KAKAYAHANG LINGGUWISTIKO

Mahalaga ang wika. Malaki ang papel na Ang kakayahang komunikatibo ay

ginagampanan nito sa pagkakaroon ng unawa,
ugnayan, at mabuting pagsasamahan. Ito ay
maituturing na instrumento sa pagpapahayag at
tagabitbit ng kaalaman, kultura, at kasaysayan ng
isang lipunan o bansa.
Sa pag-aaral ng wika, may dalawang kakayahang
dapat bigyan ng tuon, ang komunikatibo at
lingguwistiko.
tumutukoy sa paglalapat ng mga
kaalamang lampas sa gramatika o balarila..
Lingguwistika naman ang tawag sa
maagham na pag-aaral ng wika.
Pinag-aralan dito at sinusuri ang
estruktura, katagian, pag-unlad, at iba pang
bagay na may kaugnayan sa wika, at ang
relasyon nito sa iba pang wika.

Para daw masabi na ang tao ay may kakayahang Kinapapalooban ito ng pagsusuri ng bawat
komunikatibo sa isang wika, kailangang tinataglay niya ang tunog (ponema), titik, yunit ng salita
kakayahang panlingguwistika at gramatika (morpema), salita (leksikon), pangungusap
Tumutukoy ito sa kakayahang umunawa at makabuo ng mga (sintaks), at pagpapahayag (diskors).
estruktura ng wika na sang-ayon sa tuntunin ng gramatika.
Sa batayang ito, ipinapakita ng isang tao ang kaniyang
kahusayan sa paglalapat ng tuntunin ng wika.
“ng” is used to modify nouns while “nang”
A. Paggamit ng modifies verbs and adjectives.
NANG at NG
nang
Ginagamit bilang pangatnig(conjunction) to join words or phrases sa hugnayang pangungusap.
Hal. Nagsimula na ang palatuntunan nang kami ay dumating.
-Nagmula sa na at inaangkupan ‘ng’ ng at inilalagay sa pagitan ng pandiwa(verb) action, event or state.
Hal. Nagpaalam nang magalang ang mag-aaral sa guro.
- Ginagamit sa gitna ng dalawang salitang-ugat na inuulit, neutral na inuulit, o pandiwang inuulit.
Hal. basa nang basa, magsikap ng magsikap, dumalangin nang dumalangin
 - Ginagamit bilang pang-abay(adverb) na pamanahon.
Hal. Marami nang tao sa bulwagan
- Pang-ugnay sa pandiwa at pang-abay na pamaraan
Hal. Binigkas ni Elena nang buong husay ang kaniyang talumpati.
- Kasing kahulugan ng upang at panumbas sa so that o in order sa wikang ingles.
Hal. Makisama tayong mabuti sa ating kapwa nang tayo ay lumigaya.
A. Paggamit ng
NANG at NG ng

Pantukoy na palayon na kasama ng tuwirang layon ng pandiwa.

Hal. Gumawa siya ng takdang aralin
Pananda ng tagaganap ng pandiwa
Hal. Pinangaralan ng ina ang anak.
Nagsasaad ng pagmamay-ari ng isang bagay.
Hal. Ang aklat ng bata ay tinakpan ng ina
-Bilang pang-ukol na katumbas ng with sa Ingles.
Hal. Ako ay sinalubong niya ng ngiting magiliw.
Kapag sinundan ng pangngalan (noun).
Hal. Si Donna ay may dalang balita.
kapag sinusundan ng pandiwa(verb)
Hal. May Ginagamit gagawin ka ba mamaya?
Ang mga bata ay may inaasahang regalo.
Kapag sinusundan ng pang-uri(adjective)
describes a noun.
Hal. May bago ka palang kaibigan.
Si didith ay may magandang kalooban.
Me is the shorter version of May and Meron is
the shorter version Mayroon. Mayroon and May
are used formally and Meron and Me are more
informal and conversational.
B. Paggamit ng
may at mayroon
May
Sinusundan ng panghalip (pronoun) panao substitutes
for a noun or noun phrase.
Hal. Bawat tao ay may kaniya-kaniyang problema.
Sila ay may kanila na at kami ay may amin.
Sinusundan ng mga pantukoy na (mga) at pang-ukol
na (at, sa)
Hal. May mga nilalang ng Diyos na nakakalimotan na
tumawag sa kaniya.
Tila may sa palos ang taong iyan
B. Paggamit ng may
at mayroon
Mayroon

Ginagamit kapag may napasingit na kataga sa salitang sinusundan

nito.
Hal. Mayroon bang problema sa pag-aaral mo?
Mayroon daw humahanap sa amin?
-Ginagamit sa panagot sa tanong.
Hal. May hinihintay ka ka? Mayroon.
-Ginagamit kung nangangahulugan ng pagka-maykaya sa buhay
Hal. Sila ay mayroon sa kanilang bayan.
C. Paggamit ng din at
daw / rin at raw
Use “rin” if the word before it ends in a vowel (a, e, i, o, u) or a Din at
consonant that sounds like a vowel - “w” and “y”. For the other
letters, use “din”. (The reason for “w” and “y” is because they
Daw
can produce sounds like the vowels “u” and “i”, respectively, as
word endings. Ginagamit kung ang sinusundang salita ay
nagtatapos sa katinig(consonant letters).
C. Paggamit ng din at Hal. Tatlong buwan daw tinapos ni isiong ang kubo
daw / rin at raw niya.
Rin at
Sumusunod din sina ela at joy sa salusalo mamaya.
Raw
Ginagamit kung ang sinusundang salita ay
nagtatapos sa patinig (vowels) at malapatinig na w Pahirin D. Paggamit ng
pahirin at pahiran
at y
Hal. Bibili raw si nanay ng lechon sa kaarawan ni bunso
Kilos na nangangahulugan ng pag-alis o pagpawi sa
isang bagay.

