Przeczytaj fragment recenzji Augusta Grodzickiego i wykonaj podane zadania.

W domu rodzinnym zapanował ład. Katafalk zamienił się w kredens, nowe meble porządnie
ustawione, malowane łabędzie na ścianie, panna młoda w welonie, wszyscy starannie
ubrani, Edek w liberii lokaja, przedślubna fotografia rodzinna. Ale nie można wrócić do
starych form. Pijany Artur, ten pożal się Boże! ideolog, zaczyna to rozumieć. Potrzeba mu
idei, ale jakiej? Nie ma jej. Szuka, może ktoś mu ją podsunie. Daremnie. Umierająca babcia
woła: kto wy jesteście?! A jej śmierć staje się dla Artura natchnieniem. Jest idea: władza,
stać się panem życia i śmierci innych ludzi, siłą, która wprowadza porządek, „buntem góry
przeciw dołom, wyższości przeciwko niższości”. Jednak z tej „wielkiej improwizacji” Artur
zostaje sprowadzony na ziemię przez tradycyjny, konwencjonalny odruch uczucia, załamuje
się w swej słabości. Nie można uciec od konwencji. Sprzątnie go z łatwością Edek, ten
chamski, brutalny lump, on obejmie rządy w tym domu. On jest silny i on wprowadzi
porządek. Pierwszy wujcio go usłucha i będzie mu służył: „ulega przemocy, ale w duszy
będzie nim gardził”. Razem tańczą tango przy trupie Artura, kiedy reszta rodziny poszła
zająć się jedzeniem. Ten taniec kończy sztukę – jak w Weselu. Bo Mrożek przy całej swej
oryginalności tkwi po uszy w polskiej tradycji literackiej i teatralnej – od Wyspiańskiego do
Witkacego i z powrotem. Jeżeli wspomniałem Wesele, to nie przypadkiem. Nie pomylę się
chyba, twierdząc, że Tango jest bliskie rangi artystycznej Wesela, co nie znaczy, żeby rola
obydwu utworów w literaturze i życiu narodowym miała być jednakowa. [...] Mogłem
zaledwie dotknąć po wierzchu kilku wybranych spraw ze sztuki Mrożka, w rzeczywistości
jest ona, oczywiście, o wiele bogatsza. Nie wszystkie jej myśli dadzą się precyzyjnie
wyłożyć, nie zawsze biegną one całkiem jasną linią. Ale Mrożek nie operuje alegorią, którą
by można było dokładnie objaśnić. Posługuje się poetyką teatru. Nie rozstrzyga i nie wykłada
swej filozofii, ale sugeruje pewne problemy. W Weselu, jak wiadomo, też nikt jeszcze
wszystkiego nie wytłumaczył. Teatr Współczesny zawierzył Mrożkowi i jego wyczuciu
teatralnemu. Erwin Axer wyreżyserował Tango ściśle według wskazówek autora, Ewa
Starowieyska zgodnie z tymi wskazówkami przygotowała scenografię. Scenografia była
znakomita, a Axer poprowadził przedstawienie koncertowo. Rozkosz sprawiało oglądanie
gry aktorów. Barbara Ludwiżanka wybornie czuje się w tym stylu interpretacji, jej babcia była
nadzwyczajna. Halina Kossobudzka doskonale zagrała matkę. Młodziutka Barbara Sołtysik
była pysznym, rozleniwionym erotycznie „nowoczesnym” dziewczęciem. Nikogo tu nie
można wyróżnić – wszyscy reprezentowali jednolity, najwyższy poziom artystyczny. Wiesław
Michnikowski brawurowo rozegrał zwłaszcza trzeci akt jako pijany Artur, któremu władza
poszła do głowy. Mieczysław Czechowicz jako Edek był nieporównanie śmieszny i
straszliwie groźny zarazem. Tadeusz Fijewski – wujcio i Mieczysław Pawlikowski –
tato-artysta wydobyli ze swych ról maksimum naturalności i dowcipu. Teatr Współczesny
osiągnął po Wirginii Woolf drugi wielki sukces w tym sezonie. Właściwie – jeżeli idzie o
powodzenie – mógłby tylko tymi dwoma przedstawieniami wypełnić cały przyszły sezon. Co
nie znaczy, by należało go do tego zachęcać.

August Grodzicki, „Wesele” u Mrożka, „Życie Warszawy” 1965, 9 lipca, przedruk za:
http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/50327.html [dostęp z 29.12.2013]
1. Określ, jaką funkcję pełni tytuł „Wesele” u Mrożka. 1p

