Professional Documents
Culture Documents
PUNOI: PRANOI :
Florjan Mema Dr. Eralda Gjika
Denis Karemanaj MSc. Lule Basha
Martesat, si një ndër vendimet më të rëndësishme të jetës është me interes të merret në studim
për arsye se familja ka qenë, është dhe do të jetë themeli më i fortë i shoqërisë shqiptare dhe
jo vetëm.
Qëllimi i këtij projekti është të vërë në dukje ndryshimet e kësaj dukurie që ka pësuar
shoqëria shqiptare përgjatë viteve dhe të kuptojmë domethënien e numrave pas martesave
sipas gjinisë dhe grupmoshave.
Për përpunimin e të dhënave , ndërtimin e grafikëve dhe të tabelave kemi përdorur programin
statistikor “RStudio” ku kemi importuar databazën me komandën read.csv(file.choose(),
header= TRUE) pasi i kemi bërë save në formatin CSV.
Metoda Statistikore
Për këtë projekt kemi përdorur elementë të rëndësishëm të statistikës siç janë mesatarja,
mesorja, maksimumi, minimumi, kuartilet, varianca, shmangia mesatare katrore dhe
koeficienti i korrelacionit ku të gjitha janë punuar në Rstudio, për të përpunuar të gjithë
informacionin e dobishëm.
Grafikët na japin të gjithë paraqitjen analitike tepër të qartë në një panoramë ku mund te
bëjmë direkt analizën e të dhënavë në të dhe të kuptojmë më mirë situatën e variablave.
HYRJE
Studimi jonë është kryer në të gjithë Shqipërinë dhe të dhënat jane nxjerrë në mënyrë të
përgjithshme pa specifikuar ndonjë qytet ne veçanti. Të dhënat e studiuara janë marre nga
INSTAT-i. Studimi është kryer sipas grupmoshave dhe gjinisë përgjatë 29 viteve (1990 -
2018). Kjo databazë është zgjedhur për të bërë një krahasim jo vetëm ndërmjët viteve por dhe
ndërmjet gjinisë për të kuptuar arsyet e ndryshimit të numrit të nuseve dhe dhëndërave.
Numri i martesave, pra i nuseve dhe dhëndurëve ka ndryshuar përgjatë viteve dhe për këtë
sigurisht që kanë ndikuar faktorë të ndryshëm në mënyrë të drejtpërdrejtë ose tërthorazi.
Rënia e komunizmit në vitin 1990 sigurisht që është një ngjarjë shumë e rëndësishmë për
historinë shqiptare por jo vetëm. Ajo ndryshoi dhe jetët e njerëzve së bashku me stilin e
jetesës së tyre (pavarësisht se këto ndryshime ndodhën shumë ngadalë).
Fshatrat, sidomos zonat e Veriut janë karakterizuar gjithmonë për tradita dhe zakone mbase
jo shumë demokratike për shoqërinë. Martesat në moshë të hershme si te djemtë ashtu edhe te
vajzat kanë pasur ndikimin e tyre në numrin e lartë të popullsisë dhe të martesave.
Mos vazhdimi i rrugës drejt dijes është një tjetër faktor që ka ndihmuar në shtimin e
martesave. Njerëzit duke mos pasur më një synim, kanë tentuar drejt krijimit të familjes.
Gjithashtu faktorë të ndryshëm ekonomikë e socialë lidhen ngushtë me numrin e martesave.
Emigracioni i cili në kohët e fundit është rritur shumë jo vetëm që ul numrin e popullsinë por
ndikon negativisht dhe në shtimin e saj pasi ul numrin e martesava në vend.
Në fund të këtij projekti do të nxjerrim dhe përfundime bazuar në gjithë studimin e databazës.
MESATARJA, MESORJA, MINIMUMI, MAKSIMUMI, DEVIJIMI STANDARD
Kemi gjetur mesataren, mesoren, minimumin, maksimumin, devijimin standard për numrin e
dhëndurëve në çdo grupmoshë me klasa vitesh nga [1990-1994] dhe nga [2014-2018] dhe
kemi bërë krahasime ndërmjet tyre.
