მოვლენები და თარიღები ქრისტეშობამდე

(ქრონოლოგიურად)

ძვ.წ. 7 მლნ. - საჰელანთროპუსი სახელად „ტუმაი“ (აღმოაჩინეს ჩადში)

ძვ.წ. 3-4 მლნ. - ავსტრალოპითეკი სახელად „ლიუსი“ (აღმოაჩინეს ეთიოპიაში)
ძვ.წ. 2,5 მლნ. - ჰომო ჰაბილისი
ძვ.წ. 2,5 მლნ. - VI ათასწ. - ქვის ხანა
ძვ.წ. 2,5 მლნ. - XII ათასწ. - პალეოლითი
ძვ.წ. 2-1,8 მლნ. - ჰომო ერექტუსი
ძვ.წ. 250-150 ათას. წელი - ჰომო საპიენსი
ძვ.წ. 70 000 წ. - ტობას ვულკანური სუპერამოფრქვევა
ძვ.წ. 70 ათასწ. - ქვედა პალეოლითი
ძვ.წ. 50 000 წ. - ჰომო საპიენს საპიენსი
ძვ.წ. 45-20 ათასწ. - შუა პალეოლითი
ძვ.წ. XX-XII ათასწ. - ზედა პალეოლითი
ძვ.წ. XII-VIII ათასწ. - მეზოლითი
ძვ.წ. VIII-VI ათასწ. - ნეოლითი
ძვ.წ. VI-V ათასწ. - ენეოლითი ანუ სპილენძ-ქვის ხანა
ძვ.წ. IVათასწ. - I ათასწ. - ბრინჯაოს ხანა
ძვ.წ. IV-III ათასწ. (3500-2500 წ.წ.) - ადრე ბრინჯაოს ხანა (მტკვარ-არაქსის კულტურა)
ძვ.წ. IV ათასწ. (3150 წ.) - გაერთიანდა ეგვიპტის ორი სამეფო ფარაონ მენესის დროს
ძვ.წ. IV-III ათასწ. - შუმერული ცივილიზაცია
ძვ.წ. III ათასწ. - აქადის მეფეები ლაშქრობებს აწყობენ „კედრის ტყეში“ (ფინიკიაში)

ძვ.წ. III ათასწ. - 330 წ.წ. - ფინიკიური ცივილიზაცია (იგი არსებობდა სხვადასხვა
იმპერიების მმართველობის ქვეშ)

1
ძვ.წ. II ათასწლ. - ფინიკიელები ქმინიან ანბანს
ძვ.წ. II ათასწ. - 605 წ. - ასურეთის იმპერია
ძვ.წ. 2600-2150 წ.წ. – „პირამიდების ეპოქა“
ძვ.წ. XXVII ს. - ურუქის მეფე გილგამეში
ძვ.წ. III-II ათასწ. (2500-1500 წ.წ.) - შუა ბრინჯაოს ხანა (თრიალეთურ-ყორღანული
კულტურა)
ძვ.წ. XXIV ს. - აქადის მეფე სარგონ II დიდი (ქმნის პირველ დიდ გაერთიანებას)
ძვ.წ. 2000-1600 წ.წ. - ეგვიპტის შუა სამეფოს ხანა
ძვ.წ. XVIII ს. - ბაბილონის მეფე ჰამურაბი
ძვ.წ. XVIII-XVI ს.ს. - ჰამურაბის დინასტია
ძვ.წ. 1800-1180 წ.წ. - ხეთების იმპერია
ძვ.წ. XVII ს.ს. - ჰიქსოსები თავს დაესხნენ ეგვიპტეს

ძვ.წ. 1531 წ. - ხეთების მეფე მურსილი შეიჭრა ბაბილონში და ბოლო მოუღო

ჰამურაბის დინასტიას
ძვ.წ. II-I ათასწ. (1500-500 წ.წ.) - ახალი ბრინჯაოს ხანა (იორ-ალაზნის კულტურა)
ძვ.წ. XVI-XIII ს.ს. - მითანის სამეფო
ძვ.წ. XV ს. (1479-1425 წ.) - თოტმეს III
ძვ.წ. 1400 - მიკენური ათენი
ძვ.წ. XIV ს. (1353-1336 წ.) - ამენხოტეპ IV

ძვ.წ. XIV-XII ს.ს. - კოლხეთი და კოლხები შესაძლოა მოიხსენება მიკენურ და

ასურულ წყაროებში
ძვ.წ. XIII ს. - განადგურდა მითანის სამეფო
ძვ.წ. XIII ს. (1201 წ.) - ეგეოსის ზღვის ხალხებმა ბოლო მოუღეს ხეთებს
ძვ.წ. XIII-VIII ს.ს. - ფინიკიური კოლონიზაცია

