Vat-Lieu-Kim-Loai - vlkl2016ch0-4 - (Cuuduongthancong - Com)

GIỚI THIỆU VỀ VẬT LIỆU
om
VẬT LIỆU LÀ GÌ?
VÌ SAO PHẢI HỌC VẬT LIỆU?
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
GIỚI THIỆU VỀ VẬT LIỆU
Kỹ thuật vật liệu

Thiết kế, chế tạo vật liệu có cấu
om
trúc phù hợp với tính chất vật
.c
liệu theo yêu cầu sử dụng
ng
co
Gia công, chế tạo
an
th
ng
Tổ chức, Cấu trúc
o
Khoa học vật liệu

du
Tính chất
u
Nghiên cứu mối quan hệ giữa cấu

cu
trúc và tính chất vật liệu

Yêu cầu sử dụng
PHÂN LOẠI VẬT LIỆU
Kim
om
4 nhóm vật liệu chính:
loại
.c
+ VL kim loại:
1
ng
+ Ceramic:
4
co
+ Polymer: 2
Composite
an
+ Composite:
th Polymer 3
Ceramic
o ng
du
1- VL bán dẫn
u
2- VL siêu dẫn
cu
3- VL silicon
4- VL polymer dẫn điện
Vai trò của vật liệu
Đối tượng của vật liệu học:
om
 Mối quan hệ giữa tính chất, cấu trúc & gia công vật liệu
.c
 Thiết kế, lựa chọn, gia công vật liệu phù hợp yêu cầu sử dụng
ng
co
Tính chất: - cơ học (cơ tính)
an
- vật lý (lý tính)
th
- hóa học (hoá tính)
ng
- công nghệ và sử dụng
o
du
Cấu trúc: - cấu trúc tinh thể của vật liệu

u
cu
- Tổ chức pha của vật liệu

Vật liệu kỹ thuật:
Chương 1: Cấu trúc tinh thể và sự hình thành
1.1 Cấu tạo và liên kết nguyên tử:
om
Cấu tạo nguyên tử: các e chuyển động bao quanh hat nhân (p+n)
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
K L M N
1s2 2s2 2p6 3s23p63d6 4s2
Chương 1: Cấu trúc tinh thể và sự hình thành
1.1 Cấu tạo và liên kết nguyên tử của vật liệu kim loại
om
Liên kết kim loại:
.c
ng
Tính kim loại :
co
an
th
o ng
du
u
cu
Sự sắp xếp các nguyên tử trong vật chất
om
Chất khí: các nguyên tử, Chất rắn tinh thể: các nguyên tử có vị trí
.c
phân tử chuyển động hỗn hoàn toàn xác định (có trật tự gần và trật
loạn tự xa)
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Sự sắp xếp các nguyên tử trong vật chất
Chất lỏng: có trật tự gần, không có trật tự xa
om
.c
ng
co
an
Chất rắn vô định hình: cấu trúc giống
chất lỏng trước khi đông đặc
th
o ng
du
Chất rắn giả tinh thể: có cấu trúc giả tinh

thể với trục đối xứng bậc 5, bậc 10.
u
cu
Chất lỏng tinh thể: LCD
1.2. Khái niệm về mạng tinh thể
Nối tâm các nguyên tử sắp xếp trật tự bằng các đường
thẳng tưởng tượng -> Mạng tinh thể
om
.c
ng
co
an
th
ng
Ô cơ sở:
o
du
u
cu
Cấu trúc tinh thể của vật liệu kim lọai
Ô cơ sở 
c
om

b
.c
ng

a
co
an
th
7 hệ tinh thể ( 7 Crystal system) ng
Ba nghiêng (tam tà) abc 
o
du
Một nghiêng (đơn tà) abc ==900

Trực thoi abc ===900
u
cu
Ba phương (mặt thoi) a=b=c ==900

Sáu phương (lục giác) a=b c ==900, =1200
Chính phương (bốn phương) a=b c ===900
Lập phương a=b=c ===900
14 KIỂU MẠNG BRAVAIS
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
MỘT SỐ CẤU TRÚC TINH THỂ CỦA VẬT LIỆU
CaTiO3 – Calcium Titanate
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
K3C60 is an interesting material because of its

superconducting properties (Tc = 20 K) and metal
u
fullerides are the subject of much current research.

cu
Sodium Chloride ( NaCl)

Structure observed as Cubes
CHỈ SỐ MILLER CỦA PHƯƠNG MẠNG VÀ MẶT NGUYÊN TỬ
Nút mạng [[x,x,x]]: dùng để biểu thị toạ độ của các nguyên tử
A [[1,1,0]]
H, E ???
B [[1,1,1]]
om
C [[0,1,1]] z
.c
Chỉ số phương [uvw]: D C
ng
co
biểu diễn phương của đường thẳng đi
qua hai nút mạng E
an
th
Hai phương // có cùng chỉ số ng
O H
OH [010]
o
A y
du
OB [111]
F
u
OE [101] B
cu
Họ phương, ký hiệu <uvw> ? x
Chỉ số mặt (hkl): z
D C
- Mặt tinh thể :
om
E
B
- Hai mặt tinh thể // có cùng chỉ số
.c
ng
Cách xác định chỉ số mặt:???
O H
co
y
an
F
th
A
x
ng
DFH (111), EFAB (100), ABCH(010)
o
du
u
cu
Họ mặt, ký hiệu {hkl}:???
Chỉ số mặt (chỉ số Miller-Bravais) (hkil):
i = - (h+k)
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
BÀI TẬP…
1.3. Một số cấu trúc tinh thể điển hình của vật rắn kim loại
1.3.1. Mạng tinh thể điển hình của vật liệu kim loại
a) Lập phương tâm khối (A2): Cr; W; Mo; Feα
om
Ô cơ sở : Khối lập phương cạnh bằng a.
.c
ng
co
an
th
o ng
du
Số nguyên tử trong một ô cơ sở: Nô =

u
cu
Bán kính nguyên tử: rnt =

Mặt xếp chặt nhất:
Phương xếp chặt nhất:
Mv = vnt /Vô =
a) Lập phương tâm khối (A2)
om
Lỗ hổng : ………………………………………………………………………..
.c
Kích thước lỗ hổng: ……………………………………………………………
ng
Lỗ hổng 4 mặt: ¼ trên cạnh nối điểm giữa 2 cạnh đối diện, dlh = 0,291dng.t
co
an
th
o ng
du
u
cu
Lỗ hổng 8 mặt: tâm các mặt bên + giữa các cạnh, dlh = 0,154dng.t
Kim loại có kiểu mạng A2: Fe, Cr, Mo, W……
b) Lập phương tâm mặt (A1): Au; Ag; Cu; Al; Ni; Feγ
om
Ô cơ sở : Khối lập phương cạnh bằng a.
.c
ng
co
an
th
o ng
du

u
Bán kính nguyên tử: rnt =

cu

Mv = vnt /Vô =
Lập phương tâm mặt (A1)
om
.c
Lỗ hổng 8 mặt: Lỗ hổng 4 mặt:
ng
tâm khối + giữa các cạnh, d=0,414dng.t ¼ trên các đường chéo
co
khối tính từ đỉnh,
d=0,225dng.t
an
th
o ng
du
u
cu
c) Sáu phương xếp chặt (A3): Zn; Mg; Tiα, Be, Cd, Zr
om
Ô cơ sở : Khối lục lăng cạnh đáy a, chiều cao c.
.c
ng
co
c
an
th
ng
a
o
du

u
cu
Bán kính nguyên tử: rnt = a/2; c/a =

Mv = vnt /Vô =
Dạng thù hình
om
.c
ng
co
c
an
th
ng
a
o
du
u
cu
1.3.2. Sai lệch trong mạng tinh thể
K/n: các nguyên tử nằm sai vị trí quy định → a/h tính chất
Phân loại: Sai lệch điểm, Sai lệch đường, Sai lệch mặt
om
a) Sai lệch điểm: kích thước nhỏ (cỡ vài nguyên tử) theo 3 chiều
.c
Nút trống và nguyên tử xen kẽ: nguyên tử chuyển động bứt khỏi nút mạng
ng
co
an
th
ng
Nguyên tử tạp chất
o
du
u
cu
thay thế xen kẽ
b) Sai lệch đường – lệch: kích thước nhỏ cỡ vài nguyên tử theo 2
chiều và lớn theo chiều thứ ba.
om
.c
Lệch biên: chèn thêm bán mặt vào nửa trên của mạng tinh thể lý tưởng.
ng
co
Véctơ Burger: đóng kín
an
vòng vẽ trên mặt phẳng
th
ng vuông góc với trục lệch
o
du
Trục
lệch
u
cu
Lệch xoắn: hai phần của mạng tinh thể trượt tương đối so với nhau một
hằng số mạng. Các nguyên tử trong vùng lệch sắp xếp theo hình xoắn ốc.
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
trục lệch
b // trục lệch.
Đặc trưng về lệch
l  cm 
 
