‫صــــالة النبــي‬

‫تأليف‬
‫عبيدالرحمن بصيرزئی‬

‫‪PASHTO‬‬
‫بشتو‬
‫وصمم من قبل مركز أصول‪ ،‬ومجيع الصور املستخدمة يف‬ ‫ِّ‬ ‫ُأعد هذا الكتاب‬
‫التصميم يملك املركز حقوقها‪ ،‬وإن مركز أصول يتيح لكل مسلم طباعة‬
‫الكتاب ونرشه بأي وسيلة‪ ،‬برشط االلتزام باإلشارة إىل املصدر‪ ،‬وعدم التغيري‬
‫يف النص‪ ،‬ويف حالة الطباعة يويص املركز بااللتزام بمعايريه يف جودة الطباعة‪.‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫لړليک‬
‫‪7‬‬
‫‪7‬‬ ‫پیلزیه‬
‫‪9‬‬ ‫د ملونځ رشطونه‬
‫‪11‬‬ ‫د ملونځ د رکعتونو شمری‬
‫‪18‬‬ ‫د ملونځ اراکن او فرضونه‬
‫‪19‬‬ ‫د ملونځ د اراکنو حکم‬
‫‪19‬‬ ‫د ملونځ واجبات‬
‫‪20‬‬ ‫د واجباتو د پرېښودو حکم‬
‫‪21‬‬ ‫د تکبري پرمهال دګوتوخورول‬
‫‪22‬‬ ‫د ملونځ د رشوع داع‬
‫‪25‬‬ ‫دريم رکن‪ :‬د سورت فاحتې لوستل‬
‫‪26‬‬ ‫امني په لوړ اواز ويل‬
‫‪28‬‬ ‫د سورت فاحتې رسه بل سورت لوستل‬
‫‪31‬‬ ‫رکوع ته د تللوپه وخت کې السونه اوچتول‬
‫‪31‬‬ ‫څلورم رکن‪ :‬درکوع کول‬
‫‪32‬‬ ‫السونه په زنګونانوکېښودل او خپلې ګوتې شا ته نه اړول‬
‫‪32‬‬ ‫په زنګونانو د السونو کېښودلو طريقه‬
‫‪33‬‬ ‫خپل زنګونان لکک نيول او السونه ترينګيل کول او هل خپل بدن څخه لري ساتل‬
‫‪34‬‬ ‫په رکوع کې رس نېغ يا زوړند نه نيول او مال سيده کول‬
‫‪35‬‬ ‫په رکوع کې داعويل‬
‫‪38‬‬ ‫په رکوع او سجده کې لس ځله داع ويل سنت دي‬
‫‪38‬‬ ‫پنځم رکن‪ :‬درکوع څخه پورته کېدل‬
‫‪40‬‬ ‫شپږم رکن‪ :‬په اوو اندامونو سجده کول‬
‫‪41‬‬ ‫خپل السونه هل بدن څخه لري ساتل اوداوګو برابر کېښودل‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫‪42‬‬ ‫د ورغو ترمينځ سجده کول‬

‫‪43‬‬ ‫په سجده کې خپلې ګوتې يوځايې کول‬ ‫‪8‬‬
‫‪43‬‬ ‫په سجده کې خپلې څنګلې هل ځمکې څخه اوچتې ساتل‬
‫‪44‬‬ ‫ُس ْتې ته نږدې ودرېدل‬
‫‪44‬‬ ‫په سجده کې د خپو د ګوتورسونه قبلې طرف ته ماتول‬
‫‪45‬‬ ‫په سجده کې دا داع ويل‬
‫‪47‬‬ ‫اووم رکن‪ :‬د سجدې څخه پاڅېدل‬
‫‪48‬‬ ‫د اوچتيدلو (پاڅيدلو) په وخت کې (اهلل اکرب) ويل‬
‫‪48‬‬ ‫اتم رکن‪ :‬د دوو سجدو په مينځ کې کېناستل‬
‫‪49‬‬ ‫د کېناستلو په وخت کې په مسواکۍ ګوتې اشاره کول‬
‫‪50‬‬ ‫د دواړو سجدو په منځ کې داع ويل‬
‫‪51‬‬ ‫رکعت ته د پاڅيدو په وخت کې لږ کېناستل او بيا پاڅېدل‬
‫‪52‬‬ ‫په مذکوره طريقه ټول ملونځ کول‬
‫‪53‬‬ ‫په دوهم رکعت کې د(استفتاح داع) نه ويل‬
‫‪53‬‬ ‫د دوو سجدو په منځ کې د کېناستلو طريقه‬
‫‪54‬‬ ‫نهم رکن‪ :‬د اخرين تشهد لپاره کېناستل‬
‫‪55‬‬ ‫لسم رکن‪ :‬تشهد ويل‬
‫‪57‬‬ ‫دوهم رکعت ته د تشهد څخه وروسته پاڅېدل‬
‫‪57‬‬ ‫دريم د رکعت ته دپاڅيدوپه وخت کې السونه وچتول‬
‫‪58‬‬ ‫د ورستين تشهد د کېناستلو مسنونه طريقه‬
‫‪58‬‬ ‫يوولسم رکن‪ :‬درود ويل په اخرين تشهد کې‬
‫‪59‬‬ ‫هل درودوڅخه ورسته داعګاين‬
‫‪62‬‬ ‫دوولسم رکن‪ :‬د سالم اړول‬
‫‪64‬‬ ‫د سالم الفاظ نلډ ويل‬
‫‪65‬‬ ‫د سالم څخه ورسته داعګانې‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫‪9‬‬

‫احلمد هلل‪ ،‬والصالة والسالم ىلع من ال نيب بعده‪ ،‬وبعد‪:‬‬

‫ملونځ داسې عبادت دی چې خلک د فحاشۍ او هل بدواکرونو او‬
‫وېناګانوڅخه منع کوي لکه چې اهلل ‪ ,‬فرمايي (ﯣ ﯤ‬
‫ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ) [العنكبوت‪.]45 :‬‬
‫ژباړه‪ :‬يقينا ملونځ هل بدو اکرونه څخه منعه کوي‪.‬‬
‫نو ځکه اهلل ‪ ,‬ملونځ داسالم دوهم رکن وګرځولو‪ ،‬ملونځ داسې‬
‫عبادت دی چې په بدين عباداتو کې به يې هل بنده مسلمان رسه‬
‫اول حساب کېدیل يش‪ ،‬د ابوهريرة ‪ ‬رسول اهلل ﷺ فرمايي‪:‬‬
‫اس ُب ِب ِه ا ْل َع ْب ُد ِب َص َل ِت ِه َف ِإ ْن َص َل َح ْت َفق َْد أَفْ َل َح َوأَن َ‬
‫ْج َح‬ ‫ِ«إنَّ أَ َّو َل َما ُي َح َ‬
‫(((‬
‫اب َوخَ ِس َر»‪.‬‬ ‫َو ِإ ْن َف َس َد ْت َفق َْد خَ َ‬
‫ژباړه‪ :‬انسان رسه به دقيامت په ورځ لومړی د ملونځ حساب کېږي‪،‬‬
‫که يې ملونځ روغ جوړ و اکمياب او بريایل به يش او که يې ملونځ ښه‬
‫نه و نو نااکم او تاوان يې وکړ‪.‬‬
‫د اهلل ‪ ,‬په وړاندې که انسان ملونځ کې اکمياب يش نو اهلل ‪ ,‬به يي‬
‫په ټولو هغه سوالونو کې چې ورڅخه کېږي اکمياب کړي او که‬
‫څوک ملونځ کې نااکم يش نو هغه به د اهلل ‪ ,‬په وړاندې په ټولو‬
‫اعمالو کې چې ورڅخه تپوس کېږي نااکم وي‪.‬‬
‫((( سنن الرتمذي‪.)269 / 2( :‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ملونځ په اسالم کې داسې فريضه ده چې اهلل ‪ ,‬په مجاعت رسه فرض‬

‫کړې ده‪ ،‬اهلل ‪ ,‬وايي (ﮟ ﮠ ﮡ) [البقرة‪.]43 :‬‬ ‫‪10‬‬

‫ژباړه‪ :‬تاسو رکوع (ملونځ) وکړۍ د رکوع کونکو رسه‪.‬‬

‫هغه ملونځ د جنات او اکميابۍ ذريعه ده چې د رسول اهلل ﷺ په‬
‫طريقه تر رسه يش او که داسې نه وي نو ملونځ دغه انسان ته ګټور‬
‫نه بلکې عذاب ګرځي او ښريې ورته کوي چې اهلل ‪ ,‬دې داسې‬
‫تباه کړه لکه زه چې دې تباه کړم‪.‬‬
‫په دې اساس الزمه مې وګڼله چې د حديثونو په رڼا کې د پېغمرب‬
‫ﷺ ملونځ د خلکو خمې ته کېږدم ترڅو په اسانه وکویل يش خپل‬
‫ملونځ په هغې طريقې رس ته ورسوي کومه چې اهلل ‪ ,‬پېغمرب ﷺ ته‬
‫ښولې او پيغمرب ﷺ مونږ ته ښولې ده‪.‬‬
‫نو مونږ ته پکار دي چې دغه طريقه خپله کړو ترڅو د صحيح‬
‫ملونځ خاوندان شو‪.‬‬
‫او هل حمرتمو ورونو څخه ډېره شکريه ادا کوم چې د کتاب په‬
‫تصحيح کې يې رارسه بې مثاهل مرسته وکړه اهلل ‪ ,‬دې په خپلو‬
‫خاصو پېرزوينو باندې ونازوي‪.‬‬
‫هل لوی اهلل ‪ ,‬څخه سوال کوم چې دا وړه رساهل زما د نېکو عملونو‬
‫په تله کې حساب کړي‪ ،‬او اهلل ‪ ,‬دې دا رساهل د يلکوال‪ ،‬ژباړن‪ ،‬او د‬
‫ګردو لوستوالو او د چاپ مرستندويانو ته په خري سعادت تمامه کړي‪.‬‬
‫آمني يا رب العلمني‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫‪11‬‬

‫دلمونځ شرطونه‬

‫د ملونځ نهه رشطونه دي‪:‬‬

‫ ‪1 .‬اسالم‪.‬‬
‫ ‪2 .‬عقل‪.‬‬
‫ ‪3 .‬تميزي (چې ماشوم اووه لکنې ته ورسيږي)‬
‫ ‪4 .‬اودس کول‪.‬‬
‫ ‪5 .‬عورت پټول‪.‬‬
‫ ‪6 .‬هل بدن څخه ګندګي لرې کول‪.‬‬
‫ ‪7 .‬د وخت داخلېدل‪.‬‬
‫ ‪8 .‬نېت کول‪.‬‬
‫ ‪9 .‬قبلې ته مخ ګرځول‪.‬‬
‫ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ)‬ ‫اهلل تعایل فرمايي (ﮣ‬
‫[النساء‪.]103 :‬‬
‫ژباړه‪ :‬يقينا داملونځ چې دي فرض کړي شوي دي په مومنانو باندې‬
‫په معلومو وختونو کې‪.‬اوداوخت هم رشط دي لپاره دملونځ‪.‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫دملونځ وختونه‪:‬‬
‫‪12‬‬
‫ ‪1 .‬د سهار ملونځ‬
‫لومړی وخت يې صبح صادق او وروسیت وخت يې ملر راختل‬
‫دي‪.‬‬
‫ ‪2 .‬ماسپښني ملونځ‬
‫د زوال هل وخت نه رشوع کيږي او اخري وخت يې دا دی چې‬
‫د هر يش سيوری د هغه په اندازه يش‪.‬‬
‫ ‪3 .‬د مازديګر ملونځ‬
‫لومړی وخت يې هغه دی چې د هريش سيوری په خپله اندازه‬
‫يش‪ ،‬او ورسیت وخت يې د ملر زيړېدل دي‪.‬‬
‫ ‪4 .‬د ماښام ملونځ‬
‫د ملر هل پرېوتو څخه رشوع کيږي تر شفق (سوريخ) ختو پورې‪.‬‬
‫ ‪5 .‬د ماسخوتن ملونځ‬
‫د شفق (سورخۍ) هل ختو څخه وروسته رشوع کيږي تر نېمايي‬
‫شپې پورې‪.‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫‪13‬‬

