You are on page 1of 114

BộLOGO

môn Sinh lý - Khoa Y - Đại Học Y Dược Tp. HCM

SINH LÝ THẬN
ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
LOGO

MỤC TIÊU HỌC TẬP

Sau khi học, học viên có thể:


❖ Mô tả được cấu tạo và các tính chất của màng lọc.
❖ Phân tích được động lực học của quá trình lọc.
❖ Trình bày thăm dò chức năng lọc tại cầu thận
❖ Trình bày sự vận chuyển các chất tại ống lượn gần.
❖ Trình bày sự vận chuyển các chất tại quai Henle.
❖ Trình bày sự vận chuyển các chất tại phần xa của
nephron (ống lượn xa và ống góp).

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

NỘI DUNG

1 Nephron và màng lọc cầu thận

2 Động lực học của quá trình lọc

3 Thăm dò chức năng lọc cầu thận

4 Vận chuyển các chất tại ống lượn gần

5 Vận chuyển các chất tại quai Henle

6 Vận chuyển các chất tại phần xa nephron


ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
LOGO

ĐẠI CƯƠNG VỀ CHỨC NĂNG THẬN

❖ Ngoại tiết: loại bỏ các sản phẩm chuyển hóa,


chất dư thừa, chất độc ra nước tiểu --> giữ
hằng định nồng độ các chất trong máu.
▪ Lọc: xảy ra tại cầu thận
▪ Tái hấp thu và bài tiết: xảy ra tại ống thận,
tái hấp thu các chất còn cần thiết và bài tiết
thêm các chất thải chưa lọc hết.
❖ Nội tiết:
▪ Tiết renin: điều hòa huyết áp.
▪ Tiết erythropoietine: kích tạo hồng cầu.
▪ Chuyển hóa vitamin D, tạo calcitriol (D3).
ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
LOGO

NEPHRON - ĐƠN VỊ TẠO NƯỚC


TIỂU CỦA THẬN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

NEPHRON

Hai thận được cấu tạo bởi > 2 triệu nephron.


Mỗi nephron bao gồm 2 phần chính:
❖ Cầu thận (glomerulus): có búi mao mạch
cầu thận, thực hiện chức năng lọc các chất
từ máu ra ống thận.
❖Ống thận: có mao mạch quanh ống thận,
thực hiện chức năng tái hấp thu và bài tiết,
gồm 4 đoạn: ống lượn gần, quai Henle,
ống lượn xa, và ống góp.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

NEPHRON

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

NEPHRON

❖ Tế bào biểu mô cầu thận:


▪ Tiêu thụ năng lượng ít --> ít nhạy với thiếu oxy.
▪ Tái sinh kém, thường phì đại để bù trừ.
▪ Bệnh cầu thận thường đưa đến suy thận mạn.
❖ Tế bào biểu mô ống thận:
▪ Tiêu thụ năng lượng nhiều cho vận chuyển các
chất ngược chiều nồng độ --> nhạy với tình
trạng thiếu oxy, gây hoại tử ống thận.
▪ Khả năng tái sinh lớn, phục hồi tốt.
▪ Bệnh ống thận thường đưa đến suy thận cấp.
ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
LOGO

CẤU TẠO CẦU THẬN


LOGO

CẤU TẠO CẦU THẬN


LOGO

MẠCH MÁU THẬN

❖ Chiếm ¼ cung lượng tim (khoảng 1200ml/phút)


❖ ĐM chủ  ĐM thận  ĐM gian thùy  ĐM bán
cung  ĐM gian tiểu thùy  tiểu ĐM vào 
mao mạch cầu thận  tiểu ĐM ra  mao mạch
quanh ống: “hệ mạch gánh”.
❖ Mao mạch cầu thận: mao mạch chức năng (lọc)
❖ Mao mạch quanh ống: mao mạch dinh dưỡng,
thực hiện sự tái hấp thu và bài tiết.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

