Bảng 7. So sánh các chỉ số mỡ máu của hai nhóm tiện phân lỏng nát.

n lỏng nát. Triệu chứng này tự giảm dần và hết

Nhóm Nhóm I Nhóm II sau 1 – 2 ngày. Ngoài ra không thấy xuất hiện các tác
Chỉ số (mmol/l) Chỉ số (X ± SD) Chỉ số (X ± SD) dụng khong mong muốn khác như: buồn nôn, nôn, đau
Trước ĐT 5,52 ± 0,41 5,41 ± 0,45 đầu, phát ban, hạ đường huyết
Choles Sau ĐT 3,95 ± 1,01 5,2 ± 1,52 BÀN LUẬN
TP p < 0,05 > 0,05
Nghiên cứu được tiến hành nhằm chứng minh giá trị
Trước ĐT 2,16 ± 0,45 2,49 ± 1,06
TG Sau ĐT 2,05  0,76 2,38 ± 1,03 khoa học của một bài thuốc YHCT trong điều trị cho 36
p > 0,05 > 0,05 bệnh nhân ĐTĐ týp 2. Nhóm tác giả có một số ý kiến
Trước ĐT 1,16 ± 0,36 1,11 ± 0,26 bàn luận như sau:
HDL - C Sau ĐT 1,04  0,47 1,10 ± 0,41 - Các triệu chứng cơ năng được cải thiện tốt, tỷ lệ
p > 0,05 > 0,05 THA giảm. Đó là do trong bài thuốc có các vị thiên hoa
Trước ĐT 2,63 ± 1,23 2,13 ± 1,08 phấn, hoàng liên, đan sâm, trạch tả, là những vị thuốc
LDL - C Sau ĐT 2,53  1,41 2,18 ± 1,14 đã được nhiều tác giả nghiên cứu cho rằng có tác dụng
p > 0,05 > 0,05 giảm khát, trừ nhiệt [1], [2], [3], [4]. Ngoài ra còn có
Các chỉ số TG, HDL – C, LDL – C ở cả hai nhóm sau Hoàng kỳ, Linh chi có tác dụng bổ khí, cố biểu chỉ hãn,
điều trị đều không có sự khác biệt so với trước điều trị với an thần, giãn mạch [1], [2], [3], [4].
p < 0,05. Chỉ số Cholesterol TP của nhóm I sau điều trị - Trong thành phần bài thuốc có Linh chi, một vị
giảm có ý nghĩa thống kê với p < 0,05 so với trước điều thuốc đã được nghiên cứu thấy có tác dụng làm giảm
trị, còn của nhóm II không có sự khác biệt với p < 0,05 đường huyết. Vì vậy, khi kết hợp bài thuốc và 1 viên
- Nồng độ các chỉ số creatinin, ALT, AST, đường Zidenol thì có tác dụng làm ổn định đường huyết của BN
niệu, protein niệu của hai nhóm trước và sau điều trị đều ở mức đạt được mục tiêu điều trị
trong giới hạn cho phép và không có sự khác biệt KẾT LUẬN
2.3. Kết quả chung của hai nhóm Qua nghiên cứu trên 36 BN đái tháo đường týp 2
Bảng 8. Kết quả điều trị chung của hai nhóm chúng tôi có một số kết luận sau:
Nhóm Nhóm I (n = 36) Nhóm II (n = 34) p
- Bài thuốc Giáng chỉ tiêu khát linh có tác dụng hỗ trợ
Loại n % n %
A 34 94,45 31 91,18 < 0,05
điều trị đái tháo đường týp 2 làm ổn định đường huyết
B 2 5,55 3 8,82 của bệnh nhân < 7,0mg, làm hạ huyết áp trên những BN
p > 0,05 đái tháo đường có kèm tăng huyết áp, hạ Cholesterol
Sau điều trị, tỷ lệ BN đạt kết quả loại A ở nhóm I là toàn phần ở BN có kèm tăng lipid máu
94,45%; nhóm II là 91,18%. So sánh giữa hai nhóm - Chưa phát hiện thấy các tác dụng không mong
không thấy có sự khác biệt với p > 0,05 muốn của bài thuốc trên lâm sàng
Bảng 9. Kết quả điều trị theo YHCT TÀI LIỆU THAM KHẢO
Nhóm Nhóm I (n = 36) Nhóm II (n = 34) p [1] Hoàng Bảo Châu (1999). Thuốc cổ truyền và ứng
Thể bệnh A B A B dụng lâm sàng. Nhà xuất bản y học, Hà Nội
TK thượng n 2 2 2 0 [2] Nguyễn Thị Bích Đào (1999). Nghiên cứu một số đặc
tiêu % 5,88 100 6,45 0 điểm lâm sàng bệnh nhân đái tháo đường týp 2. Tạp chí Y
TK trung n 18 0 16 0 < 0,05 hoc thực hành số 8
tiêu % 52,94 0 51,61 0 [3] Nguyễn Tử Siêu (2002). Y học tùng thư. Nhà xuất
TK hạ tiêu n 14 0 13 3 bản Y học
% 41,18 0 41,94 100 [4] Viện nghiên cứu Trung y Bộ Y tế Trung Quốc, Trần
p > 0,05 Văn Quảng dịch giả (1995). Đông dược học thiết yếu. Nhà
Ở thể tiêu khát tỷ lệ BN đạt kết quả tôt của cả hai xuất bản Mũi Cà Mau, TW hội THCT Việt Nam
nhóm cao hơn các thể khác: nhóm I chiếm 52,94%; [5] Claes Goran Ostenson (2003), Traditional plant
nhóm II chiếm 51,61%. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê extracts (Anemarrhena asphodeloides and Gynostemma
với p < 0,05 pentaphyllum) and stimulation of insulin secretion, Dept of
Thể tiêu khát trung tiêu đạt kết quả tốt cao hơn các Molecular Medicine, Karolinska Institute, Stockholm,
thể khác ở cả hai nhóm Sweden.
3. Tác dụng không mong muốn của bài thuốc [6] Daniel W. Foster(2000). Diabetes mellitus, Harrison's
Trong quá trình điều trị có 2 bệnh nhân (5,55%) đại principles of internal medicine 14th edition, pp 2060-2080.

§¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña viªn nang B¸t vÞ quÕ phô kÕt hîp «n ®iÖn ch©m
trªn bÖnh nh©n §au th¾t l­ng thÓ thËn d­¬ng h­
TrÇn Quèc B×nh
BÖnh viÖn YHCT TW

ĐẶT VẤN ĐỀ
Đau thắt lưng (ĐTL) là một chứng bệnh thường
xảy ra trong cuộc sống hàng ngày. Trong số các
nguyên nhân của ĐTL, thoái hóa cột sống là một
nguyên nhân quan trọng. Theo YHCT, ĐTL nằm trong
phạm vi chứng Yêu thống, với các thể bệnh: thể hàn
thấp, thể thấp nhiệt, thể huyết ứ, thể thận hư. Về điều
trị hội chứng đau thắt lưng, YHHĐ có nhiều phương
pháp khác nhau, tuy nhiên các thuốc giảm đau chống
viêm của YHHĐ hay có một số tác dụng không mong
muốn ảnh hưởng đến người bệnh. Do đó, xu hướng
hiện nay trong điều trị hội chứng này là sử dụng các

88 Y häc thùc hµnh (751) - sè 2/2011

biện pháp của YHCT như châm cứu, bấm huyệt, thuốc
uống…
Viên nang ”Bát Vị Quế Phụ” do công ty dược
TRAPHACO sản xuất, dựa trên bài thuốc cổ phương
Bát vị, là bài thuốc kinh điển chữa chứng Thận dương
hư. Trong thành phần bài thuốc có vị Phụ tử được trồng
ở Sapa, Việt nam đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng và
tính an toàn. Để đánh giá tác dụng của viên nang Bát vị
quế phụ trên bệnh nhân ĐTL thể thận dương hư, chúng
tôi tiến hành đề tài này với các mục tiêu:
1. Đánh giá tác dụng của viên nang Bát vị quế
phụ kết hợp ôn điện châm điều trị đau thắt lưng thể
thận dương hư.
2. Theo dõi tác dụng không mong muốn của viên nang
Bát vị quế phụ kết hợp ôn điện châm.
ĐỐI ƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Chất liệu nghiên cứu
1.1 Thuốc nghiên cứu: Viên nang”Bát vị quế
phụ”do Công ty cổ phần TRAPHACO sản xuất. Số
đăng ký VD-4449-07.
Thành phần cho 1 viên nang:
Cao khô Phụ tử … 7,7mg (tương đương 37,7mg Phụ
tử)
Bột quế… 28mg
Bột mẫu đơn bì … 84mg
Cao khô hỗn hợp … 283mg
(tương đương: Thục địa 217mg, Hoài sơn 109mg,
Bạch linh 82mg, Trạch tả 82mg, Sơn thù 109mg)
Tá dược: Aerosil, PVP, Acid benzoic, Talc, Mg
stearat
1.2. Phương tiện nghiên cứu: thước đo tầm vận
động CSTL, thước đo độ đau VAS, thước dây, kim
châm cứu, máy điện châm, điếu ngải.
2. Đối tượng nghiên cứu
Gồm 60 bệnh nhân từ 40 tuổi trở lên, không phân
biệt giới tính, nghề nghiệp. Các bệnh nhân được chẩn
đoán ĐTL do thoái hóa cột sống. Được điều trị nội trú tại
khoa Châm cứu dưỡng sinh, Bệnh viện Y học cổ truyền
trung ương. Thời gian từ tháng 04/2010 đến tháng
10/2010.
2.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo YHHĐ
Các bệnh nhân được chẩn đoán ĐTL do thoái hóa
cột sống với biểu hiện lâm sàng và cận lâm sàng như
sau:
- Đau vùng thắt lưng, không lan xuống đùi và chân.
- Có các dấu hiệu thực thể của hội chứng cột
sống:
+ Điểm đau cột sống và cạnh sống
+ Biến dạng cột sống, có tư thế chống đau
+ Hạn chế các động tác vận động CSTL (cúi,
ngửa, nghiêng, xoay)
- Không có dấu hiệu viêm, không có biểu hiện toàn
