CHƢƠNG IV

THUỶ QUYỂN

UYEN, 2010 1
 MỤC TIÊU:
Trình bày được sự phân bố của nước trong thuỷ quyển, chú ý tỷ
lệ và phân bố của phần nước ngọt: nước dưới đất và nước
chứa trong sông suối, ao hồ.
Mô tả các đới nước dưới đất; sự tích trữ, sự di chuyển và khai
thác nước từ trong đất. Nêu các ảnh hưởng của việc khai thác
nước dưới đất
Mô tả các thể nước trên mặt đất: nước trong các sông suối, ao hồ.
Tích trữ, vận hành của các thể nước này và một số vấn đề liên
quan: lũ lụt.
Trình bày được thành phần và đặc tính của nước biển. Mô tả các
quá trình vận động của biển: sóng, triều và hải lưu. Mô tả một
số hiện tượng liên quan: El Nino, La Nina
Mô tả địa hình đáy biển.
Mô tả các nhóm SV biển; Biết giữ cho biển sạch và khoẻ.

UYEN, 2010 2
 I. NƢỚC NGỌT TRÊN TRÁI ĐẤT
1. Phân bố nước trong thuỷ quyển
2. Nước dưới đất (nước ngầm)
3. Nước trên mặt đất

UYEN, 2010 3
 1. Phân bố nƣớc trong thuỷ quyển

UYEN, 2010 4
 Nƣớc: nguồn tài nguyên tái tạo!

UYEN, 2010 5
 Chu trình nöôùc (water cycle)

UYEN, 2010 6
Thảo luận nhóm:
- Nước dưới đất (nước ngầm) được hình
thành như thế nào? Phân bố trong đất ra
sao? Làm thế nào để khai thác được?

- Nước dưới đất (nước ngầm) có di chuyển

không? Hướng di chuyển ra sao?

- Nước dưới đất (nước ngầm) và nước bề

mặt (nước trong sông, suối, ao hồ) có liên
hệ gì không?
 2. Nƣớc dƣới mặt đất
1. Phương cách nước đi vào trong đất:
- Độ xốp và độ thấm của đất
2. Các đới nước dưới đất: độ sâu của mực thuỷ cấp
3. Sự di chuyển của nước dưới đất
4. Tầng chứa nước- Aquifer
5. Khai thác nước dưới đất: giếng có áp, giếng phun
6. Các vấn đề xảy ra do khai thác nước dưới đất

UYEN, 2010 8
 Phƣơng cách nƣớc đi vào trong đất

UYEN, 2010 9
 Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán ñoä xoáp

UYEN, 2010 10
 Độ thấm

UYEN, 2010 11
 Caùc ñôùi nöôùc döôùi ñaát

UYEN, 2010 12
UYEN, 2010 13
 Dao động của mực thuỷ cấp

UYEN, 2010 14
 Sự di chuyển của nước dưới đất

UYEN, 2010 15
 Khai thác nƣớc dƣới đất

Haï möïc thuûy caáp

khi bôm huùt nöôùc
döôùi ñaát

UYEN, 2010 16
Thảo luận nhóm:
- Giếng có áp lực (giếng artesi) là gì?

- Khi nào thì khoan (đào) được giếng

phun?
 Giếng có áp (artesi) và giếng phun

UYEN, 2010 18
 Giếng có áp (artesi) và giếng phun

UYEN, 2010 19
Thảo luận nhóm:
- Khi khai thác nước ngầm quá mức sẽ
xảy ra vấn đề gì?

- Hãy cho biết các nguy cơ gây ô nhiễm

nước dưới đất?
 Caùc vaán ñeà xaûy ra do khai thaùc nöôùc döôùi ñaát
- Haï möïc thuûy caáp
- Luùn ñaát

OÂ nhieãm nöôùc döôùi ñaát

UYEN, 2010 21
 Hạ mực thuỷ cấp làm giếng bị nhiễm bẩn và nhiễm mặn

UYEN, 2010 22
 Doøng chaûy bò caïn
nöôùc do möïc thuûy
caáp trong vuøng bò
haï thaáp

UYEN, 2010 23
 Lún đất do khai thác nước ngầm
ở vùng thung lũng California, USA

UYEN, 2010 24
 Nước dưới đất hoà tan đá vôi tạo nên hang động ngầm

UYEN, 2010 25
 Hang động ở Phong Nha
Quảng Bình

UYEN, 2010 26
 Vịnh Hạ Long

UYEN, 2010 27
 Thạch Lâm (Trung Quốc)

