Temat pierwszy – Ziemie Polskie w latach 1815 – 1830

Królestwo Polskie – powstałe w 1815 roku na kongresie wiedeńskim, z terenów Księstwa Warszawskiego i ziem zabranych
(terenów utraconych na rzecz Rosji w rozbiorach). Łączyło się ono z Rosją poprzez unię personalną, tzn. królem Polski był car.
Oktrojowanie (nadanie) konstytucji RP – 1815 r., napisana przez księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. Wprowadzała wolność
osobistą, swobodę wypowiedzi i nienaruszalność własności, język polski językiem urzędowym, własny sejm, rząd,
administracja oraz 30 tys. Wojsko.. Królem Polski car rosyjski. Niezawisłość sądów.
Namiestnik – należała do niego władza wykonawcza w imieniu cara (gen. Józef Zajączek)
Rada Administracyjna – rodzaj rządu złożony z 5 ministerstw
Rada Stanu – kontrolowała działalność administracji krajowej
Utworzono 8 województw zarządzanych przez prezesów wojewódzkich.
Sejm – król senat i izba poselska, co dwa lata na 30 dni.
Książę Antoni Radziwiłł – pierwszy i jedyny namiestnik Wielkiego Księstwa Poznańskiego, kraj przyłączony do Prus
Naczelny prezes/nadprezydent – pruski urzędnik, który sprawował faktyczną władzę w WK Poznańskim
Język polski drugim urzędowym, sejm, ale nie miał on wpływu na politykę. Wysoki cenzus majątkowy.
Pomorze Gdańskie stało się częścią Prus Zachodnich, a Warmia Prus Wschodnich.
Królestwo Galicji i Lodomerii – kraj koronny pod zaborem austriackim
Galicyjski sejm stanowy – sejm w Galicji, w rzeczywistości nie miał prawie żadnych uprawnień
Była tam silna germanizacja, Polacy najniższe urzędy, niemiecki językiem urzędowym, surowa kontrola policyjna, cenzura,
wysokie podatki, pobór rekrutów do cesarskiej armii.
Rzeczpospolita Krakowska – czysto teoretycznie niepodległe i neutralne państewko. W rzeczywistości były tam wpływy
wszystkich trzech zaborców. Mimo to duża niezależność, język polski urzędniczym i wykładniczym. Likwidacja pańszczyzny,
oczynszowanie chłopów. Ważny ośrodek handlu i rzemiosła.
Stanisław Wodzicki – prezes kierujący senatem w Rzeczpospolitej Krakowskiej
Łódzki Okręg Przemysłowy – silny ośrodek włókiennictwa w rejonie Łodzi, Pabianic i Zgierza
Staropolski Okręg Przemysłowy i Zagłębie Dąbrowskie – ośrodki wokół których koncentrował się przemysł wydobywczy i
hutniczy, patronował im Stanisław Staszic
Kanał Augustowski – pozwalał na transport towarów Wisłą i ominięcie Gdańska, zmusiło to Prusy do obniżki cła
Towarzystwo Kredytowe Ziemskie – bank inwestycyjny utworzony przez Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego,
pozwalał na pozyskanie kapitału na przedsięwzięcia przemysłowe i handlowe
Powstanie Banku Polskiego w 1828 roku.
Na terenach pruskich w 1816 roku wprowadzona została regulacja. Oznaczała ona rozpoczęcie uwłaszczanie chłopów.
Warunkiem był sprzężaj, czyli posiadanie pary wołu i narzędzi potrzebnych do orki.
Na terenach pod zaborem pruskim w 1823 roku wprowadzono ustawę, która zezwalała na uwłaszczenie chłopów za
odpowiednią opłatą (bez sprzężaju). Ziemstwo Kredytowe aktywnie pomagało w uzyskiwaniu środków na modernizację
gospodarki.
Powstał uniwersytet Warszawski, który stał się centrum polskiej oświaty i nauki, ciągle istniało Towarzystwo Przyjaciół Nauk,
które koncentrowało się na ratowaniu polskiej kultury poprzez badanie historii i języka polskiego.

