QUAÙ MAÃN CAÛM

Quaù maãn caûm 1

 Beänh lyù mieãn dòch (immunopathology)

Phaûn öùng khoâng phuø hôïp

Beänh töï mieãn: Vieâm
ña khôùp daïng thaáp,
Lupus...
Ñaùp öùng mieãn dòch khoâng
hieäu quaû: suy giaûm
mieãn dòch
Ñaùp öùng quaù möùc

Quaù maãn caûm 2

Khaùng nguyeân + Khaùng theå Baûo veä
Khaùng nguyeân + lymphocyte T Khoâng coù bieåu hieän

Roái loaïn
Toån thöông toå chöùc
Phaûn öùng quaù maãn
Phaûn öùng quaù möùc

Quaù maãn caûm 3

 Phaân loaïi
• Gel vaø Coombs:
Type I: Phaûn öùng phaûn veä vaø atopy
(immediate hypersensitivity) Quaù maãn töùc khaéc.
Type II: Phaûn öùng quaù maãn do khaùng theå ñoäc teá baøo
(antibody- dependent cytotoxic hypersensitivity)
Type III: Phaûn öùng quaù maãn do phöùc hôïp mieãn dòch
Type IV: Phaûn öùng quaù maãn qua trung gian teá baøo

Quaù maãn caûm 4

Quaù maãn type I
KN (allergen)
KT thuoäc lôùp IgE
KN-KT treân beà maët teá baøo
Phoùng thích mediators
Atopy: suyeãn, chaøm
(atopic dermatitis), maøy
ñay…
Toaøn thaân Shock phaûn veä
Tyû leä 5-30% daân soá

Quaù maãn caûm 5

 QUAÙ MAÃN TYPE I

 Allergy: (dò öùng) thöôøng duøng ñeå chæ PÖQM type I

 Allergen: dò öùng nguyeân, khaùng nguyeân töø moâi tröôøng,
gaây ñaùp öùng dò öùng ôû ngöôøi nhaïy caûm, raát ít hoaëc
khoâng ñoäc haïi
 Quaù maãn toaøn thaân (generalized anaphylaxis)
 Quaù maãn boä phaän (localized anaphylaxis: atopy)

Quaù maãn caûm 6

 Lòch söû
 Von Behring (1890): phaûn öùng khi duøng SAD
 Portier Richer (1902):
Duøng ñoäc toá heán bieån Actinaria vaø Physalia
Anaphylaxis ( prophylaxis) shock phaûn veä.
 Prausnitz vaø Kustner (1921): duøng serum cuûa Kustner (dò öùng
vôùi caù) vaø KN caù: truyeàn thuï ñoäng baèng huyeát thanh (atopic
reagin)
 Coca vaØ Cook (1923) duøng töø atopy ñeå dieãn taû laâm saøng cuûa
suyeãn, maøy ñay, eczema, hay fever.
 Ishizaka (1968): tìm ra IgE

Quaù maãn caûm 7

 Khaùng nguyeân
• Troïng löôïng phaân töû: 10.000  70.000 dalton
• Nhieàu ñöôøng xaâm nhaäp
• Ñöôøng tieâm deå gaây phaûn öùng quaù maãn naëng
Protein
• Phaán hoa, buïi nhaø (loâng thuù, naám moác, house dust mite)
• Thöùc aên bieån, tröùng, ñaäu phoäng, ñaäu naønh, söõa, hoät, nguû coác,
luùa mì, ..döôïc phaåm.
• Latex allergen: maøy ñay, vieâm keát maïc, vieâm muõi dò öùng,
suyeãn, phuø. Latex-fruit syndrome (-glucanase,chitinase)
• Noïc ñoäc coân truøng, khaùng huyeát thanh.

Quaù maãn caûm 8

 Khaùng nguyeân
Hapten
• Khaùng sinh: PNC, Sulfonamides, Cephalosporines,
Tetracyclines...
Polysaccharides: Dextran
• Hieám gaëp
 Hormone: Insulin, ACTH, vasopressine, parathormone
 Enzyme: Trypsine, penicilinase, protein ngöôøi, tinh dòch
 Vitamine: Thiamine, folic acid

Quaù maãn caûm 9

 Khaùng theå
 Reaginic antiboby
 IgE gaén treân beà maët teá baøo mast vaø basophil
 Fc gaén vaøo receptor FcRI cuûa teá baøo mast
 IgG4 döôùi lôùp khoâng quan troïng
 Haøm löôïng trong maùu thaáp (250ng/ml)
 IgE gaén vaøo thuï theå FcRI, choáng ñöôïc söï phaân huûy bôûi caùc
serum protease neân toàn taïi vaøi thaùng.
 Stanworth: tieâm atopic serum 12 nôi, haøng tuaàn tieâm allergen
ñaëc hieäu.