‫دفرض لمونځ درکعتونو شمير‬

‫ال‪َ :‬رأَى الن َِّب ُّى ﷺ َر ُج ًال ُي َص ِّلى َب ْع َد َص َ‬

‫ال ِة‬ ‫َع ْن َق ْي ِس ْب ِن َع ْم ٍرو ‪َ ‬ق َ‬
‫الص ْب ِح َر ْك َعت َِان»‪َ .‬فق َ‬
‫َال‬ ‫ال ُة ُّ‬ ‫«ص َ‬ ‫ول ال َّل ِه ﷺ‪َ :‬‬ ‫َال َر ُس ُ‬‫الص ْب ِح َركْ َع َت ْي ِن‪َ ،‬فق َ‬
‫ُّ‬
‫الر ُج ُل‪ِ :‬إنِّى َل ْم أَ ُك ْن َص َّل ْي ُت َّ‬
‫الر ْك َع َت ْي ِن ال َّل َت ْي ِن َق ْب َل ُه َما‪َ ،‬ف َص َّل ْيتُ ُه َما اآل َن‬ ‫َّ‬
‫(((‬ ‫َف َس َكتَ َر ُس ُ‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬قيس بن عمرو ‪ ‬وايي‪ :‬چې نيب کريم ﷺ يو سړی ويلد‬
‫چې د سهار (فرض) ملونځ نه يې وروسته نور دوه رکعته ملونځ کو نو‬
‫رسول اهلل ﷺ ورته وويل‪ :‬د سهارملونځ دوه رکعته دی‪ ،‬سړي وويل‪:‬‬
‫ما ترې خمکې دوه رکعته ملونځ نه و کړی نو اوس مې هغه دوه رکعته‬
‫وکړل‪ ،‬نو رسول اهلل ﷺ یلغ شو (منع يې نه کړ)‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مو زده کړل چې د سهار فرض ملونځ دوه‬
‫رکعته دی او د حديث نه دا هم معلومه شوه چې د سهار سنت د‬
‫سهار فرض ملونځ څخه ورسته هم کېږي‪.‬‬

‫الص َل َة‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ َّ‬‫ض َع َلى َر ُس ِ‬ ‫َع ْن َع ِائ َش َة ‪َ ‬قا َل ْت‪َ :‬كا َن أَ َّو ُل َما افْ تُ ِر َ‬
‫ركْ َعت َِان ركْ َعت َِان َّإل ال َْمغْ ِر َب َفإ َّن َها َكان َْت َث َل ًثا ُث َّم أَ َّت َم اللهُ ُّ‬
‫الظ ْه َر‬
‫((( سنن أىب داود‪)489 / 1( :‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ْح َض ِر َو ُأ َق َّر َّ‬

‫الص َل ُة َع َلى َف ْر ِض َها‬ ‫اآلخ َر َة أَ ْر َب ًعا ِف ْي ال َ‬
‫َوا ْل َع ْص َر و ال ِْع َشا َء ِ‬
‫(((‬
‫ْال َّو ُل ِف ْي َ‬
‫السف َِر‪.‬‬ ‫‪14‬‬

‫ژباړه‪ :‬هل اعيشې ‪ ‬نه روايت دی هغې وييل دي‪ :‬په نيب کريم ﷺ‬
‫باندې هل اول نه ملونځ دوه دوه رکعته فرض شوی و سوا د ماښام‬
‫ملونځ نه چې درې رکعته و‪ ،‬بيا اهلل ‪ ,‬په حرض کې د ماسپښني‪،‬‬
‫مازديګر او ماسخوتن ملونځ څلور رکعته پوره کړ او په سفر کې یې‬
‫فرض ملونځ د اول په څېر دوه رکعته پرېښود‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مود هغه ملونځونو رکعتونو شمېر زده کړ‬
‫چې اهلل ‪ ,‬په شپه او ورځ کې پر مسلمانانو فرض کړي دي‪.‬‬

‫السف َِر‬ ‫ْح َض ِر َو َّ‬ ‫ول ال َّل ِه ﷺ ِفي ال َ‬ ‫ال‪َ :‬ص َّل ْي ُت َم َع َر ُس ِ‬ ‫َع ِن ا ْب ِن ُع َم َر ‪َ ‬ق َ‬
‫ْح َض ِر أَ ْر َب ًعا َو َب ْع َد َها َر ْك َع َت ْي ِن َو َص َّلى ا ْل َع ْص َر أَ ْر َب ًعا‬
‫الظ ْه َر ِفي ال َ‬‫َف َص َّلى ُّ‬
‫س َب ْع َد َها شَ ْي ٌء َو َص َّلى ال َْمغْ ِر َب َث َل ًثا َو َب ْع َد َها َر ْك َع َت ْي ِن َو َص َّلى‬ ‫َو َل ْي َ‬
‫(((‬
‫ال ِْع َشا َء أَ ْر َب ًعا‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬عبداهلل بن عمر ‪ ‬وايي چې ما د نيب کریم ﷺ رسه په‬
‫حرض او سفر کې ملونځ کړي دي‪ ،‬په حرض کې یې د ماسپښني‬
‫ملونځ څلور رکعته وکړ او وروسته يې ترې دوه رکعته ملونځ نور هم‬
‫وکړ‪ ،‬د مازديګر ملونځ يې هم څلور رکعته وکړ او وروسته يې ترې‬
‫هېڅ ملونځ ونه کړ‪ ،‬د ماښام يې درې رکعته ملونځ وکړ او وروسته يې‬
‫(( ( مسند أمحد بن حنبل‪)272 / 6( :‬‬
‫((( مسند أمحد‪)452 / 9( :‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ترې دوه رکعته وکړل او دماسخوتن يې څلور رکعته وکړل‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې هم مونږ د فرض ملونځونو د رکعتونو شمېر‬
‫ياد کړ‪.‬‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ َب ْينَ ال َْمغْ ِر ِب َوال ِْع َشاءِ‬ ‫ال‪َ :‬ج َم َع َر ُس ُ‬ ‫َع ِن ا ْب ِن ُع َم َر ‪َ ‬ق َ‬
‫(((‬
‫اح َد ٍة‪.‬‬
‫ام ٍة َو ِ‬ ‫ِب َج ْم ٍع َص َّلى ال َْمغْ ِر َب َث َ‬
‫ال ًثا َوال ِْع َشا َء َركْ َع َت ْي ِن ِب ِإ َق َ‬
‫د ابن عمر ‪ ‬څخه روايت دی چې په سفر کې نيب کريم ﷺ‬
‫ماښام او ماسخوتن ملونځونه رسه يو ځای په مجاعت ادا کړل‪ ،‬درې‬
‫رکعته د ماښام او دوه د ماسخوتن‪ ،‬په داسې حالت کې چې د دواړو‬
‫ملونځونه لپاره يې يو اقامت وکړ‪.‬‬
‫ال ندې ترتيب شوی جدول د تېرو حديثونو په رڼاکې جوړ کړی‬
‫شو‪:‬‬
‫درکعتونوشمري‬ ‫فرض ملونځ‬
‫دوه رکعته‬ ‫سهار‬
‫څلوررکعته‬ ‫ماسپخني‬
‫څلوررکعته‬ ‫ماذيګر‬
‫درې رکعته‬ ‫ماښام‬
‫څلوررکعته‬ ‫ماسخنت‬

‫((( صحيح مسلم‪)75 / 4( :‬‬

 ‫حممدي ملونځ‬

‫ول ال َّل ِه ﷺ‪« :‬رأ ُْس ْال ْم ِر‬

‫ال َر ُس ُ‬
‫ال‪َ :‬ق َ‬
‫ ‪َ 1 .‬ع ْن ُم َع ِاذ ْب ِن َج َب ٍل ‪َ ‬ق َ‬
‫(((‬
‫الص َلةُ»‪.‬‬
‫ود ُه َّ‬
‫الم‪َ ،‬و ُع ُم ُ‬
‫ال ْس ُ‬‫ِْ‬ ‫‪16‬‬

‫ژباړه‪ :‬د معاذ بن جبل ‪ ‬نه روايت دی چې نیب کريم ﷺ وييل‬

‫دي‪ :‬د ټولو ديين اکرونو رس اسالم دی او سنت يې (د دين) ملونځ دی‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ زده کړل چې رس د ټولو نېکو اکرونو‬
‫د اسالم راوړل دي‪ ،‬نو چې چا اسالم نه وي راوړی د هغه سړي‬
‫هېڅ عمل د اهلل ‪ ,‬په وړاندې قبول نه دی نو اسالم د نېکو اعمالو د‬
‫قبلېدو لپاره رشط دی او د اسالم ټينګښت ملونځ دی نو چې ملونځ‬
‫څوک نه کوي هغه مسلمان نه بلل کېږي‪ ،‬رسول اهلل ﷺ وييل دي‬
‫الصال ِة»‪.‬‬
‫َ (((‬
‫الش ْر ِك َوال ُْكفْ ِر َت ْر َك َّ‬
‫الر ُج ِل َو َب ْينَ ِّ‬
‫ِ«إنَّ َب ْينَ َّ‬
‫ژباړه‪ :‬د انسان او رشک او کفر ترمنځ جداوایل د ملونځ نه کول‬
‫دي‪.‬‬
‫همدارنګه په حديث کې مونږ ته د ملونځ اولین رشط هم ذکر شو‬
‫چې اسالم دی‪ ،‬هل دې نه بغېر ملونځ نه صحيح کېږي‪.‬‬
‫همدارنګه اهلل ‪ ,‬هل نيت نه بغري يو عمل هم نه قبلوي نو د ملونځ‬
‫لپاره نيت کول رشط دي‪ ،‬رسول اهلل ﷺ فرمايي‪« :‬إن ََّما ْ َ‬
‫ال ْع َم ُ‬
‫ال‬
‫(((‬
‫ِبال ِّن ِّي ِات»‪.‬‬
‫(( ( أخرجه‪ :‬ابن ماجه (‪ ،)3973‬والرتمذي (‪)2616‬‬
‫((( صحيح مسلم‪.)۸۲( :‬‬
‫((( صحيح ابلخاري‪.)۱( :‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ژباړه‪ :‬يقينا د ټولو اعمالو مدار په نېت پورې تړیل دی‪.‬‬

‫‪17‬‬
‫هېره دې نه وي دا د ملونځ لپاره اتم رشط دی‪.‬‬
‫الر ُج ِل َو َب ْينَ‬ ‫ال‪َ :‬س ِم ْع ُت الن َِّب َّي ﷺ َيقُ ُ‬
‫ول‪«ِ :‬إنَّ َب ْينَ َّ‬ ‫ ‪َ 2 .‬ع ْن َج ِاب ٍر ‪َ ‬ق َ‬
‫َ (((‬
‫الش ْر ِك َوال ُْكفْ ِر َت ْر َك َّ‬
‫الصال ِة»‪.‬‬ ‫ِّ‬
‫ژباړه‪ :‬هل جابر ‪ ‬نه روايت یچ چې رسول اهلل ﷺ فرماييل دي د‬
‫انسان او رشک او کفر ترمنځ جداوایل د ملونځ نه کول دي‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ زده کړل چې که څوک ملونځ کوي‬
‫نو هغه به مسلمان وي او چې څوک ملونځ نه کوي نو هغه به‬
‫مرشک او اکفر وي‪.‬‬
‫نوچې کوم ملونځ د پيغمرب ﷺ په طريقه نه وي هغه ملونځ د اهلل ‪ ,‬په‬
‫وړاندې قبول نه دی‪ ،‬دا داسې شو لکه چې هل رسه چا ملونځ نه وي‬
‫کړی په دې رسه سړی هل دين څخه وځي‪.‬‬
‫ ‪َ 3 .‬ع ْن َع ْب ِدال َّل ِه ْب ِن َع ْم ٍرو ‪َ ‬ع ْن الن َِّب ِّي ﷺ أَنَّهُ َذ َك َر َّ‬
‫الص َل َة َي ْو ًما‬
‫«م ْن َحا َف َظ َع َل ْي َها َكان َْت َلهُ نُو ًرا َو ُب ْر َهانًا َون ََجا ًة َي ْو َم ال ِْق َي َ‬
‫ام ِة‬ ‫َال‪َ :‬‬ ‫َفق َ‬
‫َو َم ْن َل ْم ُي َح ِاف ْظ َع َل ْي َها َل ْم َت ُك ْن َلهُ نُو ٌر َو َل ُب ْر َهانٌ َو َل ن ََجاةٌ َو َكانَ‬
‫(((‬
‫امانَ َو ُأ َب ِّي ْب ِن خَ َل ٍف»‪.‬‬ ‫ام ِة َم َع َقا ُرو َن َو ِف ْر َع ْو َن َو َه َ‬
‫َي ْو َم ال ِْق َي َ‬
‫ژباړه‪ :‬هل عبداهلل بن عمرو بن العاص ‪ ‬نه روايت دی چې رسول‬
‫(( ( صحيح مسلم‪.)۸۲( :‬‬
‫((( مسند أمحد‪)141 / 11( :‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫اهلل ﷺ يوه ورځ ملونځ ياد کړ او وېويل‪ :‬که څوک په ملونځ حفاظت‬
‫(همېشوایل) وکړي نو ملونځ به ورهل رڼا‪ ،‬ديلل اود قيامت وپه روځ‬ ‫‪18‬‬

