Nhiet-Dong-Luc-Hoc-Ky-Thuat - Nguyen-Minh-Phu - Nhiet-Dong-Luc-Hoc-Ky-Thuat - Nguyen-Minh-Phu - (Cuuduongthancong - Com)

Baøi giaûng Nhieät ñoäng löïc hoïc kyõ thuaät CHÖÔNG 1: CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN
CHƯƠNG 1 CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN
1. KHÁI QUÁT
Mục tiêu của nhiệt động lực học là nghiên cứu những qui luật về biến đổi
năng lượng giữa nhiệt năng và cơ năng thông qua hệ nhiệt động.
Hệ
nhiệt
Nhiệt động Cơ
năng năng
Hệ nhiệt động gồm có ba yếu tố cơ bản: nguồn nóng, nguồn lạnh và chất
môi giới. Thiếu 1 trong 3 yếu tố đó thì hệ thống sẽ không làm việc được.
Khái niệm nóng và lạnh chỉ có ý nghĩa tương đối trong từng hệ thống nhiệt
động. Nếu xét trong cùng một hệ thì nguồn nào có nhiệt độ nhỏ hơn sẽ là nguồn
lạnh, nguồn nào có nhiệt độ lớn hơn là nguồn nóng.
Chất môi giới là chất trung gian thực hiện sự biến đổi và chuyển tải năng
lượng trong các hệ nhiệt động. Khi hệ thống hoạt động trạng thái của chất môi giới
phải có sự thay đổi, chính sự thay đổi trạng thái của chất môi giới làm xuất hiện sự
thay đổi công và nhiệt lượng giữa chất môi giới và môi trường, hoặc ngược lại,
chính công và nhiệt lượng trao đổi giữa chất môi giới và môi trường làm cho trạng
thái của chất môi giới bị thay đổi.
Ví dụ:
Nguồn nóng Nguồn lạnh Chất môi giới
Động cơ đốt trong Xylanh – píttông Không khí bên Sản phẩm cháy
ngoài
Máy lạnh Thiết bị ngưng tụ Thiết bị bay hơi Môi chất lạnh
(NH3, frêon)
Nhà máy nhiệt Lò hơi Bình ngưng Nước – hơi nước
điện
CBGD: TS. NGUYEÃN MINH PHUÙ -1-
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Chaát
moâi giôùi
Hệ
nhiệt
động
Nguoà Nguồn
n laïnh nóng
Có 4 loại hệ nhiệt động:
Heä nhieät
ñoäng
Heä kín: Khoâng Heä hôû: Coù trao Heä ñoaïn nhieät: Heä coâ laäp: chaát moâi
trao ñoåi chaát vôùi ñoåi chaát vôùi moâi Khoâng trao ñoåi giôùi vaø moâi tröôøng
moâi tröôøng tröôøng nhieät giöõa chaát khoâng coù baát kyø söï
moâi giôùi vaø moâi trao ñoåi naêng löôïng
naøo
tröôøng
Các loại máy nhiệt được chia thành hai loại:

NGUOÀN NOÙNG
1. Động cơ nhiệt: chất môi giới sẽ nhận nhiệt Q1 từ Q1
nguồn nóng giãn nở sinh công W và nhả nhiệt Q2 cho
nguồn lạnh. Q1 = |Q2| + W ÑOÄNG CÔ NHIEÄT
Hiệu suất nhiệt của động cơ nhiệt: W
W Q1 Q 2 Q
1 2
Q1 Q1 Q1 NGUOÀN LAÏNH
Q2
2. Máy lạnh, bơm nhiệt: chất môi giới nhận công W từ
bên ngoài để vận chuyển nhiệt lượng từ nguồn lạnh Q2 đến nguồn nóng Q1.
|Q1| = Q2 + |W|
NGUOÀN NOÙNG
Để đánh giá hiệu quả của bơm nhiệt, máy lạnh người ta Q1
dùng:
Q2 Q2 MAÙY LAÏNH,
- Hệ số làm lạnh
W Q 1 Q 2 BÔM NHIEÄT W
Q1 Q1
- Hệ số làm nóng
W Q 1 Q 2 NGUOÀN LAÏNH
2. THOÂNG SOÁ TRAÏNG THAÙI Q2
Laø caùc ñaïi löôïng ñaëc tröng cho traïng thaùi chaát moâi giôùi
Caùc thoâng soá traïng thaùi goàm: nhieät ñoä, aùp suaát, theå tích rieâng (hay khoái
löôïng rieâng), noäi naêng, entanpi vaø entroâpi.
Trong ñoù nhieät ñoä, aùp suaát vaø theå tích rieâng laø caùc thoâng soá traïng thaùi cô
baûn (vì ño ñöôïc). Noäi naêng, entanpi vaø entroâpi goïi laø thoâng soá daãn suaát.
2.1. NHIEÄT ÑỘ T
Nhieät ñoä laø moät thoâng soá traïng thaùi theå hieän möùc ñoä noùng laïnh cuûa vaät,
duïng cuï ño nhieät ñoä goïi laø nhieät keá.
Coù 4 loaïi thang ño nhieät ñoä: theo heä SI coù thang nhieät ñoä Celcius vaø
Kelvin, theo heä English coù thang nhieät ñoä Fahrenheit vaø Rankine. Trong ñoù
Kelvin vaø Rankine laø caùc thang nhieät ñoä tuyeät ñoái.
Thang nhieät ñoä
Heä SI Heä English
Celcius (oC) Kelvin (K) Fahrenheit (oF) Rankine (R)

Nhieät ñoä Nhieät ñoä
tuyeät ñoái tuyeät ñoái
- Thang nhieät ñoä baùch phaân, coøn goïi laø thang nhieät ñoä Celcius, treân cô
sôû ôû aùp suaát tieâu chuaån p = 1,013bar nöôùc ñaù ñang tan ôû 0oC vaø nöôùc
soâi ôû 100oC, trong khoaûng naøy chia thaønh 100 vaïch vaø moåi vaïch laø
1oC
- Thang ño nhieät ñoä tuyeät ñoái Kelvin chọn nöôùc ñaù ñang ta laø 273K vaø
nöôùc soâi laø 373K, ñoä cheânh giöõa oC vaø K ñöôïc choïn baèng nhau.
- Thang nhieät ñoä tuyeät ñoái Rankine laáy ñieåm khoâng truøng vôùi thang
nhieät ñoä tuyeät ñoái Kelvin. Ñoä cheânh nhieät ñoä giöõa ñieåm soâi vaø ñieåm
ñoâng ñaëc laø 180 ñôn vò.
- Thang nhieät ñoä Fahrenheit: ôû aùp suaát tieâu chuaån choïn nöôùc ñaù ñang
tan laø 32oF vaø nöôùc soâi laø 212oF.
Löu yù: chæ coù nhieät ñoä tuyeät ñoái môùi laø thoâng soá traïng thaùi.
o o o
C K F R
100 373 212 671,67 Ñieåm nöôùc soâi
0 273 32 491,67 Ñieåm nöôùc ñoâng ñaëc
-273 0 -459,67 0 Ñieåm khoâng tuyeät ñoái
Quan heä giöõa caùc thang ño;
t(oC) = T(K) - 273
T(R) = 1,8T(K)
t(oF) = T(R) – 459,67

5 o
t(oC) = (t F 32 )
9
t( o C) T(K)
t( o F) T(R)
2.2. AÙP SUAÁT
Aùp suaát laø löïc taùc ñoäng leân moät ñôn vò dieän tích beà maët theo phöông
phaùp tuyeán vôùi beà maët ñoù.
Coù 4 loaïi aùp suaát:
- Aùp suaát khí quyeån pa
- Aùp suaát dö pd
- Aùp suaát chaân khoâng pck
- Aùp suaát tuyeät ñoái ptñ
pd ptñ
pa
pd
pa pa
ptñ
ptñ=0 Chaân khoâng tuyeät ñoái
Khi aùp suaát cuûa moâi tröôøng ñang khaûo saùt lôùn hôn aùp suaát khí quyeån ta
coù khaùi nieäm aùp suaát dö pd = ptñ - pa
Khi aùp suaát cuûa moâi tröôøng ñang khaûo saùt nhoû hôn aùp suaát khí quyeån ta
coù khaùi nieäm aùp suaát chaân khoâng pck = pa - ptñ
Löu yù: chæ coù aùp suaát tuyeät ñoái môùi laø thoâng soá traïng thaùi.
2.3. THEÅ TÍCH RIEÂNG VAØ KHOÁI LÖÔÏNG RIEÂNG
Theå tích rieâng laø theå tích öùng vôùi moät ñôn vò khoái löôïng
Goïi V laø theå tích, G laø khoái löôïng thì theå tích rieâng ñöôïc tính:
V
v
G
1 G
Khoái löôïng rieâng
v V
3. PHÖÔNG TRÌNH TRAÏNG THAÙI KHÍ LYÙ TÖÔÛNG

Khí lyù töôûng laø khí coù:
- Theå tích baûn thaân caùc phaân töû baèng khoâng.
- Löïc töông taùc giöõa caùc phaân töû baèng khoâng.
Trong thöïc teá khoâng coù moät chaát khí naøo coù ñaày ñuû caùc tính chaát cuûa khí
lyù töôûng. Khaùi nieäm khí lyù töôûng ñeå giaûi quyeát caùc baøi toaùn nhieät ñoäng coù lieân
quan ñeán caùc chaát moâi giôùi coù tính chaát gaàn gioáng khí lyù töôûng. ÔÛ traïng thaùi
thöôøng gaëp coù theå xen oxy, nitô, argon, helium, hydro, hôi nöôùc trong khoâng khí
aåm, … laø khí lyù töôûng.
Phöông trình traïng thaùi khí lyù töôûng:
pV = GRT hay pv = RT
Trong ñoù:
p- aùp suaát tuyeät ñoái cuûa chaát khí, N/m2 (=Pa)
V- theå tích cuûa khoái chaát khí, m3
G- khoái löôïng cuûa khoái chaát khí, kg

8314
R- haèng soá chaát khí. R , J/kg.K

phaân töû löôïng cuûa chaát khí, kg/kmol
T- nhieät ñoä tuyeät ñoái, K
v- theå tích rieâng, m3/kg
4. HOÃN HÔÏP KHÍ LYÙ TÖÔÛNG

Laø söï hoøa troän giöõa hai hay nhieàu khí lyù töôûng theo kieåu cô hoïc, khoâng
xaûy ra phaûn öùng hoùa hoïc. Hoãn hôïp khí lyù töôûng cuõng laø khí lyù töôûng.
4.1. ÑÒNH LUAÄT GIBBS- DALTON

V, T
pA
p, V, T
x
x x
V, T
x
pB
x x
Khi mỗi thaønh phaàn chieám toaøn boä theå tích cuûa hoãn hôïp vaø ôû ñieàu kieän
nhieät ñoä cuûa hoãn hôïp thì aùp suaát cuûa hoãn hôïp thì aùp suaát cuûa hoãn hôïp baèng toång
caùc phaân aùp suaát cuûa caùc thaønh phaàn
n
p
pi
i 1
p- aùp suaát hoãn hôïp
pi- phaân aùp suaát (aùp suaát rieâng phaàn) cuøa thaønh phaàn thöù i
4.2. ÑÒNH LUAÄT AMAGAT

p, T
VA
p, V, T
x
x x
p, T
x
x VB
x
Theå tích cuûa hoãn hôïp baèng toång caùc theå tích rieâng phaàn cuûa caùc thaønh
phaàn khi caùc thaønh phaàn ñoù ôû ñieàu kieän aùp suaát vaø nhieät ñoä cuûa hoãn hôïp.
n
V
Vi
i 1
V- theå tích hoãn hôïp
Vi- theå tích rieâng phaàn (phaân theå tích) cuûa thaønh phaàn thöù i
4.3. THAØNH PHAÀN HOÃN HÔÏP
a) Thaønh phaàn khoái löôïng

Gi Gi
gi
G
Gi

gi 1
G- khoái löôïng hoãn hôïp
Gi- khoái löôïng thaønh phaàn thöù i
gi- thaønh phaàn khoái löôïng
b) Thaønh phaàn theå tích

Vi Vi
ri
V
Vi

ri 1
V- theå tích hoãn hôïp
Vi- theå tích rieâng phaàn
gi- thaønh phaàn theå tích
4.4. PHAÂN TÖÛ LÖÔÏNG VAØØ HAÈNG SOÁ CHAÁT KHÍ CUÛA HOÃN HÔÏP
- Phaân töû löôïng cuûa hoån hôïp:

n
1
hh n

r
g i i1 i i

i 1 i
8314
- Haèng soá chaát khí R
hh
4.5. NHIEÄT DUNG RIEÂNG CUÛA HOÃN HÔÏP KHÍ LYÙ TÖÔÛNG
Laø nhieät löôïng caàn thieát cung caáp cho moät ñôn vò (khoái löôïng, theå tích,
kmol) chaát khí taêng leân moät ñoä theo moät quaù trình naøo ñoù.
Trong nhieät ñoäng löïc hoïc ta quan taâm ñeán hai loaïi nhieät dung rieâng laø:
n
+ Nhieät dung rieâng ñaúng aùp c p
g i c pi [kJ/kg.K]
i 1
n
+ Nhieät dung rieâng ñaúng tích c v
g i c vi [kJ/kg.K]
i 1
(2)
(1)
v = const p = const
m = 1kg m = 1kg
T 1K T 1K
cv = 3,12kJ/kg.K cp = 5,2kJ/kg.K
3,12kJ 5,2kJ
Minh hoïa nhieät dung rieâng ñaúng tích

vaø ñaúng aùp cuûa heâli
Nhieät dung rieâng cuûa caùc khí lyù töôûng
kcal/kmol.K kJ/kmol.K
Khí lyù töôûng k
cv cp cv cp
Khí 1 nguyeân töû
3 5 12,6 20,9 1,66
(Khí trô: Ar, Xe, He, …)
Khí 2 nguyeân töû
5 7 20,9 29,3 1,4
(Khoâng khí, O2, N2, CO, H2, …)
Khí 3 nguyeân töû trôû leân
7 9 29,3 37 1,3
(CO2, CmHn, …)
VD: Khí CO2
c p 7 29,3
Nhieät dung rieâng ñaúng tích: c p kcal / kg kJ / kg
44 44
c v 9 37
Nhieät dung rieâng ñaúng aùp: c v kcal / kg kJ / kg
44 44
TOAØN CAÛNH NHIEÄT ÑOÄNG LÖÏC HOÏC KYÕ THUAÄT

::THE FIRST LAW:: THE SECOND LAW:: THE FIRST LAW:: THE SECOND LAW:: THE FIRST LAW:: THE SECOND LAW::
::THE FIRST LAW:: THE SECOND LAW:: THE FIRST LAW:: THE SECOND LAW::
::THE FIRST LAW:: THE SECOND LAW:: THE FIRST LAW:: THE SECOND LAW::
CHAÁT THUAÀN KHIEÁT KHÍ LYÙ TÖÔÛNG LÖU ÑOÄNG
TB ÑOÄNG LÖÏC HÔI NÖÔÙC ÑC ÑOÁT TRONG TUABIN KHÍ
ÑOÄNG CÔ NHIEÄT
NHIEÄT CÔ
MAÙY NHIEÄT NAÊNG
NAÊNG
MAÙY LAÏNH,
BÔM NHIEÄT
QUAÙ TRÌNH NEÙN CHAÁT THUAÀN KHIEÁT TIEÁT LÖU KHOÂNG KHÍ AÅM
KHÍ VAØ HÔI
::THE FIRST LAW:: THE SECOND LAW:: THE FIRST LAW:: THE SECOND LAW:: THE FIRST LAW:: THE SECOND LAW::
Baøi giaûng Nhieät ñoäng löïc hoïc kyõ thuaät CHÖÔNG 10: LÖU ÑOÄNG VAØ TIEÁT LÖU
CHÖÔNG 10 LÖU ÑOÄNG VAØ TIEÁT LÖU
1. LƯU ĐỘNG
1.1 KHÁI NIỆM
Lưu động là sự chuyển động của dòng môi chất qua các ống đặc biệt (ống
lớn dần, ống nhỏ dần, ống laval) để đạt mục tiêu kỹ thuật. Trong thực tế, người ta
dùng rộng rãi quá trình lưu động của dòng chất môi giới qua các ống tăng tốc để
tăng tốc độ của nó lên trước khi đưa vào các thiết bị nhằm biến đổi động năng của
nó thành công có ích. Ống tăng tốc lavan thường gặp trong tầng cánh tĩnh cũa
tuabin hơi và tuabin khí, còn ống tăng áp thường gặp trong máy nén tuabin và máy
nén ly tâm.
Các giả thiết:
1) Quá trình lưu động là quá trình đoạn nhiệt
Do tốc độ lưu chất qua các ống tương đối lớn, chiều dài ống tương
đối ngắn nên thời gian lưu động khá ngắn do vậy có thể xem như
không có sự trao đổi nhiệt nào giữa lưu chất và môi trường.
2) Tốc độ của lưu chất trên mọi điểm của cùng một tiết diện ngang của ống
đều bằng nhau và bằng tốc độ trung bình trong tiết diện đó.
3) Lưu lượng khối lượng của lưu chất qua mọi tiết diện của ống đều bằng
nhau và không đồi theo thời gian:
f11 f2 2
G const
v1 v2
hay G 1f11 2 f2 2 const
Một số khái niệm:

- Tốc độ âm thanh a: đối với khí lưu động đoạn nhiệt thuận nghịch thì:
p
a k kpv kRT

- Số Mach M:

M
a
1.2 MOÄT SOÁ QUAN HEÄ CÔ BAÛN
1. Aùp suaát vaø toác ñoä: d = – vdp
d2
Hay vdp di
2
22 12
Hay i1 i 2
2 2 2 1
1 i2 i1 2
Ñoái vôùi khí lyù töôûng i1 i2
22 12
c p (T1 T2 )
2 2
12 2
Hay i1 + i2 + 2 . Ñoái vôùi doøng löu ñoäng thoâng thöôøng i = u + pv trong ñoù
2 2
chuùng ta ñaõ boû qua thaønh phaàn ñoäng naêng vaø theá naêng. Ñoái vôùi doøng löu ñoäng
toác ñoä cao, theá naêng cuûa löu chaát vaãn khoâng ñaùng keå nhöng ñoäng naêng thì
khoâng. Keát hôïp thaønh phaàn ñoäng naêng vaø enthalpy thaønh moät thoâng soá kyù hieäu
laø i0 (stagnation enthalpy)
2
i0 = i +
2
d d
2. Toác ñoä vaø khoái löôïng rieâng: M 2

3. Hình daïng oáng vaø caùc thoâng soá khaùc:
M<1 M>1
OÁng nhoû OÁng lôùn OÁng nhoû OÁng lôùn

daàn daàn daàn daàn
Toác ñoä
df d Taêng Giaûm Giaûm Taêng
(M 2 1)
f
Aùp suaát
dp df Giaûm Taêng Taêng Giaûm
(M 2 1) kM 2
p f
Theå tích rieâng

dv df Taêng Giaûm Giaûm Taêng
(M 2 1) M2
v f
Nhieät ñoä
dT df Giaûm Taêng Taêng Giaûm
(M 2 1) M 2 (k 1)
T f
Nhö vaäy ñoái vôùi moät oáng coù hình daïng xaùc ñònh ta khoâng theå keát luaän
ngay ñoù laø oáng taêng toác hay taêng aùp maø caàn phaûi khaûo saùt kyõ giaù trò toác ñoä cuûa
doøng moâi chaát ôû cöûa vaøo oáng 1 vaø toác ñoä aâm thanh ôû moâi tröôøng töông öùng
khi ñoù môùi coù theå keát luaän ñöôïc ñaëc tính cuûa oáng.
Baøi toaùn veà löu ñoäng trong thöïc teá kyõ thuaät thöôøng laø baøi toaùn veà oáng
taêng toác ñeå söû duïng ñoäng naêng cuûa noù vaøo caùc muïc ñích khaùc nhau. Sau ñaây
chuùng ta seõ tìm hieåu veà oáng taêng toác.
1.3 OÁNG TAÊNG TOÁC
Trong thöïc teá thöôøng gaëp caùc doøng löu ñoäng coù vaän toác vaøo oáng nhoû hôn
toác ñoä aâm thanh (M < 1) do ñoù theo baûng treân thì duøng oáng nhoû daàn. Caùc kyù
hieäu sau duøng chæ soá 1 öùng vôùi thoâng soá ôû cöûa vaøo oáng, chæ soá 2 öùng vôùi thoâng
soá ôû cöûa ra oáng
1.3.1 OÁng taêng toác nhoû daàn
1 2
1 < a 1 < 2 = a
p1 p2 < p1
a) Toác ñoä ôû cöûa ra 2 (theo muïc 1.2)
Ñoái vôùi hôi nöôùc 2 2(i1 i 2 ) 12
Thoâng thöôøng 1 raát beù so vôùi 2 neân 2 2(i1 i 2 )
k 1

2k p 2 k
Ñoái vôùi khí lyù töôûng 2 2c p (T1 T2 ) p1v1 1

k 1 p1

b) Löu löôïng qua oáng

f2 2
G=
v2
c) Traïng thaùi tôùi haïn
Laø traïng thaùi maø toác ñoä ôû cöûa ra vôùi tôùi toác ñoä aâm thanh: 2 = th = a
p th
khi ñoù aùp suaát p2 cuûa löu chaát ôû cöûa ra ñaït giaù trò nhoû nhaát pth. Ñaët: goïi
p1
laø tæ soá aùp suaát ôû traïng thaùi tôùi haïn.
k
2 k 1
Ñoái vôùi khí lyù töôûng (xem chöùng minh trong TL)
k 1
Khí lyù töôûng 1 nguyeân töû: = 0,484
Khí lyù töôûng 2 nguyeân töû: = 0,528
Khí lyù töôûng 3 nguyeân töû trôû leân vaø hôi quaù nhieät: = 0,546
Hôi nöôùc baõo hoaø: = 0,577
Khi toác ñoä ñaït ñeán traïng thaùi tôùi haïn (lôùn nhaát) thì löu löôïng cuûa doøng moâi chaát
ñaït giaù trò lôùn nhaát Gmax
p2
Nhö vaäy khi tính toaùn caàn phaûi so saùnh tæ soá aùp suaát vaø :
p1
p2
i. > 2 < th , G < Gmax
p1
p2
ii. = 2 = th , G = Gmax, p2 = pth = p1
p1
Toác ñoä tôùi haïn:
2k k 1

