BộLOGO

môn Sinh lý - Khoa Y - Đại Học Y Dược Tp. HCM

TÁI HẤP THU VÀ BÀI TIẾT TẠI ỐNG THẬN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
LOGO

MỤC TIÊU HỌC TẬP

Sau khi học, sinh viên có thể:

 Trình bày sự vận chuyển các chất tại ống lượn gần.
 Trình bày sự vận chuyển các chất tại quai Henle.
 Trình bày sự vận chuyển các chất tại phần xa của
nephron (ống lượn xa và ống góp).
 Trình bày sự pha loãng và cô đặc nước tiểu.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

MỤC TIÊU

1 Vận chuyển các chất tại ống lượn gần.

2 Vận chuyển các chất tại quai Henle.

3 Vận chuyển các chất tại phần xa nephron.

4 Sự cô đặc và pha loãng nước tiểu.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

VAI TRÒ CỦA ỐNG THẬN

Dịch lọc từ cầu thận xuống ống thận, tại đây:

Tái hấp thu các chất còn cần thiết trong
dịch lọc như: nước, glucose, lipid, protid,
vitamin, điện giải …
Bài tiết các sản phẩm chuyển hóa như:
ure, creatinine, H+, các điện giải dư thừa …

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

VAI TRÒ CỦA ỐNG THẬN

LOGO

VAI TRÒ CỦA ỐNG THẬN

Tái hấp thu tại ống thận Bài tiết tại ống thận

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

VAI TRÒ CỦA ỐNG THẬN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT TẠI

ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ỐNG LƯỢN GẦN (PCT)

Các tế bào biểu mô ống lượn gần:

Có nhiều ty thể --> thích hợp cho sự vận
chuyển tích cực nhiều chất khác nhau.
Tạo bờ bàn chải (brush border) với các vi
nhung mao (microvilli), làm tăng diện tiếp
xúc lên khoảng 20 lần --> thuận lợi cho
quá trình trao đổi chất với dịch ống.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO
LOGO
LOGO

ỐNG LƯỢN GẦN (PCT)

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ỐNG LƯỢN GẦN (PCT)

Là nơi chủ yếu diễn ra sự tái hấp thu của

ống thận:
 Tái hấp thu hoàn toàn glucose, protein,
acid amin, acetoacetat, vitamin …
 Tái hấp thu khoảng 65-70% các chất
hòa tan như: nước (117L/24h), Na+, K+,
Cl-, HCO3-, ure, creatinin, …
Bài tiết ion H+ và NH3

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

TÁI HẤP THU TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

TÁI HẤP THU TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

 Na+: được tái hấp thu theo 2 cơ chế:

 (1) khuếch tán thụ động theo nồng độ.
 (2) đồng vận chuyển tích cực thứ phát.
 Glucose, acid amin, phosphate, các chất
hữu cơ: được tái hấp thu theo cơ chế đồng
vận chuyển tích cực thứ phát với Na+.
 Protein: tái hấp thu bằng cơ chế ẩm bào.
 Nước: tái hấp thu theo áp suất thẩm thấu
qua vùng ranh giới giữa 2 tế bào liền kề.
 Ure và các chất tan trong lipid: tái hấp thu
theo cơ chế khuếcg tán thụ động.
ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
LOGO

TÁI HẤP THU TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

TÁI HẤP THU TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

TÁI HẤP THU TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

VẬN CHUYỂN TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

VẬN CHUYỂN TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

TÁI HẤP THU GLUCOSE TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

TÁI HẤP THU GLUCOSE TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

TÁI HẤP THU GLUCOSE TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

LOGO

TÁI HẤP THU GLUCOSE TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

TÁI HẤP THU GLUCOSE TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

 Mức lọc của glucose phụ thuộc vào nồng độ

glucose trong máu và GFR.
 Ví dụ: đường huyết 100 mg/dL, GFR 125
mL/phút, thì mức lọc của glucose là:
(100mg × 125 mL/phút) / 100 mL = 125 mg/phút
 Mức tái hấp thu glucose tại ống lượn gần
được quyết định bởi khả năng vận chuyển
tối đa Tm (transport maximum) của hệ SGLT.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

TÁI HẤP THU GLUCOSE TẠI ỐNG LƯỢN GẦN

 Theo lý thuyết: Tm của hệ SGLT = 375

mg/phút (tương ứng GFR là 125 ml/phút và
đường huyết là 300 mg/dl).
 Trên thực tế: glucose bắt đầu hiện diện trong
nước tiểu khi đường huyết > 180 mg/dl (khi
Tm của hệ SGLT là 250 mg/phút): do khác
biệt trong mức hoạt động giữa các nephron.
 Nồng độ đường huyết 180 mg/dL: gọi là
ngưỡng thận của glucose.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ỐNG LƯỢN GẦN: TÁI HẤP THU GLUCOSE

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT TẠI

QUAI HENLE

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

QUAI HENLE

Quai Henle gồm 2 phần:

Cành xuống và đoạn đầu cành lên: mỏng,
thấm nước mạnh, thích hợp cho khuếch
tán đơn thuần.
Cành lên dày: có các nối chặt giữa 2 tế
bào (khác ống gần) --> không thấm nước
và ure, thích hợp với sự vận chuyển tích
cực mạnh Na+.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

QUAI HENLE

Duy trì sự ưu trương cao của tháp tủy theo

hướng tăng dần từ vùng vỏ vào vùng tủy -->
giúp cô đặc nước tiểu tại ống góp.
Tái hấp thu 10-15% nước tại cành xuống
(27L/24h)
Tái hấp thu 20% Na+ tại phần dày cành lên.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

