LESSON 1: PALAUGNAYAN b) panghalip na pamatlig yaong panghalip n
( SYNTAX) a nagtuturo ng isang tao o bagay.
➢ ´Ang sintaks ay ang pag-aaral o
pag-uugnay ugnay ng mga salita para
makabuo ng mga parirala, sugnay at mga
pangungusap.
➢ ´Ang tawag sa lipon ng mga salita na
walang buong diwa, walang panaguri at pak
sa ay parirala.
Halimbawa:
✓ para sa amin, bilhan ng bahay, mabait na g
uro, mahinang magsalita.
❑ ´Maituturing na sugnay ang kalipunan ng
mga salita na may panaguri at paksa,may
buong diwa at maaari rin namang wala. Ito
ay maaaring
1. Malaya/punong sugnay/ makapag-
iisa/ independente at
2. Pantulong/ di-makapag-iisa/ dependente.
❑ Ang pangungusap ay isang sambitlang may
patapos na himig sa dulo.
❑ ´May mga pangungusap na binubuo ng dal
awang panlahat na sangkap:
1. Paksa ang bahaging pinagtutuunan ng
pansin sa loob ng pangungusap. Ito ay
maaaring tao, hayop, bagay, lugar, o
pangyayari na gumaganap ng kilos o
pinagtutuunan ng diwang isinasaad sa
pandiwa.
Hal:
✓ Nag-aalaga si Inang ng mga baboy at
manok.
➢ Mayroon din naming paksa na sa
kahulugan ay siyang layon ng kilos na
isinasaad sa pandiwa.
Hal:
✓ Inaalagaan ni Inang ang mga baboy at
manok na iyan
❑ Panaguri ang bahagi ng pangungusap na
nagbibigay ng kaalaman o impormasyon tu
ngkol sa paksa.
MGA URI NG PANAGURI
❑ Mayroon tayong iba’t ibang uri ng panaguri:
1. Panaguring pangalan
✓ Hal: Luntiang Rebolusyon ang paksa ng
pulong.
2. Panaguring panghalip
✓ Hal: Siya ang puno ng barangay.
a) panghalip na panao yaong inihahalili sa p
angangalang pantangi.
✓ Hal: Siya ang puno ng barangay.
✓ Hal: Ito ang babuyan ni Mang Jose.
3. Panaguring pang-uri ay maaaring isang
salita o isang parirala
✓ Hal: Malinamnam ang manggang hinog.
4. Panaguring pandiwa ay yaong ang
pinakamahalagang salita ay pandiwa.
❑ Dalawa ang uri ng panguring pandiwa
a) Yaong may komplemento o layon at
b) Yaong walang komplemento o layon .
❑ Ang pag-uuring ito ay batay sa mga uri ng
pandiwa.
5. Panaguring pang-abay
✓ Hal: Bukas ang alis ng mga turista.
6. Panaguring pawatas
✓ Hal: Manggamot ang naging trabaho niya
sa nayon.
ANG MGA URI NG PANDIWA
1. Pandiwang katawanin likas na di
nangangailangan o di malalagyan ng
tuwirang layon.
✓ Hal: Gumising siya nang maaga kanina.
2. Pandiwang ganap na palipat yaong
pandiwang laging may kasamang tuwirang
layon.
✓ Hal: Nagpatay ng baboy si Mang Gusting.
❑ Di sapilitang palipat yaong maaaring
mayroon o walang kasamang tuwirang
layon.
✓ Hal: kumain siya.
MGA PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA
➢ Pangungusap na existensyal- ito ay
nagpapahayag ng pagkakaroon ng isa o
mahigit pang tao, bagay,at iba pa.
pinangungunahan ito ng may o mayroon.
➢ Pangungusap na pahanga-
nagpapahayag ng damdamin ng paghanga
ang ganitong pangungusap.
➢ Mga maikling sambitla- tumutukoy sa
mga iisahin o dadalawahing pantig na
nagpapahayag ng matinding damdamin.
➢ Mga pangungusap na pamanahon-
nagsasaad ng oras o uri ng panahon.
 Formulasyong panlipunan-mga pagbati,
pagbibigay galang, at iba pa na nakagawian
na sa lipunang Pilipino.
