d

‫‪1‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫دا يو مهم کتاب دی چې د اسالم پر لنډ تعريف‬

‫مشتمل دی چې د هغه له اصلي سرچينو قرآن او‬
‫نبوي سنتو څخه د هغه اصول‪ ،‬ښوونې او ښېګڼې‬
‫بيانوي‪ ،‬او دغه کتاب مسلمانو او نامسلمانو ټولو‬
‫مکلفو خلکو ته د هغوی په ژبو د ظروفو او حاالتو‬
‫له توپير سره په هر وخت او ځای کې متوجه دی‪.‬‬
‫له قرآن کريم او نبوي سنتو څخه پر داليلو مشتمله‬
‫نسخه ده‪.‬‬

‫اسالم د هللا له لورې ټولو خلکو ته يو پيغام دی‪،‬‬

‫نو هغه داسې تلپاتې الهي پيغام دی چې د رباني‬
‫پيغامونو پای ته رسوونکی دی‪.‬‬
‫اسالم ټولو خلکو ته د هللا يو پيغام دی هغه فرم‪II‬ايي‪:‬‬
‫او ت&&ه ن&&ه يې ل&&ېږلى م&&ونږ مګ&&ر د ټول&&و خلق&&و‬
‫(انسانانو) لپاره زېرى وركوونكى او وېروونكى او‬
 ‫‪2‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫لېكن اكثره خلق نه پوهېږي‪( &.‬د سبأ س‪II‬ورت‪۲۸ :‬‬

‫آيت)‪.‬‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬ايي‪ :‬وواي‪II‬ه‪ :‬اې خلک&&و! پرت&&ه ل&&ه‬
‫ش&&&که زه تاس&&&و ټول&&&و ت&&&ه د هللا اس&&&تازی يم‪( .‬د‬
‫األعراف سورت‪ ۱۵۸ :‬ايت)‪.‬‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬ايي‪ :‬اې خلک&&و! پرت&&ه ل&&ه ش&&که‬
‫ستاسو د پالونکي ل&&ه ل&&وري پ&&ه حق&&ه رس&&ول& درت&&ه‬
‫راغی‪ ،‬ايمان راوړئ دا به ستاسو لپاره غوره وي‪،‬‬
‫او ک&&ه کف&&ر وک&&ړئ‪ ،‬ن&&و پرت&&ه ل&&ه ش&&که څ&&ه چې پ&&ه‬
‫اسمانونو او زمکه کې دي؛ ي&&وازې هللا ل&&ره دي‪ ،‬او‬
‫هللا ډې&&ر پ&&وه او حکمت واال دی‪ .‬د النس‪II‬اء س‪II‬ورت‬
‫‪ ۱۷۰‬آیت‪.‬‬
‫اس‪II‬الم ي‪II‬و تلپ‪II‬اتې الهي پيغ‪II‬ام دی‪ ،‬او هغ‪II‬ه د رب‪II‬اني‬
‫پيغامونو‪ I‬پای ته رسوونکی دی‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬ايي‪:‬‬
‫محمد له تاسو سړيو څخه د چ&&ا پالر ن&&ه دی‪ ،‬بلکې‬
‫د هللا استازی او د نبيانو پای ته رسوونکی دی‪ ،‬او‬
‫هللا پر هرڅه ښه پوه دی‪ ( .‬د األحزاب سورت‪۴۰ :‬‬
‫ايت)‬
 ‫‪3‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او اسالم په یو جنس او قوم پورې خاص دین نه‬

‫دی‪ ،‬بلکې هغه ټولو خلکو ته د هللا دين دی‪.‬‬
‫او اسالم پ‪II‬ه یو جنس او ق‪II‬وم پ‪II‬ورې خ‪II‬اص دین ن‪II‬ه‬
‫دی‪ ،‬بلکې هغ‪II‬ه ټول‪II‬و خلکوت‪II‬ه د هللا دين دی‪ ،‬او پ‪II‬ه‬
‫قرآن عظيم کې ترټولو لومړی امر د هللا تعالی هغ‪II‬ه‬
‫وينا ده‪ :‬اى خلکو! د خپل رب عب&&ادت وک&&ړئ‪ ،‬هغ&&ه‬
‫چې تاس&&و يې پي&&دا ك&&ړي يئ او هغ&&ه كس&&ان چې ل&&ه‬
‫تاس&&&&&و ن&&&&&ه مخكې وو‪ ،‬د دې لپ&&&&&اره چې تاس&&&&&و‬
‫پرهېزګاره شئ‪( .‬د البقره سورت‪ ۲۱ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرم‪II‬ايي‪ :‬اې خلک&&و! ل&&ه هغ&&ه پ&&الونکي‬
‫م&&و ووېرې&&ږئ& چې ل&&ه ي&&ونفس( آدم) څخ&&ه يې پي&&دا‬
‫کړي ياست‪ ،‬او له هغ&&ه يې د هغ&&ه ج&&وړه (م&&ېرمن‬
‫حوا) پيدا کړې ده او له هغوی دواړو يې ډېر سړي‬
‫او ښ&&ځې خ&&ورې ک&&ړې دي‪( .‬د النس‪II‬اء س‪II‬ورت‪۱ :‬‬
‫ايت)‬
 ‫‪4‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او ل‪II‬ه ابن عم‪II‬ر رض‪II‬ي هللا عنهم ‪I‬ا‪ I‬څخ‪II‬ه روايت دی‬
‫چې د هللا رسول صلی هللا عليه وسلم د مکې د فتحې‬
‫په ورځ خلکو ت‪II‬ه وين‪II‬ا وک‪II‬ړه‪ ،‬ن‪II‬و ويې فرماي‪II‬ل‪ :‬اې‬
‫خلک&&و! پرت&&ه ل&&ه ش&&که هللا ستاس&&و څخ&&ه د جه&&الت‬
‫لويي او د هغه وخت پر پلرونو وياړ کول ل&&ه منځ&&ه‬
‫ي&&وړل‪ ،‬ن&&و خل&&ک دوه ډول&&ه دي‪ :‬ي&&و هغ&&ه نې&&ک‪،‬‬
‫پرهېزګار او د هللا پر وړان&&دې ع&&زتمن دي‪ ،‬او ب&&ل‬
‫بې الرې‪ ،‬بدبخته او د هللا پر وړاندې سپک دي‪ ،‬او‬
‫ټ&&ول خل&&ک د آدم زامن دي‪ ،‬او هللا آدم ل&&ه خ&&اورې‬
‫پي&&داکړی‪ ،‬هللا فرم‪II‬ايي‪ :‬اې خلک&&و! پرت&&ه ل&&ه ش&&که‬
‫تاس&&و م&&و ل&&ه ي&&و نارېن&&ه او ښ&&ځېنه پي&&داکړئ‪ ،‬او‬
‫بېالبېل& قومونه او قبيلې مو وګرځولئ تر څو ي&&و‬
‫ب&&ل س&&ره وپ&&ېژنئ‪ ،‬بېش&&که د هللا پ&&ه وړان&&دې ل&&ه‬
‫تاس&&&و ت&&&ر ټول&&&و زي&&&ات ع&&&زتمن ستاس&&&و زي&&&ات‬
‫پرهېزګ&&ار دی‪ ،‬پرت&&ه ل&&ه ش&&که هللا ښ&&ه پ&&وه خ&&بر‬
‫لرونکی دی‪ .‬ترمذي روايت کړی‪ .‬د حديث ش‪II‬مېره‬
‫(‪.)۳۲۷۰‬‬
‫او د قرآن کريم په امرون‪II‬و او د رس‪II‬ول ک‪II‬ريم ص‪II‬لی‬
‫هللا عليه وسلم په امرون‪II‬و کې ک‪II‬وم داس‪II‬ې حکم نش‪II‬ې‬
 ‫‪5‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫مون‪II‬دلئ چې د ي‪II‬و ق‪II‬وم ي‪II‬ا ډلې د رګ‪ ،‬ي‪II‬ا هغ‪II‬وی‬

‫قوميت او يا جنس د رعايت له امله تر هغوی پورې‬
‫ځانګړی وي‪.‬‬

‫اسالم هغه الهي پيغام دی چې د پخوانيو نبيانو او‬

‫رسوالنو& عليهم السالم خپلو امتونو ته د پيغامونو‬
‫بشپړوونکی دی‪.‬‬
‫اس‪II‬الم هغ‪II‬ه الهي پيغ‪II‬ام دی چې د پخواني‪I‬و‪ I‬نبي‪II‬انو‪ I‬او‬
‫رسوالنو عليهم الس‪II‬الم خپل‪II‬و امتون‪II‬و ت‪II‬ه د پيغ‪II‬امونو‬
‫بشپړوونکی دی‪ .‬هللا تعالی فرم‪II‬ايي‪ .‬بېش&&که م&&ونږ‬
‫ت&&ا ت&&ه وحې ک&&ړې ده‪ ،‬لک&&ه څنګ&&ه چې م&&ونږه وحې‬
‫کړې وه نوح ته او له هغ&&ه ن&&ه پس (ن&&ورو) نبیانو‬
‫ته‪ ،‬او مونږ وحې کړې وه اب&&راهیم او اس&&ماعیل او‬
‫اس&&&حاق او یعق&&&وب او د (هغ&&&وی)& اوالدې ت&&&ه او‬
 ‫‪6‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫عیسی او ایوب او یونس او هارون او سلیمان ت&&ه‪،‬‬

‫او مونږ داود ته زبور ورکړی& و‪( .‬د النساء سورت‪:‬‬
‫‪ ۱۶۳‬ايت)‪.‬‬
‫او دغه دين چې هللا يې خپل استازي محمد صلی هللا‬
‫علي‪II‬ه وس‪II‬لم ت‪II‬ه وحي ک‪II‬ړې ده هغ‪II‬ه دين دی چې هللا‬
‫مخکې‪II‬نيو نبي‪II‬انو ت‪II‬ه روا ک‪II‬ړی و او هغ‪II‬وی ت‪II‬ه يې‬
‫پرې سپارښتنه کړې وه‪ ،‬هللا تعالی فرمايي‪ :‬تاسو ته‬
‫يې همغه دين ټاكلى چې نوح ته يې پرې سپارښ&&تنه‬
‫کړې وه‪ ،‬او هغه چې تاته مو وحي كړى او پر ک&&وم‬
‫م&&و چې اب&&راهيم‪ ،‬موس&&ى او عيس&&ى ت&&ه سپارښ&&تنه‬
‫ک&&&&ړې وه‪ ،‬چې (همدغ&&&&ه) دين ترس&&&&ره ك&&&&ړئ او‬
‫اختالف پکې مه کوئ‪ -‬پر مشركانو هغه خبره ډېره‬
‫درنه ده چې ته يې ورب&&ولې‪ .‬هللا هغ&&ه څ&&وک غ&&وره‬
‫ک&&&وي چې ورت&&&ه خوښ&&&ه يې ش&&&ي او هغ&&&ه چات&&&ه‬
‫الرښوونه کوي چې هغ&&ه ت&&ه ورګ&&رځي‪ .‬د الش‪II‬وری‬
‫سورت ‪ ۱۳‬آیت‪.‬‬
‫او دا هغه څه دي چې هللا خپل استازي محم ‪I‬د‪ I‬ص‪II‬لی‬
‫هللا علي‪III‬ه وس‪III‬لم ت‪III‬ه وحي کړی‪ ،‬ل‪III‬ه هغ‪III‬ه څخ‪III‬ه د‬
 ‫‪7‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫مخکېنيو الهي کتابونو‪I‬؛ تورات او انجيل له تحريف‬

‫مخکې تصديقوونکی دی‪ ،‬هللا تعالی فرمايي‪ :‬او هغه‬
‫څه چې مونږ تا ته له کتابه وحې کړي دي هم دغ&&ه‬
‫حق دی‪ ،‬په داسې حال کې چې تص&&دیقوونکی دی د‬
‫هغ&&و (کت&&ابونو) چې ل&&ه ده ن&&ه مخکې وو‪ ،‬بېش&&که‬
‫هللا په خپلو بنده ګانو باندې خامخا ښه خبردار‪ ،‬ښه‬
‫لېدونکی دی‪ .‬د فاطر سورت ‪ ۳۱‬آیت‪.‬‬

‫د نبيانو عليهم السالم دين يو دی او‬

‫شريعتونه يې بېل بېل دي‪.‬‬
‫د نبي‪III‬انو‪ I‬عليهم الس‪III‬الم دين ي‪III‬و دی خ‪III‬و د هغ‪III‬وی‬
‫شريعتونه‪ I‬بېل بېل دي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او تاته‬
‫مو په حقه دغه كتاب نازل كړى چې تر هغه مخکې‬
‫كتاب لره تصديقونكى او پر هغه څ&&ارونكى دى‪ ،‬ن&&و‬
‫د هغوى تر منځ پ&&ر هغ&&ه څ&&ه پرېک&&ړه ك&&وه چې هللا‬
 ‫‪8‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫رانازل كړي او كوم حق چې درته راغلى له هغه په‬

‫مخ اړولو د هغوی پ&&ه هوس&&ونو پس&&ې م&&ه ځ&&ه‪ ،‬ل&&ه‬
‫تاسې هر يوه ته مو يو شريعت او تګالره ټ&&اكلې ده‬
‫او كه هللا غوښتي واى نو تاسو ټول به يې ي&&و امت‬
‫ګرځولي وئ خو ددې لپ&&اره (يې داس&&ې وك&&ړل) چې‬
‫په هغه څه كې مو وازمويي چې دركړي يې دي‪ ،‬نو‬
‫په ښېګڼو كې يو له بله وړاندې شئ‪ ،‬د هللا لور ته‬
‫ستاسو ټولو س&&تنېدل دي بي&&ا ب&&ه م&&و پ&&ر هغ&&ه څ&&ه‬
‫خ&&بركړي چې تاس&&و پکې اختالف ک&&اوه‪( .‬د المائ‪II‬ده‬
‫سورت‪ ۴۸ :‬ايت)‬
‫او رسول صلی هللا عليه وسلم فرماېلي‪ :‬زه د مريمې‬
‫زوی عيسی ته په دنيا او آخرت کې تر ټولو خلک&&و‬
‫ور نږدې يم او نبيان عالتي وروڼه دي؛ مين&&دې يې‬
‫بېالبېلې او دين يې يو دی‪ .‬بخاري روايت ک‪II‬ړی‪،‬‬
‫د حديث شمېره (‪ )۳۴۴۳‬ده‪.‬‬
 ‫‪9‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫اسالم هم همداسې بلنه کوي لکه ټولو نبيانو‪ ،‬نوح‪،‬‬

‫ابراهيم‪ ،‬موسی‪ ،‬سليمان‪ ،‬داود او عيسی عليهم السالم‬
‫چې ايمان ته بلنه کوله چې بېشکه پالونکی هغه هللا‬
‫دی چې پيداکوونکی‪ ،‬روزي ورکوونکی‪ ،‬ژوندی‬
‫کوونکی‪ ،‬مړ کوونکی او د پاچايۍ څښتن دی او همغه‬
‫دی چې د چارو تدبير نيسي او هغه مهربانه‬
‫لوروونکی دی‪.‬‬

‫اسالم هم همداسې بلنه کوي لکه ټول‪II‬و نبي‪II‬انو‪ I،‬ن‪II‬وح‪،‬‬

‫اب‪III‬راهيم‪ ،‬موس‪III‬ی‪ ،‬س‪III‬ليمان‪ I،‬داود او عيس‪III‬ی عليهم‬
‫السالم چې ايمان ته بلنه کوله چې بېش‪II‬که پ‪II‬الونکی‬
‫هغ‪II‬ه هللا دی چې پي‪II‬داکوونکی‪ ،‬روزي ورک‪II‬وونکی‪،‬‬
‫ژوندی کوونکی‪ ،‬م‪II‬ړ ک‪II‬وونکی او د پاچ‪II‬ايۍ څښ‪II‬تن‬
‫دی او همغ‪II‬ه دی چې د چ‪II‬ارو ت‪II‬دبير نيس‪II‬ي او هغ‪II‬ه‬
‫مهربان‪III‬ه ل‪III‬وروونکی دی‪ .‬هللا تع‪III‬الی فرم‪III‬اېلي‪ :‬اې‬
‫خلکو! پر تاسو د هللا پېرزوينه در په ياد کړئ‪ ،‬آيا‬
‫له هللا پرته بل پي&&داکوونکی ش&&ته چې ل&&ه اس&&مان او‬
‫زمکې تاس&&ې ت&&ه روزي درک&&وي‪ ،‬نش&&ته حق&&دار د‬
 ‫‪10‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫بندګۍ په حقه سره مګر هغه دی‪ ،‬ن&&و تاس&&ې څنګ&&ه‬

‫(له حقه) اړول کېږئ‪.‬‬
‫(د فاطر سورت‪ ۳ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬وواي‪II‬ه‪ :‬څ&&وک ل&&ه اس&&مانه او‬
‫ځمکې روزي درک&&&وي‪ ،‬څ&&&وک د اورې&&&دو او لي&&&دو‬
‫واک لري او څوک له مړه ژون&&دی راوباس&&ي او ل&&ه‬
‫ژوندي مړ راوباسي او څوک د چارو تدبير نيس&&ي‪،‬‬
‫ژر ب&&ه هغ&&وی ووايي چې‪ :‬هللا‪ ،‬ن&&و وواي&&ه‪ :‬بي&&ا اي&&ا‬
‫تاسې نه وېرېږئ‪( .‬د يونس سورت‪ ۳۱ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬څوک دی چې د پيدايښت پي&&ل‬
‫يې کړی‪ ،‬بېرته به يې راګرځوي او څ&&وک دی چې‬
‫له اسمانه او ځمکې روزي درکوي‪ ،‬آيا له هللا س&&ره‬
‫ب&&ل څ&&وک حق&&دار د بن&&دګۍ ش&&ته‪ ،‬وواي&&ه‪ :‬دلي&&ل م&&و‬
‫راوړئ که تاسې رېښتيني ياستئ‪( .‬د النمل سورت‪:‬‬
‫‪ ۶۴‬ايت)‬
‫ټ‪II‬ول نبي‪II‬ان او رس‪II‬والن عليهم الس‪II‬الم ي‪II‬وازې د هللا‬
‫عبادت ته په را بلنه را ل‪II‬ېږل ش‪II‬وي دي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬او پرته ل&&ه ش&&که پ&&ه ه&&ر امت کې م&&و ي&&و‬
 ‫‪11‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫رسول لېږلی چې (ویل به يې) د هللا عبادت وک&&ړئ‬

‫او له شيطان (بت) ډډه وکړئ‪ ،‬نو ل&&ه هغ&&وی ځي&&نې‬
‫داسې دي چې هللا الرښوونه ورت&&ه ک&&ړې او ځې&&ني‬
‫په دوی کې هغه دي چې ګمراهي پرې ثابته ش&&وې‪،‬‬
‫نو تاسې په ځمکه کې وګ&&رځئ‪ ،‬بیا وګ&&ورئ& چې د‬
‫درواغ ګڼوونکو انجام څنګ&&ه و؟ (د النح‪I‬ل س‪I‬ورت‪:‬‬
‫‪ ۳۶‬ايت)‬
‫او هللا تع‪III‬الی فرم‪III‬اېلي‪ :‬او ل&&&ه ت&&&ا مخکې م&&&و هيڅ‬
‫رسول نه دی لېږلی مګر دا وحي م&&و ورت&&ه کول&&ه‬
‫چې له ما پرته بل هیڅ حق معبود نشته؛ لهذا تاسو‬
‫زما عبادت وکړئ‪.‬‬
‫(د األنبياء سورت‪ ۲۵ :‬ايت)‬
‫هللا ل‪II‬ه ن‪II‬وح علي‪II‬ه الس‪II‬الم څخ‪II‬ه خ‪II‬بر ورک‪II‬ړی چې‬
‫بېش‪II‬که هغ‪II‬ه وېلي‪ :‬اې زم&&ا قوم&&ه! د هللا عب&&ادت‬
‫وکړئ له هغه پرته تاسو لره بل حق معب&&ود نش&&ته‪،‬‬
‫زه پر تاسو د لويې ورځې له سزا څخه وېرې&&ږم‪( .‬د‬
‫األعراف سورت‪ ۵۹ :‬آيت)‬
 ‫‪12‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او ابراهيم خلي&ل علي&ه الس&الم ویلي‪- :‬لک&ه څرنګ&ه‬

‫چې ل&&ه هغ&&ه څخ&&ه هللا تع&&الی خ&&بر ورک&&ړی‪ -‬چې‬
‫بېشکه هغه ویلي‪ :‬او ابراهيم در ي&&اد ک&&ړه کل&&ه يې‬
‫چې خپل قوم ته وويل‪ &:‬د هللا عبادت وک&ړئ او ت&رې‬
‫ووېرېږئ‪ &،‬دغ&&ه ستاس&&و لپ&&اره غ&&وره ده ک&&ه تاس&&و‬
‫پوهېږئ‪( &.‬د العنکبوت سورت‪ ۱۶ :‬ايت)‪.‬‬
‫او صالح علي‪II‬ه الس‪II‬الم وېلي‪ :‬لک‪II‬ه څنګ‪II‬ه چې هللا ل‪II‬ه‬
‫هغه څخه خبر ورکړی‪ :‬ويې ويل‪ :‬اې زما قوم&&ه! د‬
‫هللا عبادت وکړئ له هغه پرته بل حق معبود نش&&ته‪،‬‬
‫پرت&&ه ل&&ه ش&&که تاس&&و ت&&ه م&&و د پ&الونکي ل&&ه ل&&ورې‬
‫نښانه راغله‪ ،‬دغه د هللا اوښه ستاسو لپ&&اره نښ&&انه‬
‫ده‪ ،‬پرې يې ږدئ چې پ&&ه ځمک&&ه کې خ&&وراک ک&&وي‬
‫(څري) او ضرر ورته م&&ه رس&&وئ‪ &،‬چې دردوونکې‬
‫سزا به مو ونيسي‪.‬‬
‫(د األعراف سورت‪ ۷۳ :‬ايت‪( .‬‬
‫او ش‪II‬عيب علي‪II‬ه الس‪II‬الم وېلي‪ :‬لک‪II‬ه هللا چې ل‪II‬ه هغ‪II‬ه‬
‫څخ‪II‬ه خ‪II‬بر ورک‪II‬ړی‪ :‬اې زم&&ا قوم&&ه! د هللا عب&&ادت‬
‫وکړئ له هغه پرته بل ح&&ق معب&&ود نش&&ته‪ ،‬پرت&&ه ل&&ه‬
 ‫‪13‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ش&&که تاس&&و ت&&ه م&&و د پ&&الونکي ل&&ه ل&&ورې نښ&&انه‬

‫راغله‪ ،‬نو پوره پ&&وره پېمان&&ه او ت&&ول ک&&وئ او ل&&ه‬
‫خلکو څخه د هغوی په شيانو کې کمی م&&ه ک&&وئ او‬
‫په ځمکه کې د هغې له سمون& وروسته ورانک&&اری‬
‫مه کوئ‪ ،‬دغه ستاسو لپاره غ&&وره دی ک&&ه مؤمن&&ان‬
‫ياست‪( .‬د األعراف سورت‪ ۸۵ :‬ايت(‬
‫او لومړی چې هللا له موسی عليه السالم سره خبرې‬
‫وک‪II‬ړې‪ ،‬هللا پ‪II‬اک ورت‪II‬ه وفرماې‪II‬ل‪ :‬او م&&ا ت&&ه غ&&وره‬
‫کړې؛ نو هغه څ&&ه ت&&ه غ&&وږ ونيس&&ه چې درت&&ه وحې‬
‫کيږي‪ .‬پرته له شکه زه هللا يم ل&ه م&ا پرت&&ه ب&&ل ح&&ق‬
‫معبود نشته؛ نو عبادت مې کوه او زما د ي&&اد لپ&&اره‬
‫بشړ لمونځ کوه‪.‬‬
‫(د طه سورت‪ ۱۴ -۱۳ :‬ايتونه)‬
‫او هللا له موسی عليه السالم څخ‪II‬ه پ‪II‬ه خ‪II‬بر ورکول‪II‬و‬
‫سره وېلي‪ :‬بېشکه هغه پ&&ر هللا پن&&اه وغوښ&&ته؛& ن&&و‬
‫ويې ويل‪ :‬پرته له شکه زه مې پر خپل پ&&الونکي او‬
‫ستاس&&و پ&&ر پ&&الونکي ل&&ه هرداس&&ې ل&&ويي ک&&وونکي‬
 ‫‪14‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫څخ&&ه پن&&اه غ&&واړم چې د حس&&اب پ&&ر ورځ ب&&اور ن&&ه‬

‫لري‪.‬‬
‫(د غافر سورت‪ ۲۷ :‬ايت)‪.‬‬
‫او هللا له مسيح علي‪I‬ه الس‪I‬الم څخ‪I‬ه پ‪I‬ه خ‪I‬بر ورکول‪I‬و‬
‫سره وفرمايل‪ :‬بېشکه هغه ووي&&ل‪ :‬پرت&&ه ل&&ه ش&&که‬
‫هللا زما پالونکی او ستاسو پالونکی دی؛ نو عبادت‬
‫يې وکړئ‪ &،‬دغه نېغه الر ده‪( .‬د آل عمران سورت‪:‬‬
‫‪ ۵۱‬ايت)‬
‫او هللا عزوج‪II‬ل هم‪II‬دا رنګ‪II‬ه ل‪II‬ه مس‪II‬يح علي‪II‬ه الس‪II‬الم‬
‫څخه په خبر ورکولو وفرمايل‪ :‬هغه ووي&ل‪ :‬اې ب&ني‬
‫اس&&&رائيلو! د هغ&&&ه هللا عب&&&ادت وک&&&ړئ چې زم&&&ا‬
‫پ&&الونکی او ستاس&&و پ&&الونکی دی‪ ،‬پرت&&ه ل&&ه ش&&که‬
‫څ&&وک چې پ&&ر هللا ش&&رک وک&&ړي پ&&ر هغ&&ه هللا جنت‬
‫حرام کړی‪ ،‬او ځای به يې اور وي‪ ،‬او ظالمانو لره‬
‫هيڅ مرستندوی نشته‪.‬‬
‫(د المائده سورت‪ ۷۲ :‬ايت)‪.‬‬
 ‫‪15‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫بلکې آن په تورات او انجيل دواړو کې ي‪II‬وازې د هللا‬

‫پر عبادت ټينګار راغلی‪ ،‬د تثنيه په س‪II‬فر (د موس‪II‬ی‬
‫پ‪II‬ه تش‪II‬ريعي س‪II‬فر) کې د موس‪II‬ی علي‪II‬ه الس‪II‬الم وين‪II‬ا‬
‫راغلې‪ :‬اې اسرائيله! واوره پالونکی زم&&وږ معب&&ود‬
‫يو پالونکی دی‪.‬‬
‫په مرقص (دويم) انجيل کې د هللا پر يووالي ټينګ‪II‬ار‬
‫راغلی داسې چې مسيح عليه السالم فرم&&ايلي‪ :‬پرت&&ه‬
‫ل&&&&&ه ش&&&&&که ل&&&&&ومړنۍ سپارښ&&&&&تنه دا ده چې‪ :‬اې‬
‫اسرائيله! واوره زموږ پالونکی يو پالونکی دی‪.‬‬
‫او هللا عزوجل دا خ‪II‬بره بي‪II‬ان ک‪II‬ړه چې ټ‪II‬ول نبي‪II‬ان د‬
‫دغ‪II‬ه ل‪II‬وی ک‪II‬ار لپ‪II‬اره ل‪II‬ېږل ش‪II‬وي چې هغ‪II‬ه د هللا‬
‫يووالي ت‪II‬ه بلن‪II‬ه ده‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او پرت&&ه ل&&ه‬
‫شکه په هر امت کې مو يو رسول لېږلی چې (ویل‬
‫به يې) د هللا عبادت وکړئ او ل&&ه ش&&يطان (بت) ډډه‬
‫وک&&ړئ‪ ،‬ن&&و ل&&ه هغ&&وی ځي&&نې داس&&ې دي چې هللا‬
‫الرښوونه ورته کړې او ځينې په دوی کې هغه دي‬
‫چې ګمراهي پرې ثابته شوې‪.‬‬
‫(د النحل سورت‪ ۳۶ :‬ايت)‬
 ‫‪16‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬ووايه‪ :‬تاسو ماته د هغو (معبودانو)‬

‫خبر راکړئ چې تاسو یې له هللا پرت&ه را ب&ولئ‪ ،‬راوښ&يئ‬
‫چې ل&&ه ځمکې يې څ&&ه پي&&داکړي؟ ي&&ا هغ&&وی ل&&ره پ&&ه‬
‫اس&مانونو کې کوم&ه برخ&ه ش&ته؟ تاس&و م&ا ت&ه ل&ه دغ&ه‬
‫(قرآن) نه مخکې کوم کتاب راوړئ‪ ،‬او یا د پوهې کوم&&ه‬
‫نښه راته راوړئ که چېرې تاسې ريښتېني یاستئ‪( .‬د‬
‫األحقاف سورت‪ ۴ :‬ايت)‪.‬‬
‫شيخ س‪II‬عدي رحم‪II‬ه هللا وېلي‪ :‬ن&&و څرګن&&ده ش&&وه چې‬
‫مشرکان د خپل شرک په اړه په شخړه کولو کې پ&&ر‬
‫کوم برهان او دليل تکيه کوونکي نه دي او هغ&&وی‬
‫د درواغو پر ګوم&&انونو‪ ،‬ناچل&&ه نظریاتو او فاس&&دو‬
‫عقلونو باور کړی دی‪ ،‬چې د هغو پر فساد د هغوی‬
‫د حاالتو پلټل‪ ،‬د هغوی د علومو او اعمالو څېړن&&ه‬
‫او د هغه چا په حال کې فکر ک&&ول چې عمرون&&ه يې‬
‫د هغ&&ه پ&&ه بن&&ده ګۍ کې ت&&ېر ک&&ړي دي‪ ،‬س&&تا دې‬
‫خبرې ته الرښوونه& کوي‪ ،‬چې آيا هغوی ته (له هللا‬
‫پرته دغو معبودانو) په دنيا يا آخرت کې کومه ګټ&&ه‬
‫رسولې ده‪.‬‬
 ‫‪17‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫تیسیر الکریم المنان‪۷۷۹ :‬‬

‫همغه هللا پاک پيداکوونکی دی او يوازې همغه د‬

‫بنده ګۍ حقدار دی‪ ،‬او دا چې له هغه سره د بل چا‬
‫بنده ګي ونه شي‪.‬‬
‫او هللا هغ‪II‬ه ذات دی چې ي‪II‬وازې هغ‪II‬ه حق‪II‬دار د بن‪II‬ده‬
‫ګۍ دی او دا چې د هغ‪II‬ه س‪II‬ره دې د هیچ‪II‬ا بن‪II‬ده ګي‬
‫ونه شي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬اې خلک&&و! ستاس&&ې د‬
‫هغ&&&ه پ&&&الوونکي بن&&&ده ګي وک&&&ړئ چې تاس&&&ې ئې‬
‫پیداکړي یاستئ او هغ&&ه خل&&ک يې پي&&داکړي دي چې‬
‫ل&&ه تاس&&و مخکې وو‪ ،‬کې&&دای ش&&ي چې ووېرې&&ږئ‪.‬‬
‫هغ&&ه ذات چې ستاس&&ې لپ&&اره ئې ځمک&&ه ف&&رش او‬
‫اس&&&مان چت ج&&&وړ ک&&&ړی او ل&&&ه آس&&&مانه يې اوب&&&ه‬
‫راورولي دي‪ ،‬چې پ&&&ر هغ&&&و يې ستاس&&&و لپ&&&اره د‬
‫روزۍ پ&&ه توګ&&ه مې&&وې را اېس&&تلي دي؛ ن&&و ل&&ه هللا‬
‫سره شرېکان م&&ه ج&&وړوئ پ&&ه داس&&ې ح&&ال کې چې‬
‫تاسې پوهېږئ‪&.‬‬
‫(د البقره سورت‪ ۲۲ -۲۱ :‬ايتونه)‪.‬‬
 ‫‪18‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫نو هغ&&ه ذات چې م&&وږ يې پي&&داکړي ي&&و او ل&&ه م&&وږ‬

‫مخکې نس&&لونه يې پي&&داکړي دي‪ ،‬ځمک&&ه يې زم&&وږ‬
‫لپاره فرش ګرځ&&ولې ده او ل&&ه اس&&مانه يې پ&&ر م&&وږ‬
‫اوبه را نازلې کړي دي چې پر هغو يې زموږ لپ&&اره‬
‫د روزۍ پ&&ه توګ&&ه مې&&وې را اېس&&تلې دي؛ ي&&وازې‬
‫هغ&&ه د لم&&انځلو وړ دی‪ ،‬او هللا تع&&الی فرم&&اېلي‪ :‬اې‬
‫خلکو! پر تاسو د هللا پېرزوينه در په ياد کړئ‪ ،‬آيا‬
‫له هللا پرته بل پيداکوونکی ش&&ته چې ل&&ه آس&&مانه او‬
‫ځمکې تاسې ته روزي درکوي‪ ،‬له هغه پرته بل هللا‬
‫نشته‪ ،‬نو تاسې څنګ&&ه (ل&&ه حق&&ه) اړول ک&&ېږئ‪( .‬د‬
‫فاطر سورت‪ ۳ :‬آيت)‪.‬‬
‫نو هغ‪II‬ه ذات چې پي‪II‬داکول ک‪II‬وي او روزي ورک‪II‬وي‬
‫ي‪II‬وازې همغ‪II‬ه د بن‪II‬ده‪ I‬ګۍ حق‪II‬دار دی‪ ،‬او هللا تع‪II‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬دغه هللا ستاسو پالونکی دی‪ ،‬نشته حقدار‬
‫د بنده ګۍ په حقه سره مګر هماغ&&ه دی‪ ،‬د ه&ر څ&&ه‬
‫پيداکوونکی دی؛ نو عبادت يې وک&&ړئ‪ ،‬او هغ&&ه پ&&ر‬
‫هرڅه نګران دی‪.‬‬
‫(د األنعام سورت‪ ۱۰۲ :‬ايت)‬
 ‫‪19‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او له هللا چې د هر څه بن‪II‬ده ګي ک‪II‬ېږي هغ‪II‬ه د بن‪II‬ده‬

‫ګۍ الېق نه دی‪ ،‬ځک‪II‬ه هغ‪II‬ه پ‪II‬ه آس‪II‬مانونو او ځمک‪II‬ه‬
‫کې د يوې ذرې څښتنان هم نه دي‪ ،‬او له هللا سره په‬
‫هيڅ ش‪III‬ي کې هم ش‪III‬ريک ن‪III‬ه دي او ن‪III‬ه هللا ل‪III‬ره‬
‫مرستندوی او مالتړي دي؛ نو څنګه ب‪II‬ه ل‪II‬ه هللا س‪II‬ره‬
‫را بل‪II‬ل ک‪II‬يږي او ل‪II‬ه هغ‪II‬ه س‪II‬ره ب‪II‬ه ش‪II‬ريکيږي‪ ،‬هللا‬
‫تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬ت&&ه (دې مش&&رکانو ت&&ه) ووایه‪:‬‬
‫راوبولئ هغه خلک چې له هللا پرته م&&و (معب&&ودان)&‬
‫ګڼلي‪ ،‬هغوى خو د يوې ذرې په اندازه څ&&ه پ&&ه واك‬
‫كې نه لري‪ ،‬نه په آسمانونو كې او نه په ځمك&&ه كې‬
‫او نه يې په دې دواړو كې څه برخه شته او ن&&ه ل&&ه‬
‫هغوى څوك د هللا مرس&&تندوى& دى‪( .‬د س‪II‬بأ س‪II‬ورت‪:‬‬
‫‪ ۲۲‬ايت)‬
‫او هللا پاک هغه ذات دی چې دغه مخلوق‪II‬ات يې پي‪II‬دا‬
‫کړي او له نشتون څخ‪II‬ه يې رامنځت‪II‬ه ک‪II‬ړي دي او د‬
‫هغ‪II‬و ش‪II‬تون د هللا پ‪II‬ر ش‪II‬تون‪ ،‬رب‪II‬وبيت او ال‪II‬وهيت‬
‫داللت کوي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او د هغه له نښ&&انو‬
‫څخه دا دي چې تاسې يې له خاورې پيدا ک&&ړئ‪ ،‬بي&&ا‬
‫تاسې انسانان خورېږئ‪ .‬او د هغه ل&&ه نښ&&انو دا دي‬
 ‫‪20‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫چې تاسو لره يې له تاسو څخه ج&&وړې (مېرم&&نې)&‬

‫پيداکړې دي‪ ،‬تر څ&&و ل&&ه هغ&&وی س&&ره ډاډ ت&&ر الس&&ه‬
‫ک&&&&ړئ‪ ،‬او ستاس&&&&و ت&&&&ر منځ يې مين&&&&ه او محبت‬
‫پيداکړي‪ ،‬پرته له شکه په دغه کې د هغه قوم لپاره‬
‫نښ&&انې دي چې فک&&ر ک&&وي‪ .‬او د هغ&&ه ل&&ه نښ&&انو د‬
‫اس&&مانونو او ځمکې پيدايښ&&ت او ستاس&&و د ژب&&و او‬
‫رنګون&&و توپ&&ير دی‪ ،‬پرت&&ه ل&&ه ش&&که پ&&ه دغ&&ه کې د‬
‫پوهانو لپاره نښانې دي‪ .‬او د هغه له نښانو په شپه‬
‫کې ستاسو خوب او په ورځ کې ستاسو له ل&&وري د‬
‫هغه فضل (روزي)& لټول دي‪ ،‬پرته له شکه په دغه‬
‫کې د هغ&&ه ق&&وم لپ&&اره نښ&&انې دي چې اوري‪ .‬او د‬
‫هغ&&ه ل&&ه نښ&&انو دا دي چې چې تاس&&ې ت&&ه برېښ&&نا د‬
‫وېرې او طمعې لپ&&اره ښ&&يي او ل&&ه اس&&مانه اوب&&ه را‬
‫نازلوي‪ ،‬چې ځمکه د هغې له م&&رګ وروس&&ته پ&رې‬
‫را ژوندۍ کوي‪ ،‬پرته له ش&&که پ&&ه دغ&&ه کې د هغ&&ه‬
‫قوم لپاره نښانې دي چې د عقل ن&&ه ک&&ار اخلي‪ .‬او د‬
‫هغ&&ه ل&&ه نښ&&انو دا دي چې پ&&ه ام&&ر يې اس&&مان او‬
‫زمک&&&ه والړ دي‪ ،‬بي&&&ا چې کل&&&ه تاس&&&و ل&&&ه زمکې‬
‫راوبولي پ&&ه ي&&و غ&&ږ ب&&ه راووځئ‪ .‬او هغ&&ه ل&&ره دي‬
 ‫‪21‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هغه څوک چې په اسمانونو او ځمکه کې دي‪ ،‬ټ&&ول‬

‫هغه ل&&ره غ&&اړه اېښ&&ودونکي دي‪ .‬او همغ&&ه ذات دی‬
‫چې د پيدايښت پيل ک&وي بي&ا يې راګرځ&وي او هغ&ه‬
‫کار ورته ډېر اسانه دی‪( .‬د الروم سورت‪۲۷ -۲۰ :‬‬
‫ايتونه)‪.‬‬
‫نمرود د خپل پالونکي له شتون څخه انکار وکړ؛ نو‬
‫ابراهيم عليه السالم ورته وويل‪ :‬لک‪II‬ه څنګ‪II‬ه چې هللا‬
‫له هغه څخه خ‪II‬بر ورک‪II‬ړ‪ :‬اب&&راهيم ووي&&ل‪ &:‬پرت&&ه ل&&ه‬
‫ش&&که هللا ل&&ه ختيځ&&ه لم&&ر راخ&&ېژوي‪ &،‬ت&&ه يې ل&&ه‬
‫لوېديځه راوخېژوه؛& نو هغه څ&وک ه&ک پ&ک ش&و‬
‫چې کفر يې کړی و‪ ،‬او هللا ظالم ق&&وم ت&&ه الرښ&&وونه‬
‫نه کوي‪( .‬د البقره سورت‪ ۲۵۸ :‬ايت)‬
‫او همدارنګ‪II‬ه اب‪II‬راهيم علي‪II‬ه الس‪II‬الم د خپ‪II‬ل ق‪II‬وم پ‪II‬ر‬
‫خالف پردې خ‪II‬بره اس‪II‬تدالل وک‪II‬ړ چې هللا هغ‪II‬ه ذات‬
‫دی چې الرښ‪III‬وونه يې ورت‪III‬ه ک‪III‬ړې‪ ،‬خ‪III‬وراک او‬
‫څښاک يې ورکړی او کله چې ن‪II‬اروغ ش‪II‬ي روغتي‪II‬ا‬
‫ورکوي‪ ،‬او همغ‪II‬ه ذات دی چې م‪II‬ړ ک‪II‬وي يې او را‬
‫ژوندی کوي يې‪ ،‬هغه وويل‪ :‬لکه څنګ&&ه چې هللا ل&&ه‬
 ‫‪22‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هغه څخه خبر ورک&&ړی‪ .‬هغ&&ه ذات چې پي&&داکړی يې‬

‫يم او الرښ&&&&&وونه مې ک&&&&&وي‪ .‬او همغ&&&&&ه ذات چې‬
‫خوراک او څښاک راکوي‪ .‬او کل&&ه چې ن&&اروغ ش&&م‪،‬‬
‫نو هغه روغتيا راک&&وي‪ .‬او هغ&&ه ذات چې م&&ړ ک&&وي‬
‫مې بيا مې ژوندی ک&&وي‪( .‬د الشعراء س‪II‬ورت‪-۷۸ :‬‬
‫‪ ۸۱‬ايتونه)‪I‬‬
‫او هللا له موسی عليه السالم څخ‪II‬ه پ‪II‬ه خ‪II‬بر ورکول‪II‬و‬
‫سره وفرمايل‪ :‬چې هغه فرعون ته په حجت وړاندې‬
‫کول‪II‬و س‪II‬ره ووي‪II‬ل‪ :‬پرت&&ه ل&&ه ش&&که د هغ&&ه پ&&الونکی‬
‫همغ&&&ه دی‪ .‬هغ&&&ه ذات چې ه&&&ر څ&&&ه ت&&&ه يې د ده‬
‫(موافق) شکل ورکړی‪ ،‬بیا الرښ&&وونه ورت&&ه ک&&ړې‬
‫ده‪( .‬د طه سورت‪ ۵۰ :‬ايت)‬
‫او هللا ټول هغه څ‪II‬ه چې پ‪II‬ه اس‪II‬مانونو او ځمک‪II‬ه کې‬
‫دي د انسان لپاره ت‪II‬ابع ګرځ‪II‬ولي او پ‪II‬ر نعمتون ‪I‬و‪ I‬يې‬
‫چاپېر کړی دی‪ ،‬تر څو د هللا عبادت وکړي او کفر‬
‫ترې ون‪II‬ه ک‪II‬ړي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬آي&&ا تاس&&ې ن&&ه‬
‫وينئ چې هللا ستاسو لپاره په کار اچ&&ولي هغ&&ه څ&&ه‬
‫چې په آسمانونو کې دي او هغه څه چې پ&&ه ځمک&&ه‬
 ‫‪23‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫کې دي‪ ،‬او پوره کړي ېې دي پ&&ر تاس&&و خپ&&ل پټ او‬

‫ښکاره نعمتونه‪ ،‬او پ&&ه خلک&&و کې ځې&&ني هغ&&ه دي‬
‫چې د هللا په باره کې جګ&&ړه ک&&وي‪ ،‬بې ل&&ه علم&&ه او‬
‫بې ل&&ه هدایت&&ه او بې ل&&ه روښ&&انه کت&&اب‪( .‬د لقم‪II‬ان‬
‫سورت‪ ۲۰ :‬ايت)‬
‫او لکه څنګه چې هللا د انسان لپاره ټول هغه څه چې‬
‫په اسمانونو او ځمکه کې دي ت‪II‬ابع ک‪II‬ړي دي‪ ،‬پرت‪II‬ه‬
‫ل‪III‬ه ش‪III‬که هغ‪III‬ه يې پي‪III‬داکړی دی او هغ‪III‬ه ل‪III‬ره يې‬
‫غوږونه‪ ،‬سترګې او زړه چې اړتيا ورته لري چمتو‬
‫کړي دي‪ ،‬تر څو داسې پوهه ترالسه کړي چې ګټ‪II‬ه‬
‫ورت‪II‬ه رس‪II‬وي او خپ‪II‬ل م‪II‬وال او پي‪II‬داکوونکي ت‪II‬ه يې‬
‫الرښوونه وکړي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او هللا تاس&&و د‬
‫خپلو ميندو له ګېډو داسې را اېستلي ياست چې پر‬
‫هيڅ ن&&&ه پوهې&&&دلئ‪ ،‬او تاس&&&و ل&&&ره يې غوږون&&&ه‪،‬‬
‫س&&&ترګې او زړون&&&ه درک&&&ړل‪ ،‬کې&&&دای ش&&&ي ش&&&کر‬
‫وباسئ‪( .‬د النحل سورت‪ ۷۸ :‬ايت)‪.‬‬
‫هللا پاک ټول دغه کائنات پي‪II‬دا ک‪II‬ړل‪ ،‬انس‪II‬ان يې پي‪II‬دا‬
‫ک‪II‬ړ او ټ‪II‬ول هغ‪II‬ه غ‪II‬ړي او ق‪II‬واوې یې ورت‪II‬ه چمت‪II‬و‬
 ‫‪24‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫کړې چې اړتيا ورته لري‪ ،‬بي‪II‬ا يې پ‪I‬ر ه‪I‬ر هغ‪I‬ه څ‪I‬ه‬

‫مرسته وکړه چې د هللا د عبادت په تر سره کول‪II‬و او‬
‫د ځمکې په ابادولو کې مرسته ورسره کوي‪ ،‬بي‪II‬ا يې‬
‫ټول هغه څه ورل‪I‬ره ت‪I‬ابع ک‪I‬ړل چې پ‪I‬ه اس‪I‬مانونو او‬
‫ځمکه کې دي‪.‬‬
‫او هللا ل‪II‬ه خپ‪II‬ل ل‪II‬ورې د دغ‪II‬و لوي‪II‬و مخلوق‪II‬اتو پ‪II‬ر‬
‫پيداکولو د خپل ربوبيت لپاره دليل وړان‪II‬دې ک‪II‬ړ چې‬
‫د هغه الوهيت ته مستلزم دی؛ نو هللا پاک وفرماي‪II‬ل‪:‬‬
‫ووايه‪ :‬څوک تاسې ته ل&&ه اس&&مانه او ځمکې روزي‬
‫درک&&وي‪ ،‬څ&&وک د اورې&&دو او لي&&دو واک ل&&ري او‬
‫څوک له مړه ژوندی را باسي او ل&&ه ژون&&دي م&&ړ را‬
‫باسي او څوک د چارو تدبير نيس&&ي‪ ،‬ژر ب&&ه هغ&&وی‬
‫ووايي چې‪ :‬هللا‪ ،‬ن&&&و وواي&&&ه‪ :‬بي&&&ا اي&&&ا تاس&&&ې ن&&&ه‬
‫وېرېږئ‪( .‬د يونس سورت‪ ۳۱ :‬ايت)‬
‫او هللا پ‪II‬اک فرم‪II‬اېلي‪ :‬وواي&&ه‪ :‬تاس&&و م&&ا ت&&ه د هغ&&و‬
‫(معبودانو) خبر راکړئ چې تاسې يې له هللا نه غیر‬
‫رابلئ‪ ،‬تاسو ما ته راوښيئ دوی په ځمک&&ه کې څ&&ه‬
‫پیداکړي دي؟ یا دوی ل&&ره پ&&ه (پ&&ه پیداکولو د)‬
 ‫‪25‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫اسمانونو کې څه شراکت شته؟ تاسو ما ته له دغ&&ه‬

‫(قرآن) نه مخکې کوم کتاب رواړئ‪ ،‬یا له علمه څه‬
‫باقي عالمه‪ ،‬که تاسې رېښتني یاستئ! (د األحق‪II‬اف‬
‫سورت‪ ۴ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬اس&&مانونه يې پرت&&ه ل&&ه س&&تنو‬
‫پيداکړي چې تاس&&ې يې وي&&نئ‪ ،‬او پ&&ه ځمک&&ه کې يې‬
‫کل&&&&ک والړ غرون&&&&ه اچ&&&&ولي چې پرتاس&&&&ې ون&&&&ه‬
‫خوځ&&يږي او خ&&واره ک&&ړي يې دي پ&&ه دې (ځمک&&ه‬
‫کې) هر قسمه خوځنده (زن&&ده س&&ر)‪ ،‬او ل&&ه اس&&مانه‬
‫م&&و اوب&&ه را اورولي‪ ،‬چې پکې م&&و ه&&ر ډول غ&&وره‬
‫ش&&ينګياوې را ټوک&&ولې دي‪ ،‬دا د هللا پيدايښ&&ت دی؛‬
‫ن&و را وښاياس&ت چې ل&ه هغ&ه (هللا) پرت&ه دوی څ&ه‬
‫پيداکړي دي‪ ،‬بلکې ظالمان په ښ&&کاره ګم&&راهۍ کې‬
‫دي‪( .‬د لقمان سورت‪ ۱۱ -۱۰ :‬ايتونه)‬
‫او هللا پاک فرماېلي‪ :‬ايا دوی پرته له يو څه (خالق)‬
‫څخ&&ه پي&&دا ش&&وي (او) ك&&ه هغ&&وى پ&&ه خپل&&ه پي&&دا‬
‫ك&&وونكي دي؟ ایا هغ&&وى اس&&مانونه او ځمك&&ه پي&&دا‬
‫كړي؟ بلكې هغوى باور نه كوي‪ .‬كه له هغوى س&&ره‬
 ‫‪26‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ستا د پالونکي خزانې دي؟ يا هغ&وى څ&ه واك&داران‬

‫دي؟‬
‫(د الطور سورت‪ ۳۷-۳۵ :‬ايتونه)‪.‬‬
‫شيخ سعدي وېلي‪ :‬او دا د هغوی پر خالف په داس&&ې‬
‫څه استدالل و چې هغوی به ي&&ا ح&&ق ت&&ه تس&&ليمېدل‬
‫او يا به د عقل او دين له غوښتنې څخه وت&&ل‪ .‬د ابن‬
‫سعدي تفسير‪.۸۱۶ :‬‬

‫هللا د هر هغه څه پيداکوونکی دی چې په کائناتو‪ I‬کې‬

‫يې موږ وينو‪ ،‬يا يې نه وينو‪ ،‬او له هغه پرته ټول‬
‫يې له مخلوقاتو څخه مخلوق دي او هللا اسمانونه او‬
‫ځمکه په شپږو ورځو کې پيداکړي‪.‬‬

‫هللا د هر هغه څه پيداکوونکی‪ I‬دی چې په کائناتو کې‬

‫يې موږ وينو‪ ،‬يا يې نه وينو‪ ،‬او ل‪II‬ه هغ‪II‬ه پرت‪II‬ه ټ‪II‬ول‬
‫يې ل‪III‬ه مخلوق‪III‬اتو څخ‪III‬ه مخل‪III‬وق دي‪ ،‬هللا تع‪III‬الی‬
‫فرم‪II‬اېلي‪ :‬وواي&&ه‪ :‬د اس&&مانونو او ځمكې پ&&الونکی‬
‫څوك دى؟ ووايه‪ :‬هللا دى‪ .‬ورته ووايه ښه نو ايا له‬
 ‫‪27‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هغه پرته مو ځانو ته داسې دوستان نيولي دي چې‬

‫هغوى خپل&&ه د ځ&&ان لپ&&اره د ګ&&ټې او ت&&اوان واك ن&&ه‬
‫لري‪ ،‬ووايه‪ :‬آيا ړوند او سترګور (بینا) سره برابر‬
‫دي؟ ي&&ا تي&&ارې او رڼ&&ا س&&ره براب&&رې دي؟ او كن&&ه‬
‫هغوى له هللا سره داسې شريكان ني&&ولي چې د هغ&&ه‬
‫غوندې پيدايښت دوى هم كړى نو د پيدايښت خ&&بره‬
‫پ&&ر دوى ګ&&ډه وډه ش&&وې‪ ،‬وواي&&ه‪ :‬هللا د ه&&ر څ&&ه‬
‫پي&&داکوونکی او همغ&&ه یو دی‪ ،‬ډې&&ر غ&&الب دی‪( .‬د‬
‫الرعد سورت‪ ۱۶ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او پیداکوي هغه څه چې تاسو‬
‫يې نه پېژنئ‪( .‬د النحل سورت‪ ۸ :‬ايت)‬
‫او هللا اسمانونه‪ I‬او ځمک‪II‬ه پ‪II‬ه ش‪II‬پږو ورځ‪II‬و کې پي‪II‬دا‬
‫کړل‪ ،‬هللا تعالی فرمايي‪ :‬هغه ذات چې اس&&مانونه او‬
‫ځمک&&ه يې پ&&ه ش&&پږو ورځ&&و کې پي&&داکړي‪ ،‬بي&&ا پ&&ر‬
‫عرش باندې برقراره شو‪ ،‬پر هغه څه پوهيږي چې‬
‫پ&&ه ځمک&&ه کې نن&&وځي او څ&&ه چې ت&&رې راوځي‪ ،‬او‬
‫څ&&ه چې ل&&ه اس&&مانه را ن&&ازليږي او څ&&ه چې پکې‬
‫خيژي‪ ،‬او هغه (هللا د خپل شان الېق) ستاسو س&&ره‬
 ‫‪28‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫دی چېرې چې ياست‪ ،‬او د هغ&&ه څ&&ه لي&&دونکی دی‬

‫چې تاسو يې کوئ‪( .‬د الحديد سورت‪ ۴ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او یقېن&&&ا م&&&ونږ پیداکړي‬
‫اسمانونه او ځمکه او هغه څه چې د دې دواړو پ&&ه‬
‫منځ کې دي‪ ،‬په شپږو ورځو کې‪ ،‬او مونږ ت&&ه هیڅ‬
‫س&&&توماني ن&&&ه ده رارس&&&ېدلي‪( .‬د ق س‪III‬ورت‪۳۸ :‬‬
‫ایت)‬

‫او هللا پاک لره نه په پاچايۍ‪ I،‬نه په پيدايښت‪ ،‬نه په‬

‫تدبير‪ I‬او نه په عبادت کې شريک شته‪.‬‬

‫او هللا پ‪II‬اک هغه ذات دی چې د پاچ‪II‬ايۍ څښ‪II‬تن دی‪،‬‬

‫هغه لره نه په پيدايښت‪ ،‬نه په پاچايۍ‪ I‬او نه په ت‪II‬دبير‬
 ‫‪29‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫کې ک‪II‬وم ش‪II‬ريک ش‪II‬ته‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬ایلي‪ :‬وواي&&ه‪:‬‬

‫تاس&&و م&&ا ت&&ه د هغ&&و (معبودان&&و) خ&&بر راک&&ړئ چې‬
‫تاسې یې د هللا نه غ&&یر رابلئ‪ ،‬تاس&&و م&&ا ت&&ه وښ&&يئ‬
‫چې دوی په ځمکه کې څ&&ه پیدا ک&&ړي دي؟ یا دوی‬
‫لره په (پیداکولو) د اسمانونو کې څه شراکت شته؟‬
‫تاسو ما ت&&ه ل&&ه دغ&&ه (ق&&رآن) ن&&ه مخکې ک&&وم کت&&اب‬
‫راوړئ‪ ،‬یا له علمه څه کومه نښه راته راوړږئ که‬
‫چیرې تاسې ريښتني یاستئ‪.‬‬
‫(د األحقاف سورت‪ ۴ :‬ايت)‬
‫شيخ سعدي رحمه هللا وېلي‪ :‬معن&&ا دا چې‪ :‬ت&&ه ووایه‬
‫دوی هغو خلکوته چې ل&&ه هللا س&&ره يې داس&&ې بت&&ان‬
‫او سياالن ش&&ريکان ک&&ړي دي چې ن&&ه د ګ&&ټې‪ ،‬ن&&ه د‬
‫زيان‪ ،‬نه د مرګ‪ ،‬نه د ژون&&د او ن&&ه د بي&&ا راپ&اڅولو‬
‫واک لري‪ ،‬هغوی ته يې د بوتانو عاجزي بیان ک&&ړه‬
‫او دا ورت&ه بیان ک&ړه چې دا بت&ان د بن&ده ګۍ کول&و‬
‫هیڅ ح&&ق هم ن&&ه ل&&ري‪[ :‬راوښ&&يئ چې هغ&&وی ل&&ه‬
‫ځمکې څه پيداکړي دي يا هغوی لره پ&&ه اس&&مانونو‬
‫کې کوم&&ه برخ&&ه ش&&ته؟ اي&&ا هغ&&وی د اس&&مانونو او‬
 ‫‪30‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ځمکې له اجرامو څه پي&داکړي؟ ي&ا يې غرون&ه& پي&دا‬

