COLLEGE ENGINEERING AND TECHNOLOGY

FILIPINO SA IBA’T IBANG

DISIPLINA
(FILDIS)

Inihanda nina: FLORDALIZA A. ANANAYO

PURITA P. CABIGAT

S.Y 2022-2023

1
 1
Filipino Bilang Wikang Pambansa, Wika ng Bayan, at Wika ng Pananaliksik na Nakaugat
ARALIN sa Pangangailangan ng Sambayanan

Talakayin Natin

BATIS NG IMPORMASYON SA PAMAMAGITAN NG PAGBASA NG MGA KAUGNAY NA

LITERATURA AT PAG-AARAL

Mahalagang matutunan ang wastong pagsulat ng pang-akademikong papel upang hindi

magkapatong-patong ang mga gawain sa pag-aaral at maging dahilan ng pagkabigo. Upang lubos na
maunawaan ang pagsusuri ng mga bagay- bagay kaugnay sa pananaliksik ay kailangan ang pamimili ng
tiyak na problemang pag-aaralan.
Ayon kay Sioson, I.D. et. Al (2015), ang magiging resulta ng pananaliksik ay ibinabatay sa mga
pansuportang konsepto at prinsipyong ilalahad bilang rebyu ng mga kaugnay na literatura at pag-aaral.
Ang bahaging ito ay presentasyon ng mga binasang batayan ng mananaliksik upang pagtibayin
ang isinasagawang pag-aaral.
Ang literature bilang termino sa pananaliksik ay tumutukoy sa mahahalagang konseptong may
kinalaman sa paksa. Samantala, ang pag-aaral ay anumang imbestigasyong naisagawa na at may
kaugnayan sa paksang sinasaliksik.
Kailangan na sa pagkuha ng mga mahahalagang konsepto na may kaugnayan sa isasagawang
pananaliksik, ito ay bago kung saan may sampung taon ang nakaraan mula sa panahon ng pagsasagawa
ng saliksik maliban sa mga impormasyon at teoryang maituturing nang klasiko.
Ang mga ito ay dapat ding obhetibo at walang pagkiling. Ang pagiging obhetibo ay makikita sa
pamamagitan ng maayos na pagkilala sa mga pinaghanguan (tatalakayin sa mga susunod na bahagi ang
paraang APA).
*** Hindi mahalaga kung kaunti o marami ang mga ilalahad. Kailangang sasapat na pansuporta ito
sa paksa at mga kaugnay na suliranin.
Ang mga literatura at pag-aaral ay hindi kinukuha kung saan kaya’t kinakailangan na magsaliksik at
sa pagsasaliksik ng mga impormasyon kinakailangan natin ang mga sanggunian. Tunghayan sa ibaba ang
mga sangguniang maaaring pagkuhanan ng mga impormasyon.

MGA SANGGUNIAN
Sa pamamagitan ng pagdalaw sa mga aklatan at mga website, mapupunan ang pangangailangan
sa presentasyon ng mga kaugnay na literatura at pag-aaral. Narito ang tala ng mga maaaring sanggunian.

Para sa Literatura Para sa Pag-aaral Iba pang Sanggunian

 Aklat  monograp, talumpati at mga liham
 Ensayklopidya  di-nalathalang  Konstitusyon at mga batas
 Dyornal material  Buletin, sirkular at kautusan
 Magasin (manuskrito,  Pampubliko at pribadong record
 pahayagan tisis,  Papel mula sa mga panayam
 elektronikong disertasyon  Opisyal na pampublikong ulat
sanggunian

2
Kahalagahan ng pagsasagawa ng Rebyu
Ang paglalahad ng mga kaugnay na literatura at pag-aaral ay nagsisilbing pundasyon ng saliksik
kayat ang proseso ng rebyu sa mga ito ay malaking tulong sa kabuoan ng pagsasakatuparan ng pag-aaral.
Ito ay magtatakda sa pagbuo ng mga partikular na suliranin, hipotesis, konseptwal at teoretikal
na batayan. Ito rin ay batayan ng pagpili at paglapat ng angkop na pamaraan ng pananaliksik, teknik na
pagkuha ng sampol at estadistikang pormula.
Makatutulong din ito sa presentasyon, pagsusuri at interpretasyon ng mga datos. Magiging
pansuporta ang mga konseptong makakalap sa resulta ng saliksik. Dagdag pa magbibigay–daan pa ito sa
pagbuo ng bahaging natuklasan, konklusyon at mga rekomendasyon.
Sa paglalahad ng presentasyon ng mga kaugnay na literatura at pag-aaral mayroon tatlong paraan:
TATLONG PARAAN NG PRESENTASYON
a. Ang paraang site ay nakabatay sa lugar na pinagkunan ng mga saliksik. Ito ay nakaayos sa ganitong
pagkasunod-sunod: Banyagang Literatura Lokal na Literatura, Banyagang Pag-aaral, Lokal na
pag-aaral at Sintesis

Pagkasunud-sunod ng Kahulugan
Site na Presentasyon
Banyagang Literatura Mahahalagang konsepto at prinsipyong mula sa banyagang lugar/ibang
bansa
Lokal na Literatura Mahahalagang konsepto at prinsipyong matatagpuan sa Filipinas
Banyagang pag-aaral Mahalagang imbestigasyon o pag-aaral na binuo sa banyagang
lugar/ibang bansa
Lokal na pag-aaral Mahahalagang imbestigasyon o pag-aaral na matatagpuan sa sariling
bayan
Sintesis Ang mabubuong konsepto mula sa mga inilahad na mga kaugnay na
literatura at pag-aaral, ang halaga ng mga inilahad sa kabuoan ng pag-
aaral

b. Ang paraang thematic/topical ay batay naman sa kaayusang papaksa. Ang mga subheading na
gagamitin ay mga paksang buhat sa pamagat at mga suliranin.
c. Ang presentasyon chronological ay nakaayos batay sa panahon/taon. Angkop itong gamitin sa
saliksik sa paraang historical.

***Ang bawat huling bahagi ng presentasyon ay nilalagyan ng sintesis bilang pagpapatibay ng mga inilahad
na literatura at pag-aaral. Inilalahad din sa bahaging ito ang kaugnayan ng mga iyon sa ginagawang pag-
aaral.

BATIS NG IMPORMASYON NA MAY KAUGNAYAN SA PAG-IWAS SA PLAGYARISMO

Ayon kay Gonzalvo R.P. Jr. (2016) pagiging tapat ang pinakamahalagang pag-uugaling taglayin ng
isang mananaliksik. Sa bawat impormasyon na kanyang nakakalap nararapat lamang na ipakilala ang lahat
ng mga ito kung saan ito nagmula. Kinakailangang lagyan ng karampatang pagkilala ang bawat ideya o
terminong kanyang hinihiram para maging bahagi ng kanyang papel. Hindi nararapat na ilihim ang
karunungang hindi sa kanya sa loob ng kanyang isinulat na pag-aaral. Bawat salitang sinipi, bawat ideyang
narinig ay nararapat lamang na bigyan ng akademikong pagkilala. Sa ganitong kaparaanan, maiiwasan ng
isang risertser ang problema pagdating sa isyu ng plagyarismo.