MẠCH MÁU THẬN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

MẠCH MÁU THẬN


LOGO

NEPHRON VỎ VÀ NEPHRON CẬN TỦY

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

NEPHRON VỎ VÀ NEPHRON CẬN TỦY


LOGO

PHỨC HỢP CẬN CẦU THẬN

Phức hợp cận cầu thận gồm 2 thành phần chính:


❖ Vết đặc: do các tế bào biểu mô ở phần đầu ống
lượn xa tạo thành.
❖ Tế bào cận cầu thận: do các tế bào cơ trơn trên
thành tiểu động mạch vào tại vị trí tiếp xúc với vết
đặc tạo thành.
▪ Bài tiết men renin vào máu giúp chuyển hóa
angiotensinogen thành angiotensin I.
▪ Điều hòa lưu lượng máu vào nephron.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

PHỨC HỢP CẬN CẦU THẬN


LOGO

MÀNG LỌC CẦU THẬN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

NGUYÊN LÝ SIÊU LỌC

❖ Là sự di chuyển của nước và các chất hòa tan


qua một màng bán thấm nhờ sự chênh lệch áp
lực 2 bên màng.
❖ Hoạt động siêu lọc tại cầu thận cần 2 điều kiện:
(1) Phin lọc: chính là màng lọc cầu thận.
(2) Sự chênh lệch áp lực 2 bên màng lọc: tức là
giữa mao mạch cầu thận và khoang Bowman, tạo
ra áp suất đẩy dịch qua màng.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

NGUYÊN LÝ SIÊU LỌC


LOGO

MÀNG LỌC CẦU THẬN

❖ Là màng mà qua đó huyết tương từ mao mạch


tiểu cầu được lọc vào bao Bowman.
❖ Gồm: màng lọc cơ học và màng lọc điện tích
▪ Màng lọc điện tích: do cấu tạo chủ yếu bởi
các protein mang điện âm --> hạn chế các
chất tích điện âm (như protein) đi qua.
▪ Màng lọc cơ học gồm 3 lớp tạo thành các lỗ
lọc --> hạn chế các tế bào và các phân tử có
kích thước lớn (như protein) đi qua.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

MÀNG LỌC CẦU THẬN

❖ Gồm 3 lớp tạo thành các lỗ lọc:


▪ Lớp tế bào nội mô mao mạch: 70-100 nm.
▪ Lớp màng đáy: lớp tích điện âm mạnh nhất.
▪ Lớp tế bào biểu mô có chân (podocyte): 40
nm, là lớp quyết định chọn lọc kích thước.
❖ Lỗ lọc khi tổn thương bị dãn rộng ra --> gây
mất protein và tế bào máu vào nước tiểu.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

MÀNG LỌC CẦU THẬN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

MÀNG LỌC CẦU THẬN


LOGO

MÀNG LỌC CẦU THẬN


LOGO

MÀNG LỌC CẦU THẬN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

MÀNG LỌC CẦU THẬN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

MÀNG LỌC CẦU THẬN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

MÀNG LỌC CẦU THẬN


LOGO

ĐỘNG LỰC HỌC CỦA QUÁ TRÌNH


LỌC TẠI CẦU THẬN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

LỌC TẠI CẦU THẬN

❖ Là quá trình vật lý thụ động, chỉ có tính


chọn lọc tương đối.
❖ Năng lượng lọc: năng lượng cơ học do tim
cung cấp (thể hiện qua huyết áp).
❖ Phụ thuộc:
▪ Các áp suất trong cầu thận
▪ Điện tích âm và kích thước của lỗ lọc

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

LỌC TẠI CẦU THẬN

❖Các áp suất trong cầu thận quyết định sự lọc:


▪ Áp suất thủy tĩnh mao mạch: 55 - 60 mmHg (1)
▪ Áp suất keo trong máu: 30 mmHg (2)
▪ Áp suất thủy tĩnh bao Bowman: 15 mmHg (3)
▪ Áp suất keo trong bao Bowman: 0 mmHg (4)
❖ (1) đẩy dịch qua màng lọc cầu thận, (2) và (3) kéo
dịch về lại trong máu mao mạch cầu thận.
❖ Áp suất lọc: 55 (60) – (30 + 15) = +10 - 15 mmHg.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO
CÁC ÁP SUẤT TẠI CẦU THẬN
ĐỘNG HỌC CỦA QUÁ TRÌNH LỌC
LOGO

THÀNH PHẦN DỊCH LỌC

Giống dịch kẽ trong gian bào nhưng:


❖ Không chứa tế bào máu
❖ Lượng protein rất thấp (< 150 mg/24h), hầu
như không có albumin.
❖ Thăng bằng Donnan: các ion âm có xu
hướng tăng khoảng 5% để bù lại cho protein.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

THÀNH PHẦN DỊCH LỌC

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO
LƯU LƯỢNG HUYẾT TƯƠNG QUA THẬN
VÀ ĐỘ LỌC CẦU THẬN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

ĐỘ LỌC CẦU THẬN GFR

❖ Độ lọc cầu thận (GFR: glomerular filtration


rate) là lượng dịch (ml) lọc qua các tiểu cầu
của cả hai thận trong thời gian 1 phút.
❖ Bình thường GFR = 120-130 ml/phút/1.73m2,
vào khoảng 170-180 L/24h (ở người diện tích
da chuẩn 1.73m2  cao 1.7m và nặng 70kg).
❖ 99% dịch lọc được ống thận tái hấp thu, 1%
còn lại trở thành nước tiểu chính thức.
❖ Khi các cầu thận bị tổn thương, các cầu thận
còn lại sẽ phì đại bù trừ để duy trì GFR.
ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
LOGO

ĐỘ LỌC CẦU THẬN GFR

❖ Tăng độ lọc cầu thận (GFR): tăng nước tiểu.


▪ Tăng áp suất thủy tĩnh mao mạch: gặp trong
tăng huyết áp.
❖ Giảm độ lọc cầu thận (GFR):
▪ Giảm áp suất thủy tĩnh mao mạch: mất máu,
hạ huyết áp, mất nước (tiêu chảy, nôn ói).
▪ Tăng áp suất keo máu: đa u tủy.
▪ Tăng áp suất thủy tĩnh Bowman: tắc nghẽn
ống thận, tắc đường niệu (sỏi, u …)

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

ĐỘ LỌC CẦU THẬN GFR

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG LỌC


TẠI CẦU THẬN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

SỰ ĐIỀU HÒA GFR

❖Nếu GFR thấp --> lọc ít --> ứ đọng các sản


phẩm chuyển hóa.
❖Nếu GFR cao --> lọc nhiều, nhanh --> cơ
thể mất nhiều chất còn cần thiết.
--> Do vậy GFR luôn hằng định, dao động
khoảng 125 ml/phút ở người trẻ.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

CÁC CƠ CHẾ ĐIỀU HÒA GFR

❖ Cơ chế tự hòa tại chỗ (autoregulation):


▪ Điều hòa ngược cầu ống
▪ Điều hòa co cơ trơn tiểu động mạch vào
❖ Cơ chế điều hòa hệ thống (central regulation):
▪ Kích thích giao cảm gây co mạch thận
▪ Các chất co mạch thận: angiotensin II,
endothelin, vasopressin (ADH).
▪ Các chất giãn mạch thận: kinin, NO, ANP,
dopamine, histamine, prostaglandin E2 và I2.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

ĐIỀU HÒA NGƯỢC CẦU ỐNG

❖Điều hòa ngược cầu ống (tubuloglomerular


feedback): quan trọng nhất, có sự tham gia
của phức hợp cận cầu thận, chỉ hiệu quả khi
huyết áp dao động 80-180 mmHg.
▪ Huyết áp tăng --> co tiểu động mạch vào
gây giảm lọc
▪ Huyết áp giảm --> giãn tiểu động mạch
vào gây tăng lọc

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO
LOGO

ĐIỀU HÒA NGƯỢC CẦU ỐNG


LOGO

THĂM DÒ CHỨC NĂNG LỌC


TẠI CẦU THẬN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO
THĂM DÒ
CHỨC NĂNG LỌC

Bài xuất = lọc – tái hấp thu + bài tiết


LOGO

HỆ SỐ THANH LỌC

❖ Hệ số thanh lọc (Clearance) của một chất là


thể tích huyết tương (tính bằng ml) mà trong thời
gian một phút thận lọc sạch chất đó.