thân
- Hình ảnh chụp X-quang tư thế thẳng và nghiêng:
có ít nhất một trong ba dấu hiệu cơ bản của thoái hóa
cột sống: Hẹp khe đĩa đệm, Gai xương, Đặc xương.
2.2. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo YHCT
Chọn bệnh nhân yêu thống thuộc thể thận dương
hư:
- Đau vùng ngang thắt lưng, đau mạn tính lâu
Y häc thùc hµnh (751) - sè 2/2011
ngày, ê ẩm, mỏi ngang thắt lưng, đau nhiều về đêm,
nằm nghỉ không đỡ đau, bệnh nhân thích xoa bóp,
ngại vận động
- Mỏi gối
- Người mệt mỏi, sắc mặt xanh, nhợt nhạt, sợ
lạnh, chân tay lạnh
- Tiểu đêm nhiều
- Đại tiện lỏng, nát.
- Chất lưỡi nhạt màu, rêu lưỡi mỏng.
- Mạch trầm nhược.
2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
- Loại trừ tất cả các trường hợp đau thắt lưng không
do thoái hóa cột sống. (Viêm đĩa đệm, Lao - Ung thư -
Chấn thương - Dị dạng cột sống, Bệnh lý ngoài cột sống
gây đau lưng như bệnh phụ khoa, tiết niệu).
- Bệnh nhân có kèm theo các bệnh khác như: suy
tim, bệnh tâm thần…
- Các bệnh nhân được chẩn đoán yêu thống
nhưng không thuộc thể thận dương hư.
- Bệnh nhân dùng thêm các phương pháp điều trị
khác.
- Bệnh nhân không tuân thủ theo quy trình điều trị.
3. Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu được thiết kế theo mô hình thử
nghiệm lâm sàng mở có đối chứng (so sánh trước và
sau điều trị, so sánh giữa hai nhóm).
Nhóm NC: Điều trị bằng phương pháp ôn điện
châm kết hợp uống viên nang Bát vị quế phụ. Liều
lượng thuốc: 2 viên/lần x 3 lần/ngày x 30 ngày.
Công thức huyệt châm cứu: Đại trường du, Thận
du, Giáp tích L1-L5, Thứ liêu, Uỷ trung. Liệu trình: 30
phút/lần x 1 lần/ngày x 04 tuần.
Nhóm C: Điều trị bằng phương pháp ôn điện
châm. Áp dụng công thức huyệt, kỹ thuật ôn điện
châm và liệu trình tương tự như nhóm NC.
- Các chỉ tiêu theo dõi và đánh giá:
* Lâm sàng:
- Mức độ đau của bệnh nhân (thang điểm VAS)
- Đo độ giãn CSTL (NP Schober)
- Đo tầm vận động CSTL
- Chức năng hoạt động CSTL
- Đánh giá hiệu quả điều trị chung
* Cận lâm sàng: công thức máu, sinh hóa máu,
nước tiểu.
* Chỉ tiêu theo YHCT: Các triệu chứng điển hình
và thường gặp của Hội chứng Thận dương hư, bao
gồm: Đau mỏi thắt lưng, sợ lạnh, chân tay lạnh, đại
tiện phân nát, tiểu đêm nhiều, ù tai, lưỡi nhợt, rêu
lưỡi trắng, mạch trầm nhược.
* Đánh giá tác dụng không mong muốn của thuốc:
Sự xuất hiện của các triệu chứng: buồn nôn, chóng
mặt, mất ngủ, rối loạn tiêu hoá, dị ứng, mẩn ngứa;
thay đổi chỉ số mạch, huyết áp, các chỉ số xét nghiệm
huyết học, sinh hóa.
- Xử lý số liệu thu được theo phương pháp thống
kê y sinh học của phần mềm SPSS 16.0.
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
89
 Bảng 3.1 Phân bố theo thời gian mắc bệnh của
hai nhóm
50
Nhóm NC Thời gian Nhóm NC (n=30) Nhóm C (n=30)
Nhóm C mắc bệnh Số BN % Số BN %
40 36.7
< 1 năm 2 6.7 4 13.3
30.0 30.0 1 – 3 năm 22 73.3 18 60.0
30
Tỷ lệ %