om
lêch
Mật độ lệch ρ :   3   cm2
.c
V  cm 
ng
+ Yếu tố ảnh hưởng:
co
- Kim loại sạch ở trạng thái ủ ρ = 108 cm-2
an
th
- Hợp kim và kim loại sau biến dạng nguội : ρ = 1010- 1012 cm-2
ng
o
Ý nghĩa của lệch:
du
+ Lệch biên:
u
cu
+ Lệch xoắn:
c) Sai lệch mặt : kích thước lớn theo hai chiều và nhỏ theo chiều thứ ba,
tức có dạng của một mặt.
om
biên giới hạt và siêu hạt bề mặt ngoài tinh thể.
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
1.4. Sự kết tinh và hình thành tổ chức kim loại
1.4.1. Điều kiện kết tinh
om
Biến đổi năng lượng khi kết tinh
ΔG
Năng lượng tự do, G
.c
ng
co
GR
an
Độ quá nguội : th
ng
GL
o
du
u
T T0
cu
Nhiệt độ, T
1.4.2. Hai quá trình của sự kết tinh
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
1.4.2. Hai quá trình của sự kết tinh
a) Tạo mầm
Mầm : ………………………………………………………………….
om
Mầm tự sinh: r > rth = 2σ/ΔGv (ΔT tăng → ΔGv tăng → rth giảm) .
.c
Mầm ký sinh:………………………………………………………….............
ng
……………………………………………………………………………………………
co
an
b) Phát triển mầm: nguyên tử chất lỏng bám lên bề mặt mầm,
đặc biệt ở những bậc lệch xoắn
th
o ng
du
u
cu
1.4.3. Sự hình thành hạt tinh thể
om
+ Mỗi mầm phát triển thành 1 hạt, hạt phát triển trước to hơn
.c
+ Đặc điểm các hạt: …………………………………………………..
ng
+ Vùng biên hạt ………………………….→ sai lệch mặt
co
an
th
o ng
du
u
cu
1.4.3. Sự hình thành hạt tinh thể
Hình dạng hạt tinh thể phụ thuộc phương thức làm nguội
om
.c
ng
co
an
+ Nguội đều theo mọi phương + Nguội nhanh theo hai phương
th
o ng
du
u
cu
+ Nguội nhanh theo một phương + Nguội nhanh khi nhiệt luyện
1.4.4. Các phương pháp tạo hạt nhỏ khi đúc
Kích thước hạt A phụ thuộc:………………
om
……………………………………………….
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
1.4.4. Các phương pháp tạo hạt nhỏ khi đúc
Biến tính:……………………………………………………………………..
om
…………………………………………………………………………………
.c
Tạo mầm ngoại lai: Kim loại có kiểu mạng tương tự (Ti),
ng
hoặc chất tạo oxyt, nitrit Al2O3, AlN, khi đúc thép.
co
Hấp phụ: Na (0,01%) cho hợp kim nhôm đúc
an
Cầu hóa: Mg, Ce, các nguyên tố đất hiếm
th
o ng
du
u
cu
Tác động vật lý : rung, siêu âm, đúc ly tâm,…
1.4.5. Cấu tạo thỏi đúc
a) Ba vùng tinh thể của thỏi đúc
om
+ Lớp vỏ ngoài:……………………………..
.c
+ Vùng tiếp theo:……………………………
ng
co
……………………………………………….. 2
1
an
+ Vùng ở giữa:………………………………
th
b) Khuyết tật của vật đúc:
ng
+ Rỗ co và lõm co:
o
3
du
+ Rỗ khí :
u
cu
+ Thiên tích:
1.4.5. Đơn tinh thể và đa tinh thể
Đơn tinh thể:  là một khối đồng nhất có cùng kiểu mạng và hằng số
mạng, có phương không đổi trong toàn bộ thể tích
om
.c
+ Có tính dị hướng
ng
+ Chế tạo: công nghệ "nuôi" đơn
tinh thể.
co
an
th
o ng
du
u
cu
Đa tinh thể:  là tập hợp của nhiều đơn tinh thể có cùng cấu trúc
thông số mạng nhưng định hướng khác nhau
om
.c
ng
co
an
th
ng
Đặc điểm của đa tinh thể:
o
du
- các hạt: …………………………………….

u
cu
- biên hạt: ……………………………………………………………………………...

……………………………………………………………………………………….....
- đẳng hướng:
Tổ chức đa tinh thể (tổ chức tế vi)
om
quan sát bằng kính hiển vi
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Chương 2: Biến dạng dẻo và cơ tính
2.1 Biến dạng dẻo và phá huỷ
om
Tải trọng F
Fb
.c
b
ng
Fa
c
co
a
F đh
an
e
th
o ng
du
u
cu
0 a1 a2
Độ dãn dài l
Sơ đồ biểu diễn tải trọng-biến dạng điển hình của KL
Sự biến đổi mạng tinh thể ở các giai đoạn
khác nhau trong quá trình biến dạng
om
Giai đoạn ban đầu:
.c
Giai đoạn biến dạng đàn hồi:
ng
co
an
Giai đoạn biến dạng dẻo
th
o ng
du
Giai đoạn phá huỷ:

u
cu
Khái niệm về biến dạng dẻo

Là biến dạng không bị mất đi sau khi bỏ tải trọng tác dụng
Một số hình ảnh quan sát được tại vết
gãy của mấu thử (điểm c)
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Phá huỷ dẻo Phá huỷ giòn

(không có biến
dạng dẻo)
Trượt đơn tinh thể
om
.c
ng
Mặt trượt
Phương trượt
co
an
th
o ng
du
u
Hiện tượng trượt trong đơn Trượt trong đơn

cu
tinh thể tinh thể Zn
Trượt là hiện tượng chuyển dời tương đối giữa các phần tinh thể
theo các phương và mặt nhất định gọi là phương trượt và mặt trượt
Mặt trượt: Là mặt phân cách giữa hai mặt nguyên tử dày đặc nhất
mà tại đó xảy ra hiện tượng trượt
om
2 điều kiện của mặt trượt:
.c
ng
co
an
th
o ng
Phương trượt: Là phương có mật độ nguyên tử lớn nhất
du
u
cu
Hệ trượt: Là sự kết hợp giữa một phương trượt và một mặt trượt
Hệ trượt trong mạng A2
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
Họ mặt trượt: Số lượng:

u
cu
Họ phương trượt <111>:
 số hệ trượt = số mặt x số phương =
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
Họ mặt trượt: Số lượng:

u
cu
Họ phương trượt <110>:
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
Họ mặt xếp chặt nhất: Số lượng:

u
cu
Họ phương xếp chặt nhất <1120>:
Nhận xét
om
Kim loại có số hệ trượt càng cao thì càng dễ biến dạng
.c
ng
co
an
Trong cùng một hệ tinh thể (lập phương): kim loại nào
th
có số phương trượt nhiều hơn thì dễ biến dạng dẻo hơn
o ng
du
u
cu
Phân tích các tính toàn cho ứng suất tiếp trên
mặt trượt từ mô hình trượt của đơn tinh thể
om
= F/So
.c
’
ng
co
F
So
an
th
Phương trượt
Fs
ng
Ss
o
Ss
du
u
cu
So
Ứng suất tiếp gây ra trượt
ứng suất tác dụng
om
.c
’
ng
Phương trượt
co
Mặt trượt Diện tích mặt trượt: S=S0/cos
an
th
Ứng suất tiếp trên phương trượt:
o ng
 = (F/S)cos=(F/S0)coscos
du
S0
u
cu
  = 0 coscos
Các giá trị tới hạn
 = 0 coscos
om
0: ứng suất quy ước do ngoại lực F tác dụng lên tiết ngang của
.c
tinh thể có tiết diện không đổi
ng
  
a) b) c)
co
an
th
R = 0 ng R = /2 R = 0
=90° =45° =90°
=45°
o
du
u
cu
Không xảy Dễ xảy ra Không xảy

ra trượt trượt ra trượt
Cơ chế trượt
om
Lý thuyết: th~
.c
Thực tế: th~
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Trượt trong đa tinh thể
Đặc điểm:
om
 Các hạt bị biến dạng không
.c
đều
ng
co
 Có tính đẳng hướng
an
 Có độ bền cao hơn
th
ng
 Hạt càng nhỏ thì độ bền và độ
o
du
dẻo càng cao

u
cu
c=0+kd-1/2
Tổ chức và tính chất sau biến
dạng dẻo
om
 Các hạt có xu hướng dài ra theo phương kéo
.c
ng
co
an
th
o ng
 Sau biến dạng dẻo thì trong kim loại tồn tại ứng suất dư lớn do
du
xô lệch mạng tinh thể

u
cu
 Sau biến dạng dẻo thì cơ tính thay đổi: độ cứng, độ bền tăng. Độ
dẻo và độ dai giảm. Làm tăng điện trở và giảm mạnh khả năng
chống ăn mòn của kim loại
Phá huỷ
Phá huỷ là gì?
om
.c
ng
co
an
th
o ng
 Là dạng hư hỏng trầm trọng nhất, không thể khắc phục
du
được  thiệt hại về kinh tế, con người….. cần phải có biện
u
cu
pháp khắc phục

Đặc điểm chung:
a) phá huỷ trong điều kiện tải trọng tĩnh:
Phá huỷ dẻo:
om
.c
Phá huỷ giòn:
ng
co
 Cách nhận biết phá huỷ giòn và phá huỷ dẻo (quan sát vết phá huỷ)
an
th
o ng
du
u
cu
Phá hủy dẻo Phá huỷ giòn