3
Plagyarismo

Ayon kay Gonzalvo (2016), kapag ang isang manunulat ay kumuha ng mga ideya, ng mga orihinal
na salita o terminolohiya, mga parirala o pangungusap, balangkas ng isang teksto, kabuuan ng isang akda,
isinaling literal mula sa orihinal na wika tungo sa gagamiting saling-wika, himig at tono ng isang awitin, mga
programa o paglalagom ng kahit anong akda nang hindi binibigyan ng nararapat na pagkilala, matatawag
itong isang akademikong pagnanakaw at pagsisinungaling, mas kilala sa tawag na plagyarismo

Ilang mga panuntunan para maiwasan ang plagyarismo Gonzalvo (2016)

a. Lagyan ng mga panipi o aytalisado ang mga orihinal na termino kahit ito’y bahagi ng sariling
pangungusap

TAMA MALI
Iniiwasan ng ekonomiya ng ating bansa ang Iniiwasan ng ekonomiya ng ating bansa ang
mapabayaan ang sustained resilience. mapabayaan ang sustained resilience.

Sa kasalukuyan, ang ‘boots wave’ ay hindi pa Sa kasalukuyan, ang boots wave ay hindi pa
lubusang nagagamit bilang alternatibong lubusang nagagamit bilang alternatibong
pagkukuhanan ng enerhiya. pagkukuhanan ng enerhiya.

b. Binago man o hindi ang ideya o mga pangungusap, nararapat lamang na bigyan ng kaukulang
pagkilala

TAMA
Ayon kay Gonzalvo (2012), ang pagbasa ay isang
interpretasyon ng mga nakalimbag na simbolo ng
kaisipan. Ito rin ay isang pagpapakahulugan sa mga
nakatitik na simbolo ng wika.
MALI
Ang pagbasa ay isang interpretasyon ng
mga nakalimbag na simbolo ng kaisipan. Ito rin
ay isang pagpapakahulugan sa mga nakatitik na
simbolo ng lenggwahe.

c. Kinakailangang kilalanin ang mga napulot na ideya mula sa iba’t ibang aklat kahit ito’y magkakasama
sa isang talata

TAMA
Ayon kay kay Robert Bly (kay Frawley,1953: 67-89) sa
isinagawa niyang pagsasaling-tula base sa kanyang pang-
unawa sa “Teorya ng Komunikatibong Salin” ni Newmark
(1988), gamit ang simpleng tulang kinatha ni Gumawan
Muhamad (1937), ang unang proseso ay ang pag-unawa sa
literal na bersyon ng tula na nasusulat sa orihinal na teksto.
Sa bahaging ito dagdag pa ni Bly (na kay Frawaley, 1953:
67-69), walang dapat ikabahala ang isang tagasalin sa mga
‘flat phrases’ ng isasagawang pagsasalin lalo na sa mga
maiiksi at mga palasak na pahayag.
MALI
Sa isinagawa niyang pagsasaling-
tula, base sa kanyang pang-unawa sa
“Teorya ng Komunikatibong Salin” gamit
ang simpleng tula, ang unang proseso ay
ang pag-unawa sa literal na bersyon ng
tula na nasusulat sa orihinal na teksto. Sa
bahaging ito, walang dapat ikabahala ang
isang tagasalin sa mga flat phrases ng
isasagawang pagsasalin lalo na sa maiiksi
at palasak na pahayag.

d. Bigyan ng karapatang pagkilala ang orihinal na akda, pahayag, o termino kahit ito ay naisalin na sa
ibang wika.
4
 Orihinal na akda TAMA MALI

The Innocence of Ang Kawalang Malay ni Solomon Ang Kawalang Malay ni

Solomon Ni Romeo P. Gonzalvo Jr. Solomon
By Nick Joaquin ni Romeo P. Gonzalvo Jr.
(mula sa pamosong tula ni Nick Joaquin
Sheba, Sheba, open na pinamagatang “The Innocence of Sheba, Sheba imulat mo ang
your eyes! Solomon”) iyong mga mata!

The apes defy the Sheba, Sheba imulat mo ang iyong mga Ang mga unggoy ay tumungo sa
ivory temple, mata! templong mundo ng pangarap,

The peacocks chant Ang mga unggoy ay tumungo sa templong Ang mga paboreal ay humihimig
dark blasphemies; mundo ng pangarap, ng mga kalapastangang salita;

But I take your body Ang mga paboreal ay humihimig ng mga Subalit kinuha ko ang iyong
for mine to trample, kalapastangang salita; katawan upang aking yurakin,

I laugh where once I Subalit kinuha ko ang iyong Nang minsa’y nakaluhod, ako’y
bent the knees. katawanupang aking yurakin, tumawa.

Nang minsa’y nakaluhod, ako’y tumawa.

e. Bigyan ng karampatang pagkilala ang mga disenyo, himig o mga larawang isinama sa isinasagawang
pananaliksik.

Ang larawang ito ay hinango sa aklat na “Kontesktwalisadong Komunikasyon” sa panulat ni

Alicia M. Binwag et.al., unang edisyon s. 2018

f. Bigyan ng karampatang pagkilala ang mga datos o karunungang pinaghirapang makalap o nilikha ng
iba.

IBA PANG BATIS NG IMPORMASYON

1. Aklatan (Library)
- Ito ang pinupuntahan kapag kailangang kumalap ng mga tala o impormasyon
- Maaaring gamitin ang card catalog o ang Online Public Access Catalog (OPAC) upang matukoy
kung anong aklat o materyal ang kailangan para sa iyong susulatin

Online Public Access Catalog (OPAC)

- ang pinakamodernong paraan ng paghahanap ng mga sanggunian, may-akda o anumang paksa

- maaaring i-type ang pangalan ng may-akda, o ang pamagat ng paksa o ng aklat, o anumang
salitang materyal kaugnayan sa paksang nais saliksikin

Pagkalap at Pagsasaayos ng mga Tala

Sa pagkakalap at pagsasaayos sa mga tala kinakailangan na:

tandaan lamang ang mga pangunahing prinsipyo (Atanacio, H.E et.al. (2009))
Alamin kung anong ideya ang kailangang itala

5
 Balik-aralan ang mga nalalamang mga patubay o katibayan tungkol sa paksa. Magbasa nang
magbasa
Ilista ang mga sub-topic na inaasahang matatagpuan sa pagbabasa\
Piliin ang bahagi na magiging kawili-wili para sa iyo. Pagkatapos ay bumuo ng isang research
question (ang research question ay kailanganang ang tanong ay humahamon ng matalinong
pagmamatuwid gayundin sa pangangalap ng mga impormasyon)
Huwag magsulat nang magsulat. Planuhin kung paanong ang mga nabasang materyal ay
makatutulong sa iyong pananaliksik.
Gumamit ng note card, dito itinatala ang mga mahahalagang ideya na nakapokus lamang sa paksa.