Ñoái vôùi khí lyù töôûng th p1 v1 1 k
k 1
Ñoái vôùi hôi nöôùc th 2(i1 i th ) trong ñoù ith laø entanpi cuûa hôi nöôùc
öùng vôùi aùp suaát tôùi haïn pth
f2 th
Löu löôïng lôùn nhaát Gmax =
v th
trong ñoù ith vaø vth xaùc ñònh theo sth = s1 vaø pth = p1
Gmax
1 2
1 < a 2 = th = a
p1 p2 = pth = ßp1
1.3.2 Ống taêng toác hoãn hôïp (oáng taêng toác laval)
OÁng taêng toác nhoû daàn chæ coù theå laøm cho toác ñoä löu chaát töø traïng thaùi ban
ñaàu 1 < a ñeán trò soá toái ña 2 = th = a. Theo baûng treân, khi > a thì ñeå oáng
laøm chöùc naêng taêng toác noù phaûi coù hình daïng lôùn daàn. Nhö vaäy oáng taêng toác
Laval laø hoãn hôïp cuûa oáng nhoû daàn vaø oáng lôùn daàn ñeå taêng toác ñoä töø 2 > a. Ñeå
laøm ñöôïc ñieàu naøy thì phaûi thoaû maõn 2 ñieàu kieän sau:
i. Aùp suaát moâi tröôøng sau oáng p’2 phaûi nhoû hôn aùp suaát tôùi haïn pth:
p’2 p2 < pth (vì neáu p’2 > pth hay p2 p’2 > pth: taêng aùp, voâ lyù)
ii. Oáng laøm vieäc ôû ñieàu kieän löu löôïng lôùn nhaát (khoâng theå ñieàu chænh löu
löôïng) ñeå ñaït traïng thaùi tôùi haïn.
p'2
Gmax
1 2
th = a
1 < a pth = ßp1 2 > a
p1 p'2 = p2 <pth< p1
fmin th
Löu löôïng Gmax = , fmin: tieát dieän taïi coå oáng
v th
Toác ñoä ôû cöûa ra
k 1

2k p2 k
Ñoái vôùi khí lyù töôûng 2 p1 v1 1
k 1 p1

Ñoái vôùi hôi nöôùc 2 2(i1 i 2 )
2. TIEÁT LÖU
Tieát löu laø quaù trình doøng chaát moâi giôùi ñi qua moät tieát dieän bò co heïp
ñoät ngoät. Trong thöïc teá khi doøng chaát moâi giôùi ñi qua caùc van treân ñöôøng oáng,
caùc oáng mao daãn hay van tieát löu trong heä thoáng laïnh … thì coù theå xem nhö noù
ñaõ thöïc hieän quaù trình tieát löu.
Ñaëc ñieåm cuûa quaù trình tieát löu
- Xem laø quaù trình ñoaïn nhieät khoâng thuaän nghòch, s 0

2
q
(Vì s s 2 s1 ; daáu baèng öùng vôùi quaù trình thuaän nghòch)
1 T
- Aùp suaát giaûm xuoáng do xuaát hieän nhöõng doøng xoaùy vaø ma saùt raát
maïnh, khoâng sinh coâng.
- Bieåu dieån quaù trình tieát löu baèng neùt ñöùt ñoaïn vì laø quaù trình khoâng
thuaän nghòch.
- Entanpi của moâi chaát tröôùc vaø sau tieát löu coù giaù trò baèng nhau: i1 = i2
p1 p2
i1 i2
ω1 ω2
i1 i2
p1
p2
ω1 ω2
Baøi giaûng Nhieät ñoäng hoïc kyõ thuaät CHÖÔNG 11: CHU TRÌNH MAÙY LAÏNH
CHƯƠNG 11 CHU TRÌNH MÁY LẠNH
1. KHÁI QUÁT
Máy lạnh dùng để thực hiện nhận nhiệt của vật (để làm lạnh vật) và nhả
nhiệt cho môi trường (để giải nhiệt thiết bị). Theo định luật nhiệt động thứ hai thì
nhiệt không thể tự phát truyền từ nhiệt độ thấp đến nhiệt độ cao, muốn thực hiện
được quá trình truyền nhiệt nhiệt lượng từ nhiệt độ thấp đến nhiệt độ cao thì phải
tiêu tốn một lượng công. Vì thế máy lạnh thuộc loại chu trình nhiệt động ngược
chiều.
Gọi q0 là nhiệt lượng nhận vào từ vật
qk là nhiệt lượng thải ra môi trường xunh quanh
w là công cấp cho máy lạnh
Theo định luật bảo toàn năng lượng, ta luôn có:
qk = q 0 + w
Để đánh giá hiệu quả làm lạnh người ta dùng tỷ số giữa lượng nhiệt lấy được và
công tiêu hao cấp cho máy lạnh:
q0 q0

w qk q0
2. CHU TRÌNH MÁY LẠNH NÉN HƠI 1 CẤP

2.1. SƠ ĐỒ NGUYÊN LÝ VÀ ĐỒ THỊ
qk
I
2 2
pk IV
II
w
2
p0 1
III q0
T
lgp
2
qk
3 qk
3 2
w
1 w
4 1
q0 4
q0
S i
: Các thiết bị chính:

I_ Thiết bị ngưng tụ: Thực hiện quá trình ngưng tụ từ trạng thái hơi quá
nhiệt 2 sau khi nén để biến thành lỏng bão hòa ở trạng thái 3; quá trình này là quá
trình đẳng áp ở áp suất pk.
Nhiệt lượng thải ra môi trường trong quá trình ngưng tụ qk được thực hiện nhờ
chất tải nhiệt là không khí hoặc nước.
Giải nhiệt bằng không khí Æ gọi là dàn ngưng hay dàn nóng.
Giải nhiệt bằng nước Æ gọi là bình ngưng.
II_ Van tiết lưu: Làm giảm đột ngột lỏng bảo hòa có áp suất cao ở trạng
thái 3 thành hơi bão hòa ẩm có áp suất thấp ở trạng thái 4. Quá trình này gọi là quá
trình tiết lưu i3 = i4
III_ Thiết bị bốc hơi: Môi chất lạnh trong thiết bị bốc hơi có áp suất thấp sẽ
sôi và lấy nhiệt từ phỏng lạnh có chứa sản phẩm, quá trình này là quá trình sôi
đẳng áp ở áp suất p0.
Làm lạnh không khí Æ gọi là dàn bốc hơi hay dàn lạnh.
Làm lạnh nước Æ gọi là bình bốc hơi.
IV_ Máy nén: Làm nhiệm vụ nén hơi có áp suất thấp ở trạng thái 1 thành
hơi quá nhiệt ở trạng thái 2 có áp suất cao và tiêu hao 1 lượng công w, quá trình
này là quá trình nén đoạn nhiệt.
Môi chất lạnh (tác nhân lạnh, gas lạnh): là chất môi giới sử dụng trong máy
lạnh để thu nhiệt từ môi trường cần làm lạnh và thải nhiệt ra môi trường xung
quanh. Môi chất lạnh tuần hoàn trong hệ thống lạnh nhờ máy nén.
: Qui định về cách ký hiệu môi chất lạnh freon:

R XYZ
R: viết tắt của chữ Refrigerant
X = số nguyên tử cácbon – 1 (nếu X = 0 Æ khỏi ghi)
Y = số ngtử hidrô + 1
Z = số ngtử flo
Còn lại là số Clo = số liên kết C – (số F + số H)
Ví dụ 1: R22 hay R022
X = 0 Æ số C = 1
Y = 2 Æ số H = 1
Z = 2 Æ số F = 2
Số Clo = 4– (2 +1) = 1
vậy R22 có công thức phân tử là CHClF2
Ví dụ 2: Tìm ký hiệu của môi chất có công thức phân tử C2H2F4
X=2–1=1
Y=2+1=3
X=4
Æ R134a (các đồng phân có thêm chữ a, b để phân biệt)

Đối với các môi chất lạnh vô cơ: vì công thức hóa học của các chất vô cơ
đơn giản nên ít khi sử dụng ký hiệu. Tuy nhiên có một số nước quy định kí hiệu
cho các môi chất vô cơ như R717 là NH3, R718 là H2O, R729 là không khí …
Tác nhân lạnh và tầng Ozone: Dưới tác động của các tia bức xạ mặt trời,
các khí CFC, HCFC bị phân hủy để phóng thích các nguyên tử Clo tự do, các
nguyên tử Clo tự do lại có khả năng phá vỡ các mối liên kết của phân tử ozone để
tạo nên khí oxi và Clo.
2.2. NGUYÊN TẮC HOẠT ĐỘNG
Môi chất lạnh sau khi ra khỏi TBNT ở trạng thái 3 được đưa vào van tiết
lưu để giảm áp suất, nhiệt độ và ra khỏi van tiết lưu ở trạng thái 4, sau đó nó được
đưa vào TBBH để nhận nhiệt và biến đổi đến trạng thái 1, hơi ở trạng thái 1 được
hút vào máy nén và được nén lên đến trạng thái 2, quá trình ngưng tụ ở TBNT sẽ
làm hơi biến đổi từ trạng thái 2 đến 4 và chu trình cứ thế lặp đi lặp lại.
Gọi GR là lưu lượng tác nhân lạnh tuần hoàn trong máy (kg/s);
Công cần cấp cho máy nén:
W = GR(i2 – i1), kW
Năng suất lạnh của máy lạnh:
Q0 = GR(i1 – i4), kW
Năng suất giải nhiệt của TBNT
Qk = GR(i2 – i3), kW
Hệ số làm lạnh (hay COP: coefficient of perfomance):
Q0 Q0 i i
1 4
W Q k Q 0 i 2 i1
Trên các máy lạnh của Mỹ thường ghi tỷ số hiệu quả năng lượng EER (Energy
Efficiency Rating). EER là lượng nhiệt lấy từ không gian cần làm lạnh tính bằng
Btu (British Thermal Unit) trên 1Wh đện năng tiêu thụ:
Q 0 [Btu]
EER
W[Wh ]
EER = 3,412COP
3. CHU TRÌNH MÁY LẠNH NÉN HƠI 1 CẤP MỞ RỘNG

3.1. CHU TRÌNH QUÁ LẠNH
T
lgp
Δtql 2
3 2 3
3'
1
4 1 4
Δq0 Δq0
i S
Định nghĩa: Gọi là chu trình quá lạnh khi nhiệt độ môi chất lỏng trước khi vào van
tiết lưu nhỏ hơn nhiệt độ ngưng tụ.
Mục đích: Năng suất lạnh riêng tăng.
Biện pháp quá lạnh:
Bố trí thêm thiết bị quá lạnh lỏng sau thiết bị ngưng tụ.
Quá lạnh ngay trong thiết bị ngưng tụ
Do lỏng môi chất tỏa nhiệt ra môi trường trên đoạn ống từ thiết bị ngưng tụ
đến thiết bị tiết lưu.
Về mặt tính toán nhiệt động thì tính giống như chu trình đơn giản, trong đó các
thông số điểm 3’ tra theo bảng bão hòa từ nhiệt độ t3’ (do điểm 3’ nằm rất gần
đường lỏng bão hòa).
3.2. CHU TRÌNH QUÁ NHIỆT

T
2 lgp
qk
3 qk
w 3 2
1'
w
4 1 1
q0 Δtqn 4 1'
q0
S i
Định nghĩa: Gọi là chu trình quá nhiệt khi nhiệt độ hơi hút về máy nén lớn hơn
nhiệt độ bay hơi.
Mục đích: để đảm bảo máy nén không hút lẫn lỏng.
Biện pháp quá nhiệt:
Sử dụng van tiết lưu nhiệt
Do tải lạnh quá lớn và thiếu lỏng cấp cho thiết bị bay hơi.
Do tổn thất lạnh trên đường ống từ thiết bị bay hơi đến máy nén.
3.2. CHU TRÌNH HỒI NHIỆT
Là chu trình vừa quá lạnh vừa quá nhiệt bằng cách dùng bình hồi nhiệt
Phương trình cân bằng năng lượng tại bình hồi nhiệt: i1’ – i1 = i3 – i3’
T
lgp
2
3 2 3
3'
1'
1
4 1' 4 1
i S
4. TÍNH TOÁN VỀ PHÍA CÁC CHẤT TẢI NHIỆT LẠNH

(NƯỚC, KHÔNG KHÍ)
Sử dụng phương trình cân bằng nhiệt
Đối với bình ngưng giải nhiệt nước hay bình bay hơi làm lạnh nước thì:
Qthiết bị = Qn = GnCpn t , kW
Trong đó
Qthiết bị - năng suất bình ngưng hay bình bốc hơi, kW
Qn - nhiệt lượng nước nhận vào hay nhả ra, kW
Gn – lưu lượng nước qua thiết bị, kg/s
Cpn - nhiệt dung riêng của nước, kJ/kg.K
t - độ chênh nhiệt độ của nước qua nhiệt bị.
Đối với bình dàn ngưng giải nhiệt bằng không khí hay dàn bay hơi làm lạnh không
khí thì:
Qthiết bị = Qk = Gk I , kW
Hoặc Qthiết bị = Qk = GkCpk t khi không khí qua dàn lạnh không bị tách nước.
5. BAØI TAÄP
n Khaûo saùt moät maùy laïnh moät caáp laøm vieäc ôû caùc ñieàu kieän sau:
- Taùc nhaân laïnh laø HCFC-22.
- Hôi taùc nhaân laïnh ñi vaøo maùy neùn coù traïng thaùi baõo hoøa khoâ ôû nhieät ñoä
t1.
- Taùc nhaân laïnh ra khoûi thieát bò ngöng tuï coù traïng thaùi loûng soâi ôû aùp suaát
16bar.
- Löu löôïng taùc nhaân laïnh ñi qua maùy neùn laø 0,65kg/s.
Xaùc ñònh:
a. Naêng suaát laïnh vaø coâng lyù thuyeát caáp cho maùy neùn trong hai tröôøng
hôïp laàn löôït öùng vôùi t1 = 10oC vaø t1 = 5oC. Trình baøy caùc nhaän xeùt coù
lieân quan.
b. Veõ ñoà thò logp-i töông öùng.
o Khaûo saùt maùy laïnh coù maùy neùn hôi loaïi moät caáp. Cho bieát:
- Taùc nhaân laïnh laø R-22.
- Traïng thaùi taùc nhaân laïnh ôû ñaàu ra cuûa thieát bò ngöng tuï (traïng thaùi 3) laø
loûng soâi ôû aùp suaát 22 bar.
- Traïng thaùi taùc nhaân laïnh ôû ñaàu vaøo cuûa maùy neùn (traïng thaùi 1) laø baõo
hoøa khoâ ôû nhieät ñoä 50C.
- Naêng suaát laïnh cuûa maùy laïnh laø 50000 Btu/h.
Xaùc ñònh naêng suaát nhaû nhieät cuûa thieát bò ngöng tuï.
p Ñeå giaûm aåm cho 1 coâng trình daân duïng töø nhieät ñoä t1, ñoä aåm töông ñoái 1
ñeán traïng thaùi t3, ñoä aåm töông ñoái 3 ngöôøi ta laøm nhö sau: ñaàu tieân cho khoâng
khí thoåi qua daøn laïnh cuûa 1 maùy laïnh, sau ñoù khoâng khí tieáp tuïc ñöôïc cho qua
1 ñieän trôû nhö hình veõ:
Daøn laïnh
Ñieän trôû
t1 = 27,5oC
t2 t3 = 27,5oC
1 80%
2 3 60%
G = 50kg/s Qo
Gn
a) Bieåu dieån quaù trình treân ñoà thò t - d vaø I – d
b) Tính löôïng nöôùc taùch ra Gn (kgnöôùc/s)
c) Tính naêng suaát laïnh cuûa daøn laïnh Qo (kW) vaø coâng suaát ñieän trôû QR (kW)
d) Cho bieát heä soá laøm laïnh cuûa maùy laïnh laø 3,5. Tính coâng suaát maùy neùn W
Cho aùp suaát khí quyeån laø 1bar. Giaûi baèng phöông phaùp tính toaùn.
q Moät maùy laïnh moät caáp coù naêng suaát laïnh 1,5Btu/h hoaït ñoäng vôùi caùc thoâng
soá sau:
Taùc nhaân laïnh R-22
Nhieät ñoä soâi to = 0oC
Aùp suaát ngöng tuï Pk = 14 bar
Hôi huùt vaøo maùy neùn laø hôi baûo hoaø, taùc nhaân laïnh tröôùc khi vaøo van tieát
löu ôû traïng thaùi loûng baûo hoaø.
1) Bieåu dieån chu trình treân ñoà thò T – S. Xaùc ñònh caùc thoâng soá taïi caùc ñieåm
ñaëc tröng
2) Tính naêng suaát thieát bò ngöng tuï vaø coâng suaát maùy neùn (kW)
3) Thieát bò ngöng tuï ñöôïc laøm maùt baèng khoâng khí. Cho bieát nhieät ñoä vaø ñoä
aåm khoâng khí vaøo daøn ngöng laø 25oC, 75%. Nhieät ñoä khoâng khí ra khoûi
daøn ngöng vaø löu löôïng khoâng khí caàn thieát.
4) Ñeå taêng naêng suaát laïnh ngöôøi ta quaù laïnh R-22 moät khoaûng ql 4 o C .
Tính naêng suaát laïnh sau khi quaù laïnh.
r Không khí ẩm lưu lượng 50g/s trước khi vào dàn la ̣nh của 1 máy lạnh có nhiệt
đô ̣ 30oC, đô ̣ ẩ m 80%. Máy lạnh có hệ số làm lạnh là 3,5; năng suấ t thiế t bi ̣ngưng
tụ là 4kW.
Xác định:
1) Công suấ t máy nén
2) Nhiê ̣t đô ̣ không khı́ ra khỏi dà n la ̣nh
3) Lươ ̣ng nước (kg) tách được trong 30 phút.
Được dùng đồ thị không khí ẩm để giải. Cho áp suấ t khı́ quyể n là 1 bar.
8.5. GIAÛI BAØI TAÄP
# BAØI 8.5
1)
2)
I
K2
(KJ/kg)
I K2 T
K1
2 !""#
I K1 2
qk
3
1 w
1
4
q0
d
(g/kgkkkhoâ) S
3) Ñieåm 1 : laø traïng thaùi hôi baõo hoøa khoâ
Tra baûng “TCNÑ cuûa NH3 ôû traïng thaùi baõo hoøa” vôùi t1= –100C:
i1 = i” =398,67 kcal/kg
s1 = s”=2,1362 kcal/kg.K
Ñieåm 2: laø traïng thaùi hôi quaù nhieät:
pk = pñh+ pkt =13+1 =14 at
1$2: quaù trình neùn ñoaïn nhieät s2 = s1 = 2,1362 kcal/kg.K
Tra baûng “TCNÑ cuûa hôi quaù nhieät NH3” ôû p2=14 at, s2=2,1362
kcal/kg.K ta ñöôïc:
t2 = 1000C i2=451,96 kcal/kg
Ñieåm 3: laø traïng thaùi loûng baõo hoøa
Tra vôùi p = 14 at ta ñöôïc :
t3 =35,60C i3 = i’=140,39 (Kcal/kg)
Ñieåm 4: laø traïng thaùi hôi aåm :
3$4: quaù trình tieát löu $ i4 = i3 = 140,39 (Kcal/kg)
Traïng t (0C) p (at) i (kcal/kg)

thaùi
1 -10 2,966 398,67
2 100 14 451,96
3 35,6 14 140,39
4 -10 2,966 140,39
Töø ñieàu kieän: tk1=150C, k1=60%
Tra baûng nöôùc vaø hôi nöôùc baõo hoøa theo t = 150C$Phmax=0,017041 bar.
Ñoä chöùa hôi :

Ph 0,6 % 0,017041
d1 0,622 0,622 % 0,00643 kg / kgkkk
P Ph 1 0,6 % 0,017041
Entanpy:
I1 t1 d1 &2500 1,93t1 ' 15 0,00643 % &2500 1,93 %15 ' 31,25 kJ / kgkk
d2 = d1= 6,3 g/kgkk (quaù trình gia nhieät)
I 2 t 2 d 2 &2500 1,93t 2 ' 30 0,00643 % &2500 1,93 % 30 ' 46,45 kJ / kgkk
Naêng suaát daøn ngöng:
Q N G K &I 2 I1 ' VK &I 2 I1 '
12000
% 1,2 % &46,45 31,25 ' 60,8kW
3600
Löu löôïng laõnh chaát tuaàn hoøan:
QN 60,8
G lc 0,047 kg / s
i 2 i 3 &451,96 140 ,39 '4,186
Naêng suaát laïnh
Q0 = Glc % (i1 – i4) = 0,047(398,67 – 140,39) % 4,186 = 50,8 kW
Coâng suaát cuûa maùy neùn:

N G lc % l G lc % &i 2 i1 '
0,047 % &451,96 398 ,67 ' % 4,186 10,4kW
Heä soá laøm laïnh:

Q0 50,8
4,9
N 10,4
# BAØI 8.6
Ñieåm 1:
*t 1 15 o C
) i1 = i”=397,12 kcal/kg; s1 = s”=2,1532 kcal/kg.K
( x 1
Ñieåm 3:
*t 3 20 o C
) p3=8,741 at; i3 = i’ =122,38 kcal/kg
(x 0
Ñieåm 2: laø traïng thaùi hôi quaù nhieät
*s 2 s1 2,1532 kcal/kg.K
) $ i2=439,66 kcal/kg
(p 2 p 3 8,741 at
Ñieåm 4: i4 = i3 =122,38 kcal/kg

q0 i1 i 4 397,12 122,38
6,46
l i 2 i1 439,66 397,12
# BAØI 8.7
Ñieåm 2:
*t 2 20 o C
) p2=8,741at; i2=i”=405,93 kcal/kg; s2=s”=2,0459kcal/kg.K
( x 1
Ñieåm 1:
Tra NH3 ôû traïng thaùi baõo hoøa vôùi t1= –100C ta ñöôïc:
i’=89,03 kcal/kg
i”=398,67 kcal/kg
s’=0,9593 kcal/kg.K
s”=2,1362 kcal/kg.K
s1=s2 =2,0459 kcal/kg.K

s1 s' 2,0459 0,9593
Ñoä khoâ: x 0,9233
s"s' 2,1362 0,9593
i1 x&i"i'' i' 0,9233 % &398,67 89,03' 89,03 374 ,91kcal / kg
Ñieåm 3:
*t 3 t 2 20 o C
) i3=i’=122,38 kcal/kg
(x 0
Ñieåm 4: i4=i3=122,38 kcal/kg
Traïng t (0C) p (at) i (kcal/kg)

thaùi
1 -10 2,966 374,91
2 20 8,741 405,93
3 20 8,741 122,38
4 -10 2,966 122,38
Löôïng moâi chaát tuaàn hoaøn:

N 50
G lc 0,385 kg / s
i 2 i1 &405 ,93 374 ,91' % 4,186
a. Naêng suaát laïnh thieát bò:

Q 0 G lc q 0 G lc % &i1 i 4 ' 0,385 % &374 ,91 122 ,38'% 4,186 407 kW
b. Naêng suaát giaûi nhieät cuûa bình ngöng:

Q n G lc q N G lc % &i 2 i 3 ' 0,385 % &405,93 122 ,38'% 4,186 457 kW
c. Heä soá laøm laïnh:

q0 Q0 407
8,14
l N 50
# BAØI 8.9
Ñieåm 1:
*t 1 15 o C
) i1=i”=698,83 kJ/kg; s1=s”=1,7710 kJ/kg.K
(x 1
Ñieåm 2: laø traïng thaùi hôi quaù nhieät
*p 2 16 bar
) i2=741,84 kJ/kg
(s 2 s1 1.7710 kJ / kg.K
Ñieåm 3:
*p 3 16 bar
) i3=i’=551,98 kJ/kg
(x 0
Ñieåm 3’: laø traïng thaùi loûng chöa soâi, vì traïng thaùi raát gaàn loûng baõo hoøa neân tra
baûng R22 ôû trang thaùi baõo hoøa vôùi t3’=350C ta ñöôïc: i3’=i’=542,88 kJ/kg
Traïng thaùi t P (bar) i (KJ/kg)