(tiết diện thay đổi) (tiết diện hầu như không đổi)
a) phá huỷ trong điều kiện tải trọng tĩnh (tiếp theo):
Phá huỷ dẻo
om
.c
Phá huỷ giòn
ng
co
Chú ý: vết phá hủy có thể cắt ngang các hạt hay theo biên
an
giới hạt
th
o ng
du
u
cu
a) phá huỷ trong điều kiện tải trọng tĩnh (tiếp theo):
Sự phụ thuộc của hình thức phá huỷ vào một số yếu tố:
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Bề mặt của mẫu phá huỷ giòn
Cơ chế phá huỷ
om
Vết
.c
Sợi cắt
ng
co
an
1 2 3 4 5
1. Xuất hiện các vết nứt tế vi

th
o ng
2. Các vết nứt tế vi phát triển đến kích thước tới hạn
du
3. Các vết nứt tế vi phát triển đến kích thước lớn hơn giá
u
trị tới hạn

cu
4. Các vết nứt tế vi phát triển nhanh

5. Phá huỷ vật liệu
Sự xuất hiện các vết nứt tế vi
- Theo con đường tự nhiện (nguội nhanh  nứt chi tiết)
om
.c
- Từ các rỗ khí, bọt khí
ng
- Từ các pha mềm trong vật liệu
co
an
- Sinh ra trong quá trình biến dạng do có tập hợp nhiều
th
lệch cùng dấu chuyển động trên cùng một mặt trượt và
ng
gặp vật cản (pha thứ hai)
o
du
u
cu
b) phá huỷ trong điều kiện tải trọng thay đổi theo chu
kỳ
Đặc điểm:
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Bề mặt phá hủy mỏi được chia làm 3 vùng:
Vùng 1: rất mỏng (vùng của các vết nứt tế vi)
Vùng 2: các vết nứt phát triển chậm. Bề mằt phẳng nhưng có
om
các lớp và dải phân cách
Vùng 3: bằng phẳng, phá huỷ tức thời
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
b) phá huỷ trong điều kiện tải trọng thay đổi theo
chu kỳ
Cơ chế của phá huỷ mỏi:
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Nửa chu kỳ đầu Nửa chu kỳ sau
Chuyển động lặp lại nhiều lần  lệch không trở về đúng vị trí
cân bằng ban đầu  sinh ra vết lõm  vết nứt tế vi
2.2 Các đặc trưng cơ tính
Cơ tính là gì?
om
.c
ng
co
Cách xác đinh cơ tính?
an
th
o ng
du
u
cu
a) Độ bền tĩnh ()
Giới hạn đàn hồi (đh):
om
 là ứng suất lớn nhất tác dụng lên mẫu và làm cho mẫu không
bị biến dạng khi tải trọng mất đi
.c
ng
co
an
th
Giới hạn chảy vật lý (ch): ng
 là ứng suất bé nhất tác dụng lên mẫu và làm cho mẫu bắt đầu
o
du
bị biến dạng dẻo

u
Giới hạn chảy quy ước (0,2):

cu
Giới hạn bền (b):
 là ứng suất lớn nhất tác dụng lên mẫu gây ra biến dạng cục bộ
dẫn đến phá hủy
om
.c
ng
co
Yếu tố ảnh hưởng đến độ bền: mật độ lệch
an
th
ng
1
1. Độ bền theo lý thuyết
o
độ bền
2
du
2. Độ bền của đơn tinh thể

u
3. Các kim loại nguyên chất

cu
4 sau ủ
1010-1012/cm2
3 4. Kim loại sau biến dạng,
hoá bền……
108/cm2 mật độ lệch
Các biện pháp hoá bền vật liệu
1. Biến dạng dẻo:
om
.c
2. Hợp kim hoá:
ng
3. Tạo ra các pha cứng phân tán hay hoá
co
bền tiết pha:
an
th
ng
4. Nhiệt luyện tôi+ram:
o
du
5. Làm nhỏ hạt:

u
cu
b) Độ dẻo (%, %)
Độ dẻo là gì? Hiện tượng đối với mẫu thử kéo:
om
.c
ng
co
an
l0 l1
th
o ng
du
u
cu
Mẫu trước thử kéo Mẫu sau thử kéo Mẫu trước thử kéo Mẫu sau thử kéo
Các chỉ tiêu:

l1  l0 S 0  S1
%  x100% % x100 %
l0 S0
Trạng thái mẫu sau thử kéo (mẫu thép)
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Tính siêu dẻo
Nếu  đạt từ 100-1000%  Vật liệu được gọi là siêu dẻo
om
Ưu điểm:
.c
ng
co
an
th
Một số biện pháp để VL đạt được hiệu ứng siêu dẻo:
ng
o
du
u
cu
c) Độ dai va đập (ak)
Độ dai va đập là gì?
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Ak
ak  Nm/cm2, kJ/m2 và kGm/cm2
S
Ý nghĩa của độ dai va đập:
om
.c
ng
co
an
th
o ng
 Các biện pháp nâng cao ak
du
u
cu
d) Độ cứng
Độ cứng là gì?
om
.c
Đặc điểm:
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Nguyên lý xác định độ cứng
Ép tải trọng xác định lên mẫu thông qua mũi đâm (không bị biến
om
dạng dẻo)  tạo vết lõm trên bề mặt
.c
ng
 vết lõm càng rộng (sâu)  độ cứng càng thấp
co
an
Có 2 loại độ cứng:
th
- Độ cứng tế vi
o ng
du
u
cu
- Độ cứng thô đại
Độ cứng brinell HB
om
.c
ng
co
Điều kiện chuẩn để xác định HB
cho thép và gang:
an
th
o ng
Ưu điểm:
du
u
cu
Nhược điểm của loại độ cứng HB
- Không thể đo được vật liệu có độ cứng cao hơn 450 HB -
om
.c
ng
co
- Mẫu phải phẳng, dày do vết đâm lớn
an
th
- Thời gian do chậm hơn các phương pháp khác, phải có
ng
sự trợ giúp của các thiết bị quang học để xác định
o
du
đướng kính vết lõm

u
cu
Khắc phục 
Độ cứng Rockwell
f
f F f
om
.c
ng
co
h
an
f: tải trọng sơ bộ 10kg
th
ng
F: tải trọng chính (90kg cho thang B, 140kg cho
thang đo C và 50kg cho thang đo A)
o
du
Cách xác định độ cứng rockwell:

u
cu
k = 100 với thang đo A, C với mũi đâm kim cương góc ở đỉnh 120 0
k = 130 với thang đo B dùng cho mũi bi thép
Chú ý: là loại độ cứng quy ước, không có thứ nguyên
Ưu điểm của loại độ cứng rockwell
om
Thang đo HR có thể đo được các vật liệu cứng cao:
...............................................  được sử dụng rất phổ biến
.c
ng
co
Kết quả có thể được hiện ngay trên máy đo
an
th
Thời gian để xác định được giá trị độ cứng nhanh
o ng
du
Mẫu không cần phẳng

u
cu
Độ cứng Vickers
Mũi đâm kim cương, hình tháp 4 mặt
om
đều với góc ở đỉnh 1360
.c
Tải trọng tác dụng nhỏ (1-100kg),
ng
điều kiện chuẩn 30kg với t = 10-15s
co
an
Cách xác định độ cứng Vickers
th
o ng
du
Ưu điểm:
u
cu
Nhược điểm:
Bảng chuyển đổi giữa các thang đo độ cứng
HV HB HRC HRA HRB
om
Thấp 240 240 20 60,5 100
.c
TB 513 475 5 75,9 -
ng
Cao 697 - 60 81,2 -
co
an
Trạng thái vật liệu dựa trên giá trị độ cứng
th
o ng
- Mềm: - Thấp:
du
- Trung bình: - Tương đối cao:

u
cu
- Cao - Rất cao
2.3 Nung kim loại đã qua biến dạng dẻo
Trạng thái kim loại sau biến dạng dẻo:
om
Mức độ xô lệch trong mạng tinh thể lớn, mật độ lệch cao  kim
loại bị hoá bền, biến cứng
.c
ng
co
Tại sao cần phải nung kim loại đã qua biến dạng dẻo?
an
th
- Để có thể tiếp tục biến dạng dẻo nhiều hơn nữa
o ng
- Để có thể gia công cắt được dễ dàng
du
- Khử bỏ ứng suất bên trong để tránh phá hủy giòn

u
cu
Ảnh tổ chức của kim loại sau biến dạng dẻo
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Trước khi biến dạng Sau khi biến dạng
Các giai đoạn chuyển biến khi nung nóng
Giai đoạn hồi phục
om
.c
ng
- Xảy ra ở nhiệt độ T < Tktl
co
- Giảm khuyết tật (điểm, nút trống)
an
- Giảm mật độ lệch
th
ng
- Giảm ứng suất
o
du
- Tổ chức tế vi chưa biến đổi  cơ tính hầu như chưa thay đổi
u
cu
Các giai đoạn chuyển biến khi nung nóng
(tiếp theo)
Giai đoạn kết tinh lại
om
.c
- Xảy ra ở nhiệt độ:..................................
ng
- Xuất hiện các mầm mới không chứa sai lệch do biến dạng
co
và thường xuất hiện tại các vùng bị xô lệch mạnh nhất (mặt
an
trượt, biên hạt) ..................................
th
- Sự phát triển hạt hoàn toàn giống với quá trình kết tinh của
ng
KL lỏng
o
du
- Sau kết tinh: ..................................

