3.

ANTIBIOTICI I TESTIRANJE OSJETLJIVOSTI BAKTERIJA

Glavno obilježje antibiotika je selektivna toksičnost ; toksičan za bakterije, a netoksičan (ili
slabo toksičan) za čovjeka.

Podjela antibiotika prema mehanizmu djelovanja :

1. Inhibicija sinteze staničnog zida

1.1 BETALAKTAMSKI antibiotici- imaju u svojoj strukturi beta laktamski prsten na kojem se
temelji njihovo djelovanje, a dijele se na:

Penicilini:

Visoko učinkoviti i netoksični, dobiveni od plijesni Penicillium chrysogenum.

Prirodni penicilini:

-penicilin G-zbog niske toksičnosti nezamjenjenjiv u većini infekcija koje uzrokuju

stafilokoki,streptokoki ,najserije i klostridije

-peniciln V-otporan na kiselinu

Djelovanje: -na Gram-pozitive bakterije –debeli zid (peptidoglikan),

-ne Gram-negativne ni Mycobacterium tuberculosis

Cefalosporine:

-produkt metabolizma plijesni

-širok spektar djelovanja

-prema kem.strukturi i spektru djelovanja djelimo ih u 4 generacije:

od prve prema trećoj generacije smanjuje se aktivnost prema gram pozitivnim bakterijama,a
povećava prema gram negativnim bakterijama

-niti jedan cefalosporin ne djeluje na enterokoke

-I i II generacija djelije na G+, III G-, a na anaerobe djeluje samo cefoksitin

-Rezistencija na sve 4 generacije cefalosporina- ESBL (extended spectrum beta-lactamase)!

Karbapeneme:

-najširi spektar djelovanja među svim poznatim antibioticima

-djelotvorni na više od 90%kliničkih bakterijskih izolata

-otporni prema većini betalaktamaza(međutim,P.aeruginosa i Acinetobacter stvaraju

karbapenemaze koje razarju karbapeneme)

-danas u uporabi najčešći karbapenemi:imipenem i meropenem

Monobaktame:

-aztreonam-jedini predstavnik,a djeluje samo na gram negativne aerobne i fakultativne

bakterije

-otporni na betalaktamaze

-u Hrvatskoj nije registriran

1.2 GLIKOPEPTIDNI ANTIBIOTICI -velike molekule koje zbog svoje veličine ne ulaze kroz gram
negativnu staničnu stjenku

-spektar djelovanja ograničen na gram pozitivne bakterije

-vezanjem na staničnu stjenku bakterije inhibiraju sintezu peptidoglikana

-Toksični, baktericidni

-danas u uporabi dva glikopeptida:vankomicin i teikoplanin

-Za enterokoke se koriste uz gentamicin pošto sami ne djeluju baktericidno na enterokoke

Rezistencija –gen za rezistenciju nalazi se na plazmidu i lako se prenosi- VRE ali i VRSA, VISA
(zbog povećane produkcije peptidoglikana)

1.3 BACITRACIN-zbog svoje toksičnosti primjenjuje se za lokalno liječenje infekcije kože

-djeluje na gram pozitivne bakterije-stafilokoke,streptokoke,korinebakterije

2. Selektivna toksičnost

POLIMIKSIN-djeliju poput detergenta razarajući fosfolipidnu strukturu opne

-nefrotoksični su i djeluju samo na gram negativne aerobne i fakultatiivne bakterije

3. Inhibicija sinteze proteina

antimikrobni lijekovi koji inhibiraju sintezu proteina djeluju na razini ribosoma na proces
translacije na mRNA, ali ne djeluju svi na istom mjestu niti na jednak način

 Aminiglikozidi
 Tetraciklini
  Kloramfenikol
 Makrolidi
 Linkozamidi
 Nitrofuran

Aminoglikozidi (streptomycin, kanamycin, neomycin, gentamicin, tobramycin,

amikacin, etc.): baktericidno i brzo djelovanje na većinu G- ,a na G+ samo u kombiniranoj
terapiji, toksični (gentamicin)