Temat drugi – Geneza Powstania Listopadowego

Faktyczną władzę w Królestwie Polskim sprawował wielki książę Konstanty Romanow (brat cara Aleksandra I, naczelny wódz
wojska polskiego) i Nikołaj Nowosilcow (pełnomocnik carski do spraw polskich). Książę Konstanty nie uznawał konstytucji, a
Nowosilcow był jawnie wrogi do Polaków i węszył wszędzie spiski.
Joanna Grudzińska – żona Konstantego. Z powodu tego małżeństwa mimo, że Konstanty był prawnym następcą tronu nie
otrzymał go.
Opis sytuacji w Polsce Konstytucja na stole, a bat pod stołem słowa Marcina Badeni (minister sprawiedliwości), ale
dokładniejsze byłoby stwierdzenie Bat na stole, konstytucja pod stołem. Co więcej w 1819 roku przez Zajączka wprowadzona
została cenzura prasy.

Organy opozycji w Królestwie

nazwa przywódcy formy Cele
kaliszanie Bracia Bonawentura i Legalna, sejmowa Likwidacja cenzury
Wincenty Niemojowscy Wznowienie obrad sejmu
Zwolennicy monarchii konstytucyjnej
Propagowanie wolności
Uwłaszczenie chłopów
Panta Koina w Ludwik Mauersberger Nielegalna Poprawa sytuacji chłopów
Warszawie Przyłączenie ziem wschodnich
Związek Filomatów, a Tomasz Zan nielegalna Samokształcenie w duchu patriotycznym
później Filaretów w Adam Mickiewicz Walka o wolność kraju
Wilnie
Wolnomularstwo Walerian Łukasiński Nielegalna Zjednoczenie ziem RP w granicach
Narodowe, 1819. Seweryn Krzyżanowski Sąd sejmowy: łagodne przedrozbiorowych
Towarzystwo wyroki Obrona konstytucji
Patriotyczne 1820
Nowy car Mikołaj Pierwszy (1825 – 1855) był przeciwnikiem jakiejkolwiek autonomii Polaków
W 1828 roku powstała kolejna tajna organizacja zrzeszająca młodych oficerów i podchorążych. Przywódcą sprzysiężenia był
Piotr Wysocki, instruktor walk w warszawskiej Szkole Podchorążych Piechoty. Spiskowcy liczyli na klęskę Rosji w walce z
Turcją. Jako że to się nie udało zaczęły krążyć plany zamachu na życie Mikołaja I. Sprzysiężenie odkryte zostało w 1830 roku
przez policję carską i rozpoczęły aresztowania. W tym samym czasie prasa warszawska zaczęła pisać o mobilizacji armii, co
zostało zinterpretowane jako reakcja na wydarzenia w EU (np. rewolucja lipcowa, niepodległość Grecji). Zaczęto uznawać, że
najlepszym sposobem na obecne wydarzenia jest otwarty konflikt. Przywódcy spisku planowali tylko dać impuls do zrywu, zaś
prowadzenie zrywem pozostawiali politykom. Pokazuje to, że powstanie nie miało sprecyzowanego planu.