‫دخالصون ذريعه يش‪ ،‬او که څوک پرې حفاظت ونه وکړي (خيال‬
‫يې ونه سايت) نو د قيامت په ورځ به ورهل رڼا‪ ،‬ديلل او د خالصون‬
‫هېڅ ذريعه نه وي‪ ،‬او د دې رسه به د قيامت په ورځ د قارون او‬
‫فرعون او هامان او د ايب بن خلف ملګری وي‪.‬‬
‫فايده‪ :‬دا حديث مونږ ته راښايي چې بايد مسلمان په خپل پنځه‬
‫وخته فرض ملونځ باندې همېشوایل وکړي چې د قيامت په ورځ د‬
‫مسلمان لپاره رڼا او همدارنګه دخالصون ديلل وګرځي‪.‬‬
‫او که چرته مسلمان په خپل ملونځ کې کوتايه وکړي او په خپل‬
‫وخت يې ادا نکړي يا لکه کړی او لکه نه کړی نو دا ملونځ سړي ته‬
‫څه فايده نه رسوي بلکې واپس پرې ديلل وي تر دې چې دا انسان به‬
‫د قارون او د فرعون او د هامان او د ايب بن خلف ملګری وګرځي‪.‬‬
‫اهلل ‪ ,‬دې مونږ د دوی هل ملګرتوب نه وسايت‪ ،‬امني يا رب العلمني‪.‬‬
‫ال‪َ « :‬لق َْد َرأَ ْي ُت َر ُس َ‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ َقا َم َع َل ْي ِه َف َك َّب َر‬ ‫ ‪َ 4 .‬ع ْن أَ ِب ْي َح ِاز ٍم ‪َ ‬ق َ‬
‫َّاس َو َرا َء ُه َو ُه َو َع َلى ال ِْم ْن َب ِر ُث َّم َر َف َع َف َنز ََل ا ْلق َْه َق َرى َحتَّى‬
‫َو َك َّب َر الن ُ‬
‫ال ِت ِه ُث َّم أَقْ َب َل‬ ‫َس َج َد ِف ْي أَ ْص ِل ال ِْم ْن َب ِر ُث َّم َعا َد َحتَّى َف َر َغ ِم ْن ِ‬
‫آخ ِر َص َ‬
‫َّاس ِإن ِّْي َصن َْع ُت َهذَا ِل َت ْأ َت ُّموا ِب ْي‬ ‫َال‪َ :‬يا ُأ ُّي َها الن ُ‬ ‫َّاس َفق َ‬ ‫َع َلى الن ِ‬
‫(((‬
‫ال ِت ْي»‪.‬‬‫َو ِل َت َع َّل ُموا َص َ‬
‫((( صحيح مسلم‪)74 / 2( :‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ژباړه‪ :‬ابو حازم ‪ ‬وايي چې رسول اهلل ﷺ مې په خپل ممرب ويلد‬

‫‪19‬‬
‫ً‬
‫اقتداء هم تکبري وکړ‪ ،‬نيب‬ ‫چې تکبري يې وکړ‪ ،‬خلکو ورپسې‬
‫کريم ﷺ په ممرب و نو الندې ورڅخه راښکته شو او دممرب په بېخ‬
‫کې يې سجده وکړ‪ ،‬بېرته ممرب ته پورته شو‪ ،‬تر دې چې هل ملونځ څخه‬
‫اوزګار شو خلکو ته يې مخ راوګرځو او ورته يې وويل‪ :‬اي خلکو!‬
‫داسې ملونځ مې ځکه وکړ چې تاسو راپسې اقتداء وکړئ او زما د‬
‫ملونځ طريقه زده کړئ‪.‬‬
‫فايده‪ :‬دا حديث مونږ ته را ښايي چې بايد معلمني او امامان خلکو‬
‫ته ملونځ په عميل شلک وښايي ترڅو خلک ښه پوهه يش او د صحيح‬
‫ملونځ طريقه زده کړي‬
‫«ص ُّلوا‬ ‫ال َلنَا َر ُس ُ‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ‪َ :‬‬ ‫ال‪َ :‬ق َ‬
‫ ‪َ 5 .‬ع ْن َم ِال ِك ْب ِن ال ُْح َو ْي ِر ِث ‪َ ‬ق َ‬
‫(((‬
‫َك َما َرأَ ْيتُ ُم ِوني ُأ َص ِّلي»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬دمالک ابن احلويرث ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ‬
‫وييل دي‪ :‬تاسو ملونځ وکړئ لکه څرنګه چې تاسو ماوينئ او زه‬
‫ملونځ کوم‪.‬‬
‫فايده‪ :‬دې حديث کې مونږ ته رسول اهلل ﷺ امر کړی دی چې‬
‫داسې ملونځ به کوئ چې څنګه يې زه کوم او تاسو ما ګورئ‪ ،‬نو‬
‫پيغمرب ﷺ خو وفات دی مونږ به ملونځ د هغه هل احاديثو څخه‬
‫اخلو‪ ،‬دا به داسې يش لکه هغه چې ملونځ کوي او مونږ ورته ګورو‪.‬‬
‫((( صحيح ابلخاري‪)226 / 1( :‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫الص َ‬
‫ال ِة‬ ‫ول ال َّل ِه ﷺ‪«ِ :‬إ َذا ُق ْمتَ ِإ َلى َّ‬ ‫ال َر ُس ُ‬ ‫ال‪َ :‬ق َ‬ ‫ ‪َ 6 .‬ع ْن أَ ِبى ُه َر ْي َر َة ‪َ ‬ق َ‬
‫َفأَ ْس ِب ِغ ال ُْو ُضو َء ُث َّم ْ‬
‫است َْق ِب ِل ال ِْق ْب َل َة َف َك ِّب ْر»‪.‬‬
‫(((‬
‫‪20‬‬

‫ژباړه‪ :‬هل ابو هريره ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ وييل دي‪:‬‬
‫تاسو چې لکه ملونځ ته پاڅيږې نو اول پوره اودس وکړه بيا قبلې ته‬
‫خمامخ شه او (اهلل اکرب) ووايه‪.‬‬
‫فايده‪ :‬دا حديث مونږ ته راښايي چې لکه سړی د ملونځ لپاره پاڅيږي‬
‫نو اول به اودس کوي ځکه چې بې اودسه ملونځ نه کېږي په اودس‬
‫کې به خپل اندامونه پوره وينځي او چې ملونځ کوي نو قبلې ته به‬
‫خمامخ يش او تکبري حتريمه به ووايي‪.‬‬
‫په دې حديث کې مونږ ته د ملونځ دوه رشطونه ذکر شول چې اودس‬
‫کول او قبلې ته مخ ګرځول دي‪.‬‬
‫د ملونځ اراکن او فرضونه‬
‫ملونځ څوارلس اراکن او فرضونه لري‪:‬‬
‫ ‪1 .‬ودرېدل رسه هل طاقته‪.‬‬
‫ ‪2 .‬تکبري حتريمه ويل‪.‬‬
‫ ‪3 .‬د امام او مقتدي دواړو په حق کې سورت فاحته لوستل‪.‬‬
‫ ‪4 .‬رکوع کول‪.‬‬
‫ ‪5 .‬هل رکوع څخه پورته کېدل او سم سيده ودرېدل‪.‬‬
‫((( صحيح مسلم‪)11 / 2( :‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ ‪ 6 .‬په اوو اندامونو سجده کول‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫ ‪7 .‬هل سجدې څخه پورته کېدل‪.‬‬
‫ ‪8 .‬د دوو سجدو ترمنځ کېناستل‪.‬‬
‫ ‪9 .‬اخرین تشهد ويل‪.‬‬
‫ ‪10.‬د اخرین تشهد لپاره کيناستل‪.‬‬
‫ ‪11.‬په اخرين تشهد درود ويل‪.‬‬
‫ ‪12.‬ټول اراکن په اطمينان رسه ادا کول‪.‬‬
‫ ‪13.‬سالم ګرځول‪.‬‬
‫ ‪14.‬په ترتيب رسه ټول اراکن رس ته رسول‪.‬‬
‫د ملونځ د اراکنو حکم‪:‬‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫که څوک رکن قصدا پريږدي ملونځ يې باطليږي‪ ،‬خو که سهوا هل‬
‫چا څخه پاتې يش رکن به راوګرځوي او وررسه به سجده سهوه هم‬
‫وکړي‪.‬‬
‫د ملونځ واجبات‪:‬‬
‫ملونځ اته واجبات لري‪:‬‬
‫ ‪1 .‬هل تکبېرې حترييم نه بغري ټول تکبريونه‪.‬‬
‫ ‪2 .‬په رکوع کې د سبحان ريب العظيم ويل‪.‬‬
‫ ‪3 .‬د امام او ځانله ملونځ کونکی لپاره د سميع اهلل ملن محده ويل‪.‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ ‪4 .‬د ربنا ولک احلمد ويل‪.‬‬

‫ ‪5 .‬په سجده کې د سبحان ريب األیلع ويل‪.‬‬ ‫‪22‬‬

‫ ‪6 .‬د دوو سجدو په منځ کې داع ويل‪.‬‬

‫ ‪7 .‬د اولين تشهد لپاره کېناستل‪.‬‬
‫ ‪8 .‬د اولين تشهد ويل‪.‬‬
‫د واجباتو د پرېښودو حکم‪:‬‬
‫که څوک په قصد رسه واجب پريږدي ملونځ يې باطليږي خو که هل‬
‫ً‬
‫چا څخه سهوا پاتې يش نو جبريه يې په دوو سجدو رسه کيږي چې‬
‫د (سهوې سجده) باندې يې خلک پېژين‪.‬‬
‫هل دې عالوه چې په ملونځ کې څومره اعمال دي ټول سنت دي‪.‬‬
‫اول او دوهم رکن‪:‬‬
‫اول رکن ودرېدل دي‪ ،‬او دوهم رکن تکبري حتريمه ده‪.‬‬
‫داولين او دوهم رکن ديلل‪:‬‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ ِإ َذا َقا َم ِفي‬ ‫الس ِاع ِد ِّي ‪َ ‬قال‪َ « :‬كانَ َر ُس ِ‬ ‫ ‪َ 9 .‬ع ْن أَ ِب ْي ُح َم ْي ٍد َّ‬
‫اع َت َد َل َق ِائ ًما َو َر َف َع َي َد ْي ِه َحتَّى ُي َح ِاذ َي ِب ِه َما َمن ِْك َب ْي ِه ُث َّم‬ ‫الص َل ِة ْ‬ ‫َّ‬
‫(((‬
‫ال «ال َّلهُ أَ َك ْب ُر»‪.‬‬
‫َق َ‬
‫ژباړه‪ :‬هل ابومحيد الساعدي ‪ ‬څخه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ‬
‫((( سنن ابن ماجه‪)280 / 1( :‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫به لکه په ملونځ ودرېده نو نېغ به ودرېده او او دواړه السونه به یې‬