2
ძვ.წ. 1274 წ. - ქადეშის ბრძოლა ეგვიპტე VS ხეთები
რამზეს II VS მუვათალი II
ძვ.წ. 1258 წ. - ქადეშის ზავი რამზეს II ხათუსილი III
ძვ.წ. XII-VIII ს.ს. - დიაოხი (დაიაენი, ტაოხი)
ძვ.წ. 1115-1077 წ.წ. - ასურეთის მეფე ტიგლათფალასარ I
ძვ.წ. XII ს.-ის მიწურული - ფინიკია დალაშქრეს ასურელებმა, ტიგლათფალასარ I-ის
სარდლობით
ძვ.წ. 1112 წ. - ტიგლათფალასარ I-მა დალაშქრა „ნაირის ქვეყნები“
ძვ.წ. X ს. - ფინიკიის დამოუკიდებლობის ხანა
ძვ.წ. IX-146 წ. - სპარტა
ძვ.წ. IX ს. - იონური ათენი
ძვ.წ. 883-614/612 წ.წ. - ახალასურული იმპერია
ძვ.წ. 860-590 წ.წ. - ურარტუ
ძვ.წ. 820 წ. - დაეცა ტუშპა. ურარტუს დედაქალაქი
ძვ.წ. IX ს. - მენუა, ურარტუს მეფე
ძვ.წ. IX-VII ს.ს. - ურარტუს ძლიერების ხანა
ძვ.წ. IX-VIII ს.ს. - ურარტუს მეფეებმა მენუამ და აგიშთმა დალაშქრეს დიაოხი
ძვ.წ. 814 წ. - ტვიროსის მეფე პიგმალიონის მიერ ჩრ. აფრიკის ტერიტორიაზე
კართაგენის დაარსება
ძვ.წ. 776 წ. - პირველი ოლიმპიური თამაშები
ძვ.წ. VIII ს.-ის 60-იანი წლები (დაახლ. 760 წ.) - ურარტუს და კოლხას შემოსევების
შედეგად განადგურდა დიაოხი
ძვ.წ. VIII-VI ს.ს. - ბერძნული კოლონიზაცია
ძვ.წ. 753 წ. - დაარსდა რომი

3
ძვ.წ. 753-509 წ.წ.- რომის მონარქია ხანა
ძვ.წ. VIII ს. (750-748//747-741 წ.წ.) - კოლხა ორგზის დალაშქრა ურარტუს მეფე
სარდურ II-მ და დაიპყრო სამეფო ქალაქი ილდამუში
ძვ.წ. VIII ს-ის II ნახევარი - სკვითების და კიმირიელების შემოსევები კოლხაში
ძვ.წ. 745-726 წ.წ. - ასურეთის მეფე ტიგლათფალასარ III
ძვ.წ. 740 წ. - სამხედრო რეფორმა ტიგლათფალასარ III-ის მიერ
ძვ.წ. 732 წ. - ასურეთმა დაიპყრო არამ-დამასკო
ძვ.წ. 722-680 წ.წ. - სარგონ II, ასურეთის მეფე
ძვ.წ. 722 წ. - ასურეთმა დაიპყრო ისრაელი და მოხდა ებრაელების პირველი
გადასახლება და ასიმილაცია
ძვ.წ. 715-663 წ. - ნუმა პომპილიუსი
ძვ.წ. 714 წ. - დაეცა ურარტუს საკულტო ცენტრი მუსასირი, ასურეთის მეფის სარგონ
II-ის მიერ
ძვ.წ. 709 წ. - ასურეთმა დახარკა კვიპროსი
ძვ.წ. VII-II ს.ს. - კოლხეთის სამეფო
ძვ.წ. 689 წ. - ასურეთმა დაანგრია ბაბილონი
ძვ.წ. 687 წ. - ასურეთმა დაიმორჩილა ფინიკიის ქალაქები: ტვიროსი, სიდონი,
ბიბლოსი და უგარიტი
ძვ.წ. 671 წ. - ასურეთი დროებით იმორჩილებს ეგვიპტეს
ძვ.წ. 670-550 წ.წ. - მიდიის იმპერია
ძვ.წ. 625-585 წ.წ. - კიაქსარი, მიდიის მეფე
ძვ.წ. 624 წ. – „დრაკონის კანონები“ - პირველი დემოკრატიული კანონები
ძვ.წ. 614 წ. - დაეცა აშური
ძვ.წ. 612 წ. - დაეცა ნინევია