u
cu
Yếu tố ảnh hưởng đến quá trình kết tinh lại
Nhiệt độ kết tinh lại Tktl:
om
.c
Tktl = a.TS
ng
co
a. hệ số phụ thuộc độ sạch của kim loại, mức độ biến dạng và
an
thời gian giữ nhiệt
th
Thông thường: khi mức độ biến dạng > 40-50%, thời gian giữ
ng
nhiệt khi nung là 1h thì a có thể được xác định như sau
o
du
a = 0,4 với ..............................................

u
a = 0,2-0,3 với ..............................................

cu
a = 0,5-0,8 với ..............................................
Tổ chức hạt nhận được sau kết tinh lại
Hạt sau KTL thì có dạng đa cạnh, đẳng trục
om
Kích thước hạt phụ thuộc:
.c
ng
- ...................................
co
- ..................................
an
th
- .................................. ng
 Tính chất vật liệu sau kết tinh lại:
o
du
- ..................................
u
cu
- ..................................
Kết tinh lại lần 2:  không mong muốn
Biến dạng nóng
Thế nào là biến dạng nóng?
om
 Là biến dạng dẻo ở trên nhiệt độ kết tinh lại
.c
T ~ (0,7-0,75)Ts
ng
co
Các quá trình xảy ra:
an
- ..................................
th
ng
- ..................................
o
du
 Tính chất sau biến dạng nóng phụ thuộc vào quá trình
nào mạnh hơn
u
cu
Biến dạng nóng
(tiếp theo)
om
Ưu điểm:
.c
- ..................................
ng
- ..................................
co
-..................................
an
th
ng
Nhược điểm:
o
du
- ..................................
u
- ..................................
cu
- ..................................
Chương 3: HỢP KIM & GIẢN ĐỒ PHA
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
3.1. Cấu trúc tinh thể của hợp kim
3.1.1. Khái niệm về hợp kim
K/n: ……………………………………………………
om
…………………………………………………………
.c
Ưu điểm:
ng
- …………………………………………………….
- …………………………………………………….
co
…………………………………………………….
an
- …………………………………………………….
- …………………………………………………….
th
ng
b.kéo, ch,
o
Vật liệu , % HB
du
Mpa MPa
u
Al 99,95% 50 10 45 15
cu
AA7075 228 103 17 60

AA7075 600 560 11 150
(tôi+hóa già)
AA7075: 6%Zn, 2,4%Mg, 1,6%Cu, Mn0,3%
3.1.1. Khái niệm về hợp kim
Pha B
Pha A
om
Pha: ………………………………………
.c
ng
co
Cấu tử: …………………………………..
an
th
o ng
du
Hệ: ………………………………………..
u
cu
Phân loại tương tác trong hợp kim
Không có tương tác: …………………………………………
om
……………………………………………………………………
A(B)
.c
ng
L (A+B)
co
A
an
th
ng
B
o
du
u
Có tương tác:
cu
- ………………………………………………………………………..
- ………………………………………………………………………
3.1.2. Dung dịch rắn
Khái niệm: …………….............................................................
om
.c
Ký hiệu: A(B) =…………………………………………………….
ng
co
Dụng dịch rắn thay thế (dnt sai khác <15%): …..……………..
an
………………………………………………………………………..
th
ng
Điều kiện thay thế (hoà tan) vô hạn
o
du
- …………………………………………
u
- …………………………………………
cu
- …………………………………………
- …………………………………………
Dung dịch rắn xen kẽ: …………………………………………
………………………………………………………………………
……………………………………………………...…………………
om
Các đặc tính của dung dịch rắn:
.c
- …………………………………………
ng
co
- …………………………………………
an
-………………………………………… th
o ng
du
-…………………………………………
u
cu
-…………………………………………
-…………………………………………
Pha trung gian: …………………………………………………
………………………………………………………………………
Al
Đặc điểm:
om
- ………………………………………
.c
……………………………………….
ng
co
- ……………………………………… Fe
an
..………………………………………
- ……………………………………… th
ng
AlFe3 Ni
o
………………………………………
du
u
- ………………………………………
cu
Al
..………………………………………
Al3Ni
3.2 Giản đồ pha Fe-C
3.2.1. Giản đồ pha của hệ hai cấu tử
Khái niệm: …………………………………………………….…
.……………………………………………………………….……
om
α = A(B)
.c
β = B(A)
Nhiệt độ, C0
L
ng
co
α+L β+L
an
α β
th α+β
o ng
25% B
du
100% 100%
Thành phần, % B
u
A B
cu
F - số bậc tự do,
Quy tắc pha: F=C–P+1 C - số cấu tử,
P - số pha.
Ảnh hưởng của nhiệt độ và thành phần
- T thay đổi - số lượng pha thay đổi (đường AB);
- C% thay đổi - số lượng pha thay đổi (đường BD).
om
.c
Nhiệt độ, 0C
ng
co
1 pha 2 pha
an
th L+R
o ng
du
u
cu
% Đường (C12H22O11)
Quy tắc đòn bẩy: Mα . Xα = Mβ . Xβ
%α  ......................................................................................
om
.c
ng
Mα
Mβ
co
L
Nhiệt độ, C0
an
th
α+L β+L
ng
α β
Xα Xβ
o
du
Xα Xβ
u
cu
25% B α+β
Cα C0 Cβ
Thành phần, % B
Giản đồ pha loại 1:
Hệ hai cấu tử không có bất kỳ tương tác nào với nhau (Pb-Sb).
om
X
Nhiệt độ
aEb  đường lỏng; b
.c
Lỏng (L)
cEd  đường đặc;
ng
a
co
t
E điểm cùng tinh:
an
L+B
A+L
th
L → (A + B) E
c d
ng
(A+B)
o
A+(A+B) (A+B)+B
du
C
A F D B
u
%B
cu
A B
(A+B)
Giản đồ pha loại 2
X Lỏng (L)
Nhiệt độ
Hệ hai cấu tử tương tác và hoà m b
tan vô hạn vào nhau ở trạng
om
L+ n
thái rắn,(Cu-Ni, Al2O3-Cr2O3) d c f
.c
a
ng
co
amb  đường lỏng
an
anb  đường đặc

 = A(B) , B(A)
th
ng
Cd C Cf B
o
A
du
%B
u
cu
% L  ? ; % AL  ?
%  ? ; % B  ?
Hệ hai cấu tử tương tác và hoà tan có hạn vào nhau ở trạng thái rắn
(Pb-Sn, Cu-Ag).
om
X1 X2 X3 X4
Nhiệt độ
.c
aEb  đường lỏng Lỏng (L)
a
b
ng
acdb  đường đặc
co
α = A(B);  = B(A)
L+
an
E
 L+

th
ng c d
+
o
du
u
Ag %B f B
cu
E- điểm cùng tinh:


L  (+) β
Hệ hai cấu tử có tương tác hoá học tạo ra pha trung gian AmBn
(Mg-Ca → Mg4Ca3) .
om
.c
Nhiệt độ
Lỏng (L)
ng
a c
co
b
an
th
L+A E1 L+AmBn
E2
ng
L+AmBn AmBn+B
o
du
A+AmBn
u
B+AmBn
cu
A AmBn B
Tách thành hai giản đồ pha 2 cấu tử đơn giản hơn
Quan hệ giữa GĐP & tính chất hợp kim
Tính chất của hợp kim là sự tổng hợp hay kết hợp tính chất của các pha thành phần.
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Giản đồ pha Fe-C (Fe-Fe3C) C
Tương tác giữa Fe và C
+ Sự hoà tan của C vào Fe: ………………………………… rnt = 0,077 nm
- Fe (A2; <911 0C): ……………………………………
om
Fe
.c
- Fe (A1; 911-1392 0C): …………………....................
ng
rnt = 0,1241 nm
co
- Fe (A2; >1392 0C): ………………………...............…
an
th
+ Tương tác hoá học giữa Fe và C  ……………………………
ng
o
du
u
cu
rlt (max)= 0,036 rlt (max)= 0,051 nm
A J 14990C
15390C
H B
L
N
13920C γ+L
om
D
C
.c
E L+XeI
γ F
ng
Le(+Fe3C)
co
an
G 9110C

S +XeII
th XeI+Le(+Fe3C)
ng
+XeII+Le(+Fe3C)
P K
o
0,8
P[+Fe3C]
XeI+Le(P+Fe3C)
du
u
+P P+XeII P+XeII+Le(P+Fe3C)

cu
Fe Fe3C
Các chuyển biến khi nguội chậm:
Chuyển biến bao tinh:…………………….. L
………………………………………
om
Chuyển biến cùng tinh: …………………….
.c
………………………………………
ng
Chuyển biến cùng tích: ……………………..
co
………………………………………
an
L
th
o ng
du
u
cu
P[+Fe3C]
3.2.2. Các tổ chức một pha và hai pha
Các tổ chức một pha trên GĐP Fe-Fe3C
Ferit (, F ): ……………………………….............
om
……………………………………………………….
.c
……………………………………………………………..
ng
Austenit (, A ): …………………………………..
co
………………………………………………………
an
……………………………………………………
th
ng
Xêmentit (Fe3C, Xe ):
o
du
- ……………………………………………...
u
cu
- XeII: ……………………………………………...
- XeIII:……………………………………………...
- Xe cùng tích ……………………………………
Các tổ chức hai pha trên GĐP Fe-Fe3C
Peclit (P ): ………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
Lêđêburit (Le ):…………………………..