QUAI HENLE

Quai Henle nephron vỏ: tái hấp thu Na+,

nước, ure một cách thăng bằng.
Quai Henle nephron cận tủy: làm tăng độ
thẩm thấu của tủy thận qua 2 cơ chế:
 Cơ chế tăng nồng độ “ngược dòng” trong
các quai Henle
 Cơ chế trao đổi “ngược dòng” trong các
quai mạch thẳng vasa recta.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO
LOGO
SỰ “NGƯỢC DÒNG”
LOGO
SỰ “NGƯỢC DÒNG”
LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT TẠI

PHẦN XA CỦA NEPHRON

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

PHẦN XA CỦA NEPHRON

Phần xa của nephron bao gồm:

Đoạn đầu ống lượn xa: là đoạn pha loãng,
hoạt động giống đoạn dày cành lên của
quai Henle, có khả năng tái hấp thu NaCl,
không thấm nước và ure, không chịu sự
điều phối của hormon.
Đoạn sau ống lượn xa và ống góp: có đặc
điểm giống nhau, vận chuyển muối nước
chịu sự điều phối của ADH và aldosterone.
Ống góp tủy: có khả năng tái hấp thu ure.
ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
LOGO
LOGO
ĐOẠN SAU ỐNG LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP VỎ
(không có tính thấm với ure)
LOGO
ỐNG GÓP TỦY
(có tính thấm với ure)

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO
LOGO

ĐOẠN SAU ỐNG LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP

 Tái hấp thu Na+: phụ thuộc aldosterone.

 Tái hấp thu nước: phụ thuộc ADH:
 10% (18L/24h) tại ống lượn xa
 9.3% (16.74L/24h) tại ống góp
 0.7% (1.26L/24h) --> nước tiểu chính thức.
 Bài tiết K+: qua bơm Na+K+ATPase, phụ thuộc
vào cơ chế tái hấp thu Na+ (aldosterone).
 Bài tiết H+: theo cơ chế tích cực nguyên phát,
chống lại bậc thang nồng độ.
 Bài tiết NH3 thụ động
ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ĐOẠN SAU ỐNG LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

 LOGO

ĐOẠN SAU ỐNG LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ĐOẠN SAU ỐNG LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP

LOGO
LOGO

ĐOẠN SAU ỐNG LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ĐOẠN SAU ỐNG LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ĐOẠN SAU ỐNG LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO
LOGO
LOGO

ĐOẠN SAU ỐNG LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

BƠM H+-ATPASE

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ĐOẠN SAU ỐNG LƯỢN XA VÀ ỐNG GÓP

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO Bài tiết NH3

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

SỰ CÔ ĐẶC VÀ PHA LOÃNG

NƯỚC TIỂU

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

SỰ CÔ ĐẶC / PHA LOÃNG NƯỚC TIỂU

 Sự cô đặc tạo nước tiểu có độ thẩm thấu cao đòi

hỏi chức năng liên hợp của: quai Henle, quai
mạch vasa recta, và ống góp.
 Các điều kiện cần thiết để sự cô đặc nước tiểu
diễn ra thuận lợi tại ống góp tủy:
 (1) Phóng thích hormon ADH
 (2) Tăng nồng độ “ngược dòng” của quai
Henle và trao đổi “ngược dòng” của mạch
vasa recta --> duy trì NaCl cao trong tủy thận.
 (3) Tái hấp thu ure tại ống góp tủy --> góp
phần duy trì áp suất thẩm thấu tủy thận.

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

VAI TRÒ CỦA HORMON ADH

LOGO

VAI TRÒ CỦA QUAI HENLE VÀ ỐNG GÓP

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

SỰ CÔ ĐẶC / PHA LOÃNG NƯỚC TIỂU

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG CỦA

TOÀN HỆ THỐNG ỐNG THẬN

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

HOẠT ĐỘNG CỦA ỐNG THẬN

72
ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
 LOGO

VẬN CHUYỂN NATRI VÀ KALI

Vận chuyển natri / ống thận Vận chuyển kali / ống thận
 LOGO

VẬN CHUYỂN CALCI VÀ PHOSPHATE

Vận chuyển calci / ống thận Vận chuyển phosphate / ống thận
LOGO

VẬN CHUYỂN BICARBONATE

 LOGO

VẬN CHUYỂN NƯỚC

LOGO
VẬN CHUYỂN NƯỚC
LOGO

VẬN CHUYỂN
CÁC CHẤT
KHÁC
LOGO
LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO
LOGO

HOẠT ĐỘNG CỦA NEPHRON

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

THÀNH PHẦN NƯỚC TIỂU

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn

LOGO

TÀI LIỆU THAM KHẢO

 Sinh Lý học Y khoa 2017, Bộ môn Sinh Lý, Đại học
Y Duợc Tp.HCM.
 Ganong W. F. Review of Medical Physiology, 18th
ed., Appleton & Lange, Connecticut, USA, 2012.
 Guyton A. C., Hall John E. Textbook of Medical
Physiology, 11th ed., Elsevier Inc., China, 2006.
 Medical Physiology - Principles for Clinical
Medicine, 4th ed., Lippincott Williams & Wilkins,
Philadelphia, USA, 2013.

87
ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
BộLOGO
môn Sinh Lý Học - Đại Học Y Dược Tp. HCM
www.themegallery.com

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn