‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینؒےکوعضرکدہاقوننرفمداعضاءےکاطمقب‬

‫بنیادی اسباق–فاضل طب مفرد اعضاء‬

‫ڈاکرٹ حکیم چودھری شبری امحد راں‬

‫رپلپسن‪ :‬میکحاالقنبڈیملکیررسیچاڈنیھتلیہاویٹیٹسنٹ‬

‫ومڑانمیآابد‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫اہللاعتٰیلقیلختااسننےکقلعتمرقآندیجمںیماراشدرفامےتںیہ۔‬
‫(الر ْ ٰ‬
‫ار َ‬ ‫َ ََ ْ َْ َ ْ َ ْ َ َ َْ َ‬
‫محن‪)14 : 55 ،‬‬ ‫النسان ِِم صلص ٍ‬
‫ال َكلف ِ‬
‫خ‬ ‫خلق ِإ‬
‫ایسےنااسننوکرکیھٹییکرطحےتجبوہےئکشخاگرےےسانبای۔‬
‫‪He is the One Who created man from a dry mud sounding like earthenware.‬‬
‫ایسییٹموجرکیھٹییکرطحےجب ‪،‬آوا دے ‪،‬نو جادیارکے۔ایسییٹم ںیم اہ ےلی۔ہییٹمایوت ںیمربنتاس ےک‬
‫اپس ےلیایرھپاوٹنیںواےلےٹھبرپ۔رھپبجمہاسیکرتبیکرپوغررکےتںیہوتامہرےاسےنمہیاچرزیچںیآیتںیہ۔‬

‫‪ ‬۔بسےسےلہپاعمیٹموکایلاجاتےہ۔‬
‫‪ ‬۔رھپاسںیماپیناشلمرکےکاےسنوھد ااجاتےہ۔‬
‫‪ ‬۔رھپاےسکشخوہےنےکےیلوہاںیمراھکاجاتےہ۔‬
‫‪ ‬۔رھپمہاےسآگںیماکپےتںیہ۔‬

‫اہں ‪،‬ابہیوہیٹمےہوجرکیھٹییکرطحیتجبےہ۔وجآوا دیتیاورنو جادیارکیتےہ۔ذہلامہےنداھکیےکاناچرزیچوںےس‬

‫رضحتااسننیکقیلختوہیئ۔‬

‫‪4‬۔آگ‬ ‫‪3‬۔وہا‬ ‫‪2‬۔اپین‬ ‫‪1‬۔یٹم‬

‫یٹماکزماج"رسد"ےہ ‪،‬اپیناکزماج"رت"ےہ ‪،‬وہااکزماج"کشخ"ےہ ‪،‬آگاکزماج"رگم"ےہ۔‬

‫ونٹ‪:‬ہیاچرزیچںی(یٹم ‪،‬اپین ‪،‬وہا ‪،‬آگ) اراکنارہعبالہکیتںیہ۔‬

‫رھپدورسیہگجاہللربازعلترقآندیجمںیماراشدرفامےتںیہ۔‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ََ ْ َ َْ َ ْ َْ َ َْٓ َ َْ‬
‫النسان ِِف احس ِن تق ِوي ٍم (ال ِتْي‪)4 : 95 ،‬‬
‫لقد خلقنا ِ‬
‫کشیبمہےنااسننوکرتہبنی(ڑیملی)استخںیمادیارفامایےہ۔‬
‫‪Indeed, We have created man in the best constitution (equipoised in the finest proportion).‬‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫‪‬یسکےشیکرتہبنیاثملاسےشاکتسایوجرہوہاتےہ۔‬

‫ذہلاآگ ‪،‬وہا ‪،‬اپیناوریٹمےکوجرہےیلےئگنجےسمسجااسنینیکقیلختوہیئ۔‬

‫‪ ‬یٹمےکوجرہےس"ااحلیقامدہ"امدہادیاایک۔‬
‫‪ ‬اپینےکوجرہےس"دامغوااصعب"ادیاےیک۔‬
‫‪ ‬وہاےکوجرہےس"بلقوالضعت"ادیاےیک۔‬
‫‪ ‬آگےکوجرہےس"رگجودغد"ادیاایک۔‬

‫ابمہاےسمسجااسنینےسقیبطتدےتیںیہاورےتھجمسںیہہکسکوجرہےسوکنوکنےساعضاءایمٹسسلیکشتاپےئ۔‬

‫آگاکوجرہ‬ ‫وہااکوجرہ‬ ‫اپیناکوجرہ‬ ‫یٹماکوجرہ‬

‫رگجودغد‬ ‫بلقوالضعت‬ ‫دامغوااصعب‬ ‫ااحلیقامدہ‪/‬اینبدیاعضاء‬
‫رگم‬ ‫کشخ‬ ‫رت‬ ‫رسد‬

‫(‪)3‬روح–وسل‬ ‫ونٹ‪:‬ااسنننیتزیچوںےسرمبکےہ۔ (ا)مسج–ابڈی (‪)2‬سفن‪-‬والٹئوفرس‬

‫مسجااسنین‪/‬ابڈینیتزیچوںےسرمبکےہ۔‬

‫ڈہایں ‪ ،‬رابط ‪ ،‬اواتر‬ ‫‪ ‬اینبدیاعضاء(کسیبآر)ن)‪:‬‬

‫دل ‪ ،‬دامغ ‪ ،‬رگج‬ ‫‪ ‬ایحیتاعضاء‪/‬اعضاےئرہسیئ(الفئآر)ن)‪:‬‬
‫‪ ‬وخن(ڈلب)‪:‬رسخرگناکااسیرمبکسجںیمفیطلاخبرات(زسیگ)رحارت(ٹیہ)اورروطتب(وکیلڈیئ)‬
‫اپےئاجےتںیہ۔دورسےوظفلںںیممغلب ‪،‬وسدااوررفصاءاکرمبکایسلامدہےہ۔‬
‫‪1‬۔اینبدیاعضاء(کسیبآر)ن)‪:‬‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫اظنمایحتاینبدیایااحلیقامدےرپاقمئےہ۔سجےسااسنینمسجاکڈ اہچنینعیڈہایں ‪،‬رابطاوراواتروریغہلیکشتاپات‬

‫ےہ۔‬
‫‪2‬۔ایحیتاعضاء(الفئآر)ن)‪:‬‬
‫اےسیاعضاءنجےسااسنین ھدیاوراسیکاقباقمئےہ۔ہینیتمسقےکںیہ۔‬
‫‪ ‬ااصعب(رنو )نجاکرمزکدامغ(ربنی)ےہ۔‬
‫‪ ‬دغود(ڈنیلگ )نجاکرمزکرگج(ویلر)ےہ۔‬
‫‪ ‬الضعت(زلسم)نجاکرمزکدل(اہرٹ)ےہ۔‬
‫ونٹ‪:‬ااصعب ‪،‬الضعتاوردغد''رفمداعضاء''الہکےتںیہہدل ‪،‬دامغاوررگج"اعضاےئرہسیئ"ںیہ۔‬
‫طب مفرد اعضا ء َك دورسی طبوں ےس تطابق‬

‫رظنہیرفمداعضاء‪:‬‬

‫امیبریمسجااسنینںیمیسکانیسک"رفمدوضع"ںیمادیاوہیتےہ۔رفمداعضاء"ااصعب ‪،‬الضعتاوردغد"ںیہ۔‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫ایحیتاعضاءےکریغیعبطااعفل‪:‬‬

‫‪ o‬ارگیسکرفمدوضعےک لعںیم''زیتی''آاجےئوتہی''وخنیک ایدیت''ےسادیاوہیاوراےسمہ''رحتکی''ےتہکںیہ۔‬