Temat trzeci – powstanie Listopadowe

POWSTANIE LISTOPADOWE 1830

 Przyczyny
o Nieprzestrzeganie konstytucji przez cara Mikołaja I
o Zrywy niepodległościowe na Bałkanach i w Belgii
o Działalność opozycji niepodległościowej (Walerian Łukasiński)
o Zapowiadana mobilizacja wojsk do pacyfikacji powstania w Belgii
 Przebieg
o Rozpoczęcie walk 29 listopada
o Marsz na belweder
 Ucieczka księcia Konstantego do obozu sił rosyjskich
o Wzięcie Arsenału – zdobycie broni
o Prośby namówienia wyższych dowódców do poprowadzenia powstania (nikt się nie zgodził)
o Rada Administracyjna
 Postacie
 Adam Jerzy Czartoryski
 Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki
 Julian Ursyn Niemcewicz
 Gen. Józef Chłopicki
 Joachim Lelewel
 Kręgi polityczne usiłują doprowadzić do zgody z księciem Konstantym
o Towarzystwo Patriotyczne pod wodzą Maurycego Mochnackiego skłoniło radę administracyjną do uznania się
za Rząd Tymczasowy (Narodowego) pod wodzą Chłopickiego
o Józef Chłopicki pierwszym dyktatorem (mimo dużego talentu brak szans na wygraną)
o Negocjacje z Mikołajem – respektowanie konstytucji, usunięcie wojsk z K. Polskiego – odmowa
o 25 stycznia 1831 detronizacja Mikołaja I jako króla PL
o Wojna polsko – rosyjska
 Dowódca sił rosyjskich Iwan Dybicz – 127 tys. Żołnierzy
 Dowódca sił PL – Michał Radziwiłł – 50 tys.
 Pierwsze walki pod Stoczkiem – wygrana PL
 25 luty 1831 – Bitwa pod Grochowem, nierozstrzygnięta
 Nowy dyktator – Jan Skrzynecki
 Płk. Ignacy Prądzyński – genialny, główny strateg
  Wygrane Bitwy pod Wawrem, Dębem Wielkim i Iganiami
 Wstrzymanie natarcia na Siedlce – Skrzynecki nie chciał z głównymi siłami (tchórz)
 Nowy plan działania Prądzyńskiego – atak na korpus gwardii w okolicach Ostrołęki
 Niepowodzenie z powodu nieudolności Skrzyneckiego
 Bitwa pod Ostrołęką – dotkliwa przegrana PL, złamane morale armii
 Nowy dowódca wojsk rosyjskich Iwan Paskiewicz
 Nowy dyktator Henryk Dembiński
 Niepokoje w Warszawie – dymisja Rządu Narodowego
 6 września – atak na Warszawę przez Paskiewicza
 8 września – kapitulacja Warszawy
 23 września – ostatni sejm i zawieszenie powstania
 Wojna dobiegła końca bez formalnej kapitulacji
 Skutki
o Klęska militarna i polityczna
o Noc Paskiewiczowska – represje po powstaniu np. wieszanie uczestników powstania
Ocena powstania – pomimo klęski przez rok niepodległość, własny rząd, parlament i wojsko, 200 tyś powstańców – jedność
Polaków pod zaborami, w zrywie brali udział głównie mieszczanie i szlachta.

Temat czwarty – Wielka Emigracja

Po przegranym powstaniu listopadowym Rosja zastosowała surowe represje. Powołano Najwyższy Sąd Kryminalny do karania
powstańców. Kara śmierci została zastąpiona zsyłką na Sybir. Uczestnicy powstania utracili swoje majątki.
Katorga – ciężka robota w kajdanach na Syberii
Klęska powstania i represje spowodowały masową migrację (ok. 50 tys. Żołnierzy). Uchodźcy, którzy przedostali się do Prus
byli zmuszani przez tamtejsze władze do powrotu do kraju i skorzystanie z amnestii ogłoszonej przez cara 1 listopada 1831 r.,
tych którzy nie zgadzali się na powrót więziono w twierdzach (Gdańsk, Piława, Grudziądz). Austria również nakłaniała do
powrotu do Polski, ale już nie w aż tak silny sposób.
Wielka Emigracja
 Około 10 tys. Osób, politycy, oficerowie, artyści, literaci, uczeni
 Brak możliwości normalnego życia i pracy pod panowaniem cara Mikołaja I
 Główny kierunek emigracji Francja
 Inne kraje to UK, Szwajcaria, Belgia, Hiszpania i USA
 Opinia publiczna odnosiła się z sympatią do powstańców (entuzjastyczne witanie kolumn emigrantów)
 Władze krajów były niechętne (obawa zepsucia kontaktów z Rosją) ale ulegali społeczeństwu
 Centralny Komitet Francusko-Polski – powołany w celu zorganizowania pomocy dla uchodźców
 Polacy głównie zamieszkiwali prowincje (ze względów politycznych)

Polityka Emigrantów
Nazwa
Komitet Narodowy Polski (KNP)
Komitet Narodowy Emigracji
Polskiej
Hotel Lambert
Towarzystwo Demokratyczne
Twórca Lata Program
Joachim Lelewel 1831 Odzyskanie niepodległości
Narodowy solidaryzm
Gen. Józef Dwernicki 1831-1834 Integracja uchodźców
Książę Adam Jerzy 1833-1861 Klub polityczny
Czartoryski Wydawanie czasopism Kraj i Emigracja oraz
Kronika Emigracji Polskiej
Powód upadku powstania – organizatorzy
radykalnych wystąpień podważających jedność
narodu
Sojusz z UK i Francją przeciwko Rosji i zaborcom
Powstanie nierealne, wojna z zaborcami
Polska monarchią konstytucyjną
Uwłaszczenie chłopów za odszkodowaniem
Wysyłanie emisariuszy, tzn. delegatów do
organizacji spiskowych pod zaborami
Wiktor Heltman 1832-1862 Czasopismo Demokrata Polski
Polskie (TDP) Tadeusz Krępowiecki Mały manifest jako dokument programowy
Tomasz Malinowski Szlachta jako powód upadku PL, rozbiory i klęska
powstania – hasła antyszlacheckie
Uwłaszczenie chłopów bez odszkodowania
Ogólnoeuropejska rewolucja – doprowadziło to do
sporu wewnątrz, Tadek odszedł, główna rola W.Hel
Wielki Manifest jako nowy program
Samodzielne odzyskanie niepodległości(powstanie)
Polska republiką parlamentarną
Centralizacja – 5 osób (demokratycznie wybrani),
które kierowały działaniami sekcji
Pierwsza polska partia polityczna