‫‪23‬‬ ‫دومره پورته کړل چې د اوږو رسه به یې برابر شول‪ ،‬او بيا به يې‬
‫اهلل اکرب وويل‪.‬‬
‫فايده‪ :‬دا حديث مونږ ته راښايي چې لکه يو سړی ملونځ کوي نو‬
‫سيده نېغ به ودريږي او چې لکه تکبري حتريمه وايي نو السونه به د‬
‫اوږو برابر اوچت کړي او بیا به اهلل اکرب ووايي‪.‬‬
‫د تکبري پرمهال دګوتوخورول‪:‬‬
‫ ‪َ 10.‬ع ْن أَ ِب ْي ُه َر ْي َر َة ‪َ ‬ق َ‬
‫ال‪َ « :‬كانَ َر ُس ْو ُل ِ‬
‫الله ﷺ ِإ َذا َك َّب َر ن ََش َر‬
‫(((‬
‫أَ َص ِاب َعهُ »‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل ابو هريره ‪ ‬څخه روايت دي چې رسول اهلل ﷺ به لکه د‬
‫ملونځ لپاره تکبري حتريمه کو نو خپلې ګوتې به يې خورولې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته دا راښودل کېږي چې لکه يو ملونځ‬
‫ګذار تکبري حتريمه کوي نو د السونود اوچتولو په وخت کې به‬
‫خپلې ګوتې خوروي يعنې د السونوګوتې به رسه نه يو ځايې کوي‪.‬‬
‫الس په سينه کېښودل‬
‫ْص ِر ُف َع ْن َي ِم ْي ِن ِه‬ ‫ال‪َ « :‬رأَ ْي ُت َر ُس ْو َل ِ‬
‫الله ﷺ‪َ « :‬ين َ‬ ‫ ‪َ 11.‬ع ْن ُهل ٍْب ‪َ ‬ق َ‬
‫(((‬
‫َو َع ْن َي َس ِا ِره َو َي َض ُع َي َد ِه َع َلي َص ْد ِر ِه»‪.‬‬
‫(( ( سنن الرتمذي‪)33/1( :‬‬
‫((( رواه امحد‪)51/3( :‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ژباړه‪ :‬د هلب ‪ ‬څخه روايت دی چې ما رسول اهلل ﷺ ويلد چې‬

‫ګرځوو به يې سالم ښي طرف او چپ طرف ته او خپل السونه به‬ ‫‪24‬‬

‫یې په سينه کېښوده‪.‬‬

‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ زده کړل چې لکه تکبريحتريمه وايو‬
‫نو بيا به السونه په سينه باندې ږدو‪ ،‬نه هل نامه نه ښکته‪.‬‬
‫د ملونځ د رشوع داع‬
‫الله ِإ ْس َكا ُت َك‬
‫ول ِ‬ ‫ ‪َ 12.‬ع ْن أَ ِبي ُه َر ْي َر َة ‪َ ‬فقُ ل ُْت‪«ِ :‬بأَ ِبي أَنْتَ َو ُأ ِّمي َيا َر ُس َ‬
‫ول‪« :‬ال َّل ُه َّم َب ِاع ْد َب ْي ِني‬‫ال‪ :‬أَ ُق ُ‬‫ول َق َ‬ ‫َب ْينَ التَّكْ ِب ِير َوال ِْق َرا َء ِة َما تَقُ ُ‬
‫اع ْدتَ َب ْينَ ال َْم ْش ِر ِق َوال َْمغْ ِر ِب؛ ال َّل ُه َّم نقِّ ِني‬ ‫اي َك َما َب َ‬ ‫َو َب ْينَ خَ َطا َي َ‬
‫الدن َِس‪ ،‬ال َّل ُه َّم اغْ ِسلْ‬‫ض ِمنَ َّ‬ ‫ِمنَ الْخَ َطا َيا َك َما ُينَقَّ ى ال َث ْو ُب َ‬
‫األ ْب َي ُ‬
‫(((‬
‫خَ َطا َي َ‬
‫اي ِبال َْماءِ َوال َثل ِْج َوا ْل َب َر ِد»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬دابوهريره ‪ ‬څخه روايت دی چې ما پيغمرب ﷺ ته وويل‪ :‬زما‬
‫مور او پالر دې هل تا څخه قربان يش چې د تکبري او قراءت ترمنځ‬
‫چپ کېدو کې دې ته څه وايې؟ هغه وويل‪ :‬زه وايم‪« :‬امهلل باعد‪»..‬‬
‫ای اهلل ‪ !,‬ته جداوایل راوهل زما او زما د ګناهونو په منځ کې په اندازه‬
‫د مرشق او مغرب‪ ،‬او ای اهلل ‪ ,‬ته ما لره پاک کړې زما د ګناهونونه‬
‫لکه څرنګه چې پاکویل يش سپينه جامه هل ښريي څخه‪ ،‬او ای اهلل ‪,‬‬
‫ووينځې زما ګناهونه په اوبو او په واورې او په ۍلګ رسه‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ زده کړل چې لکه تکبريحتريمه‬
‫((( صحيح ابلخاري‪ 10 :‬كتاب األذان‪ 89 :‬باب ما يقول بعد اتلكبري‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫وويل يش نو بايد مونږ ذکر شوې داع ولولو او که چا ته نه وي ياده‬

‫‪25‬‬ ‫نو بايد دا داع ولويل‪:‬‬
‫الص َ‬
‫ال َة‬ ‫اس َتفْ ت ََح َّ‬ ‫ول ال َّل ِه ﷺ ِإ َذا ْ‬ ‫ ‪َ 13.‬ع ْن َع ِائ َش َة ‪َ ‬قا َل ْت‪َ :‬كانَ َر ُس ُ‬
‫اس ُم َك‪َ ،‬و َت َعا َلى َج ُّد َك‬‫«س ْب َحان ََك ال َّل ُه َّم َو ِب َح ْم ِد َك َو َت َبا َر َك ْ‬
‫ال‪ُ :‬‬ ‫َق َ‬
‫َ (((‬ ‫َو َ‬
‫ال ِإ َل َه َغ ْي ُرك»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل يب يب اعيشې ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ به لکه‬
‫ملونځ رشوع کو نو ويل به يي‪ :‬پايک ده اهلل ‪ ,‬تا لره د هر قسم عيب او‬
‫نقصان څخه او ښايسته ثناګانې او د کمال څخه ډک صفتونه دي‬
‫تا لره او برکت واال دی نوم ستا او اوچت دی شان ستا او نشته د‬
‫بندګۍ اليق په حقه بغري هل تا نه‪.‬‬
‫ ‪14.‬اعوذ بااهلل‪ ،‬او بسم اهلل ويل سورت فاتيح څخه ورسته‪:‬‬
‫ول‪« :‬أَ ُع ُ‬
‫وذ‬ ‫ول ال َّل ِه ﷺ َيقُ ُ‬‫ال‪َ :‬كانَ َر ُس ُ‬
‫يد ال ُْخ ْد ِر ِّى ‪َ ‬ق َ‬ ‫ ‪َ 15.‬ع ْن أَ ْ‬
‫بي َس ِع ٍ‬
‫يم ِم ْن َه ْم ِز ِه َو َنفْ ِخ ِه‬ ‫الش ْي َط ِان َّ‬
‫الر ِج ِ‬ ‫يم ِمنَ َّ‬ ‫يع ا ْل َع ِل ِ‬ ‫ِبال َّل ِه َّ‬
‫الس ِم ِ‬
‫(((‬
‫َو َنفْ ِث ِه»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬د ابو سعيدخدري ‪ ‬څخه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ‬
‫به ويل‪ :‬زه هل شيطان رټیل شوي نه په اهلل ‪ ,‬پورې چې اوريدونکی‬
‫او پوهه دی پناه نيسم د هغه دوسوسوڅخه او د هغه د تکرب او هل‬
‫پوکو څخه‪.‬‬
‫(( ( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم‪)431 / 2( :‬‬
‫((( سنن الرتمذي‪ )33 / 1( :‬وصححه ابن حبان واحلاكم‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ زده کړل چې لکه مونږ قرات رشوع‬
‫کوو نو بايد اول اعوذ باهلل ووايو‪ ،‬اهلل ‪ ,‬هم فرمايي‪ِ :‬‬
‫«وإ َذا َق َرأْتَ الْقُ ْرا َن‬ ‫‪26‬‬

‫الش ْي َط ِن َّ‬
‫الر ِج ْي ِم»‪.‬‬ ‫الله ِمنَ َ‬ ‫َف ْ‬
‫است َِعذْ ِب ِ‬
‫ژباړه‪ :‬لکه چې قران کريم لولې نو هل شيطان رټیل شوي څخه اهلل‬
‫پورې پناه وغواړه‪ .‬نو بايد د سورت فاحتې څخه خمکې (اعوذ باهلل)‬
‫وويل يش‪.‬‬
‫«ص َل ْي ُت َو َرا َء أَ ِبي ُه َر ْي َر َة ‪َ ‬ف َق َرأَ‪:‬‬
‫ال‪َ :‬‬ ‫ ‪َ 16.‬ع ْن ُن َع ْي ِم ال ُْم ْج ِم ِر ‪َ ‬ق َ‬
‫يم‪ُ ،‬ث َّم َق َرأَ ِب ُأم الْقُ ْر ِآن َحتَّى َب َل َغ { َوال‬ ‫الر ِح ِ‬‫الر ْح َم ِن َّ‬ ‫ِب ْس ِم الله َّ‬
‫ني َو ِف ْي ِه ُث َّم َيقُ ْو ُل ِإ َذا َس َّل َم‬
‫َّاس‪ِ :‬آم َ‬ ‫ال الن ُ‬ ‫ني َو َق َ‬ ‫ال‪ِ :‬آم َ‬‫الضا ِّلنيَ} َق َ‬‫َّ‬
‫(((‬
‫ول الله ﷺ»‪.‬‬ ‫ال ًة ِب َر ُس ِ‬ ‫ال‪َ :‬وال َِّذي َنفْ ِسي ِب َي ِد ِه ِإنِّي َ‬
‫أل ْش َب ُه ُك ْم َص َ‬ ‫َق َ‬
‫ژباړه‪ :‬د نعيم املجمر ‪ ‬نه روايت دی چې ما په ابو هريرة ‪‬‬
‫پسې ملونځ وکړ نو هغه اول بسم اهلل وويله او بيا يې ام القران (سورة‬
‫الفاحته) ولوستله تر دې چې (غري املغضوب عليهم وال الضالني) ته‬
‫ورسېد نو ابو هريره ‪ ‬امني وويل او خلکو هم امني وويلو‪.‬‬
‫په دې حديث کې دا هم راغيل دي چې بيا يې وويل لکه چې يې‬
‫سالم واړه و نو وېويل زما دې په هغه ذات قسم وي چې زما روح‬
‫د هغه په الس کې ده يقينا زه رسول اهلل ﷺ ته د ملونځ په اعتبار هل‬
‫تاسو نه ډېر زيات ورته يم‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ زده کړل چې بايد سورة فاتيح‬
‫((( سنن ادلارقطين‪)305 / 1( :‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫څخه خمکې “بسم اهلل” وويل يش‪ ،‬همدا رنګه امني بايد په زوره‬
‫‪27‬‬ ‫وويل يش ځکه نعيم املجمر ‪ ‬وايي چې لکه ابو هريره ‪“ ‬و ال‬
‫الضالني” وويل نو بيا يې امني هم وويل او ورپسې خلکو هم امني‬
‫وويل نو معلومه شوه چې امني بايد په زوره وويل يش ځکه ابو‬
‫هريره ‪ ‬په قسم رسه وويل چې پيغمرب ﷺ به داسې ملونځ کو نو په‬
‫دې احاديثو عمل پکار دی نه داحاديثوڅخه ځوابونه‪.‬‬
‫دريم رکن‪ :‬د سورت فاحتې لوستل‬
‫ددريم رکن ديلل‪:‬‬
‫الله ﷺ َقال‪َ « :‬‬
‫ال َص َ‬
‫ال َة ِل َم ْن‬ ‫الص ِام ِت ‪ ‬أَنَّ َر ُس ْو َل ِ‬
‫ ‪َ 17.‬ع ْن ُع َبا َد َة ْب ِن َّ‬
‫(((‬
‫َل ْم َي ْق َر ْأ ِبف َِات َح ِة ال ِْكت ِ‬
‫َاب»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل عبادة بن صامت ‪ ‬نه روايت دی چې يقينا رسول اهلل‬
‫ﷺ وييل دي‪ :‬د هغه چا لپاره ملونځ نشته دی چې سورت فاحته ونه‬
‫وايي‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ياد کړل چې څوک په خپل ملونځ‬
‫کې سورة فاحته ونه وايي نو د هغه ملونځ نه کېږي ځکه حديث کې‬
‫ذکر شو (الصالة) يعنې هل رسه د دې سړي لپاره ملونځ نشته که بې‬
‫فاحتې ملونځ يې وکړه نو دا داسې شو لکه چې هل رسه يې نه وي‬
‫کړی‪ ،‬که ځانله ملونځ وي او که په امام پسې وي‪.‬‬
‫لکه په راروان حديث کې به ذکر يش‪.‬‬
‫((( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم‪)256 / 1( :‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫الله ﷺ‪َ « :‬‬