(0C)
1 -15 9,966 698,38
2 70 16 741,84
3 42 16 551,98
3’ 35 13,532 542,88
4 -15 9,966 542,88
a. Coâng suaát neùn:

11
N G % l G % &i 2 i1 ' % &741,84 698 ,38 ' 7,97 kW
60
b. Naêng suaát laïnh:

11
Q 0 G % q 0 G % &i1 i 4 ' % &698 ,38 542 ,88 ' 28,5kW
60
c. Heä soá laøm laïnh:

q0 Q0 28,5
3,6
l N 7,79
# BAØI 8.12
Ñieåm 1:
*t 1 5 o C
) i1=i”=706,09 kJ/kg; s1 = s” =1,7409 kJ/kg.K
( x 1
Ñieåm 2:
*p 2 10 bar
) i2=719,1 kJ/kg
( 2
s s 2 1,7409 kJ / kg.K
Ñieåm 2’:
*p 2 20 bar
) i2’=736,79 kJ/kg
( 2
s s 2 1,7409 kJ / kg.K
Ñieåm 3:
*p 3 10 bar
) i3=i’=528,37 kJ/kg
( x 0
Ñieåm 3’:
*p 3 10 bar
) i3’ =i’=564,83 kJ/kg
(x 0
Ñieåm 4: i4=i3=528,37 kJ/kg
Ñieåm 4’:i4’=i3’=564,83 kJ/kg
Năng suất lạnh Q0 Hệ số laøm laïnh
q 0 i1 i 4

Q 0 G % &i1 i 4 ' l i 2 i1
p = 10bar
0,5 % &706 ,09 528 ,37 ' 88,86 kW 706 ,09 528 ,37
13,66
719 ,1 706 ,09
q' 0 i1 i 4 '

Q 0 G % &i1 i 4' ' l' i 2 ' i1
p = 20bar
0,5 % &706 ,09 564 ,83' 70,63kW 706 ,09 564 ,83
4,6
736 ,79 706 ,09
# BAØI 8.14
Ñieåm 1:
*t 1 10 o C
) i1=i”=700,42 kJ/kg; s1=s”=1,7629 kJ/kg.K
( x 1
Ñieåm 2:
*p 2 22 bar
)
(s 2 s1 1,7629 kJ / kg.K
$ s2=s1=1,7629 (KJ/kgñoä)
Ñieåm 3’:
*p 3' 22 bar
) i3’=i’=570,46 kJ/kg
(x 0
Ñieåm 3: coù theå xem nhö traïng thaùi loûng baõo hoøa vaø coù nhieät ñoä töông öùng
t3=400C, tra ñöôïc i3=i’=549,36 kJ/kg
Ñieåm 4’: i4’ = i3’ = 570,46 kJ/kg
Ñieåm 4: i4 = i3 = 549,36 kJ/kg
Traïng thaùi t (0C) P (bar) i

(KJ/kg)
1 -10 3,552 700,42
2 85 22 747,16
3’ 55,5 22 570,46
3 40 15,315 549,36
4’ -10 3,552 570,46
4 -10 3,552 549,36
Khi loûng ra khoûi bình ngöng khoâng ñöôïc quaù laïnh
a/ Coâng suaát cuûa maùy neùn:

N G % &i 2 i1 ' 1% &747 ,16 700 ,42 ' 46,74 kW
b/ Naêng suaát laïnh:

Q 0 G % &i1 i 4' ' 1% &700 ,42 570 ,46 ' 130 kW
q0 i1 i 4' 700,42 570,46

2,78
l i 2 i1 747,16 700,42
c/ Naêng suaát giaûi nhieät cuûa bình ngöng:

Q N G % &i 2 i 3' ' 1% &747 ,16 570 ,46 ' 176 ,7kW
Khi loûng ra khoûi bình ngöng ñöôïc quaù laïnh xuoáng nhieät ñoä 400C:
a/Coâng suaát cuûa maùy neùn: N=46,74kW
b/ Naêng suaát laïnh:

Q 0 G % &i1 i 4 ' 1% &700 ,42 549 ,36 ' 151kW

q 0 i1 i 4 700,42 549,36
3,23
l i 2 i1 747,16 700,42
c/ Naêng suaát giaûi nhieät bình ngöng:
QN=176,7 kW
# BAØI 8.16
Ñieåm 1:
*t 1 15 o C
) i1=i”=397,12 kcal/kg; s1=s”=2,1532 kcal/kg.K
( x 1
Ñieåm 3:
*t 3 25 o C
) p3=10,225 at; i3=i’=128,09 kcal/kg
(x 0
Ñieåm 2:
*p 2 p 3 10,335 at
) i2=446,6 kcal/kg
(s 2 s1 2,1532 kcal / kg.K
Ñieâm3’: coù theå xem nhö traïng thaùi loûng baõo hoøa vaø coù nhieät ñoä töông öùng
t3’=200C, tra baûng ta ñöôïc i3’ = i’=122,38 kcal/kg
Ñieåm 4: i4=i3’=122,38 kcal/kg
Traïng thaùi t (0C) P (at) i (kcal/kg)
1 -15 2,41 397,12
2 87 10,225 446,6
3 25 10,225 128,09
3’ 20 8,741 122,38
4 -15 2,41 122,38

q 0 i1 i 4 397,12 122,38
5,5
l i 2 i1 446,6 397,12
Coâng suaát lyù thuyeát ñoäng cô:
N=G(i2-i1)
Trong ñoù löu löôïng taùc nhaân tuaàn hoaøn:

Q0 Q 290
G 0 0,252 kg / s
q 0 i1 i 4 4,186 % &397 ,12 122 ,38 '
$ N 0,252 % &446 ,6 397 ,12 ' 12,48 kcal / kg 52,2kW
Naêng suaát giaûi nhieät bình ngöng:

Q N G % &i 2 i 3 ' 0,252 % &446 ,6 128,09 ' 336 kW
# BAØI 8.18
Ñieåm 1:
*t 1 20 o C
) i1=i”=279,25 kJ/kg; s1=s”=2,3561 kJ/kg.K
( x 1
Ñieåm 3:
*t 3 40 o C
) p3 =9,6549 bar; i3=i’=173,97 kJ/kg
(x 0
Ñieåm 2:
* s 2 s1 2,3561 kJ/kg.K
) i2=311,62 kJ/kg
(p2 p3 9,6544bar
Ñieåm 4: i4=i3=173,97 kJ/kg
Traïng thaùi t (0C) p (bar) i (kJ/kg)
1 -20 1,5093 279,25
2 50 9,6544 311,62
3 40 9,6544 173,97
4 -20 1,5093 173,97
a/ Naêng suaát laïnh cuûa maùy:

Q 0 G % &i1 i 4 ' 0,03 % &279 ,25 173,97 ' 3,7kW
b/ Nhieät thaûi cuûa bình ngöng:

Q K G % &i 2 i 3 ' 0,03 % &311,62 173,97 ' 4,13kW
c/ Coâng suaát tieâu hao cuûa maùy neùn:

N mn G % &i 2 i1 ' 0,03 % &311,62 279 ,25' 0,97 kW
# BAØI 8.19
T
2
3
30+C
3'
25+C
0+C
-10+C 1'
4 1
Ñieåm 1:
*t 1 10 o C
) p1=2,966 at; i1=i”=398,67kcal/kg
( x 1
Ñieåm 1’:
*p1' p1 2,966 at
) i1’=404,91 kcal/kg; s1’=2,1582 kcal/kg.K
(t 1' 0 C
o
Ñieåm 3:
*t 3 30 o C
) p3 =11,895 at; i3=i’=133,84 kcal/kg
( x 0
Ñieåm 3’: raát gaàn traïng thaùi loûng baõo hoøa:
*t 3' 25 o C
) i3’=i’=128,09 kcal/kg
( x 0
Ñieåm 2:
*p 2 p 3 11.895 at
) i2=453,4 kcal/kg
(s 2 s1' 2,1582 kcal / kg.K
Traïng t (0C) p (at) i (kcal/kg) s (kcal/kg.K)

thaùi
1 -10 2,966 398,67 2,1362
1’ 0 2,966 404,91 2,1582
2 100 11,895 453,4 2,1582
3 30 11,895 133,84 1,1165
3’ 25 10,225 128,09 1,0976
4 -10 2,966 128,09 1,1076
Naêng suaát laïnh rieâng:

q 0 i1 i 4 &398,67 128,09 '% 4,186 1133 kJ / kg

q N i 2 i 3 &453,4 133,84 '% 4,186 1338 kJ / kg
Coâng suaát tieâu hao maùy neùn:

l mn i 2 i1' &453,4 404 ,91'% 4,186 203 kJ / kg

q 0 i1 i 4 398,67 128,09
5,58
l i 2 i1' 453,4 404,91
# BAØI 8.20
T
2
3
25+C
3'
10+C
-20+C 1'
4 1
Ñieåm 1:
*t 1 20 o C
) p1=1,5093 bar; i1=i”=279,25 kJ/kg
(x 1
Ñieåm 1’:
*p1' p1 1.5093 bar

) i1’=296,99 kJ/kg; s1’=2,4223 kJ/kg.K
( 1'
t 10 o
C
Ñieåm 3:
*t 3 25 o C
) p1 =6,5406 bar; i3=i’=158,64 kJ/kg
( x 0
Ñieåm 3’: theo phöông trình caân baèng nhieät:

q qn q ql , i1' i1 i 3 i 3'
i 3' i 3 &i1' i1 ' 158 ,64 &296 ,99 279 ,25 ' 140 ,9 kJ / kg
Ñieåm 2:
*p 2 p 3 6,5406 bar
) i2=326,27 kJ/kg
(s 2 s1 2,4223 kJ/kg.K
Ñieåm 4: i4 = i3’ =140,9 kJ/kg
Traïng thaùi t (0C) p (bar) i (kJ/kg) s (kJ/kg.K)
1 -20 1,5093 279,25 2,3561
1’ 10 1,5093 296,99 2,4223
2 65 6,5406 326,27 2,4223
3 25 6,5406 158,64 1,8657
3’ 6,5 3,8068 140,9 1,8044
4 -20 1,5093 140,9 1,8096

q 0 i1 i 4 279 ,25 140 ,9 138,35 kJ / kg

q N i 2 i 3 326 ,27 158,64 167 ,63 kJ / kg
Coâng suaát tieâu hao cuûa maùy neùn:

l mn i 2 i1' 326 ,27 296 ,99 29,28 kJ / kg

q 0 i1 i 4 279,25 140,9
4,73
l i 2 i1' 326,27 296,99
# BAØI 8.21
2
3
30+C
3'
25+C
-5+C
-10+C 1'
4 1
Ñieåm 1:
*t 1 10 o C
) p1=2,966 at; i1=i”=398,67kcal/kg
(x 1
Ñieåm 1’:
*p1' p1 2,966 at
) i1’=401,93 kcal/kg; s1’=2,1472 kcal/kg.K
( 1'
t 5 o
C
Ñieåm 3:
*t 3 30 o C
) p3 =11,895 at; i3=i’=133,84 kcal/kg
(x 0
*t 3' 25 o C
) i3’=i’=128,09 kcal/kg
(x 0
Ñieåm 2:
*p 2 p 3 11.895 at
) i2=450,43 kcal/kg
(s 2 s1' 2,1472 kcal / kg.K
Traïng t (0C) p (at) i (kcal/kg) s (kcal/kg.K)

thaùi
1 -10 2,966 398,67 2,1362
1’ -5 2,966 401,93 2,1472
2 95 11,895 450,43 2,1472
3 30 11,895 133,84 1,1165
3’ 25 10,225 128,09 1,0976
4 -10 2,966 128,09 1,1076
Löu löôïng tuaàn hoaøn cuûa löu chaát:

Q0 273000
G 0,241 kg / s
i1 i 4 &398 ,67 128 ,09 ' % 4,186 %10 3

Q N G % &i 2 i 3 ' 0,241 % &450 ,43 133,84 '% 4,186 319 kW
# BAØI 8.22
2
3
40+C
3'
30+C
5+C
-10+C 1'
4 1
Ñieåm 1:
*t 1 10 o C
) p1=2,1915 bar; i1=i”=283,85 kJ/kg
( x 1
Ñieåm 1’:
*p1' p1 2,1915 bar

) i1’=292,91 kJ/kg; s1’=2,3832 kJ/kg.K;
(t 1' 5 C
o
v1’=82,68l/kg
Ñieåm 3:
*t 3 40 o C
) p3 =9,6544 bar; i3=i’=173,97 kJ/kg
(x 0
*t 3' 30 o C
) i3’=i’=163,64 kJ/kg
( x 0
Ñieåm 2:
*p 2 p 3 9,6544 bar
) i2=321,39 kJ/kg
s
( 2 1's 2,3832 kJ / kg.K
Ñieåm 4: i4=i3’=163,64 kJ/kg
Traïng t P i (KJ/kg) s (KJ/kgñoä)

0
thaùi ( C) (bar)
1 -10 2,1915 283,85 2,3497
1’ 5 2,1915 292,91 2,3832
2 64 9,6544 321,39 2,3832
3 40 9,9644 173,97 1,9144
3’ 30 7,4806 163,64 1,8815
4 -10 2,1915 163,64 1,8929
Theå tích queùt cuûa piston:
-D2 n -
Vq
4
% S% z %
60 4
& 2
'
% 63 % 103 % 50 % 103 % 6 %
1450
60
0,0226 (m3 / s)
Löu löôïng taùc nhaân huùt vaøo maùy neùn:

Vq 0,0226
G lt 0,2733 &kg / s'
v1' 82,68 % 103
Naêng suaát laïnh lyù thuyeát:

Q0 Glt % &i1 i4 ' 0,2733 % &283,85 163,64' 32,86 &KW' 24562 &Kcal / h'

Q N G lt % q N G lt % &i 2 i3 '
0,2733 % &321,39 173,97 ' 40,3 &KW' 34650 &Kcal / h '
Coâng suaát cuûa maùy neùn:

N Glt % &i2 i1' ' 0,2733 % &321,29 292,91' 7,76 &KW'
# BAØI 8.23
Ñieåm 1:
*t 1 10 o C
) p1=3,552 bar; i1=i”= 700,42 kJ/kg
(x 1
Ñieåm 1’:
*p1' p1 3,552 bar

) i1’=711 kJ/kg; s1’=1,8032 kJ/kg.K
( 1'
t 5 o
C
Ñieåm 3:
*t 3 40 o C
) p3 =15,315 bar; i3=i’=549,36 kJ/kg
( x 0
*t 3' 30 o C
) i3’=i’=536,51 kJ/kg
(x 0
Ñieåm 2:
*p 2 p 3 15,315 bar
) i2=747,56 kJ/kg
(s 2 s1' 1,8032 kJ / kg.K
Ñieåm 4: i4=i3’=536,57 kJ/kg
Traïng thaùi t (0C) p (bar) i (kJ/kg)
1 -10 3,552 700,42
1’ 5 3,552 711
2 76 15,315 747,56
3 40 15,315 549,36
3’ 30 11,908 536,57
4 -10 3,552 536,57

q 0 i1 i 4 700 ,42 536 ,57 163,85 kJ / kg q 0&R12 '
Nhieät thaûi cho bình ngöng:

q N i 2 i 3 747 ,56 549 ,36 198,2 kJ / kg q N&R12 '
Baøi giaûng Nhieät ñoäng hoïc kyõ thuaät CHÖÔNG 12: TUABIN KHÍ VAØ ÑOÄNG CÔ PHAÛN LÖÏC
TUABIN KHÍ
CHƯƠNG 12
VÀ ĐỘNG CƠ PHẢN LỰC
1. TUABIN KHÍ
1.1 Khái quát
Động cơ tuabine khí là một trong các loại động cơ nhiệt hiện đại.
Động cơ tuabin khí dùng nhiều trong lĩnh vực hàng không và các nhà máy điện
công suất lớn.
Công sinh ra trong tuabin khí là do động năng của dòng khí chuyển động với vận
tốc cao chuyển biến thành cơ năng.
Buoàng ñoát
Nhieân
lieäu 3
Maùy neùn
2
Tuabin
khí
Ñoäng cô
khôûi ñoäng 4
1
Saûn phaåm chaùy
Khoâng khí
Caáu taïo ñoäng cô tuabin khí goàm 3 boä phaän chính:
- Maùy neùn khí: duøng ñeå taïo doøng khoâng khí coù aùp suaát cao, ñoàng thôøi cung
caáp oxy cho quaù trình chaùy nhieân lieäu trong buoàng ñoát.
- Buoàng ñoát: duøng ñeå ñoát chaùy nhieân lieäu taïo neân saûn phaåm chaùy (chaát
moâi giôùi) coù aùp suaát vaø nhieät ñoä cao.
- Tuabin khí: doøng saûn phaåm chaùy phun leân caùc caùnh ñoäng cuûa tuabin laøm
tuabin quay taïo ra cô naêng. Moät phaàn cô naêng ñöôïc duøng ñeå cung caáp
coâng cho maùy neùn.
Nguyeân lyù hoaït ñoäng: khoâng khí ñöôïc maùy neùn höôùng truïc neùn töø aùp suaát p 1
ñeán p2 theo quaù trình ñoaïn nhieät, sau ñoù ñöôïc thoåi vaøo buoàng ñoát, nhieân lieäu
ñöôïc voøi phun phun vaøo, quaù trình caùu trong buoàng ñoát cung caáp nhieät löôïng
cho chu trình, saûn phaåm chaùy ñöôïc ñöa vaøo oáng taêng toác cuûa tuabin (caùnh tónh
gaén treân thaân tuabin), qua oáng taêng toác nhieät ñoä vaø aùp suaát doøng khí giaûm
xuoáng, toác ñoä vaø ñoäng naêng cuûa doøng khí taêng leân, sau ñoù doøng khí ñöôïc thoåi
vaøo heä thoáng caùnh gaén treân ñóa quay cuûa tuabin (caùnh ñoäng), ôû ñaây ñoäng naêng
cuûa doøng khí bieán ñoåi thaønh cô naêng laøm quay truïc tuabin.
Öu ñieåm cuûa tuabin khí so vôùi ñoäng cô ñoát trong:
- Ma saùt nhoû neân hieäu suaát cao.
- Ñoä rung ñoäng nhoû, quay oån ñònh. Vaän toác töø 3000voøng/phuùt trôû leân.
- Kích thöôùc maùy nhoû phaùt coâng suaát lôùn.
Nhöôïc ñieåm: Yeâu caàu vaät lieäu cheá taïo chòu ñöôïc nhieät ñoä cao trong thôøi gian
daøi, coâng ngheä cheá taïo cao. Hieäu suaát chöa thaät cao so vôùi ñoäng cô ñoát trong.
1.2 Chu trình tuabin khí caáp nhieät ñaúng aùp (nhö hình treân)
Xem chaát moâi giôùi laø khí lyù töôûng.
p T 3
q1
3 q1 q=0
2
q=0 4
wT
wT
wC 2
q=0 q=0 q2
4 wC
1
q2 1
v S
Quaù trình thaûi khí ra moâi tröôøng (4-1) xem laø ñaúng aùp vì lieân tuïc (khaùc vôùi
ÑCÑT)
Coâng caáp vaøo maùy neùn:
wc = cp(T2 – T1), kJ/kg
Nhieät löôïng caáp vaøo chu trình:
q1 = cp(T3 – T2), kJ/kg
Coâng sinh ra cuûa tuabin:
wT = cp(T3 – T4), kJ/kg
Coâng sinh ra cuûa chu trình:
w = w T - wC
Hieäu suaát nhieät cuûa chu trình:
w
t
q1
Heä soá töï duøng bwr (back work ratio):

wC
bwr = ,%
wT
2. ÑOÄNG CÔ PHAÛN LÖÏC

Ñoäng cô phaûn löïc laø loaïi ñoäng cô bieán hoaù naêng cuûa nhieân lieäu thaønh ñoäng
naêng vaø ñaåy ñoäng cô veà phía tröôùc theo nguyeân taéc phaûn löïc.
Buoàng ñoát
Nhieân
lieäu
Maùy neùn Tuabin
2 3 khí
OÁng taêng toác

OÁng taêng aùp
1 a 4
b
T 3
q1
b
4
wT
2
wC q2
a
1
Nguyeân lyù laøm vieäc:
- Khoâng khí ñöôïc neùn sô boä qua oáng taêng aùp; (quaù trình 1-a)
- Sau ñoù khoâng khí ñöôïc neùn tieáp tuïc nhôø maùy neùn; (quaù trình a-2)
- Quaù trình chaùy xaûy ra trong buoàng ñoát; (quaù trình 2-3)
- Quaù trình giaõn nôû trong tuabin khí; (quaù trình 3-b)
- Quaù trình giaõn nôû qua oáng taêng toác ñeå phun ra ngoaøi; (quaù trình b-4).
Moät soá giaû thieát ñeå tính toaùn:
- Coâng sinh ra cuûa tuabin khí baèng coâng caáp vaøo maùy neùn:
wc = cp(T2 – Ta)
wT = cp(T3 – Tb)
wc = w T
- Löu löôïng khoái löôïng cuûa moâi chaát löu ñoäng trong ÑCPL taïi moåi vò trí
laø nhö nhau.
- Vaän toác khoâng khí vaøo ÑCPL baèng vaän toác maùy bay.
- a .. 1 ; b .. 4
Duøng coâng thöùc trong phaàn 1.2 chöông Löu ñoäng vaø tieát löu ta coù caùc quan heä
12
sau: c p (Ta T1 )
2
24
c p (T4 Tb )
2
Löïc ñaåy F = G( 4 1 )
Coâng suaát ñaåy Wp = F mb = G( 4 1 )mb ; ( mb 1 )
Wp
Hieäu suaát ñaåy p
Q1
3. BAØI TAÄP
Moät maùy bay phaûn löïc bay vôùi vaän toác 260m/s trong khoâng trung coù aùp
suaát 0,35bar vaø nhieät ñoä -40oC. Tyû soá neùn cuûa maùy neùn laø 10, nhieät ñoä khí vaøo
tuabin laø 1100oC, löu löôïng khoâng khí qua maùy neùn laø 45kg/s. Laáy cp=1kJ/kg.K
Xaùc ñònh:
- Nhieät ñoä vaø aùp suaát khí sau tuabin
- Vaän toác khí ra khoûi oáng taêng toác
- Hieäu suaát ñaåy cuûa chu trình.
Baøi giaûng Nhieät ñoäng löïc hoïc kyõ thuaät CHÖÔNG 2: ÑÒNH LUAÄT NHIEÄT ÑOÄNG I
CHƯƠNG 2
ÑÒNH LUAÄT NHIEÄT ÑOÄNG
THÖÙ NHAÁT
1. COÂNG
1.1 KHAÙI NIEÄM
- Coâng cô hoïc W ñöôïc xem laø tích soá giöõa löïc F vaø ñoaïn ñöôøng dòch chuyeån dx
theo chieàu taùc ñoäng cuûa löïc:
F
2
W Fdx dx
1
[ J] [N].[ m ]
- Coâng khoâng phaûi laø thoâng soá traïng thaùi, töùc laø khoâng theå noùi taïi moät traïng
thaùi naøo ñoù coâng coù giaù trò laø bao nhieâu maø coâng chæ xuaát hieän khi chaát moâi giôùi
tieán haønh moät quaù trình naøo ñoù.
- Qui öôùc daáu: coâng > 0 : sinh coâng
coâng < 0 : nhaän coâng
1.2 COÂNG TRONG HEÄ KÍN
- Döôùi taùc ñoäng cuûa aùp suaát chaát moâi giôùi, beà maët ranh giôùi seõ bò dòch chuyeån
laøm taêng (giaûm) theå tích chaát moâi giôùi ta goïi ñoù laø coâng giaûn nôû (neùn).
- Hai loaïi coâng naøy ñeàu laøm thay ñoåi theå tích cuûa khoái chaát moâi giôùi vaäy goïi
chung laø coâng do söï thay ñoåi theå tích wtt
dV
F=p.A Goïi A: tieát dieän pittoâng

p: aùp suaát cuûa moâi chaát
V: theå tích
Moâi chaát dx
Wtt Fdx pAdx pdV

V2
hay Wtt pdV

V1
v2
Vieát cho 1 kg: w tt pdv

v1
1.2 COÂNG TRONG HEÄ HÔÛ
- Nhö ñaõ trình baøy trong chöông tröôùc, heä hôû laø heä maø chaát moâi giôùi coù theå ñi
vaøo vaø ñi ra khoûi heä nhö caùc thieát bò: maùy neùn, tuabin, quaït, …
- Coâng trong heä hôû w goàm hai thaønh phaàn:
+ Coâng kyõ thuaät wkt: laø coâng coù theå söû duïng trong kyõ thuaät nhö coâng lieân
quan ñeán truïc quay, coâng do söï dòch chuyeån cuûa beà maët ranh giôùi, …
2
w kt vdp hay w tt vdp