Inne ośrodki życia emigracyjnego

Nazwa Postać Lata Program
Namiot Polski Węglarze/ 1832-1834 Podlegali Najwyższemu Namiotowi
karbonariusze Powszechnemu
Plan ogólnoeuropejskiej rewolucji przeciwko
monarchom
Młoda Polska Współpraca z Młodą 1834-1836 Rządy republikańskie we wszystkich krajach
Europą Europy
Zjednoczenie Emigracji Polskiej Brak przywódcy, ciągłe 1837-1846 Kompromis między konserwatyzmem i
(ZEP) spory radykalizmem, ogólnikowy
Gromady Ludu Polskiego Stanisław Worcell 1835-1846 Połączenie Gromady Grudziądz i Gromady
Humań
Szlachta przyczyną klęski PL i powstania
Negacja ustrojów liberalnych (ucisk
pieniądza=ucisk państwa)
Własność prywatna wrogiem sprawiedliwości
społecznej

Gdy wybuchła wojna krymska Polacy na imigracji postanowili utworzyć legiony działające u boku wojsk koalicyjnych
przeciwko Rosji. Nie spodobało się to działaczom TDP. Z powodu odmiennych poglądów między TDP a hotelem Lambert
dochodziło do ciągłych konfliktów, kłótni i sporów, które dotyczyły by chociaż tego kogo obsadzić jako dowódcę. Ostatecznie
stworzono dwa oddziały, o niewielkim znaczeniu. Z tego powodu na konferencji pokojowej nie poruszono tematu Polski.
Uznano to jako klęskę i dowód bezsilności polskiej emigracji. Za koniec pokolenia Wielkiej Emigracji sugeruje się 1861 r.,
kiedy zmarł Joachim Lelewel i Adam Jerzy Czartoryski – dwie najważniejsze postacie na emigracji.

Temat piąty – Ziemie Polskie 1831 – 1846

Represje popowstaniowe
 Likwidacja armii Polskiej
 Dawni żołnierze polscy wcieleni do armii carskiej (sprzeciw = śmierć)
 Rekrutacja co roku 10 tys. Osób do służby wojskowej na 25 lat
 Rusyfikacja
 Wywóz sierot do Rosji (mimo, że rodzin chciały się nimi zająć)
 Pozostanie 100 tys. Armii carskiej na terenie PL
 Kontrybucja wojenna – 22 mln rubli
 Budowa na koszt miasta Warszawy Cytadeli Aleksandrowskiej – twierdza zapewniająca Rosji kontrolę nad stolicą
o X Pawilon – siedziba więzienia politycznego i Komicji Śledczej
 Likwidacja Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu Politechnicznego
 Wywóz zbiorów muzealnych i bibliotecznych
 Wysokie cła na towary sprowadzane z Królestwa – upadek polskich fabryk
o Poprawa sytuacji dzięki budowie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i żeglugi parowej na Wiśle
 Unieważnienie konstytucji Królestwa Polskiego
 Nadanie Statutu Organicznego w 1832 r.
o Królestwo autonomiczną częścią Rosji
o Utrata osobnego rządu, sejmu i armii – osobny skarb, administracja, prawo i język urzędowy ciągle polski
 o Utrzymanie urzędu namiestnika, Rada Stanu i Rada Administracyjna – mniejsza kompetencje, rusofile 1
o Plan unifikacji królestwa PL z resztą imperium rosyjskiego (ujednolicenia)
 W 1833 roku wprowadzono w królestwie stan wojenny, co spowodowało oddanie pełni władzy namiestnikowi, tzn.
feldmarszałkowi Iwan Paskiewicz.
 Noc Paskiewiczowska – czas rządów Paskiewicz w królestwie 1833 – 1856 r., surowe represje, sankcje gospodarcze
 Szkolnictwo według rosyjskiego systemu edukacji – polski wykładniczym językiem, obowiązek nauki rosyjskiego
 Zmiana województw na gubernie
 Likwidacja odrębności sądowniczej
 Wprowadzenie rosyjskiego sytemu monetarnego, systemu miar i wag