‫ک&&ړي؟ ي&&ا يې نهرون&&ه روان ک&&ړي؟ ي&&ا يې څ&&اوري‬
‫خپاره کړي؟ يا يې ونې را شنې کړې؟ يا هغوی لره‬
‫له دغه څخه د يو څه په پيدايښت کې کومه مرسته‬
‫شته؟ له دغو څخه د هغوی پ&ه خپ&ل اق&رار هيڅ هم‬
‫نشته چېرې به له هغوی پرته نور څه ووايي‪ ،‬ن&&و‬
‫دا يو عقلي قطعي دليل چې له هللا پرته د بل ه&&ر چ&ا‬
‫بنده ګي کول باطل دي‪.‬‬
‫بيا يې د نقلي دليل نفي بيان کړه؛ ن&&و ويې وي&&ل‪ :‬ل&&ه‬
‫دغه مخکې کوم داسې کت&&اب راوړئ چې ش&&رک ت&&ه‬
‫بلنه کوي‪ ،‬او يا د پوهې کوم اغ&&ېز چې ل&&ه رس&&ول‬
‫څخه په ميراث پاتې وي چې پر دغ&&ه (ش&&رک) ام&&ر‬
‫کوي‪ .‬ښکاره خبره ده چې هغوی د هيڅ رس&&ول ل&&ه‬
‫لوري د داسې دليل پر راوړلو توان نه لري چې پ&&ر‬
‫دغه دې داللت وکړي‪ ،‬بلکې موږ يقين او باور لرو‬
‫چې ټولو رسوالنو د خپل پالونکي ي&&ووالي ت&&ه بلن&&ه‬
‫کول&&ه او ل&&ه هغ&&ه س&&ره د ش&&رک کول&&و نه يې من&&ع‬
‫کول&&ه‪ ،‬او دا ت&&ر ټول&&و هغ&&ه لوي&&ه پوه&&ه ده چې ل&&ه‬
‫هغوی رانقل شوې‪ .‬د ابن سعدي تفسير‪۷۷۹ :‬‬
 ‫‪31‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا تعالی هغه دی چې د پاچايۍ څښ‪II‬تن دی‪ ،‬هغ‪II‬ه‬

‫ل‪II‬ره پ‪II‬ه پاچ‪II‬ايۍ‪ I‬کې ک‪II‬وم ش‪II‬ريک نش‪II‬ته‪ ،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬ووايه‪ :‬اې هللا د پاچايۍ څښتنه! چات&&ه چې‬
‫وغ&&واړې پاچ&&ايي ورک&&وې او چات&&ه چې وغ&&واړې&‬
‫پاچ&&&ايي ت&&&رې اخلې‪ ،‬چات&&&ه چې وغ&&&واړې ع&&&زت‬
‫ورکوې او چاته چې وغواړې& ذلت ورکوې‪ &،‬ستا په‬
‫الس کې خ&&ير دی‪ ،‬پرت&&ه ل&&ه ش&&که ت&&ه پ&&ر ه&&ر څ&&ه‬
‫قدرت لرونکی يې‪( .‬د آل عمران سورت‪ ۲۶ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی د دې خبرې په بيانولو س‪II‬ره چې بش‪II‬پړه‬
‫پاچايي هغه لره د قيامت په ورځ ده ووي‪II‬ل‪ :‬ل&&ه هغې‬
‫ورځې ن&&ه چې دوی ب&&ه بېخي ښ&&کاره وي‪ ،‬ل&&ه هللا‬
‫نه به د دوی هیڅ شي پټ نه وي‪ ،‬نن ورځ پاچ&&ايي‬
‫د چا ده؟ خاص د هللا (پاچ&&ايي ده) چې یو دی‪ ،‬ښ&&ه‬
‫غالب دی‪.‬‬
‫(د غافر سورت‪ ۱۶ :‬ايت)‪.‬‬
‫او هللا تع‪II‬الی ل‪II‬ره پ‪II‬ه پاچ‪II‬ايي‪ ،‬پيدايښ‪II‬ت‪ ،‬ت‪II‬دبير‪ I‬او‬
‫عب‪II‬ادت کې ش‪II‬ريک نش‪II‬ته‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او‬
‫ووايه‪ :‬ټولې ستاينې يوازې هغه هللا لره دي چې نه‬
 ‫‪32‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫يې زوی ني&&&ولی او ن&&&ه هغ&&&ه ل&&&ره پ&&&ه پاچ&&&ايۍ کې‬

‫ش&&ريک ش&&ته او ن&&ه يې د بې وس&&ۍ ل&&ه امل&&ه څ&&وک‬
‫مالتړ شته‪ ،‬او د هغه لويي بيانوه‪ ،‬بشپړه ل&&ويي‪( .‬د‬
‫اإلسراء سورت‪ ۱۱۱ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬هغ&&ه ذات چې هغ&&ه ل&&ره د‬
‫اسمانونو او ځمکې پاچايي ده‪ ،‬نه يې زوی ني&&ولي‪،‬‬
‫نه هغه لره په پاچايي کې کوم ش&&ريک ش&&ته او ه&&ر‬
‫څ&&ه يې پي&&داکړي‪ ،‬ن&&و بش&&پړ درن&&اوی يې وک&&ړه‪( .‬د‬
‫الفرقان سورت‪ ۲ :‬ايت)‬
‫نوهغه مالک او له هغه پرته هرڅه د هغ‪II‬ه ممل‪II‬وک‬
‫دي‪ ،‬او هغه پيداکوونکی او له هغه پرته ټول د هغ‪II‬ه‬
‫مخل‪II‬وق دي‪ ،‬او هغ‪II‬ه داس‪II‬ې ذات دی چې د چ‪II‬ارې‬
‫ت‪II‬دبير نيس‪II‬ي‪ ،‬او څ‪II‬وک چې دا ډول وي؛ ن‪II‬و د هغ‪II‬ه‬
‫عب‪II‬ادت ک‪II‬ول واجب دي او ل‪II‬ه هغ‪II‬ه پرت‪II‬ه د ب‪II‬ل چ‪II‬ا‬
‫عبادت او بنده ګي کول د عقل کموالی دی او داس‪II‬ې‬
‫ش‪II‬رک دی چې د دني‪I‬ا‪ I‬او آخ‪II‬رت ل‪II‬ه منځ‪II‬ه وړونکی‬
‫دی‪ ،‬هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او هغ&&وی ووي&&ل‪ :‬يه&&ود ي&&ا‬
‫نصارا شئ ترڅو الر وموئ‪ ،‬ووايه‪ ،‬بلکې ح&&ق ت&&ه‬
 ‫‪33‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫مايل د ابراهيم ملت شئ او هغه ل&&ه مش&&رکانو څخ&&ه‬

‫نه و‪( .‬د البقره سورت‪ ۱۳۵ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او له هغه چاڅخه پ&&ه دين كې‬
‫څ&&وك غ&&وره دى چې هللا ت&&ه يې ځ&&ان تس&&ليم ك&&ړى‪،‬‬
‫حال داچې ښېګڼې واال دی او د حق پلوي اب&&راهيم‬
‫پ&&ه دين پس&&ې روان وي او هللا خ&&و اب&&راهيم خپ&&ل‬
‫دوست نيولى‪.‬‬
‫(د النساء سورت‪ ۱۲۵ :‬ايت)‬
‫او هغ‪II‬ه پ‪II‬اک او ح‪II‬ق ذات دا خ‪II‬بره بیان ک‪II‬ړې چې‬
‫څوک د ابراهيم خليل له ملت پرته د بل څ‪II‬ه پ‪II‬يروي‬
‫وکړي‪ ،‬نو هغه ځان کم عقل کړ‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪:‬‬
‫او څوک دی چې د ابراهیم له ملت څخه مخ اړوي‪،‬‬
‫پرته له هغه کس څخه چې خپل ځان يې جاهل کړی‬
‫وي‪ ،‬او یقین&&ا م&&ونږه هغ&&ه (اب&&راهیم) پ&&ه دنیا کې‬
‫غ&&وره ک&&ړی دی‪ ،‬او بېش&&که هغ&&ه پ&&ه اخ&&رت کې‬
‫خامخ&&ا ل&&ه ص&&الحانو څخ&&ه دی‪( .‬د البق‪II‬ره س‪II‬ورت‪:‬‬
‫‪ ۱۳۰‬ايت)‪.‬‬
 ‫‪34‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا پاک نه څوک زېږولي او نه له چا زېږېدلی‬

‫او نه هغه لره کوم سيال شته او نه کوم مثال‪.‬‬

‫او هللا پاک نه څوک زېږولي او ن‪II‬ه ل‪II‬ه چ‪II‬ا زېږې‪II‬دلی‬

‫او نه هغه لره ک‪II‬وم س‪II‬يال ش‪II‬ته او ن‪II‬ه ک‪II‬وم مث‪II‬ال‪ .‬هللا‬
‫تعالی فرماېلي‪ :‬ووايه‪ :‬هغه هللا يو دی‪ .‬هللا بې نيازه‬
‫دی‪ .‬ن&&ه ل&&ه هغ&&ه څ&&وک زېږې&&دلي او ن&&ه ل&&ه چ&&ا‬
‫زېږې&&&دلی‪ .‬او ن&&&ه هغ&&&ه ل&&&ره هيڅ س&&&يال ش&&&ته‪( .‬د‬
‫اإلخالص سورت‪ ۴ -۱ :‬ايتونه)‬
 ‫‪35‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬د اسمانونو‪ ،‬ځمكې او د هغ&&ه‬

‫څه رب دى چې تر منځ&&ه يې دي؛ ن&&و د همغ&&ه بن&&ده‬
‫ګي وکړه او په عب&&ادت يې ټينـګ اوس&&ه اي&&ا د هغ&&ه‬
‫كوم همنامې درته معلوم دى؟ (د مريم س‪II‬ورت‪۶۵ :‬‬
‫ايت)‬
‫او هللا پ‪III‬اک فرم‪III‬اېلي‪ :‬د اس&&&مانونو او ځمكې پي&&&دا‬
‫كونكى دى‪ .‬تاسو ته يې له تاسو څخ&&ه ج&&وړې پي&&دا‬
‫كړې او د څارويو يې هم ج&&وړې پي&&دا ك&&ړې‪ ،‬تاس&&و‬
‫په هغې كې (همداسې)& خپروي‪ ،‬د هغه غون&&دې څ&&ه‬
‫نشته او همغه ښه اورېدونكى ښه ليدونكى دى‪.‬‬
‫(د الشوری سورت‪ ۱۱ :‬ايت)‬
 ‫‪36‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا پاک په هيڅ شي کې حلول نه کوي او نه له‬

‫خپل مخلوق څخه په هيڅ شي کې جسد کيږي‪.‬‬

‫او هللا پاک په هيڅ شي کې حلول ن‪II‬ه ک‪II‬وي او ن‪II‬ه ل‪II‬ه‬

‫خپل مخلوق څخه په هيڅ شي کې جسد کيږي او ن‪II‬ه‬
‫ل‪III‬ه هيڅ ش‪III‬ي س‪III‬ره ي‪III‬و ک‪III‬يږي‪ ،‬دا ځک‪III‬ه چې هللا‬
‫پيداکوونکی دی او ل‪II‬ه هغ‪II‬ه پرت‪II‬ه ن‪II‬ور مخل‪II‬وق دي‪،‬‬
‫هغه پاتې کې‪II‬دونکی دی او ل‪II‬ه هغ‪II‬ه پرت‪II‬ه ن‪II‬ور پن‪II‬اه‬
‫کېدونکي دي او هر څه د هغ‪II‬ه پ‪II‬ه واک کې دي او‬
‫هغه يې څښتن دی؛ نو له خپل مخلوق څخ‪II‬ه پ‪II‬ه هيڅ‬
‫شي کې حلول نه کوي او نه کوم څه د هغ‪II‬ه پ‪II‬ه ذات‬
‫کې حلول کوي‪ ،‬او هللا پاک ل‪II‬ه ه‪II‬ر څ‪II‬ه ل‪II‬وی او ت‪II‬ر‬
‫هرشی ستر دی‪ ،‬هللا تعالی پر هغ‪II‬ه چ‪II‬ا پ‪II‬ه رد کول‪II‬و‬
‫سره وايي چې هغ‪II‬ه ګوم‪II‬ان ک‪II‬ړی چې هللا پ‪II‬ه مس‪II‬يح‬
‫کې حلول کړی‪.‬‬
‫هغه كسان هرومرو ك&&افر ش&&وي چې وايي‪ :‬هللا خ&&و‬
‫همدا د مريمې زوى مس&&يح دى! ورت&&ه وواي&&ه‪ :‬ښ&&ه‬
 ‫‪37‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ن&&و څ&&وك د هللا ي&&و څ&&ه ايس&&اروالى ش&&ي ك&&ه هغ&&ه‬

‫وغواړى چې د مريمى زوى مسيح‪ ،‬م&&ور يې او پ&&ه‬
‫ځمك&&ه كې چې ه&&ر څ&&وك دي ټ&&ول تب&&اه ك&&ړي؟ او‬
‫(خاص) هللا لره د اسمانو‪ ،‬ځمكې او څه يې چې ت&&ر‬
‫منځه دي د هغ&&و پاچ&&ايي ده‪ ،‬څ&&ه چې غ&&واړي پي&&دا‬
‫كوي يې او هللا پ&&ه هرڅ&&ه ښ&&ه ق&&ادر دى‪( .‬د المائ‪II‬ده‬
‫سورت‪ ۱۷ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪III‬الی فرم‪III‬اېلي‪ :‬ي&&&وازې هللا ل&&&ره خ&&&تيځ او‬
‫لوېديځ دي‪ ،‬نو هر لوري ته چې مخ کړئ همغلته د‬
‫هللا مخ دی‪ ،‬پرته له ش&&که هللا پراخ&&ه لورېي&&نې واال‬
‫او ښ&&ه پ&&وه دی‪ .‬او هغ&&وى ووي&&ل هللا زوى ني&&ولى‪،‬‬
‫هغه (هللا) لره پاكي ده‪ ،‬بلكې په اسمانونو او ځمك&&ه‬
‫كې چې دي يوازې هغه لره دي‪ ،‬ټول هغه ت&&ه غ&&اړه‬
‫اېښ&&ودونكي دي‪ .‬پرت&&ه ل&&ه نم&&ونې د اس&&مانونو او‬
‫ځمکې پيداکوونکی دی‪ ،‬کله چې د ي&&و څ&&ه پرېک&&ړه‬
‫کوي‪ ،‬نو يوازې ورت&&ه وايي‪ :‬ش&&ه‪ ،‬هغ&&ه ک&&يږي‪( .‬د‬
‫البقره سورت‪ ۱۱۷ -۱۱۵ :‬ايتونه)‪I.‬‬
 ‫‪38‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او هغوی وويل‪ :‬رحمان زوی‬

‫نيولی دی‪ .‬یقینا تاسو ډېره لویه د ګناه خ&&بره ک&&ړی‬
‫ده‪ .‬نېږدې ده چې اس&&مانونه ت&&رې وچ&&وي‪ ،‬ځمک&&ه‬
‫څيرې شي او غرونه دړې وړې را پرېوزي‪ .‬له دې‬
‫امله چې د رحمان لپاره يې د زوی دع&&وه ک&&ړې ده‪.‬‬
‫او د رحمان لپاره ن&&ه ښ&&ايي چې زوی ونيس&&ي‪ .‬څ&&ه‬
‫چې په اسمانونو او ځمکه کې دي هللا ته د بن&&ده پ&&ه‬
‫توګه ورتلونکي دي‪ .‬پ&&ه رېښ&&تيا هغ&&وی يې را ګ&&ير‬
‫کړي او ښه يې شمېرلي دي‪ .‬او هغ&&وی ټ&&ول هغ&&ه‬
‫ته د قيامت په ورځ يو يو ورتلونکي دي‪.‬‬
‫(د مريم سورت‪ ۹۵ -۸۸ :‬ايتونه)‪I‬‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬هللا همغ&&ه دى چې ل&&ه هغ&&ه‬
‫پرت&&ه ب&&ل حق&&دار د بن&&ده ګۍ نش&&ته همېش&ه& ژون&&دى‬
‫دی‪ ،‬د ټ&&ول ع&&الم انتظ&&ام ک&&وونکی دی‪ ،‬ن&&ه پرك&&الي‬
‫پرې راځي او نه خ&&وب‪ ،‬څ&&ه چې پ&&ه اس&&مانونو كې‬
‫دي او څ&&ه چې پ&&ه ځمك&&ه كې (ټ&&ول) هغ&&ه ل&&ره دي‪،‬‬
‫څ&&وک دي چې د هغ&&ه پ&&ه وړان&&دې پرت&&ه ل&&ه هغ&&ه د‬
‫اج&ازې يې س&پارش وک&ړی ش&ي؟ پ&ر ه&ر هغ&ه څ&ه‬
 ‫‪39‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫پوه&&&يږي& چې د هغ&&&وى مخې ي&&&ا يې ش&&&اته دي‪ ،‬او‬

‫هغ&&&&وى د هغ&&&&ه د علم ن&&&&ه هیڅ ش&&&&ی هم نش&&&&ي‬
‫راګ&&ېرولی مګ&&ر چې د هغ&&ه ورت&&ه خوښ&&ه وي‪ ،‬د‬
‫هغه کرس&&ۍ اس&&مانونه او ځمک&&ه راځ&&ای (راګ&&ېر)‬
‫کړي‪ ،‬او د دواړو (ځمكې او اس&&مان) س&&اتنه يې ن&&ه‬
‫س&&&تومانه ك&&&وي او هغ&&&ه ل&&&وى اوچت ذات دى‪( .‬د‬
‫البقره سورت‪ ۲۵۵ :‬ايت)‬
‫نو څوک چې دا ډول وي او دا ډول يې مخلوق وي‪،‬‬
‫هغه به څنګه له هغوی څخه پ‪II‬ه ي‪II‬و کې حل‪II‬ول ک‪II‬ړل‬
‫شي؟ یا به هغه ل‪II‬ره زوی ونېس‪II‬ي؟ او یا ب‪II‬ه ئې ل‪II‬ه‬
‫ځانه سره د بنده ګۍ حقدار جوړکړي؟‬

‫هللا تعالی پر خپلو بندګانو مهربانه‪ I‬او رحم کوونکی‬

‫دی‪ ،‬ځکه يې رسوالن ولېږل او کتابونه يې نازل‬
‫کړل‪.‬‬
 ‫‪40‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هللا تعالی همغه دی چې پر خپلو بن‪II‬دګانو‪ I‬مهربان‪I‬ه‪ I‬او‬

‫رحم کوونکی دی‪ ،‬پ‪II‬ر بن‪II‬دګانو‪ I‬يې ل‪II‬ه رحم څخ‪II‬ه دا‬
‫دي چې هغوی ته يې رسوالن لېږلي او کتابونه يې‬
‫ورته نازل کړي دي‪ ،‬تر څو يې د کفر او ش‪II‬رک ل‪II‬ه‬
‫تيارو د توحيد‪ I‬او الرښوونې رڼ‪II‬ا ت‪II‬ه را وباس‪II‬ي‪ ،‬هللا‬
‫تعالی فرماېلي‪ :‬همغه ذات دی چې پر خپ&&ل بن&&ده يې‬
‫څرګند آیتونه نازلوي‪ ،‬تر څو مو له تيارو رڼا ته را‬
‫وباسي‪ ،‬او پرته له شکه هللا پر تاسو مهربان&&ه رحم‬
‫کوونکی دی‪.‬‬
‫(د الحديد سورت‪ ۹ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او ته مو يوازې ټول عالم ت&&ه‬
‫د رحمت پ&&ه توګ&&ه ل&&ېږلې يې‪( .‬د االنبي‪II‬اء س‪II‬ورت‪:‬‬
‫‪ ۱۰۷‬ايت)‬
‫او هللا خپل ن‪I‬بي ت‪I‬ه ام‪I‬ر وک‪I‬ړ ت‪I‬ر څو بن‪I‬دګان پ‪I‬ردې‬
‫خبر ک‪II‬ړي چې هغ‪II‬ه بخښ‪II‬ونکی او مهرب‪II‬ان دی‪ ،‬هللا‬
‫تعالی فرماېلي‪ :‬زما بندګان پ&&ردې خ&&بر ک&&ړه چې زه‬
‫بښونکی مهربان يم‪.‬‬
‫(د الحجر سورت‪ ۴۹ :‬ايت)‬
 ‫‪41‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او د هغ‪II‬ه ل‪II‬ه مهرب‪II‬انۍ او رحم څخ‪II‬ه دا دي چې ل‪II‬ه‬

‫خپل‪II‬و بن‪II‬دګانو‪ I‬ض‪II‬رر ل‪II‬رې ک‪II‬وي او ښ‪II‬ېګڼه پ‪II‬رې‬
‫ن‪II‬ازلوي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او ک&&ه هللا ک&&وم ض&&رر‬
‫درته رسوي‪ &،‬نو له هغه پرته بل ل&&رې ک&&وونکی يې‬
‫نش&&ته‪ ،‬او ک&&ه د ښ&&ېګڼې اراده درت&&ه ول&&ري‪ ،‬ن&&و د‬
‫هغه د پېرزوينې& ايس&&اروونکی نش&&ته‪ ،‬ل&&ه بن&&دګانو‬
‫چې چات&&&ه وغ&&&واړي& ورت&&&ه رس&&&وي& يې‪ ،‬او هغ&&&ه‬
‫بښونکی مهربان دی‪( .‬د يونس سورت‪ ۱۰۷ :‬ايت)‬
 ‫‪42‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هللا هغه پالونکی مهربان دی‪ ،‬يوازې همغه دی چې د‬

‫قيامت په ورځ به له خلکو سره حساب کوي کله چې‬
‫هغوی ټول له قبرونو يې راپورته کړي‪ ،‬نو هر چا ته‬
‫به يې د کړې ښېګڼې او بدۍ بدله ورکړي؛ نو چا چې‬
‫نېکۍ کړې وي په داسې حال کې چې مؤمن وي‪،‬‬
‫هغه لره به تلپاتې لورېينې وي‪ ،‬او چا چې کفر او ناوړه‬
‫کارونه کړي وي‪ ،‬هغه لره به په آخرت کې لوی عذاب‬
‫وي‪.‬‬

‫هللا پ‪II‬الونکی مهرب‪II‬ان دی‪ ،‬ي‪II‬وازې همغ‪II‬ه دی چې د‬

‫قيامت په ورځ به ل‪II‬ه خلک‪II‬و س‪II‬ره حس‪II‬اب ک‪II‬وي کل‪II‬ه‬
‫چې هغوی ټول له قبرونو را پاڅوي‪ ،‬چې هر چا ته‬
‫به د خپل ښه او ب‪II‬د عم‪II‬ل بدل‪II‬ه ورک‪II‬وي‪ ،‬ن‪II‬و ک‪II‬ه چ‪II‬ا‬
‫نې‪II‬ک کارون‪II‬ه ک‪II‬ړي وي پ‪II‬ه داس‪II‬ې ح‪II‬ال کې چې‬
‫مؤمن وي‪ ،‬هغه ل‪II‬ره ب‪II‬ه تلپ‪II‬اتې نعمتون‪I‬ه‪ I‬وي‪ ،‬او چ‪II‬ا‬
‫چې کفر ک‪II‬ړی وي او ن‪II‬اروا کارون‪II‬ه يې ک‪II‬ړي دي‪،‬‬
 ‫‪43‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هغه لره به د قيامت پ‪II‬ه ورځ ل‪II‬وی ع‪II‬ذاب وي‪ ،‬د هللا‬
‫پ‪II‬ر خپ‪II‬ل مخل‪II‬وق ل‪II‬ه بش‪II‬پړ ع‪II‬دل‪ ،‬حکمت او رحمت‬
‫څخه دا دي چې دغه دنيا يې د عم‪II‬ل ک‪II‬ور ګرځ‪II‬ولې‬
‫ده او آخ‪II‬رت يې دويم ک‪II‬ور ګرځ‪II‬ولی چې هلت‪II‬ه ب‪II‬ه‬
‫بدله‪ ،‬حس‪II‬اب او ث‪II‬واب وي‪ ،‬ت‪II‬ر څ‪II‬و نې‪II‬ک عمل‪II‬ه د‬
‫خپل نېک عمل بدله ترالسه کړي‪ ،‬ب‪II‬دکاره ظ‪II‬الم او‬
‫بغاوت کوونکی د خپل بغ‪II‬اوت او ظلم س‪II‬زا وګ‪II‬الي‪،‬‬
‫او د دې لپاره چې ځينې خلک دا کار لرې ګڼي‪ ،‬ن‪II‬و‬
‫هللا زي‪II‬ات داس‪II‬ې دليلون‪II‬ه راوړي چې پ‪II‬ر دې خ‪II‬بره‬
‫داللت ک‪II‬وي چې بېرت‪II‬ه را پورت‪II‬ه کې‪II‬دل ح‪II‬ق دي‬
‫هيڅ شک پکې نشته‪ .‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او د هغ&&ه‬
‫له نښانو څخه دا دي چې ته زمك&&ه وي&&نې چې وچ&&ه‬
‫(شاړه) ده خو كله چې اوبه وربان&&دې واوروو‪ ،‬ن&&و‬
‫سره وخوځيږي او راوپړسيږي‪ ،‬پ&&ه رېښ&&تيا همغ&&ه‬
‫ذات چې هغ&&ه يې راژون&&دۍ ك&&ړه هروم&&رو د م&&ړو‬
‫راژوندى كوونكى دى‪ ،‬بېشكه هغه پر هر څ&&ه ښ&&ه‬
‫قادر دى‪( .‬د فصلت سورت‪ ۳۹ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬اې خلك&&و! ك&&ه د بي&&ا ژون&&دون‬
‫په اړه په شك كې ياست‪ ،‬نو (خبر شئ) م&&وږ تاس&&و‬
 ‫‪44‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ل&&ه خ&&اورې پي&&دا ك&&ړي ياس&&ت‪ ،‬بي&&ا ل&&ه نطفې‪ ،‬بي&&ا د‬

‫وينې له ټوټې‪ ،‬بيا د غوښې له بوټۍ څخه چې پوره‬
‫ش&&كل ل&&رونكې هم وي او نيمګ&&ړي ش&&كل واال هم‪ ،‬د‬
‫دې لپاره چې تاسو ته (حقيقت) بيان ك&&ړو‪ .‬او ه&&ره‬
‫نطفه چې موږ يې وغواړو‪ &،‬تر ټ&&اکلې نې&&ټې يې پ&&ه‬
‫رحمون&&و كې تم ك&&وو‪ ،‬بي&&ا م&&و د ماش&&وم پ&&ه بڼ&&ه را‬
‫وباس&&و‪ ،‬بي&&ا (م&&و روزن&&ه ك&&وو) ت&&ر څ&&و چې خپلې‬
‫ځوانۍ ته ورسېږئ‪ &.‬او ځينې له تاس&&و څخ&&ه (ژر)‬
‫وفات شي او ځي&&نى م&&و ت&&ر ناك&&اره عم&&ره وځن&&ډول‬
‫شي (ان) چې له پوهېدو وروس&&ته بي&&ا پ&&ه هيڅ ن&&ه‬
‫پوهيږي‪ .‬او ته خو ځمكه وينې چې وچ&&ه ش&&اړه ده‪،‬‬
‫بي&&&ا چې كل&&&ه اوب&&&ه وربان&&&دې رات&&&ويې ك&&&ړو ن&&&و‬
‫وخوځ&&&يږي‪ ،‬را ډډه ش&&&ي او ل&&&ه ه&&&ر ډول تان&&&دو‬
‫شېنګياوو راوټو كوي‪( .‬د الحج سورت‪ ۵ :‬ايت)‬
‫هللا پ‪II‬اک پ‪II‬ه دغ‪II‬ه ایت کې درې داس‪II‬ې عقلي دالي‪II‬ل‬
‫بيان ک‪II‬ړل چې پ‪II‬ر بېرت‪II‬ه را ژون‪II‬دي کې‪II‬دو داللت‬
‫کوي او هغه عبارت دي له‪:‬‬
 ‫‪45‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫‪ .1‬دا چې هللا لومړی انس‪II‬ان ل‪II‬ه خ‪II‬اورې پي‪II‬داکړ‪ I،‬او‬

‫چ‪II‬ا چې ل‪II‬ه خ‪II‬اورې پي‪II‬داکړی وي‪ ،‬ن‪II‬و هغ‪II‬ه يې‬
‫ژوندون ته پر بېرته راګرځولو هم ځواکمن دی‬
‫کله چې هغه خاورې وي‪.‬‬
‫‪ .2‬دا چې چ‪II‬ا ل‪II‬ه نطفې څخ‪II‬ه انس‪II‬ان پي‪II‬داکړی وي‪،‬‬
‫هغ‪II‬ه پ‪II‬ر دې ځ‪II‬واکمن دی چې انس‪II‬ان د هغ‪II‬ه ل‪II‬ه‬
‫مړينې وروسته بېرته ژوند ته راوګرځوي‪.‬‬
‫‪ .3‬او دا چې چا ځمکه د هغې ل‪I‬ه ش‪II‬اړېدو وروس‪I‬ته‬
‫را ژوندۍ کړې ده‪ ،‬د خلکو له مړينې وروسته د‬
‫هغوی پ‪II‬ر بېرت‪II‬ه را ژون‪II‬دي کول‪II‬و هم ځ‪II‬واکمن‬
‫دی‪ ،‬او په دغه ایت کې د ق‪II‬رآن پ‪II‬ر اعج‪II‬از ل‪II‬وی‬
‫دلیل دی‪ ،‬نو دغ‪II‬ه آیت س‪II‬ره ل‪II‬ه دې چې اوږد هم‬
‫ندی څه ډول پر يوه لويه مسئله دغه درې څرګند‬
‫عقلي دليلونه را جمع کړي دي‪.‬‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬هغ&&ه ورځ چې م&&وږ اس&&مان‬
‫داس&&ې راونغ&&اړو لك&&ه د ليك&&ل ش&&ويو پ&&اڼو نغښ&&تل‪،‬‬
‫څنګ&&ه چې ل&&ومړی ځ&&ل پيدايښ&&ت م&&و پي&&ل ك&&ړى و‪،‬‬
‫همغسې ب&&ه يې بي&&ا راګرځ&&وو‪ ،‬دا پ&&ر م&&وږ ژمن&&ه ده‬
 ‫‪46‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫م&&&وږ خامخ&&&ا د دې ك&&&اركوونكي ي&&&و‪(( .‬د االنبي‪III‬اء‬

‫سورت‪ ۱۰۴ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او زموږ لپاره بېلګه بيانوي‬
‫او خپل پيدايښت يې ه&&ېر ك&&ړی‪ ،‬وايي څ&&وك ب&&ه دا‬
‫ه&&ډوكي راژون&&دي ك&&وي پ&&ه داس&&ې ح&&ال کې چې‬
‫وراس&&&ته رژې&&&دلي وي‪ .‬وواي&&&ه‪ :‬هغ&&&ه ذات ب&&&ه يې‬
‫راژوندي كوي كوم چې په لومړي ځل يې پيدا كړي‬
‫او همغه پر هر ډول پيدايښ&&ت ښ&&ه پ&&وه دى‪( .‬د یس‬
‫سورت‪ ۷۸ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬آيا تاسې د پيدايښ&&ت ل&&ه پل&&وه‬
‫سخت ياست او که آسمان چې جوړ ک&&ړی يې دی‪ .‬د‬
‫هغه چت یې اوچت کړی دی‪ ،‬نو بیا یې براب&&ر ج&&وړ‬
‫کړی دی‪ .‬او د هغ&&ه ش&&په يې تي&&اره کړې ده او د ده‬
‫رڼا یې راوېستلې ده‪ .‬او له هغه وروسته& يې ځمک&&ه‬
‫غ&&وړولی ده‪ .‬د هغې اوب&&ه او ش&&ينګيا يې ت&&رې را‬
‫اېستلي دي‪ .‬او غرونه يې پکې محکم ک&&ړي دي‪( .‬د‬
‫النازعات سورت‪ ۳۲ -۲۷ :‬ايتونه)‪.‬‬
 ‫‪47‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا دا خ‪II‬بره بي‪II‬ان ک‪II‬ړه چې د انس‪II‬ان پي‪II‬داکول د‬

‫اسمان‪ ،‬ځمکې او څه چې د هغو دواړو ترمنځ‪I‬ه دي‬
‫د هغو تر پيدايښ‪II‬ت س‪II‬خت ن‪II‬ه دي‪ ،‬ن‪II‬و څ‪II‬وک چې د‬
‫اسمانونو‪ I‬او ځمکې پر پيداکولو‪ I‬ځواکمن دی‪ ،‬هغه د‬
‫انسان له دويم ځل را ګرځولو څخه بې وسه نه دی‪.‬‬
‫هللا پاک آدم له خاورې پيداکړ‪ ،‬او له هغه وروسته‬
‫يې اوالد همداسې زياتېدلو‪ ،‬نو ټول خلک د خپل‬
‫اصل له پلوه سره برابر دي‪ ،‬يو جنس پر بل جنس‬
‫او نه يو قوم پر بل قوم غوراوی لري مګر د تقوا له‬
‫مخې‪.‬‬

‫هللا تعالی آدم له خاورې پيداکړ‪ ،‬او له هغ‪II‬ه وروس‪II‬ته‬

‫يې اوالد همداسې زياتېدلو‪ ،‬ن‪II‬و ټ‪II‬ول خل‪II‬ک د خپ‪II‬ل‬
‫اصل ل‪II‬ه پل‪II‬وه س‪I‬ره براب‪II‬ر دي‪ ،‬ن‪II‬ه ي‪II‬و جنس پ‪II‬ر ب‪II‬ل‬
‫جنس او نه يو قوم پر قوم غوراوی لري مګر د تقوا‬
‫له مخې‪.‬‬
‫هللا تعالی فرماېلي‪ :‬اې خلکو! تاسو مو له يو نارينه‬
‫او ښځينه څخه پي&&داکړي ياس&&ت‪ ،‬بي&&ا م&&و بېالبې&ل&‬
 ‫‪48‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ملتون&&ه او ق&&بيلې ګرځ&&ولي ياس&&ت ت&&ر څ&&و يوب&&ل‬

‫وپېژنئ‪ ،‬پرته له شکه د هللا پ&&ه وړان&&دې پ&&ه تاس&&و‬
‫کې ع&&زتمن& هغ&&ه دی چې زي&&ات پرهېزګ&&اره وي‪،‬‬
‫پرت&&ه ل&&ه ش&&که هللا ښ&&ه پ&&وه خ&&بر ل&&رونکی دی‪( .‬د‬
‫الحجرات سورت‪ ۱۳ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬هللا تاسې (لومړی) له خاورې‬
‫پيدا ك&&ړئ‪ ،‬بي&&ا ل&&ه ي&&و څ&&اڅكي م&&ني‪ ،‬بي&&ا يې ج&&وړه‬
‫ج&&وړه ك&&ړئ او د هغ&&ه ل&&ه پ&&وهې پرت&&ه ن&&ه كوم&&ه‬
‫ښ&&ځينه بالرب&&يږي او ن&&ه يې زې&&ږوي او ن&&ه د پاخ&&ه‬
‫عم&&ر واال عم&&ر اوږدي&&ږي او ن&&ه يې ل&&ه عم&&ره څ&&ه‬
‫كميږي مګر (دا هر څه) پ&&ه کت&&اب کې (ث&&ابت) دي‪،‬‬
‫په رېښتيا دا (كارون&&ه) پ&&ر هللا اس&&انه دي‪( .‬د ف‪II‬اطر‬
‫سورت‪ ۱۱ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬همغ&&ه ذات دى چې تاس&&ې يې‬
‫له خاورې پيدا كړئ‪ ،‬بيا له يو څاڅكي (م&&ني) بي&&ا د‬
‫وينې له ټوټې‪ ،‬بيا مو د ماشوم په توګه را وباس&&ي‪،‬‬
‫بيا مو (لويوي) تر څو خپلې ځوانۍ ت&&ه ورس&&ېږئ&‬
‫بيا تر دې چې بوډاګان شئ‪ .‬او له تاسې څخه څ&&وك‬
 ‫‪49‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫مخكې مري او (تاسې پرېږدي) چى ټاكلې نېټې ت&&ه‬

‫ورسېږئ& او د دې لپاره چې ل&&ه عقل&&ه ک&&ار واخلئ‪.‬‬
‫(د غافر سورت‪ ۶۷ :‬ايت) او هللا تعالی د دې خبرې‬
‫په بيانولو سره چې د مسيح پيدايښ‪II‬ت پ‪II‬ه کَ‪ْI‬ونِي ام‪II‬ر‬
‫سره و‪ ،‬لکه د خ‪II‬اروې څخ‪II‬ه د آدم پيدايښ‪II‬ت چې پ‪II‬ه‬
‫کوني امر سره و‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬پرته له ش&&که‬
‫د هللا په وړاندې د عيسی بېلګه لکه د آدم غون&&دې‬
‫ده‪ ،‬هغه يې له خاورې پيدا کړ‪ ،‬بيا يې ورته ووي&&ل‪:‬‬
‫شه‪ ،‬نو هغه ش&&و‪( .‬د آل عم‪II‬ران س‪II‬ورت‪ ۵۹ :‬ايت)‬
‫او په دويمه فق‪II‬ره کې دا خ‪II‬بره ت‪II‬ېره ش‪II‬وه چې ن‪II‬بي‬
‫صلی هللا عليه وسلم دا خبره بي‪II‬ان ک‪II‬ړه چې انس‪II‬انان‬
‫سره برابر دي‪ ،‬ي‪II‬و ل‪II‬ره پ‪II‬ر ب‪II‬ل غ‪II‬وراوی ي‪II‬وازې د‬
‫پرهېزګارۍ له امله وي‪.‬‬
 ‫‪50‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هر بچی پر فطرت پيداکيږي‪.‬‬

‫او هر بچی پر فطرت پيداکيږي هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪:‬‬

‫نو سم برابر سوچه د دين پ‪I‬ه ل‪I‬ور ورمخ‪I‬ه ك‪I‬ړه‪ ،‬پ‪I‬ه‬
‫همغ‪II‬ه (اص‪II‬لي) پيدايښ‪II‬ت ټين‪II‬ګ اوس‪II‬ئ چې پ‪II‬ه هغ‪II‬ه‬
‫سره هللا خلك پي‪II‬دا ك‪II‬ړي‪ ،‬د هللا پي‪II‬دا ك‪II‬ړي جوړښ‪II‬ت‬
‫لره څ‪II‬ه ب‪II‬دلون نش‪II‬ته‪ ،‬هم‪II‬دا س‪II‬م براب‪II‬ر دين دى خ‪II‬و‬
‫زي‪I‬اتره خل‪I‬ك ن‪II‬ه پوه‪I‬يږي‪ .‬ح‪I‬نيفيت د اب‪II‬راهيم خلي‪I‬ل‬
‫عليه السالم ملت دی‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬بيا مو تاته‬
‫وحي وک&&&ړه چې د اب&&&راهيم د س&&&وچه دين پ&&&يروي‬
 ‫‪51‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫وک&&ړه او هغ&&ه ل&&ه مش&&رکانو څخ&&ه ن&&ه و‪( .‬د النح‪II‬ل‬

‫سورت‪ ۱۲۳ :‬ايت)‬
‫او رس‪II‬ول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬هيڅ‬
‫بچی نه پيدا کيږي مګر پ&&ر فط&&رت‪ ،‬بي&&ا يې م&&ور او‬
‫پالر يهودي&&ان‪ ،‬ي&&ا نص&&رانيان او ي&&ا هم مجوس&&يان‬
‫ګرځ&&وي‪ &،‬لک&&ه څنګ&&ه چې س&&المه اوښ&&ه س&&الم بچی‬
‫زيږوي آيا تاسې په هغې کې کوم عيب احساس&&وئ‪.‬‬
‫بيا ابوهريره رضي هللا عنه وايي‪ :‬د هللا هغه فط&&رت‬
‫چې خلک يې پر هغ&&و پي&&داکړي دي‪ ،‬د هللا پيدايښ&&ت‬
‫لره هيڅ بدلون نش&&ته‪ ،‬دغ&&ه س&&م نې&&غ دين دی خ&&و‬
‫ډې&&ری خل&&ک ن&&ه پوه&&يږي‪( .‬د ال‪II‬روم س‪II‬ورت‪۳۰ :‬‬
‫ايت)‬
‫صحيح البخاري‪ ،‬حديث شمېره ‪.۴۷۷۵‬‬
‫او رس‪II‬ول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬خ&&بر‬
‫اوسئ مات&&ه مې پ&&الونکي ام&&ر ک&&ړی‪ ،‬چې تاس&&و ت&&ه‬
‫هغه څه وښ&&يم چې ن&&ه پ&&رې پوه&&ېږئ او مات&&ه يې‬
‫زما په دغه ورځ ښوولي دي‪ ،‬هر هغه م&&ال چې یو‬
‫بنده ته مې ورکړی& حالل دی او ما مې خپل بن&&دګان‬
 ‫‪52‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫پ&&&ر س&&&وچه ح&&&نیفي دين پي&&&داکړل‪ ،‬او هغ&&&وی ت&&&ه‬

‫شيطانان راغلل‪ ،‬نو له خپل دين څخ&&ه يې واړول او‬
‫هغه څه يې پرې حرام کړل چې ما ورته حالل ک&&ړي‬
‫وو‪ ،‬او هغوی ته يې امر وکړ چې له م&&ا س&&ره هغ&&ه‬
‫څه شريک کړي چې هيڅ دليل مې نه و پ&&رې ن&&ازل‬
‫کړی‪ .‬مسلم روايت کړی‪ ،‬حديث شمېره ‪.۲۸۶۵‬‬

‫هيڅ بشر داسې نه دی چې ګناهکار وزېږول شي او‬

‫يا د بل چا د ګناه وارث شي‪.‬‬

‫هيڅ بشر داسې نه دی چې ګناهکار وزېږول شي او‬

‫ي‪II‬ا د ب‪II‬ل چ‪II‬ا د ګن‪II‬اه وارث ش‪II‬ي‪ .‬او هللا تع‪II‬الی ل‪II‬ه آدم‬
 ‫‪53‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫عليه السالم څخه خبر راک‪II‬وي چې کل‪II‬ه هغ‪II‬ه د الهي‬

‫امر مخالفت وکړ؛ یعنې هغه او مېرم‪II‬نې يې ح‪II‬واء‬
‫له ونې خوراک وکړ‪ ،‬پرته ل‪II‬ه ش‪II‬که هغ‪II‬ه پښ‪II‬ېمانه‬
‫ش‪II‬و‪ ،‬توب‪II‬ه يې واېس‪II‬تله او ل‪II‬ه هللا څخ‪II‬ه يې بخښ‪II‬نه‬
‫وغوښ‪III‬ته‪ ،‬ن‪III‬و هللا هغ‪III‬ه ت‪III‬ه پ‪III‬ه زړه کې داخ‪III‬بره‬
‫ورواچول‪II‬ه چې ځي‪II‬نې پ‪II‬اکې کلمې ووايي‪ ،‬چې هغ‪II‬ه‬
‫وويلې‪ ،‬نو هللا د هغ‪II‬وی دواړو توب‪II‬ه قبول‪II‬ه ک‪II‬ړه‪ ،‬هللا‬
‫تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او م&&وږ ووي&&ل‪ :‬اې آدم&&ه! ت&&ه او‬
‫مېرمن دې په جت کې اوسېږئ او ل&&ه ک&&وم ځاي&&ه‬
‫مو چې خوښه وي پرېمانه خ&ورئ او دغې ونې ت&&ه‬
‫مه نېږدې کېږئ‪ &،‬چې له تيری کوونکو ب&&ه ش&&ئ‪.‬‬
‫خو شيطان ترې وښويول‪ ،‬نو له هغه ځايه يې به&&ر‬
‫ك&&ړل چې پكې (مېش&&ت) وو‪ ،‬او (بي&&ا) م&&وږ ووي&&ل‪&:‬‬
‫کوز ش&&ئ‪ ،‬ستاس&&و ځیني ب&&ه د ځېن&&و ن&&ورو لپ&&اره‬
‫دښمنان وي‪ ،‬او ستاسو لپاره په ځمک&&ه کې ت&&ر یو‬
‫وخته پورې استوګنه او فاېده اخېستل دي‪ .‬بي&&ا ن&&و‬
‫آدم علي &&ه الس&&الم ل&&ه خپ&&ل پ&&الونکي ي&&&و څو ټكي‬
‫ترالسه كړل چې توبه يې ورقبوله كړه‪ ،‬رېښتيا چې‬
‫همدى مهرب&&ان ښ&&ه توب&&ه من&&ونكى دى‪ .‬م&&وږ ووي&&ل‬
 ‫‪54‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ټ&&ول ت&&رې كوزش&&ئ خ&&و ك&&ه زم&&ا ل&&ه خ&&وا کوم&&ه‬

‫الرښوونه درته راغله‪ ،‬نو چا چې زما د الرښوونې‬
‫پيروي وكړه‪ ،‬پر هغو به نه کوم&&ه وې&&ره وي او ن&&ه‬
‫به خپه کيږي‪( .‬د البقره سورت‪ ۳۸ -۳۵ :‬ايتونه)‪I.‬‬
‫او کله چې هللا د آدم عليه السالم توبه قبول‪II‬ه ک‪II‬ړه ن‪II‬و‬
‫نور هغه ګناهګار‪ I‬پاتې نشو‪ ،‬له همدې امله اوالد ت‪II‬ه‬
‫يې ګناه په م‪II‬يراث پ‪II‬اتې نش‪II‬وه‪ ،‬ځک‪II‬ه هغ‪II‬ه پ‪II‬ه توب‪II‬ه‬
‫اېستلو سره له منځه والړه او اصل هم همدا دی چې‬
‫ي‪II‬و انس‪II‬ان د ب‪II‬ل ګن‪II‬اه پ‪II‬ر غ‪II‬اړه ن‪II‬ه اخلي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬او هیڅ یو نفس ګناه نه کوي مګ&&ر د خپ&&ل‬
‫ځان په ض&&رر یې ک&&وي‪ ،‬او هيڅ ب&&ار وړونكى ب&&ه د‬
‫بل بار نه وړي‪ .‬بيا مو خپل رب ته ورستنېدل& دي‪،‬‬
‫نو پر هغ&&ه څ&&ه ب&&ه م&&و خ&&بر ك&&ړي چې اختالف م&&و‬
‫پکې كاوه‪( .‬االنعام سورت‪ ۱۶۴ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬چ&&ا چې نېغ&&ه الره ونېول&&ه‪،‬‬
‫نو هم&دا خ&بره ده چې هغ&ه د خپ&ل ځ&ان (د فاې&دې)‬
‫لپ&&اره نېغ&&ه الره نېس&&ي‪ ،‬او څ&&وک چې بې الرې‬
‫شو‪ ،‬نو همدا خبره ده چې هغه د همدغه (نفس) په‬
 ‫‪55‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ضرر بې الرې ک&&ېږي‪ ،‬او هیڅ ب&&ار اوچت&&وونکی د‬

‫ب&&&ل ب&&&ار ن&&&ه اوچت&&&وي‪ ،‬او م&&&ونږ کل&&&ه هم ع&&&ذاب‬
‫ورک&&وونکي ن&&ه یو ت&&ر هغ&&ه پ&&ورې چې رس&&ول‬
‫ولېږو‪( .‬االسراء سورت‪ ۱۵ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او هيڅ ب&&ار وړونكى ب&&ه د ب&&ل‬
‫(د ګناه) بار نه وړي‪ .‬او كوم دروند ب&&اري ك&&ه خپ&&ل‬
‫بار ته بل څوك راب&ولي ن&و د هغ&ه هيڅ ش&ى ب&ه ن&ه‬
‫شي پورته كولى كه څه هم خپلوان يې وي‪ .‬رېښ&&تيا‬
‫خبره داده چې ته يوازې هغه خلك وېرولى شې چې‬
‫په غيبو له هللا څخه وېريږي او لمونځ ق&&اېموي‪ ،‬او‬
‫چا چې ځان پاك كړ؛ نو د خپل ځان لپاره يې پاك كړ‬
‫او يوازې هللا ته ورت&&ګ دى‪( .‬د ف‪II‬اطر س‪II‬ورت‪۱۸ :‬‬
‫ايت)‬
 ‫‪56‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او د خلکو له پيدايښت څخه موخه دا ده‪:‬‬

‫چې يوازې د هللا عبادت وکړي‪.‬‬
‫او د خلکو له پيدايښت څخه موخه داده‪ :‬چې ي‪II‬وازې‬
‫د هللا عب‪III‬ادت وک‪III‬ړي‪ .‬هللا تع‪III‬الی فرم‪III‬اېلي‪ :‬او م&&&ا‬
‫پېریان او انس&&انان ن&&ه دي پیدا ك&&ړي مګ&&ر د دې‬
‫لپ&&اره چې دوى زم&&ا عب&&ادت وك&&ړي‪( .‬د ال‪II‬ذاريات‬
‫سورت‪ ۵۶ :‬ايت)‪.‬‬
 ‫‪57‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫اسالم انسان ته عزت ورکړی ‪-‬که نارېنه‪ I‬دی او که‬

‫ښځېنه‪ ،-‬او د هغه د بشپړ حقوقو کفالت يې کړی‪،‬‬
‫د ټولو اختياراتو‪ ،‬اعمالو او تصرفاتو مسئول يې‬
‫ګرځولی او د هغه عمل چې ځان يا نورو ته ضرر‬
‫رسوي مسئوليت يې ور په غاړه کړی دی‪.‬‬

‫اسالم له انسان څخه د نارينه و او ښځينه و درن‪II‬اوی‬

‫کړی‪ ،‬پس هللا تعالی انسان پيدا کړ ترڅ‪II‬و پ‪II‬ه ځمک‪II‬ه‬
‫کې ځای ناستی شي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او درپه ياد‬
‫کړه هغه وخت چې کله ستا رب پرېښ&&تو ت&&ه ووي&&ل‪:‬‬
‫پرت&&ه ل&&ه ش&&که زه پ&&ه ځمک&&ه کې د ځ&&ای ناس&&تي‬
‫پيداکوونکی يم‪( .‬د البقره سورت‪ ۳۰ :‬ايت)‬
‫او دغه درناوی د آدم ټولې اوالدې ته شامل دی‪ ،‬هللا‬
‫تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او پ&&ه رېښ&&تيا م&&وږ ب&&ني آدم ت&&ه‬
‫درناوی ورکړی‪ &،‬هغوی مو پ&&ه وچ&&ه او دري&&اب کې‬
‫پورته کړي دي او پاک شيان مو په روزۍ ورکړي‬
 ‫‪58‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫دي او هغوی ته مو په ډېرو هغ&&و ش&&يانو غ&&وراوی‬

‫ورکړی چې پيداکړي مو دي پ&&ه غ&&وراوي& ورکول&&و‬
‫سره‪( .‬د االسراء سورت‪ ۷۰ :‬آيت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬پرته له شکه م&&وږ انس&&ان پ&&ه‬
‫ت&&ر ټول&&و ښ&&کلي ش&&کل کې پي&&داکړی دی‪( .‬د ال‪II‬تين‬
‫سورت‪ ۴ :‬ايت)‪.‬‬
‫او هللا انسان له دې څخه منع کړی چې خپل ځان ل‪II‬ه‬
‫هللا پرته د بل معبود‪ I،‬پيروي شوي او اط‪II‬اعت ک‪II‬ړل‬
‫ش‪II‬وي لپ‪II‬اره پ‪II‬يرو او ت‪II‬ابع وګرځ‪II‬وي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬او په خلکو کې ځېنې هغه څوک دي چې‬
‫ل&&ه هللا ن&&ه غ&&یر ش&&رېکان نېس&&ي‪ ،‬ل&&ه هغ&&وی س&&ره‬
‫مېنه کوي له هللا س&&ره د مې&&نې پ&&ه ش&&ان‪ ،‬او هغ&&ه‬
‫کس&&ان چې اېم&&ان یې راوړی دی‪ ،‬ل&&ه هللا س&&ره پ&&ه‬
‫مېنه کې ډېر سخت (او کلک) دي‪ ،‬او ک&&ه چ&&ېرې‬
‫هغ&&ه کس&&ان چې ظلم یې ک&&ړی دی‪ ،‬دا ووې&&ني‪ ،‬کل&&ه‬
‫چې دوی عذاب ووېني‪ ،‬چې یقېنا قوت ټول خ&&اص‬
‫د هللا تعالی لپاره دی او دا چې یقېنا هللا ډیر س&&خت‬
‫عذاب ورکوونکی دی‪.‬کله چې هغه کسان چې اتباع‬
 ‫‪59‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫یې کړی شوې وه‪ ،‬له هغو کسانو ن&&ه ب&&ېزاره ش&&ي‬
‫چې اتب&&اع یې ک&&ړې وه‪ ،‬او ع&&ذاب ووې&&ني او ټ&&ولې‬
‫اړېکي پ&&رې وش&&لېږي‪( .‬د البق‪II‬ره س‪II‬ورت‪-۱۶۵ :‬‬
‫‪ ۱۶۶‬ايتونه‪.‬‬
‫او هللا تع‪II‬الی د قي‪II‬امت پ‪II‬ه ورځ پ‪II‬ه باط‪II‬ل س‪II‬ره د‬
‫پيروانو او د هغوی د مشرانو د حال په بيانولو س‪II‬ره‬
‫وفرمايل‪ :‬لويي کوونکي به کمزورو ت&&ه ووايي چې‬
‫آيا له هغه وروس&&ته هم م&&وږ ل&&ه الرښ&&وونې ايس&&ار‬
‫كړي وئ چې درته راغله؟ خو نه په اصل كې ( پ&&ه‬
‫خپله) تاسو مجرمان وئ‪ .‬او (بيا به) كمزوري ګڼ&&ل‬
‫ش&&وي كس&&ان ل&&ويي کوونک&&و ت&&ه ووايي چې ن&&ه پ&&ه‬
‫اصل كې همدا ستاس&&و د ش&&پې او ورځې چلون&&ه وو‬
‫چې موږ ته مو امر كولو تر څ&&و پ&&ر هللا كف&&ر وک&&ړو‬
‫او له هغه سره شريکان ونيسو‪ .‬او كل&&ه چې ع&&ذاب‬
‫وويني نو هغوى (ټول)& به په پټه (ډېره) پښ&&ېماني‬
‫وكړي‪ .‬او كومو كسانو چې كفر کړی پ&&ه غ&&اړو كې‬
‫ب&&ه يې ځنځيرون&&ه ورواچ&&وو‪ .‬اي&&ا ل&&ه هغ&&و عملون&&و‬
‫پرته چې هغوى به كول د ب&&ل څ&&ه بدل&&ه ب&&ه ورك&&ول‬
‫كيږي؟‪( .‬د سبا سورت‪ ۳۳ -۳۲ :‬ايتونه(‪.‬‬
 ‫‪60‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او د قيامت په ورځ د هللا تعالی له بشپړ عدالت څخه‬

‫دا هم ده چې (باط‪III‬ل ت‪III‬ه) دع‪III‬وت کوونک‪III‬و او الر‬
‫ورکوونکو مشرانو ته به يې خپل ګناهونه او د هغ‪II‬و‬
‫خلکو ګناهونه‪ I‬ور بار ک‪I‬ړي چې پرت‪I‬ه ل‪I‬ه پ‪I‬وهې يې‬
‫الرورکې کړي دي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬د دې لپ&&اره‬
‫چې د قیامت په ورځ خپل بارونه پوره پورته ک&&ړي‬
‫او هغه خلکو له بارونو څخه هم چې بغیر له پوهې‬
‫یې ګمراه کوي‪ ،‬خبردار شئ! ب&&د دی هغ&&ه څ&&یز چې‬
‫دوی یې باروي‪( .‬د النحل سورت‪ ۲۵ :‬ايت)‪.‬‬
‫او اسالم د انسان لپاره په دنيا او آخرت کې د بشپړه‬
‫حقوقو کفالت کړی دی‪ ،‬او تر ټولو لوی هغه حق‪II‬وق‬
‫چې اسالم يې کفالت کړی او د خلکو لپ‪II‬اره يې بي‪II‬ان‪I‬‬
‫کړي دي‪ :‬د هللا حق پر خلکو او د خلکو حق پ‪II‬ر هللا‬
‫دی‪.‬‬
‫ل‪III‬ه مع‪III‬اذ رض‪III‬ي هللا عن‪III‬ه څخ‪III‬ه روایت دی هغ‪III‬ه‬
‫فرماېي‪ :‬زه د نبي صلی هللا عليه وس&&لم س&&ره ش&&اته‬
‫س&&پور وم چې ويې فرماي&&ل‪ :‬اې مع&&اذه! م&&ا ووي&&ل‪:‬‬
‫حاضر يم او ستا خ&&ادم يم‪ ،‬بي&&ا يې درې ځلې داس&&ې‬
 ‫‪61‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫وويل‪ :‬آيا پوه&&ېږې چې د هللا ح&&ق پ&&ر بن&&دګانو څ&&ه‬