u
cu
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
3.2.3. Phân loại thép-gang theo GĐP
Khái niệm: …………………………………………………………...
..………………………………………………….…... …………
om
Đặc điểm:
.c
- ……………………………………
ng
…………………………………….
co
……….............................................
an
- ……………………………………
th
- ……………………………………
ng
………...……………………………
o
du
……………………………………...
P[+Fe3C]
-……………………………………………...
u
cu
Thép Gang
Phân loại thép-gang theo GĐP
Thép: theo GĐP được chia làm 3 loại:
- ……………………………………………..
om
……………………………………………...
.c
- …………………………………………..
ng
……………………………………………...
co
P[+Fe3C]
- ……………………………………………
an
……………………………………………... …
th
o ng
du
u
cu
a b c
Phân loại thép-gang theo GĐP
Gang: tương ứng với GĐP là gang
trắng, gồm 3 loại:
om
-…………………………………………
…... ……………………………………
.c
- ………………………………………
ng
…………………………………………
co
- ………………………………………
an
th
………………………………………… ng
o
du
u
cu
d e f
Các điểm tới hạn của thép
Kí hiệu: A với chỉ số 1, 3 và cm.
- A1 - …………………………………..
om
……………………………………………... Acm
.c
……………………………………………...
ng
- A3 - …………………………………… A3
co
………………………………………… A1
…...……………………………………
an
…………………………………………
- Acm - …………………………………
th
ng
P[+Fe3C]
…………………………………………
o
…………………………………………
du
- Nung nóng thêm chữ “c”, Làm

u
cu
nguội thêm chữ “r”.
Ac1 > A1 > Ar1; Ac3 > A3 > Ar3; Accm > Acm > Arcm
…………………………………………………………………………………
Chương 4: NHIỆT LUYỆN THÉP
4.1 Khái niệm về nhiệt luyện thép
om
 Nhiệt luyện là gì
.c
ng
co
 Mục đích:
an
 Đặc điểm của nhiệt luyện: th
o ng
du
u
cu
 Các yếu tố đặc trưng
Nhiệt độ (toC)
Sơ đồ quy trình nhiệt luyện đơn giản nhất
om
ton gn
.c
ng
co
an
Vng
th
o ng
 Nhiệt đ nung nóng Thời gian ()
du
(t0n)
u
 Thời gian giữ nhiệt (gn)

cu
 Tốc độ nguội (Vng)
 Các chỉ tiêu đánh giá kết quả nhiệt luyện
1. Tổ chức tế vi
om
.c
F
ng
co
2. Độ cứng Xê
an
th
o ng
du
3. Độ cong vênh, biến dạng chi tiết

u
cu
4.2. Phân loại nhiệt luyện thép
1. Nhiệt luyện sơ bộ
om
.c
ng
co
2. Nhiệt luyện kết thúc
an
th
o ng
du
u
cu
Phân loại nhiệt luyện thép (tiếp theo)
3. Hoá - Nhiệt luyện:
om
.c
ng
co
- thấm đơn nguyên tố: thấm C, N, Cr……
an
- thấm đa nguyên tố: thấm C-N,…
th
o ng
4. Cơ - Nhiệt luyện:
du
u
cu
4.3. Các chuyển biến xảy ra khi nung nóng
4.3.1. Chuyển biến xảy ra khi nung nóng - sự tạo thành As
om
1. Cơ sở: dựa trên giản đồ pha Fe-Fe3C
.c
Nung chậm Chuyển biến cơ bản: P  Austenit
ng
Austenit
co
VD: Thép ct : TA1 P  Austennit  Fe(C)0,8%C
an
Thép tct: TA3 P+F  Austennit
th
Thép sct: TAm  P+XeII Austennit
o ng
Nhận xét:
du
u
cu
Các chuyển biến xảy ra khi nung nóng (tiếp theo)
2. Đặc điểm của chuyển biến P  Austenit
Vấn đề quan tâm: nhiệt độ và kích thước hạt Austenit
om
* Nhiệt độ chuyển biến: Thực tế nung nhanh (so với GĐP)
.c
ng
T0 chuyển biến  phụ thuộc vào tốc độ nung
co
Giản đồ chuyển biến đẳng nhiệt khi nung
an
th
Bắt đầu chuyển biến P   V2>V1 T2>T1
ng
2<1
Nhiệt độ (0C)
V2
o
du
V1
u
Kết thúc chuyển biến P  

cu
720
Thời gian (phút)
Các chuyển biến xảy ra khi nung nóng (tiếp theo)
* Kích thước hạt Austenit:

Đặc điểm cơ chế của chuyển biến P  Austenit:
om
Chuyển pha ở trạng thái rắn theo cơ chế:
.c
ng
co
an
th
ng
A
o
du
Hạt P ban đầu A mới hình thành

u
cu
Kích thước hạt Austenit:
4.4. Các chuyển biến xảy ra khi giữ nhiệt
Mục đích:
om
.c
ng
co
an
Như vậy cần:
th
o ng
du
Giải thích:
u
cu
T càng cao; hoặc thời gian giữ nhiệt càng dài  hạt ?
4.5. Các chuyển biến xảy ra khi nguội chậm Austenit
4.5.1. Giản đồ TTT của thép cùng tích (0,8%C)
- Chuyển biến đẳng nhiệt
om
Nhiệt độ cùng tích
.c
mức độ nhỏ mịn của Xe
Chiều tăng độ cứng và
Peclit
Nhiệt độ (0F)
Peclit
ng
Nhiệt độ (0C)
Xoocbit
Xoocbit
co
Trôxtit
Trôtit
an
th
Bainit
Bainit Austenit quá
ng
nguội
o
du
Ms (~ 2200C)
u
cu
Mactenxit (M) + Austenit () dư

Mf (~ -500C)
Thời gian
 P (7000C): Xe tấm thô
om
 X (6500C): Xe nhỏ mịn hơn
.c
ng
co
 T (500-6000C): Xe nhỏ mịn hơn nữa
an
 B ( 250-4500C):
th
F 0,1%C; Xe có công thức
ng
chưa hẳn Fe3C
o
du
u
cu
Các chuyển biến xảy ra khi nguội chậm Austenit (tiếp theo)
4.5.2. Sự phân hoá As khi làm nguội chậm liên tục
om
 Thực tế thường
nguội liên tục
.c
Peclit
 Các véctơ nguội
Nhiệt độ (0F)
ng
V1 Xoocbit
Nhiệt độ (0C)
(liên tục):
co
V2 Trôxtit
V1<V2<V3<Vth<V4
an
th
Bainit
V1  P
ng
Austenit quá
nguội
o
V2  V
du
Ms (~ 2200C)
V3  T + M V3
u
V4 Vth
cu
V4  M Mactenxit (M) + Austenit () dư

Mf (~ -500C)
Vth  M
Thời gian
Xác định thành phần tổ chức cuối cùng của
các trường hợp sau:
om
.c
Nhiệt độ (0F)
Tổ chức của Peclit
Nhiệt độ (0C)
a là: Xoocbit
ng
Trôxtit
co
Tổ chức của
an
Bainit
b là:
th
Austenit quá
nguội
ng
Ms (~ 2200C)
o
du
(b) (a)
u

cu
Mf (~ -500C)
Thời gian
Các chuyển biến xảy ra khi nguội chậm Austenit (tiếp theo)
 Đặc điểm của sự phân hoá As khi làm nguội liên
om
tục
* Tổ chức nhận được hoàn toàn phụ thuộc vào véctơ
.c
nguội trên giản đồ TTT
ng
co
* Chi tiết có tiết diện lớn: tổ chức sẽ không đồng nhất
an
trên tiết diện do bên ngoài nguội nhanh, bên trong nguội
chậm hơn
th
ng
* Chỉ nhận được tổ chức hoàn toàn Bainit bằng cách
o
du
nguội đẳng nhiệt

u
cu
Chú ý:
Các điều kiện trên chỉ đúng với thép Cacbon
4.5.3. Giản đồ chuyển biến đẳng nhiệt của Austenit
quá nguội (thép khác cùng tích)
Đặc điểm:
om
- Xuất hiện thêm nhánh
.c
Vùng  ổn định (A3, Acm)
Nhiệt độ (0C)
phụ, chữ “C” có xu hướng
ng
A1
co
dịch sang trái  tính ổn
định của As quá nguội
an
Vùng chuyển biến 
th
giảm ng Vùng chuyển biến 
- Khi làm nguội đẳng nhiệt

o
du
với độ quá nguội nhỏ (hay

u
nguội chậm liên tục)  sẽ

cu
tiết ra ra F (hoặc Xe) khi gặp

nhánh phụ.
Thời gian
4.5.4. Các công nghệ nhiệt luyện sơ bộ
 Nguội chậm (đẳng nhiệt hay liên tục)  hệ cân bằng
om
(hoặc gần cân bằng)  năng lượng tự do của hệ nhỏ
.c
 cơ tính tương ứng: độ cứng thấp, độ dẻo cao.
ng
co
 Các công nghệ tương ứng: Ủ và Thường hóa
an
th
ng
 Tạo cơ tính đáp ứng yêu cầu gia công tạo hình chi
o
tiết (cắt gọt, GCAL….)