Quaù maãn caûm 10

Quaù maãn caûm 11
Töông taùc teá baøo trong saûn xuaát IgE

 Teá baøo B nhaän söï giuùp ñôõ cuûa TH2 thoâng qua caùc
cytokine IL4, IL13 (cuïm gene ôû NST 5)
 Vai troø öùc cheá cuûa TH1 saûn xuaát cytokine IFN öùc
cheá söï saûn xuaát IgE
 Coù söï caân baèng TH1/TH2

Quaù maãn caûm 12

Quaù maãn caûm 13
 Di truyeàn vaø dò öùng
• 1920: con coù tyû leä allergy cao neáu cha meï allergy.
• Cha hoaëc meï dò öùng, 30% con bò allergy, neáu caû hai, tyû leä seõ
laø 50%
• Di truyeàn chi phoái 3 khía caïnh
 Toång möùc ñoä IgE (total IgE level) (NST5)
 Söï ñaùp öùng ñaëc hieäu vôùi allergen (allergen-specific
response) (HLA-Dw2)
 Söï ñaùp öùng quaù möùc (general hyperesponsiveness)
(HLA-B8, HLA-Dw3)

Quaù maãn caûm 14

 Söï keát hôïp KN-KT
• Söï keát hôïp KN-KT xaûy ra treân beà maët teá baøo
• Thuï theå sít laïi gaàn nhau  Ca++ vaøo teá baøo  hoøa maøng
Mediators
Toång hôïp lipid mediators.
Preformed mediators: histamine, heparin, ECF-A, NCF-A
Membrane-derived mediators: LTC4, LTD4, LTE4, PGD2, PGF2,
PAF Platelete Activating Factor - khoâng phaûi laø saûn phaåm töø
arachidonic acid

Quaù maãn caûm 15

Basophil: S: haït ñaëc hieäu coù maøng bao chöùa caùc mediators (histamine, leukotrien)

Quaù maãn caûm 16

Quaù maãn caûm 17
Teá baøo mast: (G) haït coù maøng bao chöùa mediator, cytokines. (P) phaàn tua cuûa baøo
töông baùm vaøo moâ lieân keát chung quanh (M) ty laïp theå troøn.
Quaù maãn caûm 18
Quaù maãn caûm 19
Quaù maãn caûm 20
 Hoùa chaát trung gian

 Histamine: daõn maïch, taêng tính thaám (mast cell, basophils)

 PGD2: daõn maïch (mast cell)
 LTC4, LTD4: co pheá quaûn, daõn maïch, taêng tieát (mast, baso.)
 PAF: daõn maïch, taêng tính thaám (mast cell)
 Bradykinin do kallicrein like daõn maïch, taêng tính thaám, co cô
trôn (mast cell, basophils)

Quaù maãn caûm 21

 Hoùa chaát trung gian
Trong dò öùng coù söï gia taêng BC öa toan
Eosinophil coù chöùa caùc mediators:
 MBP: major basic protein, ECP:eosinophil cationic protein,
EPO: eosinophil peroxidase, EDN: eosinophil-derived
neurotoxin.
 Taùc doäng:
Toån thöông ñöôøng daãn khí: hoùa sôïi, toån thöông nieâm maïc,
phì ñaïi cô trôn, taêng tieát dòch nhaøy, taêng tính phaûn öùng
(airway hyperesponsiveness)

Quaù maãn caûm 22

Bieåu hieän laâm saøng

Ñoû da
Maøy day
Phuø maïch
Ngöùa coå,
Ngheït thôû
Co pheá quaûn, thôû coù tieáng rít
Oùi möõa, tieâu chaûy
Ñau quaën buïng

Quaù maãn caûm 23

Shock phaûn veä

Quaù maãn caûm 24

Phaûn xaï thaàn kinh X
Vasovagal reaction, vasovagal syncope: vaû moà hoâi, buoàn noân,
haï huyeát aùp, nhòp tim chaäm, khoâng maøy day.
Phaûn öùng giaû phaûn veä (anaphylactoid reaction): do taùc ñoäng tröïc
tieáp leân teá baøo mast, khoâng coù IgE.
Radiocontrast dye, narcotic: codein, morphin, vancomycin
Endogenous mast cell activators: substance P, neurokinin A
Aspirin
Do hoaït taùc boå theå: anaphylatoxins C3a, C5a