‫دی؟ م&&ا ووي&&ل‪ :‬ن&&ه‪ ،‬هغ&&ه وفرماي&&ل‪ :‬د هللا ح&&ق پ&&ر‬
‫بندګانو دا دی چې د هغه عبادت وکړي او هيڅ شی‬
‫ورسره ش&&ريک ن&&ه ک&&ړي‪ ،‬بي&&ا یې ي&&و س&&اعت م&&زل‬
‫وک&&ړ‪ ،‬بي&&ا يې ووي&&ل‪ &:‬اې مع&&اذه! م&&ا ورت&&ه ووي&&ل‪&:‬‬
‫حاض&&&ر يم او خ&&&ادم دې يم‪ ،‬هغ&&&ه وفرماي&&&ل‪ &:‬اي&&&ا‬
‫پوهېږې& چې د بندګانو حق پر هللا څه دی چې کل&&ه‬
‫هغوی دا وکړي‪ &:‬هغه دا چې هغوی ته عذاب ورن&&ه‬
‫کړي‪ .‬صحيح بخاري‪ ،‬حديث شمېره ‪۶۸۴۰‬‬
‫او اسالم د انسان لپاره د هغه د حق دين‪ ،‬اوالد‪ ،‬مال‬
‫او عزت کفالت کړی دی‪ .‬نبي صلی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم‬
‫فرم‪I‬اېلي دي‪ :‬پرت&&ه ل&&ه ش&&که هللا پ&&ر تاس&&و ستاس&&ې‬
‫وينې‪ ،‬مالونه او عزتونه داسې حرام کړي دي لک&&ه‬
‫د دغې ورځې پ&&ه دغ&&ه مياش&&ت او دغ&&ه ښ&&ار کې‬
‫حراموالی‪ .‬صحيح بخاري‪ ،‬ح&&ديث ش&&مېره ‪۶۵۰۱‬‬
‫او رسول صلی هللا علي&&ه وس&&لم د دغ&&ه ل&&وی ت&&ړون‬
‫اعالن په حجة الوداع کې وکړ چې له يول&&ک زي&&ات‬
‫صحابه پکې حاضر وو‪ ،‬او دغ&ه خ&بره يې څ&و څ&و‬
 ‫‪62‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ځلې تکرار کړه او د حجة الوداع د نحر په ورځ يې‬

‫ډېر ټينګار پرې وکړ‪.‬‬
‫او اسالم انس‪II‬ان د خپل‪II‬و ټول‪II‬و اختي‪II‬اراتو‪ I،‬اعم‪II‬الو او‬
‫تص‪III‬رفاتو پ‪III‬ه اړه مس‪III‬ؤول ګرځ‪III‬ولی‪ ،‬هللا تع‪III‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬اوهر انسان لره مونږ هغه ته خپل عم&&ل د‬
‫هغ&&ه پ&&ه غ&&اړه کې الزم ک&&ړی دی‪ ،‬او د قیامت پ&&ه‬
‫ورخ ب&&ه ده ت&&ه یو کت&&اب راوباس&&و چې ورس&&ره ب&&ه‬
‫مخامخ ش&&ي‪ ،‬پ&&ه داس&&ې ح&&ال کې چې غوړې&&دلی ب&&ه‬
‫وي‪ .‬ته خپ&&ل کت&&اب ولول&&ه‪ ،‬نن ورځ س&&تا پ&&ه خالف‬
‫هم س&&تا خپ&&ل نفس ک&&افی دی‪ ،‬حس&&اب ک&&وونکی‪( .‬د‬
‫االسراء سورت‪ ۱۳ :‬ايت)‬
‫معنا دا چې کوم ښه يا بد عمل يې کړی وي هغه ب‪II‬ه‬
‫ورسره الزم وي بل چا ته به ترې تجاوز ن‪II‬ه ک‪II‬وي‪،‬‬
‫نو د بل چا پر عمل به حس‪I‬اب ن‪I‬ه ورس‪I‬ره ک‪I‬يږي او‬
‫نه به له بل چا سره د هغه پ‪II‬ر عم‪II‬ل حس‪II‬اب ک‪II‬يږي‪.‬‬
‫هللا تعالی فرماېلي‪ :‬اې انسانه! ته د خپل رب لور ته‬
‫(ورتل&&و پ&&ورې) زحمت اېس&&تونكى او بي&&ا ورس&&ره‬
‫مخامخېدونكى يې‪.‬‬
 ‫‪63‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫(د االنشقاق سورت‪ ۶ :‬ايت)‬

‫او هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬چ&&ا چې ښ&&ه ک&&ار وک&&ړ؛ ن&&و د‬
‫ځان لپاره يې دی‪ ،‬او چ&&ا چې ب&&د ک&&ار وک&&ړ؛ ن&&و پ&&ر‬
‫همغه يې وبال دی‪ ،‬او ستا پالونکی پر بن&&دګانو ظلم‬
‫کوونکی نه دی‪( .‬د فصلت سورت‪ ۴۶ :‬ایت)‬
‫او اسالم پر انسان د ه‪II‬ر هغې ک‪II‬ړنې مس‪II‬ؤوليت ور‬
‫اچوي چې خپل ځان يا نورو ت‪II‬ه ض‪II‬رر رس‪II‬وي‪ ،‬هللا‬
‫تعالی فرماېلي‪ :‬او څوک چې ګناه ترسره ک&&ړي؛ ن&&و‬
‫د ځان پرخالف يې ترسره کړې ده‪ ،‬او هللا ښ&&ه پ&&وه‬
‫حکمت واال دی‪( .‬د النساء سورت‪ ۱۱۱ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬ل&&ه هم&&دې امل&&ه م&&و پ&&ه ب&&ني‬
‫اسرائيلو فرض کړي وو چې که چا بل داسې څ&&وک‬
‫ووژل چې ن&&ه يې قت&&ل ک&&ړی و او ن&&ه پ&&ه ځمک&&ه کې‬
‫فساد‪ ،‬نو دا داسې دی لکه ټول انس&&انان يې چې يې‬
‫وژلي وي او څوک چې د يو چا د ژوند المل شي دا‬
‫داس&ې دی لک&ه ټ&ول انس&انان يې چې ژون&دي ک&ړي‬
‫وي‪( .‬د المائده سورت‪ ۳۲ :‬ايت)‬
 ‫‪64‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او رس‪II‬ول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬ه&&ر‬

‫څوک چې په ظلم وژل ک&&يږي د آدم د ل&&ومړني زوی‬
‫پ&ر ذم&ه يې هم ګن&اه وي‪ ،‬ځک&ه هغ&ه ل&ومړنی هغ&ه‬
‫څ&&&وک و چې د قت&&&ل د الرې بنس&&&ټ يې کېښ&&&ود‪.‬‬
‫صحيح مسلم‪ ،‬حديث شمېره ‪۵۱۵۰‬‬

‫اسالم نارينه او ښځينه د عمل‪ ،‬مسؤوليت‪ ،‬بدلې او‬

‫ثواب له پلوه سره برابر ګرځولي دي‪.‬‬
 ‫‪65‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫اسالم نارينه او ښځينه د عم‪II‬ل‪ ،‬مس‪II‬ؤوليت‪ ،‬ب‪II‬دلې او‬

‫ث‪II‬واب ل‪II‬ه پل‪II‬وه س‪II‬ره براب‪II‬ر ګرځ‪II‬ولي دي‪ .‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬او هر څوک چې ښه کارونه کوي هغه که‬
‫نارين&&ه وي او ک&&ه ښ&&ځينه پ&&ه داس&&ې ح&&ال کې چې‬
‫م&&ومن& وي‪ ،‬ن&&و هم&&دوی ب&&ه جنت ت&&ه نن&&وځي او د‬
‫خرما د زړي د نري پوستکي په ان&&دازه ب&&ه ظلم ن&&ه‬
‫ورسره کيږي‪( .‬د النساء سورت‪ ۱۲۴ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬څوک چې نېک عم&ل& وک&&ړي‬
‫هغه بيا که نارينه وي او که ښځينه پ&&ه داس&&ې ح&&ال‬
‫کې چې مؤمن وي‪ ،‬هرومرو& به يې په غ&&وره ژون&&د‬
‫س&ره را ژون&دي ک&ړو‪ ،‬او هروم&رو ب&ه يې د غ&وره‬
‫هغ&&و ک&&ارونو بدل&&ه ورک&&ړو چې ک&&ول يې‪( .‬د النح‪II‬ل‬
‫سورت‪ ۹۷ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬څ&&وک چې ب&&د ک&&ار وک&&ړي‬
‫ي&&وازې د هغ&&و غون&&دې بدل&&ه ب&&ه ورک&&ړل ش&&ي‪ ،‬او‬
‫څوک چې ښه کار وکړي هغه بيا ک&&ه نارين&&ه وي او‬
‫ک&&ه ښ&&ځينه پ&&ه داس&&ې ح&&ال کې چې م&&ؤمن وي؛ ن&&و‬
 ‫‪66‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫همدوی به جنت ته ننوځي په هغو کې ب&&ه پرت&&ه ل&&ه‬

‫حساب روزي ورکول کيږي‪.‬‬
‫(د غافر سورت‪ ۴۰ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬بېش&&كه مس&&لمان نارين&&ه او‬
‫مس&&لمان ښ&&ځينه وو ت&&ه‪ ،‬م&&ؤمن نارين&&ه او مؤمن&&و‬
‫ښځينه وو ت&&ه‪ ،‬پ&&يروي کوونک&&و نارين&&ه او پ&&يروي‬
‫کوونکو ښځينه وو ته‪ ،‬رښتيني نارين&&ه او رښ&&تينې‬
‫ښ&&&ځينه وو ت&&&ه‪ ،‬ص&&&بر كوونك&&&و نارين&&&ه او ص&&&بر‬
‫كوونكو ښځينه وو ته‪ ،‬ع&&اجزي كوونك&&و نارين&&ه او‬
‫ع&&اجزي كوونك&&و ښ&&ځينه وو ت&&ه خ&&يرات كوونك&&و‬
‫نارين&&ه او خ&&يرات كوونك&&و ښ&&ځينه وو ت&&ه‪ ،‬روژه‬
‫نيوونکو نارينه او روژه نيوونکو ښځينه وو ته‪ ،‬د‬
‫خپلو عورتونو ساتونكو نارينه او ساتونكو ښ&&ځينه‬
‫وو ت&&ه‪ ،‬د هللا ډې&&ر ي&&ادوونكو نارين&&ه او ي&&ادوونكو‬
‫ښځينه وو ته‪ ،‬دوى ټولو ته هللا بښنه او س&&تر اج&&ر‬
‫چمتو كړى دى‪.‬‬
‫(د االحزاب سورت‪ ۳۵ :‬ايت)‬
 ‫‪67‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫اسالم ښځې ته درناوی ورکړی او ښځې يې د‬

‫نارينه وو سياالنې وګرځولې او پر سړي يې له‬
‫توان سره نفقه الزمه کړه؛ نو د لور نفقه يې پر پالر‬
‫او د مور پر بالغ توان لرونکي زوی او مېرمنې‬
‫پر مېړه واجبه کړه‪.‬‬

‫اسالم ښځې د نارينه وو برابرې وګرځولې‪.‬‬

‫رسول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬پرت&&ه ل&&ه‬
‫ش&&که ښ&&ځې د نارين&&ه براب&&رې دي‪ .‬ترم‪II‬ذی روايت‬
‫کړی‪ ،‬شمېره ‪۱۱۳‬‬
‫او ښ‪II‬ځې ت‪II‬ه د اس‪II‬الم ل‪II‬ه درن‪II‬اوي څخ‪II‬ه دا دي چې‬
‫اسالم د مور نفقه پ‪II‬ر زوی واجب‪II‬ه ک‪II‬ړې ده کل‪II‬ه چې‬
‫هغ‪I‬ه ت‪I‬وان ول‪I‬ري‪ .‬رس‪I‬ول هللا ص‪I‬لی هللا علي‪I‬ه وس‪I‬لم‬
‫فرماېلي‪ :‬ورکوونکی پورته الس غ&&وره دی‪ ،‬او پ&&ه‬
‫ورکړه کې له مور‪ ،‬پالر‪ ،‬خ&&ور‪ ،‬ورور‪ ،‬ن&&ېږدې او‬
‫نېږدې څخه پيل ک&&وه‪ .‬امام احم‪II‬د روايت ک‪II‬ړی‪ .‬او‬
 ‫‪68‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ژر به په ‪ ۲۹‬مه فقره کې د هللا په ام‪II‬ر س‪II‬ره د م‪II‬ور‬

‫او پالر د مرتبې بيان راشي‪.‬‬
‫او ښځې ته د اسالم له درن‪II‬اوي څخ‪II‬ه دا دي چې پ‪II‬ر‬
‫مېړه يې د مېرمنې نفقه واجبه کړې ده که چېرې‬
‫هغه توان ولري‪ .‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬پ&&ه ك&&ار ده چې‬
‫شتمن له خپلې شتمنۍ لګښت وكړي او پ&&ر چ&&ا چې‬
‫روزي تنګه شوې وي ن&&و څ&&ه چې هللا ورك&&ړي وي‬
‫له همغو دې خرچه كوي‪ .‬هللا څ&&وك پ&&ر ب&&ل ش&&ي ن&&ه‬
‫مکلف کوي پرته ل&&ه هغ&&ه چې ورك&&ړي يې وي‪ ،‬زر‬
‫دی چې هللا به له تنګس&&تیا وروس&&ته& اس&&انې راولي‪.‬‬
‫(د الطالق سورت‪ ۷ :‬ايت)‬
‫يو سړي له نبي ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم څخ‪II‬ه پوښ‪II‬تنه‬
‫وک‪III‬ړه‪ :‬د ښ&&&ځې پ&&&ر م&&&ېړه څ&&&ه ح&&&ق دی؟ هغ&&&ه‬
‫وفرماي&&ل‪ &:‬خ&&وراک ب&&ه ورک&&وي کل&&ه چې پ&&ه خپل&&ه‬
‫خوراک کوي‪ ،‬جامې ب&&ه ورک&وي& کل&&ه چې پ&ه خپل&ه‬
‫جامې اغوندي‪ &،‬پر مخ به يې ن&&ه وهي او ن&&ه ب&&ه يې‬
‫شکل ورخراب&&وي (ب&&د رد ب&&ه ورت&&ه ن&&ه وایې)‪ .‬امام‬
‫احمد روايت کړی‪.‬‬
 ‫‪69‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم د ښځو پر مېړونو د‬

‫ځينو حقوقو پ‪II‬ه بي‪II‬انولو س‪II‬ره ويلي‪ :‬او د هغ&&وی پ&&ر‬
‫تاسو په ښه ډول د هغوی روزي او د هغوی ج&&امې‬
‫دي‪ .‬صحيح مسلم روايت کړی‪.‬‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرم‪II‬اېلي‪ :‬د س&&ړي‬
‫د ګن&&اه لپ&&اره دا بس&&نه ک&&وي چې هغ&&ه څ&&وک ض&&ايع‬
‫کړي چې نفقه يې پرې الزمه وي‪ .‬امام احمد روايت‬
‫کړی‪.‬‬
‫او خط‪II‬ابي ويلي‪ :‬د هغ&&ه دا وين&&ا چې "من يق&&وت"‬
‫له دې څخه هغه څوک مراد دي چې نفق&&ه يې پ&&رې‬
‫الزم&&&&ه وي‪ ،‬معن&&&&ا دا چې ګ&&&&واکې دا يې لګښ&&&&ت‬
‫کوونکي ته ووي&&ل‪ :‬چې (د خپ&&ل اه&&ل پ&&ر ځ&&ای) پ&&ه‬
‫هغه څه لګښت مه ک&وه چې ک&وم خ&ير پکې ن&ه وي‬
‫ځکه ته به پر به بل څ&&ه پ&&ه لګښ&&ت کول&&و کې اج&&ر‬
‫غواړې‪ ،‬خو هغه به درته ګناه وګرځي کل&&ه چې ت&&ه‬
‫خپل اهل ضايع کوې‪.‬‬
‫او ښ‪II‬ځې ت‪II‬ه د اس‪II‬الم ل‪II‬ه درن‪II‬اوي څخ‪II‬ه دا دي چې‬
‫اسالم د لور نفقه د هغې پر پالر واجبه کړې ده‪.‬‬
 ‫‪70‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او مېندې به خپلو اوالدون&&و ت&&ه‬

‫بشپړ دوه کاله شېدې ورک&&وي‪ ،‬دا حکم د هغ&&ه چ&&ا‬
‫لپ&&اره دی چې پ&&وره ش&&ېدې ورک&&ول وغ&&واړي‪ ،‬او‬
‫بچی چې د چا لپاره وي پ&&ر هغ&&وی پ&&ه ښ&&ه توګ&&ه د‬
‫مين&&دو نفق&&ه او ج&&امې دي‪( .‬د البقره س‪II‬ورت‪۲۳۳ :‬‬
‫ايت)‬
‫نو هللا دا خبره بي‪II‬ان ک‪II‬ړه چې د ک‪II‬وم پالر لپ‪II‬اره چې‬
‫بچی زيږول کيږي پر هغه په ښه توګه يې خ‪II‬وراک‬
‫او ج‪II‬امې الزمې دي‪ ،‬د هللا تع‪II‬الی د دغې وين‪II‬ا ل‪II‬ه‬
‫مخې‪ :‬که هغوی ستاسو لپاره شېدې ورک&&ړې؛& ن&&و‬
‫هغوی ته يې مزدوري& ورکړئ‪( .‬د الطالق س‪II‬ورت‪:‬‬
‫‪ ۶‬ايت)‬
‫نو هللا د بچي د ش‪II‬ېدې ورکول‪II‬و م‪II‬زدوري پ‪II‬ر پالر‬
‫واجبه کړه‪ ،‬چې دا خ‪II‬بره پ‪II‬ر دې داللت ک‪II‬وي چې د‬
‫بچي نفقه پر پالر ده او بچی نارينه او ښځينه دواړو‬
‫ت‪II‬ه ش‪II‬امل دی‪ ،‬او پ‪II‬ه راتل‪II‬ونکي ح‪II‬ديث کې پ‪II‬ر دې‬
‫داللت دی چې د مېرمنې او د هغې د اوالدونو نفقه‬
‫پر پالر واجبه ده‪ .‬له عائش‪II‬ې رض‪II‬ي هللا عنه‪II‬ا څخ‪II‬ه‬
 ‫‪71‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫روايت دی‪ :‬چې هندې نبي صلی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم ت‪II‬ه‬
‫ووي‪I‬ل‪ :‬چې ابوس&&فيان ي&&و بخي&&ل س&&ړی دی ن&&و زه د‬
‫هغه له مال څخه د يو څه اخېستلو ت&&ه اړتي&&ا ل&&رم‪،‬‬
‫هغه وويل‪ :‬دومره واخله چې په ښ&&ه توګ&&ه س&&تا او‬
‫بچي لپاره دې بسنه کوي‪ .‬بخاري روایت کړی‪.‬‬
‫او نبي ک‪II‬ريم ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم پ‪II‬ر لورګ‪II‬انو او‬
‫خويندو د لګښت کولو فضيلت بيان‪ I‬ک‪II‬ړ؛ ن‪II‬و رس‪II‬ول‬
‫هللا صلی هللا عليه وسلم وفرماي‪II‬ل‪ :‬چ&&ا چې د دوو یا‬
‫درې&&و لورګ&&انو‪ ،‬ي&&ا دوو خوين&&دو او ي&&ا هم دري&&و‬
‫خويندو پالنه وکړه‪ ،‬تر دې چې له هغوی بې&&ل ش&&و‬
‫او يا ترې مړ شو‪ ،‬نو زه او هغه به ( پ&&ه جنت کې)‬
‫د دغو دوو ګوتو غون&&دې ن&&ېږدې وو او د ش&&هادت‬
‫او پ&&&ه منځ&&&نۍ ګوت&&&و يې اش&&&اره وک&&&ړه‪ .‬السلس‪III‬لة‬
‫الصحیحة‪ ،‬شمېره ‪.۲۹۶‬‬
 ‫‪72‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫مرګ د تل لپاره له منځه تلل نه دي بلکې هغه د‬

‫عمل له کوره د بدلې کور ته تګ دی‪ ،‬مرګ جسد او‬
‫روح دواړو ته رسيږي‪ ،‬د روح مرګ له بدن‪ I‬څخه‬
‫بېلوالی دی‪ ،‬بيا د قيامت په ورځ له را پاڅېدلو‬
‫وروسته بېرته ورته راستنيږي‪ ،‬او له مرګ‬
‫وروسته روح بل هيڅ جسد ته نه انتقاليږي او نه په‬
‫بل جسد کې ننوځي‪.‬‬

‫م‪II‬رګ د ت‪II‬ل لپ‪II‬اره ل‪II‬ه منځ‪II‬ه تل‪II‬ل ن‪II‬ه دي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرم‪II‬اېلي‪ :‬وواي‪II‬ه‪ :‬هغ&&ه پرېښ&&ته م&&و م&&ړه ک&&وي چې‬
 ‫‪73‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫درباندې ګومارل شوې ده‪ ،‬بيا به خپل پ&&الونکي ت&&ه‬

‫ورګرځول کېږئ‪.‬‬
‫(د السجده سورت‪ ۱۱ :‬ايت)‬
‫م‪III‬رګ جس‪III‬د او روح دواړو ت‪III‬ه رس‪III‬يږي‪ ،‬د روح‬
‫م‪II‬رګ ل‪II‬ه ب‪II‬دن څخ‪II‬ه بېل‪II‬والی دی‪ ،‬بي‪II‬ا د قي‪II‬امت پ‪II‬ه‬
‫ورځ ل‪IIII‬ه را پاڅې‪IIII‬دلو وروس‪IIII‬ته بېرت‪IIII‬ه ورت‪IIII‬ه‬
‫راګرځي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪( :‬همغه) هللا د مرګ په‬
‫وخت كې ساګانې اخلي او د كومو چې مرګ نه وي‬
‫راغلى په خوب كې (يې اخلي) بيا چې په ه&&ر چ&&ا د‬
‫مرګ پرېکړه شوې وي هغه ايساروي او نورې تر‬
‫ي&&وې ټ&&اكلې نې&&ټې بېرت&&ه رال&&يږي‪ .‬پ&&ه دې كې پ&&ه‬
‫رېښتيا د هغو خلكو لپاره ډېرې نښانې دي چې فکر‬
‫کوي‪( .‬د الزمر سورت‪ ۴۲ :‬ايت)‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرماېلي‪ :‬پرت&&ه ل&&ه‬
‫شکه روح چې کله قبض کړل شي سترګې ور پسې‬
‫ختلې وي‪ .‬مسلم روايت کړی شمېره ‪.۹۲۰‬‬
‫او له مرګ وروسته انسان د عمل ل‪II‬ه ک‪II‬وره د ب‪II‬دلې‬
‫کور ته انتقاليږي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬د همغه لوري‬
 ‫‪74‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ت&&&ه ستاس&&&و ټول&&&و ورس&&&تنېدل& دي‪ ،‬د هللا ژمن&&&ه‬

‫رېښتينې ده بېشكه همغه پيدايښت پيل كوي بيا يې‬
‫همغه دويم ځل پيدا كوي تر څو هغ&&و خلك&&و ت&&ه چې‬
‫ايمان يې راوړى او سم كارونه يې كړي پ&&ه ع&&دالت‬
‫سره بدله وركړي‪ .‬او چا چې کفر ک&&ړی هغ&&وى ل&&ره‬
‫ب&&ه د خوټې&&دلو اوب&&و څښ&&اك او دردوونکی ع&&ذاب‬
‫وي‪ ،‬پ&&ه دې چې هغ&&وى ب&&ه كف&&ر كول&&و‪( .‬د ي‪II‬ونس‬
‫سورت‪ ۴ :‬ايت)‬
‫او له مرګ وروسته روح بل جس‪I‬د ت‪I‬ه ن‪I‬ه انتق‪I‬اليږي‬
‫او نه په بل جسد کې ننوځي‪ ،‬نو د استنساخ پر دع‪I‬وا‬
‫نه عقل او نه حس داللت کوي او نه کوم نق‪I‬ل ش‪II‬تون‬
‫ل‪II‬ري چې ل‪II‬ه نبي‪II‬انو څخ‪II‬ه د دغې عقي‪II‬دې ش‪II‬اهدي‬
‫ورکړي‪.‬‬
 ‫‪75‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫اسالم ايمان ته بلنه کوي د ايمان لويو اصولو ته چې هغه‬

‫پر هللا او د هغه پر پرېښتو ايمان دی‪ ،‬پر الهي کتابونو‬
‫لکه د تورات‪ ،‬انجيل او زبور له تحريف مخکې پر هغو‬
‫ايمان‪ ،‬پر قرآن ايمان‪ ،‬پر ټولو نبيانو او رسوالنو عليهم‬
‫السالم ايمان‪ ،‬او د هغوی د لړۍ پر پای ته رسوونکي‬
‫ايمان چې هغه د هللا استازی محمد د نبيانو او رسوالنو‬
‫ختم کوونکی دی‪ .‬د آخرت په ورځ ايمان‪ ،‬او موږ‬
‫پوهېږو چې که د دنيا ژوند د هرڅه پای وي‪ ،‬نو‬
‫ژوندون او شتون به له هر اړخه بې ګتې و‪ .‬او په قضاء‬
‫او قدر ايمان راوړل‪.‬‬
‫اسالم ايمان ته بلنه کوي د ايمان هغ‪II‬و لوي‪II‬و اص‪II‬ولو‬
‫ت‪II‬ه چې ټول‪II‬و نبي‪II‬انو‪ I‬او رس‪II‬والنو عليهم الس‪II‬الم بلن‪II‬ه‬
‫ورته کوله او هغه دادي‪:‬‬
‫لومړی‪ :‬پردې ايمان چې هللا پالونکی‪ ،‬پيداکوونکی‪،‬‬
‫روزي ورکوونکی د دغې نړۍ تدبير‪ I‬ني‪II‬وونکی دی‬
‫او دا چې ي‪II‬وازې هغ‪II‬ه د عب‪II‬ادت وړ دی او ل‪II‬ه هغ‪II‬ه‬
‫پرته د بل چا عبادت‪ I‬باط‪II‬ل دی او ل‪II‬ه هغ‪II‬ه پرت‪II‬ه ب‪II‬ل‬
 ‫‪76‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫معبود باطل دی‪ ،‬نو له هغه پرته نه څوک د عب‪II‬ادت‬

‫وړ دي او نه عبادت ورته صحيح دی‪.‬‬
‫او د دغې مسئلې داليل په اتمه فقره کې تېر شول‪.‬‬
‫او هللا پاک دغه لوی اصول په زياتو آیتونو کې بيان‬
‫کړي چې په قرآن عظيم الش‪II‬ان کې خ‪II‬واره واره دي‬
‫چې له هغو څخه د هللا تع‪II‬الی دا وين‪II‬ا ده‪ :‬رس&&ول پ&&ر‬
‫هغه څه اېمان راوړی چې د خپل پالونکي له لوري‬
‫ورت&&ه ن&&ازل ش&&وي او مؤمن&&انو هم‪ ،‬ټول&&و ايم&&ان‬
‫راوړى پر هللا‪ ،‬پرېښتو يې‪ ،‬كتابونو يې او رسوالنو‬
‫يې (هغوى وايي چې) له رسوالنو يې د يوه تر منځ‬
‫هم توپ&&ير ن&&ه ك&&وو او وایي‪ :‬اورې&&دلي او منلي م&&و‬
‫دي‪ ،‬مونږ ستا نه بخښنه (غ&&واړو) زم&&وږ رب&&ه! او‬
‫خاص ستا په لور (ستنېدل)& دي‪.‬‬
‫(د البقره سورت‪ ۲۸۵ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪( :‬ي&&وازې) دا نيكي ن&&ه ده چې‬
‫مخونه مو ختيځ او (يا) لوېديځ ت&&ه وګرځ&&وئ بلکې‬
‫نيكى دا ده چې څ&&&&&وك پ&&&&&ر هللا‪ ،‬وروس&&&&&تۍ ورځ‪،‬‬
‫پرېښ&&تو‪ ،‬كت&&اب او نبي&&انو ايم&&ان راوړي او (خپ&&ل)‬
 ‫‪77‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫م&&ال س&&ره ل&&ه مي&&نې (اړتي&&ا) خپلوان&&و‪ ،‬يتيم&&انو‪ ،‬بې‬

‫وزلو‪ ،‬الروي مس&&افرو)& او س&&والګروته ورك&&وي او‬
‫په مرېيانو) ازادولو كې يې (لګوي) او بشپړلمونځ‬
‫کوي‪ ،‬زكات وركوي‪ &،‬چې كل&&ه ژمن&&ه وك&&ړي ن&&و پ&&ه‬
‫خپلو ژمنو درېدونكي وي‪ ،‬او په كړاوونو‪ ،‬رنځونو‬
‫او د جګړې پ&&ر مه&&ال ص&&بر ک&&وونکي وي‪ ،‬دا خل&&ك‬
‫همدوى رېښتيا ويلي او همدوى ځان ساتونكي دي‪.‬‬
‫(د البقره سورت‪ ۱۷۷ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی په دغو اصولو ايمان‪ I‬ته بلنه ورکړې او‬
‫دا خبره يې بيان کړې چې څوک کفر پ‪II‬رې وک‪II‬ړي؛‬
‫نو هغه په لرې الرورکۍ سره الرورکی شوی دی‪،‬‬
‫هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬ايي‪ :‬اې هغ&&و کس&&انوچې ايم&&ان م&&و‬
‫راوړی! پر هللا د هغه پر رسوالنو او پر هغ&&ه کت&&اب‬
‫ايمان راوړئ چې پر خپل رسول يې ن&&ازل ک&&ړی دی‬
‫او هغه کتاب چې له هغه مخکې يې نازل ک&&ړی دی‪،‬‬
‫او څ&&وک چې پ&&ر هللا د هغ&&ه پ&&ر پرېښ&&تو‪ ،‬کت&&ابونو‪،‬‬
‫رسوالنو يې او وروستۍ& ورځ کفر وکړي؛ ن&&و هغ&&ه‬
‫پ&&&ه ل&&&رې الرورکۍ س&&&ره الرورکی ش&&&وی دی‪( .‬د‬
‫النساء سورت‪ ۱۳۶:‬آيت)‪.‬‬
 ‫‪78‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او په حديث کې له عم‪II‬ر بن خط‪II‬اب رض‪II‬ي هللا عن‪II‬ه‬

‫څخ‪III‬ه روايت دی هغ‪III‬ه وايي‪ :‬ي&&&وه ورځ م&&&وږ ل&&&ه‬
‫رس&&&ول هللا ص&&&لی هللا علي&&&ه وس&&&لم س&&&ره وو‪ ،‬چې‬
‫ناڅاپ&&ه ي&&و س&&ړی راښ&&کاره ش&&و؛ تکې س&&پينې يې‬
‫ج&&امې وې او ت&&ک ت&&ور يې وېښ&&تان و‪ ،‬پ&&ر هغ&&ه د‬
‫سفر کومه نښه نه ښکارېده او له م&&وږ هيچ&&ا هغ&&ه‬
‫نه پېژندلو‪ ،‬تر دې چې ن&&بي ص&&لی هللا علي&&ه وس&&لم‬
‫ته داسې کښېناست چې خپل زنګنونه يې د هغه له‬
‫زنګنون&&و س&&ره ولګ&&ول او الس&&ونه يې پ&&ر ورن&&و‬
‫کېښودل او ويې ويل‪ :‬اې محمده! له اس&&المه خ&&بر‬
‫راکړه‪ ،‬رس&&ول& هللا ص&&لی هللا علي&&ه وس&&لم وفرماي&&ل‪:‬‬
‫اس&&الم دا دی چې ت&&ه ش&&اهدي ورک&&ړې چې ل&&ه هللا‬
‫پرته بل حق معبود نشته او دا چې محم&&د ص&&لی هللا‬
‫عليه وسلم د هللا رس&&ول& دی‪ ،‬بش&&پړ لم&&ونځ وک&&ړې‪،‬‬
‫زکات ورکړې‪ &،‬د رمضان مياش&&تې روژه ونيس&&ې او‬
‫که د الرې توان ولرې د بيت هللا حج ادا کړې‪ :‬هغه‬
‫وويل‪ :‬رېښتيا دې وويل‪ :‬عمررضي هللا عن&&ه وايي‪:‬‬
‫م&&وږ ح&&يران ش&&و‪ ،‬چې پوښ&&تنه هم ت&&رې ک&&وي او‬
‫تصديق يې هم کوي‪ ،‬بيا يې ووي&&ل‪ :‬ل&&ه ايمان&&ه خ&&بر‬
 ‫‪79‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫راک&&ړه‪ :‬هغ&&ه وفرماي&&ل‪ &:‬دا چې پ&&ر هللا‪ ،‬د هغ&&ه پ&&ر‬

‫پرېښتو‪ ،‬کت&&ابونو‪ ،‬رس&&والنو& يې‪ ،‬د آخ&&رت پ&&ه ورځ‬
‫ايمان ولرې او د خير او شر پر تقدير ب&&اور ول&&رې‪،‬‬
‫هغ&&ه ووي&&ل‪ :‬رېښ&&تيا دې ووي&&ل‪ :‬بي&&ا يې ووي&&ل‪ :‬ل&&ه‬
‫احس&&انه خ&&بر راک&&ړه‪ ،‬هغ&&ه وفرماي&&ل‪ :‬دا چې د هللا‬
‫داس&&ې عب&&ادت وک&&ړې لک&&ه ت&&ه چې هغ&&ه وي&&نې ک&&ه‬
‫چېرې ت&&ه هغ&&ه ن&&ه وي&&نې؛ ن&&و هغ&&ه خ&&و ت&&ا وي&&ني‪.‬‬
‫ص‪II‬حيح مس‪II‬لم روايت ک‪II‬ړی ‪ ۸‬پ‪II‬ه دغ‪II‬ه ح‪II‬ديث کې‬
‫جبرئي‪II‬ل علي‪II‬ه الس‪II‬الم د هللا رس‪II‬ول محم‪II‬د ص‪II‬لی هللا‬
‫عليه وسلم ته راغی‪ ،‬ل‪II‬ه هغ‪II‬ه يې د دين د مرتب‪II‬و پ‪II‬ه‬
‫اړه پوښتنه وکړه‪ :‬چې هغه اسالم‪ ،‬ايم‪II‬ان او احس‪II‬ان‬
‫دي‪ ،‬د هللا رسول محمد صلی هللا عليه وسلم هغ‪II‬ه ت‪II‬ه‬
‫ځواب ورکړ او بيا رسول صلی هللا عليه وسلم خپ‪II‬ل‬
‫صحابه رضي هللا عنهم خبر کړل چې دا جبرئيل و‪،‬‬
‫هغوی ته د دې لپاره راغلی و چې هغوی ته يې دين‬
‫وروښ‪II‬يي‪ ،‬ن‪II‬و دغ‪II‬ه اس‪II‬الم ي‪II‬و الهي پيغ‪II‬ام دی چې‬
‫جبرئيل عليه السالم نقل کړی او د هللا رس‪II‬ول محم‪II‬د‬
‫ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم خلک‪II‬و ت‪II‬ه رس‪II‬ولی او د هغ‪II‬ه‬
 ‫‪80‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫صحابه وو يې س‪I‬اتنه ک‪I‬ړې او ل‪II‬ه هغ‪I‬ه وروس‪I‬ته يې‬

‫خلکو ته رسولی دی‪.‬‬
‫دويم‪ :‬پر پرېښتو ايم&&ان ل&&رل چې هغ&&وی ي&&و غیبي‬
‫(پ&&ه س&&ترګو ن&&ه لې&&دونکی) مخل&&وق دي‪ ،‬هللا پي&&دا‬
‫کړې دي او په ځ&&انګړي ح&&الت يې ګرځ&&ولې دي او‬
‫پر لويو کارونو يې مکلفې کړې دي او د هغ&&وی ل&ه‬
‫لويو کارونو څخه رسوالنو او نبيانو عليهم الس&&الم‬
‫ته د الهي پيغامونو راوړل هم دي او تر ټول&&و لوي&&ه‬
‫پرېښته جبرئيل عليه السالم دی او رس&&والنو عليهم‬
‫السالم ته د جبرئيل عليه السالم پ&&ه مرس&&ته د وحي‬
‫پر نزول د هللا تعالی دغه وينا داللت کوي‪ .‬له خپل&&و‬
‫بندګانو چاته چې وغواړي دغه روح د پرېښ&&تو پ&&ه‬
‫مرسته په خپ&&ل حكم پ&&رې ن&&ازلوي چې (خل&&ك) پ&&وه‬
‫ک&&ړئ چې ل&&ه م&&ا پرت&&ه ب&&ل ح&&ق معب&&ود نش&&ته ن&&و‬
‫(يوازې) له ما ووېرېږئ‪( .‬د النحل سورت‪ ۲ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او پرت&&ه ل&&ه ش&&که هغ&&ه د رب‬
‫العالمين له ل&&وري ن&&ازل ک&&ړل ش&&وی دی‪ .‬دا جبریل‬
‫امین راکوز ک&&ړی دی‪ .‬س&&تا پ&&ر زړه (ن&&ازل ش&&و)‪ ،‬د‬
 ‫‪81‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫دې لپاره چې ته له وېروونكو واوسې‪ .‬پ&&ه څرګن&&ده‬

‫عربي ژب&&ه‪ .‬او هغ&&ه هروم&&رو& د لومړني&&و خلك&&و پ&&ه‬
‫كتابونو كې هم شته‪.‬‬
‫(د الشعراء سورت‪ ۱۹۶ -۱۹۲ :‬ايتونه)‪I‬‬
‫درېيم‪ :‬پ‪II‬ر الهي کت‪II‬ابونو‪ ،‬لک‪II‬ه ت‪II‬ورات‪ ،‬انجي‪II‬ل او‬
‫زبور مخکې د هغو له تحري‪II‬ف څخ‪II‬ه ايم‪II‬ان راوړل‬
‫او پ‪II‬ر ق‪II‬رآن ايم‪II‬ان راوړل‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬اې‬
‫هغو کسانوچې ايمان مو راوړی! پ&&ر هللا د هغ&&ه پ&&ر‬
‫رسوالنو او پر هغه کتاب ايمان راوړئ چې پر خپل‬
‫رسول يې نازل کړی دی او هغه کت&&اب چې ل&&ه هغ&&ه‬
‫مخکې يې ن&&ازل ک&&ړی دی‪ ،‬او څ&&وک چې پ&&ر هللا د‬
‫هغه پر پرېښتو‪ ،‬کتابونو‪ ،‬رسوالنو يې او وروس&&تۍ‬
‫ورځ کفر وک&&ړي؛ ن&&و هغ&&ه پ&&ه ل&&رې الرورکۍ س&&ره‬
‫الرورکی دی‪( .‬د النساء سورت‪ ۱۳۶ :‬ايت)‪.‬‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬په حقه يې پر ت&&ا داس&&ې کت&اب‬
‫نازل کړ چې د هغه څه تص&&ديقوونکی دی چې ت&&رې‬
‫مخکې و او ت&&&ورات او انجي&&&ل يې ن&&&ازل ک&&&ړل‪ .‬د‬
‫مخکې&&نيو خلك&&و د الرښ&&وونې لپ&&اره او فرق&&ان يې‬
 ‫‪82‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ران&&ازل ك&&ړ‪ ،‬چ&&ا چې د هللا پ&&ه ايتون&&و کف&&ر ک&&ړی‪ ،‬د‬

‫هغوى لپاره هروم&&رو& ي&&و س&&خت ع&&ذاب دى‪ ،‬او هللا‬
‫برالسى غچ اخېستو واال دى‪.‬‬
‫(د آل عمران سورت‪ ۴ -۳ :‬ايتونه)‪I‬‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬رس&&ول پ&&ر هغ&&ه څ&&ه اېم&&ان‬
‫راوړی چې د خپل رب له ل&&ورې ورت&&ه ن&&ازل ش&&وي‬
‫او مؤمنانو هم‪ ،‬ټولو ايمان راوړى پر هللا‪ ،‬پرېښ&&تو‬
‫يې‪ ،‬كتابونو يې او رس&&والنو يې (هغ&&وى وايي چې)‬
‫ل&ه رس&&والنو يې د ي&&وه ت&&رمنځ هم توپيرن&ه ك&وو او‬
‫وایي‪ :‬اورې&&دلي او منلي م&&و دي بخښ&&نه (غ&&واړو)‬
‫ستا نه زموږ ربه! او س&&تا پ&&ه ل&&ور (س&&تنېدل)& دي‪.‬‬
‫(د البقره سورت‪ ۲۸۵ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬وواي&&ه‪ :‬م&&وږ پ&&ر هللا او هغ&&ه‬
‫څه ايمان راوړی چې پر موږ نازل کړل شوي او پر‬
‫هغه څه چې پر ابراهيم‪ ،‬اسماعيل‪ ،‬اسحاق‪ ،‬یعق&&وب‬
‫او د هغوی پر اوالدونو نازل کړل شوي دي‪ ،‬او څه‬
‫چې موسی‪ ،‬عيسی او نبيانو ته د هغوی د پالونکي‬
‫له لوري ورکړل شوي دي‪ ،‬موږ ل&&ه هغ&&وی څخ&&ه د‬
 ‫‪83‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هيچا ترمنځ توپير نه ک&&وو او م&&وږ هغ&&ه ل&ره غ&&اړه‬

‫اېښودونکي يو‪( .‬د آل عمران سورت‪ ۸۴ :‬ايت)‬
‫څل&&ورم‪ :‬پ‪II‬ر ټول‪II‬و نبي‪II‬انو‪ I‬او رس‪II‬والنو عليهم الس‪II‬الم‬
‫ايمان راوړل‪ ،‬نو پر ټول‪II‬و نبي‪II‬انو او رس‪II‬والنو عليهم‬
‫السالم ايمان راوړل واجب دي او پردې خبره ب‪II‬اور‬
‫ک‪II‬ول چې هغ‪II‬وی ټ‪II‬ول د هللا ل‪II‬ه ل‪II‬وري رس‪II‬والن دي‬
‫چې خپل‪II‬و امتون‪II‬و ت‪II‬ه د هللا پيغامون‪II‬ه د هغ‪II‬ه دين او‬
‫شريعت رسوي‪.‬‬
‫هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬وواياس‪II‬ت‪ :‬م&&وږ پ&&ر هللا او هغ&&ه‬
‫څه ايمان راوړی چې موږ ته نازل کړل شوي او پر‬
‫هغه څه چې ابراهيم‪ ،‬اسماعيل‪ ،‬اسحاق‪ ،‬یعق&&وب او‬
‫د هغوی اوالدون&&و ت&&ه ن&&ازل ک&&ړل ش&&وي& دي او څ&&ه‬
‫چې موسی‪ ،‬عيسی او نبيانو ت&&ه د هغ&&وی د رب ل&&ه‬
‫ل&&وري ورک&&ړل ش&&وي دي‪ ،‬م&&وږ ل&&ه هغ&&وی څخ&&ه د‬
‫هيچا ترمنځ توپير ن&&ه ک&&وو او م&&وږ هغ&&ه ت&&ه غ&&اړه‬
‫اېښودونکي يو‪( .‬د البقره سورت‪ ۱۳۶ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬ايلي‪ :‬رس&&ول پ&&ر هغ&&ه څ&&ه اېم&&ان‬
‫راوړی چې هغه ته د خپل رب ل&&ه طرف&&ه ن&&ازل ک&&ړل‬
 ‫‪84‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ش&&وی دی او مومن&&انو هم‪ ،‬ټول&&و ایم&&ان راوړى دى‬

‫پ&&ه هللا بان&&دې او د هغ&&ه پ&&ر ماليك&&و او د هغ&&ه پ&&ر‬
‫كت&&ابونو او د هغ&&ه پ&&ه رس&&والنو بان&&دې (او وايي)‬
‫مونږه د هغه (هللا) په رسوالنو كې د هیچا پ&&ه مینځ‬
‫كې تفريق نه كوو او وايي‪ :‬مونږ واورېدل او مونږ‬
‫خبره ومنله (مونږ) ستا (ن&&ه) بخښ&&نه (غ&&واړو) اى‬
‫زمونږه ربه! او خاص تا ت&&ه بېرت&&ه درت&&ګ دى‪( .‬د‬
‫البقره سورت‪ ۲۸۵ :‬ايت)‪.‬‬
‫او هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬وواي&&ه‪ :‬م&&وږ پ&&ر هللا او هغ&&ه‬
‫څه ايمان راوړی چې پر موږ نازل کړل شوي او پر‬
‫هغه څه چې پر ابراهيم‪ ،‬اسماعيل‪ ،‬اسحاق‪ ،‬یعق&&وب‬
‫او د هغوی پر اوالدونو نازل کړل شوي دي‪ ،‬او څه‬
‫چې موسی‪ ،‬عيسی او نبيانو ت&&ه د هغ&&وی د رب ل&&ه‬
‫ل&&وري ورک&&ړل ش&&وي دي‪ ،‬م&&وږ ل&&ه هغ&&وی څخ&&ه د‬
‫هيچا تر منځ توپير نه کوو او موږ هغ&&ه ل&&ره غ&&اړه‬
‫اېښودونکي يو‪( .‬د آل عمران سورت‪ ۸۴ :‬ايت)‬
‫او د هغوی پر ختمیدونکي(وروستي) ايم‪II‬ان راوړل‬
‫چې هغه د هللا رسول محم‪I‬د‪ I‬ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم د‬
 ‫‪85‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫نبيانو او رسوالنو د لړۍ پای ته رسوونکی دی‪ ،‬هللا‬

‫تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او كل&&ه چې هللا ل&&ه نبي&&انو ژمن&&ه‬
‫واخيسته چې كله مې كتاب او حكمت دركړ‪ ،‬بي&&ا ك&&ه‬
‫ک&&وم داس&&ې رس&&ول درش&&ي چې تاس&&و س&&ره د ش&&ته‬
‫كتاب تصديقوونكى وي نو هرومرو ب&&ه ايم&&ان پ&&رې‬
‫راوړئ او مالتړ ب&&ه يې ك&&وئ ! ( بي&&ايى) وفرماي&&ل‪&:‬‬
‫اي&&ا پ&&ه دې اقرارك&&وئ او زم&&ا ټينګ&&ه ژمن&&ه م&&و‬
‫واخيسته‪ ،‬هغوى وويل اقرار كوو‪ ،‬ويى فرمايل‪ :‬نو‬
‫شاهدان اوسئ او زه هم درسره له ش&&اهدانو يم‪( .‬د‬
‫آل عمران سورت‪ ۸۱ :‬ايت)‬
‫نو اسالم پر ټولو نبي‪II‬انو او رس‪II‬والنو عم‪II‬ومي ايم‪II‬ان‬
‫راوړل واجب‪II‬وي او د هغ‪II‬وی پ‪II‬ر وروس‪II‬تي محم‪II‬د‬
‫ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم ايم‪II‬ان راوړل واجب‪II‬وي‪ .‬هللا‬
‫تعالی فرماېلي‪ :‬ووايه‪ :‬اې اه&&ل كت&&ابو! ت&&ر هغ&&ه ب&&ه‬
‫تاسو په هيڅ شي (حساب) نه يئ‪ ،‬تر څ&&و ت&&ورات‪،‬‬
‫انجيل‪ ،‬او هغه څه چې تاسو ته د خپل رب له طرفه‬
‫درنازل شوي‪ &،‬قایم نه كړئ‪( .‬د المائده س‪II‬ورت‪۶۸ :‬‬
‫ايت)‬
 ‫‪86‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا تعالی فرم‪I‬اېلي‪ :‬وواي&&ه‪ :‬اې اه&&ل كت&&ابو! هغ&&ه‬

‫څ&&ه ت&&ه راش&&ئ چې زم&&وږ او ستاس&&و ت&&رمنځ براب&&ر‬
‫دي‪ ،‬دا چې له هللا پرته د بل چا عبادت به ن&&ه ک&&وو‪،‬‬
‫نه به څه شى ورسره شريكوو او نه به له هللا پرته‬
‫ځينې زموږ ځينې نور د پالونکو په توګه نيسو‪ ،‬نو‬
‫كه هغوی وګرځېدل بيا ورته ووايئ تاسو شاهدان‬
‫اوس&&&ئ چې م&&&وږ مس&&&لمانان ي&&&و‪( .‬د آل عم‪III‬ران‬
‫سورت‪ ۶۴ :‬ايت)‪.‬‬
‫او څوک چې پ&&ر ي&&و ن&&بي کف&&ر وک&&ړي؛ ن&&و هغ&&ه پ&&ر‬
‫ټول&&و نبي&&انو او رس&&والنو عليهم الس&&الم کف&&ر ک&&ړی‬
‫دی‪ ،‬ځک&&ه خ&&و هللا د ن&&وح علي&&ه الس&&الم د ق&&وم پ&&ر‬
‫خالف ل&&ه خپلې پرېک&&ړې پ&&ه خ&&بر ورکول&&و س&&ره‬
‫فرم&&ايي‪ :‬د ن&&وح ق&&وم رس&&والن درواغجن وګڼ&&ل‪( .‬د‬
‫الشعراء سورت‪ ۱۰۵ :‬ايت)‬
‫او ښکاره خبره ده چې ل‪I‬ه ن‪I‬وح علي‪I‬ه الس‪I‬الم مخکې‬
‫کوم رسول نه و تېرشوی‪ ،‬خو سره له دې چې قوم‬
‫يې هغه درواغجن وګڼل‪II‬و؛ ن‪II‬و د هغ‪II‬وی ل‪II‬ه ل‪II‬وري د‬
‫هغ‪III‬ه درواغجن ګڼ‪III‬ل د ټول‪III‬و نبي‪III‬انو او رس‪III‬والنو‬
 ‫‪87‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫درواغجن ګڼ‪II‬ل و‪ ،‬ځک‪II‬ه د هغ‪II‬وی بلن‪II‬ه ي‪II‬وه وه او‬

‫موخه يې يوه وه‪.‬‬
‫پنځم‪ :‬پ‪II‬ر وروس‪II‬تۍ ورځ ايم‪II‬ان ل‪II‬رل چې هغ‪II‬ه د‬
‫قيامت ورځ ده او د دغې دنيا‪ I‬د ژوند په پ‪II‬ای کې ب‪II‬ه‬
‫هللا اسرافيل پرېښتې ته امر وک‪II‬ړي؛ ن‪II‬و هغ‪II‬ه ب‪II‬ه پ‪II‬ه‬
‫چېغه پوکی وکړي‪ ،‬داسې چېغه به ووهي چې هر‬
‫هغه څه به مړه ش‪II‬ي چې هللا يې غ‪II‬واړي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬او شپېلۍ به پو ك&&ړى ش&&ي ن&&و څ&&وك چې‬
‫په اسمانونو او څوك چې په ځمكه كې دي‪ ،‬ټول ب&&ه‬
‫بې هوښه شي پرت&&ه ل&&ه هغ&&ه چې هللا يې وغ&&واړي‪&،‬‬
‫بيا به بل ځل پو كړى شي نو يو دم ب&&ه (ټ&&ول) والړ‬
‫كتل پيل كړي‪( .‬د الزمر سورت‪ ۶۸ :‬ايت)‬
‫او کل‪II‬ه چې ټ‪II‬ول هغ‪II‬ه خل‪II‬ک چې پ‪II‬ه اس‪II‬مانونو او‬
‫څوک چې په ځمکه کې دي تب‪II‬اه ش‪II‬ي پرت‪II‬ه ل‪II‬ه هغ‪II‬ه‬
‫چې هللا د هغو تباه کېدل نه غواړي‪ ،‬نو اسمانونه او‬
‫ځمکه به را ونغښتل شي‪ ،‬لک‪II‬ه هللا تع‪II‬الی چې وايي‪:‬‬
‫په کومه ورځ چې موږ اسمان داسې راونغاړو لك&&ه‬
‫د ليكل ش&ويو پ&اڼو نغښ&تل‪ ،‬څنګ&ه چې ل&ومړی ځ&ل‬
 ‫‪88‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫پيدايښ&&ت م&&و پي&&ل ك&&ړى و‪ ،‬همغس&&ې ب&&ه يې بي&&ا‬

‫راګرځوو‪ ،‬دا په موږ ژمن&&ه ده م&&وږ هروم&&رو& د دې‬
‫كاركوونكي يو‪( .‬د األنبياء سورت‪ ۱۰۴ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪III‬الی فرم‪III‬اېلي‪ :‬او هغ&&&وى د هللا هغ&&&ه ډول‬
‫درناوى ونه كړ څنګه چې ښايي‪ ،‬حال دا چې ځمكه‬
‫به ټول&&ه د قي&&امت پ&&ه ورځ د هغ&&ه پ&&ه م&&وټي كې او‬
‫اسمانونه به نغښ&&تلي د هغ&&ه پ&&ه ښ&&ي الس كې وي‪،‬‬
‫هغه لره پ&&اكي ده او ل&&ه هغ&&ه څ&&ه ډې&&ر ل&&وړ دى چې‬
‫هغ&&وى يې (ورس&&ره) ش&&ريكوي‪( &.‬د الزمر س‪II‬ورت‪:‬‬
‫‪ ۶۷‬ايت)‬
‫او رس‪II‬ول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬هللا‬
‫عزوجل به د قيامت په ورځ اس&&مانونه را ونغ&&اړي‪،‬‬
‫بيا به يې په ښي الس کې را واخلي بي&&ا ب&&ه ووايي‪:‬‬
‫زه پاچا يم‪ ،‬چېرې دي برالس&&ي ځ&&واکمن؟ چ&&ېرې‬
‫دي لويي کوونکي؟ بي&&ا ب&&ه ځمکې پ&&ه چپ الس کې‬
‫را ونغاړي بي&&ا ب&&ه ووايي‪ :‬زه پاچ&&ا يم‪ ،‬چ&&ېرې دي‬
‫برالسي ځواکمن؟ چېرې دي لويي کوونکي؟ مسلم‬
‫روايت کړی‪.‬‬
 ‫‪89‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫بيا به هللا پرېښتې ته امر وکړي؛ نو هغه به د بيا ځل‬