du
u
cu
1. Ủ thép
a. Ủ là gì ?
om
.c
ng
co
b. Mục đích
an
- Làm giảm độ cứng để
th
ng
- Làm tăng thêm độ dẻo
o
du
u
- Khử bỏ ứng suất bên trong

cu
- Làm đồng đều thành phần hóa học

- Làm nhỏ hạt
b. Các phương pháp ủ không có chuyển biến
pha
om
T<7270C, không có chuyển biến P As
.c
b.1. Ủ khử ứng suất (200-6000C): 
ng
co
200-4000C
an
th
400-6000C ng
o
b.2. Ủ kết tinh lại (600-7000C cho thép C):

du
u

cu
 Nhiệt độ: TKTL= (0,7-0,75) Ts

Đặc điểm:
c. Các phương pháp ủ chuyển biến pha
c.1. Ủ hoàn toàn (thép tct):
Tủ = Ac3 + (20-300C)
om
.c
Tổ chức sau ủ:
ng
Mục đích:
co
an
th
ng
c.2. Ủ không hoàn toàn (thép sct):
o
Tủ = Ac1 + (20-300C)

du
Tổ chức nhận được:

u
cu
Mục đích:
Biến đổi tổ chức khi ủ hoàn toàn thép 0,5% C
om
.c
ng
Ac3
co
an
th
o ng
Ac1
du
u
cu
c.3. Ủ cầu hóa:
T0C
om
750-7600C
.c
650-6600C
ng
5' 5' 5'
co
an
Thời gian
 Mục đích tạo thành P hạt
 Nhiệt độ nung –giữ dao động quanh A1 th
o ng
du
d. Ủ đẳng nhiệt: áp dụng cho thép hợp kim cao

Mục đích: nhận được P  độ cứng thấp
u
cu
T ~ A1- 500C
2. Thường hóa thép
a. Thường hóa là gì?
om
.c
ng
co
b. Cách lựa chọn nhiệt độ
an
- Thép trước cùng tích:
th
ng
- Thép sau cùng tích:
o
c. Mục đích
du
u
cu
4.6. Các chuyển biến xảy ra khi nguội nhanh Austenit:
Tôi - Chuyển biến Mactenxit
om
.c
Nhiệt độ (0F)
Peclit
Nhiệt độ (0C)
Xoocbit
ng
 Vth: vận tốc Trôxtit
co
nguội tới hạn
an
Bainit
th
Austenit quá
ng
 Khi vận tốc nguội: V1 nguội
o
Ms (~ 2200C)
> Vth
du
V1 Vth
u

cu
Mf (~ -500C)
 As Mactenxit (M)
Thời gian
4.6.1. Bản chất của Mactenxit
om
.c
ng
co
an
-Kiểu mạng chính
th
phương tâm khối c/a~
ng
1,001-1,06
o
du
u
cu
4.6.2. Các đặc điểm của chuyển biến Mactenxit
• Chỉ xảy ra khi làm nguội nhanh và liên tục A với tốc độ
om
V > Vth
.c
• Chuyển biến không khuyếch tán
ng
co
• Quá trình chuyển biến xảy ra liên tục, tốc độ phát triển
an
nhanh
th
ng
• Chỉ xảy ra trong khoảng giữa hai nhiệt độ bắt đầu
o
du
(Ms) và kết thúc (Mf)

u
cu
• Chuyển biến xảy ra không hoàn toàn
• Ms, Mf phụ thuộc vào:
- As càng nhiều C và NTHK ( trừ Si,Co, Al)Ms, Mf
om
càng thấp
.c
ng
• Lượng As dư phụ thuộc vào:
co
- Mf  càng âm  As càng nhiềusau tôi không đạt
an
được độ cứng max
th
- Nguyên nhân khác: VM >VAs khi chuyển biến V
o ng
tăng, phần As chưa chuyển biến chịu sức ép ngày
du
càng tăng đến mức không chuyển biến được

u
cu
4.6.3. Cơ tính của Mactenxit
• Độ cứng: phụ thuộc vào %C
om
• Tính giòn: tỷ lệ thuận với độ cứng
.c
Lý do giòn:
ng
co
an
Phụ thuộc:
th
o ng
du
 thép hạt nhỏ, đúng nhiệt độ tôi, phương pháp tôi

u
cu
thích hợp
Độ cứng của thép tôi là độ cứng của
Mactenxit ???
27
4.6.4. Các công nghệ tôi thép
 Nguội nhanh, liên tục  hệ không cân bằng  năng
om
lượng tự do của hệ lớn.
.c
 cơ tính tương ứng: độ cứng thấp, độ dẻo cao.
ng
co
 Các công nghệ tương ứng: Tôi
an
th
ng
 Tạo ra dung dịch rắn quá bão hòa C là Mactenxit
o
– độ cứng cao
du
u
cu
1. Tôi thép
 Đ/n:
om
.c
 Mục đích
ng
co
an
 Cách chọn nhiệt độ tôi th
ng
 Thép tct và ct:
o
du
u
 Thép sct:
cu
 Thép hợp kim: %HK thấp  dựa theo thép C

%HK cao  tra sổ tay NL
Tại sao ?
om
 Thép TCTtôi hoàn toàn? Tổ chức nhận
.c
được ?
ng
co
an
 Thép SCTtôi không hoàn toàn? Tổ chức
th
ng
nhận được ?
o
du
u
cu
2. Cách chọn môi trường tôi
a. Tốc độ tôi tới hạn
om
.c
ng
co
Các yếu tố ảnh hưởng:
an
th
o ng
du
u
cu
b. Độ thấm tôi:
 là chiều sâu lớp tôi cứng có tổ chức M
Các yếu tố ảnh hưởng:
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Vng < Vth

Vlõi > Vth
Chú ý: Khi làm nguội rất nhanh chi tiết: độ thấm tôi tăng đường
phân bố tốc độ nguội nông hơn.
c. Yêu cầu với môi trường tôi:
 Chi tiết sau tôi phải đạt tổ chức M
 Chi tiết không bị cong vênh, nứt
om
.c
 Đường cong nguội lý tưởng:
ng
 Giai đoạn làm nguội nhanh qua vùng 500-6000C
co
(As kém ổn định nhất – lưng đường chữ “C”)
an
th
 Giai đoạn làm nguội chậm trong vùng chuyển biến
ng
Mactenxit 200-3000C  tránh ứng suất nhiệt cho
o
du
chi tiết
u
cu
 Các môi trường tôi thông dụng:
 Nước:
- Rẻ, an toàn, dễ kiếm
om
- Làm nguội nhanh ở cả 2 khoảng nhiệt độ
.c
- Cứng cao, biến dạng lớn
ng
- Nước nóng (>400C) làm giảm mạnh tốc độ
co
nguộinước luôn nguội
an
- Là môi trường tôi của thép C- Không dùng cho chi tiết
th
có hình dạng phức tạp ng
Thay đổi thành phần DD để tăng khả năng tôi:
o
du
Dung dịch 10% NaCl+Na2CO3+NaOH

u
cu
Làm nguội nhanh ở vùng nhiệt độ cao, nguội chậm hơn ở

vùng nhiệt độ thấp
 Dầu:
- Làm nguội chậm ở cả 2 khoảng nhiệt độ trên
- Dầu nóng và nguội khả năng tôi giống nhaudùng
om
dầu nóng (60-800C) để tăng tính linh động
.c
Chú ý: Dầu thông thường Tcháy=1500Cphải làm nguội
ng
- Là môi trường tôi của thép HK và chi tiết có hình dạng
co
phức tạp
an
Hiện nay dầu có thể tôi đến nhiệt độ cao (200-3000C)
th
ng
 Các môi trường tôi khác
o
du
- Môi trường tôi muối nóng chảy: Áp dụng cho thép HK

tôi đẳng nhiệt
u
cu
- Môi trường tôi Polyme

- Môi trường tôi của lò chân không : Nitơ lỏng
3. Các phương pháp tôi thể tích
a. Tôi trong một môi trường (véc tơ màu đỏ)
Vng>Vth
om
A1
.c
Nhiệt độ
ng
Peclit
Xoocbit
co
Trôxtit
an
th
Bainit
As quá nguội
o ng
Ms (~ 2200C)
du
u
cu
Mactenxit (M) + As dư
Mf (~ -500C)
Thời gian
b. Tôi trong 2 môi
trường
- Giai đoạn đầu:
om
Peclit
Xoocbit
Nhiệt độ (0C)
.c
A1 Trôxtit
ng
Bainit
co
- Giai đoạn sau:
an
As quá nguội
th
Ms (~
ng
2200C)
M)+ As dư
o
du
Mf (~ -500C)
u
cu
Thời gian
Ưu điểm: ?
Nhược điểm: ????
A1
c. Tôi phân cấp (a)
Peclit
Nhiệt độ (0C)
- Áp dụng chủ yếu cho Xoocbit
thép HK cao
om
Trôxtit
-Nhúng vào mt:
.c
Bainit
T0 > Ms+ (50-1000C)
ng
giữ nhiệt  nguội
co
As quá nguội
trong không khí
an
Ms (~
d. Tôi đẳng nhiệt (b)
th
2200C)
- Cần độ dai cao hơn, (a) (b)
ng
M+As dư
o
chống biến dạng Mf (~ -500C)
du
- Không cần ram  tôi