‫‪ o‬ارگیسکرفمدوضعےک لعںیم''یتسس''ادیاوہاجےئوتہی''وخنیکااہتنیئیمک''ےسادیاوہیاےس''نیکست''ےتہکںیہ۔‬
‫‪ o‬ارگیسکرفمدوضعےک لعںیم''فعض''ادیاوہاجےئوتہی''وخنیکیمک''ےسادیاوہاگاےس''لیلحت''ےتہکںیہ۔‬
‫ونٹ‪ :‬جب کیس مفرد عضو مںی حتريک ہو یگ وت اس ےس اےلگ عضو مںی تسکْي اور پچھلے عضو مںی حتلیل ہو یگ ۔‬

‫ہشقن‬ ‫ہجیتن‬ ‫دغد‬ ‫عضلت‬ ‫ااصعب‬ ‫انماعضاء‬

‫مسجںیمروطابتینعیمغلبیک ایدیت‬ ‫لیلحت‬ ‫نیکست‬ ‫رحتکی‬ ‫دامغ‬

‫مسجںیمیکشخ‪/‬رایحینعیوسدایک ایدیت‬ ‫نیکست‬ ‫رحتکی‬ ‫لیلحت‬ ‫دل‬

‫مسجںیمرحارتینعیوسدایک ایدیت‬ ‫رحتکی‬ ‫لیلحت‬ ‫نیکست‬ ‫رگج‬

‫"سکڑات " ہے۔ تسکْي ےس عضو "پُھولتا " ہے اور حتلیل ےس عضو "پھیلتا "ہے۔‬
‫ونٹ ‪ :‬حتريک ےس عضو ُ‬

‫مفرد اعضاء ےک تعلق یک ''‪ ''6‬صورتںی‪/‬حترياکت‬

‫ااصعباکالضعتےسقلعتاقمئرکان "ااصعیبالضعیت" ینیشمرحتکیالہکےئاگ۔‬ ‫‪1‬‬

‫الضعتاکااصعبےسقلعتاقمئرکان "الضعیتااصعیب" ایمیکویرحتکیالہکےئاگ۔‬ ‫‪2‬‬

‫الضعتاکدغدےسقلعتاقمئرکان "الضعیتدغی" ینیشمرحتکیالہکےئاگ۔‬ ‫‪3‬‬

‫دغداکالضعتےسقلعتاقمئرکان "الضعیتدغی" ایمیکویرحتکیالہکےئاگ۔‬ ‫‪4‬‬

‫دغداکااصعبےسقلعتاقمئرکان "دغیااصعیب" ینیشمرحتکیالہکےئاگ۔‬ ‫‪5‬‬

‫ااصعباکدغدےسقلعتاقمئرکان "ااصعیبدغی" ایمیکویرحتکیالہکےئاگ۔‬ ‫‪6‬‬

‫ونٹ‪ :‬جو سسٹم مدد مانگے وہ ''مشیین '' ہو اگ۔ جو سسٹم مدد کرے وہ ''کیمیاوی '' ہو اگ۔‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫تینتحریکاتکےلحاظ سےچارٹ‬
‫آگاکوجرہ‬ ‫وہااکوجرہ‬ ‫اپیناکوجرہ‬ ‫اینبدیاراکن‬
‫رگجودغد‬ ‫بلقوالضعت‬ ‫دامغوااصعب‬ ‫احلصِوجرہ‬
‫دغد‬ ‫الضعت‬ ‫ااصعب‬ ‫مرداعضاء‬
‫رگج(دغیرحتکیاکرمزک)‬ ‫دل(الضعیترحتکیاکرمزک)‬ ‫دامغ(ااصعیبرحتکیاکرمزک)‬ ‫اعضا ِءرہسیئ‪/‬ایحیتاعضاء‬
‫دغی‬ ‫الضعیت‬ ‫ااصعیب‬ ‫رحتاکیت‬
‫رفصاء‬ ‫وسدا‬ ‫مغلب‬ ‫بطویانین‪/‬االخط‬
‫تپ‬ ‫وات‬ ‫فک‬ ‫اویرودیک‪/‬دوش‬
‫ش‬ ‫تھ‬ ‫ش‬ ‫ش‬ ‫ش‬
‫ایپی تلتل و‬
‫ٹ‬ ‫وکسمرلٹو‬ ‫رنو ٹو‬ ‫اولییھتیپ‪/‬ٹو‬
‫وسرا‬ ‫اسوکیئسس‬ ‫سفلس‬ ‫وہویمیھتیپ‬
‫وس اک‬ ‫وباریس‬ ‫آکشت‬ ‫بط رہ‬
‫رگم‬ ‫کشخ‬ ‫رت‬ ‫زماج‪/‬ایفیکت‬
‫خلت‬ ‫رتش‬ ‫اکیھپ‬ ‫ذاہقئ‬
‫رد‬ ‫رسیخوایسہ‬ ‫دیفس‬ ‫رگن‬
‫الیپ‪/‬دتعمل‬ ‫رسخایسیہاملئ‪/‬مک‬ ‫دیفسالینٹہاملئ‪ /‬ایدہ‬ ‫اقرورہیکاحتل‬
‫پی‬
‫رموڑ‪ /‬چس‬ ‫ضبق‬ ‫ااہسل‪/‬دتس‬ ‫ربا یکاحتل‬
‫روحیعبط‬ ‫روحویحاین‬ ‫روحاسفنین‬ ‫ارواح‬
‫م‬
‫سفنولاہم‬ ‫سفناامرہ‬ ‫سفن طمئتہ‬ ‫سفن‬
‫وقتیعبط‬ ‫وقتویحاین‬ ‫وقتاسفنین‬ ‫وقت‬
‫ایقس‬ ‫ادراک‬ ‫ااسحس‬ ‫ااسنینوقںیت‬
‫آنجیسک‬ ‫اکرنب‬ ‫اہڈیئرونج‬ ‫زسیگ‬
‫رحارترغزیی‬ ‫رحارترغیبی‬ ‫رحارترصنعی‬ ‫رحارت‬
‫ویحاانت‬ ‫امجدات‬ ‫ابناتت‬ ‫ومادیلالثہث‬
‫دوایمنںیمدغدرپ‬ ‫آرخںیمالضعترپ‬ ‫ےلہپااصعبرپ‬ ‫رمضاکہلمح‬
‫درایمنںیم‬ ‫بسےسےچین‬ ‫مسجںیمبسےساورپ‬ ‫رتبیترفمداعضاء‬
‫نیکست‬ ‫رحتکی‬ ‫لیلحت‬
‫بجیسکرفمدوضعںیمرحتکیوہیوتاسےس‬
‫لیلحت‬ ‫نیکست‬ ‫رحتکی‬
‫اےلگوضعںیمنیکستاورےلھچپوضعںیملیلحتوہی‬
‫رحتکی‬ ‫لیلحت‬ ‫نیکست‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫وسرج‬ ‫نیم‬ ‫اچھد‬ ‫ایسراگن‬

‫آرامووکسنےسمک۔وھچےنےس‬ ‫دردےسصیخشت‬
‫رحتکرکےنےسڑبھاجےئ۔‬ ‫آرامووکسنےسڑبھاجےئ‬
‫ڑبھاجےئ‬ ‫ش‬
‫ڑیبیےسادیاوہےنوایل‪-‬ایمیکوی‬ ‫رڑگےسادیاوہےنوایل‪-‬ڈاانئٹیم‬ ‫ششکثےسادیاوہےنوایل‬ ‫ایلجبں‬
‫درایمن ‪،‬درایمین ‪،‬درایمین ‪،‬دتعمل ‪،‬‬ ‫ےچین ‪،‬وھچیٹ ‪،‬ومیٹ ‪،‬تسس ‪،‬فیعض ‪،‬‬ ‫رفمدضبن(اقمم ‪،‬دقمار ‪،‬مجح ‪،‬راتفر ‪،‬رقع ‪،‬وقام)‬
‫اورپ ‪،‬یبمل ‪،‬یلتپ ‪،‬زیت ‪،‬وقی ‪،‬تخس‬
‫دتعمل ‪،‬دتعمل‬ ‫رنم‬
‫اسسٹل‪/‬ایکمنت‬ ‫اڈسی ‪/‬زیتاب‬ ‫الکلیاالکنئ‪/‬اھکر‬ ‫ایمیکویامدے‬
‫روےتکںیہ‬ ‫ادیارکےتںیہ‬ ‫اخرجرکےتںیہ‬ ‫اقروہیکادیاشئ‬
‫مضہ بکدی‬ ‫مضہدعمی‬ ‫مضہرعویق‬ ‫اظنمااضہنم‬
‫دتعمل‬ ‫زیت۔وقی‬ ‫تسس۔فیعض‬ ‫ااعفل‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫طب مفرد اعضاء َك فارما کوپیا ‪/‬اصطالحات‬