Quaù maãn caûm 25

 PHOØNG NGÖØA
Tieàn söû dò öùng
Chuù yù phaûn öùng cheùo
Giaûi maãn caûm (desensibilizaation)
 Tìm khaùng nguyeân
 Tieâm KN noàng ñoä loaõng
 Cô cheá:
IgE giaûm, IgG taêng
Ñieàu hoøa TH1/TH2
Khaùng theå khoùa (blocking antibody) IgG, IgA

Quaù maãn caûm 26

 Ñieàu trò

 Caân baèng giöõa CAMP vaø

CGMP (teá baøo cô trôn, teá
baøo mast)
 CAMP   daõn cô trôn vaø
khoâng phoùng haït
 CGMP   co cô trôn vaø
phoùng haït

Quaù maãn caûm 27

 Ñieàu trò shock phaûn veä

• Adrenaline  cAMP 
Teá baøo mast ngöng phoùng haït
Daõn cô
Co maïch maùu
Ngaên taùc ñoäng histamine leân thaønh
maïch.

Quaù maãn caûm 28

Ñieàu trò Atopy

Quaù maãn caûm 29

 Quaù maãn type II
• Type II: Phaûn öùng quaù maãn do
khaùng theå ñoäc teá baøo
(antibody-dependent cytotoxic
hypersensitivity)
KT thuoäc lôùp IgG
KN laï hoaëc töï KN treân teá baøo
Thöïc baøo, ly giaûi, phaù huûy bôûi
teá baøo NK (lymphocyte, coù Fc
receptors)
Taùn huyeát

Quaù maãn caûm 30

 QUAÙ MAÃN TYPE II
 KT thuoäc lôùp IgG, IgM
 KN treân beà maët teá baøo hay moâ
 KT keát hôïp vôùi KN treân beà maët teá baøo hay moâ
 Toån thöông xaûy giôùi haïn ôû caùc teá baøo vaø moâ mang KN
 Haäu quaû
Teá baøo ñích bò ly giaûi
Teá baøo ñích bò thöïc baøo
Moâ bò huûy hoïai

Quaù maãn caûm 31

 Cô cheá toån thöông
• KT keát hôïp vôùi KN treân beà maët teá baøo hay moâ
• Hoaït hoùa boå theå baét ñaàu töø C1, haäu quaû:
 Maûnh C3a, C5a
 Thu huùt ÑTB, BC ña nhaân.
 Hoaït hoùa teá baøo mast vaø basophils
 Thu huùt vaø hoaït hoùa caùc teá baøo haønh söï khaùc
(effector cells: macrophage, neutrophils,
eosinophils, K cells)
 C3b, C3bi,C3d coù maët treân teá baøo ñích  opsonin
 Ly giaûi teá baøo ñích khi hoaït hoùa C5b  C9

Quaù maãn caûm 32

Cô cheá toån thöông

Quaù maãn caûm 33

 Beänh lyù gaây ra bôûi PÖQM type II
• Huyeát taùn
 Truyeàn maùu khoâng phuø hôïp (ABO) KT lôùp IgM, ngöng keát,
hoaït hoùa boå theå, ly giaûi
 KT choáng HC, KT lôùp IgG, bò thöïc baøo ôû gan vaø laùch
 Töï KT choáng hoàng caàu (khoâng roõ nguyeân nhaân), thöïc baøo
ôû laùch.
• Giaûm tieåu caàu
 Töï khaùng theå choáng TC (70%) sau nhieãm VK hoaëc virus
 Beänh Lupus (töï KT choáng cardiolipin, phospholipids)
 Giaûm TC do thuoác (cô cheá gioáng choáng HC)
• Giaûm baïch caàu trung tính, lymphocyte (Lupus: töï KT)
Quaù maãn caûm 34
 Ngöng keát

Sinh laàn ñaàu Sau sinh Sinh laàn keá tieáp

Choáng söï gaây maãn caûm
Quaù maãn caûm 35
Quaù maãn caûm 36
• Huyeát taùn do thuoác
(penicillin, quinine,
sulphonamides…)
 Thuoác baùm treân maøng
hoàng caàu
 Phöùc hôïp thuoác - KT baùm
treân maøng hoàng caàu (thuï
theå CR1-C3b)
 Thuoác baùm treân hoàng caàu
phaù vôû töï dung naïp (self -
tolerance)  töï KT
(autoantibody) (töï khoûi sau
ngöng thuoác)