Cx : hệ số thanh lọc của chất X (ml/phút)


Ux : nồng độ chất X trong nước tiểu (mg/ml)
Px : nồng độ chất X trong huyết tương (mg/ml)
V : lưu lượng nước tiểu (ml/phút)

❖ Đây là kết quả của cả 3 quá trình: lọc tại cầu


thận, tái hấp thu và bài tiết tại ống thận.
LOGO

ĐỘ LỌC CẦU THẬN (GFR)

❖ GFR khác với hệ số thanh lọc, chỉ phản


ánh chức năng lọc của cầu thận, không
tính đến chức năng tái hấp thu và bài tiết
của ống thận.
❖ Đo bằng hệ số thanh lọc của “chất đánh
dấu cầu thận” – là chất chỉ được lọc qua
cầu thận mà không được tái hấp thu hay
bài tiết thêm ở ống thận.
❖ Chất đánh dấu lý tưởng: Inulin
LOGO

ĐỘ LỌC CẦU THẬN GFR

❖Thực tế, GFR được ước đoán từ CCreatinine


❖Creatinine: chất thoái giáng từ creatine-
phospate của mô cơ, được sản sinh tùy
thuộc khối lượng cơ.
❖Tại ống thận, creatinine được bài tiết thêm
(Ccreatinin > GFR), nhưng không đáng kể.
LOGO

ĐỘ LỌC CẦU THẬN GFR

Trên lâm sàng, GFR thường được ước đoán


theo 3 cách:
(1) Từ hệ số thanh lọc creatinin 24 giờ
(2) Theo công thức Cockcroft Gault
(3) Theo công thức MDRD
(4) Theo công thức CKD-EPI
LOGO

ĐỘ LỌC CẦU THẬN (GFR)

(1) Ước đoán GFR từ hệ số thanh lọc


creatinine 24 giờ.
Bệnh nhân phải lấy nước tiểu 24h vì:
❖ Nồng độ creatinine trong máu ổn định
❖ Nồng độ creatinine trong nước tiểu thay
đổi theo hoạt động trong ngày.
LOGO

ĐỘ LỌC CẦU THẬN (GFR)

(2) Ước đoán GFR theo công thức Cockcroft


Gault: không cần phải lưu trữ nước tiểu 24
giờ, chỉ cần định lượng creatinin huyết thanh.
LOGO

ĐỘ LỌC CẦU THẬN (GFR)

❖ GFR sau khi ước đoán từ cách (1) và (2) cần


hiệu chỉnh theo diện tích da:

GFRHC (ml/ph/1.73m2 da) = (GFR x 1.73) / BSA


* BSA (Body Surfare Area): diện tích bề mặt cơ thể

❖ BSA tính theo công thức Mosteller:


LOGO

ĐỘ LỌC CẦU THẬN (GFR)

(3) Ước đoán GFR theo Công thức MDRD


(Modification of Diet in Renal Disease study):
không cần hiểu chỉnh theo diện tích da:

eGFR = 175 × (Pcreatinine)-1.154 × (tuổi)-0.203

* Nhân với 0.742 nếu là nữ, nhân với 1.21 nếu là người
Mỹ gốc Phi.
LOGO

ĐỘ LỌC CẦU THẬN (GFR)

(4) Ước đoán GFR theo Công thức CKD-EPI


CKD-EPI creatinin-cystatin C 2012
Giới Pcr PcysC Công thức ước đoán eGFR
≤ 0,7 ≤ 0,8 eGFR = 130 × (Pcr/0,7)-0,248x(ScysC/0,8)-0.375 × 0,995tuổi
Nữ
> 0,8 eGFR = 130 × (Pcr/0,7)-0,248x(ScysC/0,8)-0.711 × 0,995 tuổi