‫اتممسلمہےکمیظعیبطاسدسنئاندجمدبطانجبمیکحوڈارٹکدوتسدمحماصرباتلمینؒاکوعضرکدہرطہقیجالج"بط‬
‫رفمداعضاء"اعممہف ‪،‬ااہتنیئاسدہاوراسپتئیفک ‪،‬ےباطخ ‪،‬الربیاورااہتنیئاکایمباتنجئاکاحلمےہ۔اسرطہقیجالجیک‬
‫امتمادوایتاپاتسکنرھبںیمادیاوہیتںیہ۔اسرطہقیجالجیکالفیفسسسئووکٹیماوراسپتئیفکےہ۔اسیکاانوٹیماور‬
‫زفایولیجےکوقانیناہللاعتٰیلیکآرخیدہاتیرقآندیجمرفاقندیمحےساحلصیکیئگےہ۔اسیکاھتیپولیجااحدث‬
‫ابمرہکےساحلصیکیئگےہ۔اسرطہقیجالجاکلمکمافراموکایپوموجدےہ۔سجںیمدورِاحرضےکامتمارماضاکجالج‬
‫وموجدےہ۔بسےسڑبھرکاسرطہقیجالجںیمذغاؤںےسجالجاکوجوصتراپایاجاتےہوہداینرھبےکیسکیھبجالجںیم‬
‫ںیہناپایاجات۔نوایےکداینرھبےکامتمرطہقیجالجبطرفمداعضاءےکاقمےلبںیمادوھرے ‪،‬انلمکم ‪،‬چیہاورینظرطہقی‬
‫اہےئجالجںیہ۔میکحاالقنبےنبطرفمداعضاءےکافراموکایپیکادوایتوکفلتخمدمارجںیمایبنایکےہ۔‬

‫رحمک‪:‬‬

‫ارگیسکوکسنواےلمٹسسںیمآہتسہآہتسہرحتکیالانوہوتمہرحمکادوایتدںیےگ۔رحمکادوایتیکپھتیکامدنن‬
‫ارثاتریتھکںیہ۔دورسےوظفلںںیمرحمکایسیدواوکےتہکںیہوجیسکرفمدوضعوکوکسنےس لعںیمےلآےئ۔ہی‬
‫زیتیاسوضعےکمسجںیماابقنضےسادیاوہیتےہ۔‬

‫دشدی‪:‬‬

‫ارگیسکوکُسنواےلمٹسسںیمزیتیےکاسھتاسھترحتکیدم ا دوصدوہوتمہدشدیرحتکیادیارکےنےکےیلدشدی‬
‫ادوایتدںیےگ۔دشدیادوایتاھچےٹنیکامدننارثاتریتھکںیہ۔‬

‫نیلم‪:‬‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫ارگیسکوکسنواےلمٹسسںیمزیتیےکاسھترحتکیدےنیےکاسھتاسھتمسجایوخنںیمڑبیھوہیئ طلوکیھبآہتسہ‬
‫آہتسہاکنانل دوصدوہوتمہنیلمادوایتدںیےگ۔نیلمادوایتوسیٹایوس ےیکامدننارثاتریتھکںیہ۔‬
‫م‬
‫سہل‪:‬‬

‫ارگنیکستواےلمٹسسںیمزیتیےکاسھترحتکیدےنیےکاسھتاسھتمسجایوخنںیمڑبیھوہیئ طلوکیھب یدیےس‬

‫م‬
‫اکنانل دوصدوہوتمہ سہلادوایتدںیےگ۔لہسمادوایتڈاگنایوچاڑییکامدننارثاتریتھکںیہ۔لہسمدواںیم‬
‫م‬
‫رحمک ‪،‬دشدی ‪،‬نیلمارثاتےکجالوہادرار(اضعئ)یکیھبوقتوہیتےہ۔مہ سہلدواوکلیلقدقمارںیمدےرک‬
‫ُمرک ‪،‬دشدیہکلبوقمیارثاتیھباحلصرکےتکسںیہ۔میکحاالقنبؒےکشیپرکدہافراموکایپےکرجمابتںیماسارموک‬
‫اخصوطررپدمِرظنراھکایگےہہکایکنرتبیتوقتںیمانمتبساقمئرےہاتہکاکیرطفانےکارثاتیکاگلاگل‬
‫تیثیحاقمئرےہاوردورسیرطفانیکایتری ںٰمیسکمسقیکوکیئلکشمشیپہنآےئ۔اہیںیاہرمہشیمہےکےیل‬
‫ذنہنیشنرکںیلےکجالجیکوصرتںیماولیکلہادوایتاامعتسلرکںیدعبںیمرضورتےکاطمقبدشدیاینیلماور‬
‫م‬
‫سہلاامعتسلںیمالںیئ۔‬

‫اریسک‪:‬‬

‫ارگیسکوکسنواےلمٹسسںیماپیہتایزیتیےکاسھترحتکیدےنیےکاسھتاسھتمسجںیمدریاپارثاتابیقر انھ دوصد‬

‫وہوتمہاریسکادوایتدںیےگ۔اریسکادوایتاہلکڑییکامدننارثاتیکاحلموہیتںیہ۔ایسیادوایتااہتنیئرضورت‬
‫ڑپےنرپاامعتسلیکاجیتںیہاورااہتنیئوغرورکفےکدعبوجتزیرکیناچےیہاتہکمسجااسنینرپرضمارثاتہنڑپےنوایاریسک‬
‫ہنرصفوفراَوخنںیمذجابوہرکاانپارثرشوعرکدیتیےہ۔ہکلبدُمتاوردریکتاانپیئایئارثمسجںیماقمئریتھکےہ۔‬
‫اریسکیکاسوتقرضورتڑپیتےہبجوکیئرمضلقتسمایدایمئوصرتاایتخررکاجےئ۔الثمَََوشرگ ‪،‬اپھچیک ‪،‬‬
‫وس اک ‪،‬اخرشاورلبنچوریغہ۔‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫رتایق‪:‬‬

‫ارگیسکنیکستواےلمٹسسںیمزیتیےکاسھتاسھترحتکیدےنیےکاسھتاسھتوخردین رہایاھدروینادیادشہ رہوک‬

‫یھبوفریمسجےساکنانلوہوترتقیادوایتدںیےگ۔رتایقادوایتربٹسیکامدننارثاتریتھکںیہ۔ایسیادوایتیھب‬
‫ااہتنیئرضورتاورااہتنیئوغرورکفرکےکاامعتسلرکوایئاجیتںیہاتہک رہےلیارثاتایاسڈیئایفتکٹہنوہاجںیئ۔نو‬
‫رتایقدوایسک رہوکابلطرکےنوایلدوایئےہ۔اییلہپاحتلوکدکیمیئناحتلںیمدبتلیرکےنوایلدوایئےہ۔اولییھتیپ‬
‫اوروہویمیھتیپںیماےسایٹنیڈوٹےتہکںیہ۔رتایقمسقیکادوایتیسک رہےساییسکوضعیکینیشمیسوقتواعضوہےناک‬
‫رطخہمکرکدیتیںیہ۔الثمَََہضیہ ‪،‬ومناین ‪،‬رساسماوروخینےقوریغہ۔‬

