1

‫دعامی روغتیا وزارت‬

‫غضنفر د روغتیایی علوموانستیتوت ریاست‬
‫دکندهار د روغتیایی علوموانستیتوت امریت‬
‫د راجسترشوی ډیپلومه نرس عمومی پروګرام‬

‫مشرتــــــوب او اداره‬
‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬
‫‪2‬‬
‫مدیریت(منجمنت)‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪3‬‬

 ‫مدیریت(منجمنت)‬
‫تعریف‪ :‬منجمنټ یوه فرانسوی کلمه چی له دوو برخو څخه تشکیل سوی‬
‫چی (‪ )Manage‬د تنظیمولو په مانا او (‪ )Men‬د افرادو په مانا دی‪.‬‬
‫یعنی د وګړو او چارو په ماهرانه ډول تنظیم کولوته مدیریت وایی‪.‬‬

‫مدیریت په لغت کی اداره کولوته وایی اوپه اصطالح کی د انسانی او مادی‬

‫ځواک په واسطه په کم وخت او کم مصرف سره د اداری اهدافو الس ته‬
‫راوړلوته وایی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪4‬‬

 ‫د مدیریت موضوع‬
‫‪Issue of Management‬‬
‫د منجمنټ د بحث وړ ټوله موضوع په دری ټکو باندی متمرکزه ده چی‬
‫عبارت دی له‪:‬‬
‫‪ ‬اداره یا ‪ Organization‬څه شی دی؟‬
‫‪ ‬مدیر یا ‪ Manager‬څوک دی؟‬
‫‪ ‬مدیر یا ‪ Manager‬څه کوی؟‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪5‬‬

 ‫سیستم څه شی دی؟‬
‫‪What is System‬‬
‫سیستم د یوی اداری د څو څانګو مجموعی ته ویل کیږی چی د اداری ټاکل‬
‫سویو موخوته د رسیدو لپاره د یو لړ اصولو او قواعدو پیروی کوی او یو‬
‫ځای کار سره کوی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪6‬‬

 ‫ستراتیژی څه شی ده؟‬
‫تعریف‪ :‬ستراتیژی د یوی بشپړی واحدی کړنالری (برنامی) څخه عبارت‬
‫ده چی دهغی په واسطه د یوی اداری اساسی اهداف تر السه کیږی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪7‬‬

 ‫مدیر څوک دی؟‬
‫‪Who is Manager‬‬
‫تعریف‪ :‬مدیر په لغت کی اداره کونکی او کار چلونکی ته وایی اوپه‬
‫اصطالح کی مدیرهغه شخص ته ویل کیږی چی د خپل ټیم د کړونو‬
‫مسولیت په غاړه لری‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪8‬‬

‫د مدیریت(اداری) یا مدیر دندی‬
‫پالن جوړونه‬ ‫‪‬‬
‫سازمان ورکونه‬ ‫‪‬‬
‫الرښونه(مشری)‬ ‫‪‬‬
‫استخدام(ګمارل)‬ ‫‪‬‬
‫کنټرول‬ ‫‪‬‬
‫د پرسونل رسمی ارزونه‬ ‫‪‬‬
‫د پرسونل د ترفیع او ارتقا وړاندیزکول‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪9‬‬

 ‫ادامه‪...‬‬
‫بودیجه چمتوکول او دهغی څخه دفاع کول‬ ‫‪‬‬
‫لګښت‪،‬رانیول او خرڅول تصویب کول‬ ‫‪‬‬
‫د پرسونل دندو ته مهال ویش جوړ کړی‬ ‫‪‬‬
‫په تخنیکی بزخه کی ونډه اخیستل‬ ‫‪‬‬
‫د پرسونل او دندو په جریان کی ستونزی درک کړی‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د دیبارتمنت اوسنی او راتلونکی کړنی پالن کړی‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪10‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪11‬‬
‫د مدیریت مهارتونه‬
‫مسلکی والی‬ ‫‪o‬‬
‫ښه اوریدونکی‬ ‫‪o‬‬
‫ښه تشویق کونکی‬ ‫‪o‬‬
‫ښه چلند‬ ‫‪o‬‬
‫مذاکره کونکی‬ ‫‪o‬‬
‫کنترولونکی‬ ‫‪o‬‬
‫دپرسونل تر منځ انګیزه رامنځته کول‪.‬‬ ‫‪o‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪12‬‬

‫د مدیریت خصوصیات‬
‫سروی(څیړنه)‬ ‫‪‬‬
‫پالنګذاری‬ ‫‪‬‬
‫تخصص‬ ‫‪‬‬
‫استخدام‬ ‫‪‬‬
‫هماهنګی‬ ‫‪‬‬
‫رهبری‬ ‫‪‬‬
‫راپور ورکول‬ ‫‪‬‬
‫راپور اخیستل‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪13‬‬

 ‫د مدیریت طبقی‬
Management Levels

14
 ‫لوړ رتبه مدیر‬
‫‪Top Level Manager‬‬
‫هغه مدیر دی چی د اداری لپاره پراخ پالنونه جوړوی پریکړی کوی تر‬
‫ځان الندی مدیرانوته الرښونه کوی او دپوره تصمیم نیونی صالحیت لری‬
‫لکه‪:‬‬
‫‪ o‬ریس‬
‫‪ o‬عمومی ریس‬
‫‪ o‬دبورډ مشر‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪15‬‬