Quaù maãn caûm 37

 Phaûn öùng choáng KN moâ

• KT theå choáng maøng caên baûn (Goodpasture’s syndrome) cuûa

phoåi, thaän (KT choáng glycoprotein cuûa caàu thaän) → vieâm
thaän
• Töï KT choáng phaân töû keát dính teá baøo (intercellular adhesion
molecule), beänh Pemphigus (KT choáng desmoglein-3).
• KT choáng receptor cuûa ACh nhöôïc cô (myasthenia gravis)

Quaù maãn caûm 38

Khaùng theå choáng thuï theå cuûa acetylcholine trong beänh nhöôïc cô

Quaù maãn caûm 39

 PHAÛN ÖÙNG QUAÙ MAÃN TYPE III
• Bình thöôøng IC ñöôïc loaïi tröø bôûi heä thoáng ñôn nhaân thöïc baøo
• Khi IC laéng ñoïng ôû moâ vaø cô quan  toån thöông bôûi boå theå
vaø teá baøo haønh söï  PÖQM type III
• Caùc loaïi KN
Protein khaùc loaøi
KN laø vi khuaån, virus, vi naám
Töï KN thöôøng gaây ra PÖQM type III
• Khaùng theå IgG, IgM

Quaù maãn caûm 40

 Quaù maãn type III
• Phaûn öùng quaù maãn do phöùc
hôïp mieãn dòch
Phöùc hôïp mieãn dòch (IC:
immune complexes)
IC vôùi soá löôïng lôùn
Laéng ñoïng
Beänh huyeát thanh

Quaù maãn caûm 41

 Caùc loaïi KN
 Protein khaùc loaøi: beänh huyeát thanh (serum sickness)
 KN laø vi khuaån, virus
Phong (leprosy): Acute leprosy reaction
Giang mai: Phaûn öùng Jarisch Herxheimer
Vieâm gan SVB: 25% coù vieâm khôùp, vieâm thaän
Soát xuaát huyeát …
 Töï KN thöôøng gaây ra PÖQM type III
SLE (KT choáng DNA, nucleoprotein, …)
Vieâm ña khôùp daïng thaáp
 KN laø vi naám: Vieâm phoåi quaù maãn (KN: actinomycete)

Quaù maãn caûm 42

 Vieâm do phöùc hôïp mieãn dòch
• Phöùc hôïp mieãn dòch khôûi phaùt quaù trình vieâm
 Hoaït hoùa boå theå  C3a, C5a  basophil, tb mast
 IC cuõng taùc ñoäng tröïc tieáp leân tieåu caàu, basophils (thuï theå Fc)
 vasoactive amine:
histamine
5-hydroxytryptamine  taêng tính thaám thaønh maïch
 Taêng tính thaám taïo ñieàu kieän cho söï laéng ñoïng IC
 Ngöng tuï tieåu caàu  cuïc maùu nhoû
 BC trung tính  enzyme (exocytose)  toån thöông

Quaù maãn caûm 43

 Vieâm do phöùc hôïp mieãn dòch

 Hoaït hoùa boå theå

C3a, C5a
basophil, tb mast
 IC cuõng taùc ñoäng
tröïc tieáp leân tieåu caàu
 Vasoactive amine:
histamine
5-hydroxytryptamine
 Taêng tính thaám
thaønh maïch

Quaù maãn caûm 44

 Vieâm do phöùc hôïp mieãn dòch

Taêng tính thaám taïo ñieàu

kieän cho söï laéng ñoïng IC
Ngöng tuï tieåu caàu hình
thaønh cuïc maùu nhoû
BC trung tính phoùng
thích enzyme (exocytose)
 toån thöông

Quaù maãn caûm 45

 Ñieàu kieän thuaän lôïi cho söï laéng ñoïng
 IC baùm vaøo hoàng caàu (thuï theå CR1) vaø di chuyeån giöõa
doøng (thieáu huït boå theå (C2)  laéng ñoïng.
 IC lôùn loaïi tröø nhanh ôû gan trong vaøi phuùt, IC nhoû löu
haønh laâu  KT coù aùi löïc thaáp taïo IC nhoû  laéng ñoïng.
 Thöøa KN  IC nhoû
 Thieáu huït teá baøo thöïc baøo
Caùc ñaëc ñieåm cuûa maïch maùu
 Coù söï taêng tính thaám thaønh maïch (vasoactive amine)
 Doøng maùu coù aùp löïc cao, chaûy xoaùy
 Ñieän tích aâm cuûa maøng caên baûn caàu thaän