‫وقمی‪:‬‬

‫ینعیوقتدےنیوایلادوایتوکوقمیےتہکںیہ۔وقمیایسیاایشءوکےتہکںیہوجیسکوضعیکرطفوخنوکآہتسہآہتسہذجب‬
‫رکواانرشوعرکدے۔انںیماذغہیوادوہیاور رہکتیھباشلمںیہ۔الثمَََاذغہیںیمنوتشرہمسقادوہیںیموفالداور‬
‫سئ‬
‫رہوںںیم تکھتااورکچلہوقمایتںیماشلمںیہ۔ویکہکنرہوضع ‪،‬رہمٹسساکدحیلعہدحیلعہزماجوہاتےہ۔اسےیلانیک‬
‫تعیبطرےنھکوایلایزماجرےنھکوایلاایشءیہوقمیوہیتکسںیہ۔یہیوہجےہےکبطرفمداعضاءنیمرہرحتکییکدحیلعہ‬
‫دحیلعہوقمایتاپیئاجیتںیہ۔‬

‫بلوب‪:‬‬

‫وبلب ‪،‬بلیکعمجےہ۔سجےکینعمزغم ‪،‬رگیایگوداےکںیہ۔وبلبںیمہنرصفںیمہنرصفادوہیےک ےخس(زغم‬

‫گیچ ش‬
‫ابدام ‪،‬ہتسپ ‪،‬دنفق)اپےئاجےتںیہ۔ہکلبرپھدوںےکزغمیھباامعتسلرکاےئاجےتںیہ۔سجںیمزغمرس ب ک(ینعیرن‬
‫س‬
‫ڑچااکرساکزغم)رسرہفتسےہ۔وبلبیکانبوٹوجعمنیکرطحوہیتےہ۔رفقرصفادوہییکتیفیکاکےہ۔وجاروشں‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫نیمارگدغیادوہیاشلموہیتںیہوتوبلبںیمدغیااصعیبینعیرگمرتادوہیاوراایشءاشلموہیتںیہ۔رہمسقاکوبلبدغی‬
‫ااصعیبارثاتاکوہاتےہ۔‬

‫ولحہ‪:‬‬

‫ولحےےکینعمریشںیاوراھٹمیئےکںیہنکیلدوااس ییکاالطصحںیماساخصدواےئذغایئوکولحہےتہکںیہسجاکوزو‬
‫امظعدیمہ ‪،‬یھگاوررکشوہےتںیہ۔انںیمزغمایتوریغہیھباشلموہےتںیہ۔انولحوںوک ایدہرتوممسرسامںیموطبر‬
‫اٹکناامعتسلایکاجاتےہ۔رہمسقےکولحےااصعیبدغیارثاتےکاحلموہےتںیہ۔‬

‫ریمخہ‪:‬‬

‫اسیجےکاسےکانمےساظرہےہہکااسیرمبکےہسجںیمھچکرعہصےکدعبیسکدقرریمخڑپاجاتےہ۔رمخیایسےش‬
‫ںیمڑپاتےہسجںیمرتیاکہبلغوہاتےہ۔یہیوہجےہہکریمخہاجتےکُکاوزاءااصعیبالضعیتارثاتریتھکںیہ۔وج‬
‫ابلضفلومدلمغلبوروطابتوہےتںیہ۔انیکرضورتاسوتقشیپآیتےہ۔بجمسجںیمروطتبیکیمکوہسجںیم‬
‫ش‬
‫وجشوخن ‪،‬اقفخنبلق ‪،‬ڈلبرپرشی ‪،‬اپھچیک ‪،‬ریطقتوبل ‪،‬رسعتطمٹاوروس شرگدہواثمہناشلمںیہ۔‬

‫ارطلفی‪:‬‬

‫ارطلفیاکوزوامظعرتتھلہوہاتےہ۔سجںیمنیتادوہیہلیلہ ‪،‬ہلیلباورآہلمومہ نڑپیتںیہ۔ایدرںیھکےکارطلفی‬

‫بلقوالضعتوکرحتکیداتیےہ۔اورالضعیتااصعیبارثاتاکاحلموہاتےہ۔اسںیمہلیلہںیلماورہلیلبرحمکاورآہلم‬
‫وقمیالضعتےہ۔ونیتںالضعتںیماسدقررحتکیاابقنضادیارکےتںیہ۔سجےسوچنڑیکوصرتادیاوہیتےہ۔‬
‫اورامتممغلباخرجوہاجیتےہ۔اوریہیوہجےہہکاےسدامیغاوریمغلبارماضےکےیلرتایقاھجمساجاتےہ۔‬

‫وجعمن‪:‬‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬
‫می‬
‫وجعمنوہمین جبمتدداورظیلغاوقلامرمبکےہوجرصفالضعیتدغیادوہیوکوکٹاھچنرکرسدنچادوہیےکدہشایدنق‬
‫دیفسےکوقامںیمالمرکایترایکاجاتےہ۔اسوکاسوکایلگنایچمچےساھکےتکسںیہ۔‬

‫وجارش‪:‬‬

‫وجارشیکرتبیکیکرتبیکوجعمنیکرطحوہیتےہ۔نکیلارثکوجارنیشدغیالضعیتادوہیےسایتریکاجیتںیہ۔‬
‫وجارشےکاوزاءومعامَََوم ےرےھکاجےتںیہاتہکدعمہںیم ایدہدریرہےکس۔‬

‫رف ہج‪:‬‬

‫وہوصخمصاشہفایدوایکیتبےہ۔سجوعرتاینپاھداماہنینںیمرےھکاسیکاسوتقرضورتڑپیتےہسجوعرت‬
‫ےکاھدرویناعضاءںیموس شوہ۔‬

‫ِلطء‪:‬‬

‫الطءوہرونغاورالممئدواوہیتےہوجیسکوضعرپیلتپیلتپاگلیئاجیتےہ۔ایسیادوہییکاسوتقرضورتڑپیتےہبجیسک‬
‫وضعرپوجٹگلاجےئایارتساخءایڈالیھنپادیاوہاےکسوعضااعفلط حیوطررپاصدرانوہےتوہں۔‬

‫وجاشھدہ‪:‬‬

‫وجاشھدہےسرماددنچادوہیےکآزیمےوکاپینںیموگھبرکوجش(اابانل)ےہ۔وجاشھدوںںیمایسیادوایتاشلمیکاجیت‬
‫ںیہ۔نجےکاوزاءومرثااپینںیموجشاھکےنےسوفراَََدحیلعہوہاجےتںیہ۔انیکاسوتقرضورتڑپیتےہ۔بج‬
‫رمضییسکمسقیککشخدوا ‪،‬نویلایوسپیکلاناھکاتکسوہایرفنتراتھکوہایبجرمضیےکےلگںیمرخاشایوس شوہوج‬
‫ہکزنہل اکموریغہےسوہاجیتےہ۔‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫فارما کوپیا‪-‬طب مفرد اعضاء‬