 ‫د منځنې کچی مدیر‬
‫‪Middle Level Manager‬‬
‫په یوه اداره کی د مدیرانو دهغی ډلی څخه عبارت دی کوم چی د لوړ او‬
‫ټیټ رتبه مدیرانو ترمنځ اړیکی ټینګوی‪.‬‬
‫دلوړی کچی مدیرانوڅخه هدایت اخلی او د هغوی دتګالری عملی کولو‬
‫مسولیت په غاړه لری‪.‬‬
‫او دکښته کچی مدیرانو کړنی ارزیابی کوی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪16‬‬

 ‫ټیټ رتبه مدیر‬
‫‪First Level Manager‬‬
‫هغه مدیران دی چی د غیرمدیره کارکونکوخدمات څاری ‪،‬دغه مدیران‬
‫عموما (‪ )Supervisors‬بلل کیږی‪.‬‬
‫دغه مدیران د منځنی کچی مدیرانو څخه هدایت اخلی او دخپلوکړنو راپور‬
‫ورکوی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪17‬‬

‫د مدیریت اصول‬
‫په ټولوچارو کی د حکم او فرمان یووالی‬ ‫‪‬‬
‫دنظارت ساحه‬ ‫‪‬‬
‫د دندو ورته والی‬ ‫‪‬‬
‫د واک سپارل‬ ‫‪‬‬
‫د اطالعانو مبادله او راکړه ورکړه‬ ‫‪‬‬
‫د اخالقو او محبت امیزه طریقه کارول‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪18‬‬

 ‫د یوښه مدیر ځانګړتیاوی‬
‫هغه کس‪،‬چی له ورکړل سوی مدیریت سره سم علمیت ولری‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫هغه کس‪،‬چی د دندی اخالق ولری‬ ‫‪‬‬
‫هغع کس‪،‬چی د ورکړل سوی مسولیت وړتیا ولری‬ ‫‪‬‬
‫هغه کس‪،‬چی دندی ته ژمن وی‬ ‫‪‬‬
‫هغه کس‪،‬چی ضمیر او وجدان یی پاک وی‬ ‫‪‬‬
‫هغه کس‪،‬چی زغم او حوصله ولری‬ ‫‪‬‬
‫هغه کس‪،‬چی له هر څه نه قانون او مقررات معتبر وګڼی‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪19‬‬

 ‫ادامه‪...‬‬
‫هغه کس‪،‬چی ښه کاری ډله لری‬ ‫‪‬‬
‫هغه کس‪،‬چی دخپلی خاورې عرضی تمامیتوملی ګټوته وفاداره وی‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫هغه کس‪،‬چی له حسد او کینی څخه نفرت کوی‬ ‫‪‬‬
‫هغه کس‪،‬چی په خپلومامورینو شفقت ولری‬ ‫‪‬‬
‫هغه کس‪،‬چی د خپل مامور مالتړ کوی او د ستونزوڅخه یی ځان‬ ‫‪‬‬
‫خبروی‬
‫هغه کس‪،‬چی په چارو او کړونوکی شفافیت رعایتوی‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪20‬‬

 ‫ادامه‪...‬‬
‫هغه کس‪،‬چی په رښتنی ډول د مکافاتو او مجازاتو سیستم ولری‬ ‫‪‬‬
‫هغه کس‪،‬چی په اداره کی د مخلصو کسانوپه وسیله معلوماتی سرچینه‬ ‫‪‬‬
‫ولری‬
‫هغه کس‪،‬چی د مامورینو قربانۍ او ایمانداری ته فوق العاده درناوی‬ ‫‪‬‬
‫ولری‬
‫او باالخره هغه کس‪،‬چی سالمی مشوری له هر چا اخلی خو تصمیم په‬ ‫‪‬‬
‫خپله نیسی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪21‬‬

 ‫د یومدیر دپرمختګ الملونه‬
‫کاری وجدان‪،‬صداقت‪،‬باور او د درناوی فضا ساتل‬ ‫‪‬‬
‫د ټیم په توګه د ګروپی کار دروحیی لرل‬ ‫‪‬‬
‫په کارونوکی شفافیت او دمفاهیمی دمهارت لرل‬ ‫‪‬‬
‫نوښت او دخپل او د خپل کاری ظرفیت لوړول‬ ‫‪‬‬
‫له خپل مسلک سره مینه او ادارې سره د روابطو لرلو افتخار‬ ‫‪‬‬
‫دښه پالن او ښه تنظیم درلودل‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪22‬‬

‫د مدیر د ناکامۍ الملونه‬
‫بی ځایه غرور‬ ‫‪o‬‬
‫زیاته محافظه کاری‬ ‫‪o‬‬
‫بی باوری‬ ‫‪o‬‬
‫بی نظمی‬ ‫‪o‬‬
‫د وخت ضایع‬ ‫‪o‬‬
‫رواج اوعنعناتوته پام نه لرل‬ ‫‪o‬‬
‫د قوانینو په پام کی نه نیول‬ ‫‪o‬‬
‫له کار کوونکوڅخه زیاته توقع لرل‪.‬‬ ‫‪o‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪23‬‬