4
ძვ.წ. VII ს. - ურარტუს, სკვითების და კიმირიელების შემოსევების შედეგად
განადგურდა კოლხა
ძვ.წ. 605-562 წ.წ. - ბაბილონის მეფე ნაბუქოდონოსორ II
ძვ.წ. 605 წ. - ქარხემიშის ბრძოლა ბაბილონი VS ეგვიპტე, ასურეთი
ნაბუქოდონოსორ II VS ნეხო II
ძვ.წ. 594 წ. - „სოლონის რეფორმები“
ძვ.წ. VI ს. - ბერძებმა შავი ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე დააარსეს კოლონიები:
პიტიუნტი(ბიჭვინთა), ფაზისი(ფოთი), გიენოსი(ოჩამჩირე) და დიოსკურია(სოხუმი)
ძვ.წ. VI-II ს.ს. - კოლხეთში იჭრება პირველი ქართული ფული „კოლხური თეთრი“
ძვ.წ. 590 წ. - დაეცა ურარტუ. გაანადგურა მიდიამ
ძვ.წ. 586 წ. - ებრაელთა მეორე დეპორტაცია ბაბილონის მეფე ნაბუქოდონოსორ II-ის
მიერ
ძვ.წ. 558-330 წ.წ. - აქემენიდური ირანი
ძვ.წ. 558-550 წ.წ. - კიროს II დიდი
ძვ.წ. 550 წ. - კიროსმა აიღო მიდია
ძვ.წ. 539 წ. - კიროსმა აიღო ბაბილონი
ძვ.წ. 530-522 წ.წ. - კამბიზ II

ძვ.წ. 525 წ. - კამბიზ II იმორჩილებს ეგვიპტეს და ხდება პირველი არაეგვიპტელი

ფარაონი
ძვ.წ. 522-486 წ.წ. - დარიოს I
ძვ.წ. 509 წ. - ,,კლისთენეს რეფორმები”
ძვ.წ. 509 წ. - რომაელებმა დაამხეს რომის უკანასკნელი მეფე ტარკვინიუს სუპერბუსი
(ამაყი)
ძვ.წ. 509-27 წ.წ. - რომის რესპუბლიკის ხანა
ძვ.წ. 500 წ. - აჯანყება იონიაში

5
ძვ.წ. 490 წ. - მარათონის ბრძოლა სპარსეთი VS საბერძნეთი
ძვ.წ. 486-465 წ.წ. - ქსერქსე I
ძვ.წ. 484-425 წ.წ. - ჰეროდოტე
ძვ.წ. 480 წ. - თერმოპილეს ბრძოლა ქსერქსე I VS საბერძნეთი
ძვ.წ. 480 წ. - სალამინის საზღვაო ბრძოლა ქსერქსე I VS საბერძნეთი
ძვ.წ. 479 წ. - პლატეას ბრძოლა სპარსეთი VS საბერძნეთი
ძვ.წ. 479 წ. - ბრძოლა მიკალის კონცხთან სპარსეთი VS საბერძნეთი
ძვ.წ. 465 წ. - ჰელოტების აჯანყება სპარტაში
ძვ.წ. 449 წ. - კალიასის ზავი საბერძნეთსა და სპარსეთს შორის
ძვ.წ. 443-429 წ.წ. - პერიკლე
ძვ.წ. 440 წ. - სამოსის აჯანყება
ძვ.წ. 431-409 წ.წ.- პელოპონესის ომი
ძვ.წ. 384-322 წ.წ. - არისტოტელე
ძვ.წ. 359-336 წ.წ. - ფილიპე II მაკედონელი
ძვ.წ. 338 წ. - ქერონეიის ბრძოლა მაკედონია VS ათენი, თებე
ძვ.წ. 336-323 წ.წ. - ალექსანდრე III მაკედონელი
ძვ.წ. 334 წ. - გრანიკოსის ბრძოლა ალექსანდრე VS სპარსელები
ძვ.წ. 333 წ. - ისოსის ბრძოლა ალექსანდრე VS დარიოს III
ძვ.წ. 332 წ. - ალექსანდრემ დაიპყრო ეგვიპტე
ძვ.წ. 331 წ. - გავგამელას ბრძოლა ალექსანდრე VS დარიოს III
ძვ.წ. 330 წ. - ალექსანდრემ მთლიანად დაიპყრო სპარსეთი
ძვ.წ. 326 წ. - ჰიდასპეს ბრძოლა ალექსანდრე VS მეფე პორი(პორუსი)
ძვ.წ. 324 წ. - გრანდიოზული ქორწინება სუსაში