summary(`DH_1990-1994`)
sqrt(var(`DH_1990-1994`))
Vitet [1990-1994]
σ = 23393. 7
summary(`DH_2014-2018`)
sqrt(var(`DH_2014-2018`))
Vitet [2014-2018]
σ = 16981.43
Fig.2
instatDhender$Shuma=rowSums(cbind(instatDhender$x1990,instatDhender$x1991,instatDh
ender$X1992, instatDhender$X1993, instatDhender$X1994))
barplot(instatDhender$Shuma,names.arg = instatNuse$Mosha,col="blue",main="NUMRI I
MARTESAVE PER DHENDRAT SIPAS GRUPMOSHAVE PER VITET 1990-1994",las=2)
Fig.3
instatDhender$Shuma2=rowSums(cbind(instatDhender$X2014,instatDhender$x2015,instat
Dhender$X2016, instatDhender$X2017, instatDhender$X2018))
barplot(instatDhender$Shuma2,names.arg = instatNuse$Mosha,col="blue",main="NUMRI I
MARTESAVE PER DHENDRAT SIPAS GRUPMOSHAVE PER VITET 2014-2018",las=2)
Fig.2
Fig.3
Grafikët shtylla për këto dy klasa vitesh na japin një analizë të qartë të numrit të dhëndurëve
dhe si ka ndryshuar ky numër. Siç e pamë dhe nga grafiku boxplot po ashtu edhe këtu duket
qartë numri i ulur i dhëndurëve nga [1990-1994] në [2014-2018] sidomos për grupmoshat 25-
29 vjeç dhe 20-24 vjeç. Ndërkohë që për grupmoshën 30-34 vjeç kemi nje rritje të numrit të
dhëndurëve me afro 10000.
VARËSIA E NUSEVE DHE DHËNDURËVE NË GRUPMOSHA TË NDRYSHME
Për të treguar varësinë e nuseve dhë dhëndurëve në grupmosha të ndryshme është përdorur
koeficienti i korrelacionit, reja e pikave dhe drejtëza e regresit linear. Grupmoshat e studiuara
janë 20-24 vjeç për nuset dhe 25-29 për dhëndurëve.
#kodi i përdorur për vektorët e krijuar në këto grupmosha, gjetjen e koef. të korrelacionit,
renë e pikave dhe drejtëzën e regresit linear:
nuse_20_24v<- c(73062,66657,48669,50499,53726,46946)
dhender_25_29v<- c(61827,60658,45889,47838,54507,47890)
cor(dhender_25_29v,nuse_20_24v)
plot(dhender_25_29v, nuse_20_24v , col="red",lëd=2)
regresi=lm(dhender_25_29v ~ nuse_20_24v)
abline(regresi,col="blue",lwd=2)
ƍ=0.9293969
Koeficienti i korrelacionit është 0.9293969 që tregon varësi të drejtë dhe të fortë pasi vlera
është pozitive dhe afër numrit 1.
Nga Fig.4 shohim që me rritjen e numrit të nuseve nga mosha 20-24 vjeç rritet dhe numri i
dhëndurëve nga mosha 25-29 vjeç. Pra tregohet varësia e drejtë midis këtyre dy variablave
ndaj dhe për këtë arsye vlera e korrelacionit është pozitive. Drejtëza blu paraqet drejtëzën e
regresit linear e cila ndodhet afër pikave të kuqe që paraqesin vlerat përkatëse për dy
variablat. Kjo tregon lidhjen e fortë midis tyre ndaj dhe vlera e korrelacionit është afër numrit
1.
instatNuse$Shuma_totale=rowSums(cbind(instatNuse$X1990,instatNuse$X1991,instatNuse$
X1992, instatNuse$X1993, instatNuse$X1994, instatNuse$X1995, instatNuse$X1996, instatN
use$X1997, instatNuse$X1998, instatNuse$X1999, instatNuse$X2000, instatNuse$X2001, ins
tatNuse$X2002, instatNuse$X2003, instatNuse$X2004, instatNuse$X2005, instatNuse$X2006
, instatNuse$X2007, instatNuse$X2008, instatNuse$X2009, instatNuse$X2010, instatNuse$X
2011, instatNuse$X2012, instatNuse$X2013, instatNuse$X2014,instatNuse$x2015,instatNuse
$X2016, instatNuse$X2017, instatNuse$X2018))
colors = c("red", "blue", "yellow","green", "violetred1", "green3","cornsilk","cyan", "white"
)
argumenta = round(instatNuse$Shuma_totale/sum(instatNuse$Shuma_totale) * 100, 1)
argumenta = paste(argumenta, "%", sep="")
pie(instatNuse$Shuma_totale, main="Grafiku Rrethor Per Totalin E Martesave Per Nuset Si
pas Grupmoshave", col=colors, labels=argumenta, cex=1.1)
legend("topright", c("<19","20-24","25-29","30-34","35-39","40-44","45-50",">50"), cex=0
.5, fill=colors)