UYEN, 2010 28
 Bề mặt dễ bị sụp tạo nên các hố trũng

Hố địa ngục ở Triết Giang (TQ) Hố địa ngục ở Guatamala

sụp ngày sụp ngày 29/5/2010

UYEN, 2010 29
 Bề mặt dễ bị sụp tạo nên các hố trũng

Hố tử thần trên đường Hố tử thần trên đường

Lê Văn Lương (Hà Nội) Hai Bà Trưng (Tp.HCM)
23/8/2012

UYEN, 2010 30
 Sự sụt, lún
của mặt đất
do tác dụng
của nước
ngầm

UYEN, 2010 31
 3. Nƣớc trên mặt đất
1. Nước chảy tràn:
2. Nước chảy dòng
3. Kiểu hình dòng chảy
4. Dòng chảy
5. Lũ lụt

UYEN, 2010 32
 3. Nƣớc trên mặt đất: nước chảy tràn, mương
xói, rãnh xói

UYEN, 2010 33
 Cánh quạt phù sa (nón phóng vật)

UYEN, 2010 34
UYEN, 2010 35
Thảo luận nhóm:
- Khi mô tả một con sông và hoạt động
của nó thì người ta sẽ mô tả các đặc điểm
nào của sông?

- Làm thế nào để dự báo lũ lụt?

- Lũ ở châu thổ khác với lũ ở thượng

nguồn như thế nào?

- So sánh lũ ở ĐBSCL và lũ ở khu vực

Miền Trung. Tại sao một số năm gần đây
lũ ở ĐBSCL lại gây nguy hiểm và thiệt hại
 3. Nƣớc trên mặt đất: dòng chảy (stream)

Các phần cơ bản của sông

UYEN, 2010 37
 Lưu vực và đường phân thuỷ

UYEN, 2010 38
 Caùc daïng kieåu hình doøng chaûy

UYEN, 2010 39
 Hình dạng các tam giác châu (delta)

UYEN, 2010 40
 AÛnh Landsat
Naêm 1989
khu vực
đồng bằng
sông Cửu
Long

UYEN, 2010 41
 Lũ lụt: lũ ở thượng nguồn và lũ lụt ở châu thổ, sự
thay đổi mực nước lũ do đô thị hoá

Ñoà thò
ghi möïc
nöôùc luõ
cuûa doøng
soâng
thay ñoåi
do ñoâ thò
hoùa

UYEN, 2010 42
 Lũ lụt trên sông Mekong

UYEN, 2010 43
 Phaùt trieån ñoàng luõ laøm gia taêng chieàu cao cuûa möïc nöôùc luõ

UYEN, 2010 44
 Soâng
Ñoàng
Nai
- Saøi
Goøn –
Vaøm
Coû

UYEN, 2010 45
UYEN, 2010 46
 II. BIỂN VÀ ĐẠI DƢƠNG
1. Đặc tính của nước biển
2. Vận hành của nước biển: sóng, thuỷ triều,
hải lưu
3. Địa hình đáy biển
Các quần thể sinh vật ở biển

Giữ cho biển sạch và khoẻ

UYEN, 2010 47
Thảo luận nhóm:
- Phân bố biển và đại dương ở bề mặt địa
cầu như thế nào?

- Thành phần nước biển gồm những gì?

- Các tính chất của nước biển: màu, nhiệt

độ,…
 Caùc ñaïi döông lôùn treân theá giôùi

UYEN, 2010 49
Biển Đông
 Một số biển nội địa

UYEN, 2010 51
 2009

Sự khô cạn của biển Aral

UYEN, 2010 52
 Thaønh phaàn vaø ñaëc tính cuûa nöôùc bieån:
Thành phần:

Đặc tính: màu, nhiệt độ,…

UYEN, 2010 53
 Dead Sea có độ mặn khoảng
33.7%

UYEN, 2010 54
 Nhieät ñoä cuûa nöôùc bieån: thermocline

UYEN, 2010 55
 Vận hành của nước biển: sóng, thuỷ triều,
hải lưu
a. Sóng trên mặt: gây xâm thực bờ, vận chuyển vật
liệu dọc bờ và tích tụ bờ

b. Thuỷ triều: Spring tide: triều lớn, triều cường

Neap tide: triều thấp

c. Hải lưu: hải lưu mặt, hải lưu ngầm

hải lưu ấm, hải lưu lạnh

UYEN, 2010 56
Thảo luận nhóm:
- Sóng biển được hình thành như thế nào?
Năng lượng sóng (mạnh, yếu) phụ thuộc
vào các yếu tố nào? Tác dụng của sóng đối
với bờ biển ra sao?