u
Thời gian
cu
ra B
e. Gia công lạnh
 khử bỏ As dư sau tôi ở một số thép HK có điểm Mf quá thấp 
làm lạnh : T0= (-50)÷ (-70)0Cđộ cứng có thể tăng 1-10HRC
4.7. Các chuyển biến xảy ra khi nung nóng
thép sau tôi - Ram thép
om
4.7.1. Sự không ổn định của Mactenxit và Austenit:
.c
Là các pha không ổn định (không có trong GĐ pha)
ng
M  dd rắn  quá bh
co
 không tồn tại ở T thường
an
 chuyển biến
th
o ng
Mactenxit: Fe(C)  Fe3C + Fe
du
u
Austenit: Fe(C)  Fe3C + Fe

cu
4.7.2.Các chuyển biến khi ram (thép ct- 0,8%C)
 Giai đoạn I (<2000C):
om
- T < 800C:
.c
- 800C < t < 2000C:
ng
co
M= Fe(C)0,8  Feα(C)0,25-0,4 + cácbit ε (Fe2,0-2,4C)
an
th
o ng
du
 γ chưa chuyển biến

u
cu
Cuối GĐ1: Mram+ dư

Độ cứng Mram < Mtôi 1-2 HRC
 Giai đoạn II (200-2600C):
 Cacbon tiếp tục tiết ra từ M
om
.c
 As dư chuyển biến  M ram
ng
co
an
th
ng
 Tổ chức cuối giai đoạn II : M ram
o
du
độ cứng nhỏ hơn so với M tôi

u
cu
Nếu thép (HK cao) sau tôi có nhiều As dư độ cứng

chung tăng lênhiện tượng độ cứng thứ 2
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
M tôi M ram
u
cu
Tổ chức tế vi của thép sau tôi và sau tôi +ram
 Giai đoạn III ( 260- 4000C):
Tổ chức hai pha Cacbit  và M ram đồng thời chuyển
om
biến:
.c
ng
co
an
th
 hỗn hợp Feα và Xe nhỏ mịn phân tán  Trôxtit
ng
Đặc điểm của Trôxtit:
o
du
-
u
cu
 Giai đoạn IV (>4000C):
om
- 500-6000C nhận được tổ chứ Xoocbit ram có σch và
.c
ak cao nhất
ng
co
an
 tuỳ thuộc vào từng giai đoạn mà có thể nhận được
các tổ chức có cơ tính khác nhau th
o ng
 tuỳ thuộc vào điều kiện làm việc, yêu cầu cơ tính 
du
chọn nhiệt độ ram thích hợp

u
cu
4.7.3. Công nghệ Ram thép
om
.c
ng
1. Mục đích của ram
co
 Giảm hoặc khử bỏ hoàn toàn ứng suất bên trong chi
an
tiết sinh ra sau tôi, tránh chi tiết bị giòn
th
ng
 Điều chỉnh cơ tính cho phù hợp với yêu cầu riêng
o
du
của từng chi tiết.

u
cu
2. Các phương pháp ram
a. Ram thấp (150-2500C)
- Tổ chức sau ram:
om
- Độ cứng giảm:
.c
- Dẻo dai
ng
co
an
 ứng dụng :
th
o ng
du
u
cu
b. Ram trung bình (300-4500C):
- Thép:
om
.c
- Cơ tính;
ng
co
an
- Khử bỏ hoàn toàn được ứng suất bên trong
th
- Ứng dụng : ng
o
du
u
cu
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
c. Ram cao (500-6500C)
om
.c
ng
co
- Cơ tính
an
- Ứng dụng:
th
o ng
du
u
cu
4.8. Các khuyết tật khi nhiệt luyện thép
4.8.1. Biến dạng và nứt
om
Nguyên nhân:
.c
ng
co
an
Phòng tránh:
th
o ng
du
u
cu
Khắc phục: biến dạng vừa phải có thể mang nắn

nguội
4.8.2. Oxy hoá và thoát C
- Hiện tượng tạo vảy ôxyt và mất C ở bề mặt chi tiết
Nguyên nhân:
om
- do có sự xuất hiện của các thành phần dễ gây OXH Fe
và C như: hơi nước, oxy, CO2
.c
- Thoát C
ng
co
Phòng tránh: Nung trong môi trường không có tác dụng
an
OXH và thoát C
th
 nung trong môi trường có khí bảo vệ: chế từ hơi đốt
ng
thiên nhiênCO/CO2; H2/H2O ( thành phần đối lập OXH và
o
hoàn nguyên)
du
 khí quyển trung tính : N2, Ar2 đắt

u
 nung trong môi trường chân không ( 10-2-10-4 mmHg)

cu
 sử dụng than hoa…..

- Khắc phục: thoát C  thấm lại C cho chi tiết
4.8.3. Độ cứng không đạt
Cao hơn hay thấp hơn mong muốn
Nguyên nhân:
om
.c
ng
co
Khắc phục:
an
th
o ng
du
☻Tính giòn cao

u
cu
Nguyên nhân: nung quá caohạt lớn

Khắc phục  đem thường hóa rồi nhiệt luyện lại với
nhiệt độ nung thấp hơn
4.9 HÓA BỀN BỀ MẶT
4.9.1.Tôi bề mặt
Nguyên lý chung:
om
.c
ng
co
1. Tôi cảm ứng
an
 Nguyên lý:
th
o ng
du
u
cu
 Đặc điểm
- Mật độ dòng điện xoay chiều phân bố không đều trên
tiết diện chi tiết
om
.c
- Mật độ dòng điện phân bố cao từ ngoài bề mặt vào
ng
trong bên trong chi tiết với chiều sâu Δ được xác định
co
theo công thức:
an
th
ng
Trong đó:
o
du
ρ − đιệν trở sυấτ (Ω.cm); μ− Độ từ thẩm (gaus/ơcstεt) ;

f- tần số dòng
u
cu
- Dùng dòng điện có tần số hàng nghìn đến hàng chục

vạn Hz chiều sâu nung mỏng
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
(a) Sơ đồ nung cảm ứng

u
(b) Tôi khi nung toàn bộ bề mặt

cu
(c) Tôi - nung liên tục
 Vòng cảm ứng:
- Bộ phận gây ra dòng cảm ứng
- Hình dạng phù hợp với BM chi tiết, khoảng cách
om
với chi tiết nhỏ ( giảm tổn hao): 1.5-5mm
.c
- Vật liệu bằng ống đồng, rỗng
ng
co
 Các phương pháp tôi
an
1. Nung nóng rồi làm nguội toàn bề mặt ngoài (hoặc
th
BM trong) chi tiết  tôi (dầu hoặc nước)
ng
2. Nung nóng và làm nguội từng phần riêng biệt
o
du
3. Nung nóng và làm nguội liên tiếp

u
cu
 Đặc điểm của thép tôi cảm ứng
- Thép tôi cảm ứng: %C 0.35-0.55 , thép C hay
om
HK thấp ( độ thấm tôi thấp)
.c
- Tốc độ nung nhanh nhiệt độ chuyển biến cao (
ng
hơn 100-200 0C)
co
- Thời gian chuyển biến ngắn , hạt As nhỏ
an
mịntôi M nhỏ mịn
- Trước khi tôi BM : NL hóa tốt th
o ng
du
u
cu
Tôi cảm ứng (…..)
 Tổ chức và cơ tính của thép:
om
.c
Tổ chức:
ng
co
an
Cơ tính:
th
o ng
các chi tiết thường sử dụng tôi cảm ứng: trục, bánh răng…..
du
u
cu
Tôi cảm ứng (…..)
om
Thuận lợi
.c
- Năng suất cao
ng
co
- Chất lượng tôt
an
- Dễ dạng cơ khí hoá, tự động hoá
th
ng
Khó khăn
o
du
- Khó thực hiện với các chi tiết hình dáng phức tạp
u
cu
4.9.2. Hoá - nhiệt luyện
om
.c
 Mục đích:
ng
co
an
th
o ng
du
Lớp thấm
Mẫu thấm Nitơ lên thép SKD61
u
cu
Lớp nền
 Các giai đoạn trong quá trình
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Hoá - nhiệt luyện (tiếp theo)
 Các yếu tố ảnh hưởng
Ảnh hưởng của thời gian
om
Ảnh hưởng của nhiệt độ
Chiều dày lớp thấm x
.c
T=const
Hệ số khuếch tán
=const
ng
co
an
th
o ng
du
Nhiệt độ (T) Thời gian ()

u
D= Do.e-(Q/kT) x = k.1/2
cu
Do- hằng số kt (cm2/s) * Nâng cao T thấm  hiệu quả,