instatDhender$Shuma_totale=rowSums(cbind(instatDhender$X1990,instatDhender$X1991,
instatDhender$X1992, instatDhender$X1993, instatDhender$X1994, instatDhender$X1995,
instatDhender$X1996, instatDhender$X1997, instatDhender$X1998, instatDhender$X1999,
instatDhender$X2000, instatDhender$X2001, instatDhender$X2002, instatDhender$X2003,
instatDhender$X2004, instatDhender$X2005, instatDhender$X2006, instatDhender$X2007,
instatDhender$X2008, instatDhender$X2009, instatDhender$X2010, instatDhender$X2011,
instatDhender$X2012, instatDhender$X2013, instatDhender$X2014,instatDhender$x2015,
instatDhender$X2016, instatDhender$X2017, instatDhender$X2018))
colors = c("red", "blue", "yellow","green", "violetred1", "green3","cornsilk","cyan", "white"
)
argumenta = round(instatDhender$Shuma_totale/sum(instatDhender$Shuma_totale) * 100,
1)
argumenta = paste(argumenta, "%", sep="")
pie(instatDhender$Shuma_totale, main="Grafiku Rrethor Per Totalin E Martesave Per Dhe
ndrat Sipas Grupmoshave", col=colors, labels=argumenta, cex=1.3)
> legend("topright", c("<19","20-24","25-29","30-34","35-39","40-44","45-50",">50"), cex
=0.5, fill=colors)
Për të krahasuar numrin e martesave për çdo grupmoshë dhe për dy vitet 1990 dhe 2018
kemi përdorur grafikun plot standart. Në boshtin e ordinatave kemi vendosur numrin e
martesave për çdo gjini ndërsa në boshtin e abshisave numrin e grupmoshave ku:
Fig.6
Fig.7
Fig.8
Në Fig.5 numri i nuseve arrin maksimumin në grupmoshën 20-24 vjeç me mbi 15000 martesa
ndërsa numri i dhëndurëve arrin maksimumin në grupmoshën 25-29 vjeç me nën 15000
martesa. Gjithashtu dhe
në Fig.6 numri maksimal i nuseve dhe dhëndurëve ndodh në po të njëjtat grupmosha por
ndryshe nga viti 1990 ne vitin 2018 kemi gati gjysmën e nuseve dhe dhëndërve.
Femrat bëhen nuse në një grupmoshë më të hershme se meshkujt e bërë dhëndër dhe kjo
shihet qartë në dy grafikët sidomos në grafikun e parë. Grupmosha me
numrin më të ulët të nuseve dhe dhëndurëve ka qenë dhe mbetet grupmosha më e vjetër, pra
mbi 50 vjeç.
Numrin e nuseve dhe dhëndërve mund ta përkthejmë ndryshe edhe si numër martesash. Pra
numri i martesave arrin maksimumin e saj me mbi 15000 ne vitin 1990 ndërsa në vitin 2018
vetëm mbi 8000 martesa. Pra numri i martesave ka rënë ndjeshëm në 29 vite ku sigurisht që
ndikon dukshëm në popullsinë e Shqipërisë.
Në Fig.7 dhe në Fig.8 studimi është zgjeruar më tej duke përfshirë çdo vit nga 1990-2018.
Njësoj si më lartë nuset martohen më shumë në moshën 20-24 vjeç me një përqindje prej
47.5%, ndërsa dhëndurët martohen më shumë në moshën 25-29 vjeç me një përqindje prej
44.6%.
Pra rreth gjysma e martesave për vajzat ndodh në moshën 20-24 vjeç, mosha e cila përputhet
me moshën për në universitet. Ndërkohe pas kësaj kemi nuse me moshë deri 19 vjeç me
23.6% që po ashtu korrespondon me fillim universiteti.
Ndëkohë për meshkujt kemi rreth 45% e tyre martohen në moshën 25-29 vjeç që ndiqen nga
moshat 20-24 vjeç me 21.8% dhe 30-34 vjeç me 21.6%.
TESTI HI-KATROR
Për testin hi-katror na duhet tabela e kontigjencës. Si variabla shërbejnë numri i nuseve dhe
dhëndurëve me të njëjtën grupmoshë, deri 19 vjeç studiuar në tre klasa të ndryshme vitesh
[1990-1994], [2004-2008], [2014-2018].
TABEL=matrix(c(33306,28065,21483,2421,1142,681),byroë=FALSE,ncol=2)
chisq.test(TABEL)
Tabela e kontigj.
Nga tabela e kontigj. lexojmë të dhënat përkatëse nga ku arrijmë të marrim testin hi katror.
Kemi df=2 pra shkallët e lirisë janë 2. Për të treguar nëse variablat janë ose jo të varura
mjafton të shohim p-vlerën.