Także w zaborze pruskim po powstaniu wprowadzono represje – likwidacja namiestnika i kara więzienia/konfiskata dóbr ok.
1,5 tys. Polaków.
Eduard Flottwel – nadprezydent, zwolennik ściślejszego związania WK Poznańskiego z Prusami
 Wprowadził uwłaszczenie chłopów (by osłabić szlachtę)
 Germanizacja szkolnictwa
Fryderyk Wilhelm IV – nowy król Prus, który złagodził rygor i odwołał Flottwel z stanowiska
Nazwa Twórca, dowódca Działania
„Kasyno” Gustaw Potworowski Ziemianie zainteresowani modernizacją majątków
Biblioteka i czasopismo Przewodnik rolniczo-przemysłowy,
Propaganda nowoczesnej formy gospodarowania
Towarzystwo Naukowej Pomocy Karol Marcinkowski Wspomaganie finansowe ubogich studentów
Budowa Bazaru – kompleks łączący hotel, warsztaty
rzemieślnicze i sklepy polskich przedsiębiorców
--------------------------- Hipolit Cegielski Twórca fabryki maszyn rolniczych (zaczynał od warsztatu)
Dezydery Chłapowski Organizacja praktyk dlaczego warto zmodernizować
gospodarstwo

Zaczęto używać pojęcie praca organiczna, czyli działanie mające na celu zmodernizować przemysł, rolnictwo etc.
Polacy widząc, że powstania i spiski są skazane na klęskę i skutkują represjami, należy działać na rzecz poprawy wydajności
ekonomicznej. Stało to się nową miarą patriotyzmu.
Nazwa Twórca/dowódca działanie
Stowarzyszenie Ludu Polskiego (SLP) Szymon Konarski Wspierani przez Młodą Polskę
Konfederacja Powszechna Narodu Polskiego Edukacja w duchu wolności i swobód
Związek Narodu Polskiego Związany z TDP działalnością
Henryk Kamiński i Propaganda rewolucyjnego planu pozyskania chłopów
Ludwik Mierosławski dla przyszłego powstania, a więc uwłaszczenie
Bliski Gromad Ludu polskiego był Edward Dembowski Własność prywatna to źródło zła, szlachta na równi z
zaborcami
Związek Plebejuszy Walenty Stefański Zrzeszała rzemieślników i czeladników
Piotr Ściegienny Rozwijał organizacje spiskowe wśród chłopów

Umowa z Munchegratz – zaborcy będą współpracować przy zwalczaniu spisków, zaś w Krakowie – Austria
Austriacy wkroczyli do Krakowa i podporządkowali sobie władze, ale mimo to była to stolica konspiracji. Zaplanowano
powstanie przeciwko wszystkim zaborcom. Na wskutek dekonspiracji w Prusach się nie udało, a w Królestwie polskim
konspiracja była zbyt słaba
Powstanie Krakowskie – 1846 r.
 Przywódcy – Ludwik Gorzkowski, Jan Tyssowski i Jan Alcyato
 Planowali odwołać powstanie, ale rozpoczęto walki w okolicach Tarnowa
 Wybuch powstania – 20/21 luty 1846 rok, wycofanie się Austrii
 Powstanie Rządu Narodowego Rzeczpospolitej Polskiej
 Ogłoszenie Manifestu do Narodu Polskiego
o Zniesienie przywilejów szlacheckich
o Likwidacja pańszczyzny bez odszkodowania
o Pomoc materialna dla ubogich
o Bezrolni w zamian za pomoc w powstaniu dostaną ziemie
 Zgłoszenie się 6 tys. Ochotników
 Tyssowski dyktatorem powstania
 Austria wróciła z wojskiem

1Zwolennicy współpracy z Rosją

  Dembowski zorganizował procesję by przekonać włościan do przejścia na stronę powstańców
 Austriacy ostrzeliwują procesję – ginie Dembowski, co łamie opór
 Upadek postania 4 marca 1846 roku
 Wielkie Księstwo Krakowskie częścią Królestwa Galicji i Lodomerii
Rabacja Galicyjska – powstanie chłopskie przeciwko szlachcie. Masowe mordy i grabieże szlachty, sparaliżowało to działania
powstańcze. Wbrew obietnicom Austriacy nie znieśli pańszczyzny. Inna nazwa to „krwawe zapusty galicyjskie”. W zamian za
trupy Austriacy wypłacali pieniądze. Jakub Szela – przywódca i najbardziej znany uczestnik. Uznany za zdrajcę.