‫لپاره پوکی وکړي‪ ،‬ن‪II‬و هغ‪II‬وی (ټ‪II‬ول) ب‪II‬ه والړ کت‪II‬ل‬
‫پيل کړي‪ .‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬بيا به بل ځل پو ك&&ړى‬
‫ش&&ي ن&&و ي&&و دم ب&&ه (ټ&&ول) والړ كت&&ل پي&&ل ك&&ړي‪( .‬د‬
‫الزم&&ر س&&ورت‪ ۶۸ :‬ايت) ن&&و پس ه&&ر کل&&ه چې هللا‬
‫خلک د حساب لپاره بېرته ژوندي راپورت&&ه ک&&ړي‪.‬‬
‫هللا تع&&&الی فرم&&&اېلي‪ :‬هغ&&&ه ورځ چې زمك&&&ه ت&&&رې‬
‫وچوي منډې به وهي‪ .‬دا راغونډول& پر م&&وږ اس&&انه‬
‫دي‪( .‬د ق سورت‪ ۴۴ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬هغ&&ه ورځ چې هغ&&وى (ټ&&ول)‬
‫به راڅرګندې&&دونكي وي‪ ،‬د هغ&&وى هيڅ ش&&ى ب&&ه پ&&ر‬
‫هللا پټ ن&&ه وي‪ ،‬نن پاچ&&ايي د چ&&ا ده؟ ي&&وازې ي&&و‬
‫برالسي هللا لره‪( .‬د غافر سورت‪ ۱۶ :‬ايت(‬
‫پ‪II‬ه دغ‪II‬ه ورځ ب‪II‬ه هللا ل‪II‬ه ټول‪II‬و خلک‪II‬و س‪II‬ره حس‪II‬اب‬
‫کوي‪ ،‬د هر مظلوم لپاره به له ظ‪II‬الم څخ‪II‬ه غچ اخلي‬
‫او هر انسان ته به د هغه څه بدله ورکوي چې کړي‬
‫يې دي‪.‬‬
 ‫‪90‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬نن ب&&ه ه&&ر چات&&ه پ&&ه خپل&&و ك&&ړو‬
‫وړو بدله وركول كيږي‪ ،‬نن ظلم نش&&ته‪ .‬بېش&&كه هللا‬
‫ډې&&ر ژر ژر حس&&اب ك&&وونكى دى‪( .‬د غافر س‪II‬ورت‪:‬‬
‫‪ ۱۷‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬پرت&&ه ل&&ه ش&&كه هللا د ذرې پ&&ه‬
‫اندازه ظلم نه كوي او كه هغه ښ&&ېګڼه وي ن&&و دوه‬
‫براب&&ره ك&&وي يې او ل&&ه خپ&&ل ل&&وري ال س&&تر اج&&رهم‬
‫وركوي‪( .‬د النساء سورت‪ ۴۰ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬څ&&وک چې د ي&&وې ذرې پ&&ه‬
‫اندازه ښېګڼه وکړي بدله به يې ووي&&ني‪ .‬او څ&&وک‬
‫چې د ي&&وې ذرې پ&&ه ان&&دازه ب&&دي وک&&ړي وب&&ه يې‬
‫ويني‪( .‬د الزلزله سورت‪ ۸ -۷ :‬ايتونه)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او موږ به د قيامت ورځې ت&&ه‬
‫د انصاف تلې ږدو نو بيا به په هيچ&&ا هيڅ ظلم ون&&ه‬
‫شي كه (څ&&ه هم ي&&و عم&&ل)& د اوري دانې پ&&ه ان&&دازه‬
‫وي‪ ،‬موږ به يې راوړو او د حساب كولو لپاره موږ‬
‫بس یو‪( .‬االنبياء سورت‪ ۴۷ ،‬ايت(‬
 ‫‪91‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او له را پاڅېدلو او حساب وروسته به بدله وي‪ ،‬نو‬

‫چا چې غوره کار کړی وي‪ ،‬د هغه لپاره ب‪II‬ه تلپ‪II‬اتې‬
‫داسې نعمتونه وي چې نه ب‪II‬ه ختم‪II‬ېږي‪ ،‬او چ‪II‬ا چې‬
‫شر او کفر کړی وي د هغه لپاره به ع‪II‬ذاب وي‪ ،‬هللا‬
‫تعالی فرماېلي‪ :‬پاچايي به پ&&ه هغ&&ه ورځ ي&&وازې هللا‬
‫لره وي‪ ،‬همغه به يې تر منځ پرېکړه كوي‪ ،‬ن&&و چ&&ا‬
‫چې ايمان راوړى او سم كارونه يې كړي هغوى ب&&ه‬
‫له نعمتونو ډكو جنتونو كې وي‪ .‬او هغه کس&&ان چې‬
‫کفر يې کړی او زم&&وږ ايتون&&ه يې درواغ ګڼلي ن&&و د‬
‫هغ&&وى لپ&&اره ب&&ه س&&پكوونكى ع&&ذاب وي‪( .‬د الحج‬
‫سورت ‪ ۵۷ -۵۶‬ایتونه)‪I‬‬
‫او موږ پوهېږو چې که د دنيا ژوند وروستی حالت‬
‫وای‪ ،‬ن‪II‬و ژون‪II‬د او ش‪II‬تون ب‪II‬ه ل‪II‬ه ه‪II‬ر اړخ‪II‬ه بې ګ‪II‬ټې‬
‫وای‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬آيا تاسې ګوم&&ان ک&&وئ چې‬
‫موږ هسې چټي پيداکړي ياست‪ ،‬او تاسو به موږ ته‬
‫نه راګرځول کېږئ‪( .‬المؤمنون‪ I‬سورت‪ ۱۱۵ :‬آیت)‬
‫شپږم‪ :‬په قضاء او تقدير ایمان لرل او پ‪II‬ردې خ‪II‬بره‬
‫ايم‪II‬ان ل‪II‬رل واجب دي چې هللا پ‪II‬ر هغ‪II‬ه څ‪II‬ه پ‪II‬وه دی‬
 ‫‪92‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫چې مخکې تېر شوي او څه چې ک‪II‬يږي او څ‪II‬ه چې‬

‫وروس‪II‬ته پ‪II‬ه دغ‪II‬و کائن‪II‬اتو کې کې‪II‬دونکي دي‪ ،‬او دا‬
‫چې هللا دا هر څه د آس‪III‬مانونو او ځمکې له پيدايښت‬
‫څخ‪II‬ه وړان‪II‬دې ليکلي دي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬ل&&ه‬
‫همغه سره د غيب&&و ټ&&ولې چابي&&انې دي چې ل&&ه هغ&&ه‬
‫پرته بل څوك نه پرې پوهيږي‪ &،‬په وچه او لمده كې‬
‫چې هرڅه دي ورباندې پوهيږي‪ ،‬داسې كوم&&ه پاڼ&&ه‬
‫نه رالويږي چې هغه پ&&رې پ&&وه ن&&ه وي او ن&&ه ب&&ه د‬
‫ځمكې پ&&&ه تي&&&ارو كې څ&&&ه دان&&&ه وي (چى هللا ت&&&ه‬
‫معلومه نه وي)‪ ،‬المده او وچ ټ&&ول پ&&ه ي&&و روښ&&انه‬
‫كت&&اب كې (ليك&&ل ش&&وي) دي‪( .‬االنع‪II‬ام س‪II‬ورت‪۵۹ ،‬‬
‫ايت)‬
‫او هللا پر هرڅه د پوهې ل‪II‬ه پل‪II‬وه را چ‪II‬اپېر دی‪ ،‬هللا‬
‫تعالی فرماېلي‪ :‬هللا هغ&&ه ذات دی چې اوه اس&&مانونه‬
‫او د هغ&&و غون&&دې& ځمکې يې پي&&داکړې دي‪ ،‬د هغ&&و‬
‫ترمنځ امر را نازليږي‪ ،‬ترڅو پوه شئ چې پرته ل&&ه‬
‫ش&&که هللا پ&&ر ه&&ر څ&&ه ځ&&واکمن دی او دا چې هللا د‬
‫پ&&وهې ل&&ه پل&&وه پ&&ر هرڅ&&ه چ&&اپېر دی‪ ( .‬د الطالق‬
‫سورت‪ ۱۲ :‬ايت)‬
 ‫‪93‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او دا چې په دغو کائناتو کې هيڅ هم نه واقع ک‪II‬يږي‬

‫مګر هغ‪II‬ه چې هللا يې اراده ک‪II‬ړې وي‪ ،‬غوښ‪II‬تي يې‬
‫وي‪ ،‬پي‪III‬داکړي يې وي او اس‪III‬باب يې ورته اس‪III‬انه‬
‫کړي وي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬هغه ذات چې هغه لره‬
‫د اس&&&&مانونو او ځمکې پاچ&&&&ايي ده‪ ،‬ن&&&&ه يې زوی‬
‫نيولی‪ ،‬ن&&ه هغ&ه ل&ره پ&&ه پادش&اهۍ کې ک&وم ش&ريک‬
‫شته او هرڅه يې پيدا ک&&ړي‪ ،‬ن&&و بش&&پړ درن&&اوی يې‬
‫وکړه‪( .‬د الفرقان سورت‪ ۲ :‬ايت)‬
‫او هغه لره په دغ‪II‬ه کې داس‪II‬ې ل‪II‬وی حکمت دی چې‬
‫خل‪II‬ک پ‪II‬رې ن‪II‬ه ش‪II‬ي را چاپېرې‪II‬دالی‪ I،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرم‪II‬اېلي‪( :‬دغ&&ه)& ډې&&ر كام&&ل حكمت دى‪ ،‬پس (دوى‬
‫ته) وېروونكي ګټه نه رسوي‪( &.‬د القم‪II‬ر س‪II‬ورت‪۵ :‬‬
‫ايت)‪.‬‬
‫او هللا تع‪IIII‬الی فرم‪IIII‬اېلي‪ :‬او همغ&&&&ه ذات دی چې د‬
‫پيدايښت پيل ك&&وي او بي&&ا يې (هم) راګرځ&&وي او دا‬
‫ال ورت&&ه اس&&انه ده او پ&&ه اس&&مانونو او ځمك&&ه كې د‬
‫هغ&&ه ص&&فت ت&&ر ټول&&و ل&&وړ دى او همغ&&ه حكمت واال‬
‫برالسى دى‪( .‬د الروم سورت‪ ۲۷ :‬ايت)‪.‬‬
 ‫‪94‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا تعالی د ځان صفت پ‪II‬ه حکمت س‪II‬ره بي‪II‬ان ک‪II‬ړ‬
‫او ځ‪III‬ان يې پ‪III‬ه حکيم س‪III‬ره ونومول‪III‬و‪ ،‬هللا تع‪III‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬هللا تعالی ګواهي ورکړې د دې خ&&برې چې‬
‫یقینا نشته بل حقدار د بنده ګۍ پ&&ه حق&&ه س&&ره مګ&&ر‬
‫هم&&دا دی او مالېک&&و او د علم خاون&&دانو (هم) چې‬
‫(هللا) پر عدالت والړ دی‪ ،‬بل حقدار د بنده ګي نشته‬
‫په حق&&ه س&&ره مګ&&ر هم&&دی دی چې ډیر غ&&الب ښ&&ه‬
‫حکمت واال دی (د آل عمران سورت‪ ۱۸ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی ل‪II‬ه عيس‪II‬ی علي‪II‬ه الس‪II‬الم څخ‪II‬ه پ‪II‬ه خ‪II‬بر‬
‫ورکولو سره فرم‪II‬ايي پ‪II‬ه داس‪II‬ې ح‪II‬ال کې ب‪II‬ه هغ‪II‬ه د‬
‫قي‪II‬امت پ‪II‬ه ورځ هللا ت‪II‬ه پ‪II‬ه خط‪II‬اب س‪II‬ره وايي‪ :‬ک&&ه‬
‫چېرې ته ع&&ذاب ورک&&ړې؛ ن&&و هغ&&وی س&&تا بن&&دګان‬
‫دي‪ ،‬او که بخښنه ورته وکړې؛ ن&&و پرت&&ه ل&&ه ش&&که‬
‫ت&&&ه برالس&&&ی حکمت واال يې‪( .‬د المائ‪III‬ده س‪III‬ورت‪:‬‬
‫‪)۱۱۸‬‬
‫او هللا تعالی موسی عليه السالم ته وفرمایل کله يې‬
‫چې اواز ورت&&ه وک&&ړ پ&&ه داس&&ې ح&&ال کې چې هغ&&ه د‬
‫طور له غره سره و‪ :‬اې موس&&ی پرت&&ه ل&&ه ش&&که زه‬
 ‫‪95‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هللا برالس&&&ی حکمت واال يم‪( .‬د النم‪III‬ل س‪III‬ورت‪۹ :‬‬

‫ايت)‬
‫او د قرآن عظيم صفت يې په حکمت سره بيان ک‪II‬ړ‪،‬‬
‫هللا تعالی فرمايي‪ :‬ال&ر (دا) ي&و داس&ې كت&اب دى چې‬
‫ايتون&&ه يې محكم ك&&ړى ش&&وي بي&&ا پ&&ه تفص&&يل بي&&ان‬
‫شوي د يو حکيم او با خبر ذات ل&&ه ل&&وري‪( .‬د ه‪II‬ود‬
‫سورت‪ ۱ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬دا هغ&&ه د حكمت خ&&برې دي‬
‫چې ستا د رب له خوار درته وحي كړی ش&&وي دي‪.‬‬
‫او (پام كوه) هللا سره كوم بل معبود مه نيس&&ه‪ ،‬كن&&ه‬
‫بيا به جهنم كې پړ او ديكه شوى غورځول ك&&ېږې‪.‬‬
‫( د الاسراء سورت‪ ۳۹ :‬ايت)‬
 ‫‪96‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫انبياء عليهم السالم په هغه څه کې معصوم دي چې‬

‫د هللا له لوري يې رسوي او له هر هغه څه څخه‬
‫معصوم دي چې له عقل سره په ټکر کې وي او يا‬
‫يې سالم اخالق ردوي‪ ،‬او نبيان د هللا بندګانو‪ I‬ته د‬
‫امرونو په رسولو مکلف دي‪ ،‬او نبيان د ربوبيت او‬
‫الوهيت له ځانګړنو‪ I‬څخه هيڅ ځانګړنه نلري‪ ،‬بلکې‬
‫هغوی د ټولو انسانانو غوندې انسانان‪ I‬دي چې هللا‬
‫تعالی هغوی ته خپل پيغامونه وحي کوي‪.‬‬

‫او انبياء عليهم السالم پ‪II‬ه هغ‪II‬ه څ‪II‬ه کې معص‪II‬وم دي‬

‫چې د هللا ل‪II‬ه ل‪II‬وري يې رس‪II‬وي‪ ،‬ځک‪II‬ه هللا پ‪II‬ه خپ‪II‬ل‬
‫مخلوق کې له غوره خلکو څخه انتخ‪II‬اب ک‪II‬ړي دي‪،‬‬
‫تر څو د هغه پيغامونه ورسوي‪ ،‬هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪:‬‬
‫هللا له پرېښ&&تو اس&&تازي غ&&وره ک&&وي او ل&&ه خلک&&و‪،‬‬
‫پرته له شکه هللا ښه اورې&&دونکی لي&&دونکی دی‪( .‬د‬
‫الحج سورت‪ ۷۵ :‬ايت) او هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬پرت&&ه‬
‫ل&&&ه ش&&&که هللا آدم‪ ،‬ن&&&وح‪ ،‬د اب&&&راهيم ک&&&ورنۍ او د‬
‫عمران کورنۍ پر ټول&&و خلک&&و غ&&وره ک&&ړي دي‪( .‬د‬
‫آل عمران سورت‪ ۳۳ :‬ايت)‬
 ‫‪97‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا تع‪III‬الی فرم‪III‬اېلي‪ :‬ووې&&&ل (هللا)‪ :‬ای موس&&&ی!‬

‫بېشکه م&ا ت&ا ت&ه پ&ه ټول&و خلک&و بان&دې پ&ه خپل&و‬
‫پېغامونو او په خپل کالم سره غوره والی درک&&ړی‬
‫دی‪ ،‬نو ته هغه څ&ه ونېس&ه& چې م&ا ت&ا ت&&ه درک&ړي‬
‫دي‪ ،‬او ل&&ه ش&&کر کوونک&&و څخ&&ه ش&&ه‪( .‬د األعراف‬
‫سورت‪ ۱۴۴ :‬ايت)‬
‫او رسوالن عليهم السالم پوهيږي چې پر هغوی څه‬
‫نازليږي هغه الهي وحي ده او هغوی پرېښتې وي‪II‬ني‬
‫چې وحي را ن‪II‬ازلوي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬هغ&&ه پ&&ر‬
‫پټو پوه دى ن&&و پ&&ه خپل&&و پټ&&و هيڅ&&وك ن&&ه خ&&بروي‪.‬‬
‫پرته له هغه استازي چې هغه يې (د پټو څ&&ه پ&&وهې‬
‫لپاره) غوره كړى وي‪ ،‬نو د هغه مخته او وروسته‬
‫ساتونكي روانوي‪ .‬تر څو معلومه ك&&ړي چې د هغ&&ه‬
‫پيغامون&ه يې (س&م) رس&ولي دي او هللا د هغ&وى ل&ه‬
‫ه&&ر څ&&ه را چ&&اپېر دى او ه&&ر ش&&ى يې پ&&ه ش&&مېر‬
‫ش&&&مېرلي س&&&اتلي دي‪( .‬د الجن س‪III‬ورت‪۲۸ -۲۶ :‬‬
‫ايتونه)‬
 ‫‪98‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا هغ‪II‬وی ت‪II‬ه د خپل‪II‬و پيغ‪II‬امونو د رس‪II‬ولو ام‪II‬ر‬

‫کړی‪ ،‬هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬اې رس&&وله! څ&&ه دې چې‬
‫درته د رب له لوري درنازل ش&&وي هغ&&ه (خلكوت&&ه)‬
‫ورسوه او كه داسې دې ونه كړل؛ ن&&و د هغ&&ه پيغ&&ام‬
‫دې سم نه دى رسولى او د خلكو له شره به دې هللا‬
‫ساتي‪ .‬بېشكه هللا كافر قوم ته الرښوونه نه ک&&وي‪.‬‬
‫(د المائده سورت‪ ۶۷ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪( :‬دا ټ&&ول) رس&&والن زې&&ري‬
‫وركوونكي او ويروونكي (ل&&ېږل ش&&وي وو) ترڅ&&و‬
‫له رسوالنو وروسته خلكوته د هللا په وړان&&دې ك&&وم‬
‫دليل پاتې ن&&ه ش&&ي‪ ،‬او هللا برالس&&ی حکمت واال دی‪.‬‬
‫(د النساء سورت‪ ۱۶۵ :‬ايت)‬
‫او رسوالن عليهم الصالة والسالم ترټول‪II‬و زي‪II‬ات ل‪II‬ه‬
‫هللا څخه وېريږي او له هغه ډاري‪II‬ږي‪ ،‬ن‪II‬و د هغ‪II‬ه پ‪II‬ه‬
‫پيغامونو‪ I‬کې نه څه زياتوي او نه ت‪II‬رې څ‪II‬ه کم‪II‬وي‪،‬‬
‫هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او كه چېرې هغه له ځانه م&&وږ‬
‫پسې څه خبرې جوړې كړې واى‪ .‬هروم&&رو ب&&ه م&&و‬
‫هغه پ&&ه ښ&&ي الس راني&&ولى و‪ ،‬بي&&ا ب&&ه م&&و د هغ&&ه د‬
 ‫‪99‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫زړه رګ ترې غوڅ كړى واى‪ .‬نو بي&ا ب&ه ل&ه تاس&ې‬
‫هيڅوك له دې كاره زم&&وږ ايس&&ارووونكي ن&&ه و‪( .‬د‬
‫الحاقه سورت‪ ۴۷ -۴۴ :‬ايتونه) ابن کث‪II‬ير رحم‪II‬ه هللا‬
‫وېلي‪ :‬هللا تع‪II‬الی وايي‪( :‬ک&&ه هغ&&ه پ&&ر م&&وږ ل&&ه ځان&&ه‬
‫خ&&برې ج&&وړې ک&&ړې وای) معن&&ا دا چې ک&&ه محم&&د‬
‫صلی هللا عليه وسلم دا کار ک&&ړی وای‪ ،‬ک&&ه چ&&ېرې‬
‫داسې وای لکه هغوی چې ګومان کوي چې هغه پر‬
‫موږ درواغ ت&&ړونکی دی؛ ن&&و پ&&ه پيغ&&ام کې يې څ&&ه‬
‫زياتوالی او يا ل&&ه هغ&&ه کم&&والی راوړی وای‪ ،‬او ي&&ا‬
‫يې له ځانه يوڅه ويلي وای چې موږ ت&&ه يې نس&&بت‬
‫کړی و‪- ،‬خو داسې نه ده‪ ،-‬او موږ ب&&ه هم هغ&&ه ت&&ه‬
‫په سزا ورکولو کې ب&&يړه ک&&ړې وای‪ ،‬ځک&&ه خ&&و يې‬
‫وويل‪( :‬هرومرو& به مو هغه پ&&ه ښ&&ي الس راني&&ولی‬
‫وای) ويل کيږي‪ :‬معنا دا چې له هغه به مو په ښ&&ي‬
‫الس غچ اخېستی وای‪ ،‬ځکه هغه (ښ&&ی الس) پ&&ه‬
‫را نيولو کې ډېر س&&خت وي‪ &،‬او چ&&ا ويلي‪ :‬هغ&&ه ب&&ه‬
‫م&&و هروم&&رو& ل&&ه ښ&&ي الس راني&&ولی وای‪ .‬او هللا‬
‫تعالی فرماېلي‪ :‬او كل&&ه چې هللا ووي&&ل‪ &:‬اې عيس&&ى د‬
‫مريمې زويه! ايا تا خلكوته ويلي و چې له هللا پرته‬
 ‫‪100‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ما او زما مور معبودان ونيسئ؟ (عیسی)& ووېل‪ :‬تا‬

‫لره پاكي ده! زما خو دا كار نه و چې داسې څه مې‬
‫ويلي واى كوم چې ماته حق نه و ك&&ه م&&ا څ&&ه ويلي‬
‫واى نو ته هرومرو وربان&&دې پ&&وه يې‪ ،‬ت&&ه پ&&ه هغ&&ه‬
‫څه ښه پوهېږې& چې زما پ&&ه زړه كې دي او زه پ&&ه‬
‫هغه نه پوهېږم& چې ستا پ&&ه نفس كې دي‪ ،‬بېش&&كه‬
‫همدا ته پر پټو ښه پوه يې‪ ،‬بل څه مې نه دي ورته‬
‫ويلي پرت&&ه ل&&ه هغ&&ه چې ت&&ايې را ت&&ه امرك&&ړى و‪ ،‬دا‬
‫چې ي&&وازې د هللا چې زم&&ا او ستاس&&و پ&&الونکی دی‬
‫بن&ده ګي وک&ړئ‪ .‬او زه ت&ر هغ&ه پ&رې څ&ارونكى وم‬
‫چې په هغوى كې وم خ&&و كل&&ه دې چې در واخيس&&تم‬
‫نو ته په خپله ورباندې څارونكى وې او همدا ته په‬
‫ه&&ر څ&&ه څ&&ارونكى يې‪( .‬د المائ‪II‬ده س‪II‬ورت‪-۱۱۶ :‬‬
‫‪ ۱۱۷‬ايتونه)‬
‫او د هللا پ‪II‬ر خپل‪II‬و نبي‪II‬انو او رس‪II‬والنو عليهم الص‪II‬الة‬
‫والسالم ل‪II‬ه پېرزوي‪II‬نې څخ‪II‬ه دا ده چې هللا هغ‪II‬وی د‬
‫خپ‪III‬ل پيغ‪III‬ام پ‪III‬ه رس‪III‬ولو کې ټینګ‪III‬وي‪ ،‬هللا تع‪III‬الی‬
‫فرم‪II‬اېلي‪ :‬هغ&&ه ووي&&ل‪ :‬پرت&&ه ل&&ه ش&&که زه پ&&ر هللا‬
‫شاهدي ورکوم او تاسو ش&&اهدي ورک&&ړئ‪ &،‬پرت&&ه ل&&ه‬
 ‫‪101‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫شکه زه له هغه څه بېزار يم چې تاسو يې ورسره‬

‫شرېکوئ‪ ،‬له هغ&&ه پرت&&ه تاس&&و ټ&&ول زم&&ا پ&&ر خالف‬
‫چل وکړئ بيا وخت مه راکوئ‪ .‬پرته له شكه ما پ&&ر‬
‫هللا توک&&ل ک&&ړی چې زم&&ا او ستاس&&و رب دی‪ ،‬هيڅ‬
‫داس&&ې خوځې&&دونكى نش&&ته چې هغ&&ه يې د تن&&دي د‬
‫وېښتانو رانيوونكى نه وي‪ ،‬بېش&&كه زم&&ا پ&&الونکی‬
‫پر سمه الر دى‪( .‬د هود سورت‪ ۵۶ -۵۴ :‬ايتونه)‬
‫او هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او ن&&ېږدې و چې هغ&&وى دې‬
‫په فتنه كې واچوي‪ ،‬له هغې وح&&يې دې واړوي چې‬
‫موږ درلېږلې‪ ،‬تر څو په موږ پورې بل څ&&ه وت&&ړي‬
‫او بيا به يې نو هرومرو& په دوس&&تۍ ني&&ولى وې‪ .‬او‬
‫كه ته مو ټينـګ ك&&ړى ن&&ه واى ن&&و ن&&ېږدې و چې د‬
‫هغوى ل&&ور ت&&ه ل&&ږ ورك&&وږ ش&&وى واى‪ .‬بي&&ا ب&&ه م&&و‬
‫هرومرو په ژوند كې هم دوه برابره ع&&ذاب درڅكلى‬
‫و او په مړينه (آخ&&رت) كې هم دوه براب&&ره‪ ،‬بي&&ا ب&&ه‬
‫دې زموږ پر خالف كوم مرس&&تندوى& ن&&ه و مون&&دلى‪.‬‬
‫(د اإلسراء سورت‪ ۷۵ -۷۳ :‬ايتونه)‪I‬‬
 ‫‪102‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫دغه او له دغو مخکېني ايتونه پردې شاهد او دلي‪II‬ل‬

‫دي چې ق‪II‬رآن د کائن‪II‬اتو د پ‪II‬الونکي ل‪II‬ه ل‪II‬وري ن‪II‬ازل‬
‫ک‪II‬ړل ش‪II‬وی دی‪ ،‬ځک‪II‬ه ک‪II‬ه چ‪II‬ېرې هغ‪II‬ه د رس‪II‬ول‬
‫محمد ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم ل‪II‬ه ل‪II‬وري وای؛ ن‪II‬و پ‪II‬ر‬
‫داسې خبرو به مشتمل نه و چې هغه ته متوجه دي‪.‬‬
‫او هللا پاک خپل رسوالن له خلک‪II‬و س‪II‬اتي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرم‪II‬اېلي‪ :‬اې رس&&وله! څ&&ه دې چې د پ&&الونکي ل&&ه‬
‫لوري درنازل شوي هغ&&ه (خلكوت&&ه) ورس&&وه او ك&&ه‬
‫داسې دې ونه كړل؛ نو د هغه پيغام دې س&&م ن&&ه دى‬
‫رس&&ولى‪ .‬او د خلك&&و ل&&ه ش&&ره ب&&ه دې هللا س&&اتي‪.‬‬
‫بېش&&كه هللا ك&&افر ق&&وم ت&&ه الرښ&&وونه& ن&&ه ک&&وي‪( .‬د‬
‫المائده سورت‪ ۶۷ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او د ن&&وح خ&&بر پ&&رې ولول&&ه!‬
‫كله يې چې خپل قوم ته وويل‪ &:‬اې زما قومه! كه په‬
‫تاسو كې زما اوسېدل او د هللا پ&&ه آيتون&&و نص&&يحت‬
‫درته كول‪ ،‬پر تاسو درانه ش&&وي وي ن&&و م&&ا پ&&ر هللا‬
‫بروس&&ه ك&&ړې‪ ،‬او تاس&&و هم خپ&&ل ك&&ار او ش&&ريكان‬
‫راغونډ كړئ‪ ،‬بيا دې خپل دغه كار له تاس&&و پټ ن&&ه‬
 ‫‪103‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫وي بي&&&ا چې ه&&&ر څنګ&&&ه ض&&&رر وي‪ ،‬مات&&&ه يې را‬

‫ورسوئ او (هيڅ)& مهلت مه راكوئ‪.‬‬
‫(د يونس سورت‪ ۷۱ :‬ايت)‪.‬‬
‫او هللا تعالی د موسی علي‪I‬ه الس‪I‬الم ل‪I‬ه وين‪I‬ا څخ‪I‬ه پ‪I‬ه‬
‫خ‪II‬بر ورکول‪II‬و فرم‪II‬اېلي‪ :‬هغ‪II‬وی دواړو ووي‪II‬ل‪ :‬اې‬
‫زموږ پالونکيه! موږ وېرېږو چې هغه ب&&ه پ&&ر م&&وږ‬
‫بيړه وك&&ړي (پ&&ه س&&زا كې) ي&&ا ب&&ه ن&&ور هم سرکښ&&ه‬
‫ش&&ي‪ ،‬ويې فرماي&&ل‪ :‬م&&ه وېرې&&ږئ‪ ،‬زه درس&&ره يم‪،‬‬
‫اورم او وينم‪( .‬د طه سورت‪ ۴۶ -۴۵ :‬ايتونه)‪I‬‬
‫ن‪II‬و هللا تع‪II‬الی دا خ‪II‬بره بي‪II‬ان ک‪II‬ړه چې هغ‪II‬ه د خپل‪II‬و‬
‫رس‪II‬والنو عليهم الس‪II‬الم د هغ‪II‬وی ل‪II‬ه دښ‪II‬منانو څخ‪II‬ه‬
‫س‪II‬اتونکی دی‪ ،‬چې هغ‪II‬وی ت‪II‬ه ک‪II‬وم زي‪II‬ان ن‪II‬ه ش‪II‬ي‬
‫رسوالی‪ ،‬او هللا خ‪II‬بر ورک‪II‬ړ چې هغ‪II‬ه د خپلې وحي‬
‫ساتنه کوي چې ن‪II‬ه څ‪II‬ه پکې زياتې‪II‬دالی ش‪II‬ي او ن‪II‬ه‬
‫څه ترې کمېدالی شي‪ .‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬پرته ل&&ه‬
‫ش&&که م&&وږ ذک&&ر (ق&&رآن) ن&&ازل ک&&ړی او م&&وږ يې‬
‫هرومرو ساتونکي يو‪( .‬د الحجر سورت‪ ۹ :‬ايت)‬
 ‫‪104‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او نبيان عليهم السالم له هر هغه څ‪II‬ه څخ‪II‬ه معص‪II‬وم‬

‫او خوندي دي چې له عقل او اخالقو سره ټک‪II‬ر وي‪،‬‬
‫هللا تعالی د خپل ن‪II‬بي محم‪II‬د ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم د‬
‫پاکۍ په بيانولو سره فرماېلي‪ :‬او پرت&&ه ل&&ه ش&&که ت&&ه‬
‫پر لويو اخالقو يې‪( .‬د القلم سورت‪ ۴ :‬ايت)‬
‫او د هغه په اړه همدارنګه وايي‪ :‬او ستاسو ملګ&&ری‬
‫لېونی نه دی‪( .‬د التکوير سورت‪ ۲۲ :‬ايت)‬
‫او دا ځکه چې ت‪II‬ر څ‪II‬و هغ‪II‬وی پ‪II‬ه س‪II‬مه توګ‪II‬ه پيغ‪II‬ام‬
‫ورسوالی شي‪ ،‬او نبي‪II‬ان‪ I‬عليهم الس‪II‬الم د هللا بن‪II‬دګانو‬
‫ته د هغه د امرونو په رسولو مکلف دي‪ ،‬هغوی لره‬
‫د ربوبيت او الوهيت ل‪II‬ه ځ‪II‬انګړنو هيڅ هم ث‪II‬ابت ن‪II‬ه‬
‫دي‪ ،‬بلکې هغ‪II‬وی د ټول‪II‬و انس‪II‬انانو غون‪II‬دې انس‪II‬انان‬
‫دي‪ ،‬هللا هغ‪II‬وی ت‪II‬ه خپ‪II‬ل پیغامون‪II‬ه‪ I‬وحي ک‪II‬وي‪ ،‬هللا‬
‫تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬رس&&والنو يې ورت&&ه ووي&&ل‪ :‬م&&وږ‬
‫ستاسو غوندې& له بشر پرته بل څه ن&&ه ي&&و‪ ،‬خ&&و هللا‬
‫چې له خپلو بندګانو هر چاته وغواړي احسان پرې‬
‫ك&&وي او دا م&&و هم پ&&ه واك كې نش&&ته چې د هللا ل&&ه‬
 ‫‪105‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫حكم پرته كوم سند درته راوړو او پر همغ&&ه هللا دې‬

‫مؤمنان بروسه وکړي‪.‬‬
‫(د إبراهيم سورت‪ ۱۱ :‬ايت)‬
‫او هللا خپل رسول محمد‪ I‬صلی هللا عليه وس‪II‬لم ت‪II‬ه پ‪II‬ه‬
‫ام‪II‬ر کول‪II‬و س‪II‬ره وفرماي‪II‬ل چې خپ‪II‬ل ق‪II‬وم ت‪II‬ه ووايي‪:‬‬
‫ورته ووايه‪ :‬پرته له ش&&که زه خ&&و ي&&وازې ستاس&&و‬
‫غوندې يو انسان يم‪ ،‬ماته وحي شوې& چې بېش&&كه‬
‫ستاسو معبود همغه يو هللا دى‪ ،‬نو هر څوك چې ل&ه‬
‫خپل پالونکي سره د مالقات هيله لري هغه دې س&&م‬
‫كارونه وكړي او د خپل پالونکي په عب&&ادت كې دې‬
‫بل هيڅوك نه ش&&ريكوي‪ ( .‬د الکه‪II‬ف س‪II‬ورت‪۱۱۰ :‬‬
‫آیت)‬
 ‫‪106‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او اسالم يوازې د هللا عبادت ته د لویو عبادتونو په‬

‫اصولو سره بلنه کوي‬
‫چې هغ‪III‬ه‪ :‬داس‪III‬ې لم‪III‬ونځ دی چې والړه‪ ،‬رک‪III‬وع‪،‬‬
‫سجده‪ ،‬د هللا ي‪II‬اد‪ ،‬د هغ‪II‬ه س‪II‬تاينه او دع‪II‬اء ده چې ي‪II‬و‬
‫څوک يې ه‪I‬ره ورځ پنځ‪II‬ه ځلې ک‪II‬وي‪ ،‬چې پ‪II‬ه هغ‪II‬و‬
‫کې ټول توپيرون‪I‬ه ل‪I‬ه منځ‪I‬ه ځي‪ ،‬ش‪I‬تمن‪ ،‬بې وزل‪I‬ه‪،‬‬
‫مشر او کشر د لمانځه په يو ص‪II‬ف (کت‪II‬ار)‪ I‬کې وي‪،‬‬
‫زک‪III‬ات‪ :‬چې د م‪III‬ال ل‪III‬ږه برخ‪III‬ه ده کوم‪III‬ه چې ل‪III‬ه‬
‫ش‪II‬رطونو او هغ‪II‬و ان‪II‬دازو س‪II‬ره چې هللا د ش‪II‬تمنو پ‪II‬ه‬
‫م‪II‬الونو کې واجب‪II‬ه ک‪II‬ړې چې پ‪II‬ه ک‪II‬ال کې يوځ‪II‬ل بې‬
‫وزلو او نورو خلک‪II‬و ت‪II‬ه ورک‪II‬ول ک‪II‬يږي‪ ،‬روژه چې‬
‫هغه‪ :‬له ماتوونکو شيانو څخه د رمضان مياشتې پ‪II‬ه‬
‫ورځ کې بندېدل دي‪ ،‬چې په نفس کې اراده او صبر‬
‫زياتوي‪ ،‬حج چې هغه‪ :‬پ‪II‬ه ټ‪II‬ول عم‪II‬ر کې يوځ‪II‬ل پ‪II‬ه‬
‫مکه مکرمه کې د بيت هللا قصد کول دي پر هغه چا‬
‫چې وس او توان يې لري او په دغ‪II‬ه حج کې ټ‪II‬ول د‬
‫خپل پيداکوونکي لوري ت‪II‬ه پ‪II‬ه متوج‪II‬ه کې‪II‬دلو س‪II‬ره‬
 ‫‪107‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫برابري‪II‬ږي او توپيرون‪II‬ه او نس‪II‬بتونه ل‪II‬ه منځ‪II‬ه پکې‬

‫ځي‪.‬‬
‫اس‪II‬الم د هللا عب‪II‬ادت ت‪II‬ه پ‪II‬ه لوي‪II‬و عب‪II‬ادتونو‪ I‬او ن‪II‬ورو‬
‫عبادتونو‪ I‬سره بلنه کوي او دغه لوی عبادتونه هللا پر‬
‫ټولو نبيانو‪ I‬او رسوالنو عليهم الص‪II‬الة الس‪II‬الم واجب‬
‫کړي دي او ترټولو عبادتونو لوی یې دادي‪:‬‬
‫ل&&ومړی‪ :‬لم‪II‬ونځ دی چې هللا پ‪II‬ر مس‪II‬لمانانو‪ I‬ف‪II‬رض‬
‫کړی لکه څنګه يې چې پر ټول‪II‬و نبي‪II‬انو‪ I‬او رس‪II‬والنو‬
‫عليهم الص‪II‬الة والس‪II‬الم ف‪II‬رض ک‪II‬ړی و‪ ،‬او هللا خپ‪II‬ل‬
‫دوست نبي ابراهيم عليه الس‪II‬الم ت‪II‬ه ام‪II‬ر وک‪II‬ړ چې د‬
‫هغه کور د طواف کوونکو‪ ،‬لمونځ کوونکو‪ ،‬رک‪II‬وع‬
‫کوونک‪II‬و او س‪II‬جده کوونک‪II‬و لپ‪II‬اره پ‪II‬اک ک‪II‬ړي‪ ،‬هللا‬
‫تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او کل&&ه چې م&&و دا ك&&ور (كعب&&ه)‬
‫خلكوته د ثواب او امن ځای وګرځولو (نو تاس&&و) د‬
‫ابراهيم د درېدلو ځ&&اى د لمانځ&&ه لپ&&اره ونيس&&ئ‪ ،‬او‬
‫ابراهيم او اسماعيل ته مو دا حكم ك&&ړى و چې زم&&ا‬
‫ك&&ور ط&&واف كوونك&&و‪ &،‬اعتك&&اف كوونك&&و او رك&&وع‬
 ‫‪108‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫کوونکو سجده كوونك&&و لپ&&اره پ&&اك ك&&ړئ‪( .‬د البق‪II‬ره‬

‫سورت‪ ۱۲۵ :‬ايت)‬
‫او هللا پ‪II‬ر موس‪II‬ی پ‪II‬ه ل‪II‬ومړي اواز کې چې موس‪II‬ی‬
‫علي‪II‬ه الس‪II‬الم ت‪II‬ه يې وک‪II‬ړ (لم‪II‬ونځ) واجب ک‪II‬ړ‪ ،‬هللا‬
‫تعالی فرماېلي‪ :‬پرته له ش&&که زه س&&تا پ&&الونکی يم؛‬
‫نو څپلۍ دې وباسه‪ ،‬پرته ل&&ه ش&&که ت&&ه د ط&&وی پ&&ه‬
‫سپېڅلي ناو (دره) کې يې‪ .‬او ت&&ه مې غ&&وره ك&&ړى‬
‫يې ن&&و چې څ&&ه درت&&ه وحي ك&&يږي هغ&&و ت&&ه غ&&وږ‬
‫كېږده‪ .‬پرته له شکه زه هللا يم ل&&ه م&&ا پرت&&ه ب&&ل هللا‬
‫نشته؛ نو عبادت مې کوه او زم&&ا د ي&&اد لپ&&اره بش&&پړ‬
‫لمونځ کوه‪( .‬د طه سورت‪ ۱۴ -۱۲ :‬ايتونه)‬
‫او مسيح عيسی علي‪II‬ه الس‪II‬الم دا خ‪II‬بر ورک‪II‬ړ چې هللا‬
‫هغه ته د لمانځ‪II‬ه او زک‪II‬ات ام‪II‬ر ک‪II‬ړی دی؛ ن‪II‬و ويې‬
‫وي‪II‬ل لک‪II‬ه څنګ‪II‬ه هللا تع‪II‬الی خ‪II‬بر ورک‪II‬ړی‪ .‬او زه يې‬
‫مبارک ګرځولی يم هر چېرت&&ه چې يم او د لمانځ&&ه‬
‫او زك&&ات ټينګ&&ار يې رابان&&دې ك&&ړى ت&&ر څ&&و چې‬
‫ژوندى يم‪( .‬د مريم سورت‪ ۳۱ :‬ايت)‬
 ‫‪109‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او په اس‪II‬الم کې لم‪II‬ونځ‪ :‬والړې‪ ،‬رک‪II‬وع‪ ،‬س‪II‬جدې‪ ،‬د‬

‫هللا ياد‪ ،‬د هغه ستاينې او دعاء ته ويل کيږي چې هر‬
‫څ‪II‬وک يې پ‪II‬ه ورځ کې پنځ‪II‬ه ځلې ک‪II‬وي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬د ټولو لمونځون&&و او هغ&&ه منځ&&ني لم&&ونځ‬
‫ښه ساتنه كوئ او هللا ته غاړه ايښودونكي دريږئ‪.‬‬
‫(د البقره سورت‪ ۲۳۸ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬ايلي دي‪ :‬لم&&ونځ ك&&وه د لم&&ر ل&&ه‬
‫زواله د شپې تر تيارې پورې او د سهار ق&&رائت هم‬
‫ك&&وه‪ ،‬بېش&&كه د س&&هار د ق&&رائت ش&&اهدي ورک&&ول‬
‫کيږي‪( .‬د اإلسراء سورت‪ ۷۸ :‬ايت)‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وس‪I‬لم فرم‪I‬اېلي دي‪ :‬ه&&ر‬
‫چې رک&&وع ده پ&&ه هغې کې د هللا رب الع&&زت ل&&ويي‬
‫بي&&انوئ‪ &،‬پ&&ه س&&جده کې پ&&ه دع&&اء کې ښ&&ه کوښ&&ښ‬
‫کوئ او دا ډېره وړ ده چې هغه دعا مو قبل&&وه ک&&ړل‬
‫شي‪ .‬صحيح مسلم روايت کړی‪.‬‬
‫دويم‪ :‬زکات دی چې هللا پر مس‪II‬لمانانو ف‪II‬رض ک‪II‬ړی‬
‫لک‪II‬ه پ‪II‬ر پخواني‪II‬و نبي‪II‬انو‪ I‬او رس‪II‬والنو عليهم الص‪II‬الة‬
‫والس‪II‬الم يې چې ف‪II‬رض ک‪II‬ړی و‪ ،‬او زک‪II‬ات د م‪II‬ال‬
 ‫‪110‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫داسې لږه برخ‪II‬ه ده چې ش‪II‬رطونه او ان‪II‬دازې يې هللا‬

‫ټاکلې دي د شتمنو په م‪II‬ال کې واجب دی‪ ،‬بې وزل‪II‬و‬
‫او نورو خلکو ته په کال کې يوځ‪II‬ل ورک‪II‬ول ک‪I‬يږي‪.‬‬
‫هللا تعالی فرماېلي‪ :‬د هغوى له مالونو صدقه واخل&&ه‬
‫چې په دې سره يې پ&&اك او اص&&الح ك&&ړې او هغ&&وى‬
‫ته د رحمت دعا وك&&ړه‪ ،‬بېش&&كه س&تا دع&&ا د هغ&وى‬
‫لپ&&اره ډاډګېرن&&ه ده او هللا پ&&وه اورې&&دونكى دى‪( .‬د‬
‫التوبه سورت‪ ۱۰۳ :‬ايت)‬
‫کله چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم مع‪II‬اذ رض‪II‬ي‬
‫هللا عن‪I‬ه يمن ت‪I‬ه ول‪I‬ېږلو ورت‪II‬ه يې ووي‪II‬ل‪ :‬پرت&&ه ل&&ه‬
‫شکه ته د اهل کتابو يو قوم ت&&ه ورتل&&ونکی یي؛ ن&&و‬
‫هغوی ته بلنه ورکړه تر څو دا شاهدي ورکړي چې‬
‫له هللا پرته ب&&ل حق&&دار د بن&&ده ګۍ نش&&ته او زه د هللا‬
‫رس&&ول يم‪ ،‬ک&&ه چیرته یې پ&&ه دغ&&ه خ&&بره کې س&&تا‬
‫پيروي وکړه‪ ،‬بيا يې خبر کړه چې هللا پر هغ&&وی پ&&ه‬
‫ي&&وه ش&&په او ورځ کې پنځ&&ه لمنځون&&ه ف&&رض ک&&ړي‬
‫دي‪ ،‬که يې په دغه خبره کې هم ستا پيروي وک&&ړه‪،‬‬
‫بيا يې خبر کړه چې هللا عزوجل پر هغ&&وی د هغ&&وی‬
‫په مالونو کې صدقه فرض ک&&ړې ده چې ل&&ه ش&&تمنو‬
 ‫‪111‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫به يې اخېستل کيږي او بې وزلو ته به يې ورک&&ول‬

‫کيږي‪ ،‬که يې په دې کې هم ستا پ&&يروي وک&&ړه؛ ن&&و‬
‫بيا يې د غ&&وره م&&الونو ل&&ه اخېس&&تلو ډډه ک&&وه او د‬
‫مظلوم له ښېرا څخه وېرېږه‪ ،‬ځکه د هغه د ښېرا‬
‫او هللا تر منځ پ&&رده نش&&ته‪ .‬ترم‪II‬ذي روايت ک‪II‬ړی‪ ،‬د‬
‫حديث شمېره ده ‪.۶۲۵‬‬
‫درېيم‪ :‬روژه چې هللا تع‪II‬الی پ‪II‬ر مس‪II‬لمانانو‪ I‬ف‪II‬رض‬
‫ک‪III‬ړې لک‪III‬ه څنګ‪III‬ه يې چې پ‪III‬ر پخواني‪III‬و‪ I‬نبي‪III‬انو‪ I‬او‬
‫رسوالنو عليهم الصالة والسالم فرض ک‪II‬ړې وه‪ ،‬هللا‬
‫تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬اې هغ&&و کس&&انو چې اېم&&ان م&&و‬
‫راوړی! پرتاسو روژه فرض کړل شوې& لکه څنګ&&ه‬
‫چې پ&&ر هغ&&و خلک&&و ف&&رض ک&&ړل ش&&وې وه چې ل&&ه‬
‫تاسو مخکې وو‪ ،‬تر څ&&و تاس&&و ځانون&&ه وس&&اتئ‪( .‬د‬
‫البقره سورت‪ ۱۸۳ :‬ايت)‬
‫او هغ‪II‬ه‪ :‬د رمض‪II‬ان مياش‪II‬تې پ‪II‬ه ورځ کې ل‪II‬ه روژه‬
‫م‪II‬اتوونکو‪ I‬ش‪II‬يانو څخ‪II‬ه ځ‪II‬ان س‪II‬اتل دي او روژه پ‪II‬ه‬
‫نفس کې اراده او صبر روزي‪ .‬رسول هللا ص‪II‬لی هللا‬
‫عليه وسلم فرماېلي‪ :‬هللا عزوجل فرمايي‪ :‬روژه زم&&ا‬
 ‫‪112‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫لپاره ده او زه به يې بدله ورک&&وم‪ ،‬زم&&ا لپ&&اره خپ&&ل‬

‫خوراک‪ ،‬څښاک او شهوت پرېږدي‪ ،‬روژه ډال دی‪،‬‬
‫د روژه ني&&وونکي لپ&&اره دوې خوش&&حالۍ دي‪ :‬ي&&وه‬
‫خوشحالي کله چې روژه م&&اتوي او بل&&ه خوش&&حالي‬
‫کله چې له خپل رب س&&ره مخ&&امخ ک&&يږي‪ .‬د ص‪II‬حيح‬
‫بخاري روایت کړی‪ ،‬حديث شمېره ‪۷۴۹۲‬‬
‫څلورم‪ :‬حج دی چې هللا پ‪II‬ر مس‪II‬لمانانو ف‪II‬رض ک‪II‬ړی‬
‫دی لک‪III‬ه څنګ‪III‬ه يې چې پ‪III‬ر مخکې‪III‬نيو نبي‪III‬انو او‬
‫رسوالنو عليهم الصالة والس‪II‬الم ف‪II‬رض ک‪II‬ړی و‪ ،‬او‬
‫خپل دوست نبي ابراهيم عليه السالم ته يې امر وک‪II‬ړ‬
‫چې د حج په اړه اواز وکړي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او‬
‫په خلك&&و كې د حج اعالن وك&&ړه چې ل&&ه ه&&رې ل&&رې‬
‫الرې څخه پلي او په هر (ډول) ډنګ&&ر اوښ س&&پاره‬
‫درته راشي‪( .‬د الحج سورت‪ ۲۷ :‬ايت)‬
‫او هللا هغ‪II‬ه ت‪II‬ه ام‪II‬ر وک‪II‬ړ چې دغ‪II‬ه پخ‪II‬وانی ک‪II‬ور د‬
‫حاجيانو‪ I‬لپاره ښه پاک کړي‪ ،‬نو هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪:‬‬
‫او كله چې موږ اب&&راهيم ت&&ه د بيت هللا ځ&&اى وټ&&اكلو‬
‫چې له ماسره هيڅ شى مه ش&&ريكوه او زم&&ا ك&&ور د‬
 ‫‪113‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ط&&واف كوونك&&و‪ ،‬قي&&ام كوونك&&و‪ ،‬رك&&وع او س&&جده‬

‫كوونكو لپاره پاك كړه‪( .‬د الحج سورت‪ ۲۶ :‬ايت)‬
‫او حج په مکه مکرمه کې د معلومو اعمالو لپاره پ‪II‬ه‬
‫ټ‪II‬ول عم‪II‬ر کې يوځ‪II‬ل پ‪II‬ر وس او ت‪II‬وان ل‪II‬رونکي‬
‫شخص د بيت هللا قصد کول دي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪:‬‬
‫او د هللا لپ&&&اره پ&&&ر خلک&&&و د بيت هللا حج ک&&&ول دي‬
‫څ&&وک يې چې د الرې ت&&وان ول&&ري‪ ،‬او څ&&وک چې‬
‫کفر وکړي؛ نو هللا له ټولو مخلوقاتو څخه بې پ&&روا‬
‫دی‪( .‬د آل عمران سورت‪ ۹۷ :‬ايت)‬
‫او پ‪II‬ه حج کې حاجي‪II‬ان‪ I‬مس‪II‬لمانان پ‪II‬ه يوځ‪II‬ای کې را‬
‫غوڼديږي د خپل پيداکوونکي په عبادت کې اخالص‬
‫کوونکي وي‪ ،‬او ټول حاجيان په داسې طريقه د حج‬
‫مناسک ادا کوي چې د ټولنې‪ ،‬فرهن‪I‬ګ او اقتص‪II‬ادي‬
‫وضعيت توپيرونه پکې له منځه ځي‪.‬‬
 ‫‪114‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او د اسالمي عباداتو‪ I‬تر ټولو لويه ځانګړنه داده چې‬

‫طريقه‪ ،‬وختونه او شرطونه يې هللا تعالی ټاکلي دي‬
‫او رسول صلی هللا عليه وسلم رسولي‪ ،‬او تر نن‬
‫ورځې پورې هيڅ انسان د زياتوالي او کموالي‬
‫السوهنه پکې نه ده کړې‪ ،‬او ټولو نبيانو عليهم‬
‫السالم دغو لويو عبادتونو ته بلنه کوله‪.‬‬

‫او د اسالمي عباداتو‪ I‬تر ټولو لويه ځانګړنه داده چې‬

‫طريقه‪ ،‬وختونه او شرطونه يې هللا تعالی ټ‪II‬اکلي دي‬
‫او رس‪II‬ول ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم رس‪II‬ولي‪ ،‬او ت‪II‬ر نن‬
‫ورځې هيڅ انس‪II‬ان د زي‪II‬اتوالي او کم‪II‬والي الس‪II‬وهنه‬
‫پکې نه ده کړې‪ ،‬او ټول‪II‬و نبي‪II‬انو‪ I‬عليهم الس‪II‬الم دغ‪II‬و‬
‫لويو عبادتونو ته بلنه کوله‪.‬‬
‫هللا تعالی فرماېلي‪ :‬نن مو ستاسو لپاره ستاس&&و دين‬
‫پوره کړ او پر تاسو مو خپله پېرزوينه بشپړه کړه‬
‫او ستاسو لپ&&اره م&&و اس&&الم د دين پ&&ه توګ&&ه خ&&وښ‬
‫کړی دی‪.‬‬
 ‫‪115‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫(د المائده سورت‪ ۳ :‬ايت)‬

‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬هغ&&ه څ&&ه ټين&&ګ ونيس&&ه چې‬
‫وحي يې درته کيږي‪ ،‬پرته له شکه ته پر نېغه الر‬
‫يې‪.‬‬
‫(د الزخرف سورت‪ ۴۳ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی د لمانځ‪III‬ه پ‪III‬ه اړه وېلي‪ :‬ن&&&و کل&&&ه چې‬
‫لمونځ ختم کړئ‪ ،‬بيا په والړه‪ ،‬ناسته او په مالسته‬
‫هللا ي&&ادوئ‪ ،‬او کل&&ه چې ډاډه ش&&وئ؛ ن&&و بي&&ا بش&&پړ‬
‫لمونځ کوئ‪ ،‬پرته له شکه لمونځ په ټاکلو وختون&&و‬
‫کې پر مؤمنانو فرض دی‪.‬‬
‫(د النساء سورت‪ ۱۰۳ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی د زکات ورکولو په اړه ویلي‪ :‬پرت&&ه ل&&ه‬
‫شکه خيراتونه خو يوازې د فقيرانو‪ ،‬بې وزلو‪ ،‬پ&&ه‬
‫هغو (كې) د كاركوونكو‪ &،‬هغوى چې پ&&ه زړون&&و كې‬
‫يې الفت اچولى شي‪ ،‬مرېيانو ازادولو‪ ،‬پ&&ور وړو‪ ،‬د‬
‫هللا پ&&&ه الر كې او مس&&&افرو لپ&&&اره دي دا د هللا ل&&&ه‬
 ‫‪116‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ل&&ورې ي&&وه فريض&&ه ده او هللا ډې&&ر پ&&وه حکمت واال‬

‫دى‪( .‬د التوبه سورت‪ ۶۰ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪IIII‬الی د روژې پ‪IIII‬ه اړه وېلي‪ :‬د رمض&&&&ان‬
‫مياشت خ&&و همغ&&ه ده چې ق&&رآن پكې ن&&ازل ش&&وى د‬
‫خلكو لپاره الر ښ&&ود‪ ،‬د ه&&دايت څرګن&&دې نښ&&ې او د‬
‫ح&ق او باط&ل بېل&&وونكى (كت&اب) ن&&و ل&ه تاس&&و چې‬
‫څوك دا مياشت بي&&امومي‪ ،‬هغ&&ه دې روژه ونيس&&ي‪،‬‬
‫او څوك چې ناروغ يا پ&&ه س&&فر وي ن&&و پ&&ر هغ&&ه ل&ه‬
‫نورو ورځ&&و څخ&&ه ش&&مېر& پ&&وره ك&&ول دي‪ .‬هللا خ&&و‬
‫تاس&&و ت&&ه اس&&انى غ&&واړي‪ &،‬س&&ختي خ&&و درت&&ه ن&&ه‬
‫غواړي‪ .‬دا د دې لپاره چې تاسو همغه شمېر& پوره‬
‫كړئ (په قضا راوړلو سره) او هللا په لويۍ يادكړئ‬
‫چې الرښوونه يې درته كړى او کې&&دای ش&&ي ش&&كر‬
‫وباسئ‪( .‬د البقره سورت‪ ۱۸۵ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی د حج پ‪II‬ه اړه وېلي‪ :‬د حج څ&&و معل&&ومې‬
‫مياشتې دي‪ ،‬نو چا چې په هغو كې حج ( پ&&ر ځ&&ان)‬
‫فرض كړ نو بيا پ&&ه حج كې ن&&ه ك&&وروالى ش&&ته‪ ،‬ن&&ه‬
‫ګناهونه او نه جنګ جګ&&ړه‪ ،‬او كوم&&ه ښ&&ېګڼه چې‬
 ‫‪117‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ك&&وئ هللا وربان&&دې پوه&&ېږي& او توښ&&ه در س&&ره‬

‫واخلئ او بېش&&كه غ&&وره توښ&&ه ځ&&ان س&&اتل (ل&&ه‬
‫س&&واله) دي او ل&&ه م&&ا څخ&&ه ووېري&&ږئ& اې د عق&&ل‬
‫څښتنانو! (د البقره سورت‪ ۱۹۷ :‬ايت)‬
‫او ټولو نبيانو‪ I‬عليهم السالم دغو ټولو لویو عب‪II‬ادتونو‬
‫ته بلنه کوله‪.‬‬
 ‫‪118‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫د اسالم رسول محمد‪ I‬چې د عبدهللا زوی‪ ،‬د اسماعيل‬