 ‫مدیریت علم دي او که هنر ؟‬

‫لومړي باید د علم او هنر ترمنځ توپیر وپیژنو ‪ ،‬چی علم څه ته وایي او هنر‬
‫څه ته وایي ؟‬
‫‪ ‬هغه څه چي د کار په پایله کي زده کیږي هغه هنر(مهارت) دي‬
‫‪ ‬هغه څه چي د زده کړي پر مټ تر السه کیږي هغه علم(پوهه) دي‪.‬‬
‫نو ویالئ سو چی مدیریت هم علم او هم هنر دئ‬
 ‫اداره‬
‫‪Organization‬‬
‫تعریف‪ :‬اداره په لغت کی حاکمیت‪،‬تنطیم او په یوه کړی کی راوستلوته‬
‫وایی‪.‬‬
‫اوپه اصطالح کی اداره دهغی قوی څخه عبارت ده دیوی هر اړخیزی‬
‫پالیسی اویو منظم تشکیل په پام کی نیولوسره مطلوب هدف ته د رسیدو‬
‫امکانات برابروی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪26‬‬

 ‫د اداری ډولونه‬
‫عمومی اداره‪ :‬هغه اداره ده چی دټول هیواد په سطحه دبحث الندی‬ ‫‪.1‬‬
‫نیول کیږی‬
‫خصوصی اداره‪ :‬هغه اداره ده چی دیوخصوصی شرکت په کچه تر‬ ‫‪.2‬‬
‫بحث الندی نیول کیږی‪.‬‬
‫سوداګریزه اداره‪ :‬هغه اداره ده چی په لومړی قدم کی ګټه په نظرکی‬ ‫‪.3‬‬
‫نیسی په دوهم قدم کی خدمات‪.‬لکه افغان بیسیم اتصاالت اونور‬
‫غیرسوداګریزه اداره‪:‬هغه اداره ده چی په لومړی قدم کی خدمت کوی‬ ‫‪.4‬‬
‫اوپه دوهم قدم کی خپل مصارف پوره کوی لکه صحت عامه‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪27‬‬

 ‫ادامه‪....‬‬
‫‪ ‬رسمی اداره‪ :‬رسمی اداره د یوشمیر وګړو له اجتماع څخه عبارت ده‬
‫چی ټاکلو اهدافوته د رسیدو په موخه د اداری سلسله مراتبو تر رهبری‬
‫الندی یو دبل په همکاری رامنځته سوی وی او دندی او صالحیتونه په‬
‫کښی مشخص وی‪.‬‬
‫‪ ‬غیررسمی اداره‪ :‬دیوشمیر وګړو له هغی اجتماع څخه عبارت دی چی‬
‫د سلسله مراتبوپه نظر کی نه نیولو سره د مشخصواهدافو لپاره کارکوی‬
‫دندی په کی مشخص سوی نه وی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪28‬‬

 ‫اداره‬

‫د اقتصاد له‬ ‫د حقوقو له‬

‫نظره‬ ‫نظره‬

‫غیر سوداګریزه‬ ‫سوداګریزه‬

‫خصوصي اداره‬ ‫عمومي اداره‬
‫اداره‬ ‫اداره‬
‫د اداری مهم عناصر‬
‫موخی (اهداف) ‪Objectives‬‬ ‫‪.1‬‬
‫سرچینی (منابع) ‪Resources‬‬ ‫‪.2‬‬
‫اغیزناکتوب(موثریت) ‪Effectiveness‬‬ ‫‪.3‬‬
‫ګټورتوب ‪Efficiency‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ښکیل اړخونه(ګټه اخیستونکی) ‪Stake Holder‬‬ ‫‪.5‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪30‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪31‬‬
 ‫اهداف‪-‬موخی‬
‫‪Objectives‬‬
‫تعریف‪ :‬دیو کار مخکی سنجول سوی پایلی ته موخه وایی‪.‬‬
‫یا دمدیریت له نظره موخی هغوغوښتل سویو پایلوته د رسیدنی څخه‬
‫عبارت دی چی د الس ته راوړلولپاره یی دیوی اداری ټول فعالیتونه متوجه‬
‫وی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪32‬‬

‫د اهدافو ځانګړتیاوی‬
‫څرګند او مشخص به وی‬ ‫‪‬‬
‫د ارزونی یا سنجش وړ به وی‬ ‫‪‬‬
‫د تر السه کیدو وړ به وی‬ ‫‪‬‬
‫رښتینی به وی‬ ‫‪‬‬
‫تر یوی زمانی یا وخت پوری به محدود وی‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪33‬‬

 ‫منابع‬
‫‪Resources‬‬
‫تعریف‪ :‬منابع د یوی اداری مادی او معنوی پانګو څخه عبارت دی‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪34‬‬

 ‫د سرچینو ډولونه‬
‫اول‪ :‬بشری سرچینی(‪)Human Resources‬‬
‫ټول هغه فکری استعدادونه‪،‬حرفوی مهارتونه اوجسمی کاری طاقتونه چی‬
‫دیوی ادادری د اهدافو د الس ته راوړلولپاره کارول کیږی‪.‬‬
‫کله‪ :‬پرسونل متخصصین او خدماتی کارکونکی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪35‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪36‬‬
 ‫دوهم‪ :‬فزیکی سرچینی‬
‫‪Physical Resources‬‬
‫ټول هغه مواد‪،‬دفتری وسایل او تولیدی ماشین االت چی د د یوی اداری د‬
‫کاری پروسی د پرمخ بیولو لپاره کاریږی فزیکی منابع بلل کیږی‪.‬‬
‫لکه‪ :‬تعمیرات ځمکه او ماشین االت‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪37‬‬