-najčešće primjenjivan je gentamicin,a najdjelotvorniji je amikacin

Tetraciklini: široki spektar i na unutarstanične bakterije i na bakterije bez staničnog

zida, bakteriostatski, u uporabi doksiciklin i minociklin

Kloramfenikol: široki sektar, bakteriostatski, toksičan za koštanu srž(aplastična

anemija), dobor prodire u SŽS (apscesi)

Makrolidi (eritromicin, klaritromicin, azitromicin.) velike molekule, djeluje dobro na

G+ bakterije, RTI liječenje, klamidije, mikoplazmi, bakteriostatski, rezistencija M-tip stečena
kod stafilokoka i streptokoka – efluks ili plazmidom prenešena MLSB ( tada i klindamicin
rezistentan)

Linkozamidi (klindamicin): kao i makrolidi, bakteriostatski, dobro prodire u kost

(zaustavlja produkciju pirogenog toksina BHS

Oksazolidinoni (linezolid): bakteriostatski, G+ i klostridije, VRE, MRSA

Mupirocin: isključivo lokalno i dekolonizacija kliconaša MRSA

4. Antimetaboliti
Sulfonamidi i trimetoprim

Sulfonamidi djeluju na prncipu kompetitivne inhibicije i ometaju pretvatranje PABA

( paraaminobenzoične kiseline) u dihdrofolnu kiselinu.

Mnoge bakterije sinteriziraju folnu koiselinu, te su stoga osjetljive na Sulfonamide.

Trimetoprim koči sljedeću fazu a to je konverzija dihidrofolne kiseline u tetrahidrofolnu

kiselinu.

Ova inhibicija dviju reakcija u sintezi DNA i RNA pretvara dva bakteriostatska antibiotika u
baktericidnu kombinaciju

5. Inhibicija sinteze nukleinskih kiselina

 Metronidazol – samo anaerobi i protozoe, baktericidan

  Rifampicin – stafilokok,najserije, hemofilus, legionela, mikobakterije; rezistencija
nastaje brzo, kombinirana terapija
 Kinoloni- baktericidni,prvi kinolon je nalidiksična kiselina,dobro djelovanje na G-,
fluorirani kao ciprofloksacin širi spektar i stafilokoki, klamidije, mikoplazme, anaerobi,
rezistencija efluksom ili promjenom enzima giraze
 Sulfonamidi i trimetoprim – baktericidni, djeluju dobro na stafilokoke od G+ ,a od G-
na sve članove porodice Enterobakteriaceae,

1. prema kemijskoj strukturi-povezano sa mehanizmom djelovanja

Mjesto djelovanja Kemijska skupina

Sinteza staničnog zida Betalaktamski antibiotici

Glikopeptidi

Bacitracin

Funkcija citoplazmatske opne Polimiksin

Sinteza proteina Aminoglikozidi

Tetraciklini

Kloramfenikol

Makrolidi

Linkozamidi

Streptogramini

Oksazolidinoni

Fucidinska kiselina

Mupirocin

Sinteza nukleinske kiseline Sulfonamidi

Trimetroprim

Kinoloni

Rifamicini
 Metronidazol

Nitrofurantoin

Posebna skupina su lijekovi za liječenje tuberkuloze i drugih mikobakterioza ( izoniazidi,

rifampicin, streptomicin, etambutol i pirazinamid)

Podjela prema tome jesu li bakteriostatski ili baktericid

Bakteriostatska aktivnost: razina antimikrobne djelotvornosti (količina antibiotika) koja

inhibira rast bakterije - određuje se in vitro testiranjem aktivnosti standardizirane
koncentracije bakterija u serijskim razrjeđenjima antibiotika (MIK)

Baktericidna aktivnost: razina antimikrobne djelotvornosti (količina antibiotika) koja ubija

testiranu bakteriju - određuje se in vitro testiranjem aktivnosti standardizirane koncentracije
bakterija u serijskim razrjeđenjima antibiotika (MBK)

TESTIRANJE OSJETLJIVOSTI BAKTERIJA NA ANTIBIOTIKE

Izbor antibiotika za ispitivanje osjetljivosti bakterija mora se ograničiti na one koji su klinički
korisni, tj. odgovaraju mjestu infekcije.

