KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG EL FILIBUSTERISMO

• Ang ikalawang nobela ni Dr. Jose Rizal na El Filibusterismo, ang sikwel o karugtong ng Noli Me Tangere,
ay sinimulan niyang isulat sa kanyang tinubuang Calamba noong Oktubre, 1887, sa kaparehong taon
kung kailan natapos ang manuskripto at maipalimbag ang kanyang unang nobela. Makalipas ang halos
isang taon, 1888, nirebisa ni Dr. Rizal sa London ang halos lahat ng naisulat na niya sa ikalawang nobela.
Gayunman, may mangilan-ilang sanggunian ang nagsasabing nasimulan niyang isulat ito sa London
habang tinatapos pa niya ang pagsusulat ng Noli Me Tangere. Kung pagbabatayan naman ang
talambuhay ni Dr. Rizal, tumataliwas ang pahayag na ito dahil hindi man lamang nabanggit ang London
sa mga bayan na pinuntahan ni Dr. Rizal habang sinusulat pa niya ang kanyang unang nobela. Ayon sa
aklat na “Rizal’s Life, Works, and Writings” ni G. Gregorio F. Zaide, sinimulang isulat ni Dr. Rizal ang
unang mga kabanata ng Noli Me Tangere sa Madrid, Espanya noong 1884; ipinagpatuloy niya ito sa
Paris, Pransiya; maging sa Wilhelmsfeld, Alemanya sa loob mismo ng mga buwang Abril–Hunyo; at
tinapos sa Berlin, Alemanya sa huling mga buwan ng 1886 at ipinalimbag sa Berliner Buchcdrukrei Action
Gesselchaft noong Marso 29, 1887 sa halagang Php300 para sa 2,000 kopya. Samantala, ipinagpatuloy
naman niya ang pagsusulat ng El Filibusterismo sa Paris, Madrid, at Biarritz, Pransiya. Mapapansing iba-
ibang lugar ang napuntahan ni Dr. Rizal habang sinusulat pa niya ang kanyang mga nobela. Para sa Noli
Me Tangere, ang mga dahilan ay may kinalaman sa kanyang pamamasyal sa iba’t ibang bansa at sa
kanyang propesyon. Samantala, mula sa Biarritz, Pransiya kung saan niya tinapos ang pagsusulat ng
ikalawang nobela ay lumipat naman siya sa Ghent, Belgium dahil sa dalawang bagay: (1) makaiwas kay
Suzanne Jacoby na kanyang sinisinta nang mga oras na iyon, at (2) higit na mababa ang halaga ng
palimbagan sa nasabing lugar. Tanong: Bakit niya iniwasan si Suzanne Jacoby sa mga sandaling iyon kung
tunay niya itong sinisinta? Sa kabila ng silakbo ng pagmamahal, kinailangan niyang iwasan ang kanyang
damdamin kay Suzanne Jacoby alang-alang sa maalab niyang pag-ibig sa Filipinas. Isinakripisyo ni Dr.
Rizal ang kanyang nararamdaman sa isang babae―ang kanyang personal na pangangailangan―dahil
higit na kailangan siya ng kanyang mga kababayang patuloy na nagtitiis sa panlalapastangan ng mga
Espanyol. Dahil na rin sa nagsilbing aral para sa kanya ang masaklap na mga karanasan sa pagpalalathala
ng Noli Me Tangere, nanirahan siya sa masikip na kuwarto ng kanyang kaibigang si Jose Alejandrino para
lamang maipalimbag ang kanyang El Filibusterismo sa F. Meyer-Van Loo Press, No. 66 Viaanderen Street,
Ghent, Belgium. Ayon sa isa sa mga anekdota ni Jose Alejandrino para kay Dr. Rizal, labis-labis ang
pagtitipid na ginawa niya para lamang maging matagumpay ang pagpapalimbag sa El Filibusterismo.
Ayon kay G. Alejandrino, sang-ayon sa aklat muli na “Rizal’s Life, Works, and Writings” ni G. Gregorio F.
Zaide, ang tinutuluyan nilang apartment ay may sariling canteen pero sa halip na kumain doon, dahil sa
mas mapapamahal sila, ay bumili na lamang si Rizal ng isang latang biskuwit at ilang kape para sa mga
almusal nilang dalawa sa loob ng isang buwan. Ang ginawa pa ni Dr. Rizal, hinati niya nang pantay para
sa kanilang dalawa ang mga biskuwit. Si G. Alejandrino, dahil sa hindi nakasusunod sa kanyang rasyon o
kung ilang biskuwit lamang ang kanyang kailangang kainin sa isang araw, ay halos maubos na ang
kanyang mga biskuwit sa loob lamang ng kalahating buwan. Samantala, si Dr. Rizal ay nagawa mismong
tipirin ang sarili sa pagkain para lamang maipalimbag ang kanyang nobela. Subalit sa hindi magandang
palad, tulad sa mga nangyari sa kanya habang ipinapalathala ang unang nobela, muli na namang kinapos
sa salapi si Dr. Rizal. Naubos na ang perang nakuha mula sa pagsangla niya sa kanyang mga alahas.