‫بن ابراهيم عليهم السالم له اوالدې څخه دی په مکه‬
‫کې په ‪ ۵۷۱‬م کې زېږدېلی او هملته نبوت ورکړل‬
‫شوی‪.‬‬
‫مدينې ته يې هجرت کړی او له قوم سره يې د ب‪II‬وت‬
‫لمانځنې په کړنو کې ګډون نه دی کړی خو په لویو‬
‫کارونو کې يې ورسره ګ‪II‬ډون‪ I‬کول‪II‬و او ل‪II‬ه پيغم‪II‬برۍ‬
‫مخکې يې هم غوره اخالق لرل او د هغه رب يې په‬
‫لویو اخالقو ستاينه کړې ده چې فرم‪II‬ايلي يې دي‪ .‬او‬
‫پرت&&ه ل&&ه ش&&که ت&&ه پ&&ر لوي&&و اخالق&&و يې‪( .‬د القلم‬
‫سورت‪ ۴ :‬ايت)‬
‫چې قوم يې امين ورته ويلو‪ ،‬کل‪II‬ه چې څلوېښ‪II‬ت کلن‬
‫شو نبوت ورکړل شو او هللا په لويونښانو (معج‪II‬زو)‬
‫د هغه تاييد وکړ‪ ،‬چې تر ټولو لويه معجزه يې ق‪II‬رآن‬
‫کريم دی‪ ،‬او هغه د ټولو نبيانو له معجزو لويه او تر‬
‫نن پ‪II‬ورې پ‪II‬اتې معج‪II‬زه ده‪ ،‬کل‪II‬ه چې هللا د هغ‪II‬ه دين‬
 ‫‪119‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫بشپړ ک‪II‬ړ او رس‪II‬ول ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم پ‪II‬ه پ‪II‬وره‬

‫توګه ورسولو‪ ،‬نو نبي ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم د درې‬
‫شپېتو کلونو په عمر کې وفات شو او په مدين‪II‬ه کې‬
‫خاورو ته وسپارل شو‪ ،‬رسول محمد‪ I‬صلی هللا علي‪II‬ه‬
‫وس‪II‬لم د نبي‪II‬انو او رس‪II‬والنو ختم‪II‬وونکی دی‪ ،‬هللا ل‪II‬ه‬
‫الرښ‪II‬وونې او ح‪II‬ق دين س‪II‬ره ل‪II‬ېږلی دی‪ ،‬ترڅ‪II‬و‬
‫خلک د ناپوهۍ‪ ،‬کف‪II‬ر او ب‪II‬وت لم‪II‬انځنې ل‪II‬ه تي‪II‬ارو د‬
‫توحيد او پوهې رڼا ته را وباسي او هللا د هغ‪II‬ه لپ‪II‬اره‬
‫دا شاهدي ورک‪II‬ړه چې هغ‪II‬ه د هللا پ‪II‬ه ام‪II‬ر را ل‪II‬ېږل‬
‫شوی بلونکی دی‪.‬‬
‫او کله چې څلوېښت کلن ش‪II‬و نب‪II‬وت ورک‪II‬ړل ش‪II‬و او‬
‫هللا په لويونښانو (معجزو) د هغه تاييد‪ I‬وکړ‪ ،‬چې ت‪II‬ر‬
‫ټولو لويه يې قرآن کريم دی‪ .‬د هغه رسول صلی هللا‬
‫عليه وسلم فرماېلي‪ :‬له نبيانو هيڅ ن&&بي نش&&ته مګ&&ر‬
‫دا چې هغ&&ه څ&&ه ورک&&ړل ش&&وي& دي چې د هغ&&و پ&&ه‬
‫اندازه خلک&&و ايم&&ان پ&&رې راوړی‪ ،‬خ&&و مات&&ه داس&&ې‬
‫وحي راکړل ش&&وې ده چې هللا يې رات&&ه وحي ک&&وي؛‬
‫نو زه هيله لرم چې د قيامت پ&&ه ورځ ت&&ر ټول&&و زم&&ا‬
‫پيروان زيات وي‪ .‬صحيح بخاري‪.‬‬
 ‫‪120‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او قرآن عظيم د هللا له لورې خپ‪II‬ل رس‪II‬ول ص‪II‬لی هللا‬

‫عليه وسلم ت‪II‬ه وحې ده‪ ،‬هللا د هغ‪II‬ه پ‪II‬ه اړه فرم‪II‬اېلي‪:‬‬
‫دغ&&&ه کت&&&اب چې هيڅ ش&&&ک پکې نش&&&ته د ځ&&&ان‬
‫ساتونکو لپاره الرښ&&وونه& ده‪( .‬د البق‪II‬ره س‪II‬ورت‪۲ :‬‬
‫ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی پ‪II‬ه دې اړه فرم‪II‬اېلي‪ :‬اي&&ا پ&&ه ق&&ران کې‬
‫فکر نه کوئ‪ ،‬که چ&&ېرې ل&&ه هللا پرت&&ه د ب&&ل چ&&ا ل&&ه‬
‫ل&&&ورې وای؛ ن&&&و هغ&&&وی ب&&&ه زي&&&ات اختالف پکې‬
‫موندلی وای‪( .‬د النساء سورت‪ ۸۲ :‬ايت)‬
‫او هللا پېري‪III‬ان او انس‪III‬انان وننګ‪III‬ول چې د هغ‪III‬ه‬
‫غوندې څه دې راوړي‪ ،‬هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬وواي&&ه‪:‬‬
‫که انسانان او پېريان سره يوځای شي چې د دغ&&ه‬
‫قرآن غوندې څه راوړي‪ ،‬د هغه غوندې& به را نشي‬
‫وړی‪ ،‬ک&&ه څ&&ه هم ځي&&نې د ځين&&و مالت&&ړ ش&&ي‪( .‬د‬
‫اإلسراء سورت‪ ۸۸ :‬ايت)‬
‫او هللا هغ‪III‬وی وننګ‪III‬ول چې د هغ‪III‬و غون‪III‬دې لس‬
‫سورتونه دې راوړي‪ ،‬هللا تعالی وفرمايل‪ :‬که هغوی‬
‫وايي چې دا يې له ځانه پسې ت&&ړلي دي؛ ن&&و د هغ&&و‬
 ‫‪121‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫غوندې لس له ځانه جوړ کړل ش&وي س&ورتونه دې‬

‫راوړي او ل&&ه هللا پرت&&ه څ&&وک م&&و چې پ&&ه وس وي‬
‫راويې ب&&ولئ ک&&ه تاس&&ې رېښ&&تيني ياس&&ت‪( .‬د ه‪II‬ود‬
‫سورت‪ ۱۳ :‬ايت)‬
‫بلکې هللا د هغه غوندې د يو سورت په راوړلو سره‬
‫وننګول‪ ،‬هللا تعالی وفرمايل‪ :‬او که تاسو له هغه څه‬
‫څخه په شک کې واست چې موږ پر خپل بنده ن&ازل‬
‫کړي دي؛ نو د هغ&&ه غون&&دې ي&&و س&&ورت راوړئ او‬
‫ل&&ه هللا پرت&&ه ش&&اهدان م&&و راوب&&ولئ ک&&ه رېښ&&تيني‬
‫ياست‪( .‬د البقره سورت‪ ۲۳ :‬ايت)‬
‫او قرآن عظيم د نبيانو‪ I‬له معجزو څخه يوازېنۍ هغه‬
‫معجزه ده چې تر ننه پ‪II‬ورې پ‪II‬اتې ده‪ ،‬کل‪II‬ه چې هللا د‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وس‪II‬لم لپ‪II‬اره دين بش‪II‬پړ ک‪II‬ړ‬
‫او هغه پ‪II‬ه پ‪II‬وره ط‪II‬رېقې س‪II‬ره ورس‪II‬وو؛ ن‪II‬و هغ‪II‬ه د‬
‫درې شپېته کلونو په عم‪I‬ر کې وف‪I‬ات ش‪I‬و او مدين‪I‬ه‬
‫منوره کې دفن کړل شو‪.‬‬
‫او د هللا رسول محمد‪ I‬صلی هللا عليه وسلم د نبيانو او‬
‫رسوالنو د لړۍ پای ته رسوونکی دی لکه هللا تعالی‬
 ‫‪122‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫چې وېلي‪ :‬محمد ستاس&&و ل&&ه نارين&&ه وو څخ&&ه د چ&&ا‬

‫پالر ن&&&&&ه دی‪ ،‬بلکې د هللا اس&&&&&تازی او د نبي&&&&&انو‬
‫ختموونکی(د لړۍ پ&ای ت&&ه رس&&وونکی) دی‪ ،‬او هللا‬
‫پر هر څه ښ&&ه پ&&وه دی‪ ( .‬د األح‪II‬زاب س‪II‬ورت‪۴۰ :‬‬
‫ايت)‬
‫له ابو هري‪II‬ره رض‪II‬ي هللا عن‪II‬ه څخ‪II‬ه روایت دی چې‬
‫رسول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم وفرمايل‪ :‬پرت&&ه ل&&ه‬
‫شکه زما او له ما مخکې د نبي&&انو مث&&ال داس&&ې دی‬
‫لکه ي&&و س&&ړی چې ک&&ور ج&&وړ ک&&ړي؛ ن&&و ښ&&کلی او‬
‫ښايس&&ته يې ک&&ړي مګ&&ر پ&&ه ي&&و ک&&ونج کې د ي&&وې‬
‫خښتې ځای پاتې وي‪ &،‬خلک پرې را تاويږي او ډېر‬
‫يې خوښ&&&وي& او وايي‪ :‬ولې دغ&&&ه خښ&&&ته ن&&&&ه ده‬
‫اېښودل شوې؟ ويې ويل‪ :‬زه هغه خښته يم او زه د‬
‫نبيانو ختموونکی( د لړۍ پ&&ای ت&&ه رس&&وونکی) یم‪.‬‬
‫صحيح بخاري‪.‬‬
‫او په انجيل کې مسيح علي‪II‬ه الس‪II‬الم د رس‪II‬ول محم ‪I‬د‪I‬‬
‫صلی هللا عليه وسلم په اړه د زي‪II‬ري ورک‪II‬وونکي پ‪II‬ه‬
‫توګه فرمايلي دي‪.‬‬
 ‫‪123‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هغه ډب‪II‬ره چې معم‪II‬ارانو رد ک‪I‬ړه هغ‪II‬ه د ک‪I‬ونج س‪I‬ر‬

‫وګرځې‪II‬ده اي‪II‬ا پ‪II‬ه کت‪II‬ابونو‪ I‬کې م‪II‬و ن‪II‬ه دي لوس‪II‬تي‪:‬‬
‫هغوی ته یسوع د خپل پالونکي له لوري وویل‪ :‬دغه‬
‫زم‪III‬وږ پ‪III‬ه س‪III‬ترګو کې ح‪III‬يرانوونکې وه‪ .‬او د نن‬
‫ورځې د موج‪II‬ود ت‪II‬ورات پ‪II‬ه س‪II‬فر کې موس‪II‬ی علي‪II‬ه‬
‫السالم ته د هللا وينا راغلې‪ :‬هغ‪II‬وی ت‪II‬ه يې د وروڼ‪II‬و‬
‫له منځ‪II‬ه س‪II‬تا غون‪II‬دې ي‪II‬و ن‪II‬بي دروم او خپ‪II‬ل کالم د‬
‫هغه پ‪II‬ه خول‪II‬ه کې اچ‪II‬وم؛ ن‪II‬و پ‪II‬ر ټول‪II‬و هغ‪II‬ه څ‪II‬ه ب‪II‬ه‬
‫خ‪II‬برې ورس‪II‬ره ک‪II‬وي چې زه يې سپارښ‪II‬تنه ورت‪II‬ه‬
‫کوم‪.‬‬
‫او هللا خپ‪II‬ل رس‪II‬ول محم‪II‬د ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم ل‪II‬ه‬
‫الرښ‪II‬وونې او ح‪II‬ق دين س‪II‬ره ول‪II‬ېږلو او هللا د هغ‪II‬ه‬
‫لپاره دا ګ‪II‬واهي ورک‪II‬ړه چې هغ‪II‬ه پ‪II‬ر حق‪II‬ه دی او دا‬
‫چې هغه يې په خپل امر خپل لوري ته د بلونکي پ‪II‬ه‬
‫توګه ول‪II‬ېږلو‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬خ&&و هللا ګ&&واهي‬
‫وركوي چې څ&&ه يې درت&&ه ن&&ازل ك&&ړي‪ ،‬هغ&&ه يې پ&&ه‬
‫خپله پوهه نازل كړي او پرېښتې هم په دې ګ&&واهي‬
‫وركوي (كه څه هم) د هللا ګ&&واهي بيخي بس ده‪( .‬د‬
‫النساء سورت‪ ۱۶۶ :‬ايت)‬
 ‫‪124‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا تع‪III‬الی فرم‪III‬اېلي‪( :‬هللا) همغ&&&ه دى چې خپ&&&ل‬

‫رس&&ول يې ل&&ه الرښ&&وونې او رېښ&&تيني دين س&&ره‬
‫لېږلى تر څو پر ټولو دينون&&و يې برالس&&ى ك&&ړي او‬
‫هللا د شاهد په توګ&&ه بس دى‪( .‬د الفتح س‪II‬ورت‪۲۸ :‬‬
‫ايت)‬
‫هللا خپل رسول له الرښوونې س‪II‬ره ول‪II‬ېږی ت‪II‬ر څ‪II‬و‬
‫خل‪II‬ک د بت لم‪II‬انځنې‪ ،‬کف‪II‬ر او ن‪II‬اپوهۍ ل‪II‬ه تي‪II‬ارو د‬
‫توحيد او ايمان رڼا ته را وباسي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪:‬‬
‫چې پر هغه سره هللا هغه چاته چې د هغ&&ه پ&&ه رض&&ا‬
‫پس&&ى ځي‪ ،‬د س&&المتۍ الرې ښ&&ايي او پ&&ه خپ&&ل حكم‬
‫سره يې له تيارو رڼا ته را باسي او سمې الرې ت&&ه‬
‫يې الرښوونه& كوي‪.‬‬
‫(د المائده سورت‪ ۱۶ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬الر – دا (قرآن) ي&&و كت&&اب دى‬
‫چې تات&&ه م&&و ن&&ازل ك&&ړى ت&&ر څ&&و خل&&ك د هغ&&وى د‬
‫پالونکي په اراده له تيارو څخه رڼا ته راوباس&&ې‪ ،‬د‬
‫ستايل شوي برالسي هللا الرې ته‪( .‬إبراهيم‪ ۱ :‬ايت)‬
 ‫‪125‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او د اسالم هغه شريعت چې د هللا رسول محمد‬

‫صلی هللا عليه وسلم راوړی‪ ،‬هغه د الهي پيغامونو‬
‫او رباني شريعتونو ختموونکی دی‬

‫او د بشپړتيا ش‪II‬ريعت دی او پ‪II‬ه هغ‪II‬و کې د خلک‪II‬و د‬

‫دين او دنيا سمون دی او هغه په لوړه درجه د خلکو‬
‫د دينونو‪ ،‬وينو‪ ،‬م‪II‬الونو‪ I،‬عقلون‪II‬و او اوالدون‪II‬و س‪II‬اتنه‬
‫ک‪II‬وي‪ ،‬او هغ‪II‬ه د ټول‪II‬و مخکې‪II‬نيو ش‪II‬ريعتونو‪ I‬نس‪II‬خه‬
‫کوونکی دی‪ ،‬لک‪II‬ه څنګ‪II‬ه چې مخکې‪II‬ني ش‪II‬ريعتونه‬
‫ځينې پر ځينو نورو نسخه شول‪.‬‬
‫او هللا پر دغه پیغام سره دين بشپړ کړ او پر خلکو د‬
‫هللا د رسول محم‪II‬د ص‪II‬لی هللا علي‪I‬ه وس‪II‬لم پ‪II‬ه ل‪I‬ېږلو‬
 ‫‪126‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫سره پېرزوينه بشپړه شوه‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬نن‬

‫مو ستاسو لپاره ستاسو دين پوره ک&&ړ او پ&&ر تاس&&و‬
‫مو خپله پېرزوينه بشپړه کړه او ستاسو لپاره م&&و‬
‫اس&&الم د دين پ&&ه توګ&&ه خ&&وښ ک&&ړی دی‪( .‬د المائ‪II‬ده‬
‫سورت‪ ۳ :‬ايت)‬
‫او د اسالم شريعت د بشپړتيا ش‪II‬ريعت دی‪ ،‬پ‪II‬ه هغ‪II‬و‬
‫کې د خلکو د دين او دنيا‪ I‬سمون دی‪ ،‬ځکه هغه ټ‪II‬ول‬
‫هغه څه را نغښتي دي چې په مخېک‪II‬نيو ش‪II‬ريعتونو‬
‫کې وو او هغه يې بشپړ او تام کړل‪.‬‬
‫هللا تعالی فرم‪II‬ايي‪ :‬پرت&&ه ل&&ه ش&&که دغ&&ه ق&&رآن هغې‬
‫الرې ت&&ه ښ&&وونه ك&&وي چې هغ&&ه س&&مه س&&يده ده او‬
‫هغ&&و مؤمن&&انو ت&&ه چې س&&م كارون&&ه ك&&وي دا زې&&رى‬
‫وركوي چې په رېښتيا د هغوى لپاره لويه بدل&&ه ده‪.‬‬
‫(د اإلسراء سورت‪ ۹ :‬ايت)‬
‫او د اسالم شريعت هغه س‪II‬تونزمن حکمون‪II‬ه چې پ‪II‬ه‬
‫پخوانيو امتونو کې وو له خلکو لېرې کړل‪.‬‬
‫هللا تع‪III‬الی فرم‪III‬اېلي‪ :‬هغ&&&ه کس&&&ان چې د همدغ&&&ه&‬
‫نالوس&&تي رس&&ول& او ن&&بي پ&&يروي ك&&وي د ك&&وم چې‬
 ‫‪127‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هغ&&وی پ&&ه ت&&ورات او انجي&&ل كې يې (ن&&وم) ليكلى‬

‫مومي‪( ،‬هغه) چې د ښېګڼې ام&&ر ورت&&ه ك&&وي‪ ،‬ل&&ه‬
‫ب&&دۍ يې ايس&&اروي‪ ،‬پ&&اكيزه ش&&يان ورت&&ه حالل&&وي‪،‬‬
‫ناپاك&&ه وربان&&دې حرام&&وي او دران&&ه پي&&ټي يې ت&&رې‬
‫ايسته كوي او هغه بنديزونه چې پر هغ&وى وو (ل&ه‬
‫منځه وړي)‪ .‬نو چا چې ايمان پرې راوړ‪ ،‬مالت&&ړ او‬
‫مرسته يې وكړه او په هغې رڼايي پسې روان ش&&ول‬
‫چې له هغه سره نازله شوې‪ &،‬هم&&دوى بري&&الي دي‪.‬‬
‫(د األعراف سورت‪ ۱۵۷ :‬ايت)‬
‫او د اس‪II‬الم ش‪II‬ريعت د ټول‪II‬و مخکې‪II‬نيو ش‪II‬ريعتونو‬
‫لپاره ناس‪II‬خ دی‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او تات&&ه م&&و دا‬
‫كت&&اب پ&&ه حق&&ه ن&&ازل ك&&ړى چې دا كت&&اب د هغ&&ه څ&&ه‬
‫تص&&ديقوونكى دى ك&&وم چې ت&&رې وړان&&دې و او پ&&ر‬
‫هغه څارونكى (يا شاهد) دى‪ ،‬ن&&و د هغ&&وى ت&&ر منځ‬
‫په هغه څه پرېکړه كوه چې هللا رانازل كړي او كوم‬
‫ح&&ق چې درت&&ه راغلى ل&&ه هغ&&ه څخ&&ه پ&&ه مخ اړول&&و‬
‫سره د هغوى په هوس&&ونو پس&&ې م&&ه ځ&&ه ل&&ه تاس&&ې‬
‫څخه هر يوه ته مو يو ش&&ريعت او تګالره ټ&&اكلې ده‬
‫او كه هللا غوښتي واى نو تاسو ټول به يې ي&&و امت‬
 ‫‪128‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ګرځولي واى خو د دې لپاره (يې داسې وكړل) چې‬

‫په هغه څه كې مو وازمويي چې دركړي يې دي‪ ،‬نو‬
‫په ښېګڼو كې يو له بله وړاندې شئ‪ ،‬د هللا لورت&&ه‬
‫ستاسو ټولو ستنېدل دي بيا به مو پر هغه څه خبر‬
‫كړي چې اختالف مو پکې كولو‪.‬‬
‫(د المائده سورت‪ ۴۸ :‬ايت)‬
‫ن‪II‬و ق‪II‬رآن ک‪II‬ريم چې ش‪II‬ريعت پکې رانغښ‪II‬تی دی‪ ،‬د‬
‫مخکېنيو الهي کتابونو‪ I‬لپاره تصديقوونکی‪ ،‬پر هغو‬
‫پرېکړه کوونکی او د هغو لپاره ناسخ دی‪.‬‬
 ‫‪129‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا تعالی له هغه اسالم پرته چې رسول محمد‬

‫صلی هللا عليه وسلم ورسره راغلی بل هيڅ دين نه‬
‫مني؛ نو څوک چې له اسالم پرته بل دين‪ I‬ته غاړه‬
‫ږدي هيڅکله به يې ترې قبول نه کړي‪.‬‬

‫د محمد‪ I‬صلی هللا عليه وسلم له راتګ وروسته هللا له‬

‫هغه اسالم پرته چې محمد‪ I‬صلی هللا عليه وسلم پرې‬
‫راتګ کړی بل هيڅ دين نه م‪II‬ني؛ ن‪II‬و څ‪II‬وک چې ل‪II‬ه‬
‫اسالم پرته د بل دين پ‪II‬يروي وک‪II‬ړي هيڅکل‪II‬ه ب‪II‬ه يې‬
‫ترې ونه مني‪ .‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او څ&&وك چې ل&&ه‬
‫اسالم پرته بل دين لټوي نو هيڅكله ب&&ه ت&&رې قب&&ول‬
‫نه شي او هغه به په آخرت كې له تاوانيانو وي‪( .‬د‬
‫آل عمران سورت‪ ۸۵ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬پرته له شکه هللا ته منلى دين‬
‫اسالم دى او د اهل كتابو مخالفت خ&&و د خپ&&ل منځي‬
‫ضد له امله ي&&وازې ل&&ه هغ&&ه وروس&&ته و چې پوه&&ه‬
‫ورته راغله او څوك چې د هللا په ایتونو کفر ک&&وي؛‬
‫نو بىشكه هللا ډېرژر حس&&اب واال دى‪( .‬د آل عم‪II‬ران‬
‫سورت‪ ۱۹ :‬ايت)‬
 ‫‪130‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او دغ‪II‬ه اس‪II‬الم همغ‪II‬ه د هللا د دوس‪II‬ت اب‪II‬راهيم علي‪II‬ه‬

‫الس‪II‬الم ملت دی‪ .‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او څ&&وک دی‬
‫چې د اب&&راهیم ل&&ه ملت&&ه مخ اړوي‪ ،‬مګ&&ر هغ&&ه کس‬
‫چې خپل ځان ئې جاهل او احمق کړی وي‪ ،‬او یقینا‬
‫مونږ هغه په دنیا کې غوره کړی دی او بېشکه په‬
‫اخرت کې خامخ&&ا ل&&ه ص&&الحانو څخ&&ه دی‪( .‬د البق‪I‬ره‬
‫سورت‪ ۱۳۰ :‬ايت)‪.‬‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او له هغه چا څخه په دين كې‬
‫څ&&وك غ&&وره دى چې هللا ت&&ه يې ځ&&ان تس&&ليم ك&&ړى‪،‬‬
‫حال دا چې ښېګڼې واال او د حق پلوي ابراهيم پ&&ه‬
‫دين پسې روان وي او هللا خو ابراهيم خپ&&ل دوس&&ت‬
‫نيولى‪.‬‬
‫(د النساء سورت‪ ۱۲۵ :‬ايت)‬
‫او هللا خپل رسول محمد‪ I‬صلی هللا عليه وسلم ته ام‪II‬ر‬
‫وکړ چې ووايي‪ :‬ووايه‪ :‬په رېښتيا زم&&ا پ&&الونکي د‬
‫سمې الرې ښوونه& راته ك&ړې ده‪ ،‬چې ي&و مخ نې&غ‬
‫دين دی‪ ،‬د اب&&راهيم ملت چې ح&&ق پل&&وى و‪ ،‬او ل&&ه‬
‫مشركانو څخه نه و‪( .‬د األنعام سورت‪ ۱۶۱ :‬ايت)‬
 ‫‪131‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫قرآن کريم هغه کتاب دی چې هللا خپل رسول محمد‬

‫صلی هللا عليه وسلم ته وحي کړی‪ ،‬او هغه د‬
‫مخلوقاتو د پالونکي کالم دی‬

‫چې هللا انسانان او پېري‪II‬ان پ‪II‬رې ننګ‪II‬ولي ت‪II‬ر څ‪II‬و د‬

‫هغو غوندې يو سورت راوړي‪ ،‬او دغه ننګون‪II‬ه ت‪II‬ر‬
‫نن ورځې روان‪II‬ه ده او ق‪II‬ران ک‪II‬ريم د زي‪II‬ات ش‪II‬مېر‬
‫مهمو پوښتنو ځواب وويلو چې پ‪II‬ه ميليونون ‪I‬و‪ I‬خل‪II‬ک‬
‫يې ح‪II‬يران ک‪II‬ړل‪ ،‬او ق‪II‬رآن عظيم ت‪II‬ر نن ورځې پ‪II‬ه‬
‫هغه عربي ژبه خوندي دی چې پرې نازل ش‪II‬وی و‪،‬‬
‫ي‪II‬و ح‪II‬رف هم ن‪II‬ه دی ت‪II‬رې کم ش‪II‬وی او هغ‪II‬ه چ‪II‬اپ‬
‫ش‪II‬وی خپ‪II‬ور ش‪II‬وی دی‪ ،‬او دا ل‪II‬وی ع‪II‬اجزوونکی‬
‫کت‪III‬اب دی او پ‪III‬ه دې ارزي چې ولوس‪III‬تل ش‪III‬ي او‬
‫معناوې يې وژباړل ش‪II‬ي‪ ،‬لک‪II‬ه څنګ‪II‬ه چې د رس‪II‬ول‬
‫محمد صلی هللا عليه وسلم سنت د باوري راويانو له‬
‫لړۍ سره سم را نقل شوي خون‪II‬دي دي او پ‪II‬ه همغ‪II‬ه‬
‫ع‪II‬ربي ژب‪II‬ه کې چ‪II‬اپ ش‪II‬وي چې رس‪II‬ول ص‪II‬لی هللا‬
‫عليه وسلم پرې خبرې ک‪II‬ولې او زي‪II‬ات ش‪II‬مېر ژب‪II‬و‬
 ‫‪132‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ته ژباړل شوي دي‪ ،‬ق‪II‬رآن ک‪II‬ريم او د رس‪II‬ول ص‪II‬لی‬

‫هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم س‪II‬نت دواړه د اس‪II‬الم د حکمون‪II‬و او‬
‫تشريعاتو لپ‪II‬اره يوازې‪II‬نۍ س‪II‬رچينې دي؛ ن‪II‬و اس‪II‬الم د‬
‫هغو خلک‪I‬و ل‪I‬ه کړن‪I‬و څخ‪I‬ه ن‪I‬ه اخېس‪I‬تل ک‪I‬يږي چې‬
‫ي‪II‬وازې اس‪II‬الم ت‪II‬ه منس‪II‬وب دي‪ ،‬بلکې ل‪II‬ه الهي وحي‬
‫قرآن عظيم او نبوي سنتو څخه اخېستل کيږي‪.‬‬
‫قرآن کريم هغه کتاب دی چې ع‪II‬ربي رس‪II‬ول محم ‪I‬د‪I‬‬
‫صلی هللا عليه وسلم ته یې په عربي ژبه وحې ک‪II‬ړی‬
‫دی او د مخلوق‪III‬اتو‪ I‬د پ‪III‬الونکي کالم دی‪ ،‬هللا تع‪III‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬او پرته ل&&ه ش&&که هغ&&ه د رب الع&&المين ل&&ه‬
‫لوري نازل ک&&ړل ش&&وی دی‪ .‬دا جبریل امین راک&&وز‬
‫کړی‪ .‬ستا پر زړه‪ ،‬تر څ&&و ل&&ه وېروونک&&و ش&&ې‪ .‬پ&&ه‬
‫څرګنده عربي ژبه‪.‬‬
‫د الشعراء سورت‪ ۱۹۵ -۱۹۲ :‬ايت پورې‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او پرته له شکه خامخا ت&&ا ت&&ه‬
‫د ډې&&ر حکمت واال‪ ،‬ښ&&ه علم واال ل&&ه طرف&&ه ق&&رآن‬
‫ښوولی او (عطا ک&&ولی) ش&&ي‪( .‬د النم‪II‬ل س‪II‬ورت‪۶ :‬‬
‫ايت)‬
 ‫‪133‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او دغه قران د هللا له لوري نازل ک‪II‬ړل ش‪II‬وی دی او‬

‫له هغه د مخکېنيو الهي کتابونو تص‪II‬ديقوونکی دی‪.‬‬
‫هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او دا قرآن خو داسې ن&&ه دى چې‬
‫له هللا پرته په درواغو جوړ کړل ش&&وی وي‪ ،‬خ&&و د‬
‫هغ&&&ه څ&&&ه تص&&&ديق دى چې ت&&&رې مخكې وو‪ ،‬او د‬
‫الكتاب تفصيل دى‪ .‬په دې كې څه ش&&ك نش&&ته چې دا‬
‫د مخلوق&&اتو د پ&&الونکي ل&&ه ل&&وري دى‪( .‬د ي‪II‬ونس‬
‫سورت‪ ۳۷ :‬ايت)‬
‫او ق‪II‬رآن عظيم پ‪II‬ه ډې‪II‬ری هغ‪II‬و مس‪II‬ائلو کې تفص‪II‬يل‬
‫بي‪II‬انوي چې يه‪II‬ودو او نص‪II‬اراوو يې د خپ‪II‬ل دين پ‪II‬ه‬
‫اړه اختالف پکې کړی دی‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬پرته‬
‫له شکه دغه قرآن پر بني اسرائیلو ډېری هغ&&ه څ&&ه‬
‫بي&&&انوي چې هغ&&&وی پکې اختالف ک&&&وي‪( .‬د النم‪II‬ل‬
‫سورت‪ ۷۶ :‬ايت)‬
‫او قرآن عظيم پ‪II‬ر هغ‪II‬و داليل‪I‬و‪ I‬او بره‪II‬انونو مش‪II‬تمل‬
‫دی چې د ټول‪III‬و خلک‪III‬و پ‪III‬ر خالف د هللا س‪III‬بحانه و‬
‫تع‪II‬الی اړون‪II‬د د حقيقتون‪II‬و د هغ‪II‬ه د دين او ج‪II‬زا پ‪II‬ه‬
‫پېژن‪III‬دګلوۍ کې حجت پ‪III‬رې ق‪III‬ائميږي‪ .‬هللا تع‪III‬الی‬
 ‫‪134‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫فرم‪II‬اېلي‪ :‬او پ&&ه دغ&&ه ق&&رآن کې م&&و د خلک&&و لپ&&اره‬

‫هرډول بېلګې بيان کړې دي‪ ،‬کې&&دای ش&ي هغ&وی‬
‫پند واخلي‪( .‬د الزمر سورت‪ ۲۷ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او پر تا مو کت&&اب ن&&ازل ک&&ړی‬
‫چې د هرڅه بي&&انوونکی‪ ،‬الرښ&&وونه‪ ،‬لورېين&&ه او د‬
‫مسلمانانو لپ&&اره زې&&ری دی‪( .‬د النح‪II‬ل س‪II‬ورت‪۸۹ :‬‬
‫ايت)‬
‫او قرآن کريم د داسې مهمو پوښتنو ځ‪II‬واب ورک‪II‬وي‬
‫چې په ميليونونو‪ I‬خلک ورت‪II‬ه ح‪II‬يران دي؛ ن‪II‬و ق‪II‬رآن‬
‫کريم دا بيانوي چې هللا څ‪II‬ه ډول اس‪II‬مانونه او ځمک‪II‬ه‬
‫پيدا ک‪II‬ړل‪ .‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬اي&&ا هغ&&و كس&&انو چې‬
‫كف&&ر يې ک&&ړی دا ن&&ه دي لي&&دلي چې اس&&مانونه او‬
‫ځمكه سره نښتي وو بيا موږ سره بېل كړل‪ ،‬او له‬
‫اوبو نه مو هر ژوندى شى پيدا ك&&ړ‪ ،‬ن&&و آي&&ا هغ&&وى‬
‫ايمان نه راوړي؟‪( .‬د األنبياء سورت‪ ۳۰ :‬ايت)‬
‫او دا چې هللا څ‪III‬ه ډول انس‪III‬ان پي‪III‬داکړ‪ ،‬هللا تع‪III‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬اې خلكو! كه د بي&&ا ژون&&دون پ&&ه هكل&&ه پ&&ه‬
‫شك كې ياست‪ ،‬ن&&و (خ&&بر ش&&ئ) چې م&&وږ تاس&&و ل&&ه‬
 ‫‪135‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫خاورې پيدا كړي ياست‪ ،‬بي&&ا ل&&ه نطفې‪ ،‬بي&&ا د وي&&نې‬

‫له ټوټې‪ ،‬بيا د غوښې له بوټۍ څخه چې پوره شكل‬
‫ل&&&رونكي هم وي او نيمګ&&&ړي ش&&&كل واال هم‪ ،‬د دې‬
‫لپاره چې تاسو ته (حقيقت) بيان كړو‪ .‬او هره نطفه‬
‫چې موږ يې وغواړو‪ &،‬تر يوې معلومې نېټې يې په‬
‫رحمون&&و كې تم ك&&وو‪ ،‬بي&&ا م&&و د ماش&&وم پ&&ه بڼ&&ه را‬
‫باسو‪ ،‬بيا (مو روزنه كوو) تر څو چې خپلې ځوانۍ‬
‫ته ورسېږئ‪ .‬او ځينې ل&&ه تاس&&و څخ&&ه (ژر) وف&&ات‬
‫كېدلى شي او ځينى مو ت&ر ناك&اره عم&ره ځنډې&دلى‬
‫شي (ان) چې له پوهېدو وروس&&ته بي&&ا پ&&ه هيڅ ن&&ه‬
‫پوهيږي‪ .‬او ته خو ځمكه وينې چې وچ&&ه ش&&اړه ده‪،‬‬
‫بي&&&ا چې كل&&&ه اوب&&&ه وربان&&&دې رات&&&ويې ك&&&ړو ن&&&و‬
‫وخوځ&&&يږي‪ ،‬را ډډه ش&&&ي او ل&&&ه ه&&&ر ډول تان&&&دو‬
‫شينګياوو څخه راوټوكوي‪ &.‬الحج پنځم ايت‪.‬‬
‫او چ‪III‬ېرې يې ګرځې‪III‬دل دي او ل‪III‬ه دغ‪III‬ه ژون‪III‬د‬
‫وروسته د نېک کاره او بدکاره بدله څ‪II‬ه ده‪ ،‬او پ‪II‬ر‬
‫دغه مسئله د دالئلو بيان‪ I‬په شلمه فقره کې تېر ش‪II‬و‪،‬‬
‫او ايا دغه وجود همداسې تصادفي رامنځته شوی او‬
‫که د کومې شريفې موخې لپاره رامنځته کړل ش‪II‬وی‬
 ‫‪136‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫دی‪ .‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬آي&&ا هغ&&وى د اس&&مانونو او‬

‫ځمكې پ&&ه پاچ&&ايي كې س&&وچ ن&&ه دى ك&&ړى او ك&&وم‬
‫شيان چې هللا پي&&دا ك&&ړي دي او دا چې ښ&&ايي نېټ&&ه‬
‫يې رانژدې شوې& وي نو له دې وروسته& پ&&ه كوم&&ه‬
‫خ&&بره ايم&&ان راوړي؟ (د األع‪II‬راف س‪II‬ورت‪۱۸۵ :‬‬
‫ايت)‬
‫او هللا تع‪III‬الی فرم‪III‬اېلي‪ :‬اي&&&ا تاس&&&و ګوم&&&ان ک&&&ړی‬
‫همداسې بې ګټې مو پي&&داکړي ياس&&ت او زم&&ا ل&&وري‬
‫ت&&ه ب&&ه ن&&ه راګرځ&&ول ک&&ېږئ‪( .‬المؤمن‪II‬ون‪ I‬س‪II‬ورت‪:‬‬
‫‪ ۱۱۵‬ایت)‬
‫او قرآن عظيم تر نن ورځې پر هغه ژبه خوندي دی‬
‫چې پرې نازل شوی و‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬پرته ل&&ه‬
‫شکه موږ دغه ذکر (قرآن) ن&&ازل ک&&ړی او م&&وږ يې‬
‫ساتونکي يو‪( .‬د الحجر سورت‪ ۹ :‬ايت)‬
‫له هغه يو ح‪II‬رف هم ن‪II‬ه دی کم ش‪II‬وی او ناش‪II‬ونې ده‬
‫چې په هغو کې ټکر‪ ،‬نقصان او يا بدلون راشي‪ ،‬هللا‬
‫تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬آي&&ا هغ&&وی پ&&ه ق&&رآن کې فک&&ر ن&&ه‬
‫کوي‪ ،‬ک&&ه چ&&ېرې ل&&ه هللا پرت&&ه د ب&&ل چ&&ا ل&&ه ل&&وري‬
 ‫‪137‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫وای؛ نو ډې&&ر اختالف ب&&ه يې پکې مون&&دلی وای‪( .‬د‬

‫النساء سورت‪ ۸۲ :‬ايت)‬
‫او هغه (قرآن) چاپ شوی خپور شوی دی‪ ،‬او هغ‪II‬ه‬
‫داسې لوی عاجزوونکی کت‪II‬اب دی چې پ‪II‬ه لوس‪II‬تلو‪،‬‬
‫اورېدلو او د معن‪II‬اوو پ‪II‬ه ژب‪II‬اړلو ارزي‪ ،‬لک‪II‬ه څنګ‪II‬ه‬
‫چې د هللا د رسول محمد‪ I‬صلی هللا عليه وسلم س‪II‬نت‪،‬‬
‫ښ‪II‬وونې او س‪II‬يرت خون‪II‬دي او د ب‪II‬اوري راوي‪II‬انو د‬
‫لړۍ پر بنسټ رانق‪I‬ل ش‪II‬وي دي‪ ،‬او پ‪I‬ر هغ‪II‬ه ع‪II‬ربي‬
‫ژبه چاپ شوي چې رسول صلی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم ب‪II‬ه‬
‫پرې خبرې کولې او زي‪II‬ات ش‪II‬مېر ژب‪II‬و ت‪II‬ه ژب‪II‬اړل‬
‫ش‪II‬وي دي‪ ،‬ق‪II‬رآن ک‪II‬ريم او د رس‪II‬ول ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه‬
‫وس‪II‬لم س‪II‬نت دواړه د اس‪II‬الم د احک‪II‬امو او تش‪II‬ريعاتو‬
‫لپاره يوازېنۍ سرچينې دي؛ نو اس‪II‬الم د هغ‪II‬ه خلک‪II‬و‬
‫ل‪II‬ه کړن‪II‬و څخ‪II‬ه ن‪II‬ه اخېس‪II‬تل ک‪II‬يږي چې اس‪II‬الم ت‪II‬ه‬
‫منس‪II‬وب دي‪ ،‬بلکې هغ‪II‬ه د الهي خون‪II‬دي وحي څخ‪II‬ه‬
‫اخېستل کيږي‪ ،‬چې هغه قرآن عظيم او نبوي سنت‬
‫دي‪ ،‬هللا تعالی د قرآن په اړه فرماېلي‪ :‬پرته له شکه‬
‫هغ&&ه کس&&ان چې پ&&ر ق&&رآن يې کف&&ر ک&&ړی‪ ،‬کل&&ه چې‬
‫هغوی ته راغی او پرته له ش&&که چې هغ&&ه عزتمن&&د‬
 ‫‪138‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫کت&&اب دی‪ ،‬ن&&ه ل&&ه مخې او ن&&ه ل&&ه ش&&ا څخ&&ه باط&&ل‬
‫ورتالی شي‪ ،‬د حکيم ستايل ش&&وي ل&&ه ل&&وري ن&&ازل‬
‫کړل شوی دی‪( .‬د فصلت سورت‪ ۴۲ -۴۱ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی د نبوي سنتو په اړه وايي چې هغه د هللا‬
‫له لوري وحي ده‪ :‬او هغه څه چې رسول پرې تاسو‬
‫ته راتګ کړی؛ نو هغه واخلئ او له ک&&وم څ&&ه څخ&&ه‬
‫مو چې منع کوي ت&&رې ايس&&ار ش&&ئ او ل&&ه هللا څخ&&ه‬
‫ووېرېږئ‪ &،‬پرته له شکه هللا د سختې سزا واال دی‪.‬‬
‫(د الحشر سورت‪ ۷ :‬ايت)‬
 ‫‪139‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او اسالم له مور او پالر سره په نېکۍ امر کوي که‬

‫هغوی دواړه مسلمانان هم نه وي او د اوالد په اړه‬
‫سپارښتنه کوي‪.‬‬

‫اس‪II‬الم ل‪II‬ه م‪II‬ور او پالر س‪II‬ره پ‪II‬ه نېکۍ کول‪II‬و ام‪II‬ر‬

‫کوي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او ستا رب حكم ك&&ړى چې‬
‫له هغه پرته د بل چا بنده ګي مه کوئ‪ ،‬او مور پالر‬
‫سره ښېګڼه كوئ‪ .‬كه تا سره يو له هغ&&و ي&&ا دواړه‬
‫يې زړښت ته ورس&&ېږي ن&&و هغ&&وی ت&&ه اُف هم م&&ه‬
‫وايه‪ ،‬رټه يې مه او هغوى سره په درن&&اوي خ&&برې‬
‫كوه‪( .‬د اإلسراء سورت‪ ۲۳ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او م&&وږ انس&&ان ت&&ه د هغ&&ه د‬
‫مور او پالر په اړه سپارښتنه کړې ده‪( ،‬ځك&&ه) چې‬
‫مور يې د کمزورۍ ل&&ه پاس&&ه د کم&&زورۍ& پ&&ه ح&&الت‬
‫كې په ګېډ ه کې پورته کړی دی او (له تي) بېلول‬
‫يې په دوو كلونو كې دي چې زما شكر وباس&&ه او د‬
 ‫‪140‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫مور او پالر دې‪ ،‬يوازې زما پ&&ه ل&&ور راتل&&ل دي‪( .‬د‬
‫لقمان سورت‪ ۱۴ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او انسان ته مو له خپ&&ل م&&ور‬
‫او پالر سره په ښېګڼه ټينګار كړى دى‪ ،‬چې م&&ور‬
‫يې په (ډې&&ر) ك&&ړاو س&&ره پ&&ه ګې&&ډه ګرځ&&ولى او پ&&ه‬
‫كړاو سره يې زېږولى‪ ،‬او په ګېډه كېدل او ل&&ه تې‬
‫بېلېدل يې (ټول) دېرش مياش&&تې دي‪ .‬ت&&ر دې چې‬
‫هغه بيا ځوانۍ او څلوېښت کلنۍ ته ورس&&ېد‪ &،‬ويلې‬
‫زما ربه! توفيق راكړې چې ستا د هغ&&ه نعمت ش&&كر‬
‫وباس&&&م چې پ&&&ر م&&&ا او زم&&&ا پ&&&ر م&&&ور او پالر دې‬
‫لورولی او چې داسې ښه کارونه وكړم چې ته پرې‬
‫خوښ&&ېږې& او اوالده مې هم ص&&الحه وګرځ&&وه م&&ا‬
‫تاته توبه اېس&&تلي او زه ل&&ه مس&&لمانانو څخ&&ه يم‪( .‬د‬
‫األحقاف سورت‪ ۱۵ :‬ايت)‬
‫له ابوهریره رضي هللا عن‪II‬ه څخ‪II‬ه روايت دی وايي‪:‬‬
‫يوسړی رسول هللا ص&&لی هللا علي&&ه وس&&لم ت&&ه راغی‬
‫ويې ويل‪ :‬اې د هللا رسوله! له خلکو تر ټولو زي&&ات‬
‫زم&&ا د ښ&&ېګڼې حق&&دار څ&&وک دی؟ هغ&&ه وفرماي&&ل‪&:‬‬
 ‫‪141‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫مور دې‪ .‬هغه وويل‪ &:‬بيا څوک؟ هغ&&ه وفرماي&&ل‪ &:‬بي&ا‬

‫هم م&&ور دې‪ .‬ويې ویل‪ :‬بي&&ا څ&&وک؟ بي&&ا يې ورت&&ه‬
‫وفرماي&&ل‪ &:‬بي&&ا هم م&&ور دې‪ .‬ويې وي&&ل‪ :‬بي&&ا څ&&وک؟‬
‫هغه وفرمايل‪ &:‬بيا پالر دې‪ .‬صحيح مسلم‬
‫او د م‪II‬ور او پالر س‪II‬ره دغ‪II‬ه د سپارښ‪II‬تنې ام‪II‬ر پ‪II‬ه‬
‫هرح‪II‬ال کې دی هغ‪II‬وی ک‪II‬ه مس‪II‬لمانان وي او ک‪II‬ه‬
‫مسلمانان نه وي‪.‬‬
‫ل‪II‬ه اس‪II‬ماء بنت ابي بک‪II‬ر څخ‪II‬ه روایت دی وايي‪ :‬ل&&ه‬
‫قريشو سره د تړون پ&&ه زمان&&ه کې مې م&&ور د خپ&&ل‬
‫زوی سره راغله په داسې حال کې چې هغه مشرکه‬
‫وه‪ ،‬کل&&ه چې هغ&&وی ل&&ه ن&&بي ص&&لی هللا علي&&ه وس&&لم‬
‫سره معاهده وکړه‪ ،‬نو له نبي صلی هللا علي&ه وس&لم‬
‫څخه مې پوښتنه وک&&ړه ومې وي&&ل‪ :‬م&&ور مې راغلې‬
‫په داسې حال کې چې مايله ده‪ ،‬نو آيا له هغې س&&ره‬
‫خواخوږي وکړم؟ هغه وفرمايل‪ :‬هو‪ ،‬له م&&ور س&&ره‬
‫دې صله رحمي وکړه‪ .‬صحيح بخاري‬
‫بلکې ک‪II‬ه م‪II‬ور او پالر هڅ‪II‬ه وک‪II‬ړي او دا کوښ‪II‬ښ‬
‫وکړي چې بچی يې له اسالم څخ‪II‬ه کف‪II‬ر ت‪II‬ه واړوي‪،‬‬
 ‫‪142‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫نو اسالم په دغه حال دا امر ورته کوي چې پ‪II‬يروي‬

‫يې ونه کړي او پر هللا ب‪II‬ه م‪II‬ؤمن پ‪II‬اتې ک‪II‬يږي او ل‪II‬ه‬
‫هغوی دواړو سره به ښېګڼه کوي او پ‪II‬ه ښ‪II‬ه توګ‪II‬ه‬
‫به ملګرتیا ورسره کوي‪ .‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او ك&&ه‬
‫چېرې هغوى دواړه پر تا زور واچ&&وي چې ل&&ه م&&ا‬
‫سره هغه څه شريك كړې چې له تا سره د هغه څ&&ه‬
‫علم نشته نو بيا د هغوى مه من&&ه‪ ،‬خ&&و پ&&ه دني&&ا كې‬
‫ښه چلند ورسره كوه‪ ،‬او د هغه چا الرې پس&&ې ځ&&ه‬
‫چې زما په خوا راګرځېدلى وي‪ ،‬بيا ستاسې راتل&&ل‬
‫زما په لور دي نو زه به مو په هغه څه خ&&بروم چې‬
‫تاسې به كول‪( .‬د لقمان سورت‪ ۱۵ :‬ايت)‬
‫او اس‪II‬الم یو مس‪II‬لمان د مش‪II‬رکو خپلوان‪II‬و ي‪II‬ا ن‪II‬ورو‬
‫مشرکانو سره چې هغوی له مسلمانانو‪ I‬سره په جنګ‬
‫ن‪II‬ه وي ل‪II‬ه ښ‪II‬ېګنې څخ‪II‬ه ن‪II‬ه ايس‪II‬اروي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬چا چې په دين كې ستاسو سره جګ&&ړه ن&&ه‬
‫ده كړې او له خپلو كورونو يې ن&&ه يئ اېس&&تلي؛ ن&&و‬
‫هللا مو هغوى سره له ښېګڼې او انصاف څخ&&ه ن&&ه‬
‫ايس&&&&اروي‪ ،‬پ&&&&ه رېښ&&&&تيا هللا انص&&&&اف ک&&&&وونکي‬
‫خوښوي‪( .‬د الممتحنه سورت‪ ۸ :‬ايت)‬
 ‫‪143‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫اس‪III‬الم مس‪III‬لمانانو‪ I‬ت‪III‬ه د خپل‪III‬و اوالدون‪III‬و پ‪III‬ه اړه د‬

‫سپارښتنې ام‪II‬ر ک‪II‬وي‪ ،‬ت‪II‬ر ټول‪II‬و ل‪II‬وی هغ‪II‬ه څ‪II‬ه چې‬
‫اسالم يو پالر ت‪I‬ه پ‪I‬رې ام‪I‬ر ک‪I‬وي هغ‪I‬ه دا چې خپ‪I‬ل‬
‫اوالد ته د هللا حقوق ور وښ‪II‬يي‪ ،‬لک‪II‬ه ن‪II‬بي ص‪II‬لی هللا‬
‫علي‪II‬ه وس‪II‬لم چې خپ‪II‬ل د ت‪II‬ره زوی عبدهللا بن عب‪II‬اس‬
‫رضي هللا عنهما‪ I‬ته وفرماي‪II‬ل‪ :‬اې هلک&&ه ي&&ا هلکي&&ه!‬
‫ايا داسې کلمې درونه ښ&&يم چې هللا ګټ&&ه درت&&ه پ&&رې‬
‫ورسوي؟ نو ما وويل‪ :‬ولې نه‪ .‬هغه وفرمايل‪ :‬د هللا‬
‫د حدودو حفاظت وکړه‪ ،‬هللا تع&&الی ب&&ه س&&تا حف&&اظت‬
‫وکړي‪ ،‬د هللا تعالی د حدودو حفاظت وکړه هللا تعالی‬
‫به دې مخې ت&&ه وم&&ومي‪ ،‬هغ&&ه ت&&ه پ&&ه هوس&&ايۍ کې‬
‫متوج&&ه اوس&&ه‪ ،‬هغ&&ه ب&&ه دې پ&&ه س&&ختۍ کې مرس&&ته‬
‫وکړي‪ ،‬کله چې څه غواړې؛& نو له هللا يې غواړه او‬
‫ک&&ه مرس&&ته غ&&واړې؛& ن&&و ل&&ه هللا يې غ&&واړه‪ .‬احم‪II‬د‬
‫روايت کړی‪۲۸۷/۴‬‬
‫او هللا ي‪II‬و م‪II‬ور او پالر ت‪II‬ه ام‪III‬ر ک‪III‬ړی چې خپل‪II‬و‬
‫اوالدونو ته هغه څه وروښ‪II‬يي چې هغ‪II‬وی ت‪II‬ه د دين‬
‫او دنيا په چارو کې ګټه رسوي‪ .‬هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪:‬‬
‫اې هغوکسانو چې ايمان م&&و راوړئ!& خپ&&ل ځانون&&ه‬
 ‫‪144‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او خپل بچي مو له هغه اور څخه وس&&اتئ چې خس‬

‫خاش&&اك يې انس&&انان او ډب&&رې دي‪ .‬چې پ&&ر هغ&&ه ب&&ه‬
‫غوسه ناك‪ ،‬سخت زړې پرېښتې (والړې) وي‪ ،‬كوم‬
‫چې د هللا له حكمه س&&رغړاوى& ن&&ه ك&&وي او چې څ&&ه‬
‫ام&&ر ورت&&ه ك&&يږي هغ&&ه پ&&ر ځ&&اى ك&&وي‪( .‬د التح‪II‬ريم‬
‫سورت‪ ۶ :‬ايت)‬
‫او له علي رضي هللا عنه څخ‪I‬ه د هللا د هغ‪II‬ه وين‪I‬ا پ‪II‬ه‬
‫اړه روايت دی‪ :‬ځانون‪III‬ه او ک‪III‬ورنۍ م‪III‬و ل‪III‬ه اوره‬
‫وساتئ‪.‬‬
‫هغ‪II‬ه وايي‪" :‬هغ&&وی& ت&&ه ادب وروښ&&يئ او پوه&&ه‬
‫وروښيئ" او نبي صلی هللا عليه وسلم ي&&و پالر ت&&ه‬
‫امر کړی چې خپل بچي ته لمونځ وروښيي‪ ،‬تر څ&&و‬
‫يې پر هغه روزنه وشي‪.‬‬
‫نبي صلی هللا عليه وسلم فرماېلي‪ :‬اوالدونو ته م&&و د‬
‫لمانځ&&ه ام&&ر ک&&وئ کل&&ه چې هغ&&وی اوه کلن ش&&ي‪.‬‬
‫ابوداود روايت کړی‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرم‪II‬اېلي‪ :‬ستاس&&و‬
‫هر يو شپون دی او هر يو مو د خپل رعيت پ&&ه اړه‬
 ‫‪145‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫مسؤول دی‪ ،‬امام شپون دی او د خپل رعيت په اړه‬

‫مسئول دی‪ ،‬سړی په خپله کورنۍ کې شپون دی او‬
‫د خپ&&&ل رعيت پ&&&ه اړه مس&&&ئول دی‪ ،‬ښ&&&ځه د خپ&&&ل‬
‫مېړه په کور کې ش&&پنه ده او د خپ&&ل رعيت پ&&ه اړه‬
‫مسؤوله ده‪ ،‬خادم د خپل بادار د م&&ال ش&&پون دی او‬
‫د خپ&&ل رعيت پ&&ه اړه مس&&ئول دی‪ ،‬ه&&ر ي&&و ستاس&&و‬
‫شپون او د خپل رعيت په اړه مس&&ئول& دی‪ .‬ص‪II‬حیح‬
‫بن حبان‪ I‬روايت کړی ‪۴۴۹۰‬‬
‫او اسالم ي‪II‬و پالر ت‪II‬ه د خپل‪II‬و اوالدون‪II‬و او ک‪II‬ورنۍ د‬
‫نفقې امر کړی دی او ‪ ۱۸‬م‪II‬ه فق‪II‬ره کې د دې اړون‪II‬د‬
‫لږ بحث تېر شو‪ ،‬او ن‪II‬بي ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم پ‪II‬ر‬
‫خپل اوالد د نفقې ث‪II‬واب هم بي‪II‬ان ک‪II‬ړی دی ويلي يې‬
‫دي‪ :‬غ&&وره دين&&ار چې ي&&و څ&&وک يې لګ&&وي‪ :‬هغ&&ه‬
‫دينار دی چې پر خپل بچو يې لګوي‪ ،‬بل هغه دين&&ار‬
‫چې د هللا په الر کې يې پ&&ر خپل&&ه س&&پرلۍ لګ&&وي او‬
‫بل هغ&&ه دين&&ار چې يوڅ&&وک يې د هللا پ&&ه الر کې پ&&ر‬
‫خپلو ملګرو لګوي‪.‬‬
 ‫‪146‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ابوقالب‪II‬ه وايي پ‪II‬ر عیال يې پي‪II‬ل وک‪II‬ړ‪ ،‬بي‪II‬ا ابوقالب‪II‬ه‬

‫وايي‪ :‬او تر هغه سړي به د چا ث&&واب ل&&وی وي چې‬
‫پ&&ر خپ&&ل کوچنیانو بچیانو لګښ&&ت ک&&وي‪ ،‬د هغ&&وی‬
‫ساتنه کوي او يا هللا هغوی ته پرې ګټ&&ه رس&&وي او‬
‫غنيان کوي يې‪ .‬صحيح مسلم ‪۹۹۴‬‬
‫اسالم په وينا او کړنه کې که څه هم له دوښمن سره‬
‫وي پر عدالت امر کوي‪.‬‬

‫هللا سبحانه وتعالی په خپلو کړنو او د بندګانو ت‪II‬رمنځ‬

‫په تدبير کې پر عدل او انصاف متص‪II‬ف دی‪ ،‬او پ‪II‬ه‬
‫هر هغه څه کې چې ام‪II‬ر يې پ‪II‬رې ک‪II‬ړی او من‪II‬ع يې‬
‫ترې کړې ده‪ ،‬څه يې چې پي‪II‬داکړي او ان‪II‬دازه ک‪II‬ړي‬
‫دي پ‪III‬ر نېغ‪III‬ه الر دی‪ ،‬هللا تع‪III‬الی فرم‪III‬اېلي‪ :‬هللا‬
‫شاهدي ادا كړې چې له هغه پرت&&ه ب&&ل معب&&ود نش&&ته‬
‫پرېښتو او د پوهې څښتنانو هم چې (هللا) پر عدالت‬
‫والړ دی‪ ،‬نش&&ته ب&&ل حق&&دار د بن&&ده ګۍ مګ&&ر همغ&&ه‬
‫حكمت واال برالسى‪.‬‬
‫(د آل عمران سورت‪ ۱۸ :‬ايت)‬
 ‫‪147‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا پر عدل امر کوي‪ .‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬وواي&&ه‪:‬‬