‫ال َص َ‬
‫ال َة‬ ‫ال‪َ :‬ر ُس ْو ُل ِ‬
‫ال‪َ :‬ق َ‬
‫الص ِام ِت ‪َ ‬ق َ‬ ‫ ‪َ 18.‬ع ْن ُع َبا َد َة ْب ِن َّ‬
‫‪28‬‬
‫(((‬
‫ْف ْ ِ‬
‫ال َم ِام»‪.‬‬ ‫ِل َم ْن َل ْم َي ْق َر ْأ ِبف َِات َح ِة ال ِْكت ِ‬
‫َاب خَ ل َ‬
‫ژباړه‪ :‬هل عبادة بن صامت ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ‬
‫وييل دي‪ :‬د هغه چا لپاره ملونځ نشته دی چې سورت فاحته په امام‬
‫پسې ونه لويل‪.‬‬
‫فايده‪ :‬دې حديث کې مونږ زده کړل چې د سورت فاحتې نه بغېر‬
‫ملونځ نه کېږي‪ ،‬که ځانله ملونځ وي او که امام پسې وي‪.‬‬
‫نو دا د مذهب خربه نه ده بلکې په دي کې ښاکره دا حديث راغيل‬
‫دي بايد مونږ يې په رس سرتګو ومنو‪.‬‬
‫امني په لوړ اواز ويل‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ‪«ِ :‬إ َذا َق َرأَ ( َو َ‬
‫ال‬ ‫ال َكانَ َر ُس ُ‬ ‫ ‪َ 19.‬ع ْن َو ِائ ِل ْب ِن ُح ْج ٍر ‪َ ‬ق َ‬
‫(((‬
‫ني َو َر َف َع ِب َها َص ْو َتهُ »‪.‬‬ ‫الضا ِّلنيَ) َق َ‬
‫ال ِآم َ‬ ‫َّ‬
‫ژباړه‪ :‬هل وائل بن حجر ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ به لکه‬
‫“و ال الضالني” ووايو نو بيا يې وويل “امني” او اواز به یې پرې‬
‫اوچت کړ‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ زده کړل چې لکه (وال الضالني)‬
‫وويل يش نو بايد په اوچت اواز (امني) وويل يش‪.‬‬
‫(( ( رواه ابلیهیق یف کتاب القراءة‪46 :‬‬
‫((( سنن أىب داود ‪)351 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫دا د پيغمرب ﷺ سنت دي او د يهودو پرې زړه درديږي اهلل ‪ ,‬دې د‬

‫‪29‬‬ ‫دوی ملګرو زړونه ودردوي‪.‬‬
‫دا د کوم تنظيم او کومې ډلې نښه نه ده بلکې د پېغمرب ﷺ سنت‬
‫دي چا چې دا د چا لپاره نښه ګرځولې ده نو په خطا دي د يهودو‬
‫رسه مرسته کول دي لکه چې په دې راروان حديث کې به بيان‬
‫يش‪.‬‬
‫«ما َح َس َدت ُْك ُم ا ْل َي ُه ْو ُد َع َلى‬‫ال‪َ :‬‬ ‫ ‪َ 20.‬ع ْن َع ِائ َش َة ‪َ ‬ع ْن الن َِّب ِّي ﷺ َق َ‬
‫(((‬
‫الس َل ِم َوال َّت ْأ ِم ْي ِن»‪.‬‬
‫شَ ْيءٍ َما َح َس َدت ُْك ْم َع َلى َّ‬
‫ژباړه‪ :‬د يب يب اعئيش ‪ ‬نه روايت دی چې نيب کريم ﷺ وييل دي‪:‬‬
‫کينه او حسد نه کوي هل تاسو رسه يهود په هيڅ يش باندې لکه‬
‫څومره چې حسد او کينه کوي تاسو رسه د سالم په اچولو او په‬
‫امني ويلو رسه په ملانځه کې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دي حديث کې رسول اهلل ﷺ مونږ ته هغه دوه شيان په‬
‫ګوته کړل چې په هيغ رسه يهود درديږي او همدغه يې د کينې او‬
‫حسد المل ګرځي چې يو هل هغې څخه سالم اچول او بل په زوره‬
‫امني ويل‪ ،‬هر هغه څوک چې د يهودو دشمن وي او د رسول اهلل‬
‫ﷺ رسه يې مينه او حمبت وي نو هغه به په دي حديث باندې عمل‬
‫کونکی وي او د چا چې د يهودو رسه مينه وي نو هغه به يې خپپله‬
‫هم نه وايي او نور مسلمانان به ترې هم منع کوي او دا سنت به‬
‫((( سنن ابن ماجه ‪)278 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ورته داسې معريف کوي چې دا د يوې ډلې نښه او نشان دی او دا‬

‫خلک د دنيا په مخ بد خلک دي‪.‬‬ ‫‪30‬‬

‫د سورت فاحتې رسه بل سورت لوستل‬

‫ال َر ُس ُ‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ‪«ُ :‬ث َّم اقْ َر ْأ ِب َما َت َي َّس َر‬ ‫ ‪َ 21.‬ع ْن أَ ِب ْي ُه َر ْي َر َة ‪َ ‬ق َ‬
‫ال َق َ‬
‫(((‬
‫َم َع َك ِمنَ الْقُ ْر ِآن»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل ابو هريره ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ وييل دي‪:‬‬
‫او بيا ولوهل (هل سورت فاحتې نه وروسته) هغه چې اسان وي هل تارسه‬
‫(ښه درته ياد وي) د قرانکريم څخه‪.‬‬
‫فايده‪ :‬دې حديث کې مونږ ياد کړل چې د سورت فاحتې څخه‬
‫وروسته به هل قرانکريم څخه هغه ځای لولې چې تا ته ښه ياد وي‪.‬‬
‫ج‪ :‬په اونلې رکعت کې اوږد قراءت کول او په دوهم کې هل اولين‬
‫څخه کم قراءت کول‪:‬‬
‫ ‪َ 22.‬ع ْن أَ ِب ْي َقتَا َد َة َع ْن أَ ِب ْي ِه ‪« :‬أَنَّ الن َِّب َّي ﷺ َكا َن ُي َط ِّو ُل ِف ْي َّ‬
‫الر ْك َع ِة‬
‫ال ْو َلى َم َال ُي َط ِّو ُل ِف ْي َّ‬
‫الركْ َع ِة الث َِّان َي ِة َو َه َكذَا ِف ْي ُّ‬
‫الظ ْه ِر َو َه َكذَا‬ ‫ُْ‬
‫(((‬
‫الص ْب ِح»‪.‬‬ ‫ِف ْي ُّ‬
‫ژباړه‪ :‬هل ابوقتادةاالنصاري ‪ ‬نه روايت دی چې نيب کريم ﷺ به‬
‫په لومړين رکعت کې دومره اوږد وایل کو چې په دوهم رکعت کې‬
‫(( ( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)86 / 3( -‬‬
‫((( صحيح ابلخاري ‪)269 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫به دومره نه کو‪ ،‬په دې طريقه به يې ملونځ کو د ماسپښني او سهار‬

‫‪31‬‬ ‫ملونځ کې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬دي حديث کې مونږ زده کړل چې اولین رکعت به هل دوهم‬
‫رکعت څخه لږ اوږد وي ځکه څوک چې د مجاعت هل ملونځ څخه‬
‫لږ ورسته وي چې هغه هم اولین رکعت راونييس‪.‬‬
‫د مد په حروفو باندې مد کول‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ َم ًّدا‪ُ ،‬ث َّم َق َرأَ ِ(ب ْس ِم‬ ‫ ‪َ 23.‬ع ْن أَن ٍَس ‪َ ‬ق َ‬
‫ال‪َ « :‬كان َْت ِق َرا َء ُة َر ُس ِ‬
‫يم) َي ُم ُّد ِ(ب ْس ِم ال َّل ِه) َو َي ُم ُّد ِبـ َّ‬
‫(الر ْح َم ِن) َو َي ُم ُّد‬ ‫الر ِح ِ‬ ‫ال َّل ِه َّ‬
‫الر ْح َم ِن َّ‬
‫(((‬
‫يم)»‪.‬‬
‫(الر ِح ِ‬
‫ِبـ َّ‬
‫ژباړه‪ :‬هل انس ‪ ‬نه روايت دی چې د رسول اهلل ﷺ لوستل به د مد‬
‫په حروفو مد کول وو‪ ،‬بيا به يي(بسم اهلل الرمحن الرحيم) ولوستله او‬
‫مد يي وکړه په (بسم اهلل) کې او همدا رنګه مد يي وکړه په (الرمحن)‬
‫کې اوهمدارنګه مد يي وکړه په(الرحيم) کې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬دا حديث مونږ ته راښايي چې نيب کريم ﷺ قرا‌ءت داسې وو‬
‫چې په کوم ځای کې به مد و نو په هغې به يې مد کومعنا دا ده چې‬
‫پيغمرب ﷺ به خپل قراءت په قالره قالره ويلو‪ ،‬تلوار به يې نه کو‪ ،‬په‬
‫دې کې هل هغه قراءت نه منع راغلې ده چې ځينې قاريان صاحبان‬
‫يې د رمضان په تراويح ملونځ کې په تلوار رسه کوي‪.‬‬
‫((( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)469 / 2( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫الر ْح َم ِن‬ ‫ ‪َ 24.‬ع ْن ُأ ِّم َس َل َم َة ‪« :‬أَنَّ الن َِّب َّي ﷺ َكانَ َي ْق َر ُأ ِب ْس ِم ِ‬

‫الله َّ‬
‫‪32‬‬
‫يم َم ِال ِك َي ْو ِم‬ ‫الر ِح ِ‬ ‫الر ْح َم ِن َّ‬
‫ني َّ‬ ‫ْح ْم ُد ِل َّل ِه َر ِّب ا ْل َعا َل ِم َ‬ ‫الر ِح ْي ِم‪ ،‬ال َ‬ ‫َّ‬
‫اط ال ُْم ْست َِقي َم‬ ‫الص َر َ‬ ‫اه ِدنَا ِّ‬‫اك ن َْست َِعنيُ ْ‬ ‫اك ن َْع ُب ُد َو ِإ َّي َ‬ ‫ين ِإ َّي َ‬ ‫الد ِ‬
‫ِّ‬
‫الضا ِّل َ‬
‫ني‬ ‫ال َّ‬ ‫وب َع َل ْي ِه ْم َو َ‬
‫اط ال َِّذينَ أَ ْن َع ْمتَ َع َل ْي ِه ْم َغ ْي ِر ال َْمغْ ُض ِ‬ ‫ِص َر َ‬
‫الر ْح َم ِن‬‫الله َّ‬ ‫ال ْع َر ِاب َو َع َّد ِب ْس ِم ِ‬‫َفق ََّط َع َها آ َي ًة آ َي ًة َو َع َّد َها َع َّد ْ َ‬
‫(((‬
‫الر ِح ْي ِم آ َي ًة َو َل ْم َي ُع َّد َع َل ْي ِه ْم»‪.‬‬ ‫َّ‬
‫ژباړه‪ :‬هل ام سلمة ‪ ‬نه روايت دی چې نيب کريم ﷺ سورت فاحته‬
‫لوستله‪ ،‬او هر ا يت به یې جدا جدا لوسته او د بانډچيانوپه څري به یې‬
‫ايتونه شمېرل‪ ،‬او شمريهل به يې (بسم اهلل) جدا ايت‪ ،‬او (انعمت عليهم)‬
‫يې مستقل ايت ونه شمريه (يعين ايات يې په (والضالني) ختم کړ‪.‬‬
‫فايده‪ :‬دې حديث کې مونږ زده کړل چې رسول اهلل ﷺ به په خپل‬
‫قراءت کې يو يو ايت لوسته او تلوار به يې نه کو‪ ،‬داسې قرا‌ءت‬
‫به يې کو لکه بانډه چيان چې شمار ساده او په قالر وي او رسول‬
‫اهلل ﷺ به (بسم اهلل) د سورت فاحتې جدا ايات شمریه‪ ،‬او هر چې‬
‫(انعمت عليهم) دی نو په دې ځای به يې وقف کو‪ ،‬دا ځای به يې‬
‫بېل ايت نه شمېره بلکې ايات به يې په (والضالني) باندې ختمو‪،‬‬
‫نو په دې رسه سورت فاحته (‪ )7‬ايتونه شوه‪.‬‬
‫مونږ هل پکار دي چې د رسول اهلل ﷺ د قرائت پشان قرائت وکړو‬
‫او تلوار ونه کړو‪.‬‬
‫((( سنن ادلارقطين ‪)307 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫رکوع ته د تللوپه وخت کې السونه اوچتول‬