 ‫دریم‪:‬مالی سرچینی‬
‫‪Financial Resources‬‬
‫هغه پولی پانګه ده چی د یوی اداری د پالن سویو فعالیتونو د تمویل لپاره‬
‫کارول کیږی‪.‬‬
‫لکه بودیجه او نقدی پیسی‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪38‬‬

 ‫څلورم‪:‬غیرمحسوس سرچینی‬
‫‪Intangible Resources‬‬
‫تعریف‪ :‬هغه منابع دی لکه مهارتونه استعدادونه کسبی زده کړی او تجربی‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪39‬‬

 ‫اغیزناکتوب(موثریت)‬
‫‪Effectiveness‬‬
‫تعریف‪ :‬د یو مطلوب هدف تر السه کول په ټاکل سوی (مشخص شوی)‬
‫وخت کی عبارت دی له اغیزناکتوب څخه‬
‫په موثریت کی د کیفیت‪ Quality‬موضوع ډیره مطرح کیږی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪40‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪41‬‬
 ‫ګټورتوب(مثمریت)‬
‫‪Efficiency‬‬
‫تعریف‪ :‬که چیری خپل هدف په لیږو منابعو او کم وخت کی الس ته را‬
‫وړل سی مثمریت بلل کیږی‪.‬‬
‫دمثمریت لپاره الندی ټکی په نظرکی نیول کیږی‪:‬‬
‫‪ .1‬کمیت (‪)Quantity‬‬
‫‪ .2‬ارزښت (‪)Value‬‬
‫‪ .3‬وخت (‪)Time‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪42‬‬

 ‫ښکیل اړخونه‬
‫‪Stake Holder‬‬
‫ښکیل اړخونه له هغه وګړو څخه عبارت دی چی په اداره کی یا د اداری‬
‫په فعالیتونوکی برخی لری‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪43‬‬

‫په اداره کی ښکیل اړخونه‬
‫برخه لرونکی(‪)Participants‬‬ ‫‪.1‬‬
‫کارکونکی(‪)Staff‬‬ ‫‪.2‬‬
‫مشتریان(‪)Customers‬‬ ‫‪.3‬‬
‫تمویل کونکی(‪)Donors‬‬ ‫‪.4‬‬
‫عرضه کونکی(‪)Suppliers‬‬ ‫‪.5‬‬
‫د منطقی اوسیدونکی(‪)Local Community‬‬ ‫‪.6‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪44‬‬

 ‫د یوې سالمی اداری ځانګړتیاوی‬
‫په یوه اداره کی د ټولو قوانینو‪،‬مقرراتواو اصولو پیروی کول‪.‬‬ ‫‪(1‬‬
‫تشکیل باید له اصل او اړتیا سره برابروی‬ ‫‪(2‬‬
‫اداره باید له تقلب‪،‬کاغذپرانی‪،‬رشوت اخیستنی او ناوړه ګټی اخیستنی‬ ‫‪(3‬‬
‫څخه پاکه وی‬
‫کاریاید اهل کار ته وسپارل سی‪.‬‬ ‫‪(4‬‬
‫په اداره کی باید همغږی دکنترول سیستم او د رهبری مقام څخه اطاعت‬ ‫‪(5‬‬
‫موجود وی‪.‬‬
‫اداره باید دکارکونکوپه انتخاب انتصاب اوبدلون اصولوأه بنسټ‬ ‫‪(6‬‬
‫رامنځته سوی وی‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪45‬‬

‫د ادارې بنسټیز اصول‬
‫د اهدافو دیووالی اصل‬ ‫‪‬‬
‫د مراتبو دلړۍ اصل(سلسله مراتب)‬ ‫‪‬‬
‫دتخصص اصل‬ ‫‪‬‬
‫د ګډ دستور ورکولو اصل‬ ‫‪‬‬
‫د چاپیلایر ساتنی اصل‬ ‫‪‬‬
‫د صالحیت او مسوولیت سپارنی اصل‬ ‫‪‬‬
‫د تعادل اصل‬ ‫‪‬‬
‫دبدلون منلو او تل پاتی والی اصل‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪46‬‬

 ‫د یوی اداری کلیدی اصطالحات‬
‫ماموریت‪ Mission‬د یوی اداری دعامو برخو له بیان څخه عبارت‬ ‫‪‬‬
‫دی‬
‫فلسفه ‪ philosophy‬د یوی اداری ماموریت‪،‬ارزشتونواو لیدلورو‬ ‫‪‬‬
‫څخه عبارت دی‬
‫موخې‪/‬اهداف‪ Goals‬د ځانګړوالسته راوړلوله بیان څخه عبارت دی‬ ‫‪‬‬
‫چی د یوې موسسی لوری مشخص کوی‬
‫د ارزښتونوبیان‪ value :‬دیوی موسسې د باورونواو عقیدو له بیان‬ ‫‪‬‬
‫څخه عبارت دی‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪47‬‬