‫مات&&ه مې پ&&الونکي پ&&ر ع&&دالت م&&ر ک&&ړی دی‪( .‬د‬
‫األعراف سوررت‪ ۲۹ :‬ايت)‬
‫ټول رسوالن او نبيان‪ I‬عليهم الصالة والسالم له عدل‬
‫س‪II‬ره راغلي دي‪ ،‬هللا تع‪III‬الی فرم‪III‬اېلي‪ :‬م&&&وږ خپ&&&ل‬
‫رسوالن په رېښتيا له ښكاره دليلون&&و س&&ره ل&&ېږلي‬
‫او هغوى سره مو كتاب او تله هم ران&&ازل ك&&ړي ت&&ر‬
‫څو خلك په انصاف والړ اوسي‪( .‬د الحدي‪II‬د س‪II‬ورت‪:‬‬
‫‪ ۲۵‬ايت)‬
‫تله هغه‪ :‬په ويناوو او کړنو کې عدالت دی‪.‬‬
‫اسالم په وينا او کړنه کې که څه هم له دوښمن س‪II‬ره‬
‫وي پ‪II‬ر ع‪II‬دالت ام‪II‬ر ک‪II‬وي‪ .‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬اې‬
‫هغ&&و کس&&انو چې ايم&&ان م&&و راوړئ! پ&&ه ع&&دل والړ‬
‫اوسېږئ‪ &،‬د هللا لپاره شاهدان‪ ،‬ك&&ه څ&&ه هم پرخپل&&و‬
‫ځانو مو وي يا پر مور او پالر او خپلوان&&و‪ ،‬ش&&تمن‬
‫وي ك&ه بېوزل&ه‪ ،‬خ&و هللا ت&ر ه&ر چ&ا زي&ات د هغ&و‬
‫دواړو خ&&واوو خيرغوښ&&تونكى& دى‪ ،‬ن&&و پ&&ه (خپ&&ل)‬
‫هوس پسې م&&ه ځئ چې بي&&ا ل&&ه حق&&ه هم واوړئ او‬
 ‫‪148‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ك&&&ه ژبې واړوئ را واړوئ ي&&&ا څن&&&ګ وك&&&ړئ ن&&&و‬

‫بیىشكه هللا پر هغ&&و ک&&ارونو ښ&&ه خ&&بردى چې تاس&&و‬
‫يې كوئ‪( .‬د النساء سورت‪ ۱۳۵ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او د هغ&&ه ق&&وم دوښ&&مني چې‬
‫له مس&&جد ح&&رام ن&&ه يې ايس&&اركړي وئ‪ ،‬باي&&د تاس&&و‬
‫دې ته چمتو نه كړي چې تېرى وكړئ او تاسو پ&&ه‬
‫ښېګڼه او ځان ساتنه كې يو له بله مرسته وك&&ړئ‬
‫او په ګناه او تېري كې يو له بل س&&ره مرس&&ته م&&ه‬
‫كوئ او له هللا څخه وډار شئ‪ ،‬بېشكه د هللا ع&&ذاب‬
‫ډېرسخت دى‪( .‬د المائده سورت‪ ۲ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬اې هغو کسانو چې ايمان م&&و‬
‫راوړئ! د هللا لپاره په حق والړ او په عدل شاهدان‬
‫اوسئ‪ ،‬او د ك&&ومې ډلې دوښ&&مني م&&و دوم&&ره و ن&&ه‬
‫پاروي چې بيا عدالت ونه كړئ‪ ،‬عدل كوئ‪ ،‬دا ځان‬
‫س&&اتنې ت&&ه ډې&&ر ن&&ېږدې& دی‪( .‬د المائ‪II‬ده س‪II‬ورت‪۸ :‬‬
‫ايت)‬
‫نو آيا نن د ملتونو په قوانينو او يا د خلکو په دينون‪II‬و‬
‫کې دا ډول پ‪II‬ه حق‪II‬ه د ګ‪II‬واهۍ او رېښ‪II‬تيا وين‪II‬ا ام‪II‬ر‬
 ‫‪149‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫مومې‪ ،‬که څه هم د ځان‪ ،‬مور او پالر او يا خپلوانو‬

‫پر خالف وي او دا چې د عدالت امر ل‪II‬ه دوښ‪II‬من او‬
‫دوست دواړو سره دې وي؟‬
‫او ن‪II‬بي ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم د اوالدون‪II‬و ت‪II‬رمنځ د‬
‫عدالت کولو ام‪II‬ر ک‪II‬ړی دی‪ .‬ل‪II‬ه ع‪II‬امر څخ‪II‬ه روايت‬
‫دی وايي‪ :‬د بشير زوی له نعم&&ان رض&&ي هللا عنهم&&ا‬
‫څخه مې واورېدل په داسې حال کې چې پ&&ر من&&بر و‬
‫ويې ويل‪ :‬ماته مې پالر ي&&وه ډالۍ راک&&ړه؛ د رواح&&ه‬
‫لور عمره ووېل‪ :‬زه يې تر هغه نه منم چې ت&&ر څ&&و‬
‫رس&&ول هللا ص&&لی هللا علي&&ه وس&&لم ګ&&واهي ن&&ه وي‬
‫ورکړې؛ نو هغه رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ت&&ه‬
‫راغی ويې وي&&ل‪ :‬م&&ا مې خپ&&ل هغ&&ه زوی ت&&ه چې د‬
‫رواحه له لور عمره څخه دی ي&&وه ډالۍ ورک&&ړې ده‬
‫چې هغې ماته امر کړی تر څو اې د هللا رسوله! زه‬
‫تا شاهد ونيسم‪ ،‬هغه وفرمايل‪ :‬ايا ټول&&و بچي&&انو ت&&ه‬
‫دې دغه ډول ډالۍ ورکړې ده؟ هغه وويل‪ :‬نه‪ .‬هغ&&ه‬
‫وفرماي&&ل‪" :‬ل&&ه هللا څخ&&ه وډار ش&&ه او د اوالدون&&و‬
‫ترمنځ دې ع&&دل وک&&ړه" ن&&و هغ&&ه را وګرځې&&دی او‬
 ‫‪150‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫خپل&&ه ډالۍ يې واپس واخېس&&تله‪ .‬ص‪II‬حيح بخ‪II‬اري‬

‫‪.۲۵۸۷‬‬
‫دا ځکه چې د خلکو او هېوادونو چارې يوازې پ‪II‬ر‬
‫عدل سمې درې‪II‬دالی ش‪II‬ي او خل‪II‬ک د خپل‪II‬و دينون‪II‬و‪I،‬‬
‫وينو‪ ،‬اوالدونو‪ ،‬عزتون‪II‬و‪ ،‬م‪II‬الونو او هېوادون‪II‬و پ‪II‬ه‬
‫اړه يوازې په عدالت سره په امن کې کېدالی ش‪II‬ي‪،‬‬
‫نو ځکه موږ وينو چې کل‪II‬ه د مکې کف‪I‬ارو مس‪II‬لمانان‬
‫ډېر تنګ کړل‪ ،‬نبي صلی هللا عليه وسلم حبشې ت‪II‬ه د‬
‫هجرت کولو امر ورته وکړ او المل يې دا بي‪II‬ان ک‪II‬ړ‬
‫چې هلته يوعادل پاچا‪ I‬دی چې د هغه په هې‪II‬واد کې‬
‫پر هيچا ظلم نه کيږي‪.‬‬
‫او اسالم ل‪II‬ه ټول‪II‬و خلک‪II‬و س‪II‬ره پ‪II‬ه نېکۍ کول‪II‬و ام‪II‬ر‬
‫کوي او غوره اخالقو او ښو کړنو ته بلنه کوي‪.‬‬
‫اسالم له ټولو خلکو سره په نېکۍ کولو امر کوي‪.‬‬
‫هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬پرت&&ه ل&&ه ش&&که هللا پ&&ر ع&&دل‪،‬‬
‫نېکۍ او خپلوانو ته پر ورکړه امر کوي‪( .‬د النح‪II‬ل‬
‫سورت‪ ۹۰ :‬ايت)‬
 ‫‪151‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬هغه کسان چې په هوسايي او‬

‫تنګستیا كې لګښت كوي او غوسه& زغمونكي او له‬
‫(ب &&دۍ د) خلك &&و تېرې &&دونكي وي‪ ،‬او هللا (داس &&ې)‬
‫نېكان خوښوي‪( .‬د آل عمران سورت‪134 :‬آيت)‬
‫رسول محمد صلی هللا عليه وسلم فرماېلي‪ :‬پرت&&ه ل&&ه‬
‫شکه هللا په هرڅه کې ښېګڼه الزم&&ه ک&&ړې ده؛ ن&&و‬
‫کله چې وژل کوئ پ&&ه س&&مه توګ&&ه يې ک&&وئ او کل&&ه‬
‫چې ذبح کوئ په سمه توګه ذبحه کوئ‪ ،‬ستاسو هر‬
‫يو دې خپله چاړه ښه تېره کړي او څاروی دې په‬
‫ارامه سره ذبحه کړي‪ .‬صحيح مسلم ‪۱۹۵۵‬‬
‫اسالم ښو اخالقو او غوره کړن‪II‬و ت‪II‬ه بلن‪II‬ه ک‪II‬وي‪ ،‬هللا‬
‫تعالی د خپل رسول محم‪I‬د‪ I‬ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم پ‪II‬ه‬
‫س‪II‬تاينه کې پ‪II‬ه مخکې‪II‬نيو کت‪II‬ابونو‪ I‬کې وايي‪ :‬هغ&&ه‬
‫کسان چې د همدغه نالوستي رسول او نبي پ&&يروي‬
‫كوي د كوم چې هغ&&وی پ&ه ت&ورات او انجي&&ل كې يې‬
‫(ن&&وم) ليكلى م&&ومي‪( ،‬هغ&&ه) چې د ښ&&ېګڼې ام&&ر‬
‫ورت&&ه ك&&وي‪ ،‬ل&&ه ب&&دي يې ايس&&اروي‪ &،‬پ&&اكيزه ش&&يان‬
‫ورته حاللوي‪ ،‬ناپاك&&ه وربان&&دې حرام&&وي& او دران&&ه‬
 ‫‪152‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫پيټي يې ترې ايسته كوي او هغ&&ه بنديزون&&ه چې پ&&ر‬

‫هغوى وو (له منځ&ه وړي) ن&و چ&ا چې ايم&ان پ&رې‬
‫راوړ‪ ،‬مالتړ او مرسته يې وك&&ړه او پ&&ه هغې رڼ&&ايي‬
‫پس&&ې روان ش&&ول چې ل&&ه هغ&&ه س&&ره نازل&&ه ش&&وې‪،‬‬
‫هم&&دوى& بري&&الي دي‪( .‬د االع‪II‬راف س‪II‬ورت‪۱۵۷ :‬‬
‫ايت)‪.‬‬
‫او رس‪II‬ول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬اې‬
‫عائشې بېشکه هللا مهربانه دی مهرباني خوښ&&وي‬
‫او پر مهربانۍ هغه څه ورکوي& چې په سختګېرۍ‬
‫يې نه ورک&&وي او ن&&ه يې ل&&ه هغ&&ه پرت&&ه پ&&ر ب&&ل څ&&ه‬
‫ورکوي‪ .‬صحيح مس&&لم ‪ ۲۵۹۳‬او رس&&ول هللا ص&&لی‬
‫هللا علي&&ه وس&&لم فرم&&اېلي‪ :‬بېش&&که هللا پرتاس&&و د‬
‫ميندو نافرماني‪ ،‬د لوڼ&&و ژون&&دي خښ&&ول‪ ،‬د فرض&&ي‬
‫صدقو نه ورکول او ناروا شيانو غوښتل حرام کړي‬
‫دي‪ ،‬او ستاسو لپ&&اره يې بې خاي&&ه خ&&برې‪ ،‬بې ګ&&ټې‬
‫پوښ&&تنې او د م&&ال ض&&ايع ک&&ول ن&&اخوښ ک&&ړي دي‪.‬‬
‫صحيح البخاري ‪۲۴۰۸‬‬
 ‫‪153‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرماېلي‪ :‬ت&&ر هغ&&ه‬
‫ب&&ه جنت ت&&ه داخ&&ل نش&&ئ ت&&ر څ&&و م&&و ايم&ان ن&&ه وي‬
‫راوړی او تر هغه ب&&ه ايم&&ان ران&&ه وړئ ت&&ر څ&&و ل&&ه‬
‫يوبل سره مينه ونه کړئ او آيا هغه څ&&ه درت&&ه ون&&ه‬
‫ښيم چې کله مووکړل له يوبل سره به مينه وکړئ؟‬
‫هغه دا چې په خپلو منځ&&و کې س&&الم ک&&وئ‪ .‬ص‪II‬حيح‬
‫مسلم ‪۵۴‬‬

‫او اسالم د ښو اخالقو لکه رېښتينولۍ‪ ،‬د امانت‬

‫اداکولو‪ ،‬پاک لمنۍ‪ ،‬حياء‪ ،‬شجاعت‪ ،‬قربانۍ‪،‬‬
‫سخاوت‪ ،‬د اړ سره مرسته کولو‪ ،‬له بې وزله سره‬
‫کمک کولو‪ ،‬وږي ته خواړه ورکولو‪ ،‬ښه‬
‫ګاونډيتوب‪ ،‬صله رحمۍ او پر څارويو مهربانۍ‪I‬‬
‫امر کوي‪.‬‬
 ‫‪154‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او اسالم پر ښو اخالقو امر کوي‪ ،‬رس&&ول هللا ص&&لی‬

‫هللا فرم&&اېلي‪ :‬بېش&&که زه ي&&وازې د ښ&&و اخالق&&و د‬
‫بشپړولو لپاره رالېږل شوی يم‪.‬‬
‫صحيح االدب المفرد ‪۲۰‬‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرماېلي‪ :‬پرت&&ه ل&&ه‬
‫شکه ماته په تاسو کې تر ټولو محبوب او د قي&&امت‬
‫په ورځ د مجلس ل&&ه پل&&وه ن&&ېږدې& هغ&&ه څ&&وک دی‬
‫چې پ&&ه تاس&&و کې ښ&&ه اخالق ل&&ري‪ ،‬او ل&&ه تاس&&و‬
‫ب&&دترين او د قي&&امت پ&&ه ورځ د مجلس ل&&ه پل&&وه ت&&ر‬
‫ټولو لېرې زي&&ات خ&&برې ک&&وونکي‪ ،‬د خپل&&و خ&&برو‬
‫غوره ګڼونکي او لويي کوونکي دي‪ ،‬هغوی وويل‪:‬‬
‫ثرثارون او متشدقون خو پېژنو‪ &،‬خ&و د متفيهق&&ون‬
‫څوک دي؟ هغه وفرمايل‪ &:‬ل&&ويي ک&&وونکي‪ .‬السلس‪II‬لة‬
‫الصحيحة ‪۷۹۱‬‬
‫او له عبدهللا بن عمر رضي هللا عنهم‪II‬ا څخ‪II‬ه روايت‬
‫دی وايي‪ :‬نبي صلی هللا علي&&ه وس&&لم ن&&ه پ&&ه ط&&بیعي‬
‫ډول د ب&&دوخبرو ک&&وونکی او ن&&ه پ&&ه تکل&&ف س&&ره د‬
‫ب&&دوخبرو ک&&وونکی و‪ ،‬او هغ&&ه ب&&ه وي&&ل‪ :‬ل&&ه تاس&&و‬
 ‫‪155‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫غوره ستاسو څخه د ښ&&و اخالق&&و واال دی‪ .‬ص‪II‬حيح‬

‫البخاري ‪۳۵۵۹‬‬
‫ل‪II‬ه دې س‪II‬ربېره ن‪II‬ور يوش‪II‬مېر ايتون‪II‬ه او حديثون ‪I‬ه‪I‬‬
‫پ‪III‬ردې داللت ک‪III‬وي چې اس‪III‬الم پ‪III‬ه عم‪III‬ومي ډول‬
‫ښواخالقو او غوره کارونو ته هڅونه کړې ده‪.‬‬
‫او پر کوم څه چې اسالم امر کوي‪ :‬هغه رېښ‪II‬تينولي‬
‫ده‪ ،‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرماېلي‪ :‬پرتاسو‬
‫رېښتينولي الزم&&ه ده‪ ،‬ځک&&ه رېښ&&تينولي نېکۍ ت&&ه‬
‫الرښوونه کوي او نيکي جنت ت&&ه الرښ&&وونه& ک&&وي‬
‫او سړی تل رېښتيا وايي او د رېښتينولۍ په لټه کې‬
‫وي ت&&ر دې چې د هللا پ&&ه وړان&&دې رېښ&&تينی وليک&&ل‬
‫شي‪ .‬صحيح مسلم ‪۲۶۰۷‬‬
‫او پر کوم څه چې اسالم امر کوي‪ :‬له هغو څخه ي‪II‬و‬
‫د ام‪II‬انت اداک‪II‬ول دي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬پرت&&ه ل&&ه‬
‫شکه هللا تاسو ته امر کوي چې امانتونه خپلو اهل&&و‬
‫ته وسپارئ‪( .‬د النساء سورت‪ ۵۸ :‬ايت)‬
‫او پر کوم څه چې اس‪II‬الم ام‪II‬ر ک‪II‬وي ل‪II‬ه هغ‪II‬و څخ‪II‬ه‪:‬‬
‫پ&&اک لم&&ني ده‪ ،‬رس&&ول هللا ص&&لی هللا علي&&ه وس&&لم‬
 ‫‪156‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫فرم&&&اېلي‪ :‬درې کس&&&ان داس&&&ې دي چې پ&&&ر هللا يې‬

‫مرسته الزم&&ه ده‪ :‬او ل&&ه هغ&&و څخ&&ه يې هغ&&ه نک&&اح‬
‫ک&&وونکی ذک&&ر ک&&ړی چې پ&&اک لم&&ني غ&&واړي‪ .‬س‪II‬نن‬
‫ترمذي ‪۱۶۵۵‬‬
‫او د نبي صلی هللا له دعاوو څخه دا وه چې وي‪II‬ل ب‪II‬ه‬
‫يې‪ :‬اې هللا! زه ستا څخه د الرښ&&وونې‪ ،‬پ&&اک لم&&نۍ‬
‫او د زړه دې غني والي غوښتنه کوم‪ .‬صحيح مسلم‬
‫‪۲۷۲۱‬‬
‫او پر کومو شيانو چې اسالم امر کوي له هغو څخ‪II‬ه‬
‫يوه حيا ده‪ ،‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرم‪II‬اېلي‪:‬‬
‫حيا يوازې خير راوړي صحيح بخاري ‪۶۱۱۷‬‬
‫او رس‪II‬ول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬د ه&&ر‬
‫دين لپ&&اره اخالق وي او د اس&&الم اخالق حي&&اء ده‪.‬‬
‫بيهقي پ‪II‬ه ش‪II‬عب االيم‪II‬ان‪ I‬کې د دغ‪II‬ه ح‪II‬ديث تخ‪II‬ريج‬
‫کړی‪۲۶۱۹/۶‬‬
‫او له هغ‪II‬و ش‪II‬يانو څخ‪II‬ه چې اس‪II‬الم ام‪II‬ر پ‪II‬رې ک‪II‬وي‬
‫شجاعت هم دی‪ ،‬له انس رضي هللا عنه څخه روايت‬
‫دی وايي‪ :‬نبي صلی هللا عليه وسلم تر ټولو خلکو د‬
 ‫‪157‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫غوره اخالقو‪ ،‬ت&&ر ټول&&و خلک&&و زي&&ات ش&&جاع او ت&&ر‬

‫ټولو خلکو زيات سخي و‪ ،‬او يوځل د م&&دينې خل&&ک‬
‫په يوه وېره کې شول؛ نو نبي صلی هللا عليه وس&&لم‬
‫تر ټولو پر آس مخکې و‪ .‬صحيح بخاري ‪۲۸۲۰‬‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم به له ب‪II‬زدلۍ څخ‪II‬ه‬
‫پناه غوښتله ويل به يې‪ :‬اې هللا! زه پر ت&&ا ل&&ه ب&&زدلۍ‬
‫څخه پناه غواړم‪ .‬صحيح بخاري ‪۶۳۷۴‬‬
‫او پر کوم څه چې اسالم امر ک‪II‬وي ل‪II‬ه هغ‪II‬و څخ‪II‬ه د‬
‫هللا پ‪III‬ه الر کې لګښ‪III‬ت او س‪III‬خا هم دي‪ ،‬هللا تع‪III‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬د هغو خلكو مثال چې خپل مالونه د هللا په‬
‫الركى لګوي داسې ده لكه ي&&وه دان&&ه (تخم) چې اوه‬
‫وږي راش&&نه ك&&ړي (بي&&ا) پ&&ه ه&&روږي& كې س&&ل دانې‬
‫وي او چات&&ه چې هللا غ&&واړي (ن&&ورهم)& زي&&اتوي او‬
‫هللا ښه پوه د پراخۍ څښ&&تن دى‪( .‬د البقره س‪II‬ورت‪:‬‬
‫‪ ۲۶۱‬ايت)‬
‫او د رسول هللا صلی هللا عليه وس‪II‬لم اخالق س‪II‬خاوت‬
‫و‪ ،‬له ابن عباس رض‪II‬ي هللا عنهم‪II‬ا څخ‪II‬ه روايت دی‬
‫وايي‪ :‬ن&&بي ص&&لی هللا علي&&ه وس&&لم پ&&ه ښ&&ېګڼه کې‬
 ‫‪158‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ترټولو خلکو زيات سخي و او په روژه کې ب&&ه چې‬

‫کله جبرئيل ورته راتلی نو تر ټولو زيات ب&&ه س&&خي‬
‫و او جبرئيل عليه السالم د رمضان مياشتې په هره‬
‫ش&&په کې ورس&&ره کت&&ل ت&&ردې چې وف&&ات ش&&و‪ ،‬ن&&بي‬
‫صلی هللا عليه وسلم به هغه ته ق&&رآن اورول&&و‪ ،‬کل&&ه‬
‫به چې جبرئيل عليه السالم ورته راغی‪ ،‬هغه به تر‬
‫ب&&&&اران اوروونکې وريېځې هم زي&&&&ات س&&&&خي و‪.‬‬
‫صحيح بخاري ‪۱۹۰۲‬‬
‫او پر کوم څه چې اسالم امر کوي له هغو څخه د اړ‬
‫تن مرسته ک‪II‬ول‪ ،‬د بې وزل‪II‬ه کم‪II‬ک ک‪II‬ول‪ ،‬وږي ت‪II‬ه‬
‫خواړه ورکول‪ ،‬له ګاونډي سره ښ‪II‬ه چلن‪II‬د ک‪II‬ول‪ ،‬ل‪II‬ه‬
‫خپلوانو سره صله رحمي ک‪II‬ول او پ‪II‬ر څ‪II‬ارويو رحم‬
‫کول دي‪.‬‬
‫له عبدهللا بن عمر رضي هللا عنهما‪ I‬څخ‪II‬ه روايت دی‬
‫چې یو س‪II‬ړي ل‪II‬ه ن‪II‬بي ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم څخ‪II‬ه‬
‫وپوښتل‪ :‬کوم اسالم غ‪II‬وره دی؟ هغ‪II‬ه وفرماي‪II‬ل‪ :‬چې‬
‫چاته خواړه ورکړې او څوک چې پېژنې او ک&&ه يې‬
 ‫‪159‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫نه پېژنې پ&&ر هغ&&و س&&الم واچ&&وې‪ .‬صحيح بخ‪II‬اري‬

‫‪۱۲‬‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرماېلي‪ :‬په داسې‬
‫حال کې چې يوسړی& پر الره تللو س&&خته تن&&ده پ&&رې‬
‫راغله چې يوه څاه يې ومون&ده‪ ،‬ن&و ورک&وز ش&و او‬
‫اوبه يې وڅښلې‪ ،‬بيا ترې راووتل&&و‪ ،‬ګ&&وري چې ي&&و‬
‫س&&پی س&&تميږي& او ل&&ه تن&&دې څخ&&ه نمناک&&ه خ&&اوره‬
‫خوري؛ نو سړي وويل‪ :‬دغ&ه س&پي ت&ه داس&ې تن&ده‬
‫رسېدلې لک&&ه مات&&ه چې رس&&ېدلې وه؛ ن&&و څ&&اه ت&&ه‬
‫کوز ش&&و‪ ،‬م&&وزه يې ل&&ه اوب&&و ډک&&ه ک&&ړه‪ ،‬بي&&ا یې پ&&ه‬
‫خوله کې ونيوله (راواېستله) سپی يې اوبه کړ‪ ،‬هللا‬
‫د هغه دغه عمل قبول کړ او بښنه يې ورت&&ه وک&&ړه‪،‬‬
‫هغ&&وی ووي&&ل‪ :‬اې د هللا رس&&وله! اي&&ا م&&وږ ت&&ه پ&&ه‬
‫څارويو کې هم ثواب شته؟ هغه وفرماي&&ل‪ :‬ه&&و‪ ،‬پ&&ه‬
‫هر النده ځيګر واال کې ثواب دی‪ .‬ص‪II‬حيح بن حب‪II‬ان‬
‫‪.۵۴۴‬‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرماېلي‪ :‬پر کونډه‬
‫او بې وزل&&ه کوښ&&ښ ک&&وونکی(پ&&املرونکی) لک&&ه د‬
 ‫‪160‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هللا په الر کې مجاهد‪ ،‬د ش&پې لم&ونځ ک&&وونکی او د‬

‫ورځې روژه ني&&وونکی داس&&ې دی‪ .‬ص‪II‬حيح بخ‪II‬اري‬
‫‪۵۳۵۳‬‬
‫او اس‪II‬الم د خپلوان‪II‬و پ‪II‬ر حقوق‪II‬و ټينګ‪II‬ار ک‪II‬وي او د‬
‫خپلوان‪III‬و ص‪III‬له رحمي يې واجب ک‪III‬ړه‪ ،‬هللا تع‪III‬الی‬
‫فرماېلي‪( :‬دا) نبي پر مؤمنانو له خپلو ځ&&انو يې هم‬
‫زيات حق لرونكى دى او د هغه مېرمنې يې ميندې‬
‫دي او د هللا په كتاب كې د خپلوۍ څښتنان يو پرب&&ل‬
‫ډې&&ر ح&&ق ل&&رونكي دي نظ&&ر ل&&ه ن&&ورو مؤمن&&انو او‬
‫مهاجرينو څخه‪ ،‬مګر كه تاس&&ې ل&&ه خپل&&و دوس&&تانو‬
‫س &&ره څ &&ه ښ&&&ېګڼه وك&&&ړئ‪ ،‬هم&&&دا پ&&&ه كت&&&اب كې‬
‫ليكل ‪.‬شوي دي‪( .‬د األحزاب سورت‪ ۶ :‬ايت)‬
‫او د خپل‪II‬وۍ ل‪II‬ه پرېکول‪II‬و س‪II‬ره يې وې‪II‬رولي او پ‪II‬ه‬
‫ځمکه کې د فس‪II‬اد غون‪II‬دې يې ښ‪II‬ودلې ده‪ ،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬نو آیا تاسو‪ ،‬كه چېرې حاكمان ش&&ئ‪ ،‬دې‬
‫ته نژدې يئ چې تاسو به په زمكه كې فس&&اد وك&&ړئ‬
‫او خپل قرابتونه (خپلویانې) به پ&&رې ك&&ړئ‪ .‬هغ&&وى‬
‫داسې خل&ك دي چې هللا پ&رې لعنت ك&ړى ن&و هغ&وى‬
 ‫‪161‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫يې كاڼه او سترګې يې ورړندې ك&&ړې دي‪( .‬د محم‪II‬د‬

‫سورت‪ ۲۳ -۲۲ :‬ايتونه)‪I‬‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرم‪II‬ايي‪ :‬جنت ت&&ه‬
‫به خپلوۍ پرې کوونکي داخل نش&&ي‪ .‬ص‪II‬حيح مس‪II‬لم‬
‫‪ ۲۵۵۶‬هغه خپلوان چې پالل يې واجب دي‪ :‬مور او‬
‫پالر‪ ،‬وروڼه‪ &،‬خويندې‪ ،‬ترونه‪ ،‬عمه ګانې‪ ،‬ماماګان‬
‫او خاله ګانې دي‪.‬‬
‫او اسالم د ګاونډي پر حق ټينګار ک‪II‬وي‪ ،‬ک‪II‬ه څ‪II‬ه هم‬
‫ک‪III‬افر وي‪ ،‬هللا تع‪III‬الی فرم‪III‬اېلي‪ :‬او (ي&&&وازې) د هللا‬
‫تع&&الی بن&&ده ګي وک&&ړئ او هيڅ ش&&ى م&&ه ورس&&ره‬
‫شريكوئ‪ ،‬مور او پالر سره ښېګڼه كوئ خپلوان&&و‬
‫سره‪ ،‬يتيمانو‪ ،‬مس&&كينانو‪ ،‬خپل&&وان ګاون&&ډي‪ ،‬پ&&ردي‬
‫ګاونډي‪ ،‬د څنګ ملګ&&ري‪ ،‬مس&&افر او ل&&ه هغ&&و س&&ره‬
‫چې ستاسو پ&&ه واك كې وي بېش&&كه هللا هغ&&ه څ&&وك‬
‫ن&&ه خوښ&&وي چې ځ&&ان س&&تايونكي ك&&برجن وي‪( .‬د‬
‫النساء سورت‪ ۳۶ :‬ايت)‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرم‪II‬اېلي‪ :‬جبرئي&&ل‬
‫به تل ماته د ګاونډي په اړه سپارښتنه کول&&ه ت&&ردې‬
 ‫‪162‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫چې فکر مې وکړ چې هغه به ميراث وړي‪ .‬ص‪II‬حيح‬

‫ابوداود‪۵۱۵۲‬‬

‫اسالم د خوراک او څښاک پاک شيان حالل کړي‬

‫دي او د زړه‪ ،‬بدن او کور پر پاکوالي يې امر‬
‫کړی‪ ،‬له همدې امله يې نکاح حالله کړې ده‪ ،‬لکه‬
‫نبيانو عليهم السالم ته يې چې امر پرې کړی‪ ،‬چې‬
‫هغوی پر هر پاک شي امر کړی دی‪.‬‬

‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرم‪II‬اېلي‪ :‬اې خلک&&و!‬

‫پرته له شکه هللا پاک دی‪ ،‬يوازې پاک شيان قبلوي‬
‫او هللا مؤمن&&انو ت&&ه پ&&ر هغ&&ه څ&&ه ام&&ر ک&&ړی چې‬
‫رسوالنو ته يې پرې امر کړی و‪ ،‬هللا تعالی فرمايي‪:‬‬
‫ای رسوالنو!& له پاکو شيانو خوراک کوئ او نېک‬
 ‫‪163‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫کارونه کوئ‪ ،‬پرته له شکه زه پر هغه څه ښه پ&&وه‬

‫يم چې تاسو يې کوئ‪.‬‬
‫او هللا تعالی فرمايي‪ :‬اې هغو کس&انو چې ايم&ان م&و‬
‫راوړئ! له هغو پاکو ش&&يانو خ&&وراک ک&&وئ چې پ&&ه‬
‫روزۍ م&&و درک&&ړي دي او د هللا ش&&کر وباس&&ئ ک&&ه‬
‫چېرې تاسې يوازې د هغه عبادت کوئ‪.‬‬
‫وايي‪ :‬بي&&ا يې هغ&&ه س&&ړی ي&&اد ک&&ړ چې اوږد س&&فر‬
‫کوي‪ ،‬ببرسر‪ ،‬سپېره وي خپل الس&&ونه اس&&مان ت&&ه‬
‫پورت&&ه ک&&وي وايي‪ :‬اې پالونکي&&ه اې پالونکي&&ه! پ&&ه‬
‫داسې حال کې چې خوراک يې حرام وي‪ ،‬ج&&امې يې‬
‫له حرامو وي‪ ،‬څښ&اک يې ح&رام وي او پ&ه حرام&و‬
‫پالل شوی& وي؛ نو چېرې به دغ&&ه ل&&ره دع&&ا قبول&&ه‬
‫شي‪ .‬صحيح مسلم ‪۱۰۱۵‬‬
‫او هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬ورت&&ه وواي&&ه‪ :‬د هللا هغ&&ه (د)‬
‫ښكال (سامان) چا حرامه كړې چې خپلو بندګانو ت&&ه‬
‫يې را اېستلې او د روزۍ هغه پاكيزه ش&&يان؟ ورت&&ه‬
‫واي&&ه‪ :‬هغ&&ه خ&&و پ&&ه دني&&وي ژون&&د كې هم (اص&الً) د‬
‫مؤمن&&انو لپ&&اره دي او د قي&&امت پ&&ه ورځ خ&&و ب&&ه‬
 ‫‪164‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫يوازې د هغوى لپاره وي‪ ،‬په همدې توګه موږ هغو‬

‫خلكوته خپل آيتونه څرګند بي&&انوو چې پوه&&يږي‪( .‬د‬
‫األعراف سورت‪ ۳۲ :‬ايت)‬
‫او اسالم د زړه‪ ،‬بدن او کور پر پ‪II‬اکوالي ام‪II‬ر ک‪II‬ړی‬
‫دی‪ ،‬له هم‪II‬دې امل‪II‬ه يې نک‪II‬اح حالل‪II‬ه ک‪II‬ړې ده‪ ،‬لک‪II‬ه‬
‫څنګه يې چې پردې نبيانو‪ I‬او رسوالنو عليهم الس‪II‬الم‬
‫ته امر کړی‪ ،‬چې هغوی په هر پاک شي امر ک‪I‬وي‪،‬‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او هللا تاسو ته له خپله جنسه‬
‫مېرم&&نې& پي&&دا ك&&ړې او ل&&ه م&&ېرمنو يې زامن او‬
‫لمسي درك&&ړي او ل&&ه ښ&&و پ&&اكيزه ش&&يانو يې روزي‬
‫درك&&ړې ده‪ ،‬ن&&و اي&&ا هغ&&وى باط&&ل م&&ني او د هللا ل&&ه‬
‫پېرزوينې انكار كوي‪.‬‬
‫(د النحل سورت‪ ۷۲ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او ج&&امې دې پ&&اکې ک&&ړه (‪)۴‬‬
‫او پلي&&&تي پرې&&&ږده (‪( )۵‬د الم‪III‬دثر س‪III‬ورت‪۵ -۴ :‬‬
‫ايتونه)‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرم‪II‬اېلي‪ :‬او جنت‬
‫ته به هغه څوک داخل نشي چې په زړه کې يې ي&&وه‬
 ‫‪165‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ذره لويي وي‪ .‬ي&&و س&&ړي ووي&&ل‪ :‬بېش&&که يوس&&ړی‬

‫خوښ&&&&وي چې ج&&&&امې يې ښايس&&&&ته وي‪ ،‬څپلۍ يې‬
‫ښايس&&ته وي‪ ،‬هغ&&ه وفرماي&&ل‪ :‬پرت&&ه ل&&ه ش&&که هللا‬
‫ښايسته دی‪ ،‬ښايست خوښوي‪ &،‬لويي له ح&&ق څخ&&ه‬
‫انکار کول او د خلکو کم ګڼل دي‪ .‬صحيح مسلم ‪۹۱‬‬
‫اسالم د نارواوو اصول لکه پر هللا شرک او کفر کول‪،‬‬
‫د بوتانو لمانځل‪ ،‬پرته له پوهې پر هللا خبرې تړل‪ ،‬د‬
‫اوالدونو وژل‪ ،‬د محترم نفس وژل‪ ،‬په ځمکه کې فساد‬
‫کول‪ ،‬کوډې‪ ،‬ښکاره او پټې بې حيايۍ‪ ،‬زنا او لواطت‬
‫حرام کړي دي‪ ،‬او سود‪ ،‬د مردارې خوړل او د هغه‬
‫څه خوړل يې حرام کړي دي چې د بوتانو او غلطو‬
‫معبودانو لپاره ذبح کړل شوي وي‪ ،‬د خنزير غوښه او‬
‫ټول پليت او ناپاک شيان یې حرام کړي دي‪ ،‬د يتيم مال‬
‫خوړل‪ ،‬په پېمانه او تول کې کموالی او زياتوالی يې‬
‫حرام کړي دي‪ ،‬د خپلويو پرې کول يې حرام کړي‬
‫دي‪ ،‬او ټول نبيان عليهم السالم د دغو نارواوو پر‬
‫حراموالي په يوه خوله دي‪.‬‬

‫هللا تعالی فرماېلي‪ :‬ورته ووايه‪ :‬راشئ هغ&&ه څ&&ه در‬

‫باندې ولولم چې ستاسو رب در باندې ح&&رام ك&&ړي‪،‬‬
 ‫‪166‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫دا چې هيڅ شی به نه ورسره شريكوئ‪ &،‬له مور او‬

‫پالر سره به ښېګڼه كوئ‪ ،‬د بې وزلۍ له امل&&ه ب&&ه‬
‫خپل اوالد نه وژنئ‪ ،‬تاسو او هغ&&وى دواړوت&&ه م&&وږ‬
‫روزي دركوو بې حيا كارونه كه ښ&&كاره وي او ك&&ه‬
‫پټ‪ ،‬مه ورن&&ېږدې ك&&يږئ‪ ،‬داس&&ې څ&&وک م&&ه وژنئ‬
‫چې هللا (يى وژل) حرام كړي وي‪ ،‬پرته له حقه‪ .‬پ&&ه‬
‫دې س&&&ره هللا تاس&&&و ت&&&ه حكم ك&&&ړى چې ل&&&ه عقل&&&ه‬
‫ك&&&ارواخلئ‪ .‬او (ب&&&ل دا چې) د ي&&&تيم م&&&ال ت&&&ه م&&&ه‬
‫ورنېږدې كيږئ مګر په ښه طريق&&ه‪ ،‬ت&&ر هغ&&ه چې‬
‫خپلې ځوانۍ ته ورسيږي‪ &،‬پېمانه او تول پ&&ه ع&&دل‬
‫سره پوره کوئ‪ ،‬هيڅوك د هغ&&ه ل&&ه وس پورت&&ه ن&&ه‬
‫مکلفوو‪ ،‬او چې خبره م&و كول&ه ن&و انص&اف ك&وئ‪،‬‬
‫كه څه هم خپلوان وي‪ ،‬او د هللا په ل&&وظ وف&&ا ك&&وئ‪،‬‬
‫پ&&ر هم&&دې س&&ره يې تاس&&وته حكم ك&&ړى‪ ،‬ښ&&ايي چې‬
‫نصيحت ومنئ‪.‬‬
‫(د األنعام سورت‪ ۱۵۲ -۱۵۱ :‬ايتونه)‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬ورت&&ه واي&&ه‪ :‬زم&&ا پ&&الونکي‬
‫ي&&وازې ښ&&كاره او پټ د بې حي&&ايۍ كارون&&ه ح&&رام‬
 ‫‪167‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫كړي‪ ،‬ګناه‪ ،‬په ناحقه ت&&ېرى‪ ،‬دا چې هللا س&&ره هغ&&ه‬

‫څه شريك وګڼئ چې د هغه په هكله يې څه س&&ند ن&&ه‬
‫دى رانازل ك&&ړى او داچې پ&&ر هللا پ&&ورې داس&&ې څ&&ه‬
‫ووايئ چې ن&&ه (وربان&&دې) پوه&&يږئ‪( &.‬د االع‪II‬راف‬
‫سورت‪ ۳۳ :‬ايت)‪.‬‬
‫او اس‪II‬الم د مح‪II‬ترم نفس وژل ح‪II‬رام ک‪II‬ړي دي‪ ،‬هللا‬
‫تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او هغ&&ه څ&&وک م&&ه وژنئ چې هللا‬
‫تعالی ئې وژل حرام كړي دي مګر پ&&ه حق&&ه‪ ،‬او ه&&ر‬
‫څوك چې په ظلم سره ووژل شو ن&&و بېش&&که م&&وږ‬
‫يې وارث ته (د بدل اخيس&&تو) ح&&ق ورك&&ړى خ&&و پ&&ه‬
‫وژل&&و كې ب&&ه زي&&اتى ن&&ه ك&&وي‪ ،‬بېش&&كه هغ&&ه س&&ره‬
‫مرسته شوې ده‪( .‬د اإلسراء سورت‪ ۳۳ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلې‪ :‬او هغه کسان چې له هللا س&&ره‬
‫بل معبود نه رابولي او نه پرته له حقه هغ&&ه څ&&وک‬
‫وژني چې هللا ئې وژل ح&&رام ك&&ړي وي او ن&&ه زن&&ا‬
‫كوي او څوك چې داسې وكړي‪ ،‬هغه ب&&ه خپل&&ه ګن&&اه‬
‫مومي‪( .‬د الفرقان سورت‪ ۶۸ :‬ايت)‬
 ‫‪168‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او اسالم په ځمکه کې فساد کول حرام کړي دي‪ ،‬هللا‬

‫تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او پ&&ه ځمک&&ه د هغې ل&&ه س&&مون‬
‫وروسته ورانکاری مه کوئ‪( .‬د االعراف س‪II‬ورت‪:‬‬
‫‪ ۵۶‬ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی ل‪II‬ه ش‪II‬عيب علي‪II‬ه الس‪II‬الم څخ‪II‬ه پ‪II‬ه خ‪II‬بر‬
‫ورکولو سره وويل چې هغه يې خپ‪II‬ل ق‪II‬وم ت‪II‬ه وي‪II‬ل‪:‬‬
‫اې زما قومه! د هللا عبادت وکړئ له هغ&&ه پرت&&ه ب&&ل‬
‫هللا نشته‪ ،‬پرته له شکه تاس&&وته م&&و د پ&&الونکي ل&&ه‬
‫لوري نښانه راغله‪ ،‬نو پوره پوره پېمان&&ه او ت&&ول‬
‫کوئ او له خلکو څخه د هغ&&وی پ&ه ش&&يانو کې کمی‬
‫مه کوئ او په ځمکه کې د هغې له سمون& وروسته‬
‫ورانکاری مه کوئ‪ ،‬دغ&ه ستاس&و لپ&اره غ&وره دی‬
‫که مؤمنان ياست‪( .‬د األعراف سورت‪ ۸۵ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪III‬الی ج‪III‬ادو‪ I‬ح‪III‬رام ک‪III‬ړی دی‪ ،‬هللا س‪III‬بحانه‬
‫وتع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او څ&&ه دې چې پ&&ه الس كې دي‬
‫هغه وغورځوه‪ &،‬هغوى چې څه جوړ ك&&ړي هغ&&ه ب&&ه‬
‫ل&&ه س&&توني ت&&ېروي‪ ،‬دا څ&&ه يې چې ج&&وړ ك&&ړي‪ ،‬د‬
 ‫‪169‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫كوډ ګر چل دی‪ ،‬او ك&&وډګر چې ه&&ر چېرت&&ه راش&&ي‬

‫نه بريالى كيږي‪( .‬د طه سورت‪ ۶۹ :‬ايت)‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬ل&&ه اوو‬
‫تباه کوونکو څخ&ه ځانون&&ه وس&&اتئ‪ ،‬هغ&&وی ووي&ل‪:‬‬
‫اې د هللا رسوله! هغه څ&&ه دي؟ هغ&&ه وفرماي&&ل‪ :‬پ&&ر‬
‫هللا ش&&رک ک&&ول‪ ،‬ک&&وډې‪ ،‬د داس&&ې چ&&ا وژل چې هللا‬
‫حرام کړی وي مګر په حق‪ ،‬د سود خ&&وړل‪ ،‬د ي&&تيم‬
‫مال خوړل‪ ،‬د جنګ په ورځ تېښته او پر پاک لمنو‬
‫مؤمنو بې خبرو ښځو ت&&ور لګ&&ول‪ .‬ص‪II‬حيح بخ‪II‬اري‬
‫‪۶۸۵۷‬‬
‫او اسالم ښ‪II‬کاره او پ‪II‬ټې بې حي‪II‬ايۍ‪ ،‬زن‪II‬ا او ل‪II‬واطت‬
‫ح‪II‬رام ک‪II‬ړي دي‪ ،‬د دغې فق‪II‬رې پ‪II‬ه پي‪II‬ل کې د هغ‪II‬و‬
‫ايتون‪II‬و يادون‪II‬ه ت‪II‬ېره ش‪II‬وه چې پ‪II‬ر دغ‪II‬و يې داللت‬
‫کول‪II‬و‪ ،‬او اس‪II‬الم س‪II‬ود ح‪II‬رام ک‪II‬ړی دی‪ ،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬اې هغو کسانو چې ايمان م&&و راوړئ! ل&&ه‬
‫هللا وډارشئ او له سود څخه چې څه پاتې وي هغ&&ه‬
‫ورپرېږدئ كه (رېښتيني) مؤمن&ان ياس&&ت‪ .‬او ك&ه دا‬
‫مو ونه كړل نو خبرشئ (او ځ&&ان چمت&&وكړئ) د هللا‬
 ‫‪170‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او د هغه ل&&ه رس&&ول س&&ره ي&&وې جګ&&ړې ت&&ه‪ ،‬او ك&&ه‬
‫توبه مو وكړه؛ نو ستاس&&و لپ&&اره خپلې پ&&انګې دي‪،‬‬
‫نه به ظلم كوئ او نه دې ظلم درباندې كيږي‪.‬‬
‫(د البقره سورت‪ ۲۷۹ -۲۷۸ :‬ايتونه)‬
‫او هللا د هيڅ ګناه واال داس‪II‬ې ن‪II‬ه دی ګواښ‪II‬لی لک‪II‬ه د‬
‫س‪II‬ود واال يې چې ګواښ‪II‬لی؛ ځک‪II‬ه س‪II‬ود د دينون‪II‬و‪،‬‬
‫هېوادونو‪ ،‬مالونو او نفسونو ورانوالی دی‪.‬‬
‫او اسالم د مردارې او هغه څ‪II‬ه خ‪II‬وړل ح‪II‬رام ک‪II‬ړي‬
‫دي چې د بوتانو او ناحقه معبودانو لپ‪II‬اره ذبح ش‪II‬وي‬
‫وي‪ ،‬او د خ‪II‬نزير غوښ‪II‬ه يې حرام‪II‬ه ک‪II‬ړې ده‪ ،‬هللا‬
‫تعالی فرماېلي‪ :‬پرتاسې حرامه ک&&ړل ش&&وه م&&رداره‪،‬‬
‫وينه (بهېدونکی)‪ ،‬د خ&&نزير غوښ&&ه‪ &،‬هغ&&ه چې ل&&ه‬
‫هللا پرته د بل چا په نوم حالل شوى وي‪ ،‬په ستوني‬
‫خپه ک&&ړل ش&&وى‪ ،‬ويش&&تلى‪ ،‬غورځې&&دلى‪ ،‬پ&&ه ښ&&كر‬
‫څېرې ش&&وى‪ ،‬هغ&&ه چې ځن&&اورو خ&&وړلى وي خ&&و‬
‫پرت&ه ل&ه هغ&ه چې تاس&ويې حالل ك&ړئ‪ ،‬هغ&ه چې د‬
‫كوم ناروا ځاى يا څه ب&&ل ش&&ي پ&&ه ن&&وم حالل ش&&وى‬
 ‫‪171‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫وي او داچې د فال په غشو خپلې ت&&الې وګ&&ورئ‪ ،‬دا‬

‫ټول فسق& دى‪( .‬د المائده سورت‪ ۳ :‬ايت)‬
‫او اس‪II‬الم د ش‪II‬رابو او ټول‪II‬و پليت‪II‬و او م‪II‬ردارو ش‪II‬يانو‬
‫څښل حرام ک‪II‬ړي دي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬اې هغ&&و‬
‫کسانو چې ايمان مو راوړی!& پرته له شکه ش&&راب‪،‬‬
‫جواري‪ ،‬د غير هللا د عبادت ځايونه او د فال غش&&ې‬
‫دا ټ&&ول ن&&اولي ش&&يطاني كارون&&ه دي ن&&و ډډه ت&&رې‬
‫وك&&ړئ چې بري&&الي ش&&ئ‪ .‬خ&&بره داده چې ش&&يطان‬
‫غ&&واړي پ&&ه ش&&رابو او ج&&واري س&&ره م&&و ت&&رمنځ‬
‫دوښ&&مني او کين&&ه واچ&&وي او د هللا ل&&ه ي&&ادولو او‬
‫لمانځ&&ه څخ&&ه م&&و ايس&&اركړي‪ ،‬ن&&و آي&&ا تاس&&و ت&&رې‬
‫ايس&&ارېدونكي ياس&&ت؟ (د المائ‪II‬ده س‪II‬ورت‪۹۱ -۹۰ :‬‬
‫ايتونه)‬
‫او پ‪II‬ه ‪ ۳۱‬م‪II‬ه فق‪II‬ره کې د هللا د خ‪II‬بر ورکول‪II‬و ذک‪II‬ر‬
‫تېر شو چې په تورات کې د رسول صلی هللا علي‪II‬ه‬
‫وسلم صفتونو څخه يې ورکړی‪ ،‬چې پ‪II‬ر هغ‪II‬وی يې‬
‫پليت شيان حراموي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬هغه کس&&ان‬
‫چې د هم&&دې امي (نالوس&&تي) رس&&ول پ&&يروي ك&&وي‬
 ‫‪172‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ك&&وم چې هغ&&وى س&&ره پ&&ه ت&&ورات او انجي&&ل كې يې‬

‫(ن&&وم) ليكلى م&&ومي‪( ،‬هغ&&ه) چې د ښ&&ېګڼې ام&&ر‬
‫ورت&&ه ك&&وي‪ ،‬ل&&ه ب&&دۍ يې ايس&&اروي‪ &،‬پ&&اكيزه ش&&يان‬
‫ورته حاللوي‪ ،‬ناپاك&&ه وربان&&دې حرام&&وي& او دران&&ه‬
‫پېټي يې ترې ايسته كوي او هغه بنديزونه چې پ&&ر‬
‫هغوى وو (ماتوي يې)‪( .‬د األعراف س‪II‬ورت‪۱۵۷ :‬‬
‫ايت)‬
‫او اس‪II‬الم د ي‪II‬تيم م‪II‬ال خ‪II‬وړل ح‪II‬رام ک‪II‬ړي دي‪ ،‬هللا‬
‫تعالی فرماېلي‪ :‬او يتيمانوته يې خپل مالونه وركوئ‬
‫او ناپاك په پاك مه س&&ره ب&&دلوئ‪ ،‬او م&&ه يې مالون&&ه‬
‫خپلو مالونو س&&ره (ګ&&ډ) خ&&ورئ‪ ،‬دا هروم&&رو& لوي&&ه‬
‫ګناه ده‪( .‬د النساء سورت‪ ۲ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬پرته له شکه هغ&&ه کس&&ان چې‬
‫د يتيم&&انو مالون&&ه پ&&ه ظلم خ&&وري ن&&و هروم&&رو ب&&ه‬
‫هغ&&وى پ&&ه ډك&&و ګې&&ډو اور خ&&وري او ژر ب&&ه ګ&&رم‬
‫اورته ننوځي‪.‬‬
‫(د النساء سورت‪ ۱۰ :‬ايت)‬
 ‫‪173‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او اسالم په پېمانه او تول کې کم‪II‬والی او زي‪II‬اتوالی‬

‫حرام کړی دی‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬تب&&اهي ده هغ&&ه‬
‫چا لره چې په ت&ول او پېمان&&ه کې کمی ک&وي‪ .‬هغ&ه‬
‫كسان چې ځان ته يې پر خلكو پيمانه كوي نو پوره‬
‫يې اخلي‪ .‬او چې هغوی ته پيمانه ي&&ا ت&&ول ك&&وي ن&&و‬
‫كم وركوي‪ .‬آيا هغ&&وى ب&&اور ن&&ه ك&&وي چې دوی ب&&ه‬
‫دوب&&&اره بیا راژون&&&دي ک&&&ولی ش&&&ي‪( .‬د المطففين‬
‫سورت‪ ۴ -۱ :‬ايتونه)‪I.‬‬
‫او اسالم د خپلويو پرې کول حرام کړي دي‪ ،‬په ‪۳۱‬‬
‫مه فقره کې د هغو آيتونو او حديثونو ذکر ت‪II‬ېر ش‪II‬و‬
‫چې پر دغه يې داللت کولو‪ ،‬ټول نبي‪II‬ان‪ I‬او رس‪II‬والن‬
‫د دغو نارواوو پر حراموالي په يوه خوله دي‪.‬‬
 ‫‪174‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫اسالم له بدو اخالقو لکه درواغو‪ ،‬دوکې‪ ،‬غدر‪ ،‬خيانت‪،‬‬

‫فرېب‪ ،‬حسد او ناوړه چل‪ ،‬غال‪ ،‬بغاوت او تېري څخه‬
‫منعه کړې ده او له هر ډول پليتو اخالقو يې منعه کړې‬
‫ده‪.‬‬

‫اس‪II‬الم پ‪II‬ه عم‪II‬ومي ډول ل‪II‬ه ب‪II‬دو اخالق‪II‬و څخ‪II‬ه منع‪II‬ه‬

‫کړې ده‪ ،‬هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او (پ&&ه ك&&بر س&&ره) ل&&ه‬
‫خلكو مخ كوږ مه نيسه او مه په ځمك&&ه كې پ&&ه ن&&از‬
‫او نخرو ګرځه‪ ،‬بېشكه د هللا هر یو كبرجن او الپو‬
‫خوښيږي‪( .‬د لقمان سورت‪ ۱۸ :‬ايت)‬
‫رسول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬پرت&&ه ل&&ه‬
‫شکه ماته په تاسو کې ترټولو محب&&وب او د قي&&امت‬
‫په ورځ د مجلس ل&&ه پل&&وه ن&&ېږدې& هغ&&ه څ&&وک دي‬
‫چې پ&&ه تاس&&و کې ښ&&ه اخالق ل&&ري‪ ،‬او ل&&ه تاس&&و‬
‫ب&&&دترين او د قي&&&امت پ&&&ه ورځ د مجلس ل&&&ه پل&&&وه‬
‫ترټولو لېرې زيات خ&&برې ک&&وونکي‪ ،‬د خپلوخ&&برو‬
‫غوره ګڼونکي او لويي کوونکي دي‪ ،‬هغوی وويل‪:‬‬
‫ثرثارون او متشدقون خو پېژنو‪ &،‬خ&و د متفيهق&&ون‬
 ‫‪175‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫څوک دي؟ هغه وفرمايل‪ &:‬ل&&ويي ک&&وونکي‪ .‬السلس‪II‬لة‬

‫الصحيحة ‪۷۹۱‬‬
‫اسالم له درواغو منع کوي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬پرته‬
‫له شکه هللا له بريده اوښ&&تونکي او درواغجن&&و ت&&ه‬
‫الرښوونه نه کوي‪( .‬د غافر سورت‪ ۲۸ :‬ايت)‬
‫او رس‪II‬ول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬ل&&ه‬
‫درواغو ځانونه وس&&اتئ‪ ،‬ځک&&ه درواغ بې الرۍ ت&&ه‬
‫الرښ&&وونه ک&&وي‪ ،‬او بې الري اور ت&&ه الرښ&&وونه‬
‫کوي‪ ،‬او تل یو سړی درواغ وايي او د درواغ&&و پ&&ه‬
‫لټه کې وي ت&&ر دې چې د هللا پ&&ه وړان&&دې درواغجن‬
‫وليکل شي‪ .‬صحيح مسلم ‪۲۶۰۷‬‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرماېلي‪ :‬د من&&افق‬
‫درې نښې دي‪ :‬کل&&ه چې خ&&برې ک&&وي درواغ وايي‪،‬‬
‫کله چې ژمن&&ه ک&&وي‪ ،‬م&&اتوي يې او کل&&ه چې ام&&انت‬
‫ورت&&ه اېښ&&ودل ک&&يږي‪ ،‬خي&&انت پکې ک&&وي‪ .‬ص‪II‬حيح‬
‫بخاري ‪. ۶۰۹۵‬‬
‫اسالم له دوکې من‪II‬ع ک‪II‬وي پ‪II‬ه ح‪II‬ديث کې راځي چې‬
‫رس‪II‬ول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم د غلې پ‪II‬ر ټ‪II‬ولي‬
 ‫‪176‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫تېرېدی؛ نو خپ‪II‬ل الس يې پکې د نن‪II‬ه ک‪II‬ړ‪ ،‬چې پ‪II‬ر‬