26.7
23.3
> 3 năm 6 20.0 8 26.7
23.3
Tổng 30 50.0 30 50.0
20 Trung bình 2.1 ± 1.2 2.5 ± 1.8
13.3
p > 0.05
10 6.7 6.7 Tỷ lệ bệnh nhân bị bệnh từ 1-3 năm gặp nhiều nhất.
3.3
Tiếp theo là tỷ lệ mắc bệnh > 3 năm. Bệnh nhân mắc
0 bệnh < 1 năm đến điều trị chiếm tỷ lệ thấp. Sự khác biệt
40 - 50 51 - 60 61 - 70 71 - 80 > 80
giữa hai nhóm về thời gian mắc bệnh không có ý nghĩa
thống kê với p > 0,05.
Biểu đồ 3.1. Phân bố bệnh nhân theo lứa tuổi 2 Kết quả điều trị giảm đau thắt lưng
Đối tượng nghiên cứu của cả hai nhóm tập trung ở - Kết quả thay đổi mức độ đau của hai nhóm theo
nhóm tuổi từ 40 đến 70. Trong đó, nhiều nhất là ở nhóm thang điểm VAS
51-60 tuổi. Nhóm tuổi 71-80 và >80 chiếm tỷ lệ thấp
hơn. Sự khác biệt về tuổi giữa hai nhóm bệnh nhân là 4
không có ý nghĩa thống kê với p > 0,05. ** 3,2
*2,93
2,9
3