‫ااصعیبالضعیت‬ ‫‪1‬۔‬
‫رحمک‪ :‬مختاکینس‪50‬رگام‪+‬یملقوشرہ‪50‬رگام‬
‫مختاکینس‪50‬رگام‪+‬یملقوشرہ‪50‬رگام‪+‬وجاھکر‪40‬رگام‬ ‫دشدی‪:‬‬
‫مختاکینس‪50‬رگام‪+‬یملقوشرہ‪50‬رگام‪+‬وجاھکر‪40‬رگام‪+‬لگرسخاریاین‪120‬رگام‬ ‫نیلم‪:‬‬
‫لہسم‪ :‬مختاکینس‪50‬رگام‪+‬یملقوشرہ‪50‬رگام‪+‬وجاھکر‪40‬رگام‪+‬لگرسخاریاین‪120‬رگام‪+‬اکالداہن‪240‬رگام‬
‫ہتشکیعلق ‪،‬ابطریش ‪،‬االیچئالکںرہاکی‪10‬رگام ‪،‬ورقرقنہ‪3‬رگام‬ ‫اریسک‪:‬‬
‫مہو ن‬ ‫رتایق‪ :‬اویفن‪-‬ولابنوکڑای‪-‬ینیچ‬
‫رونغ‪ :‬رونغابدام‪90‬یلمرٹیل‪+‬اکوفر‪10‬رگام‬
‫رسہمایسہ‪+‬یملقوشرہ مہو ن‬ ‫رسہم‪:‬‬
‫وقمی‪ :‬اگؤ ابن–اربمشی–زینشک رہاکی‪100‬رگام ‪،‬ربادہدنصل‪50‬رگام ‪،‬االیچئرخد‪10‬رگام ‪،‬رعقالگب‪2‬رٹیل ‪،‬آباانرریشںیآد ارٹیل ‪،‬ینیچ‪2‬ولک‬
‫الضعیتااصعیب‬ ‫‪2‬۔‬
‫رحمک‪ :‬زغمرکوجنہ‪50‬رگام‪+‬آہلم‪50‬رگام‬
‫زغمرکوجنہ‪50‬رگام‪+‬آہلم‪50‬رگام‪ +‬اجربایں‪100‬رگام‬ ‫دشدی‪:‬‬
‫زغمرکوجنہ‪50‬رگام‪+‬آہلم‪50‬رگام‪ +‬اجربایں‪100‬رگام‪+‬ہلیلہایسہربایں‪200‬رگام‬ ‫نیلم‪:‬‬
‫لہسم‪ :‬زغمرکوجنہ‪50‬رگام‪+‬آہلم‪50‬رگام‪ +‬اجربایں‪100‬رگام‪+‬ہلیلہایسہربایں‪200‬رگام‪+‬رہڑیالجہپ‪200‬رگام‬
‫اریسک‪ :‬مساافلر‪1‬رگام‪+‬ہتشکاچھدی‪20‬رگام‬
‫رتایق‪ :‬رسہمایسہ‪10‬رگام‪+‬وپتسرپیھہ‪90‬رگام‬
‫رونغ‪ :‬رونغکیچبدد‪70‬یلمرٹیل‪+‬رونغدنصل‪10‬یلمرٹیل‬
‫رسہمایسہ– اجربایں مہو ن‬ ‫رسہم‪:‬‬
‫وقمی‪ :‬وپتسہلیلہ رد–وپتسہلیلہاکیلب–ہلیلہایسہربایں–آہلم–یبسفاجئ–اوطسوخدوس‪-‬شمشک–ومزیٰیقنمرہاکی‪20‬رگام ‪،‬ہتشکوفالد‪10‬رگام‬
‫الضعیتدغی‬ ‫‪3‬۔‬
‫رحمک‪ :‬ولگن‪10‬رگام‪+‬دارینیچ‪30‬رگام‬
‫ولگن‪10‬رگام‪+‬دارینیچ‪30‬رگام‪+‬اجورتی‪20‬رگام‬ ‫دشدی‪:‬‬
‫نیلم‪ :‬ولگن‪10‬رگام‪+‬دارینیچ‪30‬رگام‪+‬اجورتی‪20‬رگام‪+‬مضببرر‪60‬رگام‬
‫لہسم‪ :‬ولگن‪10‬رگام‪+‬دارینیچ‪30‬رگام‪+‬اجورتی‪20‬رگام‪+‬مضببرر‪60‬رگام‪+‬لظنح‪40‬رگام‬
‫رمیکم‪30‬رگام ‪،‬رگنشف‪10‬رگام‬ ‫اریسک‪:‬‬
‫رتایق‪ :‬اوجانئدیسی‪250‬رگام‪+‬زیتابدنگکھ‪50‬یلمرٹیل‬
‫رونغ‪ :‬رونغخلت‪140‬یلمرٹیل‪+‬رونغدارینیچ‪10‬یلمرٹیل‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫رسہم‪ :‬اسدہدوھاںوجڑکوےلیتےسایترایکایگوہ‪90‬یلمرگام‪+‬الینتوھاھ‪10‬یلمرگام‬
‫فسئ‬
‫وقمی‪ :‬الچک(دمرب)‪-‬اجلفئ‪-‬اجورتی‪-‬رقلفن‪-‬دارینیچ–وخاجنلں‪-‬ابڑھچل‪-‬ا تئنرہاکی‪10‬رگام ‪،‬دہش‪750‬رگاموجعمنایتررکںیل۔‬
‫دغیالضعیت‬ ‫‪4‬۔‬
‫رحمک‪ :‬اوجانئدیسی‪40‬رگام‪+‬زیتاپت‪40‬رگام‬
‫اوجانئدیسی‪40‬رگام‪+‬زیتاپت‪40‬رگام‪+‬رایئ‪40‬رگام‬ ‫دشدی‪:‬‬
‫اوجانئدیسی‪40‬رگام‪+‬زیتاپت‪40‬رگام‪+‬رایئ‪40‬رگام‪+‬دنگکھآہلماسر‪120‬رگام‬ ‫نیلم‪:‬‬
‫لہسم‪ :‬اوجانئدیسی‪40‬رگام‪+‬زیتاپت‪40‬رگام‪+‬رایئ‪40‬رگام‪+‬دنگکھآہلماسر‪120‬رگام‪+‬زغمامجلوھگہٹ‪10‬رگام‬
‫اپرہیفصمں‪10‬رگام‪+‬دنگکھآہلماسر‪70‬رگام‬ ‫اریسک‪:‬‬
‫رتایق‪ :‬رمچرسخ‪50‬رگام‪+‬رایئ‪100‬رگام‬
‫رونغ‪ :‬رونغاترنیپ‪140‬یلمرٹیل‪+‬رونغرقلفن‪10‬یلمرٹیل‬
‫رسہم‪ :‬امریماںینیچ‪10‬رگام ‪،‬زغممین‪10‬رگام‬
‫ت‬
‫چبئبتل–وپدہنی–اوجانئدیسی–لفلفایسہ–یگطصمرویم‪-‬لفلفدرا –رقعرقاح‪-‬ابداین‪ -‬ریہایسہرہاکی‪25‬رگام‪+‬رمہبآہلمکشخ‪100‬رگام‬ ‫وقمی‪:‬‬
‫‪ +‬رفعان‪9‬رگام‪+‬ینیچ‪670‬رگام‪+‬دہش‪335‬یلمرٹیل‬
‫دغیااصعیب‬ ‫‪5‬۔‬
‫ت‬
‫رحمک‪ :‬چبئبتل‪50‬رگام ‪،‬وناشدر‪20‬رگام‬
‫ت‬
‫چبئبتل‪50‬رگام ‪،‬وناشدر‪20‬رگام‪+‬لفلفایسہ‪10‬رگام‬ ‫دشدی‪:‬‬
‫ت‬
‫چبئبتل‪50‬رگام ‪،‬وناشدر‪20‬رگام‪+‬لفلفایسہ‪10‬رگام‪+‬انسیکم‪80‬رگام‬ ‫نیلم‪:‬‬
‫ت‬
‫لہسم‪ :‬چبئبتل‪50‬رگام ‪،‬وناشدر‪20‬رگام‪+‬لفلفایسہ‪10‬رگام‪+‬انسیکم‪80‬رگام‪+‬رویھداصعرہ‪130‬رگام‬
‫ت‬
‫چبئبتل‪40‬رگام‪+‬لفلفایسہ‪30‬رگام‪+‬ڑہاتلورہیق‪10‬رگام‬ ‫اریسک‪:‬‬
‫رتایق‪ :‬الینتوھاھ‪-‬زغمامجلوھگہٹ–ریشدماررہاکی‪10‬رگام ‪،‬اہسہگربایں‪70‬رگام ‪،‬رایئ‪150‬رگام‬
‫رونغ‪ :‬رونغدیباریجن(رٹسیکآلئ)‪240‬یلمرٹیل‪+‬تساوجانئ‪10‬یلمرٹیل‬
‫لفلفایسہ‪10‬رگام ‪،‬وناشدر‪20‬رگام ‪،‬دلہی‪70‬رگام ‪،‬رعقابداین‪250‬رگام‬ ‫رسہم‪:‬‬
‫وقمی‪ :‬زغموغلچ ہ ‪،‬زغمہتسپ ‪،‬زغمارخوٹ ‪،‬زغمدنفق ‪،‬س دیفس ‪،‬زغمرخوب ہ ‪،‬زغمیرارنی ‪،‬د ہبداہن(زغمہلوہل) ‪،‬زغمابدامریشںی ‪،‬مختاگرج ‪،‬مختایپ ‪،‬بلعث‬
‫رصمیرہاکی‪20‬رگام ‪،‬دہش‪750‬رگام‬
‫ااصعیبدغی‬ ‫‪6‬۔‬
‫ملی‬
‫رحمک‪ :‬اہسہگربایں‪70‬رگام ‪ ،‬ھی‪70‬رگام‬
‫ملی‬
‫دشدی‪ :‬اہسہگربایں‪70‬رگام ‪ ،‬ھی‪70‬رگام‪+‬ریشدمار‪5‬یلمرٹیل‬
‫ملی‬
‫نیلم‪ :‬اہسہگربایں‪70‬رگام ‪ ،‬ھی‪70‬رگام‪+‬ریشدمار‪5‬یلمرٹیل‪+‬رویھدینیچ‪40‬رگام‬
‫ملی‬
‫لہسم‪ :‬اہسہگربایں‪70‬رگام ‪ ،‬ھی‪70‬رگام‪+‬ریشدمار‪5‬یلمرٹیل‪+‬رویھدینیچ‪40‬رگام‪+‬ومقساین‪50‬رگام‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫رجحود–رہکاب‪-‬وناشدر–االیچئرخدرہاکی‪10‬رگام ‪،‬ینیچ‪40‬رگام‬ ‫اریسک‪:‬‬