‫د لید لورو بیان‪ :Vision‬د یوی موسسې د ارمانی موخو له توضیح‬ ‫‪‬‬
‫څخه عبارت دی‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪48‬‬

 ‫د ‪ GIHS‬لوی اهداف‬
‫د مسلکی کسانو روزل چی په ښار او کلیوکی روغتیایی خدمات ترسره‬ ‫‪‬‬
‫کړی‬
‫د مسلکی کسانو روزل چی د روغتیایی خدماتو په برخه کی دمدیریت‬ ‫‪‬‬
‫وړتیا ولری‬
‫مسلکی فارغ التحصیالن له داسی وړتیا سره عیارول چی په ټوله نړی‬ ‫‪‬‬
‫کی روغتیایی موسسات تعقیب کړی‪.‬‬
‫د محصلینو لپاره د زده کړی د دوام زمینه برابرول ترڅودصحی ټولنو‬ ‫‪‬‬
‫اړتیا رفع کړی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪49‬‬

‫‪ GIHS‬دالندی ارزښتونودالس ته راوړلولپاره هیله لری‬
‫په یو بل باندی زړه سوی‬ ‫‪o‬‬
‫کیفیت‬ ‫‪o‬‬
‫وړتیا ساالری‬ ‫‪o‬‬
‫ژمنتوب‬ ‫‪o‬‬
‫ټول عمری زده کړه او پرمختګ‬ ‫‪o‬‬
‫ډلییزکار‪،‬سخاوت اوپه مرسته کی کډون‬ ‫‪o‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪50‬‬

 ‫پالن جوړونه‬
‫‪Planning‬‬
‫تعریف‪ :‬پالن د مخکی څخه جوړسوی ذهنی طرحی ته ویل کیږی چی د‬
‫هغی په مرسته په منظمه او سیستماتیکه توګه خپلو اهدافوته رسیدالی سو‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪51‬‬

 ‫د پالن ځانګړتیاوی‬
‫)‪(SMART‬‬
‫‪‬‬ ‫‪S=Specific‬‬ ‫روښانه او مشخصه وی‬
‫‪‬‬ ‫‪M=Measurable‬‬ ‫د اټکل او سنجش وړ وی‬
‫‪‬‬ ‫‪A=Attainable‬‬ ‫د الس ته راوړنی وړ وی‬
‫‪‬‬ ‫‪R=Realistic‬‬ ‫حقیقت لرونکی وی‬
‫‪‬‬ ‫‪T=Time bound‬‬ ‫د وخت د محدودیت لرونکی وی‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪52‬‬

 ‫د پالن عمده اجزاوې‬
‫اهداف یا موخی‬ ‫‪.a‬‬
‫د فعالیتونولیست کول‬ ‫‪.b‬‬
‫د مهمو فعالیتونو تشخیص کول او د لومړیتوب ته حق ورکول‬ ‫‪.c‬‬
‫د وخت تعینول‬ ‫‪.d‬‬
‫دکومک لپاره د همکارانو تعینول‬ ‫‪.e‬‬
‫بودیجه‬ ‫‪.f‬‬
‫الزم وسایل او توکی‬ ‫‪.g‬‬
‫د فعالیت نتیجه‬ ‫‪.h‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪53‬‬

‫د پالن ډولونه‬
‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪54‬‬
 ‫د وخت پر اساس د پالن ډولونه‬
‫‪ .1‬اوږد مهاله پالن‪ :‬ده هغه پالن دی چی د پنځوکالوڅخه پورته وی‪MP.‬‬
‫‪ .2‬منځ مهاله پالن‪ :‬هغه پالن دی چی دیو کال څخه ترپنځوکالو پوری وی‬
‫‪ .3‬لنډمهاله پالن‪ :‬دا پالن د یوی ورځی څخه تریو کال پوری وی‪.‬‬
‫لکه میاشتنی کلنی او ربع واره پالن‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪55‬‬

 ‫د شمولیت اوغیرشمولیت په اساس دپالن ډولونه‬
‫‪ (1‬جامع پالن‪ :‬هغه پالن دی چی د یوی اداری ټول فعالیتونه په برکی‬
‫نیسی ‪.‬لکه د تولید فعالیتونه‬
‫‪ (2‬وړوکی پالن‪ :‬هغه پالن دی چی د یوی پروژی د یوی څانګی لپاره‬
‫ترتیب سوی وی‪.‬‬
‫لکه د یو تولیدی شرکت لخوا دتوکو د خرڅالو لپاره د بازار موندنی پالن‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪56‬‬

 ‫د جغرافیوی موقیعت په اساس د پالن ډولونه‬
‫ملی پالن‪ :‬چی د یو دولت د ټولو اداری واحدونولپاره ترتیب سوی وی‬ ‫‪.1‬‬
‫حوزوی پالن‪ :‬چی په یو دولت کی د یو زون یا د یوی سیمی لپاره‬ ‫‪.2‬‬
‫ترتیب سوی وی‬
‫محلی پالن‪ :‬هغه پالن دی چی نه ملی او نه حوزوی وی بلکی د دولت‬ ‫‪.3‬‬
‫د محلی واکمنانولخوا دهماغه اداری واحد لپاره ترتیب سوی وی‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪57‬‬