Payak na pangungusap
➢ Ang payak na pangungusap ay isang
ganap na sugnay sapagkat ito’y binubuo ng
isang malayang sugnay na maaaring may
isang simuno at isang panaguri, dalawang
simuno at isang panaguri, isang simuno at
dalawang panaguri o dalawang simuno at
dalawang panaguri.
Hal:
✓ Nagtanim ng palay ang magsasaka.
✓ Ang magsasaka at ang kanyang anak ay
nagtanim ng palay
Tambalang pangungusap
➢ Ang tambalang pangungusap ay binubuo
ng dalawang Malaya o makapagiisang
sugnay.
Hal:
✓ Tumakbo ang bata at ang kanyang aso ay
tumatahol.
✓ Si pangulong Estrada ay nagtatalumpati at
ang unang ginang ay nakaupo’t nakangiti.
Hugnayang pangungusap
➢ Ang hugnayang pangungusap ay binubuo
ng isang malayang sugnay at isang sugnay
na di-makapagiisa.
Hal:
✓ Ang buhay ay parang gulong kung umiikot
ito nang pailalim at paibabaw.
✓ Ang ina ay namamaypay habang ang ama
ay nananabako
Langkapang pangungusap
➢ Ang langkapang Pangungusap ay binubuo
ng isa o mahigit pang sugnay na makapag-
iisa at dalawa o mahigit pang sugnay na
makapag-iisa at dalawa o mahigit pang
sugnay na di-makapag-iisa.
Hal:
✓ Nangangahig ang tandang, nanunuka ang
dumalaga habang ang inahin ay pumuputak
at ang mga sisiw ay nagsisisiyap sa di-
malamang takot.
LESSON 2: MORPOPONEMIKO
❑ Karamihan sa mga pagbabago sa anyo at
bigkas ng mga salita ay dulot ng
pagdaragdag ng panlapi o pagsasama ng
dalawa o higit pang morpema upang
bumuo ng salita. Ang naganap na
pagbabago ay tinatawag na pagbabagong
morpoponemiko.
1. Asimilasyon
➢ Ang tunog ng isang bahagi ng salita ay
itinutulad sa katabi niyang tunog.
MGA URI NG ASIMILASYON:
a)di-ganap
➢ Ginagamit ang mga sumusunod na panlapi.
➢ Man, sing, kasing, magkasing, pang
 Sa mga panlaping ito ang n ay magiging:
✓ m=kapag ang salitang inuunlapian ay
nagsisimula sa p at b.
✓ n=kapag ang salitang inuulapian ay
nagsiimula sa d, l, r, s, at t
✓ ng=kapag ang salitang inuunlapian ay
nagsisimula sa k, g, h, m, at n.
Mga halimbawa:
• kasing + bait --- kasimbait
• pang + dalawahan --- pandalawahan
• magkasing + haba --- magkasinghaba
b) ganap
Halimbawa:
• man + sulat --- manulat --- manunulat
• man + kuha --- mangkuha --- manguha
2. Pagkakaltas
➢ Nawawala ang huling patinig ng salitang-
ugat kapag nilagyan ito ng hulapi.
Halimbawa:
• dakip + in ---- dakipin ---- dakpin
• asin + an ---- asinan---- asnan
• sara +han ---- sarahan ---- sarhan
3. Paglilipat ng Diin
Halimbawa:
• iwas ---- iwasan
• hawak ---- hawakan
4. Pababago ng Ponema o pagpapalit
➢ Pinapalitan ang d ng r, h ng n, at o ng u.
Halimbawa:
• ma + dami ---- marami
• dugo + an ---- duguan
• ma + dapat ----marapat
• kayod + in ---- kayurin
• lipad + in ---- liparin
• pahid + an ---- pahiran
• gugol + in ---- gugulin
5. Pagpapaikli/ May Angkop
➢ Pagkakaltas sa isa sa dalawang salitang
magkasunod at kung minsan ay pagpapalit
ng mga titik.
