REVIEWER FOR SEMI-FINAL TEST IN FILIPINO 10 mayayamang Pilipinong nangakong aabuloy ng halagang kakailanganin

sa pagpapalimbag ay pawang nangakalimot―anupa’t halos nawalan na ng

Paalala: Pakibasang mabuti ang mga kabanata mula sa Modyul 1-6, pag-asa si Dr. Rizal na maipatapos ang kaniyang paggawa. Dahil dito’y
mas madaling masasagot ang mga katanungan sa pagsusulit kung
itinigil ang pagpapalimbag sa El Filibusterismo na noo’y nasa pahina 112
nabasa ninyo ang mga kabanata sa mga ibinigay na modyul. Hindi ko
na isinama sa reviewer na ito ang mga kabanata inaasahan kong inyo pa lamang. Nangangalahati ang buwan ng Setyembre, 1891, isang
ng nabasa ang mga ito, salamat! pangyayari ang nag-iwas kay Dr. Rizal sa pagkabigo sa kaniyang
layunin―ito’y ang halos himalang pagdating buhat sa Paris ng kuwaltang
Kaligirang Kasaysayan ng El Filibusterismo padala ng matalik niyang kaibigang si Valentin Ventura. Sa bagay na ito
ay naligtas ang ating bayani sa pagkagipit at ang El Filibusterismo ay
Kung ang Noli Me Tangere ay siyang gumising at nagpaalab sa diwa at
natapos ipalimbag humigitkumulang noong ika-22 ng Setyembre, 1891.
damdamin ng mga Pilipino ukol sa kanilang mga karapatang pambansa,
Bilang pagkilala ni Dr. Rizal sa malaking utang na loob ay inialay niya
ang El Filibusterismo naman ang nakatulong nang malaki kay Andres
kay G. Ventura ang orihinal na manuskrito ng El Filibusterismo kalakip
Bonifacio at sa Katipunan upang maiwaksi ang mga balakid na
ng isang inilimbag at nilagdaang sipi ng nobelang ito.
nakasasagabal sa paghihimagsik noong 1896.
Matapos mapadalhan ni Dr. Rizal ng mga sipi ng El Filibusterimo ang
Sinimulan ang nobelang ito sa Londres, Inglatera noong 1890 ngunit ’di
mga tapat niyang kaibigan, gaya nina Dr. Ferdinand Blumentritt, Marcelo
naglaon ay lumipat sa Bruselas, Belgica at dito sa huling lungsod niya
H. Del Pilar, Graciano Lopez Jaena, at Juan Luna, ay ipinalagay niya sa
isinulat ang malaking bahagi ng nobela hanggang sa matapos ang aklat
mga kahon ang halos lahat ng mga aklat na ipinalimbag. Ang karamihan
noong ika-29 ng Marso, 1891. May ilang talang nagsasabing may bahagi
ay ipinadala niya sa Hongkong at ang natirang bahagi ay sa Pilipinas
rin ng El Filibusterismo na isinulat sa Gante, Belgica lalong-lalo na ang
naman. Ang ginawang ito ni Dr. Rizal ay nagpapatunay na isinulat niya
bandang huli at ang pagrerebisa ng manuskrito. Ayon sa pahayag ng may-
ang El Filibusterismo upang basahin sa Pilipinas at ’di sa Espanya,
katha sa isang liham kay Jose Basa, makabayang kaibigan ng bayani, ang
Pransya, Alemanya, at iba pang bansa sa Europa. Sa masamang kapalaran,
manuskrito ng nobela ay ibinigay nito sa isang palimbagan sa Gante nang
lahat halos ng mga sipi ng El Filibusterismo ay nasamsam sa Hongkong at
nagtatapos ang buwan ng Mayo, 1891. Sa isang banggit sa The Hero of
lahat naman ng dumating sa Iloilo ay natutop at ipinasira ng pamahalaang
the Filipinos, talambuhay na isinulat nina Russell at Rodriguez, ay
Kastila. May iilan-ilan ding sipi ang nakarating at nabasa sa Pilipinas,