‫رتایق‪ :‬دلہی‪150‬رگام ‪،‬ریشدمار‪10‬یلمرٹیل‬
‫رونغ‪ :‬رونغدکو‪90‬یلمرٹیل ‪،‬تسوپدہنی‪10‬یلمرٹیل‬
‫دنمسراھجگ‪+‬اہسہگ مہو ن‬ ‫رسہم‪:‬‬
‫وقمی‪ :‬آاٹدنگم‪+‬زغمدکو‪+‬زغمرتوب رہاکی‪500‬رگام ‪،‬نوھدرکیک‪100‬رگام ‪،‬دیسییھگ‪200‬رگام ‪،‬دودھاگےئ‪2‬رٹیل‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫نبض‪Pulse/‬‬

‫ضبنرشانئیکاسرحتکاکانمےہوجدلےکاابقنض(ڑکسےن)اورااسبنط(ےنلیھپ)ےکاسھتانںیموخنےنکنیھپےس‬
‫ادیاوہیتےہ۔‬
‫ایداتش‪:‬وقتےسرحتک ‪،‬رحتکےسرحارتادیاوہیتےہ۔بلقےکےنلیھپےسرشایںینڑکسیتںیہاوربلقےکڑکسےنےسرشایںینیتلیھپںیہ۔‬

‫ضبنیکرشاطئ‪:‬ضبنیکھچرشاطئںیہوجہکدنمرہجذلیںیہ۔‬

‫‪6‬۔وقام‬ ‫‪5‬۔رقع‬ ‫‪4‬۔راتفر‬ ‫‪3‬۔مجح‬ ‫‪2‬۔دقمار‬ ‫‪1‬۔اقمم‬

‫ظاہری ترشحی رشائط نبض‬

‫اقوننرفمداعضاءےکاطمقبضبنیکھچاانجسںیہ۔نجیکرصتخم ‪،‬اجعماوراعممہفرشتحیدرجذلیےہ۔‬

‫‪1‬۔ ااصعیب الضعیت‪ :‬ہیضبن ےلچناقممرپڈہی ےکابلکل اسھت یلہپ ایلگنرپوسحمس وہیت ےہ۔ زمکور وھٹرک اورتسُس وہیت ےہ۔ڑب اےپ ںیم ہیضبن اورپآ‬
‫اجیتےہنکیلزمکوروہیتےہ۔دابےنےسدباجیتےہ۔مکا مکاکیوٹسکاکوہفقرھپارھبآیتےہ۔‬
‫‪2‬۔الضعیتااصعیب‪:‬ہیضبناورپیلہپدواویلگنںکتوسحمسوہیتےہ۔ومیٹاوررایحےسرُپاوردقرےزیتوہیتےہ۔‬
‫‪3‬۔الضعیتدغی‪:‬ہیضبناورپنیتےساچراویلگنںکتوسحمسوہیتےہ۔زیترتنیاوروھٹرکوقیوہیتےہ۔‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫‪4‬۔دغیالضعیت‪:‬ہیضبناقممےکاحلظےسدرایمیناوردقرےزیتوہیتےہ۔نیتےساچراویلگنںایرھپاسےسیھب ایدہکتوسحمسوہیتےہ۔یلہپاچر‬
‫اویلگنںرپرسحیارحلتکوہیتےہ۔رقعدتعملوہاتےہ۔اوررقعوقیوہوتہیالضعیتدغیوہی۔‬
‫‪5‬۔دغیااصعیب‪:‬ہیاقممےکاحلظےسدرایمیناوردرایمیندواویلگنںرپوسحمسوہیتےہ۔دقرےتسساوررقعزمکوروہاتےہ۔‬
‫‪6‬۔ااصعیبدغی‪:‬ہیضبناقممےکاحلظےسااہتنیئرہگیاورڑبیلکشمےسےنلموایلضبنےہ۔یلہپاکیایلگنکتوسحمسوہیتےہ۔‬
‫(ونٹ)‪:‬رمدیکداںیئضبناحالتاحرضہاورابںیئضبناحالتاسہقبوچسیبےٹنھگیکوہیتےہ۔ہوعرتیکابںیئضبناحالتاحرضہ‬
‫اورداںیئضبناسہقبوچسیبےٹنھگیکوہیتےہ۔ضبنکیچرکےتوتقمکا مک‪36‬وٹسکرضورکیچرکیناچےیہ۔‬

‫اخدم‬ ‫ضبنیکھچرشاطئ‬ ‫اانجس‬

‫رحتکی‬ ‫رگن‬ ‫االخط‬ ‫ذاہقئ‬ ‫زماج‬
‫اعضاء‬ ‫وقام‬ ‫رقع‬ ‫راتفر‬ ‫مجح‬ ‫دقمار‬ ‫اقمم‬ ‫ضبن‬

‫مکحراسں‬ ‫یلہپ‬ ‫‪1‬۔ااصعیب‬

‫ینیشم‬ ‫آامسین‬ ‫اخصلمغلب‬ ‫اکیھپ‬ ‫رترسد‬ ‫رنم‬ ‫زمکور‬ ‫تسُس‬ ‫درایمین‬ ‫ےچین‬
‫ااصعب‬ ‫‪1‬ایلگنرپ‬ ‫الضعیت‬

‫ارادی‬ ‫ینگنیب‬ ‫کشخ‬ ‫‪2‬اویلگنں‬ ‫‪2‬۔الضعیت‬

‫ایمیکوی‬ ‫اخممغلب‬ ‫ترش‬ ‫تخس‬ ‫وقی‬ ‫زیت‬ ‫ومیٹ‬ ‫اورپ‬
‫الضعت‬ ‫ایسیہاملئ‬ ‫رسد‬ ‫کت‬ ‫ااصعیب‬