1
p / , dp / , wkt 0
p 0 , dp 0 , wkt /
p = const, dp = 0, wkt = 0
+ Coâng löu ñoäng wlñ: laø thaønh phaàn coâng coù lieân quan ñeán aùp suaát cuûa
chaát moâi giôùi taùc ñoäng leân beà maët ranh giôùi ôû ñaàu vaøo vaø ñaàu ra cuûa heä.
2. NHIEÄT LÖÔÏNG
- Nhieät löôïng laø löôïng naêng löôïng ñi xuyeân qua beà maët ranh giôùi khi giöõa chaát
moâi giôùi vaø moâi tröôøng coù söï cheânh leäch nhieät ñoä.
- Cuõng nhö coâng, khaùi nieäm nhieät löôïng taïi moät traïng thaùi laø hoaøn toaøn voâ
nghóa, nhieät löôïng chæ xuaát hieän khi tieán haønh moät quaù trình naøo ñoù.
: Tính nhieät löôïng theo nhieät dung rieâng: Trong chöông trình phoå thoâng
chuùng ta ñaõ hoïc coâng thöùc tính nhieät löôïng theo nhieät dung rieâng Q = Gc t hay
q=c t
Xeùt trong quaù trình voâ cuøng beù thì q cdt
: Tính nhieät löôïng theo söï thay ñoåi entroâpi:

Entroâpi laø gì ? Entropi s (kJ/kg.K) nhö ñaõ ñeà caäp trong muïc 2 chöông 1, entropi
laø moät thoâng soá traïng thaùi cuûa chaát moâi giôùi maø löôïng bieán ñoåi cuûa noù duøng ñeå
löôïng hoaù möùc ñoä khoâng thuaän nghòch cuûa caùc quaù trình thöïc teá.
q
Ñoái vôùi quaù trình thuaän nghòch ds q Tds
T
3. ÑÒNH LUAÄT NHIEÄT ÑOÄNG THÖÙ NHAÁT

- ÑLNÑ I laø ñònh luaät baûo toaøn vaø chuyeån hoaù naêng löôïng trong phaïm vi nhieät
ñoäng:
“Naêng löôïng khoâng töï sinh ra vaø khoâng töï maát ñi, noù chæ bieán ñoåi töø daïng naêng
löôïng naøy sang daïng naêng löôïng khaùc”
- Trong nhieät ñoäng löïc hoïc, phöông trình bieåu dieån moái quan heä giöõa coâng,
nhieät löôïng vaø caùc daïng naêng löôïng khaùc ñöôïc goïi laø ñònh luaät nhieät ñoäng thöù
nhaát.
3.1 ÑLNÑ I VIEÁT CHO HEÄ KÍN

W
Xeùt heä kín nhö hình veõ, giaû söû ban ñaàu heä mang naêng löôïng E1, caáp
nhieät löôïng Q vaøo heä, khi ñoù heä coù naêng löôïng E2 vaø sinh coâng W. Theo ñònh
luaät baûo toaøn naêng löôïng:
E1 + Q = E2 + W
Hay Q = E2 – E1 + W = E + W
Trong phaïm vi nhieät ñoäng löïc hoïc thì E = U + KE + PE
Trong ñoù U = m(u2 – u1): noäi naêng
1
KE = m(V22 V12 ) : ñoäng naêng
2
PE = mg(h2 – h1): theá naêng
Trong heä nhieät kín, do söï thay ñoåi caùc thaønh phaàn ñoäng naêng vaø theá naêng
khoâng ñaùng keå neân Q = U + W phöông trình naøy goïi laø phöông trình ÑLNÑ
thöù nhaát vieát cho heä kín.
Vieát laïi döôùi daïng öùng vôùi moät bieán ñoåi voâ cuøng beù chaát moâi giôùi vaø khoái löôïng
chaát moâi giôùi laø 1 kg:
q du w
Do laø heä kín neân w w tt pdv
Suy ra q du pdv (*)
du
Ñoái vôùi khí lyù töôûng: c v neân q c v dT pdv
dT
3.1 ÑLNÑ I VIEÁT CHO HEÄ HÔÛ
Töø (*) q = du + pdv
= du + pdv + vdp – vdp
= du + d(pv) – vdp
= d(u + pv) – vdp
Ñaët i = u + pv, i goïi laø entanpi (kJ/kg, kcal/kg) laø moät thoâng soá traïng thaùi daãn
suaát vaø ñöôïc tính theo bieåu thöùc giöõa u vaø tích soá pv.
Suy ra q = di – vdp
Maët khaùc w kt = -vdp
Neân q = di + w kt phöông trình naøy goïi laø phöông trình ÑLNÑ thöù nhaát vieát
cho heä hôû (khi bỏ qua löôïng bieán ñoåi ñoäng naêng vaø theá naêng)
di
Ñoái vôùi khí lyù töôûng: cp neân q cpdT vdp
dT
Toùm taét
Ñoái vôùi moïi chaát moâi giôùi Ñoái vôùi khí lyù töôûng
q du pdv q c v dT pdv
q = di – vdp q cpdT vdp
Baøi giaûng Nhieät ñoäng hoïc kyõ thuaät CHÖÔNG 3: MOÄT SOÁ QUAÙ TRÌNH NÑ CUÛA KLT
CHƯƠNG 3
MỘT SỐ QUÁ TRÌNH NHIỆT ĐỘNG
CỦA KHÍ LÝ TƯỞNG
1. KHÁI QUÁT
: Các quá trình nhiệt động cơ bản gồm:

- Quá trình đẳng tích: v = const
- Quá trình đẳng áp: p = const
- Quá trình đẳng nhiệt: T = const
- Quá trình đoạn nhiệt: là quá trình không trao đổi nhiệt lượng
giữa chất môi giới và môi trường:
q T.ds 0 s const
- Quá trình đa biến: Không có thông số nào giữ không đổi.
: Những nội dung nghiên cứu các quá trình trên gồm:
- Viết phương trình đặc trưng, vẽ đồ p-v.
- Thiết lập mối quan hệ giữa các thông số đầu và cuối của quá
trình.
- Tính u, s, w, q
2. PHƯƠNG TRÌNH ĐẶC TRƯNG

Xét quá trình đa biến
Theo định luật nhiệt động thứ nhất:
*q c p dT vdp
)
(q c v dT pdv
*cdT c p dT vdp
)
(cdT c v dT pdv
*(c c p )dT vdp

)
((c c v )dT pdv
c cp vdp
Lập tỷ số
c cv pdv
c cp
Đặt n = , n gọi là số mũ đa biến ( n 2 1 )
c cv
vdp
n vdp n.pdv 0 chia 2 vế cho tích số pv ta được:
pdv
dp dv
n 0
p v
Lấy tích phân 2 vế được:
lnp + nlnv = const
lnp + lnvn = const
ln(p.vn) = const
n
hay p.v = const
Chứng minh tương tự đối với quá trình đoạn nhiệt thuận nghịch ( q = 0)
*0 c p dT vdp
)
(0 c v dT pdv
cp vdp
Lập tỷ số
cv pdv
cp
Đặt k , k > 1 do di > du
cv
p.vk = const
Nhận xét:
- Quá trình đoạn nhiệt thuận nghịch là trường họp đặc biệt của quá trình đa
biến khi n = k
- Khi n = 1 thì pv = RT = const Æ quá trình đẳng nhiệt
- Khi n = 0 thì p = const Æ quá trình đẳng áp
c cp
- Khi n = = 3 thì c = cv Æ quá trình đẳng tích
c cv
3. ĐỒ THỊ p – v VÀ T – s
8
p T n=
0
n=
n=1
n=k
v s
4. THIẾT LẬP MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC THÔNG SỐ ĐẦU VÀ

CUỐI CỦA QUÁ TRÌNH
n
Phöông trình toång quaùt p.v = const
Hay p1v1n p 2 v n2
Keát hôïp vôùi phöông trình traïng thaùi khí lyù töôûng pv = RT ta tìm ñöôïc caùc quan
heä:
n 1
T2 p 2 n

T1 p1
n 1
T2 v1

T1 v 2
5. LƯỢNG BIẾN ĐỔI ENTRÔPI, ENTANPI, NỘI NĂNG, CÔNG

VÀ NHIỆT LƯỢNG TRAO ĐỔI GIỮA CHẤT MÔI GIỚI VÀ
MÔI TRƯỜNG.
5.1. LƯỢNG BIẾN ĐỔI ENTRÔPI
Đối với quá trình thuận nghịch:
q du w c v dT pdv
ds
T T T
(di pdv vdp) pdv c p dT vdp

T T
vì di = du + d(pv)
dT dv dT dp
ds c v R cp R (3)
T v T p
Lấy tích phaân 2 veá ta ñöôïc

2 2
dT dv
2
dT dp
v T
ds c R c p

v 1 T
R
p
1 1
T2 v T p
s c v ln R ln 2 c p ln 2 R ln 2
T1 v1 T1 p1
Caùc coâng thöùc s khaùc:
pv = RT Æ pdv + vdp = RdT

dv dp dT
Chia 2 veá cho pv ñöôïc: thay vaøo (3) ñöôïc
v p T
dv dp dv dp dv dp dv
ds c v R cv (c v R ) c v cp
v p v p v p v
p2 v
s c v ln c p ln 2
p1 v1
Vì i = u + pv = u + RT
di du
Æ di = du + RdT Æ R Æ cp = cv + R
dT dT
q dT T
Hay ds c s c ln 1
T T T2
5.2. LƯỢNG BIẾN ĐỔI ENTANPI

di
cp i c p ( t 2 t 1 )
dt
5.3. LƯỢNG BIẾN ĐỔI NỘI NĂNG

du
cv u c v ( t 2 t 1 )
dt
5.4. CÔNG
a) Công thay đổi thể tích (hệ kín)
2
w pdv
1
p1 v1n
Do p1 v1n pvn p
vn
1n 2 1 n 1 n
p v n v 2 v1 p 2 v 2 p1 v1 (4)
2
dv n v
Nên w p v n p1 v1
n
1 v
1 1
1 n 1 1
1 n 1 n
1
Các công thức biến đổi khác:
Từ (4) thay pv = RT vào ta được:
R
w (t 2 t1 )
1 n
Đối với quá trình đẳng nhiệt (n = 1) thì:

2 2
dv dv v
w p1 v1n n
p1 v1 p1 v1 ln 2
1 v 1
v v1
b) Công kỹ thuật
1 1 n 1
2 1 2 1 1 1 1
n
w kt vdp v p p dp v p
n n p 2 p1
n n (p v p 2 v 2 )
1 1
1 1 1 n 1 1 1
1 1 1
n
nw
Đối với quá trình đẳng tích (n = 3 ) thì:
n
w kt (p1v1 p2 v2 ) v(p1 p2 )
n 1
Đối với quá trình đẳng nhiệt (n = 1) thì:
2 1 2 1 2
dp p p
w kt vdp v p n
1 1 p n
dp v1p1 v1p1 ln 2 v1p1 ln 1 w
1 1 1
p p1 p2
5.5. NHIỆT LƯỢNG

q ct
c cp 7
n 4
c c v 4 nk nk
6 c cv q cv t
cp 4 n 1 n 1
k
cv 45
Đối với quá trình đẳng nhiệt (n = 1) thì u 0 nên q = w = wkt
Quan heä p, v, Coâng thay ñoåi theå

Quaù trình Coâng kyõ thuaät Nhieät löôïng Bieán ñoåi entroâpi
T tích
nw T2 v
ÑA BIEÁN s c v ln R ln 2
p1v1n p 2 v n2 n T1 v1
p v p1v1 w ( p 2 v 2 p1 v1 )
c cp w 2 2 1 n T2 p
n= n 1 1 n s c p ln R ln 2
c cv T2 p 2 n T1 p1
n T nk
RT1 ( 2 1) q cv t
cp – cv = R T1 p1 w
R
(T2 T1 ) 1 n T1 n 1 p2 v
n 1
1 n s c v ln c p ln 2
u c v (t 2 t 1 ) T2 v1 p1 v1
n 1

T1 v 2 n p2 n
RT1 1 T1
i c p (t 2 t 1 ) 1 n p1 s c ln
T2
p1v1k p 2 v 2k p 2 v 2 p1 v1
w
1 k
k 1
ÑOAÏN NHIEÄT
T2 p 2 k R w kt kw
w (t 2 t 1 )
cp T1 p1 1 k Q=0 s 0 (s = const)
n=k= wkt = cp(t1 – t2)
cv k 1
T2 v1 w u cv (t 1 t 2 )

T1 v 2
q u (u = i
ÑAÚNG TÍCH p1 T1 p2 T
W=0 w kt v(p1 p 2 ) – pv) s c v ln c v ln 2
n= 3 p 2 T2 p1 T1
q c v t
ÑAÚNG AÙP v1 T1 w p(v 2 v1 ) q i v2 T

w kt 0 s c p ln c p ln 2
n=0 v 2 T2 w R(t 2 t 1 ) q c p t v1 T1
ÑAÚNG NHIEÄT v2 v2 p
p1v1 = p2v2 w p1v1 ln w kt w q Ts s R ln R ln 1
n=1 v1 v1 p2
6. BAØI TAÄP
n 3kg khoâng khí ôû traïng thaùi ban ñaàu coù P1=1bar, t1=27oC ñöôïc neùn ñeán traïng
thaùi cuoái coù P2=15bar, t2=227oC
Xaùc ñònh - Nhieät löôïng tham gia vaøo quaù trình
- Ñoä bieán thieân noäi naêng
- Coâng kyõ thuaät
(coi nhieät dung rieâng laø haèng soá)
o Moät heä thoáng xylanh-piston chöùa khoâng khí coù ñöôøng kính d = 0,4 m. Luùc
ban ñaàu heä thoáng coù theå tích V1 = 0,2 m3 , aùp suaát p1 = 4 bar. Ngöôøi ta neùn
khoâng khí ñeán traïng thaùi 2 coù p2 = 9 bar. Xem nhieät ñoä tröôùc vaø sau khi dòch
chuyeån cuûa piston laø nhö nhau vaø baèng 300C (Xylanh-piston ñaët thaúng ñöùng vaø
coù ñoái troïng phía treân).
a/ Xaùc ñònh khoaûng dòch chuyeån cuûa piston.
b/ Tính khoái löôïng khoâng khí coù trong xylanh.
p Moät khoái khoâng khí luùc ban ñaàu coù t1 = 400C, V1 = 260 lít vaø p1 = 3500
mmHg. Sau khi trao ñoåi nhieät vôùi moâi tröôøng xung quanh, ngöôøi ta thaáy khoâng
khí coù t2 = 900C vaø theå tích taêng 1,5 laàn.
a- Xaùc ñònh löôïng nhieät trao ñoåi.
b- Xaùc ñònh aùp suaát p2.
c- Xaùc ñònh löôïng bieán ñoåi noäi naêng, enthalpy vaø entropy.
q Khoâng khí ñi vaøo maùy neùn vôùi aùp suaát vaø nhieät ñoä laàn löôït laø p1 = 1 bar vaø t1
= 300C. Sau khi ra khoûi maùy neùn, aùp suaát cuûa khoâng khí laø p 2 = 8 bar. Cho bieát
löu löôïng khoâng khí ñi qua maùy neùn laø 0,09 kg/s. Xaùc ñònh coâng neùn trong caùc
tröôøng hôïp sau:
a- Quaù trình neùn laø ñoaïn nhieät.
b- Quaù trình neùn laø ñaúng nhieät.
c- Quaù trình neùn laø ña bieán vôùi soá muõ ña bieán n = 1,25.
d- Veõ bieåu dieãn caùc quaù trình treân ñoà thò p-v. Neâu nhaän xeùt.
e- Neáu quaù trình neùn ñang khaûo saùt laø ña bieán vôùi n > 1,25 thì coâng neùn
trong tröôøng hôïp naøy nhö theá naøo so vôùi coâng neùn ñaõ xaùc ñònh ôû caâu c.
r Khoâng khí tröôùc khi ñi vaøo maùy neùn coù aùp suaát vaø nhieät ñoä laàn löôït laø p 1 = 1
bar vaø t1 = 32oC, sau khi ra khoûi maùy neùn aùp suaát cuûa khoâng khí laø p2 = 3 bar.
a. Xaùc ñònh coâng tieâu toán bôûi maùy neùn.
b. Xaùc ñònh ñoä bieán thieân entropy giöõa ñaàu ra vaø ñaàu vaøo tính theo 1 kg
khoâng khí. Nhaän xeùt?
c. Bieåu dieãn quaù trình treân ñoà thò T-s.
Cho bieát quaù trình neùn laø ña bieán vôùi n = 1,2 vaø löu löôïng khoâng khí ñi
qua maùy neùn laø 1,34 kg/s.
s Coù 4 kg khí lyù töôûng chöùa trong heä kín, nhieät ñoä ban ñaàu cuûa khí t1 = 3000C,
khí ñöôïc giaõn nôû theo quaù trình ña bieán thuaän nghòch ñeán traïng thaùi 2 coù t2 =
600C vaø theå tích V2 = 3V1. Trong quaù trình giaõn nôû khí nhaän moät nhieät löôïng Q
= 167,472 kJ vaø sinh coâng W = 837,36 kJ.
1- Xaùc ñònh soá muõ ña bieán cuûa quaù trình n.
2- Tìm giaù trò nhieät dung rieâng cp vaø cv.
t Moät bình kín theå tích 200lít chöùa 3,5kg nöôùc vaø hôi nöôùc, aùp keá chæ 9bar.
a) Xaùc ñònh traïng thaùi cuûa nöôùc vaø hôi nöôùc
b) Tính nhieät löôïng caáp vaøo ñeå aùp suaát taêng theâm 2 bar. Xaùc ñònh nöôùc vaø
hôi nöôùc luùc ñoù.
Baøi giaûng Nhieät ñoäng löïc hoïc kyõ thuaät CHÖÔNG 4: ÑÒNH LUAÄT NHIEÄT ÑOÄNG II
CHÖÔNG 4
ÑÒNH LUAÄT NHIEÄT ÑOÄNG
THÖÙ HAI
1. NHÖÕNG HAÏN CHEÁ CUÛA ÑÒNH LUAÄT NHIEÄT ÑOÄNG THÖÙ NHAÁT
Xeùt moät soá ví duï:
a)
Coâng KHOÂNG SINH Coâng
NHÖNG
Nöôùc Nöôùc
Nhieät
b)
Nhieät Nhieät
I I=0
NHÖNG
Naêng löôïng coù theå phaân thaønh naêng löôïng cuûa chuyeån ñoäng coù höôùng
nhö ñieän naêng, cô naêng, … vaø naêng löôïng cuûa chuyeån ñoäng voâ höôùng nhö nhieät
naêng. Naêng löôïng chuyeån ñoäng coù höôùng bieán ñoåi thaønh naêng löôïng chuyeån
ñoäng voâ höôùng thì khoâng ñoøi hoûi coù ñieàu kieän, quaù trình ngöôïc laïi caàn coù moät
soá ñieàu kieän khaùc.
Ñònh luaät nhieät ñoäng I chæ ra trong quaù trình nhieät ñoäng, hai daïng naêng
löôïng cô baûn laø nhieät vaø coâng coù theå bieán ñoåi qua laïi laãn nhau, tuy nhieân khoâng
ñeà caäp ñeán:
- Chieàu höôùng cuûa quaù trình ñang xaûy ra,
- Ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå quaù trình xaûy ra
- Möùc ñoä giôùi haïn cuûa söï bieán ñoåi naêng löôïng töø daïng naøy sang daïng
khaùc.
Töø nhöõng ñieàu ñaõ phaân tích treân, khaù nhieàu nhaø khoa hoïc ñaõ nghieân cöùu vaø
ruùt ra ñöôïc moät soá tính quy luaät maø sau naøy goïi laø ñònh luaät nhieät ñoäng thöù hai.
Nhö vaäy ñeå moät quaù trình coù theå dieån ra caàn phaûi thoaû maõn khoâng chæ ñònh luaät
nhieät ñoäng thöù nhaát maø coøn phaûi thoaû maõn caû ñònh luaät nhieät ñoä thöù hai.
2. CHU TRÌNH NHIEÄT ÑOÄNG

