Professional Documents
Culture Documents
Realestatetaxsystemin Europeexperiencesandlessonsfor Vietnam
Realestatetaxsystemin Europeexperiencesandlessonsfor Vietnam
Một số vấn đề tổng quan về thuế suất bất động sản và đối tượng chịu thuế tại
Châu Âu
Quá trình phát triển thị trường bất động sản (BĐS) Việt Nam trong những năm
qua đã đạt được những thành quả nhất định. Tuy nhiên việc thị trường vừa phát triển,
vừa hoàn thiện chính sách đã đặt ra những yêu cầu liên tục điều chỉnh, cập nhật các
văn bản pháp lý, phù hợp với thực tế thị trường. Trong thị trường BĐS, thuế là một
trong những nguồn thu quan trọng, bổ sung cho ngân sách của địa phương và Nhà
nước. Việc tìm hiểu kinh nghiệm thu thuế BĐS của các nước trên thế giới sẽ giúp các
cơ quan chuyên trách định hướng đúng đắn, hoàn thiện công tác thuế của mình.
Châu Âu là một khu vực có hệ thống thuế BĐS khá phát triển và hoàn thiện.
Tuy nhiên hệ thống thuế tại các nước Châu Âu có sự khác biệt nhau khá nhiều. Giữa
các nước trong khu vực này không tồn tại một tiêu chuẩn chung, phổ biến mang tính
quốc tế về các nguyên tắc cơ bản trong đánh thuế BĐS. Sự khác biệt không nằm ở việc
áp đặt các sắc thuế khác nhau (thuế giá trị gia tăng hay tiêu thụ đặc biệt) mà nằm ở
thuế suất áp cho các loại BĐS khác nhau. Tuy nhiên trong thực tế thì các nước Châu
Âu đều cố gắng điều chỉnh như nhau về nguyên tắc tính thuế, dựa theo chủ yếu vào
góc độ không gian, pháp lý và kinh tế của BĐS. Bên cạnh đó họ cũng thống nhất và
tiểu chuẩn hóa các phương pháp định giá BĐS để phục vụ cho việc tính thuế.
Trong những năm đầu của thế kỷ 21, mặc dù các nước Châu Âu đã tiến hành
nhiều cải cách nhưng vẫn còn nhiều điểm khác biệt nhau trong việc đánh thuế BĐS.
Đặc biệt là những nước Trung Âu và Đông Âu. Những nước này vào thời điểm đó vẫn
đang trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế. Quá trình cải cách hệ thống thuế trong bối
cảnh này chịu sức ép liên tục trong việc tìm kiếm nguồn tài chính cho chi tiêu ngân
sách ngày càng tăng của họ. Thời gian đầu việc cải cách thuế diễn theo từng phân đoạn
rời rạc, dựa vào việc lựa chọn từng vấn đề được coi là lạc hậu để cải cách. Dần dần có
sự tổng hợp kinh nghiệm, số lượng vấn đề cải cách ngày càng tăng dẫn đến những
bước ngoặt trong cải cách. Những cải cáchhìn thuế tại các nước Trung và Đông Âu
thường cố gắng tuân theo những điều chỉnh của các nước có nền kinh tế thị trường
phát triển. Chính vì các sắc thuế BĐS của những nước Châu Âu có sự khác biệt khá
lớn nên rất khó có thể định nghĩa một cách chung nhất, chính xác những kinh nghiệm
này. Tuy nhiên từ thực tế cho thấy rằng, tinh thần chung nhất cho việc đánh thuế BĐS
dựa vào cách nhìn về quyền sở hữu BĐS và các quyền pháp lý khác.
Hệ thống thuế BĐS được hiểu là tập hợp các sắc thuế quy định tại mỗi quốc
gia, trong đó đối tượng đánh thuế là BĐS và các hành vi liên quan theo xác định của
luật pháp sở tại. Nói chung hệ thống thuế BĐS đang lưu hành tại các nước Châu Âu
được chia thành hai nhóm: (1) hệ thống thuế địa chính – đặc trưng bởi nhóm những
nước Châu Âu cũ (15 nước); (2) hệ thống thuế bề mặt (diện tích) – được phổ biến ở
các nước Trung và Đông Âu (thuộc khối các nước xã hội chủ nghĩa cũ). Cơ sở cho sự
khác biệt này là sự tồn tại (hoặc không có) hệ thống đăng kí địa chính. Sâu xa hơn là
sự khác biệt liên quan đến các yếu tố cấu thành của cơ cấu tính thuế. Cũng cần biết
thêm là trong nhiều nước Châu Âu lưu hành hệ thống thuế BĐS “hỗn hợp” của hai hệ
thống trên. Trong lịch sử phát triển hệ thống thuế ở Châu Âu có thể kể đến ba sắc thái
của khái niệm địa chính dưới đây:
1. Địa chính - tài chính: chủ yếu để xác định về lượng giá trị để đánh thuế của
BĐS
2. Địa chính - pháp lý: được định hướng để đăng kí các quyền của BĐS
3. Địa chính - đa tầng: là lớp thông tin rộng theo các chủ đề khác nhau, trong đó
hướng đến các mục tiêu quản lý hành chính, kinh tế và xã hội.
Tại các nước Trung và Đông Âu không có hệ thống đăng kí địa chính. Phần lớn
các nước ở khu vực này lấy cơ sở để đánh thuế chính là diện tích của BĐS. Cách tính
toán thuế này khá đơn giản, dựa chủ yếu vào nền tảng đăng kí trong hệ thống trắc địa
và bản đồ. Những cơ sở dữ liệu được đăng kí trong hệ thống này trở thành thông tin
căn bản cho người nộp thuế cũng như kho bạc Nhà nước dựa vào đó để thu thuế. Vai
trò căn bản của hệ thống này là thu thập, lưu trữ các số liệu về không gian, diện tích
của BĐS chứ thiếu những thông tin về tính pháp lý hay những thông tin mà từ đó có
thể xác định được mức thuế. Hệ thống đăng kí này thiếu sự cập nhật cần thiết, cũng
như những thông tin trong đó thường xuyên không khớp với thực tế. Trong nhiều
trường hợp của hệ thống này, các mảng thông tin chỉ thiên về thông tin đất đai. Các
thông tin về công trình trên đất hay những tài sản chịu thuế khác không được thể hiện
trong đó. Hệ quả là hệ thống thuế này hoạt động không hiệu quả khi để xảy ra nhiều
trường hợp trốn thuế dễ dàng.
Trong bảng 1 là thông tin về cơ quan chịu trách nhiệm về hệ thống đăng kí BĐS
trong cơ cấu hành chính của một số nước Châu Âu. Số liệu cho thấy phần lớn các nước
ủy quyền cho một cơ quan Địa chính riêng biệt tiến hành thực hiện và quản lí hệ thống
đăng kí này. Cơ quan này lại chịu sự kiểm soát của Kho bạc. Trong một số trường hợp
khác trách nhiệm quản lý thông tin địa chính lại được giao trực tiếp cho cơ quan thuế.
Rất ít nước giao trách nhiệm này cho chính quyền địa phương hay cơ quan quản lý tài
nguyên rừng.
Bảng 1: Phân quyền quản lí hệ thống đăng kí BĐS tại một số nước Châu Âu
Cơ quan chịu trách nhiệm quản lí đăng kí BĐS
Quốc gia Chính quyền địa
Địa chính Thuế Tài nguyên rừng
phương
Áo + +
Bỉ +
Đan Mạch +
Đức + +
Estonia +
Hà Lan +
Luksemburg +
Phần Lan +
Pháp +
Tây Ban Nha +
Thụy Điển +
Vương quốc + +
Anh
Nguồn: Federal Land cadastre of Russia, 2001, Land (Real Estate) mass valuation
system for taxation perposes in Europe
Để phân tích cơ cấu thuế BĐS, có thể nghiên cứu kinh nghiệm trong vấn đề này
của 25 nước Châu Âu, trong đó có 15 nước Châu Âu cũ và 10 nước Trung và Đông Âu
(những nước tham gia khối thị trường chung Châu Âu từ 1/5/2004 là: Czech; Estonia;
Slovakia; Slovenia; Hungary), và các nước thuộc biển Ban-căng (Bulgaria; Croatia;
Macedonia) cùng Moldova và Rusja. Bảng 2 giới thiệu về đối tượng chịu thuế và loại
tài sản chịu thuế cũng như thuế suất BĐS của các nước kể trên.
Bảng 2: Thông tin cơ bản về thuế BĐS tại một số nước Châu Âu
Đối tượng
BĐS chịu thuế Cơ sở đánh thuế
chịu thuế
Người sử dụng
Diện tích