Q- hoạt năng kt (cal/mol)
R- hằng số khí (cal/mol.độ) nhưng phải tránh lớn hạt
1. Thấm C
 Bão hoà C lên bề mặt thép C thấp (0,1-0,25%C) +
om
tôi và ram thấp 
.c
ng
co
Mục đích:
an
th
- làm cho bề mặt có độ cứng cao chống mài mòn, chịu
ng
mỏi tốt (HRC ~ 60-64)
o
du
- lõi vẫn đảm bảo độ dẻo dai (HRC ~ 30-40)

u
cu
Ứng dụng:
 Yêu cầu đối với lớp thấm:
om
.c
ng
co
an
th
ng
Bề mặt
o
du
u
cu
Lõi
Độ cứng HRC
Một số thiết bị trong quá trình thấm C
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
 Nhiệt độ thấm
- Trên A3
om
.c
- Thép C thường thấm ở:
ng
- Thép HK ( có yếu tố giữ nhỏ hạt):
co
 Thời gian thấm
an
th
o ng
du
u
cu
VD: thể rắn : 0,1mm chiều sâu/1h nung giữ

thể khí: 0,2mm chiều sâu/1h nung giữ
 Chất thấm :
 Thể rắn: 80-95% than gỗ + Na2CO3, hoặc Ba CO3 (xúc
om
tác)
.c
Phản ứng: 2C + O2  2CO ( khi thiếu ôxy)
ng
2CO  CO2+ Cngtử
co
Cngtử  khuyếch tán vào b/m thép (nồng độ tăng dần)
an
Tác dụng của xúc tác:
th
ng
Ba CO3  BaO + CO2
o
du
CO2 + Cthan  2CO

u
2CO  CO2 + Cnguyên tử  b/m thép

cu
Nhược điểm : +Bụi

+ %C : 1,2-1,3
 Thể khí:
Thành phần: Nhiều loại:
CO 95-97%; CH4 3-5 % (khí đốt thiên nhiên)
om
trong đó: CH4  2H2+ Cnguyên tử
.c
Dầu hỏa
ng
Khí gas
co
Khí thấm công nghiêp
an
Ưu điểm:
+ %C : 0,8- 1,0 th
o ng
+ dễ cơ khí hoá và điều chỉnh
du
u
 Thể lỏng ( ít dùng)

cu
 Nhiệt luyện sau thấm:
om
 nhất thiết phải Tôi + Ram thấp
.c
 Tôi trực tiếp :
ng
 Tôi 2 lần :
co
Lần 1: cho lõi
an
Lần 2: T> A1
th
ng
Nhược điểm : BD lớn ( do nung nhiều lần)  ít
o
dùng
du
u
cu
Ram thấp : 180-2000C ; = 1-1,5 h
 Công dụng của thấm C:
- Thấm cacbon cho cơ tính và công dụng như tôi bề
mặt song ở mức độ cao hơn → bảo đảm tính chống
om
mài mòn và chịu tải tốt hơn.
.c
- Cũng tạo nên lớp ư.s nén dư, làm tăng giới hạn mỏi.
ng
- Áp dụng cho ct làm việc trong điều kiện nặng hơn.
co
- Áp dụng cho ct hình dạng phức tạp lớp thấm đều.
an
th
o ng
du
u
cu
2.Thấm Ni tơ:
a. Đ/n:
om
.c
b. Chất thấm và các quá trình xảy ra:
ng
co
Sử dụng khí NH3
an
2NH3  3H2 + 2Nng.tử
Nng.tử + Fe  Fe(N) th
o ng
Nng.tử + Fe 
du
()Fe2-3N,(’)Fe4N
u
cu
Nhiệt độ thấm:
480-6500C.
Tổ chức lớp thấm thấm:
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
2. Đặc điểm lớp thấm N:
 Nitrit có độ cứng
om
.c
 Thời gian thấm dài:
ng
T=5200C,  = 24 h = 0,25-0,3 mm
co
 Chiều dày:
an
 NL sau thấm: th
o ng
 Lớp thấm giữ được độ cứng cao đến 500 0C;
du
 Thép chuyên dùng thấm N: 38CrMoAlA

u
cu
Ứng dụng: chi tiết cần độ cứng và tính chịu mài mòn rất cao,
làm việc ở nhiệt độ cao: 500 - 6000C
om
.c
ng
co
an
Mũi khoan
th
ng
Khuôn đùn ép nhôm
o
du
u
cu
om
.c
ng
co
an
th
ng
Lớp thấm Nitơ trên thép SKD11– Thấm 1 giai đoạn thấy
o
du
xuất hiện lớp trắng (5μm)  chịu mài mòn cao nhưng
u
giòn  không mong muốn.

cu
Bỏ lớp trắng bằng cách thay đổi phương pháp thấm
Độ cứng và sự phân bố độ cứng của các phương pháp
xử lý BM:
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
So sánh: tôi bề mặt thấm C

cu
b/m 56-60HRC 60-62 HRC

lõi 15-20 HRC 30-40 HRC
3. Thấm C-N:
a. Định nghĩa:  bão hoà đồng thời C-N vào
om
b/m thép  nâng cao độ cứng và tính
.c
chống mài mòn
ng
co
b. Mục đích:
an
giống thấm C &N , tốt hơn thấm C
th
ng
c. Đặc điểm:
o
du
Tthấm  8500C  chủ yếu thấm C

u
cu
Tthấm  5600C  chủ yếu thấm N
d. Thấm C-N thể khí:
So với thấm C thể khí có ưu điểm hơn hẳn:
om
• dùng chung thiết bị với thấm C thể khí ( thêm vào 5-10%
NH3)
.c
• tổ chức lớp thấm Các bit-Nitrit ( 60-65HRC ), tính chống
ng
co
mài mòn tăng ( 50-100%)
an
• lớp thấm mỏng hơn thấm C   ngắn hơn
th
• không tạo muội (NH3)  tăng tốc độ thấm
ng
( thấm ở 840-860 0C  9300C thấm )
o
du
• Sau thấm : Tôi (trực tiếp )+ ram

u
e. Thấm C-N thể lỏng:

cu
dùng các muối NaCN, KCN  độc, ít dùng.

g. Ứng dụng: các ct như thấm C & thay thế cho thấm C.

Vat-Lieu-Kim-Loai - vlkl2016ch0-4 - (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Vat-Lieu-Kim-Loai - vlkl2016ch0-4 - (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GIỚI THIỆU VỀ VẬT LIỆU

Kỹ thuật vật liệu

Khoa học vật liệu

Nghiên cứu mối quan hệ giữa cấu

trúc và tính chất vật liệu

Đối tượng của vật liệu học:

Cấu trúc: - cấu trúc tinh thể của vật liệu

- Tổ chức pha của vật liệu

1.1 Cấu tạo và liên kết nguyên tử:

Sự sắp xếp các nguyên tử trong vật chất

Sự sắp xếp các nguyên tử trong vật chất

Chất lỏng: có trật tự gần, không có trật tự xa

Chất rắn giả tinh thể: có cấu trúc giả tinh

Chất lỏng tinh thể: LCD

Một nghiêng (đơn tà) abc ==900

Ba phương (mặt thoi) a=b=c ==900

CaTiO3 – Calcium Titanate

K3C60 is an interesting material because of its

fullerides are the subject of much current research.

Sodium Chloride ( NaCl)

Họ phương, ký hiệu <uvw> ? x

Họ mặt, ký hiệu {hkl}:???

Số nguyên tử trong một ô cơ sở: Nô =

Bán kính nguyên tử: rnt =

a) Lập phương tâm khối (A2)

Số nguyên tử trong một ô cơ sở: Nô =

Bán kính nguyên tử: rnt =

Mặt xếp chặt nhất:

Lập phương tâm mặt (A1)

Số nguyên tử trong một ô cơ sở: Nô =

Bán kính nguyên tử: rnt = a/2; c/a =

thay thế xen kẽ

Đặc trưng về lệch

Năng lượng tự do, G

Tác động vật lý : rung, siêu âm, đúc ly tâm,…

- các hạt: …………………………………….

- biên hạt: ……………………………………………………………………………...

Tổ chức đa tinh thể (tổ chức tế vi)

2.1 Biến dạng dẻo và phá huỷ

Giai đoạn phá huỷ:

Khái niệm về biến dạng dẻo

Phá huỷ dẻo Phá huỷ giòn

Hiện tượng trượt trong đơn Trượt trong đơn

tinh thể tinh thể Zn

Họ mặt trượt: Số lượng:

Họ phương trượt <111>:

 số hệ trượt = số mặt x số phương =

Họ mặt trượt: Số lượng:

Họ phương trượt <110>:

 số hệ trượt = số mặt x số phương =

Họ mặt xếp chặt nhất: Số lượng:

Họ phương xếp chặt nhất <1120>:

 số hệ trượt = số mặt x số phương =

ứng suất tác dụng

Không xảy Dễ xảy ra Không xảy

dẻo càng cao

xô lệch mạng tinh thể

pháp khắc phục

Phá huỷ dẻo:

Phá hủy dẻo Phá huỷ giòn

Phá huỷ dẻo

Bề mặt của mẫu phá huỷ giòn

1. Xuất hiện các vết nứt tế vi