Temat szósty – Wiosna Ludów i odwilż posewastopolska

Proces Ludwika Mierosławskiego i Floriana Ceynowy (działacz narodowy) i innych konspiratorów podburzał nastroje
społeczeństwa. 8 osób zostało zabitych a ponad 250 trafiło do długoletniego więzienia, co zwiększyło niezadowolenie.
Związek Plebejuszy zyskiwał nowych zwolenników.
Komitet Narodowy – powstał w Poznaniu w 1848 r., szlachta (Gustaw Potworowski), rzemieślnicy (kowal Paweł
Andrzejewski) oraz chłopów (Jan Palacz)
Leon Przyłuski – prymas Polski, metropolita gnieźnieński i poznański, stanął na czele delegacji, która miała przedłożyć królowi
Prus petycję z żądaniem niepodległości dla Polski
Pruskie wojsko opuściło Poznań i ogłoszenie amnestii dla spiskowców, a wkrótce w Berlinie zaczęło krążyć przekonanie o
wojnie z Rosją. W takiej sytuacji antyrosyjscy Polacy stanowili cennych sojuszników. Mierosławski zaczął szkolić ochotników.
Ugoda w Jarosławcu – 1848 r., z pruskim gen. Karl Wilhelm von Willisen
 Przywrócenie autonomii dla WK Poznańskiego
 Wojsko polskie 3 tys.
Komitet Narodowy obiecał dać chłopom ziemię po wojnie z Rosją, ale konflikt z Rosją nie nadchodził.
Prusy nie dotrzymały ugody jarosławskiej i podzieliły WK Poznań na część niemiecką (z Poznaniem) i część polską.
Likwidacja wojsk polskich. Doprowadziło to do wybuchu powstania wielkopolskiego. Dwa tygodnie kwietna, przegrana.
Po przegraniu powstania w WK Poznań działacze skupili się legalnej działalności, podnoszenie poziomu cywilizacyjnego.
Liga Polska – 1848 r., praca u podstaw, podnoszenie świadomości narodowej i poziomu życia, obrona katolicyzmu, solidaryzm
Królestwo Pruskie monarchią konstytucyjną – 1850
 Uwłaszczenie chłopów
 Nacjonalizm Niemiec
o Delegalizacja Ligi Polskiej
o Zaostrzony rygor policyjny i cenzura
o Zmiana WK Poznań na Prowincja Poznańska
 Powstanie Towarzystwo Przyjaciół Nauk – 1857 r.
Dopiero zmiana na tronie Pruskim na Wilhelma I (1861 – 1888) przyniosła liberalizację, ale nie na długo, bo w 1862 r.
premierem został Otto von Bismarck
Rewolucja wiedeńska ożywczo wpłynęła na nastroje patriotyczne Polaków w Galicji.
Powołano Komitet Narodowy, a następnie Gwardię Narodową – namiastkę wojska polskiego, oficjalnie dla ochrony spokoju.
Franciszek Stadion – gubernator Galicji, na jego ręce złożono adres (petycję) o
 Równouprawnienie stanów
 Swobody religijne i polityczne
 Zwołanie sejmu
 Zniesienie pańszczyzny
 Polonizacja szkół
Wiktor Heltman (działacz TDP) przybył do Krakowa i wygłosił odezwę, w której prosił szlachtę o dobrowolne zniesienie
pańszczyzny. W Lwowie Powstała Rada Narodowa, która wygłosiła podobny apel.
Franek Stadion nie czekając na decyzję cesarza ogłosił w jego imieniu zniesienie pańszczyzny (odszkodowanie od państwa)
Serwituty – zwyczajowe prawo do korzystania przez chłopów z pastwisk i lasów dworskich
Rząd cesarski zgodził się z tą decyzją. W ten sposób kupił chłopów – troskliwy władca chroni chłopów przed szlachtą.
Austriacy następnie rozbroili Gwardię Narodową, a 26 kwietnia 1848 Komitet Narodowy został zmuszony do kapitulacji.
Główna Rada Ruska – instytucja Ukraińców w Galicji, walka o ich prawa, Hryhoryj Jachymowycz na czele.
Franciszek Smolka – przewodził chłopom w parlamencie wiedeńskim
Wacław Zalewski – nowy gubernator Galicji
Wilhelm von Hammerstein – cesarski komendant wojskowy w Galicji
Wzmocniono rygor za czasów Franciszka Józefa I, rozwiązał on parlament wiedeński.
Aleksander Bach – minister spraw wewnętrznych mianowany przez cesarza, anulował konstytucje, powstała Rada Stanu, gdzie
były osoby osadzone przez władzę
Wprowadzono represje, germanizacja. Pozostawienie uwłaszczenia chłopów
Agenor Gołuchowski – namiestnik Galicji, zapewniał cesarza o lojalności polskiej szlachty, ale obsadzał urzędy Polakami
Odwilż posewastopolska w królestwie Polskim
 Car Aleksander II
 Panowie, przede wszystkim porzućcie marzenia! Odezwa cara do ludu
 Złagodzenie cenzury i legalizacja działalności oświatowej i społeczno-gospodarczej
 Założenie Akademii Sztuk Pięknych, Akademii Medyko-Chirurgicznej i Towarzystwa Rolniczego (Andrzej Zamoyski)
 Asymilacja Żydów – postulat równouprawnienia Żydów
 Leopold Kronenberg – żyd, wszechstronna działalność gospodarcza i polityczna, aprobata Polaków i Żydów