Paraan sa paggamit ng NOTE CARD

 Lagyan ng label ang bawat note card. Magiging madali ang paghahanap ng tala ng sanggunian
tulad ng pamagat ng akda, may akda, pahina, volume, at iba pang mahahalagang impormasyon.
 Ihiwalay sa isang note card ang ibang impormasyon. Ibig sabihin isang tala, isang notecard.
 Maaring gumawa pa ng sariling tala mula sa mga talang nakalap sa notecard kapag may pag-
aalinlangan o may reaksyon o sariling opinyon tungkol sa tala.
2. Internet
- Ito ang pinakamadali at pinakapraktikal na paraan ng pagkalap ng impormasyon lalo na sa panahon
ngayon ng teknolohiya.
- Napakalaking tulong para sa mga mananaliksik ang Internet ngunit kailangang maging maingat at
mapanuri sa pagkuha ng datos rito.
3. Panayam /Interbyu
- napakahalaga nito sa pangangalap ng mga impormasyon.
- tinatawag itong primary sources
- maaaring isagawa ang panayam bilang follow-up sa isang talatanungan o kaya upang kunin ang panig
ng taong nasangkot upang lalong mabigyan ng mas detalyadong sagot sa mga tanong.

MGA PAGHAHANDA NA KAILANGANG GAWIN BAGO ANG PANAYAM

 Ang lugar kung saan ibig isagawa ang panayam.

 Ipaliwanag ang layunin ng isasagawang panayam.
 Ilahad ang mga bagay na kailangan ilatag sa mga babasa ng panayam.
 Ipaliwanag ang pormat na panayam. Kailangang linawin sa kakapanayamin ang kalikasan ng
panayam.
 Ipaalam kung gaano kahaba o gaano katagal ang isasagawang panayam.
 Ipaalam sa kapapanayamin kung saan ka maaaring hanapin kung sakaling may nais silang linawin
pagkatapos ng panayam.
 Laging tanungin ang kakapanayamin kung may nais silang linawin o tanungin tungkol sa panayam.
 Huwag umasa sa memorya.
 Tanungin ang kakapanayamin kung maaari kang gumamit ng tape recorder, o magsama ng ibang tao
na maaaring sumulat ng mga tala

Mga Uri ng Panayam

a) IMPORMAL O CONVERSATIONAL NA PANAYAM.

- Sa uring ito walang inihandang mga katanungan para sa kakapanayamin.
- ang daloy ng pag-uusap ay walang tiyak o nakatakdang punto.

6
b) PANAYAM NA MAY GABAY.
- ito ay upang masiguro na ang pangkalahatang impormasyong kailangan ay makakalap.
- ito ay higit na may pokus kung ihahambing sa impormal na panayam, ngunit maluwag pa rin ang daloy
ng panayam.

c) OPEN –ENDED NA PANAYAM

- Dito ay malaya ang daloy ng panayam.
- Ang kinakapanayam ay malayang makasasagot sa mga inilatag na mga tanong at hindi lamang
nakakulong sa sagot na oo o hindi.

d) FIXED-RESPONSE NA PANAYAM
- ang lahat ng mga kinakapanayam sa uring ito ay may pare-parehong tanong at hinahayaang pumili ng
mga kasagutan mula sa mga nakalatag na sagot.

Mga Dapat Tandaan sa Paghahanda ng mga Itatanong sa Panayam

Ang mga katanungan ay dapat open-ended.

Ang mga katanungan ay dapat na walang kinikilingan.
Ang mga susunod na katanungan ay ibinibigay pagkatapos ilahad ang mga sagot sa mga naunang
tanong.
Tiyaking ang mga tanong ay maayos, malinaw, at tiyak.
Iwasan ang pagpapakita ng kakaibang reaksyon tungkol sa mga hindi inaasahang sagot.
Maglahad ng mga transisyonal na pahayag upang maging senyales na tatalakayin na ang susunod na
paksa sa panayam.
.Dapat laging may kontrol sa buong daloy ng panayam kapag ang kausap ay lumilihis na sa paksa, o
kaya ay masyadong mahaba ang kasagutan ng kinakapanayam.

Mga Dapat Tandaan Pagkatapos ng Panayam

I-play muli ang nairekord na panayam.

Gumawa ng mga kinakilangan pagtatatala. Lagyan din ng marka ang mga tape na ginamit upang hindi
malito.
Pakinggan muli ang iyong nairekord na tape. Gumawa ng transkripsyon ng iyong panayam sa
pamamagitan ng pagsusulat sa papel.
Isulat ang mga mahahalagang obserbasyon tungkol sa panayam tulad ng petsa at lugar na kung saan
ginanapang panayam at mga kakaibang reaksyon mula sa panayam.

4. Obserbasyon
- Ang obserbasyon o pagmamasid ay isang pangunahing paraan sa isang scientific inquiry. Maaaring
gamitin ito sa iba’t ibang uri at layunin ng pananaliksik.

MGA KAHINAAN AT KALAKASAN SA PAGGAMIT NG OBSERBASYON

Mga Kalakasan
Nagbibigay ito ng tiyak at direktang impormasyon tungkol sa sinasaliksik.
Agad na naitatala ang mga bagay na naobserbahan sa oras na naganap ito.
Mga Kahinaan
Ang pinag-aaralan (subject) ay maaaring intensyonal na magpakita ng kakaibang ugali sapagkat
alam niya na siya ay inoobserbahan.
Mahaba ang panahong gugugulin at magastos pa.
7
Uri ng Obserbasyon
a) Maaaring Kalahok o Di-Kalahok

- Ang kalahok ay may direktang partisipasyon sa buong proseso at nakikita sa subject bilang isang
tagamasid.
- Ang di kalahok naman ay may distansiya sa subject na pinagtutuunan ng pananaliksik. Maaaring hindi
alam ang subject na siya ay inoobserbahan.

b) Maaaring may Estruktura o Wala.

- Ang may estrukturang obserbasyon ay dinisenyo upang magbigay ng isang sistematikong deskripsyon
upang subukin ang haka. Isinasagawa ito sa isang kontroladong sitwasyon tulad ng silid-aralan o
laboratoryo.
- ang walang estruktura ay isang pag-aaral na naghahanap ng solusyon o kalutasan. Ibig sabihin,
anumang namamasid ay batay lamang sa natural na nangyari.

DOKUMENTASYON

Ayon kay Arnilla A.K.A (2015), mahalaga ang dokumentasyon upang mapangalagaan ang
karapatan at kredibilidad ng mga mananaliksik. Maliban sa pagkilala sa pag-aari ng ibang mananaliksik,
napapangalagaan din ng mananaliksik ang kanyang sarili laban sa akusasyon ng plagyarismo.
Ang paggamit sa ideya ng iba ay ginagabayan ng mga tuntuning inilatag ng Republic Act 8293 o
“Intellectual Property” Code of the Philippines” na naisabatas noong 1997. Sa mga kolehiyo at unibersidad,
mahalagang matutunan ng bawat estudyanteang sistema ng dokumentasyon.
Kahalagahan ang Dokumentasyon sa Pagsasagawa ng Pananaliksik

 Natutulungan ang mambabasa na matukoy at mahanap ang pinagkunan ng impormasyon.

 Nagpapatunay na mahusay na nasaliksik ang posisyon ng awtor.
 Kumikilala sa awtor ng orihinal na konsepto o teoryang ginamit.

Pagsasalin

- ito ay tinatawag na Translation (wikang Ingles) - nagmula sa salitang Latin na translation na

nangangahulgang pagsalin; sa wikang Griyego, tinatawag itong metafora o metaphrasis na siyang
pinagmulan ng salitang Ingles na metaphasis o salita-sa-salitang pagsasalin. (Kasparek, 1983).