‫رهـــــــــــــــبـری‬
‫‪Leadership‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪58‬‬

 ‫رهبری‬
‫‪Leadership‬‬
‫تعریف‪ :‬رهبری یا مشری د الس الندی خلګو تر منځ د نفوذ کولو څخه‬
‫عبارت دی‪ ،‬ترڅو دهغوی پرفعالیتونو اغیزه وکړی او د اداری اهدافو الس‬
‫ته راوړلولپاره یی رهنمایی کړی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪59‬‬

 ‫د رهبری ډولونه‬
‫رسمی رهبری‪ Formal Leadership‬هغه رهبری ده چی د ادارې په‬ ‫‪(1‬‬
‫داخل کی وی او افراد یی مادون بلل کیږی‪.‬‬
‫غیر رسمی رهبری‪ Informal Leadership‬هغه رهبری ده چی د‬ ‫‪(2‬‬
‫اداری په داخل کی نه وی او افراد یی پیروان بلل کیږی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪60‬‬

 ‫رهـــــــــــــــــــــــبر‬
‫‪Leader‬‬
‫تعریف‪ :‬رهبر هغه چاته ویل کیږی چی د الس الندی کسان تر خپل اغیز‬
‫الندی راولی ‪،‬څو هغوی د زړه له کومی د مشخص هدف د الس ته را‬
‫وړلو لپاره کار وکړی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪61‬‬

 ‫د رهبر مفهوم‬
‫‪LEADER‬‬
‫‪L=Loyalty‬‬ ‫وفاداری‬
‫‪E=Entthusiasm‬‬ ‫شوق‪،‬جذبه‬
‫‪A=Awarness of self‬‬ ‫پخپل څان کی د رهبریت توان لیدل‬
‫‪D=Drive‬‬ ‫د ستونزوحل‬
‫‪E=Energy‬‬ ‫ذکاوت ‪،‬د کارکولوتوان‬
‫‪R=Respect‬‬ ‫احترام‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪62‬‬

 ‫د رهبر دندی‬
‫کارکونکوته هدایت کول‬ ‫‪‬‬
‫مادی او معنوی مکافات او مجازات ورکول‬ ‫‪‬‬
‫د راتلونکی کار لپاره تصمیم نیول‬ ‫‪‬‬
‫د ستونزو او مشکالتو حل‬ ‫‪‬‬
‫د خپلو افرادو تنظیم او اداره کول‬ ‫‪‬‬
‫د خپل ځان تنظیمول‬ ‫‪‬‬
‫د خپل ځان په هکله په خلګو او ټولنه کی مثبته انګیزه تولیدول‬ ‫‪‬‬
‫د مختلفو فعالیتونو لپاره مختلف ګروپونه جوړول‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪63‬‬

‫د یو رهبر الزمی ځانګړتیاوی او مهارتونه‬
‫ټولنیز اوسیدل‬ ‫‪‬‬
‫ابتکار(نوښت) لرل‬ ‫‪‬‬
‫قوی اراده لرل‬ ‫‪‬‬
‫په خپل ځان باور لرل‬ ‫‪‬‬
‫په زړه پورې والی‬ ‫‪‬‬
‫مرسته کونکی‬ ‫‪‬‬
‫بدلون منونکی‬ ‫‪‬‬
‫دموقیعت سره بلدتیا‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪64‬‬

 ‫د رهبر اصول‬
‫رهبر باید تخنیکی نیمګړتیا ونه لری‬ ‫‪‬‬
‫سالمی پریکړی په خپل وخت وکړی‬ ‫‪‬‬
‫خپل ما دون وپیژنی او دهغوی دښه والی لپاره کوښښ وکړی‬ ‫‪‬‬
‫خپل کارمندان ویښ او بیدار وساتی‬ ‫‪‬‬
‫خپلو کارکونکوکی د مسولیت احساس پیداکړی‬ ‫‪‬‬
‫د ټیم په شکل کارونه ترسره کړی‬ ‫‪‬‬
‫د اداری په دننه کی مختلف اسعدادونه په کار اچول‬ ‫‪‬‬
‫د کارکونکو ستاینه کول‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪65‬‬

‫د رهبرۍ(مشرۍ) طریقی‬
‫د امرانه رهبرۍ طریقی‬ ‫‪.1‬‬
‫پالرتوبانه رهبرۍ طریقی‬ ‫‪.2‬‬
‫مشارکتي رهبرۍ طریقی‬ ‫‪.3‬‬
‫د (دخپلواکیزی) ازادی مشرۍ طریقی‬ ‫‪.4‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪66‬‬

 ‫امرانه رهبري‬
‫داداري ټول تصمیم پخپله درهبر په الس کي وي همدارنګه درهبر‬
‫برخوردآمرانه وي اوتصمیم له پورته نه ښکته خواته صادریږي‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪67‬‬

 ‫دآمرانه رهبري ګټي ‪:‬‬

‫تصمیم ډیرژرنیول کیږي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫به اظطراري حاالتوکي ګټوره ده‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫دکارکوونکوسره دکارپه اړه ویره موجوده وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫رهبرصالحیت لری چي ټول امرونه په کاریګروباندي عملي کړي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪68‬‬