Traïng thaùi: laø moät thuaät ngöõ duøng ñeå chæ chaát moâi giôùi taïi moät vò trí naøo
ñoù trong heä thoáng nhieät ñoäng (ñöôïc xem laø 1 ñieåm). Traïng thaùi ñöôïc xaùc
ñònh bôûi caùc thoâng soá traïng thaùi p, v, T, u, i, s.
Quaù trình: ñöôïc ñaëc tröng bôûi 1 traïng thaùi ñaàu vaø 1 traïng thaùi cuoái. Vaäy coù ít
nhaát 2 traïng thaùi trôû leân dieãn bieán theo 1 quy luaät naøo ñoù môùi taïo thaønh 1 quaù
trình. VD: quaù trình ñaúng aùp, ñaúng tích, ñoaïn nhieät …
Chu trình: laø taäp hôïp moät soá quaù trình kheùp kín vôùi nhau. Vaäy coù ít nhaát
2 quaù trình trôû leân ñeå taïo thaønh 1 chu trình. Nhö chu trình ñoäng cô ñoát
trong, chu trình maùy laïnh …
2.1 CHU TRÌNH THUAÄN CHIEÀU:
p T 3
q1
3
q1 q=0
2
q=0 4 w
2
w
q=0 q=0 q2
4
q2
1
1
v S
Trong chu trình thuaän chieàu nhieät löôïng chuyeån ñoäng theo chieàu töï
nhieân. Nghóa laø chaát moâi giôùi seõ nhaän nhieät q1 töø nguoàn noùng, giaõn nôû sinh
coâng w vaø nhaû 1 phaàn nhieät löôïng coøn laïi q2 (=q1 – w) cho nguoàn laïnh.
Chu trình thuaän chieàu ñöôïc bieåu dieãn baèng nhöõng quaù trình kheùp kín
theo chieàu cuøng chieàu quay cuûa kim ñoàng hoà.
Taát caû caùc loaïi ñoäng cô nhieät: ñoäng cô ñoát trong, ñoäng cô phaûn löïc, thieát bò
ñoäng löïc hôi nöôùc, tuabin hôi, tuabin khí, … ñeàu hoaït ñoäng theo chu trình thuaän
chieàu.
Ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa chu trình thuaän chieàu ngöôøi ta ñöa ra khaùi
nieäm Hieäu suaát nhieät.
w q1 q 2 q
t 1 2
q1 q1 q1
Trong ñoù: q1 nhieät löôïng chaát moâi giôùi nhaän ñöôïc töø nguoàn noùng,
q2 nhieät löôïng chaát moâi giôùi nhaû ra nguoàn laïnh,
w = q1 – q 2 coâng sinh ra cuûa chu trình
2.2 CHU TRÌNH NGÖÔÏC CHIEÀU
p T 2
q1
q1 nhaän coâng w
3 2
nhaän coâng w 3 1
q2
4
4 1
q2
v s
Trong chu trình ngöôïc chieàu thì chaát moâi giôùi nhaän coâng töø beân ngoaøi ñeå
vaän chuyeån nhieät löôïng theo chieàu ngöôïc töø nguoàn laïnh ñeán nguoàn noùng.
Chu trình ngöôïc chieàu ñöôïc bieåu dieãn baèng nhöõng quaù trình kheùp kín
theo chieàu ngöôïc chieàu quay cuûa kim ñoàng hoà.
Ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä hoaøn thieän cuûa chu trình ngöôïc chieàu ngöôøi ta duøng
caùc khaùi nieäm Heä soá laøm laïnh vaø Heä soá laøm noùng.
Heä soá laøm laïnh duøng cho maùy laïnh ñöôïc xaùc ñònh:
q1 q1

w q 2 q1
Heä soá laøm noùng duøng cho bôm nhieät ñöôïc xaùc ñònh:
q2 q2

w q 2 q1
Trong ñoù: q1 – nhieät löôïng chaát moâi giôùi nhaän ñöôïc töø nguoàn laïnh,
q2 – nhieät löôïng chaát moâi giôùi nhaû ra nguoàn noùng,
w = q 2 – q1– coâng cung caáp cho chu trình.
Deå thaáy 1
3. CHU TRÌNH CARNOT

Naêm 1824 Sadi Carnot, kyõ sö ngöôøi Phaùp, ñeà xuaát moät loaïi maùy nhieät lyù
töôûng ñöôïc goïi laø chu trình Carnot, chu trình naøy goàm coù 4 quaù trình, trong ñoù
coù 2 quaù trình ñoaïn nhieät thuaän nghòch vaø 2 quaù trình ñaúng nhieät thuaän nghòch
xeáp xen keû nhau.
3.1 CHU TRÌNH CARNOT THUAÄN CHIEÀU
p T
q1 q1
1 1 2
2 TN
q=0
q=0
4
3 TL 4 3
q2
q2
v s
Laø chu trình goàm 4 quaù trình nhö sau:
Quaù trình giaõn nôû ñaúng nhieät 1-2 (TN = const), chaát moâi giôùi tieáp xuùc vôùi
nguoàn noùng vaø nhaän nhieät löôïng q1.
Quaù trình giaõn nôû ñoaïn nhieät 2-3 (khoâng coù söï trao ñoåi nhieät vôùi moâi
tröôøng xung quanh, q = 0).
Quaù trình neùn ñaúng nhieät 3-4 (TL = const), chaát moâi giôùi tieáp xuùc vôùi
nguoàn laïnh vaø nhaû nhieät q2.
Quaù trình neùn ñoaïn nhieät 4-1 (q = 0).
Tính hieäu suaát nhieät cuûa chu trình Carnot thuaän chieàu:
q1 q 2 l q
ct 1 2
q1 q1 q1
q
Theo ñònh nghóa entropy: ds q T.ds
T
Xeùt 1 quaù trình töø traïng thaùi ñaàu 1 ñeán traïng thaùi cuoái 2, thì nhieät löôïng
2 2
ñöôïc tính baèng coâng thöùc: q12 Tds T ds
1 1
2
Ta coù: q1 TN ds TN &s 2 s1 '
1
4
q 2 TL ds TL &s 4 s 3 ' TL &s 3 s 4 ' TL &s 2 s1 '
3
TL &s 2 s1 ' TL TN TL
Vaäy: ct 1 1
TN &s 2 s1 ' TN TN
Nhaän xeùt: Hieäu suaát nhieät cuûa chu trình Carnot khoâng phuï thuoäc chaát moâi giôùi,
noù chæ phuï thuoäc nhieät ñoä nguoàn noùng vaø nhieät ñoä nguoàn laïnh.
YÙ nghóa cuûa chu trình carnot thuaän chieàu:
- Ñaùnh giaù khaû naêng khai thaùc toái ña cuûa caùc nguoàn nhieät, töùc laø ñaùnh
giaù chaát löôïng nguoàn nhieät. VD: [II]
- Neáu TN = TL thì ct =0, töùc laø muoán bieán nhieät thaønh coâng phaûi coù hai
nguoàn nhieät, cheânh leäch nhieät ñoä caøng cao thì ct caøng lôùn.
- TN khoâng theå baèng 3 hay TL khoâng theå baèng 0K do ñoù ct <1 nghóa laø
khoâng theå bieán 100% nhieät naêng thaønh cô naêng.
3.2 CHU TRÌNH CARNOT NGÖÔÏC CHIEÀU
p T
q1 q1
1 1 2
2 TN
q=0
q=0
4
3 TL 4 3
q2
q2
v s
Töông töï nhö chu trình Carnot thuaän chieàu, ta tính ñöôïc:
3
q1 TL ds TL &s 3 s 4 '
4
1
q 2 TN ds TN &s1 s 2 ' TN &s 2 s1 ' TN &s 3 s 4 '
2
q1 q TL &s3 s 4 ' TL 1
Vaäy: 1
q 2 q1 l &TN TL '&s3 s 4 ' TN TL TN
1
TL
Nhaän xeùt: Heä soá laøm laïnh cuûa chu trình Carnot khoâng phuï thuoäc chaát moâi giôùi,
noù chæ phuï thuoäc nhieät ñoä nguoàn noùng vaø nhieät ñoä nguoàn laïnh.
YÙ nghóa cuûa chu trình carnot ngöôïc chieàu: Laáy maùy laïnh laøm ví duï
- Neáu TN vaø TL gaàn baèng nhau thì tieán ñeán 3 töùc laø hieäu quaû laøm laïnh
caøng cao nhöng maát yù nghóa laøm laïnh.
- Neáu TN $ 3 hoaëc TL $ 0 thì $ 0 töùc laø hieäu quaû laøm laïnh caøng giaûm
khi nhieät ñoä nguoàn noùng taêng hoaëc nhieät ñoä nguoàn laïnh giaûm quaù möùc.
Nhö vaäy cheânh leäch nhieät ñoä giöõa nguoàn noùng vaø laïnh phaûi trong khoaûng
phuø hôïp, khoâng quaù cao cuõng khoâng quaù thaáp.
3.3 YÙ NGHÓA CUÛA CHU TRÌNH CARNOT
Ñeå thaáy roõ yù nghóa quan troïng cuûa chu trình Carnot, ta so saùnh chu trình
Carnot vôùi moät chu trình baát kyø coù cuøng nhieät ñoä nguoàn noùng Tmax vaø nhieät ñoä
nguoàn laïnh Tmin.
T
q1c
1 2
TN B
q1
C
A
q2
D
TL 4 3
q2c
Giaû söû khaûo saùt chu trình tuabin khí ABCD coù nhieät ñoä nguoàn noùng cöïc ñaïi
Tmax vaø nhieät ñoä nguoàn laïnh cöïc tieåu Tmin. Ta bao boïc chu trình naøy baèng moät
chu trình Carnot 1234.
Ñoái vôùi chu trình tuabin khí:

q1 dt&AB65A'
q 2 dt&DC65D'
q2 dt&DC65 D '
t 1 1
q1 dt&AB65 A '
Ñoái vôùi chu trình Carnot:

q1c dt&12651 '
q 2c dt&43654 '
q 2c dt&43654 '
c 1 1
q1c dt&12651 '
So saùnh dieän tích caùc hình treân ta thaáy:
dt(DC65D) dt(43654) dt(DC65D) dt(43654)

dt(AB65A) . dt(12651) dt(AB65A) dt(12651)
Suy ra c t
Keát luaän: Trong cuøng ñieàu kieän nhieät ñoä Tmax vaø nhieät ñoä cöïc tieåu Tmin, khoâng
theå coù baát kyø moät chu trình nhieät ñoäng thuaän chieàu naøo coù hieäu suaát lôùn hôn
hoaëc baèng hieäu suaát nhieät cuûa chu trình Carnot. Neân hieäu suaát nhieät cuûa chu
trình Carnot laø caùi moác ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä hoaøn thieän cuûa caùc chu trình khaùc.
Keát luaän treân laø yù nghóa cuûa chu trình Carnot.
4. MOÄT SOÁ CAÙCH PHAÙT BIEÅU CUÛA ÑÒNH LUAÄT NHIEÄT

ÑOÄNG THÖÙ 2
1. Nhieät löôïng chæ truyeàn töø nôi coù nhieät ñoä cao sang nôi coù nhieät ñoä thaáp
maø khoâng theå töï tieán haønh ngöôïc laïi. Muoán truyeàn nhieät löôïng töø nôi coù
nhieät ñoä thaáp sang nôi coù nhieät ñoä cao thì phaûi toán coâng.
2. Khoâng theå coù baát kyø ñoäng cô nhieät naøo coù theå bieán toaøn boä nhieät löôïng
nhaän ñöôïc thaønh coâng. Vieäc bieán nhieät thaønh coâng bao giôø cuõng keøm
theo toån hao moät phaàn nhieät löôïng do chaát moâi giôùi truyeàn cho nguoàn
laïnh.
Ñoàng nghóa raèng hieäu suaát nhieät cuûa taát caû caùc ñoäng cô nhieät phaûi nhoû hôn
100%.
3. Trong cuøng ñieàu kieän nhieät ñoä nguoàn noùng Tmax vaø nguoàn laïnh Tmin,
tieán haønh caùc chu trình khaùc nhau thì chu trình Carnot coù hieäu suaát cao
nhaát.
Baøi giaûng Nhieät ñoäng hoïc kyõ thuaät CHÖÔNG 5: CT ÑOÄNG CÔ ÑOÁT TRONG
CHU TRÌNH
CHÖÔNG 5
ÑOÄNG CÔ ÑOÁT TRONG
Tuøy theo quaù trình caáp nhieät cho ñoäng cô maø phaân thaønh:
- Chu trình caáp nhieät ñaúng tích (chu trình OTTO)
- Chu trình caáp nhieät ñaúng aùp (chu trình Diesel)
- Chu trình caáp nhieät hoãn hôïp.
1. CHU TRÌNH CAÁP NHIEÄT ÑAÚNG TÍCH (CHU TRÌNH OTTO)

(Aùp duïng cho ñoäng cô xaêng)
p T 3
3
q=0
q1
4 w
q1
q=
0
w 2
2 q=0
q= 4 q2
0 q2
a 1 1
Vt Vh v S
V1
- Khi pittong di chuyeån töø ñieåm cheát treân ñeán ñieåm cheát döôùi, van naïp môû vaø
van xaû ñoùng, hoãn hôïp nhieân lieäu vaø khoâng khí ñöôïc naïp vaøo xylanh. (Quaù trình
a-1)
- Khi pittoâng ñi ngöôïc trôû laïi töø ÑCD ñeán ÑCT, 2 van naïp vaø xaû ñoùng laïi neùn
ñoaïn nhieät hoãn hôïp (quaù trình 1-2)
- Khi pittoâng ñeán ÑCT buji baät tia löõa ñieän, hoãn hôïp buøng chaùy töùc thôøi neân
pittoâng chöa kòp dòch chuyeån xuoáng vì vaäy quaù trình ñöôïc coi laø caáp nhieät ñaúng
tích, aùp suaát vaø nhieät ñoä ñoät ngoät taêng leân (quaù trình 2-3)
- Sau quaù trình caáp nhieät ñaúng tích, pittoâng di chuyeån töø ÑCT ñeán ÑCD, hai van
naïp vaø xaû ñoùng, saûn phaåm chaùy giaûn nôû ñoaïn nhieät sinh coâng coù ích (quaù trình
3-4)
- Khi pittoâng ñeán ÑCD, van xaû môû van naïp ñoùng, saûn phaåm chaùy ñöôïc thaûi ra
ngoaøi laøm cho aùp suaát trong xylanh giaûm xuoáng ñoät ngoät (quaù trình 4-1). Sau ñoù
pittoâng dòch chuyeån töø ÑCD ñeán ÑCT (quaù tyrình 1-a), saûn phaåm chaùy coøn laïi
trong xy lanh ñöôïc queùt thaûi ra ngoaøi, tieáp theo quaù trình naïp laïi nhö ban ñaàu.
Caùc thoâng soá ñaëc tröng cuûa chu trình:

v1
Tyû soá neùn
v2
p3
Tyû soá taêng aùp 8
p2
1
Hieäu suaát nhieät cuûa chu trình t 1
k 1
2. CHU TRÌNH CAÁP NHIEÄT ÑAÚNG AÙP (CHU TRÌNH DIESEL)

(Aùp duïng cho ñoäng cô diesel ngaøy xöa)
p T 3
q1
3
q1 q=0
2
q=0 4 w
2
w
q=0 q=0 q2
4
q2
1
1
v S
Ñaëc ñieåm cuûa chu trình naøy laø trong quaù trình naïp, xylanh chæ naïp khoâng
khí (khoâng naïp hoãn hôïp nhö chu trình caáp nhieät ñaúng tích), sau ñoù khoâng khí
ñöôïc neùn ñoaïn nhieät theo quaù trình 1-2, taïi traïng thaùi 2 aùp suaát cao, nhieät ñoä
cao hôn nhieät ñoä töï boác chaùy cuûa nhieân lieäu, khi ñoù ngöôøi ta phun nhieân lieäu
loûng vaøo xylanh baèng voøi phun hoaït ñoäng nhôø khoâng khí neùn cuûa maùy neùn khí,
nhieân lieäu ñöôïc phun thaønh tia nhoû vaøo xylanh coù saún khoâng khí noùng vaø töï boác
chaùy. Nhieân lieäu phun vaøo khi pittoâng ñaõ vöôït qua ñieåm cheát treân vaø ñang dòch
chuyeån xuoáng ÑCD. 2-3 laø quaù trình vöøa chaùy vöøa dòch chuyeån pittoâng neân
xem laø quaù trình ñaúng aùp (chaùy chaäm). Caùc quaù trình coøn laïi töông töï chu trình
caáp nhieät ñaúng tích.
Thoâng soá ñaëc tröng cuûa chu trình:

v1
Tyû soá neùn
v2
v3
Tyû soá giaõn nôû sôùm
v2
k 1
Hieäu suaát nhieät cuûa chu trình t 1 k 1
k ( 1)
3. CHU TRÌNH CAÁP NHIEÄT HOÃN HÔÏP

(Aùp duïng cho ñoäng cô diesel ngaøy nay)
q1p
p T
3 4 q1p 4
q1v q1v 3 q=0
2 q=0 w
2 5
w q=0
q=0 5 q2v
q2v
1
1
v S
Quaù trình chaùy tieán haønh theo 2 giai ñoaïn: caáp nhieät ñaúng tích (khi nhieân
lieäu môùi phun vaøo vaø buøng chaùy, pittoâng chöa kòp di chuyeån), vaø quaù trình caáp
nhieät ñaúng aùp tieáp theo (khi pittoâng dòch chuyeån töø ÑCT ñeán ÑCD maø bôm daàu
vaãn coøn phun nhieân lieäu).
Thoâng soá ñaëc tröng cuûa chu trình:

v1
Tyû soá neùn
v2
p3
Tyû soá taêng aùp 8
p2
v4 v4
Tyû soá giaõn nôû sôùm
v3 v 2
8 k 1
Hieäu suaát nhieät cuûa chu trình t 1
9(8 1) k8( 1): k1
4. BAØI TAÄP
n Moät ñoäng cô ñoát trong 4 thì goàm 4 xylanh hoaït ñoäng theo chu trình
Otto, tyû soá neùn = 8,5; dung tích queùt cuûa 4 xylanh-pittoâng laø Vq = 1100cm3, aùp
suaát cuûa khí ôû traïng thaùi ban ñaàu p1 = 1bar, nhieät ñoä t1=20oC, nhieät löôïng caáp
vaøo cho moãi xylanh laø 135J.
a. Tính hieäu suaát nhieät cuûa chu trình
b. Xaùc ñònh nhieät ñoä Tmax vaø pmax cuûa chu trình. Khi tính xem chaát moâi
giôùi nhö laø khoâng khí, =29kg/kmol, nhieät dung rieâng xem laø haèng
soá.
o Moät ñoäng cô hoaït ñoäng theo chu trình caáp nhieät ñaúng tích (Otto
cycle), chaát moâi giôùi xem laø khoâng khí ( =29kg/kmol, k = 1,4, nhieät dung
rieâng xem laø haèng soá), thoâng soá cuûa chu trình nhö sau: khí huùt vaøo ñoäng cô coù
p1 = 100kPa, t1=27oC, tyû soá neùn = 8, nhieät löôïng caáp vaøo q1 = 1800kJ/kg.
a. Bieåu dieån chu trình treân ñoà thò p-v vaø T-s
b. Xaùc ñònh p, v, T taïi caùc ñieåm ñaëc tröng.
c. Tính hieäu suaát nhieät cuûa chu trình.
p Moät ñoäng cô ñoát trong 4 thì hoaït ñoäng theo chu trình ñoäng cô Diesel
caáp nhieät ñaúng aùp, caùc thoâng soá caàn thieát nhö sau: khoâng khí huùt vaøo coù
p1=100kPa, t1=27oC, tæ soá neùn =18, nhieät ñoä cöïc ñaïi cuûa chu trình
Tmax=2653,3K
a. Xaùc ñònh thoâng soá p, v, T taïi caùc ñieåm ñaëc tröng cuûa chu trình.
b. Xaùc ñònh hieäu suaát nhieät cuûa chu trình.
c. Bieåu dieån chu trình treân ñoà thò T-s vaø theå hieän baèng dieän tích caùc
phaân naêng löôïng lieân quan: q1, |q2|, l.
Chaát moâi giôùi xem nhö khoâng khí, nhieät dung rieâng xem laø haèng soá.
q Ñoäng cô ñoát trong hoaït ñoäng theo chu trình caáp nhieät ñaúng aùp (air-
standard Diesel cycle), coâng suaát phaùt cuûa ñoäng cô N = 3700 kW, chu trình hoaït
ñoäng vôùi thoâng soá:
Tyû soá neùn = 14
Tyû soá giaõn nôû sôùm = 2
Nhieân lieäu söû duïng cho ñoäng cô coù nhieät trò phaùt ra khi chaùy:
4
Q Hp = 4,16 x 10 kJ/kg
1- Bieåu dieãn chu trình treân ñoà thò p-v vaø T-s.
2- Xaùc ñònh hieäu suaát nhieät cuûa chu trình.
3- Tính löôïng nhieân lieäu tieâu hao cuûa ñoäng cô trong 1 giôø Gnl [kg/h]
Khi tính toaùn chaát moâi giôùi xem nhö khoâng khí ( k = 29), nhieät dung rieâng
(NDR)
xem laø haèng soá.
Baøi giaûng Nhieät ñoäng hoïc kyõ thuaät CHÖÔNG 6: CHAÁT THUAÀN KHIEÁT
CHÖÔNG 6 CHAÁT THUAÀN KHIEÁT
1. TOÅNG QUAÙT
THAÊNG HOA
NOÙNG CHAÛY BOÁC HÔI (SOÂI)
RAÉN LOÛNG KHÍ (HÔI)
ÑOÂNG ÑAËC NGÖNG TUÏ
NGÖNG KEÁT
Chaát thuaàn khieát laø chaát coù tính ñoàng nhaát vaø oån ñònh veà thaønh phaàn hoùa
hoïc. Chaát thuaàn khieát coù theå toàn taïi ôû nhieàu pha khaùc nhau, duø ôû pha naøo thì
thaønh phaàn hoùa hoïc vaãn ñöôïc giöõ nhö cuõ.
Ví duï nöôùc ôû theå raén, loûng hay hôi ñeàu coù coâng thöùc laø H2O
Phaân bieät khí vaø hôi: khoâng coù moät ranh giôùi roõ raøng giöõa khí vaø hôi. Coù
theå xem:
- Moâi chaát ôû theå khí neáu nhö traïng thaùi cuûa noù caùch khaù xa traïng thaùi
baõo hoøa, thöôøng caùc chaát naøy coù nhieät ñoä tôùi haïn thaáp.
- Moâi chaát ôû theå hôi khi noù coù nhieät ñoä tôùi haïn khaù cao so vôùi traïng
thaùi cuûa moâi chaát.
2. QUAÙ TRÌNH HOÙA HÔI ÑAÚNG AÙP

Khaûo saùt heä thoáng xy lanh pittoâng beân trong chöùa 1kg chaát thuaàn khieát laø
nöôùc ôû aùp suaát 1bar vaø nhieät ñoä 30oC. Ñeå giöõ aùp suaát trong xy lanh khoâng ñoåi
ta taùc ñoäng leân treân pittoâng moät löïc laø P. Cung caáp nhieät Q cho xylanh ta thaáy
nhieät ñoä nöôùc taêng leân ñoàng thôøi theå tích nöôùc cuõng taêng leân, ñeán traïng thaùi b
thì nöôùc soâi ôû nhieät ñoä ts. Tieáp tuïc cung caáp nhieät, ta thaáy hôi nöôùc boác leân phía
treân xylanh cho ñeán khi gioït loûng cuoái cuøng bieán thaønh hôi thì nhieät ñoä vaãn laø t s
khoâng thay ñoåi. Tieáp tuïc caáp nhieät thì nhieät ñoä hôi taêng leân (te > ts)
P
P
P P P
Q Q Q Q Q
(a) Lỏng chưa (b) Lỏng (c) Hơi baõo hoøa (d) Hôi baõo (e) Hôi quaù
sôi, nhiệt độ t sôi, nhiệt độ + hoøa khoâ, nhiệt nhieät, nhieät
ts > t Loûng baõo hoøa, đđđđộ ts > t ñoä te > ts
nhiệt độ ts > t
ÄT
IE
NH
p LOÛNG SOÂI
Ù
UA
IQ
NHIEÄT ÑOÄ
HÔ
ts
LOÛNG HÔI BH ÂI HÔI BH AÅM
SO
LOÛNG SOÂI KHOÂ
ÖA
CHÖA HÔI QUAÙ HÔI BH KHOÂ