> 0,7 ≤ 0,8 eGFR = 130 × (Pcr/0,7)-0,601x(ScysC/0,8)-0.375 × 0,995 tuổi

> 0,8 eGFR = 130 × (Pcr/0,7)-0,601x(ScysC/0,8)-0.711 × 0,995 tuổi

≤ 0,9 ≤ 0,8 eGFR = 135 × (Pcr/0,9)-0,207x(ScysC/0,8)-0.375 × 0,995 tuổi


Nam
> 0,8 eGFR = 135 × (Pcr/0,9)-0,207x(ScysC/0,8)-0.711 × 0,995 tuổi

> 0,9 ≤ 0,8 eGFR = 135 × (Pcr/0,9)-0,601 x(ScysC/0,8)-0.375 × 0,995 tuổi

> 0,8 eGFR = 135 × (Pcr/0,9)-0,601x(ScysC/0,8)-0.711 × 0,995 tuổi

Nhân với 1,08 nếu là người da đen


LOGO

ĐỘ LỌC CẦU THẬN (GFR)


LOGO

BỆNH THẬN MẠN

- Bệnh thận mạn (CKD) chẩn đoán dựa vào tiêu


chuẩn KDIGO 2012 (1 trong 2 tiêu chuẩn):
❖ Triệu chứng tổn thương thận (có 1 hoặc nhiều):
- Có albumine nước tiểu (tỷ lệ ACR > 30mg/g hoặc
albumine nước tiểu 24 giờ > 30mg/24giờ)
- Bất thường cặn lắng nước tiểu
- Bất thường điện giải hoặc các bất thường khác do
rối loạn chức năng ống thận
- Bất thường về mô bệnh học thận
- Xét nghiệm hình ảnh học bất thường cấu trúc thận
- Ghép thận
❖ Giảm độ lọc cầu thận: GFR < 60ml/ph/1,73 m2
LOGO

BỆNH THẬN MẠN: KDOQI 2002

Giai đoạn Mô tả GFR

1 Tổn thương thận với GFR bình thường ≥ 90


hoặc tăng
2 Tổn thương thận với GFR giảm nhẹ 60-89

3 Tổn thương thận với GFR giảm trung bình 30-59

4 Tổn thương thận với GFR giảm nặng 15-29

5 Suy thận mạn giai đoạn cuối (ESRD) <15


LOGO

BỆNH THẬN MẠN: KDIGO 2012


LOGO

VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT TẠI


ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

VAI TRÒ CỦA ỐNG THẬN

Dịch lọc từ cầu thận xuống ống thận, tại đây:


❖Tái hấp thu các chất còn cần thiết trong
dịch lọc như: nước, glucose, lipid, protid,
vitamin, điện giải …
❖Bài tiết các sản phẩm chuyển hóa như:
ure, creatinine, H+, các điện giải dư thừa …

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

VAI TRÒ CỦA ỐNG THẬN

Tái hấp thu tại ống thận Bài tiết tại ống thận

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

ỐNG LƯỢN GẦN (PCT)

Các tế bào biểu mô ống lượn gần:


❖Có nhiều ty thể --> thích hợp cho sự vận
chuyển tích cực nhiều chất khác nhau.
❖Tạo bờ bàn chải (brush border) với các vi
nhung mao (microvilli), làm tăng diện tiếp
xúc lên khoảng 20 lần --> thuận lợi cho
quá trình trao đổi chất với dịch ống.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO
LOGO

ỐNG LƯỢN GẦN (PCT)

❖Là nơi chủ yếu diễn ra sự tái hấp thu của


ống thận:
▪ Tái hấp thu hoàn toàn glucose, protein,
acid amin, acetoacetat, vitamin …
▪ Tái hấp thu khoảng 65-70% các chất
hòa tan như: nước (117L/24h), Na+, K+,
Cl-, HCO3-, ure, creatinin, …
❖Bài tiết ion H+ và NH3