‫‪33‬‬
‫ال‪َ « :‬رأَ ْي ُت َر ُس َ‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ ِإ َذا َقا َم ِفي‬ ‫ ‪َ 25.‬ع ْن َع ْب ِدال َّل ِه ْب ِن ُع َم َر ‪َ ‬ق َ‬
‫الص َل ِة َر َف َع َي َد ْي ِه َحتَّى َت ُكونَا َحذْ َو َمن ِْك َب ْي ِه َو َكا َن َيفْ َع ُل َذ ِل َك ِح َ‬
‫ني‬ ‫َّ‬
‫(((‬
‫«س ِم َع ال َّلهُ ِل َم ْن َح ِم َد ُه»‪.‬‬‫ول‪َ :‬‬ ‫وع َو َيقُ ُ‬ ‫ُي َك ِّب ُر ِل ُّلر ُك ِ‬
‫ژباړه‪ :‬هل عبداهلل بن عمر ‪ ‬نه روايت دی چې ما رسول اهلل ﷺ‬
‫يلدیل و چې لکه به ملونځ ته ودرېده نو خپل دواړه السونه به یې‬
‫اوچت کړل تر دې چې د اوګو رسه به برابر به شول او دغه اکر‬
‫(السونه اوچتول) به یې د رکوع لپاره تکبريه کې هم کو‪ ،‬او بيا به‬
‫يې وويل (سمع اهلل ملن محده) هل رکوع نه وروسته‪.‬‬
‫څلورم رکن‪ :‬درکوع کول‬
‫رکوع ته د ښکته کېدو پرمهال د تکبريويل‬
‫ ‪َ 26.‬ع ْن ُس َه ْي ٍل َع ْن أَ ِب ِيه َع ْن أَ ِب ْي ُه َر ْي َر َة ‪ ‬أَنَّهُ َكا َن ُي َك ِّب ُر ُك َّل َما خَ ف َ‬
‫َض‬
‫ُ َ َ (((‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ َكانَ َيفْ َعل ذ ِلك‪.‬‬ ‫َو َر َف َع َو ُي َح ِّد ُث أَنَّ َر ُس َ‬
‫ژباړه‪ :‬هل سهيل ‪ ‬نه روايت دی دا روايت کوي هل خپل پالر نه‬
‫او دا روايت کوي د ابوهريره ‪ ‬نه چې هغه به د ښکته کېدو او‬
‫پورته کېدو په وخت کې اهلل اکرب کو او ابو هريره ‪ ‬به وويل چې‬
‫رسول اهلل ﷺ به هم داسې کول‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ زده کړل چې لکه په ملونځ کې ښکته‬
‫(( ( صحيح ابلخاري ‪)258 / 1( -‬‬
‫((( صحيح مسلم ‪)8 / 2( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫يا پورته کېږو نو بايد (اهلل اکرب) ووايو‪ ،‬دا د نيب کريم ﷺ طريقه‬
‫ده او هل تکبري حتريمه نه بغري ټولو تکبريونو ته تکبري د انتقال‬ ‫‪34‬‬

‫ويل کېږي‪.‬‬
‫السونه په زنګونانوکېښودل او خپلې ګوتې شا ته نه اړول‬
‫(((‬
‫الر َك ِب»‪.‬‬ ‫ال‪ُ « :‬أ ِم ْرنَا أَ ْن ن َ‬
‫َض َع أَ ْي ِدينَا َع َلى ُّ‬ ‫ ‪َ 27.‬عنَ َس ْع ٍد ‪َ ‬ق َ‬
‫ژباړه‪ :‬د سعد ‪ ‬نه روايت دی چې مونږ ته امر کړی شوی دی‬
‫په دې باندې چې خپل السونه (رکوع کې) په زونګونانو باندې‬
‫کېږدو‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته دا راوښودل شول چې لکه رکوع‬
‫ته ښکته شو نو بايد السونه په زنګونانو باندې کېږدو‪.‬‬
‫په زنګونانو د السونو کېښودلو طريقه‬
‫ول ال َّل ِه‬‫ال‪« :‬أَ َل ُأ َص ِّلي َل ُك ْم َك َما َرأَ ْي ُت َر ُس َ‬ ‫ ‪َ 28.‬ع ْن ُع ْق َب َة ْب ِن َع ْم ٍرو ‪َ ‬ق َ‬
‫ﷺ ُي َص ِّلي َفقُ ْلنَا‪َ :‬ب َلى َفقَا َم َف َل َّما َر َك َع َو َض َع َر َ‬
‫اح َت ْي ِه َع َلى ُر ْك َب َت ْي ِه‬
‫(((‬
‫َو َج َع َل أَ َص ِاب َعهُ ِم ْن َو َراءِ ((( ُركْ َب َت ْي ِه‪..‬‬
‫ژباړه‪ :‬عقبة بن عمرو ‪ ‬وويل‪ :‬ايا زه تاسوته هغه ډول ملونځ نه‬
‫کوم چې ما پرې رسول اهلل ﷺ يلدیل دی چې دغه ډول ملونځ یې‬
‫(( ( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)100 / 1( -‬‬
‫((( دتله (وراء) د خمکې په معین دی‪ ،‬دېته په عربۍ کې اضداد ويل کيږي‪ ،‬د بېلکې په توګه‬
‫(واکن ورائهم ملک) دتله هم (وراء) د (أمام) په معین رایلغ دی‪.‬‬
‫((( سنن النسايئ – (‪)118‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫کو؟ مونږ وويل ولې نه! نو هغه پاڅېد لکه چې يې رکوع وکړه نو‬
‫‪35‬‬ ‫دواړه ورغوي يې په خپلو زنګونانو باندې کېښودل او ګوتې يې د‬
‫خپلو زنګونانو خمې ته وګرځولې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته د رکوع کولو طريقه راوښودل‬
‫شوه چې ملونځ کونکی به خپل ورغوي په زنګونانو باندې ږدي او‬
‫خپلې ګوتې به شا ته نه اړوي‪.‬‬
‫خپل زنګونان لکک نيول او السونه ترينګيل کول او هل خپل‬
‫بدن څخه لري ساتل‬
‫ال‪«ُ :‬ث َّم َر َك َع َف َو َض َع َي َد ْي ِه َع َلى ُر ْك َب َت ْي ِه َكأَنَّهُ‬
‫ ‪َ 29.‬ع ْن أَ ِب ْي ُح َم ْي ٍد ‪َ ‬ق َ‬
‫(((‬
‫ض َع َل ْي ِه َما َو َو َّت َر َي َد ْي ِه َفت ََجا َفى َع ْن َج ْن َب ْي ِه»‪.‬‬
‫َق ِاب ٌ‬
‫ژباړه‪ :‬ابومحيد ‪ ‬وايي چې بيا يې رکوع وکړه او دواړه السونه يې‬
‫په خپلو زنګونونو باندې په داسې حالت کې کېښودل چې لکک‬
‫يي نيويل وو او دواړه السونه يې ترينګلې کړي وو او هل ډډ نه يې‬
‫جدا کړي وو‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مو ياد کړل چې لکه هم رکوع کوو نو‬
‫خپل زنګونان به لکک نيسو او په څنګلو کې به السونه نه راټولو‬
‫بلکې د يلندې په څېر به يې ترنګيل کوو او سست او مړه به‬
‫السونه نه نيسو‪.‬‬
‫((( سنن أىب داود ‪)267 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫په رکوع کې رس نېغ يا زوړند نه نيول او مال سيده کول‬

‫ص‬ ‫ ‪َ 30.‬ع ْن َع ِائ َش َة ‪َ ‬قا َل ْت‪َ « :‬كانَ َر ُس ُ‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ ِإ َذا َر َك َع َل ْم ُي ْش ِخ ْ‬
‫‪36‬‬

‫َ َ (((‬
‫َرأ َْسهُ َو َل ْم ُي َص ِّو ْبهُ ‪َ ،‬و ِل َك ْن َب ْينَ ذ ِلك‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬يب يب اع ئيش ‪ ‬وايي چې رسول اهلل ﷺ به لکه رکوع کوهل‬
‫نو رس به يې نه ځوړوند نيو نه به يې نېغ نيو بلکې درميانه به و‬
‫(يعين سيده به و)‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مو ياد کړل چې لکه رکوع کوو نو خپل‬
‫رس به نه نېغ نيسو او نه به يې زوړنده وو بلکې سيده به وي او خپل‬
‫د سجدي ځاي ته به ګورو‪.‬‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ‪«َ :‬ل ُت ْج ِزئُ‬
‫ال َر ُس ُ‬‫ال َق َ‬
‫ْص ِار ِّي ‪َ ‬ق َ‬
‫الن َ‬‫ود ْ َ‬
‫ ‪َ 31.‬ع ْن أَ ِبي َم ْس ُع ٍ‬
‫(((‬
‫ود»‪.‬‬
‫الس ُج ِ‬
‫وع َو ُّ‬ ‫الر ُج ُل ِفي َها ُص ْل َبهُ ِفي ُّ‬
‫الر ُك ِ‬ ‫يم َّ‬ ‫َص َلةٌ َل ُي ِق ُ‬
‫ژباړه‪ :‬هل ابومسعود انصاري ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ‬
‫وييل دي‪ :‬د هغه چا ملونځ نه صحيح کېږي چې په رکوع او سجده‬
‫کې خپله مال سمه سيده نه کړي‪.‬‬
‫فايده‪ :‬دا حديث مونږ ته راښايي چې د چا مال په رکوع او سجده‬
‫کې سمه سيده نه وي نو ملونځ يې صحيح نه دی‪ ،‬او ناقص ملونځ اهلل‬
‫‪ ,‬نه قبلوي بايد په دې ډير اهتمام ويش چې داسې نه ملونځ کوو او‬
‫قبليږي نه او واپس پرمونږ باندې عذاب وي‪.‬‬
‫(( ( صحيح مسلم ‪)107 / 2( -‬‬
‫((( سنن الرتمذي ‪)51 / 2( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫دڅلورم رکن ديلل‬

‫‪37‬‬
‫ال‪«ُ :‬ث َّم ا ْر َك ْع َحتَّى َت ْط َم ِئ َّن‬ ‫ ‪َ 32.‬ع ْن أَ ِب ْي ُه َر ْي َر َة ‪ ‬أَنَّ َر ُس َ‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ َق َ‬
‫(((‬
‫َر ِاك ًعا»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬د ابو هريره ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ وييل دي‪:‬‬
‫بيا رکوع وکړه تر دي چې ښه په ارام شې په داسې حال کې چې ته‬
‫رکوع کونکی يې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې پيغمرب ﷺ مونږ ته راښايي چې په رکوع‬
‫کې به دومره وخت پاتې کېږې چې پوره ارامتيا حاصله کړې‪ ،‬بايد‬
‫دومره وخت په کې تېر يش چې درې کرتې په کې “سبحان ريب‬
‫العظيم” وويل يش‪.‬‬
‫په رکوع کې داعويل‬
‫اوهل داع‪:‬‬
‫ال َص َّل ْي ُت َم َع الن َِّب ِّي ﷺ ُث َّم َر َك َع َف َج َع َل َيقُ ُ‬
‫ول‬ ‫ ‪َ 33.‬ع ْن ُح َذ ْي َف َة ‪َ « :‬ق َ‬
‫(((‬
‫يم»‪.‬‬
‫ُس ْب َحا َن َر ِّب َي ا ْل َع ِظ ِ‬
‫ژباړه‪ :‬د حذيفه ‪ ‬نه روايت دی چې ما ملونځ وکړه د نيب کريم‬
‫ﷺ رسه لکه چې يې رکوع وکړه نو رشوع شو وېويل‪( :‬سبحان ريب‬
‫العظيم) زما رب هل هر ډول عيب او نقصان نه پاک دی او لوي‬
‫ذات دی‪.‬‬
‫(( ( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)86 / 3( -‬‬
‫((( صحيح مسلم ‪)186 / 2( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته راوښودل شول چې لکه رکوع کوو‬