- Ito ay isang kasanayan upang ang nilalaman ay mailipat sa target na wika nang walang dagdag o
bawas

- nangangahulugang “to change from one language into another; to put into different words.” (Webster’s
New World Dictionary of the American Language) - ang pagsasaling-wika ay “paglilipat mula sa
isang wika sa isang pang wika; ilagay sa dalawang wikang magkaiba.”

- Ayon kay Ovid sa salin ni John Drayden (1680) sinasabing lahat ng pagsasalin ay maaaring ipaloob
sa tatlong paraan tulad ng:

 una, metaphrase o ang pag-uulit sa isang awtor nang salita sa salita, at linya sa linya, mula sa isang
wika tungo sa isa pa.

 Ikalawang, paraphrase o pagsasalin nang may pagluluwag

8
 - ang ibig sabihin ay ang awtor ang laging nasa pananaw ng tagasalin, upang hindi kailanman mawala,
ngunit ang kanyang mga salita ay hindi istriktong sinusunod na katulad sa kanyang ibig sabihin at
inaaaming ipinaliliwanag, ngunit hindi binabago ang konsepto ng pahayag.

 ikatlong paraan ay ang imitasyon

- ang tagasalin ay nanghahawakan sa kalayaan, hindi lamang para lumihis sa mga salita at ibig sabihin
kundi maging para talikdan kapwa ang mga ito kung makita niyang hinihingi ng pagkakataon; sapagkat
sa proseso ng pagsasalin, kalakip dito ang kahulugan ng orihinal na teksto o tinatawag na nakatagong
estruktura (deep structure). Sa aspektong ito ang kahulugan ang nagiging batayan ng pagsasalin.

MGA PAALALA SA PAGSASALIN ayon kay Atanacio, Heidi C., et.al (2009)
1. Pag-aralan muna ang kahulugan ng bahaging nais isalin sapagkat maaaring ang kahulugan ng isang
teksto ay nakadepende sa pagkakagamit nito sa pahayag.
2. Tiyakin ang kahulugan ng mga pahayag kung ito ay matatalinghagang salita ang nagamit.
3. Iwasan ang literal na pagpapakahulugan.
4. Maaaring hindi na isalin ang mga salitang teknikal at siyentipiko sapagkat ito ay unibersal na
tinatanggap

Kagamitan sa Pagsasalin
1. Ang mga makabagong teknolohiya (computer at Internet)
- napakadali na ang pagsasaliksik ng isang tagasalin gamit ang mga ito sapagkat sa isang pindot lamang
ng google mabilis ang proseso at tatambad na agad ang kakailanganing paksa at maging ang mga
talaan ng mga sangguniang mapapakinabangan ng tagasalin.

Halimbawa: google translate

2. Iba’t ibang uri ng diksyunaryo

a) Diksyunaryong Monolingguwal - Nagagamit sa iisang wika lamang ang mga salitang nakatala na
kahulugan

Halimawa:
• Webster’s Dictionary na Nasa Wikang Ingles
• Diksyunaryo ng Wikang Filipino Sentinyal Edisyon (1998) ng Komisyon sa Wikang Filipino
• UP Disksyunaryong Filipino (2001), na Kapwa snasa Wikang Filipino ang mga salitang nakatala at
kahulugan.

b) Diksyunaryong Bilingguwal - Ginagamit ang magkaibang wika.

Halimbawa:
• English-Tagalog Dictionary ni Leo James C.Ss. R
• Pilipino-English Dictionary ni Vito C. Santos.

c) Diksyunaryong espesyalisado - Nauukol ito sa isang tiyak na larangan.

Halimbawa:
 English-Filipino Legal Dictionary ni Judge Cezar C Peralejo

d) Diksyunaryong trilingguwal - Nagagamit o sangkot naman dito ang tatlong wika.

Halimbawa:
• Ingles, Filipino at Cebuano ngunit sinasabing kalimitang tumbasan lamang o glosaryo lamang ang
mga ito.

***Nangangahulugang walang depinisyon ang mga salita kundi ibinibigay lamang ang katumbas ng isang
salita sa dalawang iba pang mga wika.

Mga Pamamaraan sa Pagsasalin

Teoryang inilahad ni Peter Newmark (1988)
9
 1) Pagsasaling Salita-sa-Salita (One-on-one Translation)
- Tinatawag din itong literal na salin.
- Ito rin ay ang paraang ginagamit ng mga lingguwista para ipakita ang kahulugan ng mga salita at
estruktura ng mga wikang tinatalakay.

2) Naturalisasyon (Naturalisation)
- May pagkakahawig sa transference ngunit dito ay ina-adapt muna ang normal na pagbigkas at
pagkatapos ang normal na morpolohiya sa target na wika

3) Leksikal na kasingkahulugan (Lexical Synonymy)

- Ibinibigay ang malapit na katumbas o angkop na kasingkahulugan sa target na wika ng pinagmula
ng wika.

4) Kultural na Katumbas (Cultural Equivalent)

- Itinuturing itong malapit o halos wastong salin (approximate translation)

5) Adaptasyon o Panghihiram (Transference)

- Ang ibang katumbas nito ay adoption, transcription, o loan words (salitang hiram) na ibig sabihin ay
ang paglilipat o panghihiram ng mga cultural na salita mula sa simula ang wika patungo sa
tunguhang wika.
- Ito ang itinuturing na pinakamalayang anyo ng salin dahil may pagkakataon na malayo na ito sa
orihinal.

6) Malaya (Free Translation)

- Ayon kina Almario, et al (2009) ito ay “malaya at walang kontrol at parang hindi nais ang salin”.

Paraphrasing o Paraprasis
- Ang paraphrase o paraprasis ay nangangahulugan ng pagpapaliwanag sa isang tekstong nabanggit
- Ito ang pag-uulit o pagpapalit-salita sa talata o teksto para manghiram, linawin o palawakin ang
mensahe na walang bahid ng plagyarismo.
- Ito rin ay ang pagbabahagi ng diwa ng linya ng isang pangunahing tauhan at mahahalagang punto
gamit ang mga termino/salita na sa palagay natin ay katumbas ng ginamit na salita ng tauhan.
- Ito ang paggamit ng sariling salita para ipahayag ang mensahe o ideya ng iba
- ang kahulugan ng mensahe ay nananatili at nailalabas gamit ang ibang salita.

Mga Patnubay sa Pagsasagawa ng Paraprasis

Paano ba ang Pagsasagawa ng Paraprasis gamit ang Orihinal na Pinagmulan?

a) Basahin ang orihinal na akda ng isa hanggang ikatlong beses hanggang sa maunawaan ito nang lubos.
b) Isantabi muna ang orihinal at subuking kunin at isulat ang pinakadiwa sa sariling mga salita.
c) Isalin lamang ang ideya ng orihinal at subuking palawakin at palakasin ang diin ng mensahe.
d) Pakasuriing mabuti ang mga salitang sa pakiwari di pamilyar sa iyo at dalumatin ito nang maingat sa
pinakamalapit na diwa batay sa pagkagamit ng manunulat.
e) Balikan lagi ang paraprasis kung kinakailangan para masiguro ang katumpakan ng tono at kahulugan
kahit napalitan ang mga salita o parirala sa pinakamalapit na katumbas ng orihinal. Ngunit, kung ang
paraprasis ay masyadong malapit sa mga salitang ginamit sa orihinal na teksto, ito ay mahuhulog pa
rin sa katayuang plagyarismo.
f) Laging idagdag ang citation ng pinagmulan ng impormasyon (kasama ang pahina ng dahon) para
maayos na matukoy ang pinagmulan. Kahit itinuturing na paraprasis, kailangan din na magbigay pugay
at respeto sa orihinal na awtor.