mahuhulo na ipinalimbag ni Dr. Rizal ang El Filibusterismo sa pag-asang
nguni’t sapat na ito upang makalikha ng malaking sigla sa kilusang
may sapat na kuwaltang pantustos na matatanggap siya na manggagaling
nauukol sa paghihimagsik.
sa Pilipinas.
Ayon mismo kay Dr. Jose Rizal, na mababasa rin sa ginawang
Nguni’t binigo siya ng mga pangyayari: naibayad na lahat ang kuwaltang
introduksiyon ng kaibigan niyang si Ferdinand Blumentritt para sa
kaniyang natipid; ang kuwaltang hinihintay ay hindi dumating; ang ilang
1|pahina
kaniyang ikalawang nobela, ang “filibustero” ay nangangahulugang
“mapanganib na taong (makabayan) mamamatay kahit na anong oras”.
Labing-isang taong gulang pa lamang noon si Dr. Rizal nang masaksihan
niya ang kalunos-lunos na pagbitay sa tatlong paring martir, ang
GomBurZa, na sina Mariano Gomez de los Angeles, Jose Apolonio
Burgos y Garcia, at Jacinto Zamora y del Rosario. Marami ang nalungkot
at marami ang nagalit dahil pinatay ang tatlong paring inosente na
idinawit lamang sa Cavite Mutiny. Ang Cavite Mutiny ay ang pag-aaklas
noon sa Cavite ng tinatayang 200 pinagsama-samang manggagawang
Pilipino at lokal na mga sundalo dahil sa sapilitang paggawa o polo y
servicio at pagkakaltas ng buwis 13 ng mga Espanyol sa natatanggap
nilang bayad. Gayunman, ang pag-aaklas na ito ay hindi naging
matagumpay dahil lahat ng nagsipag-aklas ay hinuli, pinarusahan, at
pinatay. Sinoman ang sumubok na sumuportas at tumulong sa pag-aaklas
ay parehong kapalaran ang sinasapit.
Dahil sa maraming Espanyol lalong-lalo na ang mga prayle ang galit at
naiinggit sa GomBurZa, idinawit nila ang mga pangalan ng tatlong pari
bilang mga filibustero. Sila ay binitay sa pamamagitan ng garote sa
Bagumbayan (ngayon ay Rizal Park) noong ika-17 ng Pebrero, 1872. Ang
karumal-dumal na pangyayaring iyon, kahit maraming taon na ang
lumipas, ay kumintal sa isipan at bumiyak sa puso ni Dr. Rizal kaya ang
GomBurZa ang kaniyang pinag-alayan ng pagsusulat ng nobelang El
Filibusterismo.
Ano ang nobela?
Ang nobela ay akdang pampanitikang nasa anyong tuluyan, kadalasang
halos pang-aklat ang haba na ang banghay ay inilalahad sa pamamagitan
ng mga tauhan at diyalogo. Ito ay naglalahad ng isang kawil ng mga
kawili-wiling pangyayaring hinabi sa isang mahusay na pagbabalangkas.
Ito ay itinuturing na makulay, mayaman, at makabuluhang anyo ng
panitikang tuluyan. Binubuo ito ng mga yugtong nagsasalaysay ng mga
kawing-kawing na pangyayari sa buhay ng mga tao na bukod sa
nagbibigay-aliw ay nagpapakilos at pumupukaw sa damdamin at
kamalayan ng mambabasa.
Ano ang timeline?
Ang timeline o talatakdaan ay talaan ng mga gawaing dapat gampanan
sa tama o takdang oras o panahon. Sa madaling kahulugan, ito ay
talahanayan ng mga mahalagang kaganapan sa mga nakaraang taon,
maaari din namang mga partikular na kaganapang lumipas na.
Ano ang pagbubuod?
Ang pagbubuod ay isang mahalagang kasanayan sa pag–aaral. Ang
buod ay siksik at pinaikling bersiyon ng tekstong maaaring nakasulat,
pinanood o napakinggan. Pinipili sa buod ang pinakamahalagang ideya at