‫دآمرانه رهبري تاوانونه‪:‬‬

‫ددښمنۍ د رامنځ ته کیدو المل ګرځی ‪.‬‬ ‫‪o‬‬

‫مادونان ځان له کاره ګوښه کوی‪.‬‬ ‫‪o‬‬
‫بې عالقې وی او مسوولیت نه منی‪.‬‬ ‫‪o‬‬
‫ټول پرسونل تصمیم نیولو کې ګډون نه کوی‬ ‫‪o‬‬
‫د انکشاف مخه نیول کیږي‪.‬‬ ‫‪o‬‬
‫په اوږده موده کې ناوړه پایلې لري‪.‬‬ ‫‪o‬‬
‫دکاریګر دکارسره لیوالتیا نه پیداکیږي‪.‬‬ ‫‪o‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪69‬‬

 ‫مشارکتي رهبري‪:‬‬
‫داډول رهبري په خپله مادونانو پوري اړه لري دتصمیم نیولو قدرت په ټوله‬
‫اداره کي په مساویانه ډول ویشل کیږي‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪70‬‬

 ‫دمشارکتي رهبري ګټي‪:‬‬

‫مادونان تعهد ته رابلل کیږی‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫دپرسونل روحیه لوړه وي اودخپل کارسره عالقه مند وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫دبشپړ درناوي فضاء موجوده وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫متقابله مرسته موجوده وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫درهبراوکارکوونکوترمینځ باورموجود وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫دکاریګرو کاري ظرفیت لوړیږي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫انساني اوفزیکي انشکاف رامینځ ته کیږي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫نیمګړتیاوي اصالح کیږي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪71‬‬

‫دمشارکتي رهبري نیمګړتیاوي‪:‬‬

‫تصمیم نیونه ژرصورت نه نسي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مسولیت نه منل کیږیږ‬ ‫‪‬‬
‫دکنترول پروسه ضیفه وی‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫کیداسی دکاریګرونظریات دسازمان په تاوان وي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪72‬‬

 ‫ازاده رهبری‪:‬‬
‫هغه رهبري ده چي نه آمرانه وي اونه هم مشارکتي‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪73‬‬

 ‫دازادی رهبری ګټي‪:‬‬

‫که په ښه ډول استفاده ځني وسی مشکالت په شریکه حل کیږي‪.‬‬ ‫•‬

‫پالن دکاریګروپه ګډون جوړیږي‪.‬‬ ‫•‬
‫ددندي په تړاوعالي احساس موجود وی‪.‬‬ ‫•‬
‫دکاریګرواستعدادونه لوړیږي‪.‬‬ ‫•‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪74‬‬

‫دازادی رهبری نیمګړتیاوي‪:‬‬

‫دکاریګروترمینځ کینه پیداکیږي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫درهبرحیثت ټیټ وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫فعالیت ضعیف وي ځکه کنترول ضعیف وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫رهبرخپل مهارت نشي اثباتوالي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫دانسان مورال ضعیف اونوښت لمینځه ځي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪75‬‬

 ‫پالرانه رهبري‪:‬‬
‫رهبردخپل الس الندي کاریګرو سره دپالرپه شان رفتارکوی اودهغوی‬
‫ستونزوته زیاته پاملرنه کوي لکه خان اوناظر‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪76‬‬

‫دپالرانه رهبري ګټي‪:‬‬

‫مادونان له صداقت څخه کاراخلي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ښه انسانی روابط موجود وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫دترحم اوویري توازن برابروي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪77‬‬

 ‫دپالرانه رهبري نیمګړتیاوی‪:‬‬

‫دپوره باور په موجودیت کی ناوړه عواقب لری‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫درسمي اواداري چاروپه نسبت شخصي روابطو ته توجه ډیره وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫په اظطراري حاالتوکي رهبرد سختي روېي څخه کارنسي اخستالي‬ ‫‪‬‬
‫ځکه دمقاومت سره مخ کیږي‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪78‬‬

‫ځواک –‪Power‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪79‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪80‬‬
 ‫ځواک – قدرت‬
‫‪Power‬‬
‫ځواک یا ‪ Power‬په اداره او مشرتوب کې د ترسره کولو ‪ ،‬عمل کول یا‬
‫تولیدولو له وړتیا څخه عبارت دئ ‪ ،‬او هم د نورو د کنټرول وړتیا ده‬

‫یا په بل عبارت هغه وړتیا ده چې یو کس د کار د ترسره کولو په وخت کې‬

‫ورته اړتیا لري‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪81‬‬

 ‫د ځواک ډولونه‬

‫‪French‬او ‪ Raven‬په ‪ ۱۹۵۹‬میالدی کال کی پنځه ډوله ځواک د وړتیا د‬

‫منبع په اساس مشخص کړل‪ ،‬چې دا ټول ځواکونه د نرسنګ د کار په ساحه‬
‫کې موندالی شئ ‪.‬خو دځواک ډولونه اته ‪ ۸‬دی چی په الندی ډول شرح‬
‫کیږی‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪82‬‬

‫د ځواک ډولونه‬
‫مشروع ځواک‬ ‫‪(1‬‬
‫راجعه ځواک‬ ‫‪(2‬‬
‫د امتیازي وړتیا ځواک‬ ‫‪(3‬‬
‫اجباري ځواک‬ ‫‪(4‬‬
‫مهارتی ځواک‬ ‫‪(5‬‬
‫معلوماتی ځواک‬ ‫‪(6‬‬
‫کړییز(اتصالی) ځواک‬ ‫‪(7‬‬
‫تنبیهی ځواک‬ ‫‪(8‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪83‬‬