10
Mga Halimbawa

 Ang Paraprasis ay maaaring isagawa sa bawat pangungusap o sa buong talata.

Orihinal na pangungausap: Ang buhay niya ay ginamit sa nakamamanghang pagbabago para sa mga
kababaihan.

Paraprasis na pangungusap: Ginamit ni Maria ang kanyang buhay para sa repormang pangkababaihan.

Orihinal na pangungusap: Gusto ng Giraffe ang dahon ng Acacia at dayami, at kaya nilang ubusin
hanggang pitumpu’t limang libra (75 pounds) bawat araw.

Paraprasis na pangungusap: Ang Giraffe ay kayang kumain ng hanggang pitumpu’t limang libra (75
pounds) ng dahon ng Acacia at dayami araw-araw.

Iba Pang Halimbawa:

 Sa paraprasis, dapat ikonsidera ang pagpapalit-salita sa parehong mensahe.

Orihinal na Pahayag

Ginalit niya ako sakanyang maling asal at komento, paninismis at kabastusan sa pormal na pagtitipon sa
hapunan.

Paraprasis 1: Ginalit niya ako nang siya ay naging bastos sa hapunan.

***Paliwanag: Ang paraprasis na ito ay halimbawa ng pagpapalit-salita (rewording) na pinaiikli at

pinasisimple ngunit pinananatili ang kahulugan.

Paraprasis 2: Ang kabastusan niya, paninismis at kawalang-galang noong hapunan ang gumalit sa akin.

***Paliwanag: Ang paraprasis na ito ay pinanatili ang kahulugan ngunit binago ang ayos sa malikhaing
paraan.

Paraprasis 3: Nagalit ako nang simulan niyang ikalat ang tsismis, maling komento at kawalang-galang sa
ilang bisita sa panahon ng aming hapunan.

***Paliwanag: sa pang paraprasis na ang ginamit ay pagpapalit-salita. Kaiga-igayang inayos ang mga
impormasyon mula sa orihinal na pangungusap para mailantad ang mensahe.

 Paraprasis para sa Talata

Gumagawa ng pagpaparapreys kapag:

• Nais gumamit ng mga impormasyon sa nowtkard at umiwas sa panggagaya
• Nais iwasan ang masyadong paggamit ng direktang sipi
• Nais gamitin ang sariling boses sa paglalahad ng impormayon

Halimbawa:

Ang wikang English, Matematika, Siyensya, at Physical Education ay pawang itinuro rin sa basic education,
ngunit ngayo’y bahagi rin ng kurikulum sa kolehiyo sa ilalim ng K to 12, sa porma ng Purposive
Communication na sa esensya ay English for Academic Purposes; Mathematics in the Modern World;
Science and Technology for Society; at Physical Education. Samakatwid, nararapat lamang na may Filipino
11
at Panitikan din sa kolehiyo, sa diwa ng pagiging patas, at holistikong paghubog na siyang dapat ikintal sa
General Education (San Juan, 2018).

Paraprasis o Hawig

Ayon kay San Juan (2018), ang English, Matematika, Siyensya, at Physical Education ay itinuro rin sa
basic education, ngunit bahagi rin ng kurikulum sa kolehiyo sa ilalim ng K to 12; kaya sa diwa ng pagiging
patas at holistikong paghubog ay nararapat lamang na may Filipino at Panitikan din sa kolehiyo

ANG ESTILONG APA

(American Psychological Association)

Ang APA (American Psychological Association) ay para sa pagdodokumento ng mga sangguniang

ginamit sa sulating pananaliksik. Ito ay gumagamit ng pagbanggit ng loob ng teksto (in-text citations) at
listahan ng mga sanggunian ang bawat pagbanggit.
Mga Pangkalahatang Tuntunin sa Paggamit ng Estilong A.P.A.

a) Pagkasunod-sunod
- Ang mga entries ay dapat nakaayos nang paalpabeto batay sa apelyido ng mga awtor. Ang mga
akdang walang awtor ay aayusin din nang paalpabeto batay sa pamagat.

b) Mga Awtor
- Isulat ang apelyido at inisyal ng lahat ng awtor ng isang akda. Gamitin ang ampersand (&) sa halip na
ang salitang “at” kung nagtatala ng maraming awtor ng iisang akda.

c) Mga Pamagat
- Isulat sa malaking letra ang unang salita ng pamagat at anumang pangngalang pantangi na bahagi ng
pamagat.

d) Pagination
- Gamitin ang pagdadaglat “ph” o “mph” upang tukuyin ang pahina ng artikulo mula sa pahayagan na
hindi gumagamit ng bilang ng bolyum.
- Ginagamit din ang mga pagdadaglat na ito upang tukuyin ang mga artikulo mula sa ensayklopidya at
kabanata ng isang inedit na aklat.

e) Indention
- Ang unang linya ng bawat entri ay naka-flush sa kaliwang margin, at lahat ng susunod na linya ay naka-
indent (0.5 inches) upang magkaroon ng “hanging indent”.

f) Pagsasalungguhit vs. Italisado

- Mas akmang gumamit ng italics sa halip na salungguhit sa mga pamagat ng aklat at dyornal.

g) Internet
- Dapat ilakip ang Uniform Resource Locator (URL) ng isang akdang halaw mula sa internet.
- Kung ang isang akda ay mayroong digital object identifier (DOI), gamitin ito. Kung wala naman, gamitin
ang URL o ang homepage na pinagkunan ng akda.

h) Petsa
- Kung ang akda ay isang pinal na bersyon na inilimbag at may petsa, sapat nang gamitin ang petsang
binabanggit nito.
- Kung wala at maaring baguhin, banggitin ang petsa kung kaylan nakuha ang impormasyon

12
 ANG PAGBANGGIT NG LOOB NG TEKSTO (IN-TEXT CITATION)
Sa pagbuo ng isang pananaliksik kinakailangan ang mga suportang detalye upang mas maging
matibay o kapani-paniwala ang mga impormasyon. Sa pamamagitan ng mga sinaliksik na impormasyon
mas mainam na banggitin ang pinagmulan ng mga ito upang maiwasan ang plagyarismo. Tunghayan sa
ibaba ang iba’t ibang paran ng pagbanggit ng loob ng teksto (in-text citation):
IBA’T IBANG PARAAN NG PAGBANGGIT
Mga Akdang may iisang awtor
a. Ang apelyido ng awtor at ang taon ng publikasyon ay ipinapaloob sa teksto. Paghiwalayin ang
dalawang entri sa loob ng parenthesis sa pamamagitan ng kuwit (,)

Ang pagsasaling-wika sinasabing kasintanda na rin halos panitikan (Santiago, 2003).

b. Kung ang pangalan ng awtor at taon ng publikasyon ay nabanggit bilang bahagi ng pagtalakay,
tanging ang kulang na impormasyon lamang ang ipaloob sa parentesis.

Ayon kay Santiago (2003), ang pagsasaling-wika ay sinasabing kasintanda na rin halos ng
panitikan.

Mga akdang may maraming awtor

a. Kung ang akda ay may tatlo o apat, o limang awtor, banggitin lahat ang apelyido sa unang pagbanggit.