6
ძვ.წ. 323 წ. - 30 წლის 12 აგვისტო - ელინიზაციის ხანა
ძვ.წ. IV-III ს.ს. - ქართლის პირველი მეფე ფარნავაზ I
ძვ.წ. 264-241 წ.წ. - პირველი პუნიკური ომი
ძვ.წ. 229-228//219 წ.წ.- ორი ილირიური ომი, რის შედეგადაც რომმა დაიკავა
ადრიატიკის სანაპირო
ძვ.წ. 219 წ. - ჰანიბალი თავს დაესხა რომის მოკავშირე საგუნტუმს ესპანეთში
ძვ.წ. 218-202 წ.წ. - მეორე პუნიკური ომი
ძვ.წ. 216 წ. - კანესთან ბრძოლა რომი VS კართაგენი
ძვ.წ. 202 წ. - ზამასთან ბრძოლა რომი VS კართაგენი
ძვ.წ. 200-190 წ.წ. - სამი მაკედონური ომი. რომმა დაიკავა მაკედონია
ძვ.წ. 190 წ. - ბრძოლა მაგნეზიასთან რომი VS სელევკიდები
ძვ.წ. 183/182 წ.წ. - ჰანიბალმა თავი მოიკლა
ძვ.წ. 149-146 წ.წ. - მესამე პუნიკური ომი
ძვ.წ. 133 წ. - რომმა დაიკავა პერგამონი
ძვ.წ. 129 წ. - რომმა აღმოსავლეთით დააარსა პროვინცია „აზია“
ძვ.წ. 115-53 წ.წ. - მარკუს ლიცინიუს კრასუსი
ძვ.წ. 111-63 წ.წ. - მითრიდატე VI ევპატორი (პონტოელი)
ძვ.წ. 106-48 წ.წ. - გნეუს პომპეუს მაგნუსი
ძვ.წ. 100 წ. - 44 წლის 15 მარტი - იულიუს კეისარი
ძვ.წ. 95-55 წ.წ. - დიდი სომხეთის მეფე ტიგრან II
ძვ.წ. 89-84//83-82//74-64 წ.წ. - რომის სამი რომი მითრიდატე VI-ის წინააღმდეგ
ძვ.წ. 88 წ. - „ეფესოს საღამო“. 80 000 რომაელის განადგურება
ძვ.წ. 82-79 წ.წ. - სულას დიქტატურა

7
ძვ.წ. 73-71 წ.წ. - სპარტაკის აჯანყება რომში
ძვ.წ. 70 წ. - სულას შემოღებული კანონები უქმდება
ძვ.წ. 67 წ. - პომპეუსმა გაილაშქრა კილიკიელი მეკობრეების წინააღმდეგ
ძვ.წ. 65 წ. - პომპეუსის და კრასუსის კონსულობის დასაწყისი
ძვ.წ. 65 წ. - პომპეუსის ლაშქრობა ქართლში
ძვ.წ. 62 წ. - კატილინას და მისი 3 000 მომხრის პისტორთან განადგურება

ძვ.წ. 60 წ. - პირველი ტრიუმვირატი (პომპეუსის, კრასუსი, კეისარი -„სამთავიანი

ურჩხული“)
ძვ.წ. 58-51 წ.წ. - იულიუს კეისარმა დაიპყრო გალია
ძვ.წ. 53 წ. - პართებთან ომს შეეწირა კრასუსი
ძვ.წ. 52 წ. - ანარქია რომში
ძვ.წ. 49-46 წ.წ. - მეორე სამოქალაქო ომი რომში
ძვ.წ. 48 წ. - ფარსალუსთან ბრძოლა კეისარი VS პომპეუსი
ძვ.წ. 46 წ. - თაფსუსთან ბრძოლა კეისარი VS პომპეუსის მომხრეები
ძვ.წ. 45 წ. - მუნდასთან ბრძოლა კეისარი VS პომპეუსის მომხრეები
ძვ.წ. 44 წლის 15 მარტი - იულიუს კეისარი შეთქმულებმა მოკლეს
ძვ.წ. 43 წ. - მეორე ტრიუმვირატი (ოქტავიანე ავგუსტუსი, მარკუს ანტონიუსი,
მარკუს ემილუს ლეპიდუსი)
ძვ.წ. 31 წ. - ახ.წ. 15 წ. - ოქტავიანე ავგუსტუსი. („რომაული მშვიდობა“, „ოქროს ხანა“)

ძვ.წ. 30 წლის 12 აგვისტო - კლეოპატრა VII-ის სიკვდილი. ელინიზაციის

დასასრული
ძვ.წ. 27 - ახ.წ. 395 წ.წ. - რომის იმპერიის ხანა
ძვ.წ. 6/4 წ.წ. - იესო ქრისტეს დაბადება ბეთლემში

©ნიკოლოზ ნანუაშვილი 14.XI.2021 წ.