 ‫‪.۱‬مشروع ځواک‬

‫د ادارې دننه په یوه رسمي موقعیت کې اختیاردرلودل ‪ ،‬مشروع ځواک دئ‬

‫چې غالبا ددې ډول ځواک صالحیت د امر په الس کې وي او مدیران به‬
‫نورو کارکوونکو ته الرښوونه کوي چې کارکوونکي اړ دي ادارې ته‬
‫ځواب ورکړي ‪ .‬د ادارې په استازولۍ دتصمیمونو نیول ددې ډول ځواک‬
‫ځانګړي کړنې دي ‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪84‬‬

 ‫‪ .۲‬راجعه ځواک‬

‫په دې ډول ځواک کې هغه کس د رهبر په توګه ټاکل کیږي چي د مشرتوب‬

‫وړتیا ولریاو یا هم په سیاسي مسایلو کې خلک ځواکمن انسان د رهبر په‬
‫توګه ټاکي ‪.‬‬
‫که چیري څوک نوموړی قدرت ولري د هغه رفتار ‪ ،‬د خبروکولو طرز ‪،‬‬
‫په الره تلل اوپه ټولنه کې له نورو سره اړیکي تینګول د یوښه رهبر په‬
‫شان وي‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪85‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪86‬‬
 ‫‪ .۳‬د امتیازي وړتیا ځواک‬

‫دا هغه ځواک دئ چې مسئول کس نورو ته د ښه کارکولو په وړاندې امتیاز‬

‫ورکوي ‪.‬‬
‫دکارکوونکو ارتقا‪ ،‬د معاشونو لوړول او د ډالیو ورکول امتیازي ځواک‬
‫بللی شو‬
‫نرسان هم کوالی سی امتیازی ځواک ځان ته جلب کړی که چیری خپله‬
‫وړتیا ښکاره کړی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪87‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪88‬‬
 ‫‪ .۴‬اجباري ځواک‬

‫دا هغه ځواک دئ چې د شفاهي تهدید ‪ ،‬د معاش د نه ډیرولو تهدید ‪ ،‬په‬
‫دندې کې دمسئولیت ډیرول ‪ ،‬د اخطارلیک او داسې نورو تهدیدونو په‬
‫واسطه مخاطب کسان خپالطاعت ته اړکوي چي دقیقا داځواک د امتیازي‬
‫ځواک ضد دئ ‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪89‬‬

 ‫‪ .۵‬مهارتي ځواک‬

‫دا هغه ځواک دئ چې د پوهې او وړتیا په اساس السته راځي ‪.‬هر څومره‬
‫چې نرسنګ تخصصي شي په هماغه کچه نرس د ځانګړې پوهي مهارت‬
‫السته راوړي‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪90‬‬

 ‫‪-۶‬معلوماتی ځواک‬
‫دا هغه ځواک دی چی د هغه معلوماتو یا اسنادو پواسطه حاصلیږی چی‬
‫ټولوته اړین وی کیدای سی دیذ معلوماتو ته ټول اړتیا ولری‪،‬یاهم ددی‬
‫معلوماتو پواسطه موخوته ورسیږی‪.‬‬
‫مثال‪ :‬یوکس د بودیجی یا پالیسی په هکله داسی معلومات ورکړی چی د‬
‫ټولو کارکونکو کړنوته الرښونه وکړی‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪91‬‬

 ‫‪-۷‬کړییز(اتصالی) ځواک‬
‫دا هغه ځواک دی چی د یوی ډلې غړې یې د یوې ګډي موخې دالس ته‬
‫راوړلو لپاره کاروي‪.‬‬
‫دمثال په ډول‪ :‬دیوی ډلی غړی ددی لپاره کارکوی تر څو بدلون رامنځته‬
‫کړی‪.‬‬
‫د اتصالی ځواک اغیزمنتیا په یوه شبکه کی د کارکولو له موثریت څخه‬
‫منځ ته راځی‬
‫نرسان اونرسانی چی د یوی موخی لپاره کارکوی نو دوی هم اتصالی‬
‫ځواک لری‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪92‬‬

 ‫‪-۸‬تنبیهی ځواک‬
‫تنبیهی ځواک تقریبا یو نوی اصطالح ده او یو رهبر ځکه له دی ځواک‬
‫څخه کار اخلی چی چی په ټولو کارکونکو کښی کاری شوق او هیجان‬
‫پیداکړی‪.‬‬
‫یا هم تنبیهی ځواک ددی لپاره کارول کیږی چی ټاکل شوو عامو موخوته‬
‫ورسیږی‪،‬او په دی کی هغه عناصر شاملیږی چی نور تنبه کړی‪.‬‬
‫دا ځواک له مختلفو سرچینوڅخه مشتق سوی دی چی په ځینو ځانکړو‬
‫شرایطو کی کارول کیږی‪.‬‬

‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪93‬‬

 ‫دلومړی فصل پاي‬
‫له توجه څخه مو مننه‬
‫ترتیب‪ :‬میوند نسیمی‬ ‫‪94‬‬