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

TÁI HẤP THU TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

TÁI HẤP THU TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

❖ Na+: được tái hấp thu theo 2 cơ chế:


▪ (1) khuếch tán thụ động theo nồng độ.
▪ (2) đồng vận chuyển tích cực thứ phát.
❖ Glucose, acid amin, phosphate, các chất
hữu cơ: được tái hấp thu theo cơ chế đồng
vận chuyển tích cực thứ phát với Na+.
❖ Protein: tái hấp thu bằng cơ chế ẩm bào.
❖ Nước: tái hấp thu theo áp suất thẩm thấu
qua vùng ranh giới giữa 2 tế bào liền kề.
❖ Ure và các chất tan trong lipid: tái hấp thu
theo cơ chế khuếcg tán thụ động.
ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
LOGO

TÁI HẤP THU TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

TÁI HẤP THU GLUCOSE TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

TÁI HẤP THU GLUCOSE TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

TÁI HẤP THU GLUCOSE TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

❖ Mức lọc của glucose phụ thuộc vào nồng độ


glucose trong máu và GFR.
❖ Ví dụ: đường huyết 100 mg/dL, GFR 125
mL/phút, thì mức lọc của glucose là:
(100mg × 125 mL/phút) / 100 mL = 125 mg/phút
❖ Mức tái hấp thu glucose tại ống lượn gần
được quyết định bởi khả năng vận chuyển
tối đa Tm (transport maximum) của hệ SGLT.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

TÁI HẤP THU GLUCOSE TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

❖ Theo lý thuyết: Tm của hệ SGLT = 375


mg/phút (tương ứng GFR là 125 ml/phút và
đường huyết là 300 mg/dl).
❖ Trên thực tế: glucose bắt đầu hiện diện trong
nước tiểu khi đường huyết > 180 mg/dl (khi
Tm của hệ SGLT là 250 mg/phút): do khác
biệt trong mức hoạt động giữa các nephron.
❖ Nồng độ đường huyết 180 mg/dL: gọi là
ngưỡng thận của glucose.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

TÁI HẤP THU GLUCOSE TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT TẠI


QUAI HENLE

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

QUAI HENLE

Quai Henle gồm 2 phần:


❖Cành xuống và đoạn đầu cành lên: mỏng,
thấm nước mạnh, thích hợp cho khuếch
tán đơn thuần.
❖Cành lên dày: có các nối chặt giữa 2 tế
bào (khác ống gần) --> không thấm nước
và ure, thích hợp với sự vận chuyển tích
cực mạnh Na+.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

QUAI HENLE

❖Duy trì sự ưu trương cao của tháp tủy theo


hướng tăng dần từ vùng vỏ vào vùng tủy -->
giúp cô đặc nước tiểu tại ống góp.
❖Tái hấp thu 10-15% nước tại cành xuống
(tương đương 27L/24h).
❖Tái hấp thu 27% Na+ tại phần dày cành lên.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

QUAI HENLE

❖ Quai Henle nephron vỏ: tái hấp thu Na+, nước,


ure một cách thăng bằng.
❖ Quai Henle nephron cận tủy: làm tăng độ thẩm
thấu của tủy thận qua 2 cơ chế:
▪ Tăng nồng độ “ngược dòng” trong các quai
Henle (countercurrent multiplication).
▪ Trao đổi “ngược dòng” trong các quai mạch
thẳng vasa recta (countercurrent exchange).