Testiranje osjetljivosti provodi se in vitro (umjetni uvjeti), rezultat znači samo predviđanje
mogućeg djelovanja NE automatsku djelotvornost ili nedjelotvornost antibiotika in vivo. U
rutini ispituje se kod brzo rastućih aerobnih, fakultativnih anaeroba i anaeroba- testovi su
standardizirani i moguće je na temelju testa reći je li neka bakterija osjetljiva (S), umjereno
osjetljiva (I) ili rezistentna (R).

Testiraju se samo izolati koji su klinički značajni, zatim bakterije koje nemaju predvidljivu
osjetljivost ( one s predvidljivom osjetljivošću nije potrebno dodatno testirati ). Prilikom
testiranja treba napraviti izbor antibiotika za pojedinu bakteriju ( temelji se na poznatoj
djelotvornosti određene skupine antibiotika) i za pojedinu vrstu uzorka ( uzeti u obzir
farmakokinetiku antibiotika ). Antibiotici drugog izbora uzimaju se kod rezistencije, alergije ili
kod jače toksičnosti antibiotika prvog reda.
 1. Dilucijska metoda ( MBK, MIK)
2. Dilucijska metoda
3. Druge metode: „ breakpoint“, E-test

1. Dilucijska metoda

Određuje najnižu ( minimalnu ) koncentraciju antibiotika koja spriječava rast bakterija ( MIK ). Može
se raditi na tekućoj ( gleda se zamućenje ) ili krutoj podlozi ( gleda se jesu li porasle bakterije ).
Antibiotik se serijski razrijeđuje, inkorporira u bakteriološku podlogu i zatim se na to nasađuje
ispitivani soj bakterija. Nakon inkubacije ( 18-24h) gleda se zamućenje bujona ili porast kolonija na
krutoj podlozi. Koncentracija antibiotika koja se nalazi u prvoj podlozi na kojoj nema porasta bakterija
naziva se MIK Ako se nakon inkubacije u bujonu, podloge bez vidljiva porasta bakterija presade na
krutu podlogu bez antibiotika, može se otkriti i minimalna baktericidna koncentracija antibiotika
(MBK)

MIK: najmanja koncentracija antibiotika koja inhibira rast mikroorganizama

MKB : najmanja koncentracija antibiotika koja ubija 99,9 % mikroorganizama

MIK treba uvijek raditi za izolate iz likvora i iz drugih primarno sterilnih uzoraka

2. DIFUZIJSKA METODA – kvalitativni test, standardiziran

DISK – DIFUZIJSKA METODA - papirnati diskovi impregnirani određenom koncentracijom antibiotika

smještaju se na podlogu s suspenzijom bakterija, antibiotik difundira u podlogu u okolici diska, ako je
bakterija osjetljiva na taj antibiotik oko diska postane vidljiva

ZONA INHIBICIJE

Veličine zone interpretiraju se kao :

- OSJETLJIV- SENZITIVAN S

organizam ne raste u prisutnosti koncentracije antibiotika koja se postiže u serumu bolesnika uz

uobičajeno doziranje

- REZISTENTAN R

MIK bakterije je veći od koncentracija koje se mogu postići u serumu bolesnika pri uobičajenim
dozama antibiotika

- INTERMEDIJARAN I

MIK između R i S vrijednosti

3. DRUGE METODE

E-test ( kombinacija dilucijske i difuzijske metode)

-trakica na kojoj su nanijete progresivno rastuće koncentracije antibiotika, polažemo je na suspenziju
i inkubiramo, antibiotik difundira s trake u različitoj količini pa se stvara gradijent koncentracije u
podlozi, zona inhibicije jasno završava uz oznaku koncentracije

Breakpoint test

Komercijalne pločice