Halimbawa:
• mayroon ---- meron
• wika mo ---- ikamo
• hintay ka ---- teka
• tingnan mo ---- tamo
• tayo na ---- tena
6. Reduplikasyon
➢ (pag-uulit ng ilang tunog ng salitang-ugat)
Halimbawa:
• sasakyan
• lalakad
• mamamayan
• mamimitas
7. Metatisis
➢ Pagpapalitan ng posisyon ng mga tunog sa
isang nilalapian
Halimbawa:
• lipad + in ---- linipad---- nilipad
• silid + an ---- silidan
• yaya + in ---- yinaya ---- niyaya
• tanim + an ----tamnan
• atip + an ---- atipan ---- aptan
8. May Sudlong
➢ Pagdaragdag ng hulapi sa pandiwang di-
karaniwang may hulapi na.
Halimbawa:
• antabay + an ---- antabayan - antabayanan
• paalala + han ---- paalalahan -paalalahanan
LESSON 3: APAT NA MARKONG
KASANAYANG PANGWIKA
PAKIKINIG
➢ Tinatayang mga 45% ng panahon ng isang
tao ay inuukol sa pakikinig,ngunit hindi
lahat ng naririnig ay dapat tanggapin,
kailangang matutong magsuri ngmga bagay
na naririnig.
❑ Ang pakikinig ay isang masalimuot at
maikling kasanayan. Ito’y dumaraan
saganitong proseso:
✓ Tatanggapin ang mensahe.
✓ Pagtutuunan ng atensyon ang tinanggap na
mensahe.
✓ Bibigyan ng kahulugan ang mensahe.
✓ Tandaan ang mensahe.
✓ Tutugon sa mensahe
Tatanggapin ang Mensahe
➢ Upang maging mabisa ang pakikinig,
ihanda muna ang sarili sa pakikinig
sapamamagiatan ng inyong mga malinis na
tainga
Pagtutuunan ng atensyon ang tinanggap na
mensahe
➢ Matapos tanggapin ang mensahe,
pagtuunan ito ng buong atensyon, huwag
ibaling saibang bagay o tunog ang inyong
pansin, sapagkat makakasira ito ng pokus
ng atensyonsapinapakinggan, kundiman ay
mababawasan ang pagkaunawa
PAGBABASA
➢ Pagkilala at pagkuha ng mga ideya at
kaisipan sa mga nakasagisag na
nakalimbag upang mabigkas ng pasalita.
Pangunahing kasangkapan sa pansariling
lakbayin tungo sa paghanap ng kaalaman
at katotohanan.
PAGSASALITA
➢ Sa apat na kasanayang pangwika, ang
pagsasalita ang kauna-unahang
natututuhan ng tao. Maaaring sabihing
kaalinsabay itong natututuhan ng
kasanayan sa pakikinig.
PAGSUSULAT
➢ Ang pagsulat ay pagsasalin sa papel o sa
anumang kasangkapang maaaring
magamit na mapagsasalinan ng mga
nabuong salita, simbolo at ilustrasyon ng
isang tao o mga tao sa layuning
 maipahayag ang nasa kanyang kaisipan
(Sauco, et al., 1998).
❖ Kahalagahang Panterapyutika- Ang taong
may kahinaan sa pagsasalita ay mahilig
sumulat para mailabas lamang ang nasa
kalooban may babasa man o wala.
❖ Kahalagahang Pansosyal- Sumusulat ang
mga tao dahil may namamagitang
katahimikan o mga bagay na siyang
nagpapalayo sa isang relasyon ngunit likas
ng tao ang magkarelasy
❖ Kahalagahang Pang-ekonomiya- Ang
tao’y sumusulat dahil kailangan para siya’y
mabuhay, sa madaling salita ito’y nagiging
kanyang hanapbuhay.
❖ Kahalagahang Pangkasaysayan- Ang
panulat ay mahalaga sa pagreserba ng
ating kasaysayang pambansa at ang mga
naisasatitik ay nagsisilbing dokumento para
sa mga sumusunod na henerasyon.
Uri Ng Pagsulat
➢ AKADEMIK- kritikal na sanaysay -lab
report -eksperimento -term paper o
pamanahong papel.
➢ TEKNIKAL-Isang uri ng tekstong
ekspositori na nagbibigay ng impormasyon
para sa teknikal o komersyal na layunin.