‫ګوتو يې لون‪I‬دوالی راغی‪ ،‬بي‪I‬ا يې ووي‪II‬ل‪ :‬دا څ&&ه دي‬
‫اې د غلې واال؟ هغ&&ه ووي&&ل اې د هللا رس&&وله! پ&&رې‬
‫وریدلی دی‪ :‬هغه وفرمايل‪ &:‬نو آي&&ا د غلې س&&ربېره‬
‫دې نشوای ک&&والی چې خلک&&و لي&&دلي وای‪( ،‬بي&&ا يې‬
‫وويل) څوک چې دوکه ورکړي هغه له ما څخ&&ه ن&&ه‬
‫دی‪ .‬صحيح مسلم ‪۱۰۲‬‬
‫اسالم له غدر‪ ،‬خيانت او فرېب څخه من‪II‬ع ک‪II‬وي‪ ،‬هللا‬
‫تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬اې هغ&&و کس&&انو چې ايم&&ان م&&و‬
‫راوړی! له هللا او رسول س&&ره خي&&انت م&&ه ك&&وئ او‬
‫هم خپل امانتونه مه خيانت ك&وئ ح&ال دا چې تاس&&و‬
‫(ښه) پوهېږئ& هم‪( .‬د األنفال سورت‪ ۲۷ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬هغ&&ه کس&&ان چې ل&&ه هللا س&&ره‬
‫کړې ژمنې پوره کوي او ټينګ تړونونه نه م&&اتوي‪.‬‬
‫(د الرعد سورت‪ ۲۰ :‬ايت)‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم به خپ‪II‬ل لښ‪II‬کر ت‪II‬ه‬
‫ويل کله به چې هغه ووتل‪I‬و‪ :‬غ&&زا وک&&ړئ‪ ،‬ل&&ه بري&&ده‬
 ‫‪177‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫مه اوړئ دوکه مه کوئ‪ ،‬مثله م&&ه ک&&وئ او ماش&&وم‬

‫مه وژنئ‪ .‬صحيح مسلم ‪.۱۷۳۱‬‬
‫او رسول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬څل&&ور‬
‫شيان چې کله په چا کې وي هغه سوچه من&&افق دی‬
‫او په چا کې يو عادت له هغو څخه وي په هغ&&ه کې‬
‫د نفاق عادت دی ترڅو يې پرې اېښی ن&&ه وي‪ &:‬کل&&ه‬
‫چې امانت ورته کېښ&ودل& ش&ي خي&انت پکې ک&وي‪،‬‬
‫خ&&&برې چې ک&&&وي درواغ وايي‪ ،‬ژمن&&&ه چې وک&&&ړي‬
‫ماتوي يې او کل&&ه چې ش&&خړه ک&&وي ښ&&کنځل ک&&وي‪.‬‬
‫صحيح بخاري ‪۳۴‬‬
‫اسالم له کينې څخه منع کوي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬یا‬
‫دوی له خلكو سره په هغ&&ه څ&&ه حس&&د ك&&وي چې هللا‬
‫پ&&ه خپل&&ه لورين&&ه ورك&&ړي‪ ،‬نوم&&وږ خ&&و د اب&&راهيم‬
‫ك&&ورنۍ ت&&ه كت&&اب او حكمت ورك&&ړى او(ال دا چې)‬
‫لويه پاچاهي مو وركړې ده‪( .‬د النساء س‪II‬ورت‪۵۴ :‬‬
‫ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬د ډېری اه&&ل كت&&ابو دا خوښ&&ه‬
‫ده چې له خپل ايمانه مو بېرته كفرته وګرځوي(او‬
 ‫‪178‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫دا) د هغه حسد له امل&&ه چې هغ&&وى س&&ره دى‪( ،‬او)‬

‫پس له هغه چې حق هم (ښه) ورته څرګند شو‪ ،‬ن&&و‬
‫تېرش&&&ئ او مخ وګرځ&&&وئ ترڅ&&&و چې هللا خپل&&&ه‬
‫پرېکړه (درته) راوړي‪ ،‬په رېښتيا هغه پ&&ر ه&&ر څ&&ه‬
‫ځواکمن دى‪( .‬د البقره سورت‪ ۱۰۹ :‬ايت)‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرماېلي‪ :‬په تاس&&و‬
‫کې له تاسو د مخکې&&نيو امتون&&و ن&&اروغۍ را ش&&نې‬
‫شوې دي‪ :‬حسد‪ ،‬کينه چې خرېيونکې ده‪ ،‬زه دا ن&&ه‬
‫وايم چې وېښ&&تان خرې&&يي‪ ،‬بلکې دين خرې&&يي‪ ،‬زم&&ا‬
‫دې پر هغه ذات قسم وي چې زما ځ&&ان يې پ&&ه الس‬
‫کې دی‪ ،‬تر هغه به جنت ته داخل نه شئ ترڅ&&و م&&و‬
‫ايم&&ان ن&&ه وي راوړی او ت&&ر هغ&&ه ب&&ه ايم&&ان را ن&&ه‬
‫وړئ ترڅو مو له يو بل سره مينه نه وي کړې‪ ،‬ايا‬
‫پر داسې څه مو خبر نه ک&&ړم چې دغ&&ه څ&&ه ستاس&&و‬
‫لپ&&اره ث&&ابت ک&&ړي؟ پ&&ه خپل&&و منځ&&و کې س&&الم رواج‬
‫کړئ‪ .‬سنن ترمذي‪.۲۵۱۰‬‬
‫اسالم له بد چل څخه منع کوي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪:‬‬
‫او همدارنګ&&&ه م&&&ونږ پ&&&ه ه&&&ر کلي کې د هغ&&&ه کلي‬
 ‫‪179‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫مجرمان مشران ګرځولي دي‪ ،‬د دې لپاره چې دوی‬

‫پ&&ه هغ&&ه (کلي) کې مک&&ر او ف&&ریب وک&&ړي‪ ،‬او دوی‬
‫یواځې له خپلو ځانونو سره مک&&ر ک&&وی‪ ،‬پ&&ه داس&&ې‬
‫حال کې دوی نه پوهېږي‪.‬‬
‫(د األنعام سورت‪ ۱۲۳ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی خبر ورکړی چې يه‪II‬ودو د مس‪II‬يح علي‪II‬ه‬
‫السالم د وژلو هڅه وک‪II‬ړه او چ‪II‬ل ول يې وک‪II‬ړ‪ ،‬خ‪II‬و‬
‫هللا د هغوی د چل ول ځ‪II‬واب ورک‪II‬ړ او هللا دا خ‪II‬بره‬
‫بي‪II‬ان ک‪II‬ړه چې ب‪II‬د چ‪II‬ل ي‪II‬وازې پ‪II‬ر خپ‪II‬ل څښ‪II‬تن يې‬
‫ورګرځي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬ن&&و كل&ه چې عيس&&ى د‬
‫هغوى كفر معلوم كړ‪ ،‬ووېل‪ :‬څوک مې د هللا ل&&وري‬
‫ته ملګري دي؟ حواريانو وويل‪ &:‬موږ د هللا (د دين)‬
‫ملګري يو‪ ،‬په همغه هللا مو ايمان راوړى او ت&&ه هم‬
‫ش&&اهد اوس&&ه چې م&&وږ مس&&لمانان ي&&و‪ .‬ای زم&&ونږه‬
‫ربه! په هغه څه م&&و ايم&&ان راوړى چې ت&&ا را ن&&ازل‬
‫كړي او د دغه رسول پيروي م&&وكړې ده؛ ن&&و م&&وږ‬
‫له شاهدانو سره وليك&&ه‪ .‬او هغ&&وى (چى) پټ ت&&دبير‬
‫وكړ‪ ،‬هللا (يې هم) تدبير وكړ او هللا خو تر ټولو ښه‬
 ‫‪180‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ت&&&دبير ني&&&وونكى دى‪ .‬كل&&&ه چې هللا وفرماي&&&ل‪ &:‬اې‬

‫عيس&&&&ى!& بېىش&&&&كه زه دې وف&&&&ات ك&&&&وونكى (ي&&&&ا‬
‫اخيستونكى) او خپل لور ته خ&&ېژوونكى يم‪ ،‬او ل&&ه‬
‫كافرانو ستا پاكوونكى‪ ،‬او تر قيامته پركافرانو س&&تا‬
‫د پيروانو اوچتوونكى يم‪ ،‬بيا مو زما خوا ت&&ه راتل&&ل‬
‫دي نو ستاسو تر منځ ب&&ه پ&&ه هغ&&ه څ&&ه کې پرېک&&ړه‬
‫وكړم چې تاسو پکې یو ل&&ه ب&&ل س&&ره اختالف ک&&اوه‪.‬‬
‫(د آل عمران سورت‪ ۵۵ -۵۲ :‬ايتونه)‪I‬‬
‫او هللا تع‪II‬الی دا خ‪II‬بر ورک‪II‬ړی چې د ص‪II‬الح علي‪II‬ه‬
‫السالم قوم په چل س‪II‬ره د هغ‪II‬ه د وژل‪II‬و اراده وک‪II‬ړه‪،‬‬
‫نو چ‪II‬ل ول يې وک‪II‬ړ‪ ،‬هللا هم د هغ‪II‬وی د چ‪II‬ل ځ‪II‬واب‬
‫ورکړ‪ ،‬هغوی او د هغوی قوم يې ټول تباه کړل‪ ،‬هللا‬
‫تعالی فرماېلي‪ :‬هغوی وويل‪ :‬پر هللا قسم وكړئ چې‬
‫هرومرو به په هغه او كورنۍ يې د شپې يرغل كوو‬
‫بيا به يې خپلوانو ته وايو چې موږ د هغه د ك&&ورنۍ‬
‫د وژنې پ&&ه ځ&&اى كې حاض&&ر ن&&ه وو او م&&وږ بالك&&ل‬
‫رښتيني يو‪ .‬هغوى يوه دسيسه جوړه كړه خو م&&وږ‬
‫هم يو پالن جوړ كړ چې هغوى خ&&بر هم ن&&ه وو‪ .‬ن&&و‬
‫ګوره چې د هغ&&وى د دسيس&&ې پايل&&ه څ&&ه وه؟ دا چې‬
 ‫‪181‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫م&&وږ هغ&&وى او ټ&&ول ق&&وم يې تب&&اه ك&&ړل‪( .‬د النم‪II‬ل‬

‫سورت‪ ۵۱ -۴۹ :‬ايتونه)‪I‬‬
‫اسالم له غال څخه منع کوي‪ ،‬رسول هللا ص‪II‬لی علي‪II‬ه‬
‫وسلم فرماېلي‪ :‬زنا ک&&وونکی زن&&ا ن&&ه ک&&وي کل&&ه چې‬
‫زنا کوي په داسې حال کې چې هغه دې مؤمن وي‪&،‬‬
‫هغه غال نه کوي کله چې غال ک&&وي پ&&ه داس&&ې ح&&ال‬
‫کې چې هغ&&ه دې م&&ؤمن پ&&اتې وي‪ ،‬او ن&&ه ش&&راب‬
‫څښي کله چې شراب څښ&&ي پ&&ه داس&&ې ح&&ال کې چې‬
‫هغه دې مؤمن پاتې شي او توبه ل&&ه دغ&&و وروس&&ته‬
‫وړاندې کړل شوې ده‪ .‬صحيح بخاري ‪۶۸۱۰‬‬
‫اسالم له بغاوت څخه منع کوي‪ ،‬هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪:‬‬
‫پرته له شکه هللا د عدل‪ ،‬ښېګڼې او خپلوان&&و ت&&ه د‬
‫وركړې امر ك&&وي او ل&&ه بې حي&&ايۍ‪ ،‬ب&&دۍ او ت&&يري‬
‫څخه منع كوي‪ ،‬هغه تاسو ته نصيحت كوي تر څ&&و‬
‫پند واخلئ‪.‬‬
‫(د النحل سورت‪ ۹۰ :‬ايت)‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرماېلي‪ :‬پرت&&ه ل&&ه‬
‫شکه هللا ماته وحي کړې دا چې تاسو امر ومنئ تر‬
 ‫‪182‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫څو يو پر بل تېری ونه کړي او يو پر بل وياړ ونه‬

‫کړي‪ .‬صحیح ابوداود ‪.۴۸۹۵‬‬
‫اسالم له ظلم څخه منع کوي‪ ،‬هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او‬
‫هللا ت&&ېری ک&&وونکي ن&&ه خوښ&&وي‪( &.‬د آل عم‪II‬ران‬
‫سورت‪ ۵۷ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬پرته له شکه تېری کوونکي‬
‫نه بريالي کيږي‪( .‬د األنعام سورت‪ ۲۱ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪IIII‬الی فرم‪IIII‬اېلي‪ :‬او د ظالم&&&&انو لپ&&&&اره يې‬
‫دردوونکی ع&&&ذاب چمت&&&و ک&&&ړی دی‪( .‬د اإلنس‪III‬ان‬
‫سورت‪ ۳۱ :‬ايت)‬
‫او رس‪II‬ول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬درې‬
‫کسان داسې دي چې دعا يې ن&&ه ردي&&ږي‪ :‬ي&&و ع&&ادل‬
‫پاچا‪ ،‬ب&&ل روژه ني&&وونکی ت&&ر څ&&و يې چې روژه ن&&ه‬
‫وي ماته کړې او د مظلوم دعا پر ورېځو س&&ربېره‬
‫پورت&&&&ه ک&&&&يږي او د اس&&&&مانونو دروازې ورت&&&&ه‬
‫پرانېستل کيږي او رب عزوجل فرمايي‪ :‬پر ع&&زت‬
‫مې دې قسم وي زه به دې هرومرو مرسته کوم که‬
‫څه هم يوه موده وروسته وي‪ .‬مس‪II‬لم يې پ‪II‬ه ‪۲۷۴۹‬‬
 ‫‪183‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫شمېره له لږ اختالف سره په لنډ ډول تخريج کړی‪،‬‬

‫او ترم‪II‬ذي پ‪II‬ه ‪ ۲۵۲۶‬ش‪II‬مېره ل‪II‬ه ل‪II‬ږ اختالف س‪II‬ره‬
‫تخ‪II‬ريج ک‪II‬ړی او احم‪II‬د پ‪II‬ه ‪ ۸۰۴۳‬ش‪II‬مېره تخ‪II‬ريج‬
‫کړی او لفظ د هغه دی‪.‬‬
‫او کل‪II‬ه چې رس‪II‬ول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم مع‪II‬اذ‬
‫رض‪II‬ي هللا عن‪II‬ه يمن ت‪II‬ه ول‪II‬ېږلو هغ‪II‬ه ت‪II‬ه يې دا هم‬
‫وويل‪ :‬د مظلوم له ښېرا څخه ځان وساته‪ ،‬ځک&&ه د‬
‫هغه د ښېرا او د هللا ج&&ل جالل&&ه ت&&رمنځ هيڅ پ&&رده‬
‫نشته‪ .‬صحيح بخاري ‪۱۴۹۶‬‬
‫او رس‪II‬ول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬خ&&بر‬
‫اوسئ چا چې پر معاهد ظلم وکړ‪ ،‬يا يې څه ترې کم‬
‫کړل او يا يې له وس پر زيات څه مکل&&ف ک&&ړ او ي&&ا‬
‫يې د هغ&&&ه د زړه ل&&&ه خوښ&&&ې پرت&&&ه څ&&&ه ت&&&رې‬
‫واخېستل؛& نو زه به د قيامت په ورځ د هغ&&ه لپ&&اره‬
‫دعوا کوونکی وم‪ .‬سنن ابوداود‪۳۰۵۲ I‬‬
‫ن‪II‬و اس‪II‬الم لک‪II‬ه څنګ‪II‬ه چې وي‪II‬نې ل‪II‬ه ه‪II‬ر ډول ن‪II‬اوړه‬
‫اخالقو‪ ،‬د تېري او ظلم له معاملې څخه منع کوي‪.‬‬
 ‫‪184‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫اسالم د هغو مالي راکړو ورکړو څخه منع کوي‬

‫چې سود‪ ،‬ضرر‪ ،‬دوکه‪ ،‬ظلم‪ ،‬فرېب وي پکې او يا‬
‫د مصيبتونو او د ټولنو‪ ،‬قومونو او افرادو د عام‬
‫ضرر المل کيږي‪.‬‬

‫د دغې فق‪II‬رې پ‪II‬ه پي‪II‬ل کې د هغ‪II‬و ايتون‪II‬و او اح‪II‬اديثو‬

‫ذکر تېر شو چې سود‪ ،‬ظلم‪ ،‬دوکه او په زمک‪II‬ه کې‬
‫فساد حرام‪II‬وي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او هغ&&ه كس&&ان‬
‫چې مؤمنان او مؤمنانې ځوروي پرته ل&&ه څ&&ه ګن&&اه‬
‫چې هغوى كړې وي نو بېشكه هغوى پر خپل ځان‬
‫ل&&وى درواغ او څرګن&&ده ګن&&اه ب&&اروي‪( .‬د األح‪II‬زاب‬
‫سورت‪ ۵۸ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬چا چې نېک عمل وکړ‪ ،‬نو د‬
‫ځان لپاره يې دی‪ ،‬او چ&&ا چې ب&&د ک&&ار وک&&ړ؛ ن&&و پ&&ر‬
‫هغه دی او س&&تا پ&&الونکی ظلم ک&&وونکی ن&&ه دی‪( .‬د‬
‫فصلت سورت ‪ ۴۶‬ایت)‬
‫او په احاديثو‪ I‬کې دي‪ :‬چې رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم پرېکړه وکړه چې نه ضرر وي او نه ض&&رار‪.‬‬
 ‫‪185‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫یعنې نه ځان ته ضرر رسول& شته ن&&ه ب&&ل ت&&ه‪ .‬س‪II‬نن‬

‫ابوداود‬
‫او رسول هللا صلی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬څ&&وک‬
‫چې پر هللا او د آخرت په ورځ ايمان لري؛ ن&&و خپ&&ل‬
‫ګاونډي ته دې ازار نه رسوي‪ &،‬او څوک چې پر هللا‬
‫او د آخرت په ورځ ايمان ل&&ري؛ ن&&و د خپ&&ل مېلم&&ه‬
‫درناوی دې کوي‪ ،‬او څ&وک چې پ&ر هللا او د آخ&رت‬
‫په ورځ ايمان لري؛ نو يا دې ښه خبره وکړي او يا‬
‫دې چوپ پ&&اتې ش&&ي‪ .‬او پ&&ه ي&&و روايت کې دي‪ :‬چې‬
‫له ګاونډي سره دې ښ&&ېګڼه وک&&ړي‪ .‬صحیح مس‪II‬لم‬
‫‪۴۷‬‬
‫او رس‪II‬ول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬ي&&وې‬
‫ښځې ته د يوې پېشو له امل&&ه ع&&ذاب ورک&&ړل ش&&و‬
‫چې بندي کړې يې وه‪ ،‬تر دې چې مړه شوه‪ ،‬نو پ&&ه‬
‫اور کې دننه شوه‪ ،‬هغې ښځې پشۍ ته ن&&ه خ&&وراک‬
‫ورکولو او نه څښاک‪ ،‬ځکه هغه يې بندي کړې وه‪،‬‬
‫او هغه يې ن&&ه پرېښ&&ودله چې د ځمکې حش&&رات يې‬
‫خوړلي وای‪ .‬صحيح بخاري ‪۳۴۸۲‬‬
 ‫‪186‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫دا د هغه چا سزا وه چې پېشکه يې ازار ک‪II‬ړې وه؛‬

‫نو د هغه چا حال به څنګ‪II‬ه وي چې خل‪II‬ک ازاروي‪،‬‬
‫له ابن عمر څخ‪II‬ه روايت وايي‪ :‬رس‪II‬ول هللا من‪II‬بر ت‪II‬ه‬
‫وختلو‪ ،‬په لوړ غږ يې اواز وکړ او ويې فرمايل‪ :‬اې‬
‫هغوکسانو چې په خوله يې ايمان راوړی او زړه ته‬
‫يې ايمان ن&&ه دی رس&&ېدلی! مس&&لمانان م&&ه ازاروئ‬
‫او مه پېغور ورک&&وئ او م&&ه يې پ&&ه عيبون &و& پس&&ې‬
‫کېږئ‪ ،‬ځکه څ&&وک چې د خپ&&ل مس&&لمان ورور پ&&ه‬
‫عيب پسې وي‪ ،‬هللا به د هغه پر عيب پس&&ې ش&&ي او‬
‫د چا په عيب پسې چې هللا شي‪ ،‬رسوا ک&&وي يې ک&&ه‬
‫څه هم د خپل ب&&ار پ&&ه منځ کې وي‪ ،‬هغ&&ه ووي&&ل‪ :‬او‬
‫ابن عمر ي&&وه ورځ بيت هللا ي&&ا کع&&بې ت&&ه وکت&&ل؛ ن&&و‬
‫ويې ويل‪ :‬څومره لوی شان واال يې او څومره لوی‬
‫حرمت دې دی‪ ،‬خو م&&ؤمن د هللا پ&&ه وړان&&دې ل&&ه ت&&ا‬
‫څخ&&ه هم د ح&&رمت او درن&&اوي ل&&ه پل&&وه ل&&وی دی‪.‬‬
‫ترمذی يې پ‪II‬ه ‪ ۲۰۳۲‬ش‪II‬مېره تخ‪II‬ريج ک‪II‬ړی او ابن‬
‫حبان په ‪ ۵۷۶۳‬شمېره‬
‫او رسول هللا صلی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬څ&&وک‬
‫چې پر هللا او د آخرت په ورځ ايمان لري؛ ن&&و خپ&&ل‬
 ‫‪187‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ګاونډي ته دې ازار نه رسوي‪ &،‬او څوک چې پر هللا‬

‫او د آخرت په ورځ ايمان ل&&ري؛ ن&&و د خپ&&ل مېلم&&ه‬
‫درناوی دې کوي‪ ،‬او څ&وک چې پ&ر هللا او د آخ&رت‬
‫په ورځ ايمان لري؛ نو يا دې ښه خبره وکړي او يا‬
‫دې چوپ پاتې شي‪ .‬صحيح بخاري ‪۶۰۱۸‬‬
‫او اب‪II‬وهريره ل‪II‬ه ن‪II‬بي ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم څخ‪II‬ه‬
‫روايت ک‪II‬وي چې ويې فرماي‪II‬ل‪ :‬آي&&ا پوه&&ېږئ چې‬
‫مفلس څوک دی؟ هغ&&وی ووي&&ل‪ &:‬اې د هللا رس&&وله!‬
‫پ&&&ه م&&&وږ کې مفلس هغ&&&ه څ&&&وک دی چې درهم او‬
‫توښه نه لري‪ ،‬هغه وفرمايل‪ :‬بېشکه زم&&ا ل&&ه امت‬
‫څخه مفلس هغه څوک دی چې د قيامت په ورځ به‬
‫له روژې‪ ،‬لمانځه او زکات سره راشي‪ ،‬خ&&و ي&&و تن‬
‫به راشي چې د هغه يې بې عزتي ک&&ړې وي‪ ،‬او پ&&ر‬
‫دغ&&ه ب&&ه يې ت&&ور لګ&&ولی وي‪ ،‬د دغ&&ه ب&&ه يې م&&ال‬
‫خوړلی وي‪ ،‬نو هغه به کېنول شي او دغ&&ه ب&&ه يې‬
‫ل&&ه نېکي&&و خپل&&ه بدل&&ه اخلي او هغ&&ه ب&&ه يې هم ل&&ه‬
‫نېکيو بدله اخلي‪ ،‬کله يې چې نېکۍ خالصې ش&&ي‬
‫مخکې تردې چې د خپلو ګناهونو پور اداک&&ړي‪ ،‬ن&&و‬
‫د هغوی ګناهونه به را واخېس&&تل& ش&&ي او پ&&ر هغ&&ه‬
 ‫‪188‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫به ورواچول شي بيا به هغه هم پ&&ه اور کې واچ&&ول‬

‫شي‪ .‬مسلم په ‪ ۲۵۸۱‬شمېره‪ ،‬ترمذي پ‪II‬ه ‪ ۲۴۱۸‬او‬
‫احمد په ‪ ۸۰۲۹‬شمېرې سره تخريج کړی او لفظ د‬
‫احمد دی‪.‬‬
‫او رسول صلی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬پ&&ر الره د‬
‫ونې يو ش&&اخ و چې خلک&&و ت&&ه يې تکلي&&ف رس&&ولو‪،‬‬
‫يوسړي هغه لرې کړ؛ نو هغه جنت ته داخ&&ل ک&&ړای‬
‫شو‪ .‬بخ‪II‬اري پ‪II‬ه ‪ ۶۵۲‬ش‪II‬مېره د هغ‪II‬ه معن‪II‬ا تخ‪II‬ريج‬
‫ک‪II‬ړې‪ ،‬مس‪II‬لم پ‪II‬ه ‪ ۱۹۱۴‬دېت‪II‬ه ورت‪II‬ه‪ ،‬ابن ماج‪II‬ه پ‪II‬ه‬
‫‪ ۳۶۸۲‬شمېره او احمد په ‪ ۱۰۴۳۲‬شمېره تخ‪II‬ريج‬
‫ک‪II‬ړی دی او لف‪II‬ظ د هغ‪II‬و دواړو دی‪ ،‬چې ل‪II‬ه الرې‬
‫څخه د زيان رسوونکي شي لرې ک‪II‬ول څ‪II‬وک جنت‬
‫ننه باسي؛ ن‪II‬و س‪II‬تا خي‪II‬ال دی چې د هغ‪II‬ه چ‪II‬ا ب‪II‬ه څ‪II‬ه‬
‫ح‪II‬ال وي چې خلک‪II‬و ت‪II‬ه زي‪II‬ان رس‪II‬وي او د هغ‪II‬وی‬
‫ژوند ور خرابوي‪.‬‬
 ‫‪189‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫اسالم د عقل د ساتنې او ټولو هغو شيانو د‬

‫حرامووالي لپاره راغلی چې عقل خرابوي‬

‫لکه د شرابو څښل او د عقل مرتب‪II‬ه يې ل‪II‬وړه ک‪II‬ړې‬

‫ده او هغه يې د تکليف مدار ګرځ‪II‬ولی او د خراف‪II‬اتو‬
‫او بوت‪II‬انو‪ I‬ل‪II‬ه ځنځ‪II‬يرونو يې ازاد ک‪II‬ړی دی‪ ،‬او پ‪II‬ه‬
‫اسالم کې هيڅ داسې رازون‪II‬ه او حکمون‪II‬ه نش‪II‬ته چې‬
‫يوازې تر يوې طبقې پورې اړه ولري تر بلې پورې‬
‫تړاو ونه لري‪ ،‬د اسالم ټول حکمون‪I‬ه‪ I‬او فرمانون‪II‬ه د‬
‫صحيح عقلونو سره سمون لري او هغه د ع‪II‬دالت او‬
‫حکمت مطابق دي‪.‬‬
‫هللا تعالی فرماېلي‪ :‬پرته له شکه غوږون&&ه‪ ،‬س&&ترګې‬
‫او زړه د ه&&ر ي&&وه پ&&ه اړه ب&&ه پوښ&&تنه ک&&يږي‪( .‬د‬
‫اإلسراء سورت‪ ۳۶ :‬ايت)‬
 ‫‪190‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ن‪II‬و پ‪II‬ر انس‪II‬ان واجب دي چې د خپ‪II‬ل عق‪II‬ل س‪II‬اتنه‬

‫وکړي‪ ،‬له همدې امله اسالم شراب او نشه يي توکي‬
‫حرام ک‪II‬ړي دي‪ ،‬او د ش‪II‬رابو ن‪II‬ارواوالی مې پ‪II‬ه ‪۳۴‬‬
‫مه فقره کې بيان کړ او د قرآن کريم ډېری ايتونه پر‬
‫دغ‪II‬و ت‪II‬ورو ختم‪II‬يږي‪ .‬کې‪II‬دای ش‪II‬ي ل‪II‬ه عقل‪II‬ه ک‪II‬ار‬
‫واخلئ‪( .‬د البقره سورت‪ ۲۴۲ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او دني&&وې ژون&&د ل&&ه ل&&وبې او‬
‫تماشې پرته بل څه نه دي‪ ،‬او همغه د آخرت مېن&&ه‬
‫هغ&&و خلك&&و ت&&ه غ&&وره ده چې ځ&&ان س&&اتنه (تق&&وى)‬
‫كوي‪ ،‬آيا له عقل ک&&ار ن&&ه اخلئ‪( .‬د األنعام س‪II‬ورت‪:‬‬
‫‪ ۳۲‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬پرته له ش&&که م&&وږ ق&&رآن پ&&ه‬
‫عربي ژبه نازل کړی‪ ،‬تر څ&&و تاس&&و ل&&ه عق&&ل څخ&&ه‬
‫کار واخلئ‪( .‬د يوسف سورت‪ ۲ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی داخبره بيان‪ I‬ک‪II‬ړه چې ل‪II‬ه الرښ‪II‬وونې او‬
‫حکمت څخ‪I‬ه ي‪I‬وازې د عقلون‪I‬و څښ‪I‬تنان‪ I‬ګټ‪I‬ه پورت‪I‬ه‬
‫کوالی شي او هغوی چې هوښ‪II‬ياران دي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬چات&&ه چې غ&&واړي حكمت ورك&&وي& او ه&&ر‬
 ‫‪191‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫چات&&ه چې حكمت ورك&&ړل ش&&ي؛ ن&&و بېىش&&كه ډې&&ره‬

‫ښېګڼه وركړل شوه او د عقل له څښتنانو پرته بل‬
‫څوك پند نه اخلي‪( .‬د البقره سورت‪ ۲۶۹ :‬ايت)‬
‫او ل‪II‬ه هم‪II‬دې امل‪II‬ه اس‪II‬الم‪ ،‬عق‪II‬ل د تکلي‪II‬ف م‪II‬دار‬
‫وګرځولو‪ ،‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرم‪II‬اېلي‪:‬‬
‫له دريو کسانو څخه قلم پورته ک&&ړل ش&&وی دی‪ :‬ل&&ه‬
‫ويده څخه ترڅو وېښ ش&&وی ن&&ه وي‪ ،‬ل&&ه ماش&&ومه‬
‫تر څو بالغ شوی& نه وي او له لېوني څخه تر څ&&و‬
‫په سد شوی& نه وي‪ .‬دغه حديث بخ‪II‬اري د ج‪II‬زم پ‪II‬ه‬
‫ص‪II‬يغه س‪II‬ره معلق‪II‬ا مخکې ت‪II‬ر ‪ ۵۲۶۹‬ش‪II‬مېره کې‬
‫همدغ‪III‬ه ډول تخ‪III‬ريج ک‪III‬ړی او اب‪III‬وداود موص‪III‬وال‬
‫‪۴۴۰۲‬ش‪II‬مېرې س‪II‬ره تخ‪II‬ريج ک‪II‬ړی او لف‪II‬ظ د هغ‪II‬ه‬
‫دی‪ ،‬ترم‪II‬ذي پ‪II‬ه ‪ ۱۴۲۳‬ش‪II‬مېره‪ ،‬نس‪II‬ائي پ‪II‬ه س‪II‬نن‬
‫کبری کې په ‪ ۷۳۴۶‬شمېرې س‪II‬ره‪ ،‬احم‪II‬د پ‪II‬ه ‪۹۵۶‬‬
‫شمېره له لږ اختالف س‪II‬ره او ابن ماج‪II‬ه پ‪II‬ه ‪۲۰۴۲‬‬
‫شمېره په لنډ ډول راوړی دی‪.‬‬
‫او د خرافاتو او بوتانو له ځنځيرونو‪ I‬څخه يې يادونه‪I‬‬
‫کړې ده‪ ،‬هللا تعالی د خرافاتو پ‪II‬ه ټينګ‪II‬و نيول‪II‬و کې د‬
 ‫‪192‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫امتونو له حال څخه په خبرولو سره او هغه ح‪II‬ق ت‪II‬ه‬

‫يې پ‪III‬ه ردول‪III‬و س‪III‬ره چې د هللا ل‪III‬ه ل‪III‬ورې راغلی‬
‫فرماېلي‪ :‬او په هم&&دې توګ&&ه م&&وږ ل&&ه ت&&ا مخکې پ&&ه‬
‫كوم كلي كې څوك وې&روونكى ن&&دی ل&&ېږلى مګ&&ر دا‬
‫چې سوكاله خلكو به يې ويل؛ موږ خپ&&ل پلرون&&ه پ&&ه‬
‫ي&&وه الره مون&&دلي او پ&&ه رېښ&&تيا م&&وږ د هغ&&وى پ&&ر‬
‫پلونو روان يو‪( .‬د الزخرف سورت‪ ۲۳ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی د خپل دوست ابراهيم عليه السالم څخ‪II‬ه‬
‫په خبر ورکولو سره وايي چې هغه يې خپل ق‪II‬وم ت‪II‬ه‬
‫وويل‪ :‬كله چې هغه خپ&&ل پالر او ق&&وم ت&&ه ووي&&ل‪ :‬دا‬
‫بوتان څه ش&&ی دي چې تاس&&و يې عب&&ادت ت&&ه ټينـګ‬
‫والړ ياست؟ هغوى وويل‪ :‬موږ خپل پلرون&&ه د دغ&&و‬
‫پ&&ه لمانځن&&ه مون&&دلي دي‪( .‬د األنبي‪II‬اء س‪II‬ورت‪-۵۲ :‬‬
‫‪ ۵۳‬ايتونه)‪I‬‬
‫اس‪II‬الم راغی او خلک‪II‬و ت‪II‬ه يې د بوت‪II‬انو‪ I‬د لم‪II‬انځلو د‬
‫پرېښودلو او له پلرون‪II‬و او نيکون‪II‬و څخ‪II‬ه پ‪II‬ه م‪II‬يراث‬
‫ورپ‪II‬اتې خراف‪II‬اتو څخ‪II‬ه د ځ‪II‬ان س‪II‬اتلو او رس‪II‬والنو‬
‫عليهم الصالة والسالم د الرې د پيروۍ امر وکړ‪.‬‬
 ‫‪193‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او په اسالم کې داسې رازونه او حکمونه ش‪II‬تون ن‪II‬ه‬

‫لري چې تر يوې طبقې پورې تړاو ولري نه ت‪II‬ربلې‬
‫طبقې پورې‪.‬‬
‫د ابوطالب له زوی علي رضي هللا عن‪II‬ه څخ‪II‬ه ‪ -‬چې‬
‫د رس‪II‬ول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم د ت‪II‬ره زوی او د‬
‫لور خاوند دی‪ ،‬و پوښ‪II‬تل ش‪II‬ول‪ :‬چې آي&&ا رس&&ول& هللا‬
‫ص&لی هللا علي&ه وس&لم تاس&و ت&ه ک&وم څ&ه ځ&انګړي‬
‫ک&&ړي دي؟ ن&&و هغ&&ه وفرماي&&ل‪ &:‬م&&وږ ت&&ه رس&&ول هللا‬
‫ص&&لی هللا علي&&ه وس&&لم داس&&ې څ&&ه ن&&ه دي ځ&&انګړي‬
‫کړي چې ټولو خلکو ته عام نه وي‪ ،‬مګر هغ&&ه څ&&ه‬
‫چې زما د دغې تورې په پوښ دي هغ&&ه ووي&&ل‪ :‬ن&&و‬
‫يوه پاڼه يې راوېستله چې په هغې کې ليکلي و‪ :‬هللا‬
‫پر هغه چا لعنت کړی چې له هللا پرته د بل چا لپاره‬
‫ذبح کوي‪ ،‬هللا پر هغ&&ه چ&&ا لعنت ک&&ړی چې د ځمکې‬
‫نښې غال کوي‪ ،‬هللا پر هغه چ&&ا لعنت ک&&ړی پ&&ر خپ&&ل‬
‫پالر ب &&د وايي او هللا پ &&ر هغ &&ه چ&&&ا لعنت ک&&&ړی چې‬
‫بدعتي ت&&ه پن&&اه ورک&&وي‪ .‬ص‪I‬حيح مس‪I‬لم ‪ ۱۹۷۸‬او د‬
‫اسالم ټ‪II‬ول حکمون‪II‬ه او فرمانون‪II‬ه د ص‪II‬حيح عقلون‪II‬و‬
 ‫‪194‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫س‪II‬ره س‪II‬م او د ع‪II‬دالت او حکمت د غوښ‪II‬تنې س‪II‬ره‬

‫مطابق دي‪.‬‬
‫او د باطل دينونو پيروان چې کله پر هغه څه پوهه‬
‫ونه لري چې ترمنځ يې ټکر وي او يا هغه چارې‬
‫چې عقلونه يې ردوي‪ ،‬نو بيا د دين پيروان دا‬
‫ګومان کوي چې دين له عقل څخه پورته دی او يا‬
‫دا چې عقل لره د دين په پوهاوي او پر هغه د را‬
‫چاپېرېدو‪ I‬کې هيڅ ځای نشته‪.‬‬

‫سره له دې چې اس‪II‬الم دين د عق‪II‬ل لپ‪II‬اره ي‪II‬وه داس‪II‬ې‬

‫رڼا بللې ده چې الره يې ورت‪II‬ه روښ‪II‬انه ک‪II‬وي‪ ،‬ن‪II‬و د‬
‫باطلو دينونو‪ I‬خلک ل‪II‬ه انس‪II‬ان څخ‪II‬ه غ‪II‬واړي چې ل‪II‬ه‬
‫عقل څخه خالي شي او د ځان تابع يې وګرځ‪II‬وي او‬
‫اس‪II‬الم بي‪II‬ا ل‪II‬ه انس‪II‬ان څخ‪II‬ه غ‪II‬واړي چې عق‪II‬ل يې را‬
‫بیداره ک‪II‬ړي‪ ،‬ت‪II‬ر څ‪II‬و حقيقتون‪II‬ه لک‪II‬ه څنګ‪II‬ه چې دي‬
‫همداسې يې وپېژني‪.‬‬
‫هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او همدارنګ&&ه م&&وږ تات&&ه هم پ&&ه‬
‫خپل امر سره روح راولېږلو‪ ،‬ته نه پوهې&&دې& چې‬
 ‫‪195‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫كتاب څه دى او ايمان څه دى خو م&&وږ هغ&&ه رڼ&&ايي‬

‫وګرځول&&ه چې ل&&ه خپل&&و بن&&دګانو چات&&ه وغ&&واړو پ&&ه‬
‫هغه سره يې الرښ&&وونه ك&&وو او بېش&&كه چې ت&&ه د‬
‫نېغې الرې خوات&&&ه ښ&&&وونه ك&&&وې‪( .‬د الش‪III‬وری‬
‫سورت‪ ۵۲ :‬ايت)‬
‫نو الهي وحې داسې برهانونو او حجتون‪II‬و ت‪II‬ه ش‪II‬امله‬
‫ده چې د سالمو عقلونو داسې حقيقتونو ته الرښوونه‬
‫کوي چې د هغو پ‪II‬ر پېژن‪II‬دګلوۍ او ايم‪II‬ان يې خ‪II‬بر‬
‫وي‪ ،‬هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬اې خلک&&و! بېش&&که تاس&&و‬
‫ته مو د خپ&&ل پ&&الونکي ل&&ه ل&&ورې بره&&ان راغلی او‬
‫تاسو ت&&ه م&&و څرګن&&دوونکې رڼ&&ا نازل&&ه ک&&ړې ده‪( .‬د‬
‫النساء سورت‪ ۱۷۴ :‬ايت)‬
‫هللا س‪II‬بحانه وتع‪II‬الی د انس‪II‬ان لپ‪II‬اره غ‪II‬واړي چې د‬
‫الرښ‪III‬وونې‪ ،‬پ‪III‬وهې او حقيقت پ‪III‬ه رڼ‪III‬ا کې ژون‪III‬د‬
‫وکړي‪ ،‬شیطانان او طاغوت‪I‬ان غ‪II‬واړي چې انس‪I‬ان د‬
‫کفر‪ ،‬ناپوهۍ او الرورکۍ پ‪II‬ه تي‪II‬ارو کې پ‪II‬اتې ش‪II‬ي‪،‬‬
‫هللا تعالی فرماېلي‪ :‬هللا د هغو خلك&&و دوس&&ت دى چې‬
‫ايمان يې راوړى‪ ،‬له تيارو يې د رڼا لوري ته باسي‬
 ‫‪196‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هغوى چې كافر شوي‪ ،‬دوستان يې شيطانان دي‬

‫چې له رڼايې د تيارو لوري ته باسي‪ ،‬دا خلك د اور‬
‫واال دي‪ ،‬هم&&دوى ب&&ه ت&&ل پكې اوس&&ېدونكي وي‪( .‬د‬
‫البقره سورت‪ ۲۵۷ :‬ايت)‬

‫اسالم صحيح علم ته لویه درجه ورکوي او له نفسي‬

‫غوښتنې څخه خالي علمي بحث ته هڅونه کوي‬

‫او زموږ په نفسونو او شاوخوا کايناتو‪ I‬کې د نظر او‬

‫فک‪II‬ر کول‪II‬و ت‪II‬ه بلن‪II‬ه ک‪II‬وي او د پ‪II‬وهې لپ‪II‬اره ص‪II‬حيح‬
‫علمي پايلې له اسالم سره ټکر نه دي‪.‬‬
‫اس‪II‬الم د ص‪II‬حیح علم ل‪II‬وی او ق‪II‬در ک‪II‬وي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬هللا هغ&&و کس&&انو ت&&ه چې ايم&&ان يې راوړی‬
‫او چات&&ه چې پوه&&ه ورک&&ړل ش&&وې ده ل&&وړې درجې‬
‫ورکوي‪ ،‬او هللا پر هغه څه ښ&&ه خ&&بر دی چې تاس&&و‬
‫يې کوئ‪.‬‬
‫(د المجادله سورت‪ ۱۱ :‬ايت)‪.‬‬
 ‫‪197‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا د عالمانو‪ I‬ګواهي ل‪II‬ه خپلې ګ‪II‬واهۍ او پرېښ‪II‬تو‬

‫له ګواهۍ سره يوځای کړه په تر ټولو لوی د ګواهۍ‬
‫په ځای کې‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬هللا شاهدي ادا كړې‬
‫چې له هغه پرته بل حقدار د بنده ګۍ نشته پرېښ&&تو‬
‫او د پ&&وهې څښ&&تنانو هم چې (هللا) پ&&ر ع&&دالت والړ‬
‫دی‪ ،‬بل حقدار د بن&&ده ګۍ نش&&ته مګ&&ر همغ&&ه حكمت‬
‫واال برالسى‪( .‬د آل عمران سورت‪ ۱۸ :‬ايت)‬
‫دغه په اسالم کې د پوهې د څښتنانو‪ I‬مرتبه پ‪II‬ه ډاګ‪II‬ه‬
‫کوي او هللا خپل نبي محمد صلی هللا عليه وسلم ت‪II‬ه د‬
‫بل هيڅ شي د زي‪II‬اتوالي ام‪II‬ر ن‪II‬ه دی ک‪II‬ړی پرت‪II‬ه ل‪II‬ه‬
‫پوهې څخه‪ ،‬هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او وواي&&ه‪ :‬اې زم&&ا‬
‫پالونکيه! پوهه مې را زيات&&ه ک&&ړه‪( .‬د طه س‪II‬ورت‪:‬‬
‫‪ ۱۱۴‬ايت)‬
‫او رسول هللا صلی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬څ&&وک‬
‫چې داس&&ې الر غ&&وره ک&&ړي چې پ&&ه هغې کې پوه&&ه‬
‫لټوي‪ &،‬هللا ب&&ه هغ&&ه ت&&ه د جنت الره اس&&انه ک&&ړي‪ ،‬او‬
‫پرېښتې د پوهې لټوونکي لپاره د هغه د خوښۍ پ&&ه‬
‫موخه وزرونه غوړوي او د پوهې لټ&&وونکي لپ&&اره‬
 ‫‪198‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ټول هغه څ&&وک چې پ&&ه اس&&مان او ځمک&&ه کې دي د‬

‫بښنې غوښتنه& کوي تردې چې ماهيان يې پ&&ه اوب&&و‬
‫کې کوي‪ ،‬د عالم غوراوی پر عابد داسې دی لکه د‬
‫س&&پوږمۍ غ&&وراوی& پ&&ر ټول&&و س&&تورو‪ ،‬بېش&&که‬
‫عالمان د نبي&انو وارث&ان دي‪ ،‬نبي&انو پ&ه م&&يراث کې‬
‫دين&&ار او درهم ن&&ه دي پ&&رې اېښ&&ي‪ ،‬بلکې هغ&&وی‬
‫پوهه په ميراث پرې اېښ&&ې ده‪ ،‬ن&&و چ&&اچې هغ&&ه ت&&ر‬
‫السه کړه لویه برخ&&ه يې ترالس&&ه ک&&ړه‪ .‬ابوداود‪ I‬پ‪II‬ه‬
‫‪ ۳۶۴۱‬ش‪II‬مېره‪ ،‬ترم‪II‬ذي پ‪II‬ه ‪ ۲۶۸۲‬ش‪II‬مېره‪ ،‬ابن‬
‫ماجه په ‪ ۲۲۳‬شمېره تخريج کړی او لف‪II‬ظ هم د ابن‬
‫ماجه دی‪ ،‬او احمد په ‪ ۲۱۷۱۵‬شمېره‪.‬‬
‫او اسالم د نفسي غوښتنې څخه خالي علمي بحث ت‪II‬ه‬
‫هڅونه کوي او زموږ په نفسونو او شاوخوا کاين‪II‬اتو‬
‫کې د نظ‪II‬ر او فک‪II‬ر کول‪II‬و ت‪II‬ه بلن‪II‬ه ک‪II‬وي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرم‪II‬اېلي‪ :‬ژر ب&&ه م&&وږ هغ&&وی ت&&ه پ&&ه ش&&اوخوا او د‬
‫هغوی په نفسونو کې خپلې نښانې وروښيو‪ ،‬تر څو‬
‫هغوی لره داخبره په ډاګ&&ه ش&&ي چې هغ&&ه ح&&ق دی‪،‬‬
‫او ايا س&&تا د پ&&الونکي لپ&&اره دا بس&&نه ن&&ه ک&&وي چې‬
 ‫‪199‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هغ&&ه پ&&ر هرڅ&&ه ش&&اهد دی‪( .‬د فص‪I‬لت س‪I‬ورت‪۵۳ :‬‬

‫ايت)‬
‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬اي&&ا هغ&&وى د اس&&مانونو او‬
‫ځمكې پ&&ه پاچ&&ايۍ كې س&&وچ ن&&ه دى ك&&ړى او ك&&وم‬
‫شيان چې هللا پي&&دا ك&&ړي دي او دا چې ښ&&ايي نېټ&&ه‬
‫يې ران&&ېږدې ش&&وې وي ن&&و ل&&ه دې وروس&&ته& پ&&ه‬
‫كوم&&ه خ&&بره ايم&&ان راوړي‪( .‬د األع‪II‬راف س‪II‬ورت‪:‬‬
‫‪ ۱۸۵‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬آي&&ا هغ&&وى ځمك&&ه كې ن&&ه دي‬
‫ګرځې&&دلي چې وګ&&وري ل&&ه هغ&&وى د مخكې خلك&&و‬
‫پايله څنګه وه؟ هغوى ترې ډېر زورور وو‪ ،‬ځمك&&ه‬
‫يې (ښه) سپړلې او دغ&&و چې څ&&ومره ودان&&ه ك&&ړې‪،‬‬
‫هغوى ترې زياته ودانه كړې وه او رسوالن يې ل&&ه‬
‫څرګن&&دو نښ&&انو س&&ره ورغلي وو‪ ،‬ن&&و هللا خ&&و پ&&ر‬
‫هغوى ظلم نه كولو خو هغوى په خپل&&ه پ&&ر ځ&&انونو‬
‫ظلم كولو‪( .‬د الروم سورت‪ ۹ :‬ايت)‬
‫او د پوهې لپاره صحيح علمي پايلې ل‪II‬ه اس‪II‬الم س‪II‬ره‬
‫ټکر نه وي او موږ به يې يوه بېلګه بي‪II‬ان ک‪II‬ړو چې‬
 ‫‪200‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ق‪III‬رآن د هغ‪III‬ه پ‪III‬ه اړه دقي‪III‬ق تفص‪III‬يالت ي‪III‬وزر او‬

‫څلورس‪II‬وه کال‪II‬ه مخکې بي‪II‬ان ک‪II‬ړي دي او ن‪II‬وي علم‬
‫وروسته هغ‪II‬ه تفص‪II‬يالت پېژن‪II‬دلي دي‪ ،‬چې د دغ‪II‬ه‬
‫علم پايلې له هغه څه س‪II‬ره م‪II‬وافقې دي ک‪II‬وم چې پ‪II‬ه‬
‫قرآن عظيم کې دي چې هغه د م‪II‬ور پ‪II‬ه ګې‪II‬ډه کې د‬
‫جنين پيدايښ‪II‬ت دی‪ ،‬هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬او بېش&&كه‬
‫موږ انسان د خټې له سوچه ب&&رخې څخ&&ه پي&&دا ك&&ړ‪.‬‬
‫بيا مو هغه د يو څاڅكي په بڼه محكم خون&&دي ځ&&اى‬
‫كې كېښود‪ .‬بيا مو هغه څ&&اڅكى د وي&&نې ي&&وه ټوټ&&ه‬
‫وګرځوله‪ ،‬بي&&ا م&&و هغ&&ه ټوټ&&ه د غوښ&&ې ي&&وه ب&&وټۍ‬
‫وګرځوله‪ ،‬چې ل&&ه ب&&وټۍ م&&و ه&&ډوكي پي&&دا ك&&ړل ن&&و‬
‫هډوكو ته مو غوښه& ور واغوستله‪ &،‬بيا مو هغه ي&&و‬
‫بل مخلوق جوړ كړ نو هللا ډېر بركتناك دى‪ ،‬تر ټولو‬
‫غوره پيدا كوونكى‪( .‬د المؤمن‪II‬ون س‪I‬ورت‪۱۴ -۱۲ :‬‬
‫ايتونه)‪.‬‬
‫او هللا عمل نه قبلوي او نه په آخرت کې ثواب پ‪II‬رې‬
‫ورکوي مګر له هغه چا څخ‪II‬ه چې پ‪II‬ر هللا يې ايم‪II‬ان‬
‫راوړی وي‪ ،‬د هغه پ‪II‬يروي يې ک‪II‬ړې وي او د هغ‪II‬ه‬
‫رس‪II‬والن عليهم الص‪II‬الة والس‪II‬الم يې رېښ‪II‬تيني ګڼلي‬
 ‫‪201‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫وي او يوازې هغ‪II‬ه عبادتون ‪I‬ه‪ I‬قبل‪II‬وي چې روا ک‪II‬ړي‬

‫يې وي؛ نو څنګه انسان پر هللا کفر کوي او دا هېله‬
‫لري چې ښه بدله به يې ورکړي؟ او له خلک‪II‬و څخ‪II‬ه‬
‫د هيچا ايم‪II‬ان ن‪II‬ه قبل‪II‬وي مګ‪II‬ر دا چې هغ‪II‬ه پ‪II‬ر ټول‪II‬و‬
‫نبي‪II‬انو عليهم الس‪II‬الم ايم‪II‬ان راوړی وي او د محم‪II‬د‬
‫ص‪I‬لی هللا علي‪I‬ه وس‪I‬لم پ‪I‬ر رس‪I‬الت يې ايم‪II‬ان راوړی‬
‫وي‪.‬‬
 ‫‪202‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا عمل نه قبلوي او نه په آخرت کې ثواب پرې‬

‫ورکوي مګر له هغه چا څخه چې پر هللا يې ايمان‬
‫راوړی وي‪ ،‬د هغه پيروي يې کړې وي او د هغه‬
‫رسوالن عليهم الصالة والسالم يې رېښتيني ګڼلي‬
‫وي‬

‫هللا تعالی فرماېلي‪ :‬څوك چې د كومې سمالسى ګ&&ټې‬

‫غوښ&&تنه ك&&وي ن&&و چات&&ه چې څ&&ه ورك&&ول غ&&واړو‬
‫همدلت&&&ه يې ژر ورك&&&وو بي&&&ا جهنم ورت&&&ه (برخ&&&ه)‬
‫ګرځوو‪ ،‬چې رټلى ديكه شوى به ورنن&&وځي‪ .‬او چ&&ا‬
‫چې آخرت وغوښت او د هغه لپاره يې هڅه وك&&ړه؛‬
‫مناس&&به هڅ&&ه‪ ،‬او هغ&&ه م&&ؤمن هم وي ن&&و د داس&&ې‬
‫خلك&&و هڅ&&ه من&&ونکي ده‪( .‬د اإلس‪II‬راء س‪I‬ورت‪-۱۸ :‬‬
‫‪ ۱۹‬ايتونه)‪I.‬‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬ن&&و څ&&وک چې غ&&وره کارون&&ه‬
‫وکړي په داس&&ې ح&&ال کې چې م&&ؤمن وي‪ ،‬د هغ&&ه د‬
‫هڅې ناش&&کري ب&&ه ن&&ه ک&&يږي او م&&وږ هغ&&ه ل&&ره‬
‫ليکونکي يو‪.‬‬
‫(د األنبياء سورت‪ ۹۴ :‬ايت)‬
 ‫‪203‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او له عبادتونو‪ I‬څخه يوازې هغه مني چې روا ک‪II‬ړي‬

‫يې دي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬څ&&وک چې ل&&ه خپ&&ل رب‬
‫سره د مخ کېدلو هېله ل&&ري‪ ،‬ن&&و نې&&ک عم&&ل دې‬
‫وکړي او له هغه سره دې هيڅ&&وک هم پ&&ه بن&&ده ګۍ‬
‫کې نه شريکوي‪.‬‬
‫(د الکهف سورت‪ ۱۱۰ :‬آیت)‪.‬‬
‫دا خ‪II‬بره يې بي‪II‬ان ک‪II‬ړه چې عم‪II‬ل هغ‪II‬ه وخت نې‪II‬ک‬
‫وي چې هللا روا کړی وي او څښتن يې په خپل عمل‬
‫کې د هللا لپاره مخلص وي او پر هللا باور ک‪II‬وونکی‪،‬‬
‫د هغ‪IIIII‬ه د نبي‪IIIII‬انو‪ I‬او رس‪IIIII‬والنو عليهم الس‪IIIII‬الم‬
‫تصديقوونکی وي‪ ،‬خو د چ‪II‬ا چې عم‪I‬ل ل‪II‬ه دې پرت‪II‬ه‬
‫بل څه وي؛ نو هللا تعالی بيا وايي‪ :‬او ه&&ر څ&&ه عم&&ل‬
‫چې هغ&&وى ك&&ړى وي م&&وږ ب&&ه وروړان&&دې& ش&&و او‬
‫دوړه دوړه به يې والوزوو‪( .‬د الفرقان سورت‪۲۳ :‬‬
‫ايت)‪.‬‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬په هغه ورځ به ځينې مخون&&ه‬
‫ذليل وي‪ .‬سخت زي&&ار اېس&&تونكي س&&تومانه ب&&ه وي‪.‬‬
 ‫‪204‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫سره اور ته به ورننوځي‪( .‬د الغاشيه سورت‪۴ -۲ :‬‬