Hal. Pahirin mo ang pawis ng bata

Pinahid ni luis ang dugong umagos sa putok niyang
labi
B. Paggamit ng may
at mayroon
Mayroon

Ginagamit kapag may napasingit na kataga sa salitang sinusundan

nito.
Hal. Mayroon bang problema sa pag-aaral mo?
Mayroon daw humahanap sa amin?
-Ginagamit sa panagot sa tanong.
Hal. May hinihintay ka ka? Mayroon.
-Ginagamit kung nangangahulugan ng pagka-maykaya sa buhay
Hal. Sila ay mayroon sa kanilang bayan.
C. Paggamit ng din at
daw / rin at raw
Din at
C. Paggamit ng din at
daw / rin at raw
Daw
Rin at
Ginagamit kung ang sinusundang salita ay
Raw nagtatapos sa katinig(consonant letters).
Ginagamit kung ang sinusundang salita ay Hal. Tatlong buwan daw tinapos ni isiong ang kubo
nagtatapos sa patinig (vowels) at malapatinig na w niya.
at y Sumusunod din sina ela at joy sa salusalo mamaya.
Hal. Bibili raw si nanay ng lechon sa kaarawan ni bunso

Pahirin D. Paggamit ng
D. Paggamit ng pahirin at pahiran
pahirin at pahiran
PahirAn
Kilos na nangangahulugan ng pag-alis o pagpawi sa
isang bagay.
Paglalagay ng kaunting bagay.
Hal. Pahirin mo ang pawis ng bata
Hal. Pahiran mo ng vicks ang aking likod
Pinahid ni luis ang dugong umagos sa putok niyang
labi
 E. Paggamit ng
kung at kung
Kung E. Paggamit ng kung
at kung
Kong
Pangatnig(conjunction) ginagamit sa hugnayang
pangungusap.
Hal. Malulutas ang suliranin kung makikiisa ang mga Nanggaling sa panghalip panaong ko at
mamamayan. inaangkupan ng ng
Hal. Nais kong tulungan ka ngunit tulungan mo
F. Paggamit ng muna ang iyong sarili.
subukin at subukan
Subukin
F. Paggamit ng
subukin at subukan
Nangangahulugang tingnan ang kalagayan o ayos, o Subukan
kaya ay suriin at siyasatinang kalagayan ng tao o
anyo at ayos ng bagay. katumbas ng try sa Ingles.
Tingnan kung ano ang ginagawa ng isang tao
Hal. Subukin natin ang lasa ng bagong mantikilyang ito.
o kaya ay magmanman o maniktik. Katumbas
ng to spy sa Ingles.
G. Paggamit ng Hal. Subukan mo kung saan niya itatago ang
kita at kata
Kita kanyang dala-dalahan.

Ginagamit kapag ang isa o dalawang nag-uusap ay siyang

gaganap ng gawain para sa kausap. KATA D. Paggamit ng
Hal. Ibibili kita ng bagong damit. pahirin at pahiran
Kausapin nga kita.
Ginagamit kung ang dalawang nag-uusap ay
magkasamang gagawa ng isang bagay.
Hal. Kata ay mag simba muna gabo umalis.
H. Paggamit ng sila
at nila / sina at nina sila at
nila H. Paggamit ng sila
Sina at at nila / sina at nina
Mga panghalip(pronoun) panao at hindi sinusundan
ng pangngalan(noun). Nina
Hal. Sila ay pupunta sa Laguna para magbakasyon. Mga pantukoy na maramihan na sinusundan ng
Binili nila ang bestida para kay lola adela. pangngalan.
Hal. Sina Jacob at Jessa ang mangunguna sa
pagdarasal.
Pinitas nina Jean at Gabby ang mga bulaklak sa
I. Paggamit ng
Pinto at Pintuan hardin ni tiya isabel.
Pinto
I. Paggamit ng
Pinto at Pintuan
Bahagi ng gusali na siyang isinasara at binubuksan.
Pintuan
Hal. Kumatok ka sa pinto bago pumasok.
Daanan
J. Paggamit ng Hal. Maluwang ang kanilang pintuan.
hagis at ihagis

Ang Hagis ay isang pangngalan at hindi maaring pandiwa samantalang ang ihagis ay
pandiwang pautos.
Hal.
Mali: Hagis mo ang bola kay Ryan.
Tama: Ihagis mo ang bola kay Ryan.
Tama: Kailangang itaas ni Ryan ang hagis sa bola.