- Thuỷ triều được hình thành ra sao? Thế

nào là triều lớn, triều thấp? Biên độ triều
là gì? Có bao nhiêu chế độ triều?

- Hải lưu là gì? Được hình thành ra sao?

 Chuyeån ñoäng cuûa soùng

UYEN, 2010 58
Các thiết bị đo sóng, triều và
hải lưu ven bờ
Rip curents
Sự khúc xạ của sóng vuông góc khi tiến vào bờ
 Hoaït ñoäng cuûa soùng tôùi xieân taïo doøng chaûy ven bôø

UYEN, 2010 64
 TÍCH TUÏ LÖÔN CAÙT (Bar)

UYEN, 2010 65
 Caùc daïng ñòa hình ven
bieån

UYEN, 2010 66
 MUÕI ÑAÁT - HEADLAND

UYEN, 2010 67
 HANG CHAÂN SOÙNG

UYEN, 2010 Chuøa Hang – Haø Tieân, 02/2005 68

 Hoøn Phuï töû – Haø Tieân

UYEN, 2010 69
UYEN, 2010 70
UYEN, 2010 71
UYEN, 2010 72
UYEN, 2010 73
 Tombolo - Vuõng taøu – 1999 (cuûa Peter
A Bird)

UYEN, 2010 74
UYEN, 2010 75
 Thuyû
trieàu

UYEN, 2010 76
 Quan sát sự thay đổi của mực nước do triều

UYEN, 2010 77
 Haûi löu:

UYEN, 2010 81
 Hải lưu mặt và hải lưu sâu
ở vùng Đại Tây Dương và
Địa Trung Hải

UYEN, 2010 82
Thảo luận nhóm:
- El Nino, La Nina là gì?

- Khi El Nino, La Nina xảy ra thì sẽ gây

ảnh hưởng gì ?
 Hiện tượng
El Nino

El Nino/Southern Oscillation
(ENSO)

UYEN, 2010 84
UYEN, 2010 85
 Thay đổi nhiệt độ
trên bề mặt Thái
Bình Dương khi El
Nino và La Nina
xảy ra

UYEN, 2010 86
 Các thay đổi về khí hậu vào tháng 12-02 khi có El Nino

UYEN, 2010 87
 Các thay đổi về khí hậu vào tháng 6-8 khi có El Nino

UYEN, 2010 88
 Các thay đổi về khí hậu vào tháng 12-02 khi có La Nina

UYEN, 2010 89
 Các thay đổi về khí hậu vào tháng 6-8 khi có La Nina

UYEN, 2010 90
 El Nino Index

UYEN, 2010 91
 The Pacific Decadal Oscillation (PDO)
warm phase cool phase

UYEN, 2010 92
Thảo luận nhóm:
- Các đơn vị địa hình đáy biển.
 Ñòa hình ñaùy bieån

UYEN, 2010 94
UYEN, 2010 95
 Ñôøi soáng cuûa sinh vaät ôû bieån

- Nhóm plankton
- Nhóm nekton
- Nhóm benthos

UYEN, 2010 96
 Các nhóm sinh vật thuộc plankton

Vi khuẩn

Tảo

Một số loài thuộc nhóm plankton

UYEN, 2010 97
 Các nhóm sinh vật thuộc Nekton

UYEN, 2010 98
 Các nhóm sinh vật thuộc Benthos

UYEN, 2010 99
 Hình thaønh cuûa aùm tieâu san
hoâ hình voøng

Atoll

UYEN, 2010 100

 Đảo san hô hình vòn
Quần đảo Tahiti

Đảo Bora-bora, Tahiti

UYEN, 2010 101

Thảo luận nhóm:
- Làm thế nào để biết môi trường biển bị ô
nhiễm?

- Làm thế nào để giữ cho biển sạch và

khoẻ?
 http://uashome.alaska.edu/%7Ejsat2/Project/017/PYHS103ProjectAiTakaha
shi2-3.html
http://www.csun.edu/science/books/sourcebook/chapters/8-
organizing/files/earth-systems-interactions.html

UYEN, 2010 103