Quaù maãn caûm 46

Phöùc hôïp mieãn dòch hoøa tan nhôø boå theå

Quaù maãn caûm 47

Phöùc hôïp vöøa vaø nhoû löu haønh trong maùu laâu

Quaù maãn caûm 48

Doøng maùu coù aùp löïc cao chaûy xoaùy

Quaù maãn caûm 49

Beänh do phöùc hôïp MD taïi choã: Phaûn öùng Arthus
• Söï thaønh laäp IC taïi choå
• Phaûn öùng Arthus
Phaûn öùng vieâm maïch maùu caáp
4-8 giôø sau khi tieâm
Phuø, xuaát huyeát, loeùt.
• KN hít vaøo
Vieâm phoåi dò öùng Toån thöông kieåu Arthus 4-8 giôø sau
khi hít KN
• KN töø beân trong
Phaûn öùng Jarisch-Herxheimer
Côn phaûn öùng phong caáp
RA (KT choáng IgG saûn xuaát töø töông baøo taïi choã)
Quaù maãn caûm 50
 Beänh huyeát thanh
KN löu haønh
Beänh huyeát
thanh
(serum sickness)
Sau tieâm khaùng
huyeát thanh 1
tuaàn
Soát
Laùch to
Ñau khôùp
Maøy ñay

Quaù maãn caûm 51

Quaù maãn type IV

Phaûn öùng quaù maãn qua

trung gian teá baøo
Quaù maãn chaäm (Delayed
type hypersensitivity)
Teá baøo T keát hôïp vôùi KN
Phoùng thích cytokine
Vieâm
Phaûn öùng Mantoux

Quaù maãn caûm 52

 PHAÛN ÖÙNG QUAÙ MAÃN TYPE IV

• Khaùng nguyeân
• Vi sinh vaät: M.tuberculosis, M.leprae, virus ñaäu, vi naám, ñôn
baøo
• KN töø coân truøng (ong, muoãi)
• Toå chöùc dò loaïi
• Hapten (DNCB..), hoùa chaát, nickel, chrome, cao su…
• Thôøi gian
• Chaäm >48-72 giôø (delayed hypersensitivity reaction)

Quaù maãn caûm 53

 Phaân loaïi: 3 type
1. Tieáp xuùc (contact hypersensitivity), xaûy taïi
nôi tieáp xuùc KN,48-72 giôø.
2. Tuberculin, 48-72 giôø
3. U haït (granuloma), 21-28 ngaøy

Quaù maãn caûm 54

 Tieáp xuùc

Thôøi gian coù phaûn öùng: 48-72 giôø

Laâm saøng: chaøm (eczema)
Moâ hoïc: teá baøo lymphoâ, sau ñoù laø macrophage, phuø neà
cuûa lôùp thöôïng bì
Khaùng nguyeân: cao su, nikel...DNCB, DNFB...

Quaù maãn caûm 55

 Phaûn öùng vôùi tuberculin

• Moâ taû bôûi Koch khi tieâm loïc dòch canh caáy vi khuaån lao vaøo
trong da (coù KN cuûa vk lao)
• Phaûn öùng khi ñaõ nhieãm:
• M.tuberculosis, M.leprae, Leishmania tropica, beryllium,
zirconium
• Phaûn öùng sau 48-72 giôø
• Laâm saøng: söng phuø, cöùng nôi tieâm
• Moâ hoïc: lymphocyte, monocyte, ñaïi thöïc baøo, khoâng phuø neà
lôùp thöôïng bì

Quaù maãn caûm 56

 Phaûn öùng vôùi tuberculin

• Tieâm trong da
• Trình dieän KN
• Chaát baùm dính E-selectin
• BC trung tính (sau 1-2 giôø)
• Teá baøo lymphoâ vaø BC ñôn
nhaân
• (sau 12 giôø)
• Vieâm (ñaït ñænh sau 48 giôø)

Quaù maãn caûm 57

 U haït (granulomatous hypersensitivity)

• Thôøi gian xaûy ra phaûn öùng 21-28 ngaøy

• Laâm saøng: cuïc cöùng (ví duï: da, phoåi...)
• Moâ hoïc: ñaïi thöïc baøo, teá baøo daïng bieåu moâ, teá baøo khoång loà,
xô hoùa
• Khaùng nguyeân: toàn taïi phöùc hôïp KN-KT hoaëc do ngoaïi vaät
nhö boät talc, silic

Quaù maãn caûm 58

 U haït (granulomatous hypersensitivity)

Teá baøo daïng bieåu

moâ töø ÑTB (bò kích
thích kinh nieân bôûi
cytokine), Teá baøo
daïng bieåu moâ tieát
TNF.
Teá baøo khoång loà
giant cell
(lieân keát cuûa nhieàu
teá baøo daïng bieåu
moâ)

Quaù maãn caûm 59

U haït

Quaù maãn caûm 60