CH
1bar SOÂI NHIEÄT

ÛNG
1 HÔI BH 2
LO
AÅM
v' v'' THÔØI GIAN
v
Ñeå phaân bieät caùc traïng thaùi trong vuøng hôi baõo hoøa aåm ta ñöa ra khaùi nieäm ñoä
khoâ x (khoâng coù khaùi nieäm ñoä khoâ trong vuøng loûng chöa soâi)
Gh
x
Gl Gh
Trong ñoù: Gh – löôïng hôi baõo hoøa khoâ coù trong hôi baõo hoøa aåm
Gl – löôïng loûng coù trong hôi hôi baõo hoøa aåm
x = 0 : traïng thaùi loûng soâi
x = 1 : traïng thaùi hôi baõo hoøa khoâ
Tieán haønh thí nghieäm töông töï nhö treân vôùi caùc aùp suaát p2, p3, … lôùn hôn
1bar. Töông töï nhö treân ta tìm ñöôïc caùc ñieåm loûng soâi 1’, 1’’ … vaø ñieåm hôi baõo
hoøa khoâ 2’, 2’’ …
p
p2 1'' 2''
p1 1' 2'
1bar
1 2
Ta thaáy ñieåm 1’ dòch veà phía beân phaûi so vôùi ñieåm 1 vaø ñieåm 2’ xeâ dòch
veà phía traùi so vôùi ñieåm 2. Giaûi thích: aùp suaát taêng thì nhieät ñoä soâi taêng do ñoù
theå tích rieâng taêng, do 2 vaø 2’ laø hôi baûo hoøa khoâ, maø ñoái vôùi theå hôi hay khí thì
aùp suaát taêng theå tích giaûm.
p
K
t=c
ons
t
x=c
x=0
x=
ons
1
t
Taäp hôïp caùc ñieåm loûng soâi ôû aùp suaát khaùc nhau taïo thaønh ñöôøng loûng soâi
x=0, taäp hôïp caùc ñieåm hôi baûo hoøa khoâ taïo thaønh ñöôøng hôi baõo hoøa khoâi x=1.
Hai ñöôøng naøy gaëp nhau taïi ñieåm K goïi laø ñieåm tôùi haïn. Ta thaáy ñöôøng loûng soâi
nghieâng ít hôn ñöôøng hôi baõo hoøa khoâ vì hôi coù tính chòu neùn toát.
Trong vuøng hôi baõo hoøa aåm, ta thaáy coøn coù caùc ñöôøng x=const, caùc
ñöôøng naøy ñeàu xuaát phaùt töø ñieåm K.
Nhieät ñoä tôùi haïn TK laø nhieät ñoä lôùn nhaát cuûa moät chaát thuaàn khieát naøo ñoù
maø ôû ñoù pha loûng vaø pha hôi coøn coù theå toàn taïi ôû traïng thaùi caân baèng.
Quaù trình bieán ñoåi töø loûng soâi sang hôi baûo hoøa khoâ laø quaù trình bay hôi,
quaù trình bieán ñoåi töø hôi baõo hoøa khoâ sang loûng soâi goïi laø quaù trình ngöng tuï.
Hai quaù trình naøy dieån ra ôû nhieät ñoä vaø aùp suaát khoâng ñoåi.
* Quaù trình hoaù raén (ñoâng ñaëc): thoâng thöôøng quaù trình ñoâng ñaëc dieån ra
ôû aùp suaát khí quyeån töø traïng thaùi loûng chöa soâi ñeán traïng thaùi raén ôû nhieät ñoä
thích hôïp. VD nhö quaù trình laøm nöôùc ñaù, ñoâng laïnh thöïc phaåm …
Töông töï nhö quaù trình hoaù hôi, trong giai ñoaïn chuyeån pha töø raén sang
loûng nhieät ñoä moâi chaát vaãn khoâng thay ñoåi.
toC
tñ
NÖÔÙC NÖÔÙC ÑAÙ
0oC
tc
THÔØI GIAN
Nhieät löôïng caàn laáy ñeå ñoâng ñaëc G (kg) nöôùc ñaù töø nhieät ñoä tñ (>0) ñeán
nhieät ñoä tc (<0) laø
Q = G[(cpl(tñ – 0) + r + cpr(0 – tc)], kJ
Cpl = 4,18kJ/kg.K - nhieät dung rieâng cuûa nöôùc
cpr = 2,09kJ/kg.K – nhieät dung rieâng cuûa nöôùc ñaù

r = 333,6kJ/kg – aån nhieät noùng chaûy
Naêng suaát laïnh caàn thieát ñeà laøm ñoâng ñaëc trong thôøi gian t (s):
Q
Q0 , kW
t
Naêng suaát laïnh naøy chæ laø ñieàu kieän caàn ñeå laøm ñoâng ñaëc töø nhieä t ñoä tñ
ñeán tc trong thôøi gian t vì coøn phuï thuoäc nhieät ñoä cuûa nguoàn cung caáp laïnh qua
nhieät bò trao ñoåi nhieät. Do ñoù caàn phaûi thoaû maõn theâm phöông trình truyeàn
nhieät Q = kF t .
Moät caùch toång quaùt baøi toaùn truyeàn nhieät caàn phaûi thoaû maõn hai phöông
trình: phöông trình caân baèng nhieät vaø phöông trình truyeàn nhieät:
*Q nhaû Q nhaän Q
) (hoïc trong moân Truyeàn nhieät)
(Q kF t
3. BIEÅU DIEÅN MOÄT SOÁ QUAÙ TRÌNH TREÂN CAÙC ÑOÀ THÒ KHAÙC
T lgp
t
ns
co
p=
T=cons
t
S i
i lgp
t
ns
co
p=
K
t
ns
st
T=con
co
s=
s i
4. CAÙCH XAÙC ÑÒNH THOÂNG SOÁ TRAÏNG THAÙI CUÛA CHAÁT
THUAÀN KHIEÁT
Khoâng duøng phöông trình traïng thaùi khí lyù töôûng ñeå giaûi.
Duøng caùc coâng cuï sau:
- Ñoà thò
- Baûng tra
- Phöông trình hoùa (töø ñoà thò, baûng tra)
4.1. BAÛNG CAÙC TÍNH CHAÁT NHIEÄT ÑOÄNG CUÛA … ÔÛ TRAÏNG
THAÙI BAÕO HOØA

Thoâng thöôøng baûng coù daïng:
t p v’ v’’ i’ i’’ r s’ s’’
o
C bar m3/kg m3/kg kJ/kg kJ/kg kJ/kg kJ/kg.K kJ/kg.K
Trong ñoù caùc thoâng soá coù kyù hieäu ‘ laø caùc thoâng soá cuûa traïng thaùi loûng soâi, caùc
thoâng soá coù kyù hieäu “ laø caùc thoâng soá cuûa traïng thaùi hôi baõo hoøa khoâ.
Thoâng soá r: bieåu dieån aån nhieät hoùa hôi, laø nhieät löôïng caàn caáp ñeå laøm cho 1kg
nöôùc töø traïng thaùi loûng soâi thaønh traïng thaùi baõo hoøa khoâ (hay nhieät löôïng caàn
laáy ñi ñeå laøm cho 1kg nöôùc töø traïng thaùi hôi baõo hoaø khoâng thaønh loûng soâi). r =
i’’ – i’ (kJ/kg)
Xaùc ñònh caùc thoâng soá traïng thaùi cuûa hôi baõo hoøa aåm:
Töø baûng CAÙC TÍNH CHAÁT NHIEÄT ÑOÄNG CUÛA … ÔÛ TRAÏNG THAÙI
BAÕO HOØA keát hôïp vôùi caùc tính toaùn chuùng ta tìm ñöôïc caùc thoâng soá traïng thaùi
cuûa hôi baõo hoøa aåm.
Goïi ;' ñaïi dieän cho caùc i’, v’, u’, s’
; ñaïi dieän cho caùc thoâng soá i, v, u, s ôû traïng thaùi hôi baõo hoøa aåm
;' ' ñaïi dieän cho caùc thoâng soá i’’, v’’, u’’, s’’
Ta luoân coù ;' < ; < ;' '
Söû duïng coâng thöùc sau ñeå tính ; :
; = (1 – x) ;' + x ;' '
; ;'
Hay x
;' ';'
Ñeå xaùc ñònh teân goïi cuûa moät traïng thaùi naøo ñoù khi bieát thoâng soá traïng
thaùi ; ôû aùp suaát (hoaëc nhieät ñoä), ta caàn tra baûng CAÙC TÍNH CHAÁT NHIEÄT
ÑOÄNG CUÛA … ÔÛ TRAÏNG THAÙI BAÕO HOØA theo aùp suaát (hoaëc nhieät ñoä) ñoù ñeå
xaùc ñònh ;' vaø ;' ' :
- Neáu ; < ;' : loûng chöa soâi
- Neáu ; = ;' : loûng soâi
- Neáu ;' < ; < ;' ' : hôi baõo hoøa aåm
- Neáu ; = ;' ' : hôi baõo hoøa khoâ
- Neáu ; > ;' ' : hôi quaù nhieät
4.2. BAÛNG CAÙC TÍNH CHAÁT NHIEÄT ÑOÄNG CUÛA … ÔÛ TRAÏNG
THAÙI LOÛNG CHÖA SOÂI VAØ HÔI QUAÙ NHIEÄT

Caùc baûng tra trong giaùo trình chæ coù baûng nöôùc chöa soâi vaø hôi quaù nhieät
(nöôùc vaø hôi nöôùc), coøn caùc chaát thuaàn khieát khaùc nhö freâon, amoniac … chæ coù
phaàn hôi quaù nhieät.
Ñeå tìm caùc thoâng soá v, i, s, cuûa hôi quaù nhieät chuùng ta caàn bieát hai thoâng
soá nhieät ñoä vaø aùp suaát.
5. BAØI TAÄP
n Xaùc ñònh caùc thoâng soá ôû traïng thaùi loûng soâi vaø hôi baõo hoøa khoâ cuûa nöôùc vaø
R22 trong caùc tröôøng hôïp sau:
(i) p = 1,5bar
(ii) t = 80oC
(iii) t = 83,4oC
oXaùc ñònh caùc thoâng soá ôû traïng thaùi baõo hoøa cuûa nöôùc bieát khoái löôïng rieâng ôû
traïng thaùi loûng soâi töông öùng laø ' 958 ,31 kg / m 3
p Xaùc ñònh caùc thoâng soá traïng thaùi nöôùc trong caùc tröôøng hôïp sau:
(i) p=12bar; t=100oC
(ii) p=8bar; t=220oC
(iii) p=14bar; t=198oC
q Moät bình kín theå tích 200lít chöùa 3,5kg nöôùc vaø hôi nöôùc, aùp keá chæ 9bar.
(i) Xaùc ñònh traïng thaùi cuûa nöôùc vaø hôi nöôùc
(ii) Tính nhieät löôïng caáp vaøo ñeå aùp suaát taêng theâm 2 bar. Xaùc ñònh nöôùc vaø
hôi nöôùc luùc ñoù.
r Tính nhieät löôïng caàn thieát [kJ] ñeå gia nhieät ñaúng aùp (p=1bar) 5kg nöôùc töø
nhieät ñoä 30oC ñeán nhieät ñoä 100oC.
s 5kg hôi nöôùc ôû traïng thaùi ban ñaàu coù P=1,2bar, v=0,1m3/kg. Sau khi gia
nhieät ñaúng aùp hôi nöôùc coù nhieät ñoä t=200oC
Xaùc ñònh: a) Caùc thoâng soá traïng thaùi cuûa hôi nöôùc tröôùc vaø sau khi gia nhieät
b) Löôïng nhieät cung caáp
t1 kg hôi nöôùc ôû traïng thaùi 1 coù thoâng soá p1 = 6 bar vaø x1 = 0,594 ñöôïc cung
caáp nhieät vaø bieán thieân theo quaù trình ñaúng tích ñeán traïng thaùi 2 coù nhieät ñoä t 2
= 2400C.
a/ Bieåu dieãn quaù trình treân ñoà thò T-s, p-v, i-s.
b/ Xaùc ñònh aùp suaát p2, nhieät löôïng cung caáp cho quaù trình q12 vaø ñoä bieán
thieân entropy s12.
u Moät bình kín coù theå tích V = 200 lít beân trong coù chöùa 1,6 kg hôi nöôùc. Sau
khi nhaän vaøo moät nhieät löôïng Q, ngöôøi ta thaáy nhieät ñoä cuûa hôi nöôùc trong bình
taêng theâm 25,3oC. Cho bieát vaøo luùc ban ñaàu soá chæ cuûa aùp keá laø 1,3 bar.
a. Neâu ñuùng teân goïi cuûa traïng thaùi ñaàu vaø traïng thaùi cuoái. Xaùc ñònh roõ
vaøo cuoái quaù trình aùp keá chæ bao nhieâu? Bieåu dieãn quaù trình treân ñoà
thò p-v.
b. Tính toaùn giaù trò cuûa Q.
Trong quaù trình tính toaùn xem nhö aùp suaát khí quyeån coù giaù trò laø 1 bar.
v Khảo sát một bình kín chứa R-22. Cho biết vào lúc ban đầu bình đang ở trạng
thái cân bằng nhiệt với môi trường xung quanh, trạng thái R-22 trong bình là bão
hòa ẩm với độ khô là x1 = 0,42. Sau khi lấy bớt R-22 ra khỏi bình và chờ cho đến
khi bình trở lại trạng thái cân bằng nhiệt với môi trường xung quanh, người ta thấy
thể tích riêng của R-22 tăng gấp đôi so với giá trị lúc ban đầu.
Xác định:
a. Áp suất chỉ bởi áp kế gắn trên bình tương ứng với trạng thái đầu và
trạng thái cuối.
b. Khối lượng của R-22 có trong bình tương ứng với trạng thái đầu và
trạng thái cuối.
c. Vẽ đồ thị p-v minh họa.
Cho biết: - Thể tích của bình là 50lít.

- Nhiệt độ và áp suất của môi trường xung quanh lần lượt là 30oC và
1bar.
5.6. GIẢI BAØI TAÄP
# BAØI 5.2
Tra baûng “Nöôùc vaø hôi nöôùc baõo hoøa theo aùp suaát” P = 13 bar, ta ñöôïc:
<’= 0,0011438 m3/kg
<”=0,1512 m3/kg
i’= 814,5 kJ/kg
i” = 2787 kJ/kg
Entanpy:
ix = (1 – x)i’ + xi” = (1 – 0,98)814,5 + 0,98 % 2787 = 2747,55 kJ/kg
Theå tích rieâng:
<x = (1 – x)<’ + x<” = (1 – 0,98)0,0011438 + 0,98 % 0,1512= 0,1482 m3/kg
Noäi naêng hôi aåm:
ux = ix - p<x = 2747,55 – 13 % 102 % 0,1482 = 2554,89 kJ/kg
# BAØI 5.4
Theå tích rieâng hôi aåm:
V 12
<x 0,00667 m 3 / kg
G 1800
Tra baûng “Nöôùc vaø hôi nöôùc baõo hoøa” theo p = 110 bar, ta ñöôïc:
<’= 0,001489 m3/kg

<” = 0,01598 m3/kg
Ñoä khoâ:
< <' 0,00667 0,001489
x x 0,357
<"<' 0,01598 0,001489
Khoái löôïng hôi baõo hoøa khoâ:

Gh = xG = 0,357%1800 = 643,1 kg
Khoái löôïng nöôùc:
Gn = G – Gh = 1800 – 643,5 =1156,9 kg
# BAØI 5.7
a) Tra baûng “Nöôùc vaø hôi nöôùc baõo hoøa” ôû aùp suaát P = 16 bar, ta ñöôïc:
ts = 201,360C
<’ = 0,0011586 m3/kg
<” = 0,1238 m3/kg
Theå tích rieâng hôi:
<x = <’ + x(<” - <’) = 0,0011586 +0,9% (0,1238 -0,0011586)
= 0,111536 m3/kg
-d 2
Löu löôïng khoái löôïng: G xf
4< x
4G< x 4 %1,2 % 0,111536
$d 75,4 mm
- - % 30
b) t = 3500C > ts
$ Hôi chuyeån ñoäng trong oáng ôû traïng thaùi quaù nhieät.
Tra baûng “Nöôùc chöa soâi vaø hôi quaù nhieät” ôû aùp suaát P = 16 bar, t=3500C
Ta ñöôïc: <x = 0,1743 m3/kg
4G< x 4 %1,2 % 0,1743
$d 94,2 mm
- - % 30
# BAØI 5.9
Tra baûng “Nöôùc vaø hôi nöôùc baõo hoøa” ôû aùp suaát P = 20 bar, ta ñöôïc:
ts = 212,370C
i’ = 908,5 kJ/kg
i” = 2799 kJ/kg
<’ = 0,0011766 m3/kg
<” = 0,09958 m3/kg
$ ivaøo = ix = i’ + x(i” – i’) = 908,5 +0,98%(2799 – 908,5) = 2761,19 kJ/kg
Hôi ra laø hôi quaù nhieät (t2 > ts)
Tra baûng “Nöôùc chöa soâi vaø hôi quaù nhieät” ôû aùp suaát P = 20 bar, t = 4000C
Ta ñöôïc:
ira = 3246 KJ/kg
<ra = 0,1511 m3/kg

Nhieät löôïng hôi nhaän ñöôïc ôû boä quaù nhieät:
Q = G(ira - ivaøo) = 2500 % (3246 - 2761,19) =1212 % 103 kJ/h
Theå tích rieâng hôi aåm:
<xvaøo = <’ + x(<” - <’) 0,0011766 +0,98 % (0,09958 - 0,0011766)
= 0,09761 m3/kg
Ta coù:
-d 2 -d 2
1 1 2 2
G 4 4
< xvaøo < ra
d1 <
xvaøo (vì 1 = 2)
d2 < ra
d1 0,09761
0,804
d2 0,1511
# BAØI 5.10
Tra baûng “Nöôùc vaø hôi nöôùc baõo hoøa” ôû aùp suaát P = 160 bar, ta ñöôïc:
ts = 347,32oC
i’= 1650 KJ/kg
i”= 2582 KJ/kg
t1 < ts neân nöôùc caáp vaøo loø hôi ôû traïng thaùi nöôùc chöa soâi
Tra baûng “Nöôùc chöa soâi vaø hôi quaù nhieät” ôû aùp suaát P = 160 bar, t1 = 1800C, ta
ñöôïc: ivaøo = 771,3 kJ/kg
Nhieät löôïng caáp vaøo loø hôi:
Q = G(ira - ivaøo)
Q 2270 ,4 %10 6
i ra i vaøo 771,3 3294 kJ / kg
G 900 %10 3
Ta thaáy: i” < ira $ hôi ra laø hôi quaù nhieät.
Tra baûng “Nöôùc chöa soâi vaø hôi quaù nhieät” ôû aùp suaát P = 160 bar, i =
3294kJ/kg ñöôïc
t2 = 5000C
# BAØI 5.13
Veà phía nöôùc caáp:
Tra baûng “Nöôùc chöa soâi vaø hôi quaù nhieät”
Ôû aùp suaát pn = 100 bar, tn1 = 1100C, ta ñöôïc:
in1 = 468,5 KJ/kg
ÔÛ aùp suaát pn = 100 bar, tn2 = 1550C, ta ñöôïc:

in2 = 659,6 KJ/kg
Nhieät löôïng 1kg nöôùc caáp nhaän ñöôïc:
Qn = in2 – in1 = 659,6 – 468,5 = 191,1 kJ/kg-nöôùccaáp
Xeùt veà phía hôi:
Tra baûng “Nöôùc vaø hôi nöôùc baõo hoøa”
ÔÛ aùp suaát P = 6,5 bar vaø noäi suy, ta ñöôïc:
ts = 1620C
i’ = 683,85 KJ/kg
i” = 2760,5 KJ/kg
$ ia = i’ + x(i” – i’)
= 683,85 + 0,94 % (2760,5 – 683,85) = 2635,9 kJ/kg
tb = ts – 2 C = 162 – 2 = 1600C
0
Tra baûng “Nöôùc chöa soâi vaø hôi quaù nhieät”

Vôùi tb = 1600C vaø pb = 6,5bar ta ñöôïc:
ib = 685,9KJ/kg
Theo phöông trình caân baèng nhieät:
Qh = Q n
Gh(ia – ib) = Qn
Qn 191,1
Gh 0,098 kghôi/ kgnöôù ccaáp
i a i b 2635 ,9 685 ,9
# BAØI 5.14
T
p
1 x
Gh 3
1
2
3 tn 2
Gn?
S
Tra baûng “Nöôùc vaø hôi nöôùc baõo hoøa” theo aùp suaát p = 0,1 bar:
ts = 45,84 0C
i’ = 191,9 kJ/kg
i” = 2584 kJ/kg
$ i1 = 191,9 + 0,98 % (2584 – 191,9)= 2536,158 kJ/kg
i3 = i’ = 191,9 kJ/kg
Tra baûng “Nöôùc chöa soâi vaø hôi quaù nhieät” ôû aùp suaát P = 0,1 bar, t = 150C
i2 = 62,94 kJ/kg
Theo phöông trình caân baèng nhieät:
(Gh + Gn)i3 = Ghi1 + Gni2
$ (580 + Gn)191,9 = 580%2536,158 + Gn%62,94
$ Gn = 10543 kg/h
# BAØI 5.16
Tra baûng “Nöôùc vaø hôi nöôùc baõo hoøa” ôû nhieät ñoä t1 = 1800C, ta ñöôïc:
v’ = 0,0011275 m3/kg
p1 = 10,027 bar
v” = 0,1939 m3/kg
i’ = 763,1 kJ/kg
i” = 2778 kJ/kg
Ñoä khoâ: x1 = 1 – y =1 – 0,05 = 0,95
v1 = v’ + x1(v” – v’)= 0,0011275 + 0,95%(0,1939 – 0,0011275)
= 0,18426 m3/kg
i1 = i’ + x1(i” – i’)= 763,1 + 0,95%(2778 – 763,1)= 2677,3 kJ/kg
Tra baûng “Nöôùc vaø hôi nöôùc baõo hoøa” ôû aùp suaát P2 = 9 bar, ta ñöôïc:
v’ = 0,0011213 m3/kg
v” = 0,2149 m3/kg
i’ = 742,8 KJ/kg
i” = 2774 KJ/kg
Vì bình kín $ v2 = v1 = v = 0,18426 m3/kg
v v' 0,18426 0,0011273
Ñoä khoâ: x 2 2 0,857
v"v' 0,2149 0,0011273
i2 = i’ + x2(i” – i’)=742,8 + 0,857%(2774 – 742,8)= 2483 kJ/kg
Nhieät löôïng cuûa hôi nhaû ra moâi tröôøng:
Q = G[(i2 – i1) + v(P1 – P2)]
V
9&i 2 i1 ' v&P1 P2 ':
v