‫بايد هغه مسنونې داعګانې په کې ووايو چې يوه يې (سبحان ريب‬ ‫‪38‬‬

‫العظيم) ده او نورې به هم ذکر يش‪.‬‬

‫درې ځل يې ويل سنت دي په دې باندې دا حديث ديلل دی‪:‬‬
‫َال ِفي‬ ‫ال‪«ِ :‬إ َذا َر َك َع أَ َح ُد ُك ْم‪َ ،‬فق َ‬
‫ود ‪ ‬أَنَّ الن َِّب َّي ﷺ َق َ‬ ‫ ‪َ 34.‬ع ِن ا ْب ِن َم ْس ُع ٍ‬
‫يم‪َ ،‬ثالثَ َم َّر ٍات‪َ ،‬فق َْد َت َّم ُر ُك ُ‬
‫وعهُ ‪َ ،‬و َذ ِل َك‬ ‫وع ِه‪ُ :‬س ْب َحا َن َر ِّب َي ا ْل َع ِظ ِ‬ ‫ُر ُك ِ‬
‫ود ِه‪ُ :‬س ْب َحا َن َر ِّب َي َ‬
‫األ ْع َلى‪َ ،‬ثالثَ‬ ‫َال ِفي ُس ُج ِ‬ ‫أَ ْدنَا ُه‪َ ،‬و ِإ َذا َس َج َد‪َ ،‬فق َ‬
‫(((‬
‫ود ُه‪َ ،‬و َذ ِل َك أَ ْدنَا ُه»‪.‬‬
‫َم َّر ٍات‪َ ،‬فق َْد َت َّم ُس ُج ُ‬
‫ژباړه‪ :‬هل ابن مسعود ‪ ‬څخه روايت دی چې نيب کريم ﷺ وييل‬
‫دي‪ :‬تاسو کې چې لکه څوک رکوع کوي نو په رکوع کې دې ووايي‪:‬‬
‫زما رب هل هر قسمه عيب او نقصان نه پاک دی او لوی دی‪ ،‬درې‬
‫کرتې نو ددغه سړي رکوع پوره شوه‪ ،‬او د سبحان ريب العظیم درې‬
‫کرته ويل کمه اندازه ده‪ ،‬يعنې د دېنه به کم نه يش ويل کېدی او‬
‫د ډير لپاره يې حد نشته‪.‬‬
‫دوهمه داع‪:‬‬
‫وح‬ ‫ول ِفي ُر ُك ِ‬
‫وع ِه « َس ُّب ٌ‬ ‫ ‪َ 35.‬ع ْن َع ِائ َش َة ‪ ‬أَنَّ َر ُس َ‬
‫ول الله ﷺ َكا َن َيقُ ُ‬
‫(((‬
‫وح»»‪.‬‬
‫الر ِ‬ ‫وس َر ُّب ال َْم َ‬
‫ال ِئ َك ِة َو ُّ‬ ‫ُق ُّد ٌ‬
‫ژباړه‪ :‬هل يب يب اعيشې ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ به په‬
‫(( ( سنن الرتمذي ‪)46 / 2( -‬‬
‫((( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)156 / 4( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫خپلې رکوع او سجده کې ويل‪“ :‬سبوح قدوس رب املالئکة‬

‫‪39‬‬ ‫والروح” زما د رب ډېره تسبیح بيانيږي او هل هر قسمه عيب او‬
‫نقصان نه ډير پاک دی او هغه د ټولو مالئکو او د جربيل ‪ ‬رب‬
‫دی‪.‬‬
‫فايده‪ :‬دې حديث کې مونږ د رکوع دوهمه داع ياده کړه چې لکه‬
‫رکوع کو نو دا داع په کې هم ويیل شو‪.‬‬
‫دريمه داع (هېره دې نه وي چې دا داع په سجده کې لوستیل يش)‪:‬‬
‫ول ِفي‬ ‫ول ال َّل ِه ﷺ ُيكْ ِث ُر أَ ْن َيقُ َ‬ ‫ ‪َ 36.‬ع ْن َع ِائ َش َة ‪َ ‬قا َل ْت‪َ « :‬كانَ َر ُس ُ‬
‫«س ْب َحان ََك ال َّل ُه َّم َر َّبنَا َو ِب َح ْم ِد َك ال َّل ُه َّم اغْ ِف ْر‬
‫ود ِه‪ُ :‬‬ ‫ُر ُك ِ‬
‫وع ِه َو ُس ُج ِ‬
‫(((‬
‫ِلي»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل يب يب اعيشې ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ به په‬
‫ْ َ‬ ‫ُ ْ َ َ َ َّ ُ َّ َ‬
‫رکوع او سجده کې دا داع ډېره ويله‪« :‬سبحانك الله َّم َربنا َو ِبَمدِك‬
‫َّ ُ ْ‬
‫الله َّم اغ ِف ْر ِل] ای اهلل زمونز ربه! تا لرہ پاکې ده هل هر قسمه عيب‬
‫او نقصان څخه‪ ،‬او تا لره هل کمال څخه ډک صفوتونه دي ای اهلل‬
‫‪ !,‬ته ما ته زما د ګناهونو بښنه وکړه‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ دريمه داع ياده کړه چې په رکوع او‬
‫سجده کې ويل کېږي پيغمرب ﷺ به هم دا داع ډيره ويله مونږ هل هم‬
‫پکار دي چې دا داع په خپلو رکوعګانو او سجدو کې ډېره ووايو‪.‬‬
‫((( صحيح ابلخاري ‪)274 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫د‪ :‬په رکوع او سجده کې لس ځله داع ويل سنت دي‪:‬‬

‫ول ال َّل ِه ﷺ أَ ْش َب َه‬‫«ما َص َّل ْي ُت َو َرا َء أَ َح ٍد َب ْع َد َر ُس ِ‬
‫ال‪َ :‬‬ ‫نس ‪َ ‬ق َ‬ ‫ ‪َ 37.‬ع ْن أَ ٍ‬
‫‪40‬‬

‫ول ال َّل ِه ﷺ ِم ْن َهذَا ا ْل َفتَى َي ْع ِنى ُع َم َر ْبنَ َع ْب ِدا ْل َع ِز ِيز‪،‬‬ ‫َص َ‬

‫ال ًة ِب َر ُس ِ‬
‫ود ِه َع ْش َر‬ ‫يح ٍات َو ِفى ُس ُج ِ‬ ‫وع ِه َع ْش َر َت ْس ِب َ‬ ‫ال َف َح َز ْرنَا ِفي ُر ُك ِ‬ ‫َق َ‬
‫(((‬
‫يح ٍات»‪.‬‬ ‫َت ْس ِب َ‬
‫ژباړه‪ :‬هل انس ‪ ‬نه روايت دی چې د نيب کريم ﷺ نه وروسته ما د‬
‫هېڅ چا پسې ملونځ نه دی کړی چې د هغه رسه يې ملونځ ډېر مشابه‬
‫وي هل دې ځوان څخه يعنې (عمر بن عبد العزيز) انس ‪ ‬وويل‬
‫چې مونږ يې رکوع او سجده په لسو لسو تسبيحاتو اټلک کړه‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ياد کړهل چې بايد ملونځ ګذار دومره‬
‫رکوع او سجده وکړي چې لس لس کريت پکې تسبيحات ووايي‪.‬‬
‫پنځم رکن‪ :‬درکوع څخه پورته کېدل‬
‫د (سمع اهلل ملن محده) ويل‪:‬‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ َيقُ ْو ُل‪َ :‬‬
‫«س ِم َع اللهُ‬ ‫ ‪َ 38.‬ع ْن أَ ِب ْي ُه َر ْي َر َة ‪َ ‬ق َ‬
‫ال‪َ « :‬كانَ َر ُس ُ‬
‫(((‬
‫ِل َم ْن َح ِم َد ُه» ِح ْينَ َي ْر َف ُع ُص ْل َبهُ ِمنَ َّ‬
‫الر ْك َع ِة‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل ابو هريره ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ به وويل‬
‫(سمع اهلل ملن محده) اوري اهلل ‪ ,‬ثنا او صفت د هغه چا چې ثنا او‬
‫صفت يې وايي‪ ،‬چې لکه به يې هل رکوع نه خپله شا اوچتوهل‪.‬‬
‫(( ( سنن أىب داود ‪)331 / 1( -‬‬
‫((( صحيح ابلخاري ‪)272 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ زده کړل چې لکه د رکوع څخه لکه‬
‫‪41‬‬ ‫اوچتيږو نو بايد (سمع اهلل ملن محده) ووايوو‪.‬‬
‫د پنځم رکن ديلل‬
‫(((‬
‫ ‪َ 39.‬و َعنْهُ ‪ ‬أَنَّ الن َِّب َّي ﷺ قاَ َل‪«ُ :‬ث َّم ا ْر َف ْع َحتَّى َت ْعت َِد َل َق ِائ ًما»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬او د ابو هريره ‪ ‬نه روايت دی چې نيب کريم ﷺ وييل دي‬
‫بيا اوچت شه د رکوع څخه تر دي چې سم ودريږې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې پيغمرب ﷺ مونږ ته راوښودل چې لکه د‬
‫رکوع څخه پاڅيږې نو سم سيده به ودريږې تر دې چې په والړه‬
‫ښه په ارام شې او ټوهل داع په والړه ووايې چې راروان حديث کې‬
‫به دغه داع ذکر يش‪.‬‬
‫د (ربناو لك احلمد‪ )..‬د داع ويل‪:‬‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ َف َل َّما‬ ‫ُص ِّل ْي َو َرا َء َر ُس ِ‬‫ال‪«ُ :‬كنَّا يوما ن َ‬ ‫اع َة ‪َ ‬ق َ‬ ‫ ‪َ 40.‬ع ْن ِر َف َ‬
‫ال َس ِم َع اللهُ ِل َم ْن َح ِم َد ُه َو َق َ‬
‫ال َر ُج ٌل َو َرا َء ُه‬ ‫َر َف َع َرأ َْسهُ ِمنَ َّ‬
‫الركْ َع ِة َق َ‬
‫(((‬
‫ْح ْم ُد‪َ ،‬ح ْم ًدا َك ِث ْي ًرا َط ِّي ًبا ُم َبا َركً ا ِف ْي ِه»‪.‬‬
‫َر َّبنَا َو َل َك ال َ‬
‫ژباړه‪ :‬هل رفاعه ‪ ‬نه روايت دی چې مونږه يوه ورځ رسول اهلل ﷺ‬
‫پسې ملونځ کو‪ ،‬لکه چې يې هل رکوع څخه رس راپورته کړ نو وېويل‪:‬‬
‫(سمع اهلل ملن محده)‪ ،‬يو سړي د نيب ﷺ پيس وروسته ( َر َّبنَا َو َل َك‬
‫ْح ْم ُد‪َ ،‬ح ْم ًدا َك ِث ْي ًرا َط ِّي ًبا ُم َبا َركً ِاف ْي ِه) وويل‪.‬‬‫ال َ‬
‫(( ( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)86 / 3( -‬‬
‫((( صحيح ابلخاري (‪)110 / 1‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫دداع ترمجه‪ :‬ای زمونږه ربه ستا لپاره د کمال څخه ډک صفتونه‬
‫دي داسې صفتونه چې هغه ډېر او پاک دي او برکت اچویل شوی‬ ‫‪42‬‬

‫دی په دې کې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ياد کړل چې لکه د رکوع څخه پورته‬
‫شوو نو بايد دغه داع ووايو چې په ويلو رسه يې قيام کې اطمنان هم‬
‫راځي لکه خمکې حديث کې تېر شول او ثواب يې هم ډېر دی او هل‬
‫دې څخه په کې منعه وشوه چې ملونځ ګذار به زر نه ښکته کېږي‬
‫ځکه چې پيغمرب ﷺ وييل دي (حتي َت ْعت َِد َل َق ِائ ًما)‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬تر دې چې سم نېغ ودريږې‪.‬‬
‫او هل دې داع پرته نورې داعګانې ويل سنت دي‪.‬‬
‫شپږم رکن‪ :‬په اوو اندامونو سجده کول‬
‫سجدي ته د تللو په وخت (اهلل اکرب) ويل‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ ُث َّم ُي َك ِّب ُر ِح َ‬
‫ني َي ْه ِوى‬ ‫ ‪َ 41.‬ع ْن أَ ِب ْي ُه َر ْي َر َة ‪َ ‬ق َ‬
‫ال‪َ :‬كانَ َر ُس ُ‬
‫(((‬
‫اج ًدا‪.‬‬ ‫َس ِ‬
‫ژباړه‪ :‬ابو هريره ‪ ‬وايي چې رسول اهلل ﷺ‪ :‬به اهلل اکرب ويل لکه‬
‫چې به يې د سجدې اراده وکړه‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ياد کړل چې لکه سجدې ته ځو بايد‬
‫(اهلل اکرب) ووايو‪.‬‬
‫((( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)46 / 3( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫سجدې ته د تللو په وخت کې هل زنګونانو څخه لومړی السونه‬