Dramat Sławomira Mrożka „Tango” nawiązuje również do modernistycznego dramatu

Stanisława Wyspiańskiego „Wesele”. W obu sztukach momentem przemiany, wkroczenia w
nowe życie jest ślub. Razem z nim ma nastąpić wyjście z chaosu, przywrócenie ładu i
zasad, które zostały zatracone. Zarówno w „Tangu” jak i w „Weselu” trwa dyskusja o
ideologii i ujawnia się marazm środowiska inteligenckiego. Stomil i Eleonora nie wierzą w
przemiany ale zgadzają się na uczestnictwo w tym eksperymencie. W „Weselu” chłopi z
podkrakowskiej wsi również uczestniczą bez większego przekonania w inteligenckim
eksperymencie jakim jest „chłopomania”. Inteligencji przeciwstawiony jest prosty człowiek. U
Wyspiańskiego są to wyżej wspomniani chłopi z Bronowic związani ze swoją tradycją. W
sztuce Mrożka prostym człowiekiem jest Edek. Jego kulturą jest kultura masowa. Edek
wydaje się być usłużnym prostakiem ale drzemie w nim agresja, która ujawnia się przy
starciu z inteligentem Arturem. Po śmierci Artura przejmuje po nim władzę i wprowadza
„rządy twardej ręki”. W obu sztukach sceną finałową jest taniec. U Wyspiańskiego pokazany
jest obezwładniający chocholi taniec wszystkich uczestników wesela. U Mrożka sztukę
kończy tango „La Cumparsita”, w którym Edek zaprasza do niego kulturalnego Eugeniusza
jako najsłabszego przedstawiciela inteligenckiej grupy a Eugeniusz bez protestu daje się
prowadzić w tym tańcu. Tytułowe “Tango” nawiązuje raczej do pesymistycznej wymowy
“Wesela”, ale jednocześnie jest groteskową parodią chocholego tańca, w który zapada
bronowicka wieś. A.Grodzicki użył tytułu “Wesele” w celu zwrócenia uwagi czytelnika i
zastanowienia się przez niego nad podobieństwem do tego utworu. Utwór “Tango” jak
wskazuje A. Grodzicki kończy się tańcem tak, jak w “Weselu” S.Wyspiańskiego. Wynika to z
faktu czerpania przez S.Mrożka z polskiej tradycji literackiej i teatralnej. Poza tym
A.Grodzicki stwierdza, że “Tango” S.Mrożka jest bliskie rangi artystycznej “Wesela”
S.Wyspiańskiego, stąd też u A.Grodzickiego pojawia się ten tytuł.

Sugeruje, że artykuł będzie mówił o związkach między Tangiem a dramatem Wyspiańskiego.

Jest grą słów mającą na celu zaintrygowanie potencjalnego odbiorcy.

2. Wyjaśnij, dlaczego ład wprowadzony w domu rodzinnym przez Artura jest pozorny.
1p.

Czytając pierwsze zdania recenzji A.Grodzickiego można odnieść wrażenie, że w domu

rodzinnym Artura zapanował porządek, bo przecież jak wskazuje autor katafalk zmienił się w
kredens a nowe meble były porządnie ustawione. To sugeruje, że w domu nastał ład. Jednak
jest on pozorny. Nie tyle chodzi tu o przestrzeń, w której odgrywa się przedstawienie (bo
mnogość mebli w pomieszczeniu tworzy też pewien nieład) ale o postać Artura. Jest to
młody człowiek a przecież zawsze młodzi ludzie szukają swojego miejsca w życiu i w
każdym z nas drzemie pragnienie sprawowania nad innymi władzy. Artur niezależnie od tego
w jakiej przestrzeni by się znalazł, mógłby w niej czuć się skrępowany, zawsze mogło być w
niej coś, co mu się nie spodoba i coś przeciw czemu będzie się buntował.

Ład wprowadzony przez Artura jest tylko siłowo narzuconą konwencją, pustą formą, która
nie ma umotywowania w żadnej idei; nowemu porządkowi brakuje sensu, który by stanowił
jego uzasadnienie.
3. Napisz, do jakiego utworu nawiązuje autor recenzji, używając określenia „wielka
improwizacja”. Wytłumacz związek między Tangiem Mrożka a tym utworem. 2 p.

A.Grodzicki używając określenia “wielka improwizacja” w odniesieniu do “Wesela” S. Mrożka

nawiązuje do III części “Dziadów” A.Mickiewicza - do sceny Wielkiej Improwizacji.
Konkretnie chodzi o analogię między Arturem i Konradem. Obaj podejmują walkę
jednostkową w imię idei całej społeczności, w obu przypadkach niebagatelną rolę odgrywa
prywatny wątek miłości i zazdrości. Artur chciał zbawić świat, poświęcenie jednostki dla idei
jest prawidłowością romantyczną, pokrewieństwem z Mickiewiczowskim Konradem.
„Zamiast rządu dusz - nadchodzą rządy chama” - oto pesymistyczna interpretacja
zakończenia. Poza tym Artur (główny bohater “Tanga”) można powiedzieć, że jest
spadkobierca bohaterów romantycznych - tak jak Konrad marzy o „rządzie dusz” i pragnie
naprawiać świat poprzez znalezienie odpowiedniej formy i idei. I tak jak Konrad w III cz.
“Dziadów” A. Mickiewicza jest on buntownikiem - z tą różnicą, że nie buntuje się przeciw
Bogu Ojcu jak Konrad a buntuje się przeciw swojemu biologicznemu ojcu, przeciw rodzicom
i ich wyzwoleniu oraz swobodzie, przeciw brakowi zasad. Tak jak Konrad jest bardzo
emocjonalny w swoich wypowiedziach i stąd porównanie tych dwóch znakomitych dzieł
literackich.