Số điểm trung bình

2,57
80 1,97
1,9 Nhóm NC
2
56.7 Nhóm C
60 53.3
43.3 46.7 1
Tỷ lệ %

40 Nam
0
Nữ N0 N15 N30
20

Biểu đồ 3.3 Sự cải thiện mức độ đau tính theo điểm

0
Nhóm NC
Biểu đồ 3.2 Phân bố bệnh nhân theo giới
Sự khác biệt về giới giữa hai nhóm bệnh nhân là
không có ý nghĩa thống kê với p > 0,05.
Nhóm C
TB
Ghi chú:
* Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.
** Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,01.
Nhóm NC có số điểm trung bình đánh giá mức độ
đau sau 15 ngày và 30 ngày điều trị cao hơn hẳn nhóm
C, tương ứng với mức độ giảm đau tốt hơn. Sự khác
biệt về mức độ giảm đau giữa hai nhóm có ý nghĩa
thống kê với p < 0,01.
- Kết quả thay đổi độ giãn CSTL của hai nhóm

Bảng 3.2 Sự cải thiện độ giãn CSTL sau 30 ngày điều trị
Nhóm Nhóm NC (n=30) Nhóm C (n=30)
N0 N30 pTĐT- N0 N30 pTĐT-
Mức độ n % n % SĐT n % n % SĐT
Tốt 0 0 18 60,0 0 0 10 33,3
Khá 0 0 12 40,0 1 3.3 17 56,7
< 0.01 < 0.05
TB 27 90,0 0 0 27 90,0 3 10,0
Kém 3 10,0 0 0 2 6,7 0 0
p pSĐT(NC-Chứng) < 0,05
Cả hai nhóm NC và nhóm C đều có sự cải thiện độ giãn CSTL sau điều trị 30 ngày (p < 0,05). Nhóm NC có sự
cải thiện độ giãn CSTL sau 30 ngày điều trị tốt hơn hẳn nhóm C với p < 0,05.
- Kết quả thay đổi tầm vận động CSTL của hai nhóm
Bảng 3.3 Sự cải thiện tầm vận động CSTL sau 30 ngày điều trị
Nhóm Nhóm NC (n=30) Nhóm C (n=30)
N0 N30 pTĐT-SĐT N0 N30 pTĐT-
Mức độ n % n % n % n % SĐT
Tốt 0 0 6 20,0 0 0 3 10,0
Khá 1 3,3 23 76,7 0 0 18 60,0
< 0.01 < 0.01
TB 21 70,0 1 3,3 24 80,0 9 30,0
Kém 8 26,7 0 0 6 20,0 0 0
p pSĐT(NC-Chứng) < 0,05

90 Y häc thùc hµnh (751) - sè 2/2011

 Sau điều trị 30 ngày, tầm vận động CSTL của cả hai nhóm đều cải thiện rõ rệt so với trước điều trị với p <
0,01. Nhóm NC có sự cải thiện độ giãn CSTL cao hơn hẳn so với nhóm C với p < 0,05.
- Kết quả sự cải thiện chức năng hoạt động CSTL của hai nhóm
Bảng 3.4. Sự cải thiện các chức năng hoạt động CSTL sau 30 ngày
Nhóm Nhóm NC (n=30) Nhóm C (n=30)
N0 N30 pTĐT- N0 N30 pTĐT-
Mức độ n % n % SĐT n % n % SĐT
Tốt 0 0 23 76,7 0 0 13 43,3
Khá 4 13,3 7 23,3 2 6,7 16 53,3
< 0.01 < 0.01
TB 25 83,3 0 0 27 90,0 1 3,3
Kém 1 3,3 0 0 1 3,3 0 0
p pSĐT(NC-Chứng) < 0,01