LESSON 4: PAKIKINIG AT KAHULUGAN NG
PAKIKINIG
➢ Ang pakikinig ay isang makapangyarihang
intrumento ngkomunikasyon na nagsisilbing
impluwensya upang makipag-usapnang
mabuti (John Marshall)
➢ Ito ay kombinasyon ng kakayahang
makarinig ng mga tunog at ngpaghihintay
sa pagiging pagtanggap sa nagsasalita
sa anumangpinanggagalingan ng mensahe.
PROSESO NG PAKIKINIG
1. Pagdinig
➢ Ito ay ang pagtanggap ng sound wa es
bagamat di nangangahulugangmay ganap
na kamalayan sa pinakikinggan.
2. Atensyon
➢ Ang mapiling pagtanggap ay tinatawag na
atensyon. Maaaringmaraming naririnig
ngunit mayroong isang tiyak na stimuli na
nakapupukaw ng atensyon
3. Pag-unawa
➢ Ito ay ang hakbang na tumutukoy sa pag-
aanalisa ng mgakahulugan ng mga
tinatanggap na stimuli.
4. Pagtanda sa Mensahe
➢ Ito ay ang bahaging madalas makaligtaan
ng ilang kommunikation. Subalit ang
bahaging ito aynapakahalaga dahil
nangangahulugan lang ito na hindi lang
natanggap ng indibidwal
5. Pagtataya (Ebalwasyon)
➢ bahaging ito, tinitimbang ng aktibong
tagapakinigang mga detalyeng kanyang
napakinggan, natutukoy ang katotohanan
sa mga opinyon at natutukoy ang kawalan
o pagkakaroon ng bias sa mensahe.
puntongito rin ay nagbibigay ng hatol ang
tagapakinig hinggil sa kanyang
napakinggan.
6. Pagtugon
➢ Ang tagapakinig ay maaaring tumugon sa
pamamagitan ng berbal odi berbal na
komunikasyon. pamamagitan ng hakbang
na ito ay naipapakita nanagkaroon ng
ganap na pakikinig
Elementong Nakakaimpluwensya sa
Pakikinig
• Tsanel - daanan ng pakikipagtalastasan.
Maaaring pasalita, pasulat o pagguhit.
• Kultura - ang pagkakaiba-iba ng kultura ay
maaaring maging sagabal sa
pagkakaunawaan ng tao. Maaaring asahan
na higit na mahusay na tagapakinig ang
taong naturuan ng tamang asal tulad ng
paggalang sa kapwa at may sariling
disiplina.
• Edad – ang mga bata ay matalas ang
memorya ngunit mainipin samantala ang
matatanda'y mahilig makinig ngunit mahina
na ang katawan.
• Oras o Panahon – Ang panahon ay
sagabal halimbawa kapag mainit o malamig
ang panahon o di kaya'y inaantok ang
tagapakinig.
• Kasarian – mahaba ang pasensya ng mga
babae sa pakikinig dahil interesado sila sa
mga detalye ng mga ideya. Samanatalang
ang mga lalake nama’y madaling mabagot
at ibig nila ang diretsong pagpapahayag.
• Lugar o Kapaligiran – kailangan ng isang
tao ng lugar na tahimik, maaliwalas at
 komportable upang siya ay epektibong
nakapakinig.Malaki ang magagawa na
kapaligiran at sitwasyong kinaroroonan ng
tagapakinig sa paraan ng kanyang
pakikinig.
• Konsepto sa sarili – maaaring ang taong
may malawak na kaalaman ay magkaroon
ng sagabal sa pakikinig sapagkat mataas
ang pananaw sa sarili, at dahil dito, ang
ilang maririnig ay maaaring hindi
paniwalaan o maunawaan dahilan sa taglay
na konsepto sa sarili.
• Distansya - Pag malayo ang kausap,
anumang sigaw di maririnig, marinig ma ay
bahagya’t di pa maintindihan. Pag naman
sobrang lapit nagkakailangan.