Nagiging malinaw ang pagpapahayag ng mga ideya kung gumagamit ng mga tiyak at mga
konkretong salita (Casanova, Rubin, Evasco, Lagrada & Vodanes,2001).

b. Sa mga susunod na pagbanggit ng mga talata, banggitin lamang ang apelyido ng unang awtor na
susundan ng “et.al.” (Latin pinaikling et alli) at ang taon ng publikasyon.

Ang isang sukatan ng pagiging maganda ng sulatin ay kung nakuha at napanatili ang
interes ng mambababasa (Cassanova, et.al. 2001).

Mga akda ng mga organisasyon, korporasyon at ahensiya ng pamahalaan, atbp.

a. Ang pangalan ng awtor na nagsilbing awtor (corporate authors) ay binabanggit sa tuwing gagamitin ng
kanilang akda.

There is no question that Philippine HEIS can be a magnet for international faculty and
researchers as well as varying types of collaborative endeavors if they have the faculty and
students with the skills, competencies, dedication and mind set to pursue and engage in
quality research as well as teaching (Commision on Higher Education [CHED], 2014).

b. Kung maari, ang mga pangalan ng corporate authors ay isinusulat ng buo sa unang banggit at
pinapaikli sa mga sususnod na pagbabanggit. Ang pangunahing layunin nito ay mabigyan ng sapat na
impormasyon sa mambabasa upang mahanap sa Listahan ng Sanggunian ang pinagkunan ng datos na
ginamit sa teksto.
13
 Evidently, there are Philippine HEIs that are prepared to engage with the international
academic community, and synchromizing their academic calendars with their international
university partners may provide the right signal for collaboration(CHED,2014).
Mga akdang walang awtor
a. Kung ang akda ay walang awtor, banggitin ang pinaikling pamagat at sundan ng taon ng publikasyon.
Ipaloob sa panipi ang pamagat kung ito’y artikulo, kabanata ng isang aklat o web page. I-italics naman
kung ito’y pamagat ng aklat, pahayagan, brosyur, o report.

Katulad ng tinalakay sa Good Housekeeping (1995)

b. Kung awtor ng akda ay tinukoy bilang “Hindi Kilala” (Anonymous), banggitin ang hindi kilala at sundan
ng taon ng publikasyon. Paghiwalayin ang dalawang entries sa pamamagitan ng kuwit (,)

ANG LISTAHAN NG SANGGUNIAN

Matutunghayan sa ibaba ang mga impormasyon na kakailanganin sa pagsulat ng iba’t ibang
sanggunian.
I. MGA ARTIKULO MULA SA DYORNAL, MAGASIN AT PAHAYAGAN
Ang sanggunian para sa mga artikulo mula sa mga dyornal, magasin at pahayagan ay naglalaman ng
mga sumusunod na impormasyon.
1. Awtor 5. Bilang ng bolyum’
2. Petsa ng publikasyon 6. Bilang ng isyu’
3. Pamagat ng artikulo 7. Mga pahina
4. Pamagat ng dyornal

I. Artikulo mula sa dyornal, iisang awtor, na-access sa Internet

Ku, G. (2008). Learning to de-escalate: The effects of regret in escalation of

commitment. Organizational Behavior and Human Decision
Processes, 105(2), 221-1232.
Doi:10.1016/jobhdp.2007.08.002

a. Artikulo mula sa dyornal dalawang awtor, na-access sa Internet

Sanchez, D., & King-Toler E. (2007). Addressing disparities consultation and

outreach strategies for university*settings, Consulting Psychology
Journal: Practice and Research, 59(4), 286-295. Doi:101037/1065-
9293.59.4.286

b. Artikulo mula sa dyornal higit sa dalawa ang awtor, na-access sa Internet

Van Vugt, M., Hogan, R., & Kaiser, R.B. (2008). Leadership fellowship, and
evolution: Some lessons from the past. American Psychologist, 63(3),
182-196 doi:10.19037/0003-066X.63.3.182
c. Artikulo mula sa isang Internet-only journal

Hirtle, P.B. (2008, July-August). Copyright renewal, copyright restoration, and

the difficulty of determining copyright status. D-Lib Magazine 14(7/8).
Doi:10.1045/july2008-hirtle
14
d. Artikulo mula sa dyornal na subscription database (walang DOI)

Colvin, G.(2008,July 21). Information worth billions. Fortune , 158 (2), 73-79.
Retrieved from Business Source Complete, EBSCO. Nakuha mula
sahttp:llsearch.ebscohost.com
e. Artikulo mula sa magasin, nakalimbag
Kluger, J,(2008, January 28). Why we love. Time, 17(4), 54-60.

f. Artikulo mula sa pahayagan, walang awtor, nakalimbag

As prices surge, Thailand pitches OPEC –style rice cartel. (2008), May 5). The
Wall Street Journal, p. A9.
g. Artikulo mula sa pahayagan, maraming awtor, hindi tuluy-tuloy ang pagination, nakalimbag

Delaney, K.J., Karnitschnig, M., & Guth, R.A. (2008, May 5). Microsoft ends
pursuit of Yahoo, reassesses its online options. The Wall Street Journal,
pp. A1, A12

II. MGA AKLAT

Ang sanggunian para sa mga aklat ay naglalaman ng mga sumusunod na impormasyon.
1. Awtor or editor 4. Lugar ng publikasyon
2. Petsa ng publikasyon 5. Pangalan ng pabliser
3. Pamagat

a. Walang awtor o editor, nakalimbag

Merriam-Webster’s collegiate dictionary (11th ed.) (2003). Springfield, MA:

Merriam-Webster
b. Iisang awtor, nakalimbag

Kidder, T. (1981). The soul of a new machine. Boston, MA: Little, Brown &
Company
c. Dalawang awtor, nakalimbag

Frank R.H. & Bernanke, B. (2007). Principles of Macroeconomics(3rded.). Boston,

MA: McGraw-Hill/Irwin.

d. Corporate author, awtor bilang pabliser, na-access saInternet

Australian Bureau of Statistics (2000). Tasmanian year book

2000 2000(no. 1301.6). Canberra, Austrialian
Capital Territory: Author. Nakuha mula sa
http://www.ausstats.abs.govau/austats/subscriber.
nsf/0/CA2468710006989...$File/13016-2000.pdf

e. Inedit na aklat

Gibbs, J.T., & Huang, L.N.(Eds). (2001).Children of color: Psychological

Interventions with culturally diverse youth. San Francisco, CA: Jossey-
Bass

15
III. DISERTASYON
Ang sanggunian para sa mga disertasyon ay naglalaman ng mga sumusunod na impormasyon:
1.Awtor 3. Pamagat
2. Petsa ng publikasyon 4. Pangalan ng Institusyon

Kung may UMI number, o database accession number, banggitin ito sa hulihan ng entri.
Disertation, na-access sa Internet

Young R.F. (2007). Crossing boundaries in urban ecology: Pathways to

sustainable cities (Doctor dissertation). Aveylabol sa ProQuest Dissertations
& Theses database. (UMI No. 327 681)

IV. MGA SANAYSAY O KABANATA MULA SA INEDIT NA AKLAT

Ang sanggunian para sa mga sanaysay o kabanata mula sa inedit na aklat ay naglalaman ng
mg sumusunod na impormasyon:
1. Awtor ng sanaysay o aklat 5. Pamagat ng aklat
2. Petsa ng publikasyon 6. Lugar bg publikasyon
3. Pamagat ng sanaysay o kabanata 7. Pangalan ng pabliser
4. Editor ng aklat

a. Iisang awtor

Labajo J. (2003). Body and voice: The construction of gender in flamenco. In T.