Sau điều trị 30 ngày, chức năng hoạt động CSTL
của cả hai nhóm đều cải thiện rõ rệt so với trước điều
trị với p < 0,01. Sự cải thiện tầm vận động CSTL của
nhóm NC cao hơn hẳn so với nhóm chứng, sự khác biệt
này là có ý nghĩa thống kê với p < 0,01.
- Kết quả điều chung của hai nhóm:
16
14
12,07
12
Điểm trung bình
1/ Đau thắt lưng thể thận dương hư, điều trị bằng
ôn điện châm các huyệt: Đại trường du, Thận du,
Giáp tích L1 - L5, Thứ liêu, Uỷ trung kết hợp với uống
viên nang Bát vị quế phụ cho kết quả tốt hơn hẳn so
với điều trị bằng ôn điện châm:
+ Về mức độ đau: 100% bệnh nhân ở nhóm NC
hết hẳn đau và đau ở mức độ nhẹ, cao hơn rõ rệt so với
nhóm chứng. (sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p
13,74 <0,01):
12,36 + Độ giãn CSTL đạt mức độ tốt là 60,0% ở nhóm NC,

10,14 nhóm C là 33,3% (sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với

10 p < 0,01).
7,677,77 Nhóm NC
8 + Tầm vận động CSTL đạt mức độ tốt và khá là
Nhóm C 96,7% ở nhóm NC và 70,0% ở nhóm C (sự khác biệt có
6
4
ý nghĩa thống kê với p < 0,05).
+ Chức năng vận động CSTL đạt mức độ tốt của
2
nhóm NC là 76,7% nhóm C là 43,3% (sự khác biệt có
0 ý nghĩa thống kê với p < 0,05).
N0 N15 N30 2/ Phương pháp điều trị đau thắt lưng bằng ôn điện
châm kết hợp với uống viên nang Bát vị quế phụ không
Biểu đồ 3.4. Kết quả điều trị chung của hai nhóm tính gây ra các tác dụng không mong muốn: các xét nghiệm
theo điểm trung bình huyết học, sinh hóa máu và xét nghiệm nước tiểu không
Tổng điểm trung bình của nhóm NC sau 15 ngày thay đổi tại các thời điểm trước và sau điều trị. Trong
điều trị tăng từ 7,67 lên 12,07 sau 15 ngày điều trị và đạt quá trình điều trị, không có bệnh nhân nào phải ngừng
13,74 sau 30 ngày điều trị, cao hơn hẳn so với nhóm uống thuốc.
chứng là 12,36. Sự khác biệt này là có ý nghĩa thống kê Summary
với p < 0,01. Evaluation on the effect of”Bat vi que
- Theo dõi tác dụng không mong muốn của viên phu”capsule combined with warm electro-
nang Bát vị quế phụ acupuncture in patients with low back pain, Yang
Bảng 3.6. Theo dõi tác dụng không mong muốn của viên kidney deficiency type
nang Bát vị quế phụ Bat vi que phu capsule was manufactured by
TRAPHACO JSC, based on Bat vi, the classical
Triệu chứng Nhóm NC (n=30) formula used to treat the Kidney Yang deficiency
D15 D30 syndrome. The clinical trial was conducted in 60
RLTH, buồn nôn n % n % patients with low back pain, kidney yang deficiency
Chóng mặt 0 0 0 0 type, were devided into 2 groups. The study group
Mất ngủ 0 0 0 0 (n=30) was treated by Bat vi que phu capsule
Mẩn ngứa 0 0 0 0 combined with warm electro-acupuncture while the
Khác 0 0 0 0 control group (n=30) was treated by warm electro-
acupuncture merely. The result showed that Bat vi
Sau 30 ngày điều trị, bệnh nhân ở nhóm NC không que phu capsule was effective in the treatment of low
thấy xuất hiện các tác dụng không mong muốn như: rối back pain, kidney yang deficiency type. The rate of
loạn tiêu hóa, buồn nôn, mất ngủ, chóng mặt, mẩn good and fairly good results in study group was 100%,
ngứa. Không có bệnh nhân nào trong nhóm nghiên cứu higher than that of control group which was 83.3%.
phải ngừng uống thuốc. The typical symptoms of Kidney Yang deficiency
KẾT LUẬN syndrome such as cold sensation, loose stool, pale
Qua nghiên cứu điều trị 30 bệnh nhân đau thắt tongue with white coating, weak and deep pulse…
lưng thể Thận dương hư bằng ôn điện châm kết hợp were significantly improved in study group after
với uống viên nang Bát vị quế phụ, chúng tôi rút ra treatment.
những kết luận sau: Keywords: Bat vi que phu, TRAPHACO