[Hindi lamang malinaw kung may kinita siya mula sa mga pinagbilhan ng kanyang unang nobela.] Muli na
naman siyang humingi ng tulong sa kanyang mga kaibigan ngunit natalagan bago dumating kaya noong 6
Agosto 1891 ay itinigil ang paglilimbag sa nobela na noo’y nasa ika-112 na pahina na. Hindi nagtagal,
tulad muli sa mga nangyari habang ipinapalimbag ang Noli Me Tangere, ay dumating ang salaping
kailangan ni Dr. Rizal mula sa isa sa kanyang mga kaibigan na si Valentin Ventura na noo’y nasa Paris. Sa
tulong ng sugo ng Diyos, ang ikalawang nobela ni Dr. Rizal ay natapos sa pagpapalimbag noong 18
Setyembre 1891.
• Ang El Filibusterismo ay binigyan ng iba’t ibang saling-pamagat. Sa wikang Ingles, ito ay isinalin
bilang “The Filibustering”. May salin din ito sa wikang Ingles na ang pamagat ay “The Reign of
Greed” na tinumbasan naman sa wikang Tagalog ng “Ang Paghahari ng Kasakiman”. Sa ibang aklat
sa wikang Ingles, ito ay “The Subversive” na ang salin naman sa wikang Filipino ay “Ang Subersibo”.
Anuman ang pamagat, ang salitang filibusterismo ay nanggaling sa salitang Kastila na “filibustero”
na hiniram naman sa salitang Pranses na “flibustier” na tumutukoy sa sumusunod na mga
kahulugan: pirata (pirate), isang taong mangingikil ng buwis o pag-aari ng iba (plunderer), at isang
taong may kinalaman sa rebolusyon o pumupunta pa sa ibang bayan para suportahan ang isang
pag-aaklas (freebooter). Ayon mismo kay Dr. Jose Rizal, na mababasa rin sa ginawang introduksiyon
ng kaibigan niyang si Ferdinand Blumentritt para sa kanyang ikalawang nobela, ang “filibustero” ay
nangangahulugang “mapanganib na taong (makabayan) mamamatay kahit na anong oras”. Ito ang
kontekstuwal na pagpapakahulugan ng mga Espanyol at ilang Filipino noon na nakaaalam ng
salitang ito. Unang pagkakataon na narinig ito ni Dr. Rizal ay noong binitay ang tatlong paring martir
dahil sa pagkakadawit sa Cavite Munity. Labis-labis na pagkabalisa ang idinulot ng salitang ito sa
mga Filipino maging sa mga nakapag-aral dahil ito ay parang parusang bigla na lang ipapataw ng
mga Espanyol sa kung sinumang Filipinong nais nilang mamatay. Dahil dito, ipinagbawal mismo ni
Francisco Mercado, ama ni Dr. Rizal, ang pagbanggit ng mapanganib na salitang ito, maging ng mga
salitang “Cavite” at “Burgos” (isa sa tatlong paring martir na kaibigan ng kapatid ni Dr. Rizal na si
Paciano), dahilan para kakaunti lang ang nakaaalam ng salitang ito.

KARAGDAGANG IMPORMASYON:
Ang nobelang El filibusterismo (literal na "Ang Pilibusterismo") o Ang Paghahari ng
Kasakiman ay ang pangalawang nobelang isinulat ng pambansang bayani ng Pilipinas na
si José Rizal, na kaniyang buong pusong inialay sa tatlong paring martir na lalong kilala sa
bansag na Gomburza o Gomez, Burgos, at Zamora.Ito ang karugtong o sikwel sa Noli Me
Tangere at tulad sa Noli, nagdanas si Rizal ng hírap habang sinusulat ito at,tulad din nito,
nakasulat ito sa Kastila. Sinimulan niya ang akda noong Oktubre ng 1887 habang nagpapraktis
ng medisina sa Calamba.
Sa London, noong 1888, gumawa siya ng maraming pagbabago sa plot at pinagbuti niya ang
ilang mga kabanata. Ipinagpatuloy ni Rizal ang pagtatrabaho sa kaniyang manuskrito habang
naninirahan sa Paris, Madrid, at Brussel, at nakompleto niya ito noong 29 Marso 1891,
sa Biarritz. Inilathala ito sa taon ding iyon sa Gent. Isang nagngangalang Valentin Ventura na
isa niyang kaibigan ang nagpahiram ng pera sa kanya upang maipalimbag at mailathala ng
maayos ang aklat noong 22 Setyembre 1891.
Ang nasabing nobela ay pampolitika na nagpapadama, nagpapahiwatig at nagpapagising pang
lalo sa maalab na hangaring makapagtamo ng tunay na kalayaan at karapatan ng bayan.