Magrini (Ed.), Music and gender: perspectives from the
Mediterranean(pp.67-86). Chicago, IL: University of Chicago Press.

b. Dalawang awtor

Hammond, K.R., & Adelman, L. (1986). Science, values and human judgment.
In H.R. Arkes & K. Hammond (Eds.), Judgement and decision making: An
interdisciplinary reader (pp. 127-143). Cambridge, England: Cmbridge
University Press.

V. AUDIO- VISUAL MEDIA

Ang sanggunian para sa mga Audio-Visual Media ay naglalaman ng mga sumusunod na
impormasyon:
1. Pangalan at papel ng mga pangunahing kontribyutor (hal. prodyuser, direktor)
2. Petsa
3. Pamagat
4. Medium na nakapaloob sa bracket.
5. Lugar ng produksyon

16
 6. Pangalan ng distribyutor
Kung ang medium ay nakasulat sa bilang bahagi ng retrieval ID, hindi na kailangan ang brackets.
a. Videocassetter/DVD

Achbar, M.(Director/Producer), Abott,J.(Director), Bakan J.(writer), & Simpson, B.

b. Audio(Producer)
recording(2004). The corporation[ DVD]. Canada: Big Picture Media
Corporation.
Nhat Hanh, T.(Speaker).(1998).Mindful living: a collection of teaching on
love,mindfulness, and meditation[Cassette Recording]. Boulder, CO:Sounds True
Audio.

c. Pelikula
Gilbert, B.(Producer), & Higgins,C.(Screenwriter/Director).(1980).Nine to
five[MotionPicture]. United States: Twentieth Century Fox.

d. Television broadcast
Anderson,R., & Morgan,C.(Producers).2008,June 20). 60 Minutes[Television broadcast].
Washington,DC:cbs News.

e. Serye ng palabas sa telebisyon

Whedon,J.(Director/Writer).(1999,December 14). Hush[Television series episode]. In
Whedon, J., Berman,G., Gallin, S., Kuzui,F. ,&Kuzui,K.(Executive Producers), Bufft
the Vampire Slayer.Burbank,CA:Warner Bros..

f. Musika

Jackson,M.(1982). Beat it. On Thriller [CD]. New York,NY: Sony Music

VI. NILALAMAN NG MGA WEBSITE AT BLOG NA WALANG PETSA

Ang sanggunian para sa mga website at blog na walang petsa ay naglalaman ng mga
sumusunod na impormasyon:
1. Awtor 4. Uri ng blog
2. Taon, buwan pertsa ng publikasyon 5. Petsa kung kailan kinuha
3. Artikulo

a. Entri mula sa blog

Arrington,M.(2008, August 5). The viral video guy gets $1 million funding. Mensaheng
naka-post sahttp://www.techcrunch.com

b. Professional Web site

National Renewable Energy Laboratory.(2008).Biofuels. Nakuha noong May 6, 2008, mula

sahttp://www.nrel.gov/learning/re biofuerls.html.

c. Datos mula sa isang database

Bloomberg L.P.(2008). Return on capital for Hewitt Packard 12/31/90 to 09/30/08.

Nakuha noong Dec. 3, 2008, mula sa Bloomberg database.
17
 PAGBABASA NG MGA IMPORMASYON
Ang pagbasa sa kasalukuyan ay hindi tulad ng alam natin na isang makrong kasanayan
pangwika lamang. Ang kahulugan nito ay hindi malirip at kasinlalim na ang naaabot ng teknolohiya
sa ngayon. Ginagamitan na sa ngayon ng matalinong pagpapasya at pagberipika kung balido o
hindi ang impormasyon at korpus mula sa mga babasahin.

Ayon kay Siason et. Al (2015), sa pagiging arbitraryo ng wika, tuluyan nang namalasak ang
mga pagbabaybay sa cellphone. Marahil, nawasak nga nito ang nakagawiang tuntuning pang-
ortograpiya na “Kung anong bigkas siyang sulat at kung anong sulat siyang basa”.

Pagbabasa ng Impormasyon

Ito ay isang kasanayang na tumutukoy sa pagkuha, pangangalap at pag-analisa ng mga

impormasyong magagamit sa mga pangangailangang akademiko at gawaing pananaliksik. Kailangan dito
ang kasanayang metakognitibong pagbasa dahil ang kasanayang ito ay nakatutulong nang malaki sa
pagkilala kung balido ang mga impormasyong mula sa gawaing pagbabasa. Kailangan din ang pagberipika
sa mga impormasyong nakalap mula sa mga babasahin sa pamamagitan ng interbyu sa mga knowledge
holder o sa pamamagitan ng empirical na proseso.
Mula sa aklat nina Sioson et.al (2015), tinukoy ang ibang pagbasa ng mga palaaral tulad nina Smith
at Dechant (sa Villamin et. al., 2001), hinimay sa iba’t ibang pagkilala ang pagbasa bilang iba-iba ring
proseso. Narito ang mga iyon na tinatapatan ng mga kaugnay na konsepto ng pagbasa ayon sa iba’t ibang
personalidad at website na may kinalaman sa kasanayang ito.
BATAYANG KAALAMAN NG PAGBASA
(Hango sa aklat nina Sioson et. al (2015) na “Pananaliksik sa Filipino, Ikalawang Edisyon”.)
Ang mababasa sa ibaba ay mga batayang kaalamang may malaking tulong sa mga mag-aaral sa pagsasakatuparan ng
kritikal na pagbasa bilang tugon sa pangangailangan sa domeyn-akademiko.
Konsepto ng Pagbasa Kaugnay na Konsepto/Kahulugan ng Pagbasa
Bilang Proseso
Ito ay proseso ng Ang pagbasa ay pagtugon sa wikang bilang pangkaisipang representasyon
pagtugon sa wikang ng kahulugan o kahalagahan niyon (Free Online Dictionary, 2009).
pasulat o pasimbolo.
Ito ay proseso ng pagkilala Ang pagbasa ay pagkilala at persepsyon na ginagamitan ng mata bilang
at persepsyon. kabahagi ng pisikal na pagproseso na sinusundan at tinutumbasan ng
mental na pagtugon (Villamin et. al., 2001).
Ito ay prosesong Ang pagbasa ay pagkilala sa titik gamit ang mata at tainga, binabasa saka
ginagamitan ng pandama. pinakikinggan (Plato).
Ito ay proseso ng Ang pagbasa ay pagsasakatuparan ng interes upang makapaglibang at
pagsasakatuparan ng gawaing kapaki-pakinabang ang mga libreng oras (Smith at Dechant at
interes. Tejero, 2004).
Ito ay proseso ng pag- Ang pagbasa ay kinabibilangan ng mga yugtong kahandaan sa pagbasa
unlad at kabahagi ng (preschool), panimulang pagbasa (unang baitang sa elementarya),
paglaki. mabilis na paglaki (ikalawa hanggang ikaapat na baitang) at malawak na
18
 pagbasa (ikalima at ikaanim na baiting sa elementarya, mga taon sa
sekondarya hanggang kolehiyo) (Badayos, 1999/Tejero, 2004).
Ito ay proseso ng Sa preschool hanggang sa unang baitang sa elementarya, ang yugto ay
pagkatuto. pagkatuto upang makapagbasa. Samantala, sa ikalawang baitang
hanggang sa kolehiyo, ang yugto ay pagbabasa upang matuto (Shelley
Umans sa Villamin, et al.)
Ito ay prosesong Ang pagbasa ay kinabibilangan ng mga kasangkapan sa pagkatuto tulad
ginagamitan ng mga ng aklat (bilang pangunahin) at iba pang aklat sanggunian na
kasangakapan sa magbubunsod sa mga sumusunod na gawain: pagkilala at paggamit sa
pagkatuto. mga bahagi ng aklat, paggamit ng diksyunaryo, paalpabetong pag-aayos
ng mga salita, paggamit ng sistema ng klasipikasyon(Dewey Decimal o
Library of Congress) at kard catalog (kard ng awtor, pamagat at paksa) sa
mga silid-aklatan, pagbuo at pagpapakahulugan ng mga grapikong
pantulong (grap, tsart, mapa, dayagram at talaan) at iba pang kaugnay na
kasanayan sa pagbasa (Grace Goddell sa Villamin et. al.,2001).