HADLANG SA PAKIKINIG
1. Pagbuo ng maling kaisipan
➢ may pagkakataon na tayo ay nakikipag-
usap sa ating sariling isipan habang
nakikinig at sa pamamagitan nito, ang
nabubuo ay kung ano ang nabuong
kaisipan natin at hindi ang kabuuang
nilalaman ng ating pinakikinggan.
2. Pagkiling sa sariling opinyon –
➢ nakabubuo tayo ng sarili nating kaisipan
habang nakikinig sa isang nagsasalita mula
sa sarili nating opinyon na wala namang
matibay na basehan.
3. Pagkakaiba-iba ng pakahulugan
➢ ang nabubuo nating interpretasyon sa ating
narinig ay maaaring iba sa pakahulugan ng
nagsasalita kaya kailangan dito ang
paglilinaw sa pamamagitan ng pagtatanong
sa tagapagsalita kung anong kaisipan o
ideya ang narinig na gustong linawin.
4. Pisikal na dahilan
➢ isa rin sa hadlang sa pakikinig ang epekto
ng kapaligiran.
5. Pagkakaiba ng kultura
➢ posibleng mangyari na hindi natin
matanggap ang mensaheng ipinadala ng
tagapagsalita dahil sa kaibahan ng kultura.
6. Suliraning pansarili
➢ hindi natin gaanong mauunawaan ang ating
pinakikinggan kung namamayani ang ating
pinakikinggan at umuukilkil sa ating isipan
ang ating sariling problema sapagkat
nakapokus tayo sa problema at hindi sa
ating pinakikinggan
Kabutihang Naidudulot ng Aktibong
Pakikinig
✓ Napapaamo ang matigas na damdamin ng
kapwa.
✓ Naiiwasan ang mga negatibong puna kung
ang pakikinig ay ginamit sa wastong
paraan.
✓ Mas madaling magtutulungan ang lahat
dahil sa aktibong pakikinig.
✓ Mauunawaan ang kalagayan at posisyon
ng iba kung makikinig sa kanya.
✓ Magkakasundo at magkakaunawaan ang
lahat kung nakikinig sa bawat isa.
✓ Malalaman at masusubok ang kahinaan ng
bawat isa.
Maling Paniniwala sa Pakikinig
✓ Ang pakikinig ang pinakamadali sa apat na
makrong kasanayan (pakikinig, pagsusulat,
pagbabasa, pagsasalita)
✓ Tanging marurunong lamang ang may
kakayahang makinig ng mahusay.
✓ Hindi na kailangan ng plano sa pakikinig.
Mga Paraan ng Pakikinig
✓ Maging handa sa pakikinig.
✓ Tukuyin ang mga pangunahing kaisipan.
✓ Magkaroon ng layunin sa pakikinig.
✓ Magbigay ng pokus sa pinakikinggan.
✓ Huwag punahin ang tagapagsalita at huwag
husgahan agad ang mensaheng
ipinararating.
✓ Isaisip at tandaan ang mga bagay na
napakinggan.
LESSON 5: WALONG PROSESO NG
PAKIKINIG
TAAL NA TUNOG AT IMAHEN
➢ Ito ang unang pagproseso ng mga tunog
mula sa ispiker na magaganap nang
mabilisan kasama ang mga imahe. Ang
mga imahe ay tumutukoy sa mga parirala,
sugnay, pananda, intonasyon at diin at
tuldik sa kadaluyan ng tunog.
LAYUNIN NG SPEAKER
➢ Sa prosesong ito ay inuunawa ng
tagapakinig ang layunin ng ispiker kung ano
ang tipo ng tunog ang nagaganap, ang
kahulugan at ang nilalaman.
BAKGRAWN NG IMPORMASYON
➢ Dito nag-iisip ang tagapakinig o kung paano
niya inuunawa ang kahulugan ng paksa.
LITERAL NA KAHULUGAN
➢ Sa prosesong ito ay ang pagbibigay ng
tagapakinig ng karaniwas o tunay na
kahulugan.
METAPORIKAL NA KAHULUGAN
➢ Ang susi sa pakikipagkomunikasyon ng tao
ay ang kakayahang umunawa sa inaakala
at tunay na kahulugan ng mensahe.
RETENSYON SA MENSAHE
➢ Dito pinoproseso ng tagapakinig kung
anong mensahe ang dapat pananatilihin o
dapat kalimutin.