0,2
0,18426
9
&2483 2677,3' 0,18426 % &10,027 9' % 105 % 103 :
= -190,4 kJ
K
1
s
# BAØI 5.19
Tra baûng “Nöôùc chöa soâi vaø hôi quaù nhieät” ôû aùp suaát p1 = 6 bar, t1 = 2000C, ta
ñöôïc:
s1 = 6,963 kJ/kg.K
1$ 2: quaù trình ñaúng nhieät: t2 = t1 = 2000C
Tra baûng “Nöôùc vaø hôi nöôùc baõo hoøa” ôû nhieät ñoä t = 2000C, ta ñöôïc:
s’ = 2,3308 kJ/kg.K
s” = 6,4318 kJ/kg.K
v’ = 0,0011565 m3/kg
v” = 0,1272 m3/kg
v’< v2 <v’’ neân traïng thaùi 2 laø traïng thaùi hôi aåm:
Ñoä khoâ:
v2 v' 0,11 0,0011565
x2 0,8635
v"v' 0,1272 0,0011565
s2 = s’ + x2(s” – s’)= 2,3308 + 0,8635%(6,4318 – 2,3308)= 5,872 kJ/kg.K
Löôïng nhieät thaûi:
qth = T(s2 – s1)= (200+273)%(5,872 – 6,963)= - 516 kJ/kg
i
K 1
2
s
# BAØI 5.21
Tra baûng “Nöôùc chöa soâi vaø hôi quaù nhieät” ôû aùp suaát p1 = 30 bar, t1 = 3000C, ta
ñöôïc:
i1 = 2988 KJ/kg
s1 = 6,53 KJ/kgñoä
Tra baûng “Nöôùc vaø hôi nöôùc baõo hoøa” ôû aùp suaát p2 = 0,5bar
i’ = 340,6 kJ/kg
i” = 2645 kJ/kg
s’ = 1,091 kJ/kg.K
s” = 7,593 kJ/kg.K
1$2: quaù trình neùn ñoaïn nhieät s2 = s1 = 6,53 kJ/kg.K
s’ < s2 < s’’ neân traïng thaùi 2 laø hôi baõo hoøa aåm.
Ñoä khoâ:
s2 s'2 6,53 1,091
x2 0,8365
s"2 s'2 7,593 1,091
i2 = i’2 + x2(i”2 – i’2)= 340,6 + 0,8365%(2645 – 340,6)= 2268,2 KJ/kg
Coâng kyõ thuaät: ( q di w kt 0 )
wkt = i = i2 – i1 =2268,2 – 2988 = 720 kJ/kg
Baøi giaûng Nhieät ñoäng hoïc kyõ thuaät CHÖÔNG 7: CT THIEÁT BÒ ÑL HÔI NÖÔÙC
CHU TRÌNH THIEÁT BÒ

CHÖÔNG 7
ÑOÄNG LÖÏC HÔI NÖÔÙC
1. KHAÙI QUAÙT
- Ñaây laø chu trình thuaän chieàu (nhaän nhieät q1, sinh coâng w), duøng nöôùc
(hôi nöôùc) laøm chaát moâi giôùi.
w
- Hieäu suaát nhieät cuûa chu trình
q1
- Söû duïng trong nhaø maùy nhieät ñieän
2. CHU TRÌNH CÔ BAÛN CUÛA THIEÁT BÒ ÑOÄNG LÖÏC NÖÔÙC

(CHU TRÌNH RANKINE)
Gh, kg/s 1
BOÄ QUAÙ MAÙY PHAÙT T
NHIEÄT ÑIEÄN 1
5 TUABIN
~ p1
HÔI
5
LOØ HÔI 2
tn2
4
BÌNH p2
NGÖNG Nöôùc giaûi
nhieät 3 2
tn1
Gn, kg/s
4 3
BÔM S
NÖÔÙC CAÁP
Caùc thieát bò chính:
- Loø hôi: saûn xuaát ra hôi nöôùc nhôø quaù trình ñoát chaùy nhieân lieäu. Nhieân
lieäu sau khi chaùy seõ phaùt sinh nhieät vaø thoâng qua beà maët trao ñoài nhieät
seõ truyeàn nhieät cho nöôùc bieán thaønh hôi baõo hoøa khoâ.
- Boä quaù nhieät: bieán hôi nöôùc ôû traïng thaùi hôi baõo hoøa khoâ thaønh hôi quaù
nhieät nhôø vaøo nhieät löôïng do nhieân lieäu bò ñoát chaùy.
- Tuabin hôi: hôi quaù nhieät aùp suaát vaø nhieät ñoä cao sau khi ra khoûi boä quaù
nhieät ñöôïc phun leân caùnh tuabin hôi laøm truïc tuabin quay keùo maùy phaùt
ñieän.
- Maùy phaùt: tieáp nhaän coâng sinh ra töø tuabin ñeå bieán thaønh ñieän.
- Bình ngöng: laø thieát bò trao ñoåi nhieät coù nhieäm vuï bieán hôi nöôùc sau khi
giaûn nôû sau tuabin thaønh traïi thaùi loûng baõo hoøa. Quaù trình naøy laø quaù
trình ngöng tuï, hôi seõ nhaû nhieät cho nguoàn nöôùc giaûi nhieät beân ngoaøi.
- Bôm nöôùc caáp: ñaây laø thieát bò neùn nöôùc sau khi ngöng tuï ôû aùp suaát thaáp
ñeán aùp suaát cao ñeå ñöa trôû vaøo loø hôi.
Nguyeân lyù hoaït ñoäng: hôi quaù nhieät sau khi ra khoûi boä quaù nhieät ôû traïng thaùi
1 giaõn nôû ñoaïn nhieät trong tuabin ñeán traïng thaùi hôi baõo hoøa aåm 2 aùp suaát p2
sau ñoù ñöôïc ñöa qua bình ngöng ñeå ngöng tuï ñaúng aùp ñeán traïng thaùi loûng soâi 3
sau ñoù ñöôïc bôm nöôùc caáp neùn nöôùc ñoaïn nhieät ñeán traïng thaùi 4 sau ñoù ñöôïc
ñöa vaøo loø hôi ñeå gia nhieät ñaúng aùp ñeán traïng thaùi hôi baõo hoøa khoâ 5 roài qua boä
quaù nhieät ñeå gia nhieät ñaúng aùp thaønh hôi quaù nhieät ôû traïng thaùi 1.
Tính chu trình:
* p1
4t
41
Traïng thaùi 1: hôi quaù nhieät )
4s1
4(i1
* p2
4t
44 2
Traïng thaùi 2: hôi baõo hoøa aåm )s2 s1
4i
42
4( x
* p3 p2
4t t
43 2
Traïng thaùi 3: loûng soâi )
4s3
4(i3
* p4 p1
4t
44
Traïng thaùi 4: loûng chưa soâi )
4s4 s3
4(i4
* p5 p1
4
Traïng thaùi 5: hôi baõo hoøa khoâ )t5
4i
(5
Goïi Gh (kg/s) laø saûn löôïng hôi sinh ra hay löu löôïng nöôùc (hôi nöôùc) tuaàn
hoaøn trong chu trình.
Nhieät löôïng caáp vaøo chu trình: q1 = i1 – i4, kJ/kg
Coâng sinh ra cuûa tuabin: wT = i1 – i2, kJ/kg
Naêng suaát giaûi nhieät cuûa bình ngöng q2 = i2 – i3, kJ/kg
Q2 = Gh(i2 – i3) = Gncp(tn2 – tn1), kW
Coâng caáp vaøo bôm: wp = i4 – i3, kJ/kg
Coâng sinh ra cuûa chu trình: w = wT – wp = i1 – i2 – (i4 – i3)
q1 = q2 + w
w i1 i2 (i4 i3 )
q1 i1 i4
Treân thöïc teá coâng caáp vaøo bôm nöôùc raát nhoû so vôùi coâng sinh ra cuûa
tuabin do ñoù coù theå boû qua coâng naøy vaø xem i4 = i3
T
1
p1 q1 = i1 – i3, kJ/kg
w i1 i2
5
q1 i1 i3
p2
3=4 2
> CAÙC BIEÄN PHAÙP TAÊNG HIEÄU SUAÁT CHU TRÌNH RANKINE: (SGK)
- Giaûm p2
- Taêng T1
- Taêng p1
3. CHU TRÌNH QUAÙ NHIEÄT TRUNG GIAN

Ñeå taêng ñoä khoâ ôû phaàn ñuoâi tuabin vaø taêng hieäu suaát nhieät cuûa thieát bò
ngöôøi ta söû duïng bieän phaùp quaù nhieät trung gian.
Gh, kg/s 1
T
CA HA ~ 1 3
2 p1
QN QNTG 7
ptg 2
7 3
6
4 p2
LH tn2
5 4
BN
tn1 S
Gn, kg/s
5
6
Hôi töø loø hôi coù aùp suaát p1, nhieät ñoä t1 ñöôïc ñöa vaøo phaàn tuabin cao aùp,
sau khi giaõn nôû ñeán traïng thaùi 2, hôi naøy seõ ñöôïc ñöa veà loø hôi, nhôø boä quaù
nhieät trung gian hôi ñöôïc gia nhieät töø traïng thaùi 2 ñeán 3 vaø ñöa vaøo phaàn tuabin
haï aùp ñeå giaûn nôû ñeán aùp suaát p2. Traïng thaùi 2 coù theå laø hôi baõo hoøa khoâ hoaëc
hôi baõo hoøa aåm hoaëc hôi quaù nhieät.
Nhieät löôïng caáp vaøo chu trình: q1 = i1 – i6 + i3 – i2, kJ/kg
Coâng sinh ra cuûa tuabin: wT = i1 – i2 + i3 – i4, kJ/kg
Naêng suaát giaûi nhieät cuûa bình ngöng q2 = i4 – i5, kJ/kg
Q2 = Gh(i4 – i5) = Gncp(tn2 – tn1), kW
Coâng caáp vaøo bôm: wp = i6 – i5, kJ/kg
Coâng sinh ra cuûa chu trình: w = wT – wp = i1 – i2 + i3 – i4 – (i6 – i5), kJ/kg
q1 = q2 + w
w i1 i 2 i 3 i 4 ( i 6 i 5 )
q1 i1 i6 i3 i2
4. BAØI TAÄP
n Khaûo saùt chu trình thieát bò ñoäng löïc hôi nöôùc laøm vieäc vôùi caùc thoâng soá sau :
- Nhieät ñoä hôi nöôùc vaøo vaø ra khoûi tuabin laàn löôït laø : t1 = 6000C vaø
t2 = 450C.
- Löu löôïng nöôùc giaûi nhieät ñi qua bình ngöng laø 10 4 m3 / h, ñoä cheânh leäch
nhieät ñoä nöôùc giaûi nhieät giöõa ñaàu ra vaø ñaàu vaøo cuûa bình ngöng laø 60C.
- Aùp suaát laøm vieäc cuûa loø hôi laø 100 bar, hôi nöôùc ra khoûi bao hôi cuûa loø hôi
ñöôïc xem laø baõo hoøa khoâ.
a- Tính nhieät löôïng caáp vaøo loø hôi, nhieät löôïng caáp vaøo boä quaù nhieät vaø
nhieät löôïng nhaû ra ôû bình ngöng.
b- Xaùc ñònh hieäu suaát nhieät cuûa chu trình.
c- Giaû söû caùc thoâng soá khaùc ñöôïc giöõ khoâng ñoåi, chæ thay ñoåi t 2 , xaùc
ñònh coâng ñôn vò cuûa tuabin khi t2 = 400C. So saùnh vôùi coâng ñôn vò
cuûa tuabin ôû tröôøng hôïp tröôùc.
o Moät thieát bò ñoäng löïc hôi nöôùc hoaït ñoäng theo chu trình Rankine lyù thuyeát,
thoâng soá hôi vaøo tuabin p1=80bar, t1=500oC, hôi ra khoûi tuabin coù p2=0,05bar.
Heä thoáng bôm nöôùc giaûi nhieät cho bình ngöng ño ñöôïc caùc thoâng soá sau: nhieät
ñoä nöôùc vaøo tn1=24oC, nhieät ñoä nöôùc ra tn2=31oC, löu löôïng bôm Vn=8726m3/h.
1. Veõ sô ñoà nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa thieát bò vaø bieåu dieãn chu trình treân
ñoà thò T-s
2. Tính coâng suaát phaùt treân truïc tuabin N[kW]
3. Tính löu löôïng hôi Gh maø loø hôi cung caáp cho tuabin [T/h]
4. Tính hieäu suaát nhieät cuûa chu trình t
Khi tính xem nhieät dung rieâng cuûa nöôùc cpn=4,18kJ/kg.ñoä, khoái löôïng rieâng cuûa
nöôùc laø 1000kg/m3 vaø boû qua coâng tieâu hoa cuûa bôm caáp.
p Moät thieát bò ñoäng löïc hôi nöôùc hoaït ñoäng theo chu trình quaù nhieät trung gian,
caùc thoâng soá caàn thieát nhö sau;
Hôi vaøo taàng ñaàu cuûa tuabin p1=10Mpa, t1=450oC
Hôi vaøo boä quaù nhieät trung gian laø hôi baõo hoøa khoâ.
Hôi ra khoûi boä quaù nhieät trung gian coù nhieät ñoä t3=450oC
Aùp suaát ngöng tuï cuûa bình ngöng p4=0,05bar
Khi tính coù theå boû qua coâng tieâu hao cuûa bôm caáp.
1. Bieåu dieãn chu trình treân ñoà thò i-s vaø T-s
2. Tính hieäu suaát nhieät cuûa chu trình
3. Neáu coâng suaát phaùt treân truïc tuabin laø T
NT=100MW thì naêng suaát loø hôi laø bao 1

nhieâu T/h 4
q Chu trình thieát bò ñoäng löïc hôi nöôùc coù ñoà thò T-s
3
nhö hình veõ treân. Cho bieát P4=80bar, t1=600oC, 2
P2=0,05bar. Xaùc ñònh hieäu suaát chu trình. S

T
Ñeå taêng hieäu suaát nhieät, ngöôøi ta thöïc hieän
chu trình coù quaù nhieät trung gian vôùi ñoà thò T-s döôùi, 1 n
4
m
trong ñoù caùc ñieåm 1, 3, 4 vaãn gioáng nhö hình treân.
Cho bieát theâm: Pm=20bar, tn=600oC. Tính hieäu suaát
3
nhieät ôû tröôøng hôïp naøy. 2
Baøi giaûng Nhieät ñoäng hoïc kyõ thuaät CHÖÔNG 8: KHOÂNG KHÍ AÅM
CHÖÔNG 8 KHOÂNG KHÍ AÅM
1. TOÅNG QUAÙT
1.1. KHAÙI NIEÄM
Khoâng khí aåm laø hoån hôïp cuûa khoâng khí khoâ (oxi, nitô, …) vaø hôi nöôùc.
Löôïng hôi nöôùc trong khoâng khí aåm raát nhoû nhöng coù aûnh höôûng quan troïng ñoái
vôùi sinh hoaït con ngöôøi cuõng nhö caùc quaù trình coâng ngheä.
Hôi nöôùc trong khoâng khí aåm coù phaân aùp suaát raát nhoû (khoaûng
0,02 ? 0,027bar) ôû nhieät ñoä bình thöôøng hôi nöôùc ôû traïng thaùi hôi quaù nhieät.
p
Ví duï minh hoïa hôi

0,04241bar t=3
0 oC Hôi quaù nöôùc trong khoâng khí
nhieät aåm ôû traïng thaùi hôi
ph=0,027bar
quaù nhieät.
KHOÂNG KHÍ AÅM = KHOÂNG KHÍ KHOÂ + HÔI NÖÔÙC
Theå tích V = Vk = Vh
Aùp suaát p = pk + ph
Nhieät ñoä t = tk = th
Khoái löôïng G = Gk + Gh
1.2. CAÙC LOAÏI KHOÂNG KHÍ AÅM
Quaù baõo
hoøa
Baõo hoøa
D B
Chöa baõo
hoøa
A
C
t=co
phbh
nst
ph tñs
v
1. Khoâng khí aåm chöa baõo hoøa (traïng thaùi A)
Neáu hôi nöôùc trong KKA ôû traïng thaùi hôi quaù nhieät (A) thì KKA ñöôïc
goïi laø KKA chöa baõo hoøa, phaân aùp suaát cuûa hôi nöôùc ph nhoû hôn phaân aùp suaát
baõo hoaø ôû cuøng nhieät ñoä cuûa KKA phbh. Ñoái vôùi KKA chöa baõo hoaø thì nöôùc coù
theå boác hôi vaøo noù ñöôïc vì chöa bò ngöng tuï.
2. Khoâng khí aåm baõo hoøa (traïng thaùi B, C)
Laø KKA maø hôi nöôùc chöùa trong noù ôû traïng thaùi hôi baõo hoøa khoâ (B, C),
neáu cho theâm hôi nöôùc vaøo KKA baõo hoaø thì noù seõ ngöng tuï thaønh nhöõng gioït li
ti
Coù 2 caùch bieán KKA chöa baõo hoaø thaønh khoâng khí aåm baõo hoaø:
- Giöõ nhieät ñoä KKA khoâng ñoåi (t = const), taêng theâm löôïng hôi nöôùc (cho
nöôùc bay hôi vaøo khoâng gian chöùa KKA), töùc taêng phaân aùp suaát cuûa hôi
nöôùc ñeán khi ñaït ñeán traïng thaùi baõo hoaø. Quaù trình naøy bieåu dieån treân ñoà
thò baèng ñoaïn AB.
- Giöõ phaân aùp suaát cuûa hôi nöôùc trong KKA khoâng ñoåi (p h = const), haï
nhieät ñoä KKA (laøm laïnh khoái KKA) ñeán nhieät ñoä baõo hoøa töông öùng vôùi
phaân aùp suaát cuûa hôi nöôùc ph trong KKA. Quaù trình naøy ñöôïc theå hieän
treân ñoà thò baèng ñöôøng AC, nhieät ñoä tc ñöôïc goïi laø nhieät ñoä ñieåm söông
(tc = tñs)
t , phbh = phmax
ph , tñs
tñs t (baèng khi KKA ôû traïng thaùi baõo hoøa)
3. Khoâng khí aåm quaù baõo hoøa (traïng thaùi D)
Laø KKA maø hôi nöôùc chöùa trong noù ôû traïng thaùi hôi baõo hoøa aåm (D).
KKA quaù baõo hoøa khoâng beàn vöõng vì moät löôïng hôi nöôùc seõ bò ngöng tuï laïi
vaø taùch khoûi KKA, nhö vaäy KKA quaù baõo hoøa seõ daàn daàn trôû laïi traïng thaùi
KKA baõo hoøa.
2. CAÙC THOÂNG SOÁ CUÛA KHOÂNG KHÍ AÅM

2.1. ÑOÄ AÅM TUYEÄT ÑOÁI
Laø khoái löôïng hôi nöôùc chöùa trong 1m3 KKA

Gh
h , kg/m3
V
2.2. ÑOÄ AÅM TÖÔNG ÑOÁI
Ñoä aåm töông ñoái ñöôïc bieåu thò baèng tyû soá giöõa ñoä aåm tuyeät ñoái cuûa KKA
h vaø ñoä aåm tuyeät ñoái cuûa KKA baõo hoøa coù cuøng nhieät ñoä laø hbh
h

hbh
Do ñoù ñoä aåm töông ñoái theå hieän khaû naêng chöùa theâm löôïng hôi nöôùc cuûa
KKA lôùn hay nhoû. Neáu ñoä aåm töông ñoái nhoû, noù bieåu thò khoâng khí naøy coù khaû
naêng nhaän theâm hôi nöôùc lôùn vaø ngöôïc laïi.
Vì hôi nöôùc trong KKA xem nhö laø khí lyù töôûng neân:
ph h RhT
phbh ph max hbhRhT
Do ñoù
h ph

hbh ph max
Trong ñoù phmax laø aùp suaát baõo hoøa cuûa hôi nöôùc öùng vôùi nhieät ñoä KKA.
2.3. ÑOÄ CHÖÙA HÔI d (DUNG AÅM)
Laø löôïng hôi nöôùc coù trong KKA öùng vôùi 1kg khoâng khí khoâ:
Gh
d , kghơinước/kgkkkhô
Gk
* G
44Gk 1 d
Ta coù G = Gk + Gh )
4G dG
4( h 1 d
Vì hôi nöôùc trong KKA xem nhö laø khí lyù töôûng neân:
phV
Gh
RhT
pkV
Gk
Rk T
ph Rk
Do ñoù d .
pk Rh
8314 8314
Thay Rh J / kg.K ; Rk J / kg.K vaø pk = p – ph vaøo ta ñöôïc:
18 29
ph . ph max
d 0,622 0,622
p ph p . ph max
2.4. ENTANPI CUÛA KHOÂNG KHÍ AÅM
Goïi I laø entanpi cuûa KKA, ik laø entanpi cuûa khoâng khí khoâ, ih laø entanpi
cuûa hôi nöôùc. Entanpi cuûa KKA ñöôïc tính öùng vôùi 1kg khoâng khí khoâ.
I = ik + d.ih kJ/kgkkk
ik = cp,kt = t, kJ/kgkkk
cp,k = 1kJ/kg: nhieät dung rieâng ñaúng aùp cuûa khoâng khí khoâ
ih = r + cp,ht = 2500 + 1,84t, kJ/kghôinöôùc
r- aån nhieät hoùa hôi cuûa nöôùc
cp,h- nhieät dung rieâng ñaúng aùp cuûa hôi nöôùc ôû 0oC
Vaäy I = t + d(2500 + 1,84t), kJ/kgkkk
2.5. NHIEÄT ÑOÄ ÑOÏNG SÖÔNG
Nhö ñaõ trình baøy trong phaàn 1.2. Khi laøm laïnh khoái KKA chöa baõo hoøa
thaønh KKA baõo hoøa trong ñieàu kieän phaân aùp suaát cuûa hôi nöôùc khoâng ñoåi p h =
const (Æ d =const). Ñaây cuõng chính laø nhieät ñoä hôi nöôùc trong KKA ngöng tuï
thaønh nöôùc.
2.6. NHIEÄT ÑOÄ NHIEÄT KEÁ ÖÔÙT
Nhieät ñoä nhieät keá tö laø

nhieät ñoä öùng vôùi traïng
thaùi KKA baõo hoøa coù
cuøng entanpi vôùi KKA
ñang khaûo saùt.
tö t, baèng khi 100%
Vaûi cotton saïch
Nhieät keá khoâ Nöôùc caát
Nhieät keá öôùt
3. ÑOÀ THÒ KHOÂNG KHÍ AÅM