Temat siódmy – powstanie styczniowe

Edward Jurgens – stał na czele nurtu pracy organicznej, przeciwnik działalności spiskowej
Millenerzy – pogardliwe miano zwolenników pracy organicznej, mille – tysiąc, ”odkładają odzyskanie niepodległości o tys. lat”
Zygmunt Sierakowski – założyciel tajnego stowarzyszenia oficerów, spiskowiec
Obrady Towarzystwa Rolniczego – zniesienie pańszczyzny? – decyzja przyśpieszona demonstracją – uwłaszczenie chłopów
Kolejna demonstracja była 27 lutego 1861 roku. Pokojowa demonstracja została brutalnie rozpędzona przez szarżę Kozaków.
Michaił Gorczakow (namiestnik carski) zawarł ugodę z Leopoldem Kronenbergiem (samorząd warszawski)
 Powstanie Straż Ochotnicza – namiastka polskiej policji
Delegacja Miejska – cywilny samorząd stworzony z inicjatywy Kronenberga, podlegała im Straż Ochotnicza
Podział społeczeństwa na
 Białych – zwolenników pokojowych demonstracji, negocjacji z carem (rewolucja moralna), Towarzystwo Rolnicze
 Czerwonych – radykalni spiskowcy dążący do wybuchu powstania
Ponad tymi podziałami był Aleksander Wielopolski – koncepcja ugody rosyjsko-polskiej, przywrócenie konstytucji k. Polskiego
Stał się on dyrektorem Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego
W wyniku zakazu zgromadzeń publicznych Polacy tłumnie chodzili do kościoła, a strój żałobny stał się wyrazem
zaangażowania w sprawy narodowe. W związku z tym wojsko carskie otoczyło kościół w Warszawie i aresztowało ponad tysiąc
osób. W odwecie kuria warszawska zamknęła wszystkie kościoły, podobnie postąpili protestanci i rabini żydowscy.
Komitet Miejski – tajna organizacja czerwonych, Ignacy Chmieleński na czele
Jarosław Dąbrowski i Zygmunt Sierakowski – kierowali konspiracją wojskową
Dyrekcja Krajowa – tajna organizacja zrzeszająca białych, ziemian i millenerów
Pod namową Napoleona III władze carskie zawarły ugodę z Kościołem. Ponowne otwarcie, pod warunkiem zakazu
demonstracji politycznych w obiektach kultu
Latem 1862 roku car wydał dekrety
 Rozbudowa szkolnictwa (powołanie Szkoły Głównej Warszawskiej – na miejsce Uniwersytetu Warszawskiego)
 Oczynszowanie chłopów
 Równouprawnienie Żydów w K. Polskim
Nie zadowoliło to społeczeństwa
Komitet Centralny Narodowy (KCN) – tajna organizacja czerwonych z wojskowymi spiskowcami, tworzenie podwalin tajnego
państwa polskiego
Legalne działania białych sparaliżowane przez zamachy na życie księcia Konstantego i Wielopolskiego
Czerwoni planują powstanie, a po obaleniu caratu ludzie z ziem zabranych sami zdecydują czy chcą z Rosją czy z Polską
Wielopolski organizuje brankę – pobór rekrutów do armii rosyjskiej, nie na drodze losowania tylko na podstawie imiennych list,
żeby jak najdotkliwiej dotknąć patriotyczną młodzież
POWSTANIE STYCZNIOWE
 Bezpośredni powód
o Branka
 Dni przed wybuchem
o KCN zmienia się w Rząd Narodowy
o Ogłoszenie Manifestu – zapowiedź uwłaszczenia chłopów, kierowany do Polaków, Litwinów i Ukraińców