‫نیتےس‬
‫ریغارادی‬ ‫اخصل‬ ‫کشخ‬ ‫‪3‬۔الضعیت‬
‫ینیشم‬ ‫رُسخ‬ ‫ڑکوا‬ ‫تخس‬ ‫وقی‬ ‫زیت‬ ‫ومیٹ‬ ‫اچرالگن‬ ‫اورپ‬
‫الضعت‬ ‫وسدا‬ ‫رگم‬ ‫دغی‬
‫ویںرپ‬

‫انریجنزیت‬ ‫رگم‬ ‫اچر‬ ‫‪4‬۔دغی‬

‫ایمیکوی‬ ‫دغداج ہب‬ ‫اخموسدا‬ ‫رچڑپا‬ ‫دتعمل‬ ‫دتعمل‬ ‫دتعمل‬ ‫یلتپ‬ ‫درایمن‬
‫الیپ‬ ‫کشخ‬ ‫اویلگنںرپ‬ ‫الضعیت‬

‫اخصل‬ ‫درایمیندو‬ ‫‪5‬۔دغی‬

‫ینیشم‬ ‫دغدانہلق‬ ‫اکلہالیپ‬ ‫نیکمن‬ ‫رگمرت‬ ‫دتعمل‬ ‫دتعمل‬ ‫دتعمل‬ ‫یلتپ‬ ‫درایمن‬
‫رفصاء‬ ‫اویلگنںرپ‬ ‫ااصعیب‬

‫ربخراسں‬ ‫اکلہزبسی‬ ‫اکیایلگن‬ ‫‪6‬۔ااصعیب‬

‫ایمیکوی‬ ‫اخمرفصاء‬ ‫اھٹیم‬ ‫رترگم‬ ‫رنم‬ ‫زمکور‬ ‫تسس‬ ‫درایمین‬ ‫رہگایئ‬
‫ااصعب‬ ‫املئ‬ ‫کت‬ ‫دغی‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫حترياکت ےک جسم انساین پر ارثات‬

‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫تشخییص عالمات‬

‫رہچہرسخ ‪،‬اکنرسخ ‪،‬ویٹپنکںرپوبھجایدردوہوتہیاہیئڈلبرپرشییکدلیلےہرحتکیدغیالضعیتےہ۔‬

‫•رہچےرپایسایہں ‪،‬ایسہای یدےکرگنےکومےکہوہںوتوسدایک ایدیتاورالضعیتااصعیبںیہ۔‬
‫•رہچےرپداےنوج یدیںیہنت ےتوتوہالضعیتااصعیبںیہ۔‬
‫•رہچےرپداےننجاکہقلحرسخ ‪،‬اھدرےسوخنایوخنازیمپیپےلکنایایسہس وہںوتالضعیتدغیںیہ۔‬
‫•رہچےرپونےلیکداےننجےساخصلپیپےلکنوتدغیالضعیتںیہ۔‬
‫•وہٹنےکانکرے مخاننباورکپرکمتخوہاجانیسکڑبےاخبرےکاجےنیکدلیلےہ۔‬
‫•رمدوںےکرہچےرپابلہناآان(داڑیھومھچن)وتااصعیبرحتکیےہ۔‬
‫•وعروتںےکرہچےرپابلاآاناہرومنریکرخیبایاایموکاجریرکےنیکارگنزییادوہیاھکیتںیہاورہیالضعیتدغیےہ۔‬
‫•اخبرےکوتقابںیئراسخررپرسخدےبھرظنآیوترمضلسےہاوردغیالضعیتےہ۔‬
‫• اتارلہیںیمداںیئراسخررسخداھکیئداتیےہرحتکیالضعیتااصعیبےہ۔‬
‫•وعروتںاکرہچہےبروقناوریعبطرمعےس ادئےگلوترپاےنارماضرمحیکدلیلےہ۔‬
‫•وہوٹنںاکوماٹوہانالضعیترحتکییکجالتمےہ۔‬
‫•وہوٹنںرپورموہانوس شرگجیکجالتمےہرحتکیدغیالضعیتےہ۔‬
‫•وہوٹنںیکریغومعمیلرسیخارماضششیکجالتمےہ۔‬
‫•وہوٹنںرپایسیہاملئیسنھپوس شدامغیکجالتمےہ۔‬
‫•وہوٹنںرپرہگیدکمچاررسیخلسیکجالتماوررحتکیالضعیتااصعیبےہ ۔‬
‫•ارگوہٹندیفسوہنوتتلقادلمیکجالتمےہاوررحتکیالضعیتااصعیبےہ ۔‬
‫•وہٹنکشخوہںاورانرپڑپپییکہتمجاجےئوتوس شدعمہیکجالتمےہرحتکیالضعیتااصعیبےہ۔‬
‫•وہوٹنںرپارگ ردیاملئدیفسڑپپیہہتہبہہتمجاجےئوترفصاویاخبروںیکجالتمےہ۔‬
‫•آوھکنںےکدیفسےصحارگےلیمےلیچکداھکیئدںیوتالضعیتااصعیبوس شاءاعءیکدلیلےہ۔‬
‫•آوھکنںےکدیفسےصحارگےلیپرظنآیوتریاقنارفصدغیالضعیترحتکیےہ۔‬
‫•آںیھکناھدریکاجبندسنھاجانینمےک ایدہارخاجیکدلیلےہ۔‬
‫•آںیھکنابرہیکرطفارھبانارگضبندغیالضعیتےہوترگجڑکسایگےہ۔‬
‫•اھئاریئاڈیئڈنیلگ اکاسزئںیمڑبھاجانالضعیتااصعیبرحتکییکجالتمےہ۔میشلیکیک ایدیتاورآویئڈنییکیمکیکدلیلےہ۔‬
‫•اےتھٹےتھٹیبآوھکنںےکاسےنماھدریھااھچاجاننیکستدغدیکجالتمےہ۔‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫•آوھکنںےکاسےنماگنچرایںوسحمسوہانرحتکیدغدایڈلبرپرشیاہیئوہےنیکجالتمےہ۔‬
‫•آوھکنںےکےچینایسہےقلح ‪،‬وس شاءاعء ‪،‬رپاےناخبر ‪،‬اٹیئافڈیئزمنم ‪،‬الیسنرمحزمنمرجاینینمیکجالتمےہرحتاکیتاگلاگلوہیتںیہ۔‬
‫•روینشےسرفنتوہانوسو شدامغااصعیبرحتکیاوراحقارلمحالضعیترحتکییکجالتمےہ۔‬
‫•آوھکنںےکےلچنوپپ ےوسجاجےتوہںوتورمرگدہیکدلیلےہالضعیتااصعیبرحتکییکجالتمےہ۔‬
‫•انکےکداںیئرطفڑجںیمراسخررپارگداہنلکنآےوتالضعیتضبقیکجالتمےہ۔‬
‫•انکےکداںیئرطفاھدروینہصحںیمداہنلکنآےئوترقنسیکجالتمےہ۔‬
‫•دعمےےسوکیئزیچالھچرکانکیکرطفآےئوتزیتاتیبیکجالتمےہ۔‬
‫• ابنرپدیفسہہتایدیفسداےنوہانفعضمضہیکدلیلےہاورااصعیبرحتکیےہ۔‬
‫• ابنرپٹکڑپانالضعیترحتکییکجالتمےہ۔‬
‫• ابنرپوھبری ردہہتڑچانھاٹئڈیئیکجالتمےہرحتکیدغیالضعیتےہ۔‬
‫•ہنموھکےتلیہدبوبآانوشرگایوسمڑوھںیکجالتمےہرحتکیالضعیتااصعیبےہ۔‬
‫• ابنوتمرموہانالضعتےکوتمرموہےنیکدلیلےہ۔‬
‫•اعمتحصدنمآدیمارگابترکےتوہےااتکٹوہوتالضعتااسللنںیمجنشتایرگدہںیمرھتپیےہ۔‬
‫• وردارآوا ںیموسےتوہےئرخا ےآانریخبتدعمہ ‪،‬سیگیکوہجےہرحتکیالضعیتےہ۔‬
‫•لقتسماہھتاپوںڈنھٹےرانہولڈلبرپرشی ‪،‬یمکوخن ‪،‬رجاین ‪،‬الیسنزمنمااصعیبیکجالتمےہ۔‬
‫•اہھتاپوںاوراسرےمسجرپرثکتےسانیسپآاننیکستبلقیکجالتمےہ۔‬
‫•اننخاوراہھتدیفسایےلیپرظنآانیمکوخنیکجالتمےہ۔‬
‫•انونخںرپدیفساشننوہانمیشلیکیکیمکیکجالتمےہرحتکیااصعیبےہ۔‬
‫•اننخرپلقتسمٹکرانہوعجاافمللصرقنیسیکجالتمےہ۔‬
‫•اننخرپایسہریکلںی ‪،‬انکرےوھتنرںیوھپانٹ ‪،‬اننخڑھجانرثکتوسدااورالضعیترحتکییکجالتمےہ۔‬
‫ی‬
‫کیکجالتمےہ۔‬ ‫•اہھتاپوںنسوہاجان سکئن ب د‬
‫•اہھتاپوںیکاویلگنںےکرسےنسوہاناشیپبںیموٹیکںاخرجوہےنیکدلیلےہ۔‬
‫•اننخےٹھپوہےئرظنآےتوہںوتہیوباریسی رہیکجالتمےہ۔‬
‫•اہھتاپوںیکاویلگنںےکوجڑاورپےسایسہرظنآےتوہںوترقنیسومادیکجالتمےہ۔‬
‫ش‬
‫•اخمکسئےاوردشدیایٹنابویئکٹاھکےنےس یداکرگناخرتسکیوہاجاتےہ۔‬
‫• یدرپرھجایںڑپانرپونیٹیکیمکیکدلیلےہ۔‬
‫• یداکرمدیداھکیئدم ارثکتااہسلایرثکتاشیپبیکجالتمےہ۔‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫•ایسہس ایرسخومےکہوباریسی رہیکوہجےسیکلیےںیہ۔‬