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO
LOGO
SỰ “NGƯỢC DÒNG”
LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT TẠI


PHẦN XA CỦA NEPHRON

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

PHẦN XA CỦA NEPHRON

Phần xa của nephron bao gồm:


❖Đoạn đầu ống lượn xa: là đoạn pha loãng,
hoạt động giống đoạn dày cành lên của
quai Henle, có khả năng tái hấp thu NaCl,
không thấm nước và ure, không chịu sự
điều phối của hormon.
❖Đoạn sau ống lượn xa và ống góp: có đặc
điểm giống nhau, vận chuyển muối nước
chịu sự điều phối của ADH và aldosterone.
❖Ống góp tủy: có khả năng tái hấp thu ure.
ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
LOGO
LOGO
ĐOẠN SAU ỐNG LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP VỎ
(không có tính thấm với ure)
LOGO
ỐNG GÓP TỦY
(có tính thấm với ure)

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

TÁI HẤP THU Na+ TẠI ỐNG LƯỢN XA


LOGO

ĐOẠN SAU ỐNG LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP

❖ Tái hấp thu Na+: phụ thuộc aldosterone, ANP


❖ Tái hấp thu nước: phụ thuộc ADH:
▪ 10% (18L/24h) tại ống lượn xa
▪ 9.3% (16.74L/24h) tại ống góp
▪ 0.7% (1.26L/24h) --> nước tiểu chính thức.
❖ Bài tiết K+: qua bơm Na+K+ATPase, phụ thuộc
vào cơ chế tái hấp thu Na+ (aldosterone).
❖ Bài tiết H+: theo cơ chế tích cực nguyên phát,
chống lại bậc thang nồng độ.
❖ Bài tiết NH3 thụ động
ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
LOGO
TÁI HẤP THU Na+ - BÀI TIẾT K+ TẠI
ĐOẠN SAU ỐNG LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP
LOGO

HORMON ALDOSTERONE
LOGO
LOGO

HORMON ANP

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO
TÁI HẤP THU NƯỚC TẠI ĐOẠN SAU
ỐNG LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO
TÁI HẤP THU NƯỚC TẠI ĐOẠN SAU
ỐNG LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO
BÀI TIẾT H+ TẠI ĐOẠN SAU ỐNG
LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

BƠM H+-ATPASE

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO Bài tiết NH3

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO
BÀI TIẾT H+ TẠI ĐOẠN SAU ỐNG
LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

SỰ CÔ ĐẶC VÀ PHA LOÃNG


NƯỚC TIỂU

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

SỰ CÔ ĐẶC / PHA LOÃNG NƯỚC TIỂU

❖ Sự cô đặc tạo nước tiểu có độ thẩm thấu cao đòi


hỏi chức năng liên hợp của: quai Henle, quai
mạch vasa recta, và ống góp.
❖ Các điều kiện cần thiết để sự cô đặc nước tiểu
diễn ra thuận lợi tại ống góp tủy:
▪ (1) Phóng thích hormon ADH
▪ (2) Tăng nồng độ “ngược dòng” của quai
Henle và trao đổi “ngược dòng” của mạch
vasa recta --> duy trì NaCl cao trong tủy thận.
▪ (3) Tái hấp thu ure tại ống góp tủy --> góp
phần duy trì áp suất thẩm thấu tủy thận.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

SỰ CÔ ĐẶC / PHA LOÃNG NƯỚC TIỂU

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG CỦA


TOÀN HỆ THỐNG ỐNG THẬN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

HOẠT ĐỘNG CỦA ỐNG THẬN

107
ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
LOGO

VẬN CHUYỂN NƯỚC


LOGO
VẬN CHUYỂN NƯỚC
LOGO
LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

THÀNH PHẦN NƯỚC TIỂU

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn


LOGO

TÀI LIỆU THAM KHẢO

❖ Sinh Lý học Y khoa 2017, Bộ môn Sinh Lý, Đại học
Y Duợc Tp.HCM.
❖ Ganong W. F. Review of Medical Physiology, 18th
ed., Appleton & Lange, Connecticut, USA, 2012.
❖ Guyton A. C., Hall John E. Textbook of Medical
Physiology, 11th ed., Elsevier Inc., China, 2006.
❖ Medical Physiology - Principles for Clinical
Medicine, 4th ed., Lippincott Williams & Wilkins,
Philadelphia, USA, 2013.

113
ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
Bộ môn Sinh
LOGO Lý Học - Đại Học Y Dược Tp. HCM
www.themegallery.com

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

You might also like