IV.

VIRUS VÀ BỆNH TRUYỀN NHIỄM

1. Cấu trúc
a) Cấu tạo chung
- Rất nhỏ, kích thước tính bằng nm (10-100 nm)
- Không có cấu tạo tế bào + màng kép lipit bao bọc
- Đời sống kí sinh bắt buộc
- Gồm 2 thành phần chính: + Vỏ: Protein (capsit)
+ Lõi: Axit nucleic => Nucleocapsit
- Hệ gene: + AND (chuỗi đơn/kép)
+ ARN (chuỗi đơn/kép)

*. Một số virus có vỏ bao ngoài Capsit là lớp lipit kép và protein, trên bề mặt có gai glicoprotein

*. Virus không có vỏ ngoài là virus trần

b) Đặc điểm, hình thái, cấu tạo, vật chủ: Sgk

c) Phân biệt

Cấu tạo Phương thức sống Phương thức sinh sản

- Không có cấu tạo tế bào - Không có sự phân
- Cấu trúc protein đơn giản chia tế bào
- Không có riboxom - Dùng bộ máy + hệ
Virus - Kí sinh
- ADN/ARN dạng đơn/kép, thống trao đổi chất
được bảo vệ trong màng của tế bào chủ để
protein tạo nhiều bản sao
- VSV đơn bào
- Cấu trúc tế bào đơn giản - Sinh sản vô tính:
- Cộng sinh
Vi khuẩn - Vách tế bào: nhân đôi ADN và
- Kí sinh
peptidoglican/polysaccarit nhân đôi
- ADN/ARN chuyển động tự do

*. Virus là dạng kí sinh bắt buộc vì chưa có cấu tạo tế bào nên không thể tổng hợp các chất hữu cơ và
tiến hành sinh sản

VD: Virus HIV chỉ có thể tồn tại ở môi trường ngoài trong khoảng 24h hoặc ít hơn, vì ở môi trường
ngoài không có các chất cho virus tổng hợp và sinh sản là một dạng virus kí sinh bắt buộc

*. Lõi quyết định đặc tính của virus: Là ADN/ARN chứa toàn bộ thông tin di truyền của virus trong tế bào
cảm thụ và quyết định chu kỳ nhân lên của virus và mang tính bán kháng nguyên đặc hiệu của virus

*. Lý do một số bện do virus gây nên có thể trở thành đại dịch vì sự lây lan nhanh chóng của virus dựa
vào các yếu tố ảnh hưởng như nhiệt độ, môi trường phát triển phù hợp. Đặc biệt là nhiệt độ

2. Sự nhân lên của virus trong tế bào chủ

a) Chu trình nhân lên của virus trong tế bào chủ

- Gồm 5 giai đoạn chính

  GĐ 1 (Hấp thụ): Gai glicoprotein/protein bề mặt của virus phải đặc hiệu với thụ thể bề mặt của tế
bào thì virus mới bám vào được
 GĐ 2 (Xâm nhập): +Phagơ: Enzim lizôzim phá hủy thành tế bào để bơm axit nucleic và tế bào
chất, còn vỏ nằm bên ngoài
+ Virus động vật: Đưa nucleocapsit vào tế bào chất rồi giải phóng axit nucleic
 GĐ 3 (Sinh tổng hợp): Virus dùng enzim và nguyên liệu của tế bào để tổng hợp axit nucleic và
protein cho riêng nó. Một số trường hợp virus có enzim riêng tham gia vào quá
trình tổng hợp
 GĐ 4 (Lắp ráp): Lắp axit nucleic vào protein vỏ để tạo virú hoàn chỉnh
 GĐ 5 (Phóng thích): Virus phá vỡ tế bào để thoát ra ngoài

*. Khi virus nhân lên mà làm tan tế bào thì gọi là chu trình sinh tan

b) HIV/AIDS

- K/n: + HIV là virus gây hội chứng suy giảm miễn dịch ở người

+ HIV xâm nhập vào tế bào Limpho T/B, đại thực bào, tế bào nguồn/xơ non/… rồi phá hủy

- Quá trình nhân lên của HIV trong Limpho T: HIV hấp phụ tiết ra enzim, hòa tan màng sinh chất của tế
bào Limpho T rồi chui vào trong, cởi vỏ giải phóng ARN phiên mã ngược ADN và gắn vào ADN
của tế bào chủ rồi sao chép, sản sinh ra 1 loạt HIV mới

- Hội chứng AIDS: là hội chứng gây suy giảm miễn dịch mắc phải ở người do HIV gây nên

- Phương thức lây truyền: đường tình dục, truyền từ mẹ sang con, máu,…

3. Virus gây bệnh, ứng dụng của virus trong thực tiễn

- K/n về:

+ Phage (Pha-gơ): là loài virus chuyên kí sinh ở VSV (nhân sơ/thực)

+ Vật chủ: Là cơ thể bị virus kí sinh và gây bệnh lên

+ Ổ chứa (ổ bệnh): là môi trường/cơ thể cụ thể mà mầm bệnh truyền nhiễm sinh sống và sinh sản
trước và sau khi gây nhiễm vào môi trường/cơ thể khác

- Vai trò của virus trong thực tiễn:

+ Dùng để sản xuất chế phẩm sinh học (insulin và inteferon)

+ Bảo vệ thực vật: Sản xuất thuốc trừ sâu ( nhóm virus Baculo)

+ Bảo vệ người và động vật: chế vaccin; giảm sự phát triển của một số loài động vật hoang dã ( VD:
virus pox cho đàn thỏ tự nhiên)

- Virus xâm nhập vào tế bào thực vật thông qua vết xước (do thiên tai hay cơ học), vết tiêm chích của
côn trùng; qua hạt/củ giống, cành chiết, mắt ghép, cỏ dại,…
*. Một số bệnh do virus gây ra ở người và động vật là do côn trùng là ổ chứa: Côn trùng mang trên người
nó rất nhiều mầm bệnh. Khi chúng đậu/chích/đốt/tiếp xúc với cơ thể người hoặc động vật, thông qua
những con đường dễ lây nhiễm trên các mầm bệnh ấy sẽ đi vào cơ thể người/động vật

*. Một số bệnh do virus gây ra trở thành đại dịch khi virus/vi khuẩn ấy lây lan rộng trên toàn thế giới và
gây tử vong cho rất nhiều người hoặc động vật. Sức ảnh hưởng và sự lây lan của chúng phụ thuộc vào
những yếu tố sau:

+ Điều kiện về môi trường thích hợp cho sống và sản sinh

+ Chưa kịp thời có thuốc để điều trị

+ Chưa thể kịp thời nhận ra khi còn đang trong giai đoạn mới hình thành

+ Sự chủ quan khi tìm thấy chủng mới nhưng không công bố/báo cáo