones kaya sumuko na sila.

________________ 6. Minahal ng mga sundalo ang bansa kaya’t pinaglaban nila ito.

________________ 7. Sapagkat mahirap ang pakikidigma ay hindi sumuko ang mga

sundalo sa pakikipaglaban.

________________ 8. Dahil sa kanilang pakikidigma nagkaroon ng kalayaan ang mga

Pilipino mula sa kamay ng Hapones.

________________ 9. Nagkaroon ng lakas ng loob ang mga Pilipino nang dumating sina
Hen. MacArthur at Pang. Osmena.

_______________ 10. Dahil sa digmaan maraming buhay at ari-arian ang nawala.

 Isaisip

Gawain B:

I. Sagutan ang Wing Chart para sa paglahad ng sanhi at bunga sa ibinigay na

sitwasyon sa ibaba:

Sitwayon: Ang hindi pagkikibo ng Ina sa kwentong “Uhaw ang Tigang na Lupa”.

Sanhi Bunga

___________________ ____________________
___________________ ____________________
___________________ ____________________
___________________ ____________________

Magaling! Malapit mo ng matapos ang modyul na ito.

 Isagawa

Ang bahaging ito ng modyul ay naglalaman ng gawaing makatutulong sa iyo

upang maisalin ang bagong kaalaman o kasanayan sa tunay na sitwasyon o realidad
ng buhay.
Gawain C.
Panuto: Gumawa ng isang kwento na may kaugnayan sa akdang nabasa.
Isulat ang kwento sa isang malinis na papel.
Rubriks sa Paggawa ng Kwento

Pamantayan Nakalaang Aking

Puntos Puntos

1. Nauugnay ang tema ng sariling kwento sa akdang 10

nabasa.

2. Malinaw, maayos at wasto ang pagkasunod-sunod ang 5

ideya sa kwento.

3. Wasto ang mga salitang ginamit. 5

Kabuuang Puntos 20
 Tayahin

Sa bahaging ito ng modyul, ay masusukat ang antas ng pagkatuto sa

pagkamit ng natutuhang kompetensi. Maging masigasig sa pagsagot sa mga
katanungan.

Gawain D:

Panuto: Ipaliwanag ang pagkakaugnay ng mga pangyayari sa akda gamit ang

problema-solusyong balangkas sa ibaba.

Uhaw ang Tigang ng Lupa

Suliranin

Sino ang problema/may problema sa akda? ____________________________

Ano ang problema sa akda? ____________________________________________
Saan nag-umpisa ang problema? _______________________________________
Kailan nagsimula ang problema? _______________________________________
Bakit ito naging problema? ______________________________________________
Paano ito naging problema? _____________________________________________

Suliranin

Mga Tangkang Mga Resulta Kinalabasan o

Solusyon Wakas ng
Pangyayari

Magaling! Malapit mo ng matapos ang modyul na ito.

 Karagdagang Gawain

Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyong panibagong gawain upang pagyamanin

ang iyong kaalaman o kasanayan sa natutuhang aralin.

Panuto: Sumulat ng sariling tula para sa iyong pamilya. Sa pamamagitan nito,

maipapahayag mo na pinapahalagahan mo sila.

Rubriks sa pagsulat ng Tula

Pamantayan Nakalaang Aking

Puntos Puntos

1. Masusing bumuo ng tula na angkop na angkop sa 10

kabuuan nito.

2. Wastong paggamit ng mga salita. 5

3. Naging kawili-wili ang paksa ng tula. Malinaw at 5

maayos ang pagkasunod-sunod ng mga ideya.

20
Kabuuang Puntos

Wow! Natapos mo na nang buong husay ang Aralin. Malawak na ang iyong
kaalaman tungkol sa ilang akdang pampanitikan na lumaganap naman
noong Panahon ng mga Español. Nakatitiyak ako na nagkaroon ka rin
ng kaalaman tungkol sa kultura at kaugaliang Pilipino ng mga
panahong iyon dahil nasalamin mo ang mga ito sa bawat akdang ating
tinalakay. Marahil ay nanininiwala ka na ang panitikan ay talagang salamin ng
kultura ng mga tao sa panahon at lugar na pinagmulan ng mga ito.
Pagyamanin Subukin
I. 1.
2. A
1. B 3. A
4. C
2. C 5. D
6. C
3. A
7. A
II. 8. A
9.
1. Sanhi 6. Bunga
2. Bunga 7. Sanhi
3. Bunga 8. Sanhi
4. Sanhi 9. Sanhi
5. Bunga 10. Sanhi
Susi sa Pagwawasto
Sanggunian

Manlapaz, Carolina Dizon, Liezl Maslog-Miranda. 2015. GANTIMPALA. Sta.

Ana, Manila: Innovative Educational Materials, Inc.

Julian, Ailene Baisa, Nestor S. Lontoc, Mary Grave G. Del Rosario. 2017.
PLUMA. Quezon Ave., Quezon City: Phoenix Publishing House, Inc.

PANITIKANG FILIPINO- Modyul para sa Mag-aaral