‫ايتونه)‬
‫نو دغه مخونه به ذليل او ل‪II‬ه ک‪II‬اره س‪II‬تړي وي‪ ،‬خ‪II‬و‬
‫کله چې هغو د هللا له الرښ‪II‬وونې پرت‪II‬ه عم‪II‬ل کول‪II‬و‪،‬‬
‫هللا به يې د ورتګ ځای اور وګرځوي‪ ،‬ځکه هغو له‬
‫هغ‪II‬ه څ‪II‬ه پرت‪II‬ه پ‪II‬ر ب‪II‬ل څ‪II‬ه عم‪II‬ل ک‪II‬ړی چې هللا روا‬
‫ک‪II‬ړي دي‪ ،‬بلکې باط‪II‬ل عبادتون‪II‬ه يې ک‪II‬ړي دي او د‬
‫الرورکۍ د داسې مشرانو پيروي يې کړې ده چې د‬
‫هغوی لپاره يې باطل دينونه رامنځته ک‪II‬ړي دي؛ ن‪II‬و‬
‫د هللا په وړاندې منل شوی نېک عمل هغ‪II‬ه دی چې‬
‫له هغه څه سره سمون ولري ل‪II‬ه ک‪II‬وم څ‪II‬ه س‪II‬ره چې‬
‫رس‪II‬ول ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم راغلی‪ ،‬ن‪II‬و څنګ‪II‬ه بي‪II‬ا‬
‫انسان پر هللا کفر کوي او د ښې بدلې هيله لري‪.‬‬
‫او هللا له خلکو څخ‪II‬ه د هيچ‪II‬ا ايم‪II‬ان‪ I‬ن‪II‬ه قبل‪II‬وي مګ‪II‬ر‬
‫هغه څوک چې پرټولو نبيانو عليهم السالم يې ايم‪II‬ان‬
‫راوړی وي او د محم‪II‬د ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم پ‪II‬ر‬
‫رسالت يې ايمان راوړی وي ‪ -‬مخکې م‪II‬و پ‪II‬ر دغ‪II‬ه‬
‫خبره ځينې دليلونه په ‪ ۲۰‬مه فقره کې ذکر کړل‪ ،‬او‬
 ‫‪205‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هللا تعالی فرماېلي‪ :‬رسول پر هغه څه اېم&&ان راوړی‬

‫چې د هللا له خوا ورته نازل ش&&وي& او مؤمن&&انو هم‪،‬‬
‫ټولو ايمان راوړى پر هللا‪ ،‬پرېښتو يې‪ ،‬كت&&ابونو يې‬
‫او رسوالنو يې (هغوى& وايي چې) ل&&ه رس&&والنو يې‬
‫د ي&&&وه ت&&&ر منځ هم توپيرن&&&ه ك&&&وو او ويې وې&&&ل‪:‬‬
‫اورېدلي او منلي مو دي بښنه (غواړو)& زموږ ربه!‬
‫او خ&&اص ت&&ا ت&&ه بېرت&&ه درګرځې&&دل دي‪( .‬د البق‪II‬ره‬
‫سورت‪ ۲۸۵ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬اې هغو کس&&انوچې ايم&&ان م&&و‬
‫راوړی! پر هللا د هغه پر رسوالنو او پر هغ&&ه کت&&اب‬
‫ايمان راوړئ چې پر خپل رسول يې ن&&ازل ک&&ړی دی‬
‫او هغه کتاب چې له هغه مخکې يې نازل ک&&ړی دی‪،‬‬
‫او څ&&وک چې پ&&ر هللا د هغ&&ه پ&&ر پرېښ&&تو‪ ،‬کت&&ابونو‪،‬‬
‫رسوالنو يې او وروستۍ& ورځ کفر وکړي؛ ن&&و هغ&&ه‬
‫پ&&&ه ل&&&رې الرورکۍ س&&&ره الرورکی ش&&&وی دی‪( .‬د‬
‫النساء سورت‪ ۱۳۶ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او كله چې هللا له نبيانو ژمن&&ه‬
‫واخيسته چې كله مې كتاب او حكمت دركړ‪ ،‬بي&&ا ك&&ه‬
 ‫‪206‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫يو داسې رسول درشي چې تاسو سره د شته كت&&اب‬

‫تص&&ديقوونكى وي ن&&و هروم&&رو& ب&&ه ايم&&ان پ&&رې‬
‫راوړئ او مالتړ به يې كوئ ! (بيايې) وفرمايل‪ &:‬آيا‬
‫پر دې اقراركوئ او زما دا پېټی (ټينګه ژمنه) م&&و‬
‫واخيسته؟ هغوى وويل اقرار كوو‪ ،‬ويې فرمايل‪ :‬نو‬
‫شاهدان اوسئ او زه هم درسره ل&&ه ش&&اهدانو څخ&&ه‬
‫يم‪( .‬د آل عمران سورت‪ ۸۱ :‬ايت)‪.‬‬
 ‫‪207‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫پرته له شکه د ټولو الهي پيغامونو‪ I‬موخه دا ده چې‬

‫حق دين‪ I‬د انسان مرتبه اوچته کړي‪ ،‬نو هغه يوازې‬
‫د هللا بنده وي کوم چې د ټولو کائناتو‪ I‬پالونکی دی‬

‫او د انس‪II‬ان‪ ،‬م‪II‬ادې او خراف‪II‬اتو ل‪II‬ه لم‪II‬انځلو يې ازاد‬

‫کړي؛ نو اسالم لکه څنګه چې ته وي‪II‬نې د اشخاص‪II‬و‬
‫سپېڅلتيا‪ I‬نه بيانوي او له خپلو مرتب‪II‬و يې ن‪II‬ه پورت‪II‬ه‬
‫کوي او نه له هغو څخه ارباب او معبودان جوړوي‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرماېلي‪ :‬ب&&دبخت دې‬
‫وي د دين&&ار‪ ،‬درهم‪ ،‬د ځون&&ډیو او ورېښ&&مو ج&&امو‬
‫بنده که ورکړل شي خوشحاله وي او که ورنه ک&&ړل‬
‫شي خوشحاله ن&&ه وي‪ .‬ص&&حيح بخ&&اري ‪ ۶۴۳۵‬ن&&و‬
‫س&&م انس&&ان ي&&وازې هللا ت&&ه غ&&اړه اېښ&&ودونکی وي‪&،‬‬
‫چې د مال‪ ،‬عزت‪ ،‬مرتبې يا قبيلې د لمانځلو پ&&ه لټ&&ه‬
‫کې نه وي‪ ،‬او په دغه کېسه کې هغ&&ه څ&&ه دي چې‬
‫د لوستونکي لپاره هغه څه په ډاګه کوي چې خل&&ک‬
‫مخکې ت&&ر رس&&الته پ&&رې وو او وروس&&ته& څ&&ه ډول‬
‫وګرځېدل؟‬
 ‫‪208‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫کله چې لومړنيو مسلمانانو حبشې ته هجرت وکړ او‬

‫د حبش‪II‬ې پاچ‪II‬ا چې هغ‪II‬ه مه‪II‬ال نجاش‪II‬ي و وپوښ‪II‬تل‪،‬‬
‫هغوی ت‪II‬ه يې ووي‪II‬ل‪ :‬دا څ‪II‬ه ډول دين دی چې تاس‪II‬و‬
‫مو د قوم ترمنځ بېلوالی راوس‪II‬تلی دی‪ ،‬ن‪II‬ه زم‪II‬ا پ‪II‬ه‬
‫دين کې داخلېږئ او نه له دغو امتونو څخه د هيچا‬
‫په دين کې؟ د ابوطالب زوی جعفر ورته ووي‪II‬ل‪ :‬اې‬
‫پاچ‪II‬ا!‪ I‬م‪II‬وږ جاه‪II‬ل ق‪II‬وم وو‪ ،‬د بوت‪II‬انو بن‪II‬ده ګي م‪II‬و‬
‫کول‪II‬ه‪ ،‬م‪II‬رداره م‪II‬و خ‪II‬وړه‪ ،‬بې حي‪II‬ايۍ م‪II‬و ک‪II‬ولې‪،‬‬
‫خپل‪I‬وۍ م‪I‬و پ‪II‬رې ک‪I‬ولې‪ ،‬ل‪I‬ه ګاون‪II‬ډيانو‪ I‬س‪I‬ره م‪I‬و ب‪I‬د‬
‫کول‪ ،‬په موږ کې پياوړي به کمزوری خوړلو‪ ،‬موږ‬
‫پ‪II‬ر هم‪II‬دې ح‪II‬ال وو ت‪II‬ر دې چې هللا ل‪II‬ه م‪II‬وږ څخ‪II‬ه‬
‫رس‪II‬ول رات‪II‬ه راول‪II‬ېږلو‪ ،‬چې نس‪II‬ب‪ ،‬رېښ‪II‬تينولي‪،‬‬
‫امانتداري او پاک لمني يې پېژنو‪ ،‬هغه موږ هللا ت‪II‬ه‬
‫وروبللو‪ ،‬ترڅو يې يو وبولو او عبادت‪ I‬يې وک‪II‬ړو او‬
‫له هغه څه څخه ووځو چې موږ او پلرونو مو يې له‬
‫هغه پرته د کومو ډب‪II‬رو او بوت‪II‬انو عب‪II‬ادت کول‪II‬و‪ ،‬او‬
‫په رېښتيا ويل‪II‬و‪ ،‬ام‪II‬انت اداکول‪II‬و‪ ،‬ص‪II‬له رحمۍ‪ ،‬ښ‪II‬ه‬
‫ګاونډيتوب‪ I،‬له محارمو او وين‪II‬و تويل‪II‬و څخ‪II‬ه پ‪II‬ه ډډه‬
‫کولو يې امر راته وک‪II‬ړ‪ ،‬ل‪II‬ه بې حي‪II‬ايۍ‪ ،‬درواغ‪II‬و‪ ،‬د‬
 ‫‪209‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫يتيم له مال خوړلو او پر پاک لمنو مېرمنو ل‪II‬ه ت‪II‬ور‬

‫لګولو يې منع کړلو‪ ،‬امر يې راته وکړ چې يوازې د‬
‫هللا عبادت وکړو هيڅوک ورسره شريک نه کړو او‬
‫د لمانځه‪ I،‬زکات او روژې امر يې رات‪II‬ه وک‪II‬ړ‪ ،‬هغ‪II‬ه‬
‫وايي‪ :‬پر هغه يې د اسالم امور وشمېرل‪ ،‬م‪II‬وږ يې‬
‫تصديق وکړ او ايمان مو پرې راوړ او پ‪I‬ه هغ‪I‬ه څ‪I‬ه‬
‫کې مو يې پيروي وک‪II‬ړه چې ورس‪II‬ره راغلی و‪ ،‬ن‪II‬و‬
‫يوازې د هللا عبادت مو وک‪II‬ړ‪ ،‬هيڅ‪II‬وک م‪II‬و ورس‪II‬ره‬
‫شريک نه کړل‪ ،‬هغه څ‪II‬ه م‪II‬و ح‪II‬رام وبل‪II‬ل چې هغ‪II‬ه‬
‫راباندې حرام کړل او هغه څ‪II‬ه م‪II‬و حالل وبل‪II‬ل چې‬
‫هغه راته حالل وګرځول‪ .‬احم‪I‬د‪ I‬پ‪II‬ه ‪ ۱۷۴۰‬ش‪II‬مېره‬
‫له لږ اختالف سره تخريج کړی او ابونعيم په (حلي‪II‬ة‬
‫االولياء) کې ‪۱/۱۱۵‬کې په لنډ ډول‪.‬‬
‫اسالم لکه څنګه چې ته وينې د اشخاصو تق‪II‬ديس ن‪II‬ه‬
‫کوي او هغوی له خپلې مرتبې نه پورته کوي او ن‪II‬ه‬
‫له هغوی څخه ارباب او معبودان جوړوي‪.‬‬
‫هللا تعالی فرماېلي‪ :‬ورته ووايه اى اهل كت&&ابو! هغ&&ه‬
‫څه ته راشئ چې زموږ او ستاسو ترمنځ ي&&و براب&&ر‬
 ‫‪210‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫دي‪ ،‬دا چې له هللا پرته بل څه به نه لمانځو‪ ،‬ن&&ه ب&&ه‬

‫څه شى ورسره شريكوو او نه به له هللا پرته يو بل‬
‫د معبودانو پ&&ه توګ&&ه نيس&&و‪ ،‬ن&&و ك&&ه وګرځې&&دل بي&&ا‬
‫ورت&&&ه ووايئ تاس&&&و ش&&&اهدان اوس&&&ئ چې م&&&وږ‬
‫مسلمانان يو‪( .‬د آل عمران سورت‪ ۶۴ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرم‪I‬اېلي‪ :‬او هغ&&ه داس&&ې ام&&ر ن&&ه درت&&ه‬
‫كوي چې پرېښتې او نبيان معبودان ونيسئ‪ ،‬نو آي&&ا‬
‫وروسته له هغه ب&&ه هم د كف&&ر ام&&ر درت&&ه ك&&وي چې‬
‫تاسو مس&&لمانان ش&&وئ‪( &.‬د آل عم‪II‬ران س‪II‬ورت‪۸۰ :‬‬
‫ايت)‬
‫او رس‪II‬ول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬زم&&ا‬
‫دومره ستاينه مه کوئ لکه نصاراوو چې د م&&ريمې‬
‫د زوی وکړه‪ ،‬زه د هغه يو بن&&ده يم؛ ن&&و ووايئ چې‬
‫د هللا بنده او د هغه رسول‪ .‬صحيح بخاري ‪۳۴۴۵‬‬
 ‫‪211‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫هللا په اسالم کې توبه روا کړې ده‪ ،‬توبه د انسان هللا‬

‫ته رجوع کول او ګناه پرېښودل دي‬

‫او اسالم خپل مخکې ګناهون‪II‬ه ل‪II‬ه منځ‪II‬ه وړي‪ ،‬توب‪II‬ه‬

‫خپل مخکې ګناهونه له منځه وړي‪ ،‬نو د هيڅ انس‪II‬ان‬
‫په وړاندې د انسان د تېروتنو د منلو اړتيا نشته‪.‬‬
‫تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬اې مؤمن&&انو! ټ&&ول هللا ت&&ه توب&&ه‬
‫وباس&&ئ‪ ،‬د دې لپ&&اره چې کامیاب ش&&ئ‪( .‬د الن‪II‬ور‬
‫سورت‪ ۳۱ :‬ايت)‬
 ‫‪212‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا تع‪II‬الی فرم‪II‬اېلي‪ :‬آي&&ا هغ&&وی ن&&ه دي پ&&وه چې‬

‫همغه هللا ل&&ه خپل&&و بن&&دګانو توب&&ه قبل&&وي او ص&&دقې‬
‫اخلي‪ ،‬او پرت&&ه ل&&ه ش&&که هللا توب&&ه قبل&&وونکی او‬
‫مهربانه دی‪.‬‬
‫(د التوبه سورت‪ ۱۰۴ :‬ايت)‬
‫او هللا تع‪III‬الی فرم‪III‬اېلي‪ :‬او همغ&&&ه ذات دی چې ل&&&ه‬
‫بندګانو يې توبه قبلوي او ل&&ه ګن&&اهونو ورت&&ېريږي‬
‫او پ&&ر هغ&&ه څ&&ه پوه&&يږي چې تاس&&و يې ک&&وئ‪( .‬د‬
‫الشوری سورت‪ ۲۵ :‬ايت)‬
‫او رس‪II‬ول هللا ص‪II‬لی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم فرم‪II‬اېلي‪ :‬هللا د‬
‫خپ&&ل م&&ؤمن بن&&ده پ&&ه توب&&ه ت&&ر هغ&&ه س&&ړي زي&&ات‬
‫خوشحاليږي کوم چې په يوه داس&&ې ځمک&&ه کې وي‬
‫چې اس&&توګنه پکې ن&&ه وي د تب&&اهۍ ځ&&ای وي‪ ،‬ل&&ه‬
‫هغه سره يې پر سپرلۍ خ&&واړه او څښ&&اک وي‪ ،‬بي&&ا‬
‫هغه ويده شي‪ ،‬کله چې راويښ شي‪ ،‬ن&&و هغ&&ه تللې‬
‫وي‪ ،‬ويې لټ&&وي ت&&ردې چې س&&خت ت&&ږی ش&&ي‪ ،‬بي&&ا‬
‫ووايي‪ :‬خپل هغه مخکېني ځای ته ورګرځم‪ ،‬وي&&ده‬
‫کېږم تر څو مړ شم‪ ،‬نو سر يې پر ب&&ازو ک&&ېږدي‪،‬‬
 ‫‪213‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ترڅو مړ شي‪ ،‬بيا را ويښ شي‪ ،‬په داس&&ې ح&&ال کې‬

‫چې له هغه سره س&&پرلۍ وي اوپ&&ر هغې يې توښ&&ه‪،‬‬
‫خواړه او څښاک هم وي؛ نو هللا د خپل م&&ؤمن& بن&&ده‬
‫پر توبه ت&ر دغ&ه س&ړي ل&ه خپلې س&پرلۍ او توښ&ې‬
‫سره هم زيات خوشحاليږي‪ .‬صحيح مسلم ‪۲۷۴۴‬‬
‫او اسالم ل‪II‬ه هغ‪I‬ه مخکې ګناهون‪II‬ه ل‪I‬ه منځ‪II‬ه وړي او‬
‫توبه هم مخکېني ګناهونه له منځه وړي‪ .‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬ووايه‪ :‬هغوکسانوته چې کفر يې کړی‪ ،‬ک&&ه‬
‫واوړي‪ ،‬ن&&و څ&&ه چې مخکې ش&&وي هغ&&ه ب&&ه ورت&&ه‬
‫وبښ&&&ل ش&&&ي‪ ،‬او ک&&&ه بېرت&&&ه راوګ&&&رځي؛ ن&&&و د‬
‫مخکې&&&نيو ک&&&ړنالره ت&&&ېره ش&&&وې ده‪( .‬د األنف‪III‬ال‬
‫سورت‪ ۳۸ :‬ايت)‬
‫او هللا نصارا توبې ته راوبلل؛ نو هللا جل شانه وايي‪:‬‬
‫آيا هغوی هللا ته توب&&ه ن&&ه باس&&ي او بښ&&نه ت&&رې ن&&ه‬
‫غ&&واړي‪ ،‬او هللا بښ&&ونکی مهرب&&ان دی‪( .‬د المائ‪II‬ده‬
‫سورت‪ ۷۴ :‬آيت)‬
‫او هللا ټول نافرمان‪I‬ه‪ I‬او ګناهک‪II‬اران‪ I‬ت‪II‬وبې اېس‪II‬تلو ت‪II‬ه‬
‫وهڅول‪ ،‬ن‪II‬و هللا تع‪II‬الی وفرماې‪II‬ل‪ :‬ورت&&ه وواي&&ه! اې‬
 ‫‪214‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫زما هغو بندګانو چې پر خپلو ځ&&انونو يې ظلم ك&&ړى‬

‫د هللا ل&&ه رحمت&&ه م&&ه ن&&اهيلي ك&&يږئ‪ ،‬پ&&ه رېښ&&تيا هللا‬
‫ټ&&ول ګناهون&&ه بښ&&ي بېش&&كه همغ&&ه ډې&&ر بښ&&ونكى‬
‫مهربان دى‪( .‬د الزمر سورت‪ ۵۳ :‬ايت)‬
‫او کله چې عمروبن الع&&اص د اس&&الم راوړل&&و اراده‬
‫وکړه‪ ،‬له دې څخه وډارشو چې هغه ګناهونه به يې‬
‫ونه بښل ش&&ي چې ل&&ه اس&&الم څخ&ه مخکې يې ک&&ړي‬
‫دي‪ ،‬عمرو د دغه دريځ د روايت کوونکي په توګ&&ه‬
‫وايي‪ :‬کل&&ه چې هللا زم&&ا پ&&ه زړه کې اس&&الم واچول&&و‬
‫وايي‪ :‬نبي ص&&لی هللا علي&&ه وس&&لم ت&&ه راغلم ت&&ر څ&&و‬
‫بيعت راسره وکړي‪ ،‬الس يې ماته وغځولو‪ ،‬خو ما‬
‫وويل‪ :‬اې د هللا رس&&وله! ت&&ر هغ&&ه بيعت ن&&ه درس&&ره‬
‫ک&&وم ترڅ&&و دې زم&&ا مخکې&&ني ګناهون&&ه ن&&ه وي‬
‫بښلي‪ ،‬هغه وايي‪ :‬رسول هللا ص&&لی هللا علي&&ه وس&&لم‬
‫راته وويل‪ :‬اې عمرو!& آيا نه پوهېږې چې هج&&رت‬
‫خپل مخکېني ګناهونه له منځ&&ه وړي‪ &،‬اې عم&&رو!&‬
‫آيا نه پوهېږئ چې اسالم له هغ&&ه مخکې ګناهون&&ه‬
‫له منځه وړي‪ .‬مسلم ‪ ۱۲۱‬شمېره س‪II‬ره دېت‪II‬ه ورت‪II‬ه‬
 ‫‪215‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫اوږد تخريج کړی او احمد ‪ ۱۷۸۲۷‬شمېره سره او‬

‫لفظ د هغه دی‪.‬‬

‫په اسالم کې د انسان او هللا تر منځ يوه نېغ په‬

‫نېغه اړيکه وي‪ ،‬چې هيچا ته اړتيا نشته تر څو ستا‬
‫او د هللا ترمنځ واسطه شي؛ نو اسالم موږ له دې‬
‫څخه منع کوي چې له انسان څخه هللا جوړ کړو او‬
‫يا هغوی له هللا سره په ربوبيت او الوهيت کې‬
‫شريکان کړو‪.‬‬

‫په اسالم کې د نورو په مخکې د خپلو ګناهونو‪ I‬منل‪II‬و‬

‫ته اړتيا نشته‪ ،‬نو په اسالم کې د انسان او هللا تر منځ‬
‫يوه نې‪II‬غ پ‪II‬ه نېغ‪II‬ه اړيک‪II‬ه وي‪ ،‬چې هيچ‪II‬ا ت‪II‬ه اړتي‪II‬ا‬
‫نشته تر څو س‪II‬تا او د هللا ت‪II‬رمنځ واس‪II‬طه ش‪II‬ي‪ ،‬لک‪II‬ه‬
‫څنګه چې په ‪ ۳۶‬مه فقره کې داخبره تېره شوه چې‬
‫هللا تعالی ټ‪II‬ول خل‪II‬ک ت‪II‬وبې او د ځ‪II‬ان ل‪II‬وري ت‪II‬ه پ‪II‬ه‬
‫رج‪II‬وع کول‪II‬و رابللي دي‪ ،‬همدارنګ‪II‬ه يې خل‪II‬ک من‪II‬ع‬
 ‫‪216‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫کړي چې نبيان يا پرېښتې د هغه او د بندګانو ترمنځ‪I‬‬

‫واسطې وګرځوي‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬او هغه داسى‬
‫امر نه درت&&ه ك&&وي چې پرېښ&&تې او نبي&&ان معب&&ودان‬
‫ونيسئ‪ ،‬نو آيا وروسته ل&&ه هغ&&ه ب&&ه هم د كف&&ر ام&&ر‬
‫درته كوي چې تاسو مسلمانان شوئ‪&.‬‬
‫(د آل عمران سورت‪ ۸۰ :‬ايت)‬
‫نو اسالم لکه څنګه چې وينې موږ له دې څخ‪II‬ه من‪II‬ع‬
‫کوي چې انسانان معبودان‪ I‬وګرځوو او ي‪II‬ا يې ل‪II‬ه هللا‬
‫سره په ربوبيت او الوهيت کې شريکان کړو‪.‬‬
‫هللا تعالی له نصاراو څخه وايي‪ :‬هغوی خپل عالمان‬
‫او عابدان له هللا پرته معبودان نيولي او همدارنګ&&ه‬
‫د مريمې زوى مسيح (يې هم معبود نيولى) او ح&&ال‬
‫دا چې هغوى د يو هللا له عبادت پرته په بل څ&&ه ن&&ه‬
‫وو ګوم&&ارل ش&وي‪ &،‬ل&ه هغ&ه پرت&ه خ&و ك&&وم ب&ل هللا‬
‫نشته‪ ،‬له هغ&&ه څ&&ه پ&&اك دى چې هغ&&وى يې ورس&&ره‬
‫شريكوي‪.‬‬
‫(د التوبه سورت‪ ۳۱ :‬ايت)‬
 ‫‪217‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او هللا پ‪II‬ر ک‪II‬افرانو انک‪II‬ار وک‪II‬ړ چې هغ‪II‬وی د هللا او‬

‫خپل‪II‬و ځ‪II‬انو ت‪II‬ر منځ واس‪II‬طې نيس‪II‬ي‪ ،‬ن‪II‬و هللا تع‪II‬الی‬
‫وفرماېل‪ :‬خبر اوسئ چې هللا لره س&&وچه دين دى او‬
‫كومو خلكو چې له هغه پرته ن&&ور چ&&ارواكي ني&&ولي‬
‫(او وايي چې) موږ خو د دې شيانو لمانځنه يوازې‬
‫د دې لپ&&&اره ك&&&وو چې هللا ت&&&ه م&&&و پ&&&ه مرتب&&&ه كې‬
‫ورنېږدې كړي‪ .‬بېشكه هللا به د هغوى تر منځ پ&&ه‬
‫هغه څه كې پرېک&&ړه ك&&وي چې هغ&&وی پكې اختالف‬
‫کوي‪ ،‬په رېښتيا هللا هغه چاته الرښ&&وونه& ن&&ه ك&&وي‬
‫چې درواغجن او ناشكره وي‪.‬‬
‫(د الزمر سورت‪ ۳ :‬ايت)‬
‫او هللا دا خ‪II‬بره بي‪II‬ان ک‪II‬ړه چې ب‪II‬وت لم‪II‬انځونکي د‬
‫ج‪II‬اهليت خل‪II‬ک داس‪II‬ې وو چې د خپلوځ‪II‬انونو او هللا‬
‫ترمنځ يې واسطې نيولې او ويل به يې‪ :‬دا هغوی هللا‬
‫ته نېږدې کوي‪.‬‬
‫او کله چې هللا خلک له دې څخه منع کړل چې نبيان‬
‫او پرېښ‪II‬تې دې د هغ‪II‬ه او بن‪II‬دګانو ت‪II‬ر منځ واس‪II‬طې‬
‫ونيسي؛ نو له هغوی پرت‪II‬ه ن‪II‬ور ب‪II‬ه پ‪II‬ه طريق‪II‬ه اولی‬
 ‫‪218‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫منع وي‪ ،‬څنګه حال دا چې نبي‪II‬ان‪ I‬او رس‪II‬والن عليهم‬

‫السالم هللا ته په نېږدې والي کې ډې‪II‬ره ب‪II‬يړه ک‪II‬وي‪،‬‬
‫هللا تعالی د نبيانو‪ I‬او رسوالنو عليهم الس‪II‬الم ل‪II‬ه ح‪II‬ال‬
‫څخه په خبرورکولو فرمايي‪ :‬بېشكه هغوى (ټولو)‬
‫په نېكيو كې ب&&يړه كول&&ه او م&&وږ يې (د ث&&واب) پ&&ه‬
‫مينه او (له عذاب څخه) په وېره وربللو او ي&&وازې‬
‫موږ ته غاړه اېښودونكي وو‪.‬‬
‫(د األنبياء سورت‪ ۹۰ :‬ايت)‬
‫او هللا تعالی فرم‪II‬اېلي‪ :‬دوى چې چات&&ه بلن&&ه ورك&&وي‬
‫هغوى خو په خپله د خپل پ&&الونکي ل&&ور ت&&ه وس&&يله‬
‫لټ&&وي چې ك&&وم ي&&و (هغ&&ه ت&&ه) ورن&&ېږدې دى او د‬
‫رحمت هيله يې كوي او له عذاب&&ه يې ويري&&ږي‪ &،‬پ&&ه‬
‫رېښتيا ستا د پالونکي عذاب د وېرې وړ دى‪.‬‬
‫(د اإلسراء سورت‪ ۵۷ :‬ايت)‬
‫معنا داچې کوم نبيان او نېکان چې تاس‪II‬و يې ل‪II‬ه هللا‬
‫پرته رابولئ‪ ،‬هغوی په خپله هللا ت‪II‬ه ن‪II‬ېږدې کې‪II‬دل‬
‫غواړي‪ ،‬د هغه د لورېينې هيله لري او له عذاب‪II‬ه يې‬
‫وېريږي‪ ،‬نو څنګه له هللا پرته هغوی را بلل کيږي‪.‬‬
 ‫‪219‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫د دغې رسالې په پای کې‬

‫دا خبره يادوو چې خلک د خپل‪I‬و زم‪II‬انو‪ ،‬قومون‪I‬و او‬
‫ښارونو له پلوه بلکې ټ‪II‬ولې انس‪II‬اني ټول‪II‬نې پ‪II‬ه خپل‪II‬و‬
‫فکرونو او موخو کې مختلفې دي‪ ،‬د ژوند پ‪II‬ه چ‪II‬ارو‬
‫او کړنو کې له يوب‪II‬ل څخ‪II‬ه بې‪II‬ل دي‪ ،‬ن‪II‬و ي‪II‬و داس‪II‬ې‬
 ‫‪220‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫الرښود ته اړتيا لري چې الرښ‪II‬وونه يې وک‪II‬ړي‪ ،‬او‬

‫داسې نظام ته چې راټول يې ک‪II‬ړي او داس‪II‬ې واکمن‬
‫ت‪II‬ه چې س‪II‬اتنه يې وک‪II‬ړي او درن‪II‬و رس‪II‬والنو عليهم‬
‫الصالة والسالم دغه څ‪II‬ه د اهللا ل‪II‬ه ل‪II‬وري د وحي ل‪II‬ه‬
‫الرې په مخ وړل‪ ،‬د ښېګڼې او هدايت الرې ته يې‬
‫د خلک‪II‬و الرښ‪II‬وونه کول‪II‬ه او د هللا پ‪II‬ر ش‪II‬ريعت يې‬
‫خل‪II‬ک را ټول‪II‬ول او پ‪II‬ه ح‪II‬ق يې د هغ‪II‬وی ت‪II‬رمنځ‬
‫پرېکړې کولې‪ ،‬نو څومره يې چې د دغ‪II‬و رس‪II‬والنو‬
‫خبره منله د هغوی د الهي پيغامونو ل‪II‬ه زم‪II‬انې س‪II‬ره‬
‫نېږدې همدومره يې په چارو کې س‪II‬مون راتل‪II‬و‪ ،‬او‬
‫هللا د خپل رسالت لړۍ د محمد‪ I‬صلی هللا علي‪II‬ه وس‪II‬لم‬
‫پر رسالت پای ته ورسوله او د هغه د رسالت لپ‪II‬اره‬
‫يې پ‪II‬اتې کې‪II‬دل وليک‪II‬ل او هغ‪II‬ه يې د خلک‪II‬و لپ‪II‬اره‬
‫الرښ‪II‬ود‪ ،‬رحمت‪ ،‬رڼ‪II‬ا او ت‪II‬ر هللا س‪II‬بحانه وتع‪II‬الی‬
‫پورې د رسوونکې الرې الرښوونکی وګرځولو‪.‬‬
‫له همدې امله دې اې انسانه! دېته رابولم چې يوازې‬
‫هللا لره رېښتينی د بل ل‪II‬ه بې ځاي‪II‬ه پ‪II‬يروۍ او ع‪II‬ادت‬
‫څخه خالي ودرېږې‪ ،‬او پردې پوه شه چې له م‪II‬رګ‬
‫وروسته دې خپ‪II‬ل پ‪II‬الونکي ت‪II‬ه ورګرځې‪II‬دونکی يې‬
 ‫‪221‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او دا چې پ‪II‬ه ځ‪II‬ان او ش‪II‬اوخوا کې دې وګ‪II‬وره؛ ن‪II‬و‬

‫اسالم راوړه چې په دنيا‪ I‬او آخرت کې دې نېکبخته‬
‫شې او که په اس‪II‬الم کې داخلې‪II‬دل غ‪II‬واړې ن‪II‬و پرت‪II‬ا‬
‫يوازې دا ګواهي ورک‪II‬ول الزم دي چې ل‪II‬ه هللا پرت‪II‬ه‬
‫بل حقدار د بنده ګۍ نشته او محمد‪ I‬د هللا رس‪II‬ول دی‪،‬‬
‫او له هر هغه څه څخه بېزاري اعالن کړې چې له‬
‫هللا پرته لمانځ‪II‬ل ک‪II‬يږي‪ ،‬او م‪II‬وږ ب‪II‬اور ل‪II‬رو چې هللا‬
‫ټول هغه خلک بېرت‪II‬ه راپورت‪II‬ه ک‪II‬وي ک‪II‬وم چې پ‪II‬ه‬
‫ق‪II‬برونو کې دي او دا چې حس‪II‬اب او بدل‪II‬ه ح‪II‬ق دي‪،‬‬
‫کله چې دې دا ګواهي ورکړه؛ نو ته مسلمان ش‪II‬وې‪،‬‬
‫نو بي‪II‬ا پرت‪II‬ا الزم دي چې د هللا هغ‪II‬ه عب‪II‬ادت وک‪II‬ړې‬
‫کوم چې يې له لمانځه‪ ،‬زک‪II‬ات‪ ،‬روژې او حج څخ‪II‬ه‬
‫روا کړي دي که د حج وس ولرې‪.‬‬
‫له همدې امله دې اې انسانه! دېته رابولم چې يوازې‬
‫هللا لره رېښتينی د بل ل‪II‬ه بې ځاي‪II‬ه پ‪II‬يروۍ او ع‪II‬ادت‬
‫څخه خالي ودرېږې‪ ،‬لکه څنګه چې هللا په خپله وينا‬
‫سره رابللی يې‪ .‬ورته ووايه‪ :‬زه تاس‪II‬ې ت‪II‬ه ي‪II‬وازې د‬
‫ي‪II‬وې خ‪II‬برې نص&&يحت ك&&وم‪ :‬دا چې هللا ت‪II‬ه دوه دوه‬
‫ودرې‪II‬ږئ او (ي‪II‬ا) ي‪II‬و ي‪II‬و بي‪II‬ا (ښ‪II‬ه) س‪II‬وچ وك‪II‬ړئ‪،‬‬
 ‫‪222‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ستاسې په (دې) ملګري كې خو څه ليونت‪II‬وب نش‪II‬ته‪،‬‬

‫هغه خو د يو سخت عذاب په وړاندې ستاسو لپاره د‬
‫ي‪II‬و وې‪II‬روونكي څخ‪II‬ه پرت‪II‬ه ب‪II‬ل څ‪II‬ه ن‪II‬ه دى‪( .‬د س‪II‬بأ‬
‫سورت ‪ ۴۶‬ايت)‬
‫او ت‪II‬ه پوه‪II‬ېږې چې ل‪II‬ه م‪II‬رګ وروس‪II‬ته دې خپ‪II‬ل‬
‫پالونکي ته ورګرځېدونکی يې‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪:‬‬
‫او دا چې انسان لره بل څه نشته پرته له هغې بدلې‬
‫چې خپله يې هڅه كړې وي‪ .‬او بېشكه چې دا هڅه‬
‫به يې ژر وليدل شي‪ .‬بيا به پوره پوره بدله وركړى‬
‫شي‪ .‬او دا چې (همغه) س&&تا د پ&&الونکي ل&&ور ت&&ه ور‬
‫رسېدل دي‪( .‬د النجم سورت‪ ۴۲ -۳۹ :‬ايتونه)‪I‬‬
‫او دا چې په خپ‪II‬ل ځ‪II‬ان او ش‪II‬اوخوا اطراف‪II‬و کې دې‬
‫وګوره‪ ،‬هللا تعالی فرماېلي‪ :‬ايا هغوى د اسمانونو او‬
‫ځمكې پ&&ه پاچ&&ايۍ كې س&&وچ ن&&ه دى ك&&ړى او ك&&وم‬
‫شيان چې هللا پي&&دا ك&&ړي دي او دا چې ښ&&ايي نېټ&&ه‬
‫يې رانږدې شوې& وي نو له دې وروسته& پ&&ه كوم&&ه‬
‫خ&&بره ايم&&ان راوړي؟ (د األع‪II‬راف س‪II‬ورت‪۱۸۵ :‬‬
‫ايت)‬
 ‫‪223‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫ن‪III‬و اس‪III‬الم راوړه پ‪III‬ه دني‪III‬ا‪ I‬او آخ‪III‬رت کې ب‪III‬ه دې‬

‫نېکبخته شې او که په اسالم کې داخلېدل غواړې؛‬
‫نو درباندې‪ I‬الزمه ده چې دا ګواهي ورکړې چې ل‪II‬ه‬
‫هللا پرته بل حقدار د بنده ګۍ نشته او محمد‪ I‬صلی هللا‬
‫علیه وس‪II‬لم د هللا رس‪II‬ول دی‪ .‬کل‪II‬ه چې رس‪II‬ول هللا‬
‫صلی هللا عليه وسلم معاذ‪ I‬يمن ته د اسالم لوري ته د‬
‫بلونکي په توګه ول‪II‬ېږلو ورت‪II‬ه يې ووي‪II‬ل‪ :‬بېش&&که‬
‫ته له اهل کتابو څخه يو قوم ت&&ه ورځې؛ ن&&و هغ&&وی‬
‫دغې ګواهۍ ته راوبوله چې له هللا پرت&&ه ب&&ل معب&&ود‬
‫نشته او دا چې زه د هللا رسول& يم‪ ،‬ک&&ه پ&&ه دغ&&ه کې‬
‫يې ستا پيروي وک&&ړه‪ ،‬بي&&ا يې خ&&بر ک&&ړه چې هللا پ&&ر‬
‫هغ&&وی پنځ&&ه لمنځون&&ه پ&&ه ه&&ره ورځ او ش&&په کې‬
‫فرض کړي دي‪ ،‬که يې په دغه کې هم س&&تا پ&&يروي‬
‫وک&&ړه‪ ،‬بي&&ا يې خ&&بر ک&&ړه چې هللا پ&&ر هغ&&وی زک&&ات‬
‫فرض کړی چې له شتمنو به يې اخېستل ک&&يږي او‬
‫بې وزلو ته به يې ورکول کيږي‪ ،‬او که يې په دغ&&ه‬
‫کې هم ستا پ&&يروي وک&&ړه بي&&ا ن&&و د هغ&&وی د غ&&وره‬
‫مالونو څخه ځان وساته‪ .‬صحيح مسلم ‪۱۹‬‬
 ‫‪224‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او دا چې له هر هغه څه څخه بېزاري اعالن کړې‬

‫چې ل‪II‬ه هللا پرت‪II‬ه لمانځ‪II‬ل ک‪II‬يږي‪ ،‬او ل‪II‬ه هللا پرت‪II‬ه د‬
‫هرڅه له لمانځلو څخ‪II‬ه ب‪II‬ېزاري همدغ‪II‬ه د اب‪II‬راهيم‬
‫علي‪III‬ه الس‪III‬الم ح‪III‬ق ت‪III‬ه ماي‪III‬ل ملت دی‪ ،‬هللا تع‪III‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬په رېښ&&تيا ستاس&&و لپ&&اره پ&&ه اب&&راهيم او د‬
‫هغ&&ه پ&&ه ملګ&&رو كې غ&&وره نمون&&ه ده‪ ،‬كل&&ه يې چې‬
‫خپل قوم ته وويل بېشكه موږ له تاسې او ل&&ه هغ&&و‬
‫شيانو چې تاسې يې ل&&ه هللا پرت&&ه لم&&انځئ‪ ،‬ب&&ېزاره‬
‫يو‪ ،‬ستاسې له عقيدې منك&&ر ي&&و او زم&&وږ – تاس&&ې‬
‫تر منځ د تل لپاره دوښمني او كين&&ه څرګن&&ده ش&&وې‬
‫ت&&ر هغ&&و چې ي&&وازې پ&&ر ي&&و هللا ايم&&ان راوړئ‪( .‬د‬
‫الممتحنه سورت‪ ۴ :‬آيت)‬
‫او پردې باور ولره چې هللا ټول هغ‪II‬ه خل‪II‬ک بېرت‪II‬ه‬
‫را پورت‪II‬ه ک‪II‬وي چې پ‪II‬ه ق‪II‬برونو کې دي‪ ،‬هللا تع‪II‬الی‬
‫فرماېلي‪ :‬دا ځكه چې همدغ &ه& هللا ح&&ق دى او همغ&&ه‬
‫م&ړي راژون&دي ك&وي او هم&دى پ&ه ه&ر څ&ه ق&درت‬
‫لرونکی دى‪.‬‬
 ‫‪225‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫او (بل) دا چې قيامت هروم&&رو& راتل&&ونكى دى‪ ،‬هيڅ‬

‫شك پكې نشته او دا چې هللا به هغ&&ه څ&&وك راپورت&&ه‬
‫كړي چې په قبرونو& كې دي‪( .‬د الحج سورت‪۷ -۶ :‬‬
‫ايتونه)‬
‫او دا چې حس‪IIII‬اب او بدل‪IIII‬ه ح‪IIII‬ق دي‪ ،‬هللا تع‪IIII‬الی‬
‫فرم‪II‬اېلي‪ :‬او هللا اس&&مانونه او ځمك&&ه پ&&ه حق&&ه پي&&دا‬
‫كړي او د دې لپاره هم چې هر چ&&ا ت&&ه د خپل&&و ك&&ړو‬
‫وړو بدله وركړی شي او ظلم به نه پرې ك&&يږي‪( .‬د‬
‫الجاثيه سورت‪ ۲۲:‬ايت)‬
‫کله چې دغه ګواهي ورکړې؛ نو ته مس‪II‬لمان ش‪II‬وې‪،‬‬
‫له دې وروسته پرتا الزم دي چې د هللا هغ‪II‬ه عب‪II‬ادت‬
‫وکړې چې له لمانځه‪ ،‬زکات‪ ،‬روژې او د توان لرلو‬
‫په صورت کې يې حج او داسې نور روا کړي دي‪.‬‬
‫په ‪ ۱۴۴۱ -۱۱ -۱۹‬نېټه وليکل شو‪.‬‬
‫ليکنه‪ :‬د استاذ‪ I‬دکتور محمد بن عبدهللا السحيم‬
‫د اسالمي تعليماتو پ‪II‬ه څانګ‪II‬ه کې د عقي‪II‬دې پخ‪II‬وانی‬
‫استاذ‬
‫‪226‬‬ ‫د اسالم لنډه پيژندنه‬

‫د ملک سعود پوهنتون‪ I‬د تربيې پوهنځی‬

‫سعودي عربستان‪ ،‬رياض‬
 ‫فهرست‬
‫اسالم د هللا له لوري ټولو خلکو ته يو پيغام دی‪ ،‬نو هغه داسې تلپاتې الهي پيغام دی چې‬
‫د رباني پيغامونو پای ته رسوونکی دی‪2........................................................... .‬‬
‫او اسالم په یو جنس او قوم پورې خاص دین نه دی‪ ،‬بلکې هغه ټولو خلکو ته د هللا دين‬
‫دی‪4......................................................................................................... .‬‬
‫اسالم هغه الهي پيغام دی چې د پخوانيو نبيانو او رسوالنو عليهم السالم خپلو امتونو ته‬
‫د پيغامونو بشپړوونکی دی‪7............................................................................‬‬
‫د نبيانو عليهم السالم دين يو دی او شريعتونه يې بېل بېل دي‪10............................‬‬
‫اسالم هم همداسې بلنه کوي لکه ټولو نبيانو‪ &،‬نوح‪ ،‬ابراهيم‪ ،‬موسی‪ ،‬سليمان‪ ،‬داود او‬
‫عيسی عليهم السالم چې ايمان ته بلنه کوله چې بېشکه پالونکی هغه هللا دی چې‬
‫پيداکوونکی‪ ،‬روزي ورکوونکی‪ ،‬ژوندی کوونکی‪ ،‬مړ کوونکی او د پاچايۍ څښتن دی او‬
‫همغه دی چې د چارو تدبير& نيسي او هغه مهربانه& لوروونکی دی‪12..........................‬‬
‫همغه هللا پاک پيداکوونکی دی او يوازې همغه د بنده ګۍ حقدار دی‪ ،‬او دا چې له هغه‬
‫سره د بل چا بنده ګي ونه شي‪23..................................................................... .‬‬
‫هللا د هر هغه څه پيداکوونکی دی چې په کائناتو کې يې موږ وينو‪ ،‬يا يې نه وينو‪ ،‬او له‬
‫هغه پرته ټول يې له مخلوقاتو څخه مخلوق دي او هللا اسمانونه او ځمکه په شپږو ورځو‬
‫کې پيداکړي‪36............................................................................................ .‬‬
‫او هللا پاک لره نه په پاچايۍ‪ ،‬نه په پيدايښت‪ ،‬نه په تدبير او نه په عبادت کې شريک‬
‫شته‪39...................................................................................................... .‬‬
‫او هللا پاک نه څوک زېږولي او نه له چا زېږېدلی او نه هغه لره کوم سيال شته او نه کوم‬
‫مثال‪47.......................................................................................................‬‬
‫او هللا پاک په هيڅ شي کې حلول نه کوي او نه له خپل مخلوق څخه په هيڅ شي کې جسد‬
‫کيږي‪49.................................................................................................... .‬‬
‫هللا تعالی پر خپلو بندګانو مهربانه او رحم کوونکی دی‪ ،‬ځکه يې رسوالن ولېږل او‬
‫کتابونه& يې نازل کړل‪54................................................................................. .‬‬
‫هللا هغه پالونکی مهربان دی‪ ،‬يوازې همغه دی چې د قيامت په ورځ به له خلکو سره‬
‫حساب کوي کله چې هغوی ټول له قبرونو يې راپورته& کړي‪ ،‬نو هر چا ته به يې د کړې‬
‫ښېګڼې او بدۍ بدله ورکړي؛ نو چا چې نېکۍ کړې وي په داسې حال کې چې مؤمن‬
‫وي‪ ،‬هغه لره به تلپاتې لورېينې وي‪ ،‬او چا چې کفر او ناوړه کارونه کړي وي‪ ،‬هغه لره‬
‫به په آخرت کې لوی عذاب وي‪57.....................................................................‬‬
 ‫هللا پاک آدم له خاورې پيداکړ‪ ،‬او له هغه وروسته يې اوالد همداسې زياتېدلو‪ ،‬نو ټول‬
‫خلک د خپل اصل له پلوه سره برابر دي‪ ،‬يو جنس پر بل جنس او نه يو قوم پر بل قوم‬
‫غوراوی لري مګر د تقوا له مخې‪64................................................................ .‬‬
‫او هر بچی پر فطرت پيداکيږي‪68......................................................................‬‬
‫هيڅ بشر داسې نه دی چې ګناهکار وزېږول& شي او يا د بل چا د ګناه وارث شي‪71........‬‬
‫او د خلکو له پيدايښت څخه موخه دا ده‪ :‬چې يوازې د هللا عبادت وکړي‪76..................‬‬
‫اسالم انسان ته عزت ورکړی ‪-‬که نارېنه دی او که ښځېنه‪ ،&-‬او د هغه د بشپړ& حقوقو‬
‫کفالت يې کړی‪ ،‬د ټولو اختياراتو‪ ،‬اعمالو او تصرفاتو مسئول& يې ګرځولی او د هغه عمل‬
‫چې ځان يا نورو ته ضرر رسوي مسئوليت يې ور په غاړه کړی دی‪77......................‬‬
‫اسالم نارينه او ښځينه& د عمل‪ ،‬مسؤوليت‪ ،‬بدلې او ثواب له پلوه سره برابر ګرځولي دي‪.‬‬
‫‪88‬‬
‫اسالم ښځې ته درناوی ورکړی او ښځې يې د نارينه وو سياالنې وګرځولې او پر سړي‬
‫يې له توان سره نفقه الزمه کړه؛ نو د لور نفقه يې پر پالر او د مور پر بالغ توان‬
‫لرونکي زوی او مېرمنې پر مېړه واجبه کړه‪91................................................ .‬‬
‫مرګ د تل لپاره له منځه تلل نه دي بلکې هغه د عمل له کوره د بدلې کور ته تګ دی‪،‬‬
‫مرګ جسد او روح دواړو ته رسيږي‪ ،‬د روح مرګ له بدن څخه بېلوالی دی‪ ،‬بيا د‬
‫قيامت په ورځ له را پاڅېدلو وروسته بېرته& ورته راستنيږي‪ ،‬او له مرګ وروسته‬
‫روح بل هيڅ جسد ته نه انتقاليږي او نه په بل جسد کې ننوځي‪98............................ .‬‬
‫اسالم ايمان ته بلنه کوي د ايمان لويو اصولو ته چې هغه پر هللا او د هغه پر پرېښتو‬
‫ايمان دی‪ ،‬پر الهي کتابونو لکه د تورات‪ ،‬انجيل او زبور له تحريف مخکې پر هغو‬
‫ايمان‪ ،‬پر قرآن ايمان‪ ،‬پر ټولو نبيانو& او رسوالنو& عليهم السالم ايمان‪ ،‬او د هغوی پر ختم‬
‫کوونکي ايمان چې هغه د هللا استازی محمد د نبيانو او رسوالنو ختم کوونکی دی‪ ،‬د‬
‫آخرت په ورځ ايمان‪ ،‬او موږ پوهېږو چې که د دنيا ژوند د هرڅه پای وي‪ ،‬نو ژوندون‬
‫او شتون به له هر اړخه بې ګتې و او په قضاء او قدر ايمان راوړل‪102......................‬‬
‫انبياء عليهم السالم په هغه څه کې معصوم دي چې د هللا له لوري يې رسوي او له هر‬
‫هغه څه څخه معصوم دي چې له عقل سره په ټکر کې وي او يا يې سالم اخالق ردوي‪،‬‬
‫او نبيان د هللا د امرونو په رسولو د هغه بندګانو ته مکلف دي‪ ،‬او نبيان د ربوبيت& او‬
‫الوهيت له ځانګړنو څخه هيڅ ځانګړنه نلري‪ ،‬بلکې هغوی د ټولو انسانانو غوندې‬
‫انسانان دي چې هللا تعالی هغوی ته خپل پيغامونه وحي کوي‪131............................. .‬‬
‫او اسالم يوازې د هللا عبادت ته د لویو عبادتونو په اصولو سره بلنه کوي‪145.............‬‬
 ‫او د اسالمي عباداتو تر ټولو لويه ځانګړنه داده چې طريقه‪ ،‬وختونه او شرطونه يې هللا‬
‫تعالی ټاکلي دي او رسول صلی هللا عليه وسلم رسولي‪ ،‬او تر نن ورځې پورې هيڅ انسان‬
‫د زياتوالي او کموالي السوهنه& پکې نه ده کړې‪ ،‬او ټولو نبيانو عليهم السالم دغو لويو‬
‫عبادتونو ته بلنه کوله‪156............................................................................. .‬‬
‫د اسالم رسول محمد چې د عبدهللا زوی‪ ،‬د اسماعيل بن ابراهيم عليهم السالم له اوالدې‬
‫څخه دی په مکه کې په ‪ ۵۷۱‬م کې زېږدېلی او هملته نبوت ورکړل شوی‪161..............‬‬
‫او د اسالم هغه شريعت چې د هللا رسول محمد صلی هللا عليه وسلم راوړی‪ ،‬هغه د الهي‬
‫پيغامونو او رباني شريعتونو& ختموونکی دی ‪171..................................................‬‬
‫او هللا تعالی له هغه اسالم پرته چې رسول محمد صلی هللا عليه وسلم ورسره راغلی بل‬
‫هيڅ دين نه مني؛ نو څوک چې له اسالم پرته بل دين ته غاړه ږدي هيڅکله به يې ترې‬
‫قبول نه کړي‪176..........................................................................................‬‬
‫قرآن کريم هغه کتاب دی چې هللا خپل رسول محمد صلی هللا عليه وسلم ته وحي کړی‪ ،‬او‬
‫هغه د مخلوقاتو د پالونکي کالم دی‪179..............................................................‬‬
‫او اسالم له مور او پالر سره په نېکۍ امر کوي که هغوی دواړه مسلمانان هم نه وي او‬
‫د اوالد په اړه سپارښتنه& کوي‪190.....................................................................‬‬
‫اسالم په وينا او کړنه کې که څه هم له دوښمن سره وي پر عدالت امر کوي‪200..........‬‬
‫او اسالم د ښو اخالقو لکه رېښتينولۍ‪ ،‬د امانت اداکولو‪ ،‬پاک لمنۍ‪ ،‬حياء‪ ،‬شجاعت‪،‬‬
‫قربانۍ‪ ،‬سخاوت‪ ،‬د اړ سره مرسته کولو‪ ،‬له بې وزله سره کمک کولو‪ ،‬وږي ته خواړه‬
‫ورکولو‪ ،‬ښه ګاونډيتوب‪ ،‬صله رحمۍ او پر څارويو مهربانۍ امر کوي‪210..................‬‬
‫اسالم د خوراک او څښاک پاک شيان حالل کړي دي او د زړه‪ ،‬بدن او کور پر پاکوالي يې‬
‫امر کړی‪ ،‬له همدې امله يې نکاح حالله کړې ده‪ ،‬لکه نبيانو& عليهم السالم ته يې چې امر‬
‫پرې کړی‪ ،‬چې هغوی پر هر پاک شي امر کړی دی‪222..........................................‬‬
‫اسالم د نارواوو اصول لکه پر هللا شرک او کفر کول‪ ،‬د بوتانو لمانځل‪ ،‬پرته& له پوهې پر‬
‫هللا خبرې تړل‪ ،‬د اوالدونو وژل‪ ،‬د محترم نفس وژل‪ ،‬په ځمکه کې فساد کول‪ ،‬کوډې‪،‬‬
‫ښکاره او پټې بې حيايۍ‪ ،‬زنا او لواطت حرام کړي دي‪ ،‬او سود‪ ،‬د مردارې خوړل او د‬
‫هغه څه خوړل يې حرام کړي دي چې د بوتانو او غلطو معبودانو لپاره ذبح کړل شوي‬
‫وي‪ ،‬د خنزير غوښه او ټول پليت او ناپاک شيان یې حرام کړي دي‪ ،‬د يتيم مال خوړل‪ ،‬په‬
‫پېمانه او تول کې کموالی او زياتوالی يې حرام کړي دي‪ ،‬د خپلويو پرې کول يې حرام‬
‫کړي دي‪ ،‬او ټول نبيان عليهم السالم د دغو نارواوو پر حراموالي په يوه خوله دي‪226. .‬‬
‫اسالم له بدو اخالقو لکه درواغو‪ ،‬دوکې‪ ،‬غدر‪ ،‬خيانت‪ ،‬فرېب‪ ،‬حسد او ناوړه چل‪ ،‬غال‪،‬‬
‫بغاوت او تېري څخه منعه کړې ده او له هر ډول پليتو اخالقو يې منعه کړې ده‪237......‬‬
 ‫اسالم د هغو مالي راکړو ورکړو څخه منع کوي چې سود‪ ،‬ضرر‪ ،‬دوکه‪ ،‬ظلم‪ ،‬فرېب وي‬
‫پکې او يا د مصيبتونو او د ټولنو‪ ،‬قومونو او افرادو د عام ضرر المل کيږي‪251..........‬‬
‫اسالم د عقل د ساتنې او ټولو هغو شيانو د حرامووالي لپاره راغلی چې عقل خرابوي‪.....‬‬
‫‪258‬‬
‫او د باطل دينونو& پيروان چې کله پر هغه څه پوهه ونه لري چې ترمنځ يې ټکر وي او يا‬
‫هغه چارې چې عقلونه يې ردوي‪ ،‬نو بيا د دين پيروان دا ګومان کوي چې دين له عقل‬
‫څخه پورته دی او يا دا چې عقل لره د دين په پوهاوي او پر هغه د را چاپېرېدو کې هيڅ‬
‫ځای نشته‪265............................................................................................ &.‬‬
‫اسالم صحيح علم ته لویه درجه ورکوي او له نفسي غوښتنې څخه خالي علمي بحث ته‬
‫هڅونه کوي‪268...........................................................................................‬‬
‫او هللا عمل نه قبلوي او نه په آخرت کې ثواب پرې ورکوي مګر له هغه چا څخه چې پر‬
‫هللا يې ايمان راوړی وي‪ ،‬د هغه پيروي& يې کړې وي او د هغه رسوالن عليهم الصالة‬
‫والسالم يې رېښتيني ګڼلي وي ‪275....................................................................‬‬
‫پرته له شکه د ټولو الهي پيغامونو& موخه دا ده چې حق دين د انسان مرتبه& اوچته کړي‪،‬‬
‫نو هغه يوازې د هللا بنده وي کوم چې د ټولو کائناتو پالونکی دی‪282.........................‬‬
‫هللا په اسالم کې توبه& روا کړې ده‪ ،‬توبه د انسان هللا ته رجوع کول او ګناه پرېښودل دي ‪.‬‬
‫‪288‬‬
‫په اسالم کې د انسان او هللا تر منځ& يوه نېغ په نېغه اړيکه وي‪ ،‬چې هيچا ته اړتيا نشته&‬
‫تر څو ستا او د هللا ترمنځ واسطه شي؛ نو اسالم موږ له دې څخه منع کوي چې له انسان‬
‫څخه هللا جوړ کړو او يا هغوی له هللا سره په ربوبيت او الوهيت کې شريکان کړو‪293. ..‬‬
‫د دغې رسالې په پای کې‪299...........................................................................‬‬