Autor nawiązuje do III cz. Dziadów Adama Mickiewicza. Postać Artura została tu porównana
do Konrada, romantycznego szaleńca idei, buntownika, który tak jak Artur marzył o władzy
duchowej nad ludźmi (“daj mi rząd dusz”) i o zbawieniu świata.

4. Określ funkcję użycia cudzysłowu w wymienionych fragmentach tekstu. 1 p.

a) „wielka improwizacja” – oznaczenie ironii, nawiązanie do tytułu klasyki polskiej literatury,
b) „ulega przemocy, ale w duszy będzie nim gardził” – oznaczenie cytatu z “Tanga”,
c) „Wesele” u Mrożka – oznaczenie tytułu utworu,

5. Wskaż elementy inscenizacji, które autor wyróżnił w swojej recenzji. Wyciągnij

wniosek na temat opinii Augusta Grodzickiego o przedstawieniu. 1p

Autor recenzji chwali reżyserię i scenografię, poprowadzone ściśle według wskazówek

samego Mrożka, oraz grę aktorów. Grodzicki poleca spektakl jako wielki sukces Teatru
Współczesnego.

6. Wymień podobieństwa między Tangiem a Weselem Stanisława Wyspiańskiego

wskazane przez autora recenzji. 1 p

W dramacie Mrożka wyraźne są nawiązania i analogie do „Wesela” Wyspiańskiego.

Niewątpliwie punktem wspólnym obu dramatów jest motyw ślubu, stanowiący - w przypadku
„Wesela” - oś konstrukcyjną utworu, zaś w „Tangu” będący istotnym wątkiem, który decyduje
o wymowie dramatu. Po pierwsze A. Grodzicki wskazuje, że taniec-tango kończy sztukę tak,
jak w “Weselu” S. Wyspiańskiego taniec chocholi. Poza tym autor tekstu jest zdania, że
“Tango” jest bliskie rangi artystycznej “Wesela”.
“Tango” S. Mrożka i “Wesele” S.Wyspiańskiego:
• kończą się tańcem,
• mają podobną wysoką rangę artystyczną,
• sugerują pewne problemy, pozostaje w nich jeszcze wiele do wyjaśnienia.

7. Które cechy zacytowanego artykułu świadczą o tym, że jest on recenzją? Podaj

dwie takie cechy: jedną związaną z językiem, drugą – z treścią recenzji. Każdą z nich
zilustruj odpowiednim cytatem. 2 p

Recenzja to tekst będący omówieniem i oceną jakiegoś utworu lub wydarzenia. Ze względu
na podstawowe jej funkcje, kompozycja recenzji jest trójdzielna i zawiera treści:
informacyjne, analityczno-krytyczne i wartościujące. Autorzy recenzji często posługują się:
fachowym językiem, mającym potwierdzić ich kompetencje w danym zakresie,
bezpośrednimi zwrotami do odbiorców, angażującymi ich uwagę i zachęcającymi do zajęcia
stanowiska oraz konstrukcjami bezosobowymi, sugerującymi wyrażanie prawd ogólnych,
niepodważalnych.
O tym, że tekst “Wesele u Mrożka” A.Grodzieckiego jest recenzją “Tanga” S.Mrożka
świadczy między innymi dokonana ocena gry aktorskiej oraz wskazanie na to, kto był
reżyserem i scenografem. Poza tym w tekście pojawia się również informacja o tym, gdzie
odbyła się inscenizacja. Autor też wskazał na swoją ocenę inscenizacji.

a) “Teatr Współczesny zawierzył Mrożkowi i jego wyczuciu teatralnemu. Erwin Axer

wyreżyserował Tango ściśle według wskazówek autora, Ewa Starowieyska zgodnie z tymi
wskazówkami przygotowała scenografię. Scenografia była znakomita, a Axer poprowadził
przedstawienie koncertowo.”
b) “Rozkosz sprawiało oglądanie gry aktorów. Barbara Ludwiżanka wybornie czuje się
w tym stylu interpretacji, (...). Halina Kossobudzka doskonale zagrała matkę. Młodziutka
Barbara Sołtysik była pysznym, rozleniwionym (...) dziewczęciem. Nikogo nie można tu
wyróżnić - wszyscy reprezentowali jednolity, najwyższy poziom artystyczny. Wiesław
Michnikowski brawurowo rozegrał zwłaszcza trzeci akt jako pijany Artur, (...) wydobyli ze
swych ról maksimum naturalności i dowcipu”.
c) “Teatr Współczesny osiągnął (...) wielki sukces w tym sezonie. Właściwie - jeżeli idzie
o powodzenie - mógłby tylko tymi dwoma przedstawieniami wypełnić cały przyszły sezon”.

• język – słownictwo oceniające (np. Scenografia była znakomita, poprowadził

przedstawienie koncertowo, doskonale zagrała matkę)
• treść – obecność elementów sprawozdania, zawarcie najważniejszych informacji o
spektaklu: który teatr wystawił sztukę Mrożka, kto był reżyserem, kto zaprojektował
scenografię, którzy aktorzy byli odtwórcami ról