Y häc thùc hµnh (751) - sè 2/2011 91

 TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trần Ngọc Ân (2002),”Đau vùng thắt lưng”, Bệnh
thấp khớp, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, tr 374 - 395.
2. Vũ Quang Bích (2001), Phòng và chữa các
chứng bệnh đau lưng, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, tr
11.
3. Bùi Hồng Cường (2007), Nghiên cứu chế biến,
thành phần hóa học, và tác dụng sinh học của phụ tử từ
cây Ô đầu trồng ở Sapa (Aconitum carmichaelii Debx.
var. carmichaelii), Luận án tiến sỹ dược học, Viện Dược
liệu, tr. 18 - 30
4. Học viện Trung Y Thượ ng Hải Trung Quốc
(1994),”Yêu thống”, Đông y nội khoa và bệnh án,
U BIÓU M¤ ¸C TÝNH TUYÕN D¦íI HµM: NGHI£N CøU §ÆC §IÓM L¢M SµNG
Khoa PhÉu thuËt Hµm MÆt, BÖnh viÖn RHM TW Tp. HCM
TÓM TẮT
U biểu mô ác tính tuyến dưới hàm là bệnh lý thường
gặp với tỉ lệ khá cao. Tuy nhiên, đặc điểm lâm sàng
thường âm thầm không đau dễ gây lầm lẫn với bệnh lý
lành tính khác nên việc chẩn đoán vẫn còn khó khăn. Do
đó, nghiên cứu này được thực hiện với mục tiêu mô tả
đặc điểm lâm sàng của bệnh lý trên. Mẫu nghiên cứu là
34 bệnh nhân u biểu mô ác tính tuyến dưới hàm có đầy
đủ hồ sơ tại Viện Răng Hàm Mặt Quốc Gia từ tháng
01.1999 đến tháng 09.2009. Chúng tôi nhận thấy bệnh
gặp ở cả nam và nữ, trung niên, thường sưng gồ tuyến
dưới hàm (58,82%), thời gian khởi phát dưới 12 tháng
(76,48%), đa số không đau (73,53%), kích thước to trên
3 cm (70,59%), di động dễ (52,94%), có ranh giới rõ
(71,88%) và da phủ trên u bình thường (90,91%). Đặc
điểm lâm sàng là yếu tố quan trọng trong việc định
hướng chẩn đoán u biểu mô ác tính tuyến dưới hàm.
Từ khoá: u tuyến dưới hàm, u biểu mô ác tính tuyến
dưới hàm, u tuyến nước bọt, u vùng cổ.
SUMMARY
Malignant tumors of the submandibular gland are
common diseases with high prevalence. However, the
clinical features of them are usually no pain, silently, able
to be confused with other benign diseases, thus the
diagnosis of these diseases is still difficult problem.
Therefore, this research was to describe the clinical
features of these diseases. The sample of the study was
34 patients who were diagnosed malignant tumors of the
submandibular gland with full records at National Institute
of Odonto-Stomatology Viet Nam from 01.1999 to
09.2009. We found that: patients could be seen in both
men and women with middle-aged, often swelling at
submandibular gland (58.82%), onset time was less than
12 months (76.48%). Most patients had painless (73.53
%), tumor with over 3 cm in size (70.59%), easily movable
one (52.94%), with clearly boundary-tumors (71.88%),
normal skin covering the tumors (90.91%). Clinical