Coù hai loaïi ñoà thò thöôøng ñöôïc söû duïng laø ñoà thò t-d vaø I-d.
3.1. ÑOÀ THÒ t – d (ÑOÀ THÒ CARRIER)
0%
d, g/kgkkk
10
kk
=
gk
/k
kJ
I,
I=
co
ns
t
A d=const
t, oC
tñs tö t
3.1. ÑOÀ THÒ I – d (ÑOÀ THÒ MOLLIER)
I, kJ/kgkkk
I=
con
st
A
=100%
tö
tñs
ph, mmHg
d=const
d, g/kgkkk
4. CAÙC QUAÙ TRÌNH NHIEÄT ÑOÄNG CÔ BAÛN CUÛA KHOÂNG

KHÍ AÅM
4.1. QUAÙ TRÌNH GIA NHIEÄT
Khi caáp nhieät Q cho doøng KKA, löôïng hôi nöôùc trong doøng khí khoâng
thay ñoåi (d = const). Doøng khí ñöôïc caáp theâm naêng löôïng neân entanpi I vaø nhieät
ñoä t taêng, ñoä aåm töông ñoái giaûm xuoáng.
0% d, g/kgkkk
10
=
I2
Nhieät löôïng cung
I1
caáp cho quaù trình
gia nhieät:
1 2 Q = I2 – I1, kJ/kgkkk
t, oC
4.2. QUAÙ TRÌNH LAØM LAÏNH

0%
d, g/kgkkk
10
=
I1
Laøm laïnh treân nhieät ñoä
I2
ñoïng söông: t2 > tñs
2 1
t, oC tñs t2
0%
d, g/kgkkk
10
=
I1
Laøm laïnh ñeán nhieät ñoä ñoïng
I2 söông: t2 = tñs, 2 100%
2 1
t, oC t2=tñs 0%
Laøm laïnh döôùi nhieät ñoä ñoïng söông: t2 <

d, g/kgkkk
10
I1 tñs, 2 100% , moät phaàn hôi nöôùc trong

=
KKA ngöng tuï laïi vaø coù giaù trò baèng

d = d1 – d2, kghn/kgkkk. Goïi Gn laø
I2 1 löôïng nöôùc caàn laáy khoûi KKA trong moät
d1
ñôn vò thôøi gian thì löôïng khoâng khí khoâ
2 Gn
d2 caàn thoåi qua daøn laïnh laø Gkkk , vaäy
d
löôïng KKA tröôùc vaø sau daøn laïnh laø
t, oC t2 tñs G1=Gkkk(1+d1),
G2=Gkkk(1+d2)=Gkkk(1+d1 – d )
Trong thöïc teá khi laøm laïnh ñeán hoaëc döôùi nhieät ñoä ñoïng söông, do coù
hieän töôïng loït khoâng khí neân khoâng khí aåm ra khoûi daøn laïnh laø hoån hôïp giöõa
khoâng khí coù ñoä aåm 100% vaø khoâng khí coù ñoä aåm . 100% vì theá khoâng
khí ra khoûi daøn laïnh coù . 100% .
0%
d, g/kgkkk
10
I1
=
Ví duï quaù trình laøm laïnh döôùi
nhieät ñoä ñoïng söông trong
I2 1 thöïc teá.
d1
d2
2
t, oC t2
Nhieät löôïng caàn laáy khoûi KKA hay naêng suaát thieát bò laïnh trong caùc
tröôøng hôïp treân laø: Q = I1 – I2, kJ/kgkkk
4.3 SAÁY LYÙ THUYEÁT
Saáy laø quaù trình taùch aåm baèng nhieät. Sô ñoà nguyeân lyù nhö sau:
1 2 3
Buoàng saáy
Boä gia nhieät
(calorifer)
Khoâng khí ban ñaàu ôû traïng thaùi 1 ñöôïc quaït ñaåy qua boä gia nhieät (quaù
trình gia nhieät), sau ñoù doøng khoâng khí noùng 2 naøy ñöôïc thoåi vaøo buoàng saáy,
vaät saáy seõ nhaän nhieät töø doøng khí vaø boác hôi nöôùc ra khoûi vaät ñeå truyeàn vaøo
doøng khoâng khí thoåi qua. Nhieät ñoä cuûa khoâng khí giaûm xuoáng, ñoä aåm vaø ñoä
chöùa hôi taêng leân, do vaät nhaän nhieät töø doøng khí ñeå boá c hôi vaø traû laïi doøng khí
döôùi daïng hôi nöôùc mang vaøo neân I3 = I2 (saáy lyù thuyeát)
0%
d
10
=
I2=I3
I1 3 d3
2 d =d
1 2
1
t, oC
Goïi Gn laø löôïng nöôùc caàn laáy khoûi vaät saáy trong moät ñôn vò thôøi gian thì
Gn Gn
löôïng khoâng khí khoâ caàn thoåi qua heä thoáng laø Gkkk , vaäy löôïng
d d 3 d 2
KKA qua quaït laø G1=Gkkk(1+d1).
4.4. QUAÙ TRÌNH HOØA TROÄN
0%
10
I2 d
=
G1
I3
2 d2
3
I1 d3
b
G3
d1
1 a
t, oC
G2
Caùc phöông trình caân baèng:

vaøo
ra
- Caân baèng khoái löôïng: G 3 = G1 + G2 (1)
- Caân baèng naêng löôïng: I3G3 = I1G1 + I2G2 (2)
- Caân baèng ñoä chöùa hôi: d3G3 = d1G1 + d2G2 (3)
(2) I3(G1 + G2) = I1G1 + I2G2 Æ G1(I3 – I1) = G2(I2 – I3)
(3) d3(G1 + G2) = d1G1 + d2G2 Æ G1(d3 – d1) = G2(d2 – d3)

I 2 I 3 d 2 d3
Æ ñaây laø phöông trình ñöôøng thaúng qua 3 ñieåm 1,2,3 neân ñieåm
I 3 I1 d3 d1
hoøa troän 3 naèm treân ñoaïn thaúng 12
G1 I 2 I 3 d 2 d3 t2 t3
(tam giaùc ñoàng daïng)
G2 I 3 I1 d3 d1 t3 t1
Caùc thoâng soá cuûa doøng khí sau khi hoøa troän:
G1d1 G2 d 2
d3
G1 G2
G1 I1 G2 I 2
I3
G1 G2
G1t1 G2 t2
t3
G1 G2
5. BAØI TAÄP
n Xaùc ñònh caùc thoâng soá cuûa KKA khi bieát t = 30oC vaø tñs = 20oC
Xaùc ñònh caùc thoâng soá cuûa KKA khi bieát t = 30oC vaø tö = 25oC
Xaùc ñònh caùc thoâng soá cuûa KKA khi bieát tö = 25oC vaø tñs = 20oC
o Khoâng khí aåm coù d1=19g/kg vaø t1=30oC, ñöôïc gia nhieät ñeán nhieät ñoä t2=80oC
vaø sau ñoù cho ñi vaøo buoàng saáy. Khi ra khoûi buoàng saáy nhieät ñoä cuûa khoâng khí
laø t3=45oC. Xaùc ñònh nhieät löôïng caàn thieát ñeå laáy ñi 2kg nöôùc töø vaät caàn saáy.
Neáu chæ gia nhieät khoâng khí ñeán 70oC (t’2=70oC<t2) thì ñoä aåm töông ñoái
3' trong tröôøng hôïp naøy laø bao nhieâu? (cho bieát t’3=t3=45oC). Veõ ñoà thò minh
hoaï (p0=1bar)
p Moät daøn laïnh khoâng khí coù caùc thoâng soá nhö sau: khoâng khí vaøo coù löu
löôïng theå tích V = 5000m3/h, nhieät ñoä nhieät keá khoâ chæ t1=35oC, nhieät ñoä nhieät
keá öôùt chæ t1ö =30oC, nhieät ñoä khoâng khí ra khoûi daøn laïnh t2=10oC vaø 2 =80%.
Ñoä taêng nhieät ñoä cuûa nöôùc laïnh sau khi qua daøn laïnh t n =5oC, nhieät dung
rieâng cuûa nöôùc cpn=4,18kJ/kgñoä.
a. Tính naêng suaát daøn laïnh Q0 [kW]
b. Tính löu löôïng nöôùc laïnh vaø nöôùc ngöng tuï [kg/h]
c. Bieåu dieån quaù trình khoâng khí aåm treân ñoà thò I-d vaø t-d.
Khi tính khoâng söû duïng ñoà thò I-d vaø t-d. Aùp suaát khí trôøi xem laø 1bar.
q Khoâng khí aåm tröôùc khi ñi vaøo daøn laïnh coù t1 = 320C vaø 1 = 80%. Sau khi ra
khoûi daøn laïnh, ngöôøi ta thaáy t2 = tñs1 – 100C vaø 2 = 100%, trong ñoù tñs1 laø nhieät
ñoä ñoïng söông öùng vôùi traïng thaùi khoâng khí tröôùc khi ñi vaøo daøn laïnh. Cho bieát
löu löôïng khoâng khí ñi qua daøn laïnh laø 7500 m3/h.
a- Veõ bieåu dieãn quaù trình ñang khaûo saùt treân ñoà thò I-d vaø t-d. (0,5 ñieåm)
b- Xaùc ñònh naêng suaát lyù thuyeát cuûa daøn laïnh. (1 ñieåm)
r Moät thieát bò saáy thoâng duïng goàm quaït – calorifer – buoàng saáy, saûn phaåm
töôi luùc ñöa vaøo buoàng saáy coù khoái löôïng G ñ =800kg, saûn phaåm sau khi saáy khoâ
ñaït yeâu caàu coù Gc =500kg, thôøi gian saáy @ =3giôø. Khoâng khí vaøo calorifer coù
thoâng soá: nhieät ñoä nhieät keá khoâ t1=30oC, nhieät ñoä nhieät keá öôùt tö =25oC, nhieät
ñoä khoâng khí ra khoûi calorifer t2=60oC, nhieät ñoä khoâng khí thaûi khoûi buoàng saáy
t3=35oC.
a. Bieåu dieån caùc quaù trình nhieät ñoäng cuûa khoâng khí aåm treân ñoà thò I-d.
b. Tính löu löôïng quaït cuûa maùy saáy Gk[kg/h]
c. Tính nhieät löôïng caáp cho calorifer Q [kW]
Caùc toån thaát phuï cuûa maùy saáy coù theå boû qua.
s Khoâng khí aåm ôû traïng thaùi ban ñaàu coù aùp suaát p 1 = 0,1 MPa, nhieät ñoä t1 =
100C, ñoä aåm töông ñoái 1 = 60%. Khoâng khí aåm naøy ñöôïc neùn theo quaù trình ña
bieán vôùi n = 1,25 ñeán traïng thaùi 2 coù nhieät ñoä t2 = 600C (xem khoâng khí aåm nhö
khí lyù töôûng ñeå xöû lyù trong quaù trình neùn vaø xem nhö d = const trong quaù trình
neùn).
a/ Xaùc ñònh aùp suaát p2.
b/ Xaùc ñònh ñoä aåm töông ñoái cuûa khoâng khí 2.
t Moät maùy saáy luùa coù caùc thoâng soá sau: khoái löôïng luùa töôi G1 = 4000kg, khoái
löôïng luùa sau khi saáy G2 = 3000kg, thôøi gian saáy moät meû @ = 5h, nhieät ñoä
khoâng khí vaøo buoàng saáy t2 800 C , hôi ñi vaøo boä gia nhieät ñöôïc cung caáp töø loø
hôi ñoát daàu DO, hieäu suaát loø hôi l 60% vaø nhieät trò daàu DO laø Qnl = 9000
kcal/kg. Khoâng khí thaûi ra khoûi buoàng saáy coù nhieät ñoä 350C, moâi tröôøng khoâng
khí xung quanh coù t1 300 C vaø 1 70%
a/ Tính thoâng soá cuûa khoâng khí aåm taïi caùc ñieåm ñaëc tröng vaø bieåu dieãn
quaù trình saáy treân ñoà thò I-d.
b/ Tính löu löôïng quaït (m3/h), löu löôïng hôi cung caáp cho boä gia nhieät,
löôïng daàu tieâu hao cuûa loø trong moät giôø. Cho bieát aùp keá loø hôi chæ p = 5bar, hôi
vaøo boä gia nhieät coù ñoä khoâ x = 0,95 vaø nöôùc ngöng thaûi coù nhieät ñoä 900C
Baøi giaûng Nhieät ñoäng hoïc kyõ thuaät CHÖÔNG 9: QUAÙ TRÌNH NEÙN KHÍ VAØ HÔI
CHÖÔNG 9 QUAÙ TRÌNH NEÙN KHÍ VAØ HÔI
Coù nhieàu loaïi maùy neùn khí nhö:
- Maùy neùn pittoâng
- Maùy neùn truïc vít
- Maùy neùn xoaén oác
- Maùy neùn ly taâm, …
Veà maët nhieät ñoäng caùc loaïi maùy neùn treân ñeàu gioáng nhau neân chöông naøy chæ
nghieân cöùu maùy neùn pittoâng laø loaïi söû duïng raát phoå caäp.
1. MAÙY NEÙN PITTOÂNG 1 CAÁP

1.1 CAÁU TAÏO VAØ NGUYEÂN TAÉC HOAÏT ÑOÄNG
Caáu taïo: van naïp khí, van thaûi khí, piston, xylanh.
Nguyeân taéc hoaït ñoäng:
NAÏP KHÍ NEÙN KHÍ THAÛI KHÍ
Khi piston chuyeån ñoäng töø treân xuoáng van naïp môû van xaû ñoùng, khí ñöôïc
naïp vaøo xylanh (quaù trình naïp khí AB), aùp suaát luùc naïp khí khoâng thay ñoåi laø
p1. Tieáp theo laø quaù trình neùn khí (piston ñi töø döôùi leân), trong quaù trình neùn khí
hai van naïp vaø xaû ñoùng, neùn khí coù theå tieán haønh theo quaù trình ñaúng nhieät BC
(n=1), quaù trình ña bieán BC1 hoaëc quaù trình ñoaïn nhieät BC2 (n=k), aùp suaát taêng
töø p1 ñeán p2. Sau quaù trình neùn khí laø quaù trình thaûi khí CD aùp suaát khí trong
xylanh ñaït ñeán p2 ñaåy van thaûi môû trong khi van naïp vaãn ñoùng, trong quaù trình
thaûi khí p2=const.
p
ÑAÚNG NHIEÄT
D C C1 C2 ÑA BIEÁN
ÑOAÏN NHIEÄT
p2
A
B
p1
v
1.2 COÂNG TIEÂU HAO CUÛA MAÙY NEÙN:
v2 p
Neùn ñaúng nhieät: w p1v1 ln RT ln 2 bieåu thò baèng dieän tích ABCD
v1 p1
k(p 2 v 2 p1v1 ) kR
Neùn ñoaïn nhieät: w (t 2 t 1 ) bieåu thò baèng dieän tích
1 k 1 k
ABC2D
n(p 2 v 2 p1v1 ) nR
Neùn ña bieán: w (t 2 t 1 ) bieåu thò baèng dieän tích ABC1D
1 n 1 n
Nhaän xeùt: neùn theo quaù trình ñoaïn nhieät coâng tieâu hao nhieàu nhaát vaø neùn theo
quaù trình ñaúng nhieät coâng tieâu hao ít nhaát, do ñoù neáu maùy neùn ñöôïc laøm maùt toát
coâng tieâu hao seõ giaûm ñi.
1.3 TAÙC HAÏI CUÛA DUNG TÍCH THÖØA
p Ñeå ñaûm baûo anh toaøn khi hoaït ñoäng,

3' 2' giöõa naép xylanh vaø pittoâng coù khe hôû
nhoû khi piston di chuyeån ñeán ñieåm
cheát treân, dung tích naøy khoâng coù lôïi
vaø ñöôïc goïi laø dung tích thöøa Vt.
Töø ñoà thò ta thaáy coù theâm quaù trình
3 2
giaõn nôû phuï 3-4 khi piston dòch
chuyeån töø ÑCT xuoáng ÑCD vì khí
chöùa trong dung tích thöøa coù aùp suaát
cao p2 phaûi ñöôïc giaõn nôû ñeán aùp suaát
4' 1 huùt p1 thì khí môùi thöïc söï naïp vaøo
4
xylanh.
Vt V'h
Vh v
Do ñoù löôïng khí naïp thöïc söï vaøo xylanh chæ coøn (V 1 – V4) nhoû hôn khi
naïp khoâng coù dung tích thöøa (maùy neùn lyù töôûng). Löôïng naïp vaøo caøng giaûm khi
aùp suaát caøng taêng (p’2 > p2) khi ñoù V’h < Vh.
Ñeå ñaùnh giaù naêng suaát cuûa maùy neùn piston bò suy giaûm do dung tích thöøa
gaây neân ngöôøi ta duøng ñaïi löôïng hieäu suaát theå tích maùy neùn 8 :
V1 V4
8
V1 V3
Aùp suaát caøng cao 8 caøng thaáp vì vaäy duøng maùy neùn 1 caáp ñeå neùn khí
ñeán aùp suaát quaù cao laø khoâng coù lôïi. Do ñoù muoán coù tyû soá neùn cao phaûi duøng
maùy neùn nhieàu caáp.
2. MAÙY NEÙN PITTOÂNG NHIEÀU CAÁP

p Coâng neùn
tieát kieäm
p1 p2 p2 p3 p3 p4
t1 t2 t3 t4 t5 t6 p4 6
p3
5 4
p2 2
3
1
p1
V'h
Vh v
Caùc aùp suaát trung gian ñöôïc choïn theo ñieàu kieän toái öu laø laøm theá naøo ñeå
toång coâng suaát tieâu hao cuûa maùy neùn nhoû nhaát khi ñoù nhieät ñoä khí ra khoûi boä
laøm maùt trung gian baèng nhieät ñoä huùt vaøo cuûa caáp thöù nhaát: t3 = t5 = t1. Ñoàng
thôøi ñieàu kieän laøm maùt xy lanh gioáng nhau (soá muõ ña bieán n cuûa caùc caáp gioáng
nhau) thì coâng tieâu hao cuûa maùy neùn seõ nhoû nhaát ôû ñieàu kieän:
p 2 p1 p 3
p3 p 2 p 4
p 2 p3 p 4
Hay x
p1 p 2 p 3
p4 p
Hay x 3 hay x m c
p1 pñ
Trong ñoù m laø soá caáp maùy neùn
pñ laø aùp suaát ban ñaàu huùt vaøo maùy neùn
pc laø aùp suaát cuoái cuûa maùy neùn
n 1

n
1
n p
Coâng tieâu hao cuûa maùy neùn m caáp w mn m RT1 m c
1 n p ñ


Nhiet-Dong-Luc-Hoc-Ky-Thuat - Nguyen-Minh-Phu - Nhiet-Dong-Luc-Hoc-Ky-Thuat - Nguyen-Minh-Phu - (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nhiet-Dong-Luc-Hoc-Ky-Thuat - Nguyen-Minh-Phu - Nhiet-Dong-Luc-Hoc-Ky-Thuat - Nguyen-Minh-Phu - (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Baøi giaûng Nhieät ñoäng löïc hoïc kyõ thuaät CHÖÔNG 1: CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN

CHƯƠNG 1 CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN

CBGD: TS. NGUYEÃN MINH PHUÙ -1-

Có 4 loại hệ nhiệt động:

Các loại máy nhiệt được chia thành hai loại:

CBGD: TS. NGUYEÃN MINH PHUÙ -2-

2. THOÂNG SOÁ TRAÏNG THAÙI Q2

CBGD: TS. NGUYEÃN MINH PHUÙ -3-

Thang nhieät ñoä

Heä SI Heä English

Celcius (oC) Kelvin (K) Fahrenheit (oF) Rankine (R)

CBGD: TS. NGUYEÃN MINH PHUÙ -4-

0 273 32 491,67 Ñieåm nöôùc ñoâng ñaëc

-273 0 -459,67 0 Ñieåm khoâng tuyeät ñoái

Quan heä giöõa caùc thang ño;

t(oC) = T(K) - 273

t(oF) = T(R) – 459,67

2.2. AÙP SUAÁT

Coù 4 loaïi aùp suaát:

- Aùp suaát khí quyeån pa

CBGD: TS. NGUYEÃN MINH PHUÙ -5-

- Aùp suaát tuyeät ñoái ptñ

2.3. THEÅ TÍCH RIEÂNG VAØ KHOÁI LÖÔÏNG RIEÂNG

3. PHÖÔNG TRÌNH TRAÏNG THAÙI KHÍ LYÙ TÖÔÛNG

- Theå tích baûn thaân caùc phaân töû baèng khoâng.

- Löïc töông taùc giöõa caùc phaân töû baèng khoâng.

CBGD: TS. NGUYEÃN MINH PHUÙ -6-

Phöông trình traïng thaùi khí lyù töôûng:

p- aùp suaát tuyeät ñoái cuûa chaát khí, N/m2 (=Pa)

V- theå tích cuûa khoái chaát khí, m3

G- khoái löôïng cuûa khoái chaát khí, kg

phaân töû löôïng cuûa chaát khí, kg/kmol

T- nhieät ñoä tuyeät ñoái, K

v- theå tích rieâng, m3/kg

4. HOÃN HÔÏP KHÍ LYÙ TÖÔÛNG

4.1. ÑÒNH LUAÄT GIBBS- DALTON

CBGD: TS. NGUYEÃN MINH PHUÙ -7-

p- aùp suaát hoãn hôïp

4.2. ÑÒNH LUAÄT AMAGAT

V- theå tích hoãn hôïp

4.3. THAØNH PHAÀN HOÃN HÔÏP

a) Thaønh phaàn khoái löôïng

CBGD: TS. NGUYEÃN MINH PHUÙ -8-

G- khoái löôïng hoãn hôïp

Gi- khoái löôïng thaønh phaàn thöù i

gi- thaønh phaàn khoái löôïng

b) Thaønh phaàn theå tích

Vi- theå tích rieâng phaàn

gi- thaønh phaàn theå tích

- Phaân töû löôïng cuûa hoån hôïp:

CBGD: TS. NGUYEÃN MINH PHUÙ -9-

Minh hoïa nhieät dung rieâng ñaúng tích

Nhieät dung rieâng cuûa caùc khí lyù töôûng

CBGD: TS. NGUYEÃN MINH PHUÙ -10-

TOAØN CAÛNH NHIEÄT ÑOÄNG LÖÏC HOÏC KYÕ THUAÄT

TB ÑOÄNG LÖÏC HÔI NÖÔÙC ÑC ÑOÁT TRONG TUABIN KHÍ

CBGD: TS. NGUYEÃN MINH PHUÙ -11-

CHÖÔNG 10 LÖU ÑOÄNG VAØ TIEÁT LÖU

Một số khái niệm:

CBGD: TS. NGUYEÃN MINH PHUÙ -1-

1.2 MOÄT SOÁ QUAN HEÄ CÔ BAÛN

1. Aùp suaát vaø toác ñoä: d = – vdp

CBGD: TS. NGUYEÃN MINH PHUÙ -2-

Khí lyù töôûng 1 nguyeân töû: = 0,484

Khí lyù töôûng 2 nguyeân töû: = 0,528

Hôi nöôùc baõo hoaø: = 0,577

- Xem laø quaù trình ñoaïn nhieät khoâng thuaän nghòch, s 0

t - độ chênh nhiệt độ của nước qua nhiệt bị.

Töø ñieàu kieän: tk1=150C, k1=60%