o Słaba sytuacja powstańców – osłabienie branką, brak współpracy z emigracją, słabe uzbrojenie, sroga zima
 Przebieg
o Wybuch walk 22/23 stycznia 1863 rok
o Mierosławski wraca do kraju by objąć funkcję dyktatora, ale po klęskach na kujawach rezygnuje i wyjeżdża
o Stronnictwo białych dołącza się do powstania (obowiązek patriotyczny)
o Chłopi biorą udział w powstaniu, dzięki uwłaszczeniu, walczą jako kosynierzy
o Walki partyzanckie, unikanie nierównej walki i rozpraszanie się by uniknąć złapania
o Żuawi śmierci – formacja piechoty na wzór oddziałów armii francuskiej
o Marian Langiewicz – oddział partia – wygrana pod Małogoszczem – dyktator przez tydzień
 o Langiewicz aresztowany przez Austriaków podczas przekraczania granicy
o Karol Majewski na czele rządu powstańczego – przedstawiciel białych
o Fiodorow Berg – nowy namiestnik K. Polskiego
o Bezwzględne represje, 340 tys. Wojsko rosyjskie
o Romuald Traugutt – nowy dyktator powstania
o Próba zorganizowania regularnej armii zamiast partyzantki
o Plan wystąpienia Węgrów i Włochów przeciwko Austrii
o Rozbicie oddziału Józefa Hauke-Bosaka pod Opatowem
o Masowe aresztowania i odkrycie warszawskiej organizacji konspiracyjnej
o Car Aleksander II ogłasza ukaz o uwłaszczeniu chłopów w 1864 r., korzystniej niż na warunkach PL
o Chłopi odchodzą od powstania, główny atut utracony
o Traugutt trafia do więzienia
o Aleksander Waszkowski – następny dyktator, również trafia do więzienia
o Stanisław Brzózka – ksiądz, pod jego dowództwem były ostanie walki, 1865
Sprawa PL na arenie międzynarodowej
 Napoleon wsparcie, ale brak działań bez koalicji z Austrią i UK
 Program „sześciu punktów” – amnestia, zwołanie przedstawicielstwa narodowego, wolność przekonań, polski język
urzędowy, dopuszczenie Polaków do pełnienie urzędów i złagodzenie warunków poboru do wojska
 Rosja odrzuca tą propozycję
 UK i Austria odrzucają pomysł międzynarodowego kongresu dla rozwiązania spornych spraw w Europie
 Papież Pius IX, katolickie ugrupowania w Francji, liberałowie brytyjscy i niemieccy – poparcie Polaków
 Powstanie międzynarodowej organizacji robotniczej na znak solidarności z PL
 Wzrost nastrojów mocarstwowych i nacjonalistycznych w Rosji
 Poparcie Rosji przez Prusy (kanclerz Otto von Bismarck)
 Konwencja Alvenslebena (od nazwiska ambasadora Prus w Rosji) – wspólne zwalczanie buntu Polaków
o Sygnał dla UK, Francji i Austrii że Prusy i Rosja to sojusznicy
Bilans zmagań
 20 tys. Zmarło, 2 tys. Egzekucji
 Dziesiątki tysięcy zesłań na Syberię
o Powstanie Zabajkalskie – powstanie wśród zesłańców, zdławione, karane śmiercią/wydłużeniem wyroku
 Ciężkie straty materialne szlachty (nawet za sympatyzowanie z powstaniem)
 Rusyfikacja
 Kompromitacja koncepcji lojalizmu wobec Rosji (np. Wielopolski) – Rosja wolała rządzić siłą, brak konieczności
zawierania umów
 Ważny element polskiej świadomości narodowej