‫•وباریسی رہےسرسےکابلدرایمنےسرگاجےتںیہ۔‬
‫•آیکشت رہےساسرےرسےکابلرگاجےتںیہ۔‬
‫ف‬
‫•اویلگنںےکدرایمینےصحےلگرانہ ‪،‬اکنےکےھچیپ دمخاراخرش تگسیکجالتمےہ۔‬
‫•رسںیمایسنھپںوس شاءاعءیکدلیلںیہ۔‬
‫•ارگاخبرےکاچردندعبداےنلکنآںیئاورنیںیمپیپہنڑپےرصفاپینوہاورتپامنوہںوتہیرسخہیکجالتمےہ۔‬
‫پ‬
‫•ارگاخبرےکاپوچنںیدن یداپرداےنلکنآںیئوتہیاٹ یفسویفریکجالتمےہ۔‬
‫•ارگاخبرںیمداےناسوتںیرو ںیلکنوتہیاٹئڈیئیکجالتمےہ۔‬
‫• یدرپیٹلگریغبدردےکالضعیتااصعیبرحتکییکجالتمےہ۔‬
‫• یدرپیٹلگدردوایلالضعیتدغیرحتکییکجالتمےہ۔‬
‫•رگدنےکاورپےچینداںیئابںیئیٹلگ انلکارثکدیقامدےیکجالتموہیتےہ۔‬
‫•رگدوںاکڑکساجانالضعیترحتکییکجالتمےہ۔‬
‫دلاکڑکساجانالضعیترحتکییکجالتمےہ۔‬
‫ااصعباکڑکساجانااصعیبرحتکییکجالتمےہ۔‬
‫رگجاکڑکساجاندغیالضعیت‪/‬الضعیترحتکییکجالتمےہ۔‬
‫دلاکڑھپانک(االتخجبلق)دغیالضعیترحتکییکجالتمےہ۔‬

‫ونٹ‪:‬ہیجالامتصیخشتںیمدمداگروتنبیتکسںیہرگملمکمصیخشتلیکضبنواقروہیکاجچنتہبرضوریےہ۔‬

‫ٓ‬
‫قارورہ ےس آسان تشخیص‬

‫رعیب ابنںیم"اقرورہ"اسوبس وک اہاجاتےہسجںیماشیپبرمضیالاتےہ۔یبطاالطصحںیمظفلاشیپبےکلدابدلظفل"اقرورہ"اکظفلوبالاجات‬

‫ےہاوریہیانمبساتگلےہ۔اقرورہےسصیخشترکےتوتق''‪''6‬زیچںیدیھکیاجیتںیہ۔‬
‫‪6‬۔اھجگ‬ ‫‪5‬۔وب‬ ‫‪4‬۔روسب‬ ‫‪3‬۔دقمار‬ ‫‪2‬۔وقام‬ ‫‪1‬۔رگن‬
‫اقرورہےسصیخشتےکےیلےچیندےیےئگاچرٹرپوغررکںی۔رحتاکیتےکاطمقب"اقرورہ"وکرپںیھکاوررظنآےنوایلامتمجالامتوکونٹرکںی۔‬
‫اغبلجالامتیہاقرورہاکزماجالہکںیئںیگ۔‬
‫میکحاالقنبدوتسدمحماصرباتلمینرحمتہاہللہیلع‬ ‫افلضبطرفمداعضاء‬

‫اھجگ‬ ‫وب‬ ‫روسب‬ ‫دقمار‬ ‫وقام‬ ‫رتگن‬ ‫رحتکی‬

‫دیفس ایدہوھچ ے‬
‫ےبوب‬ ‫ذالیلدیفسیاملئ‬ ‫ریثکرت‬ ‫رقیقرت‬ ‫دیفساپیناسیج‬ ‫‪1‬۔ااصعیبالضعیت‬
‫ولبلبںواالاھجگ‬
‫ظیلغاورڑبے‬
‫ہہتنیشنرسیخ‬
‫ولبلبںواالاتدری‬ ‫رتش‬ ‫لیلق‬ ‫ظیلغ‬ ‫رسخایسیہاملئ‬ ‫‪2‬۔الضعیتااصعیب‬
‫املئ‬
‫رےنہواال‬
‫ڑبےولبلبںواال‬
‫وج یدیمتخںیہن‬ ‫مکوب‬ ‫ہہتنیشنرسخ‬ ‫لیلقرت‬ ‫ظیلغلیتیکرطح‬ ‫رسخ ردیاملئ‬ ‫‪3‬۔الضعیتدغی‬
‫وہات‬
‫ یدیمتخوہےن‬ ‫پیپدار ‪،‬رچیب‬
‫واال ‪،‬درایمین‬ ‫رچرپیوب‬ ‫واال ‪،‬قلعموارخاج‬ ‫دتعمل‬ ‫ومعمیلظیلغ‬ ‫ردرسیخاملئ‬ ‫‪4‬۔دغیالضعیت‬
‫ولبلبںواال‬ ‫اصحۃ‬
‫درایمینولبلبں‬
‫رلم ‪،‬رتیواال ‪،‬‬
‫واال ‪،‬درایمیندمت‬ ‫وناشدریوب‬ ‫دتعملےس ایدہ‬ ‫دتعمل‬ ‫رددیفساملئ‬ ‫‪5‬۔دغیااصعیب‬
‫قلعم‬
‫ںیماجگمتخ‬
‫ابرکیولبلبںواال ‪،‬‬
‫ریثکدقمارںیم‬ ‫اھکریوب‬ ‫ابدلاسیج‬ ‫ریثک‬ ‫رقیق‬ ‫دیفس ردیاملئ‬ ‫‪6‬۔ااصعیبدغی‬
‫اھجگ‬
‫امہولعمامت‪:‬‬
‫۔‬