URI NG PAGBASA ayon pa rin sa aklat nina Sioson et. al., (2015)

Uri ng Pagbasa Pagkakakilanlan

Patuklas na Pagbasa Ang mambabasa sa uring ito ay nagnanais na makita at makuha ang tiyak na
(Exploratory Reading)kabuuan o larawan ng pagkakabuo ng teksto. Angkop ang mga babasahing
tulad ng mahahabang lathalain sa mga magazine at maiikling-kuwento.
Mahabang oras ang ginugugol sa kasanayang ito.
Narkotikong Pagbasa Sa isang taong gustong tumakas sa mga suliranin, kalungkutan, pagkabigo sa
(Narcotic Reading) buhay, itinuturing na nagdudulot ng narkotikong epekto (tulad sa droga at
opyo) ang pagbasa ng mga lathalain sa magazine, maikling kuwento at nobela.
Kaya nga, mariringgan ang ilan ng patambis na pahayag na “nakakaadik sina
Bob Ong at Gilda Olvidado.”
Papaunlad na Pagbasa Ang mambabasa sa uring ito ay nasa isang komprehensibong programa upang
(Developmental makita ang pag-unlad sa pagbasa. Ang mga yugto ng programa ay simula sa
Reading) preschool hanggang kolehiyo.
Analitikong Pagbasa Nangangailangan ng maingat na pagbasa sa ugnayan ng mga salita ang uring
(Analytic Reading) ito. Midyum dito ang mga tekstong matematika at siyentipiko na may teorya at
pormula.
Kritikal na Pagbasa Maingat ang pagsasagawa ng kasanayang ito sapagkat may pagtitimbang ng
(Critical Reading) mga ideya, katotohanan at impormasyon. Ang layunin ng mambabasa ay
makabuo ng konklusyon at ebalwasyon. Walang puwang sa kritikal na pagbasa
ang mabilis na pagbabasa.

Narito ang iba pang kahingian sa mambabasa sa pagiging kritikal (ayon kina
Villamin et. al.).
1. Isaalang-alang ang sanggunian ng material na binabasa. Alamin ang mga
posibleng pagkiling o motibo ng awtor o pabliser.
2. Isaalang-alang ang mga impormasyon tungkol sa awtor, ang kanyang buhay
at kaalaman sa paksa ng isinulat.
3. Tingnan ang hindi pagtutugma o maling analohiya sa mga konsepto at
pahayag.
4. Pansinin ang mga salitang madamdamin na umaapila sa emosyon at
maaaring madaling makapagbago ng reaksiyon.

Kaugnay ng pang-apat, ang paraan ng panghikayat (sa pasulat at pasalita) na

umaapila sa damdamin ay tinawag na pathos ni Aristotle.
Malawakang Pagbasa Ito ay pagbasa ng mahabang teksto sa mga libreng oras ng mambabasa. Ang
(Extensive Reading) nagsasagawa ng uring ito ay kailangang may interes sa paksa ng materyal.
Masining Pagbasa Ito ay detalyadong pagbasa ng mga aklat at iba pang pansilid-aklatang
(Intensive Reading) materyal (partikular ang may maikling teksto) upang makakalap ng mga

19
 kailangang impormasyon para sa saliksik at ulat.

PAGBUBUOD NG IMPORMASYON
Sa pagbubuod, pinaiikli nito ang teksto o paksa na nabasa at gagawa ng isang buod na
naaayon sa pagkaintindi ng mambabasa o pagbabatay lamang sa mga pinakaimportanteng
nangyari sa paksa o pagkuha lamang ng buong kahulugan o kung ano ang ibig ipaliwanag at ibig
ipahiwatig sa isang teksto.

Sa pagbubuod ng impormasyon ito ay:

 kailangang makatawag-pansin sapagkat ang pangunahing layunin sa pagbubuod nito ay ang pag-
iiwan ng isa o ilang mahahalagang kakintalan sa isipan ng mambabasa. Ito ang nagsisilbing huling
impresyon na mananatili sa isipan ng mambabasa na maaaring makaimpluwensiya sa pagbabago ng
kanyang pananaw ukol sa paksang tinalakay o impormasyong natutunan.

 Hindi dapat maging mahaba at maligoy ang pagwawakas ng teksto. Ang mahaba at maligoy na
pagwawakas ay nakababawas sa bisa ng teksto. Maaari itong maging isang pangungusap lamang o
isang naghahamong katanungan.

PAMANTAYAN SA PAGSULAT NG BUOD

1. Basahing mabuti ang buong akda upang maunawaan ang buong diwa nito.
2. Tukuyin ang pangungusap na nagpapahayag ng pangunahin at pinakamahalagang kaisipan ng talata.
3. Isulat ang buod sa paraang madaling unawain.
4. Gumamit ng sariling pananalita.
5. Hindi dapat lumayo sa diwa at estilo ng orihinal na akda.
Halimbawang Teksto

Orihinal

Ang K to 12 ay pinaluwag at pinagyaman, researched-based at learner centered na kurikulum. Dinisenyo

ito na linangin ang mag-aaral na magkaroon ng malusog na pag-iisip at pangangatawan; may matatag na
pagpapahalagang moral at may paninindigang espiritwal; may sapat na kaalaman at kakayahan hinggil sa
walang-hanggang pagtuklas ng karunungan at pagkamit ng mga pangarap; nakapag-iisip nang mapanuri at
nakasasagot ng komplikadong mga problema; nakapag-aambag sa lalong pag-angat ng maunlad,
makatarungan, at makataong lipunan; ikinararangal na siya’y Filipino; at pinahahalagahan at iniingatan ang
kagandahan ng kapaligiran para sa kinabukasan.

Buod

Ang K to 12 ay dinisenyo upang lumikha ng kapaki-pakinabang na mamamayang makapag-aambag

sa lalong pag-angat ng maunlad, makatarungan, at makataong lipunan; ng mamamayang magpapahalaga at
mag-iingat sa kagandahan ng kalikasan at kinabukasan.

20