characteristics are important factors in diagnosing
malignant tumors of the submandibular gland.
Key words: Submandibular gland tumors, malignant
tumors of the submandibular gland, salivary tumors,
neck mass.
92
Sách dịch, Nhà xuất bản Cà Mau, tr. 274-279.
5. Đỗ Tất Lợi (1999), Cây thuốc và vị thuốc Việt Nam,
Nhà xuất bản Y học
6. Nguyễn Tài Thu, Trần Thúy (1997), Châm cứu
sau đại học, Nhà xuất bản Y học Hà Nội, tr 246-248.
7. Anderson GJB (1999),”Epidemiologic features of
chronic low back pain", Lancet, 354: 581-5.
8. Mounce. K (2002),”Back pain", Rheumatology,
41: 1-5
9. Valal Y.P. (1998), §au th¾t l­ng, Héi th¶o khoa
häc Ph¸p ViÖt, H¹ Long, trang 124 - 126.
Huúnh V¨n D­¬ng
ĐẶT VẤN ĐỀ
Ung thư tuyến nước bọt nói chung chiếm 6% trong
tổng số ung thư vùng đầu cổ, u biểu mô ác tính tuyến
dưới hàm nói riêng chiếm tỉ lệ dưới 1% [8]. Theo các
báo cáo y văn, tân sinh tuyến dưới hàm chiếm từ 5%
đến 15% trong tổng số u tuyến nước bọt, trong đó u biểu
mô ác tính chiếm tỉ lệ khá cao, khoảng 50% các trường
hợp [8, 12]. Tại Việt Nam, ung thư tuyến dưới hàm
chiếm 26,5% trong tổng số u ác tính tuyến nước bọt
chính [9]. Bên cạnh đó, ngày nay với sự phát triễn của
các phương tiện chẩn đoán cũng như các phương pháp
tầm soát ung thư, bệnh có khuynh hướng được phát
hiện và điều trị sớm, đồng thời sự xuất hiện của bệnh
cũng ngày càng gia tăng.
U biểu mô ác tính tuyến dưới hàm thường có kích
thước to hơn so với u lành tính. Tuy nhiên khi u còn
nhỏ, đặc biệt ở giai đoạn đầu của bệnh, thầy thuốc khó
có thể phân biệt một cách rõ ràng giữa u ác với u lành,
cũng như những tổn thương không do u mạn tính khác
[2, 4]. Kết quả điều trị u biểu mô ác tính tuyến dưới hàm
phụ thuộc nhiều vào kế hoạch và phương pháp điều trị,
đặc biệt quá trình chẩn đoán bệnh. Thực tế thực hành
lâm sàng cho thấy đối với ung thư tuyến nước bọt nói
chung, u biểu mô ác tính tuyến dưới hàm nói riêng
thường có đặc điểm sưng gồ, âm thầm, không đau [1, 4,
13] dễ lầm lẫn giữa các thể bệnh với nhau, thường gây
khó khăn trong công tác chẩn đoán bệnh. Do đó, nghiên
cứu này được thực hiện nhằm mô tả một số đặc điểm
lâm sàng của u biểu mô ác tính tuyến dưới hàm.
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là 34 bệnh nhân u biểu mô ác
tính tuyến dưới hàm được chẩn đoán và điều trị phẫu
thuật tại Viện Răng Hàm Mặt Quốc Gia (nay là Viện
Răng Hàm Mặt Trung Ương Hà Nội) từ tháng 01.1999
đến tháng 09.2009.
2. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu là mô tả cắt ngang. Hồi
cứu 32 trường hợp, tiến cứu 2 trường hợp.
3. Chuẩn bị và thu thập thông tin
Chuẩn bị mẫu nghiên cứu gồm:
Chọn bệnh án đầy đủ thông tin: có chẩn đoán xác
Y häc thùc hµnh (751) - sè 2/2011