sumusuportang ideyang isinusulat sa sariling salita o pangungusap.
(Mexus Education)
Ano ang tinatawag na reperensiya/batis ng
impormasyon/sanggunian?
Ang reperensiya/batis ng impormasyon/sanggunian ay ang
pinanggagalingan ng mga katunayan, halimbawa ng facts and figures, at
mga datos (obserbasyon, berbal at biswal na teksto) at iba pang kailangan
para makagawa ng mga pahayag ng kaalaman hinggil sa isang isyu,
penomenon, o panlipunang realidad. Ang mga batis na ito ay maaaring
ikategorya sa dalawang pangunahing uri: primarya at sekondarya. Ang
primaryang batis ay mga orihinal na pahayag, obserbasyon at teksto na
2|pahina
direktang nagmula sa isang indibidwal, grupo o institusyong nakaranas,
nakaobserba, o nakapagsiyasat ng isang paksa o penomenon. Ilang
halimbawa nito ay pagtatanong-tanong, pakikipagkuwentuhan, panayam o
interbyu, pormal o impormal na talakayan, umpukan at bahaybahay.
Maaari din itong mula sa awtobiyograpiya, talaarawan, sulat sa koreo at e-
mail, tesis at disertasyon, sarbey, artikulo sa journal, balita sa radyo,
dyaryo, at telebisyon, mga rekord ng tanggapan ng gobyerno, talumpati,
larawan, at iba pang biswal na grapiko.
Ang sekondaryang batis naman ay pahayag ng interpretasyon, opinyon, at
kritisismo mula sa mga indibidwal, grupo o institusyong hindi direktang
nakaranas, nakaobserba, o nakasaliksik sa isang paksa o penomenon.
Kasama rito ang mga account o interpretasyon sa mga pangyayari mula sa
taong hindi dumanas nito o pagtalakay sa gawa ng iba. Ilang halimbawa
nito ay ang mga artikulo sa dyaryo tulad ng editoryal at sulat sa patnugot,
encyclopedia, teksbuk, manwal at gabay na aklat, diksyunaryo,
komentaryo, sanaysay, sipi mula sa orihinal na pahayag o teksto,
kagamitan sa pagtuturo gaya ng powerpoint presentation, at sabi-sabi.
Kabanata 15: Ang talas ng isip ng tao ay nagagamit sa kabutihan ngunit
kung minsan ay pinipili na lamang ding manahimik upang hindi
masangkot sa mga gulo.
Kabanata 22: Ang pagkakaroon ng sariling wika ay tanda ng isang ganap
na kalayaan. Hindi lamang ito karapatan bilang isang tao bagkus ay para
rin sa kalayaan ng pang-unawa at kaisipan.
Kabanata 27: Wala sa edad o katayuan sa buhay ang pagiging tama o
nasa katuwiran. Hindi naibibigay ng edad ang pagkamulat bagkus ang
mga karanasan at pinaniniwalaan ang ugat ng pagiging matuwid.
Kabanata 35: Namamayani pa rin sa ilan ang kabutihang loob kahit na
mayroong pagnanasang gumanti sa kapuwa. Sa bandang huli, ang
paghihiganti ay hindi lunas sa sugat ng kahapon.
Kabanata 37: Bahagi na ng kulturang Pilipino ang tsismis o pagpapalitan
ng hindi kumpirmadong balita. Kadalasang nagiging ugat ng kalituhan at
nagdudulot ito ng suliranin.

Pagpapahalagang Moral

Kabanata 2: Sinisimbolo ng ilalim ng kubyerta ang diskriminasyon ng

lipunan, na ang mahihirap ay laging nasa ilalim. Ang hindi nila batid ay
walang pinipiling katayuan sa buhay ang pagiging mahusay at kapaki-
pakinabang.
Kabanata 14: Isang magandang gawi ang pagpaplano at pag-uusap
tungkol sa mga adhikain. Kung kikilos nang sabay-sabay at iisa ang
pangkat, tiyak na makakamit ang mithiin.

3|pahina