Kahalagahan ng Pakikinig
✓ Ang pakikinig ay isang mabisang paraan ng
pagkuha ng impormasyon.
✓ Ang pakikinig ay nagsisilbing daan upang
ang bawat isa ay magkaunawaan.
✓ Ito ay nangangailangan ng ibayong
konsentrasyon sa pag-unawa.
✓ Ang pakikinig ay nakatutulong sa
pagpapalawak ng kaalaman ng lahat.
✓ Ang pakikinig ay nakakatulong sa pag-
unawa ng damdamin, kilos at gawi ng iba.
✓ Ito ay nakatutulong sa pagbuo ng
pagkakaisa.
LESSON 6
ELEMENTO NG PAGSASALITA
ANO ANG PAGSASALITA ?
➢ ANG PAGSASALITA Pangalawa sa
pakikinig (passive") ang pagsasalita ay
ang aktibong anyo ng komunikasyon ng
tao.
➢ Pinaggugugulan ng tao ng kanyang
malaking panahon.
KAHALAGAHAN NG PAGSASALITA-
➢ ang pakikipag-ugnayang pasalita sa mga
hangaring pag-unlad ng bansa,
pamayanan at mamamayan.
SALIK SA EPEKTIBONG PAGSASALITA
1. Sapat na kaalaman sa bokabularyo
2. Sapat na Kaalaman sa Gramatika
3. Sapat na Kaalaman sa Kultura
4. Sapat na Kasanayan
5. Sapat na Kaalaman sa pagsasalita
6. Sapat na Kaalaman sa malakas na tiwala
sa sarili
Katangian ng mahusay na nagsasalita
1. Lubos na layunin sa paksa
2. Kaalaman sa barirala o retorika
3. Maayos na pagsasalita / pananalita
4. Mapanatili ang interes ng taga pakinig
5. May “sense of humor”
LESSON 7
MGA ELEMENTO NG CIRCUIT NG
PAGSASALITA
❑ Kung nais mong ipahayag ang isang ideya,
o kaalaman sa isang paksa, kinakailangang
malaman ang mga bahagi ng circuit ng
pagsasalita upang maunawaan nang kaunti
ang proseso, at sa gayon ay maiwasan ang
maling interpretasyon nito dahil sa hindi
alam kung paano mag-emit at tumanggap
ano ang nais makipag-usap.
Transmitter
➢ Tumutukoy sa isa nagmamay-ari ng
impormasyon, at sa isa naman na nais
ipadala ito sa iba pa o sa ibang tao, sa
pamamagitan ng pagsasalita, ilang
pagsulat, kilos o palatandaan, na dapat
subukang buuin ang ideya sa isang
naaangkop na paraan.
Receptor
➢ kilala bilang tagapakinig, bagaman hindi
lahat sa kanila ay nakikita ang
impormasyon sa isang pandinig na paraan,
sapagkat ang mga nagpapadala ay
maaaring magpadala ng mga mensahe na
may ibang uri ng wika tulad ng kilos.
Mensahe
➢ Ito ang iimpormasyon na nais mong
ipadala, na binubuo ng mga emitter upang
ibahagi ang mga ito sa mga tatanggap, na
may pangunahing layunin ng circuit ng
pagsasalita.
Kodigo
➢ Ay paraan o wika kung saan
ipinaparating ng nagpadala ang
mensahe o impormasyon sa tatanggap,
kung ang mga kasangkot sa proseso ng
komunikasyon ay hindi maunawaan ang
code, hindi magkakaroon ng isang
matagumpay na komunikasyon, isang
halimbawa nito ay kapag ang code ay nasa
isang wika na hindi nauunawaan ng
tumatanggap.
Pakikipag-ugnay
➢ Ito ay tumutukoy sa realidad na nais
iparating sa mensahe, ang bahaging
nagbibigay ng kahulugan sa mensahe na
tulad nito, isang halimbawa nito ay kapag
sinadya o nailipat na "ang pinto ay nasira" o
"ang aso ay nakatakas muli" sasabihin na
ang mga sumangguni ay "ang pintuan" at
ang aso ".