Pas punës në grup, analizës së të dhënave dhe ndërtimit të grafikëve arritëm në përfundime
se:
1) Numri i martesave në Shqipëri ka pësuar një ulje të ndjeshmë nga viti 1990 deri në
vitin 2018. Kjo ndikon drejtpërsëdrejti në shoqërinë shqiptare pasi: sjell rënie
të shtimit natyror që do të thotë më pak fëmijë, pra më pak popullësi,
çon shoqërinë shqiptare drejt plakjes së popullsisë pasi numri i lindjeve pakësohet, ul
ekonominë e vendit sepse mendja e njeriut konsiderohet si kapital.
2) Mosha e martesës tek vajzat është shumë e re. 47.5% e nuseve ishin të moshës 20-24
vjeçe moshë e cila korrespondon me arsimin e lartë pra koha kur duhet të ishin në
universitet. Ndërkohë 23.6% e tyre janë të moshës deri 19 vjeçe pra fillimi i
universitetit.
instatNuse=read.csv2(file.choose(),header=TRUE)
instatDhender=read.csv2(file.choose(),header=TRUE)
`DH_1990-1994`<- c(2421,42588,61827,20418,4109,1237,619,879)
`DH_2014-2018`<- c(681,17674,47890,31307,10832,4287,2080,2322)
summary(`DH_1990-1994`)
sqrt(var(`DH_1990-1994`))
summary(`DH_2014-2018`)
sqrt(var(`DH_2014-2018`))
instatDhender$Shuma=rowSums(cbind(instatDhender$x1990,instatDhender$x1991,instatDh
ender$X1992, instatDhender$X1993, instatDhender$X1994))
barplot(instatDhender$Shuma,names.arg = instatNuse$Mosha,col="blue",main="NUMRI I
MARTESAVE PER DHENDRAT SIPAS GRUPMOSHAVE PER VITET 1990-1994",las=2)
instatDhender$Shuma2=rowSums(cbind(instatDhender$X2014,instatDhender$x2015,instat
Dhender$X2016, instatDhender$X2017, instatDhender$X2018))
barplot(instatDhender$Shuma2,names.arg = instatNuse$Mosha,col="blue",main="NUMRI I
MARTESAVE PER DHENDRAT SIPAS GRUPMOSHAVE PER VITET 2014-2018",las=2)
nuse_20_24v<- c(73062,66657,48669,50499,53726,46946)
dhender_25_29v<- c(61827,60658,45889,47838,54507,47890)
cor(dhender_25_29v,nuse_20_24v)
abline(regresi,col="blue",lwd=2)
instatNuse$Shuma_totale=rowSums(cbind(instatNuse$X1990,instatNuse$X1991,instatNuse$
X1992, instatNuse$X1993, instatNuse$X1994, instatNuse$X1995, instatNuse$X1996,
instatNuse$X1997, instatNuse$X1998, instatNuse$X1999, instatNuse$X2000,
instatNuse$X2001, instatNuse$X2002, instatNuse$X2003, instatNuse$X2004,
instatNuse$X2005, instatNuse$X2006, instatNuse$X2007, instatNuse$X2008,
instatNuse$X2009, instatNuse$X2010, instatNuse$X2011, instatNuse$X2012,
instatNuse$X2013, instatNuse$X2014,instatNuse$x2015,instatNuse$X2016,
instatNuse$X2017, instatNuse$X2018))
legend("topright", c("<19","20-24","25-29","30-34","35-39","40-44","45-50",">50"),
cex=0.5, fill=colors)
instatDhender$Shuma_totale=rowSums(cbind(instatDhender$X1990,instatDhender$X1991,i
nstatDhender$X1992, instatDhender$X1993, instatDhender$X1994, instatDhender$X1995,
instatDhender$X1996, instatDhender$X1997, instatDhender$X1998, instatDhender$X1999,
instatDhender$X2000, instatDhender$X2001, instatDhender$X2002, instatDhender$X2003,
instatDhender$X2004, instatDhender$X2005, instatDhender$X2006, instatDhender$X2007,
instatDhender$X2008, instatDhender$X2009, instatDhender$X2010, instatDhender$X2011,
instatDhender$X2012, instatDhender$X2013,
instatDhender$X2014,instatDhender$x2015,instatDhender$X2016, instatDhender$X2017,
instatDhender$X2018))
legend("topright", c("<19","20-24","25-29","30-34","35-39","40-44","45-50",">50"),
cex=0.5, fill=colors)
TABEL=matrix(c(33306,28065,21483,2421,1142,681),byrow=FALSE,ncol=2)
chisq.test(TABEL)