‫‪43‬‬ ‫کېښودل‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ‪«ِ :‬إ َذا َس َج َد أَ َح ُد ُك ْم‬ ‫ال َر ُس ُ‬ ‫ ‪َ 42.‬ع ْن أَ ِب ْي ُه َر ْي َر َة ‪َ ‬ق َ‬
‫ال َق َ‬
‫(((‬
‫ير َو ْل َي َض ْع َي َد ْي ِه َق ْب َل ُر ْك َب َت ْي ِه»‪.‬‬ ‫َف َ‬
‫ال َي ْب ُر ْك َك َما َي ْب ُر ُك ا ْل َب ِع ُ‬
‫ژباړه‪ :‬هل ابوهريره ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ وييل دي‪:‬‬
‫لکه چې تاسو کې څوک سجده کوي نو نه د اوښ په شان دې ګونټه‬
‫کېږي بلکې خپل السونه دې هل زنګونانو نه خمکې کیږدي‪.‬‬
‫خپل السونه هل بدن څخه لري ساتل اوداوګو برابر کېښودل‬
‫الس ِاع ِد ِّي ‪ ‬أَنَّ الن َِّب َّي ﷺ َكانَ ِإ َذا َس َج َد أَ ْم َكنَ‬ ‫ ‪َ 43.‬ع ْن أَ ِبي ُح َم ْي ٍد َّ‬
‫أَ ْن َفهُ َو َج ْب َه َتهُ ِم ْن ْ َ‬
‫ال ْر ِض َون ََّحى َي َد ْي ِه َع ْن َج ْن َب ْي ِه َو َو َض َع كَفَّ ْي ِه‬
‫(((‬
‫َحذْ َو َمن ِْك َب ْي ِه‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬دابومحيد ساعدي ‪ ‬نه روايت دی چې نيب کريم ﷺ به لکه‬
‫سجده کوهل نو په ځمکه به یې خپله پوزه او تندی لګو‪ ،‬او هل ډډ‬
‫څخه به يې خپل السونه جدا ساتل‪ ،‬او د خپلو اوګو برابر به يې په‬
‫ځمکه خپل ورغوي کېښودل‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ياد کړل چې لکه سجده کوو نو خپل‬
‫تندی او پوزه به په ځمکه باندې لګوو نو څوک چې خپل تندی‬
‫او پوزه په ځمکه نه لګوي د هغه سړي سجده نه کېږي او د چا‬
‫(( ( سنن أىب داود ‪)311 / 1( -‬‬
‫((( سنن الرتمذي ‪)59 / 2( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫چې سجده ونه يش نو ملونځ يې نه کېږي او بل په حديث کې مونږ‬

‫دا ياد کړل چې بايد خپل السونه (ورغوي) د اوګو برابر کېږدو په‬ ‫‪44‬‬

‫داسې طريقه چې نه هل رسڅخه خمکې وي او نه وروسته د تشو خوا‬

‫ته کېښودل شوي وي بلکې د اوګو برابر بايد کېښودل يش‪.‬‬
‫ ‪َ 44.‬و َر َوا ُه اَ ُب ْو َداؤُ َد َوزَا َد‪َ « :‬و َف َّر َج َب ْينَ َف ِخ َذ ْي ِه َغ ْي َر َح ِام ٍل َب ْط َنهُ َع َلى‬
‫(((‬
‫شَ ْىءٍ ِم ْن َف ِخ َذ ْي ِه»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬دا حديث ابوداود هم روايت کړی دی او دا يې پکې زيات‬
‫کړي دي چې رسول اهلل ﷺ به جداوایل راوستو په منځ د ورننو‬
‫خپلو کې اود ورنونو کومې حصې رسه به يې خيټه نه لګوهل‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ياد کړل چې د سجدې په وخت کې‬
‫به خپل ورنان د يو بل رسه نه لګوو او نه به خپله خېټه هل ورنانو‬
‫رسه لګوو‪.‬‬
‫د ورغو ترمينځ سجده کول‬
‫ ‪َ 45.‬ع ْن َو ِائ ِل ْب ِن ُح ْج ٍر ‪« :‬أَنَّهُ َرأَى الن َِّب َّي ﷺ َف َل َّما َس َج َد َس َج َد‬
‫(((‬
‫َب ْينَ كَفَّ ْي ِه»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل وائل بن حجر ‪ ‬نه روايت دی چې دی نيب کريم ﷺ‬
‫يلدیل و چې لکه به يې سجده کوهل نو سجده به يې د خپلو ورغو‬
‫په منځ کې کوهل‪.‬‬
‫(( ( سنن ايب داود – (‪)107/1‬‬
‫((( صحيح مسلم ‪)13 / 2( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ياد کړل چې لکه سجده کوو نو بايد‬
‫‪45‬‬ ‫رس خپل د دواړو ورغوو په منځ کې کېږدو داسې نه چې السونه مو‬
‫هل رسڅخه خمکې او ياورسته ايښي وي‪.‬‬
‫په سجده کې خپلې ګوتې يوځايې کول‬
‫ال‪َ « :‬كانَ الن َِّب ُّى ﷺ ِإ َذا َر َك َع َف َّر َج أَ َص ِاب َعهُ ‪،‬‬
‫ ‪َ 46.‬ع ْن َو ِائ ِل ْب ِن ُح ْج ٍر ‪َ ‬ق َ‬
‫(((‬
‫س»‪.‬‬ ‫َو ِإ َذا َس َج َد َض َّم أَ َص ِاب َعهُ الْخَ ْم َ‬
‫ژباړه‪ :‬هل وائل بن حجر ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ چې‬
‫به لکه رکوع کوهل نو خپلې ګوتې به يې خورولې او چې لکه به يې‬
‫سجده کوهل نو پنځه واړه ګوتې به یې راټولې کړې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ياد کړل چې لکه رکوع ته الړ شو نو‬
‫خپلې ګوتې به په زنګونانو باندې خورې ږدو او چې لکه سجدې‬
‫ته الړ شو نو بايد خپلې ګوتې هل يو بل رسه نږدې کړو او رسه يو‬
‫ځای يې کړو‪.‬‬
‫په سجده کې خپلې څنګلې هل ځمکې څخه اوچتې ساتل‬
‫ال َر ُس ُ‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ‪«ِ :‬إ َذا َس َج ْدتَ‬ ‫ال َق َ‬
‫ ‪َ 47.‬ع ِن ا ْل َب َراءِ ْب ِن َع ِاز ٍب ‪َ ‬ق َ‬
‫(((‬
‫َف َض ْع كَفَّ ْي َك َوا ْر َف ْع ِم ْر َف َق ْي َك »‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬د براءابن اعزب ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ وييل‬
‫(( ( سنن ادلارقطين ‪)339 / 1( -‬‬
‫((( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)335 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫دي‪ :‬لکه چې ته سجده کوې نو خپل دواړه ورغوي (په ځمکه)‬

‫کېږده او څنګلې دې اوچتې کړه‪.‬‬ ‫‪46‬‬

‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته راوښودل شول چې لکه مونږ‬

‫سجدې ته الړ شو نو بايد خپل ورغوي په ځمکه باندې کېږدو او‬
‫خپلې څنګلې هل ځمکې څخه اوچتې وسايت‪ ،‬نه يې د بدن کوم‬
‫ځايې رسه ولګوي لکه چې خمکې حديث کې تېر شول‪.‬‬
‫ُ ْ‬
‫ستې ته نږدې ودرېدل‬
‫ ‪َ 48.‬ع ْن َم ْي ُمو َن َة ‪َ ‬قا َل ْت‪َ « :‬كانَ الن َِّب ُّى ﷺ ِإ َذا َس َج َد َل ْو شَ ا َء ْت َب ْه َم ٌة‬
‫(((‬
‫أَ ْن َت ُم َّر َب ْينَ َي َد ْي ِه َل َم َّر ْت»‪.‬‬
‫ديب يب ميموين ‪ ‬نه روايت دی چې نيب کريم ﷺ به لکه سجده‬
‫کوهل نو که يوګډوری غوښتیل چې د رسول اهلل ﷺ خمې ته تېر يش‬
‫نو تېر شوی به وای‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته راوښودل شول چې لکه يو ملونځ‬
‫ګذار ملونځ کوي نو سرتې ته به دومره نږدې ودرېږي چې که‬
‫سجدې ته الړ يش او د دې او سرتې ترمنځ دومره فاصله وي چې‬
‫ګډوری په کې ايله تېر يش نو معين دا شوه چې د سرتې څخه به‬
‫څوک لري نه ودريږي‪.‬‬
‫په سجده کې د خپو د ګوتورسونه قبلې طرف ته ماتول‬
‫َ‬
‫رسول الله ﷺ َل ْي َل ًة من ال ِْف َر ِ‬
‫اش‪،‬‬ ‫ ‪َ 49.‬ع ْن َع ِائ َش َة ‪ ‬قالت‪َ « :‬فق َْد ُّت‬
‫((( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)191 / 4( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫َفا ْلت ََم ْستُ هُ ‪َ ،‬ف َو َق َع ْت َي ِدي في َب ْط ِن َق َد َم ْي ِه‪ ،‬وهو في ال َْم ْس ِج ِد‪،‬‬
‫‪47‬‬
‫(((‬
‫ْصو َبت َِان»‪.‬‬ ‫َو ُه َما َمن ُ‬
‫ژباړه‪ :‬هل يب يب اعئيش ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ رانه‬
‫يوه شپه په بسرته کې ورک شو‪ ،‬ما يې پلټنه کوهل نو زما الس یې د‬
‫قدمونو په تلو په داسې حالت کې ولګيدل چې په مسجد کې و او‬
‫د دواړه خپې يې والړې (ودرولې) وې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ياد کړل چې لکه سجدې ته الړ شو‬
‫نو خپل قدمونه بايد نېغ ودروو او د قدمونوګوتې د قبلې طرف ته‬
‫ماتې کړو چې په راروان حديث کې به يې الپسې ښه زده کړو‪.‬‬
‫اصا َع ِق َب ْي ِه ُم ْست َْق ِب ًال ِبأَ ْط َر ِ‬
‫اف‬ ‫ ‪َ 50.‬و ِف ْي ِر َوا َي ٍة‪َ « :‬ف َو َج ْد ُتهُ َس ِ‬
‫اج ًدا َر ًّ‬
‫أَ َص ِاب ِع ِه ال ِْق ْبلة»‪.‬‬
‫َ َ (((‬

‫او په بل روايت كې داسې دي چې اعيشه ‪ ‬وايي‪ :‬ما په داسې حالت‬

‫کې ومند چې په سجده باندې پروت و‪ ،‬هغه خپلې پونډۍ رسه نزدې‬
‫کړې وې او د خپو ګوتې يې د قبلې په لور خمامخ کړې وې‪.‬‬
‫په سجده کې دا داع ويل‪:‬‬
‫ود ِه‪:‬‬
‫ول ِف ْي ُس ُج ِ‬ ‫ول ال َّل ِه ﷺ َكا َن َيقُ ُ‬ ‫ ‪َ 51.‬ع ْن أَ ِبى ُه َر ْي َر َة ‪ ‬أَنَّ َر ُس َ‬
‫«ال َّل ُه َّم اغْ ِف ْر ِل ْي َذن ِْب ْي ُك َّلهُ ِدقَّ هُ َو ِج َّلهُ َوأَ َّو َلهُ َو ِ‬
‫آخ َر ُه َو َع َ‬
‫ال ِن َي َتهُ‬
‫(((‬
‫َو ِس َّر ُه»‪.‬‬
‫(( ( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)155 / 4( -‬‬
‫((( سنن ابليهيق الكربى ‪)116 / 2( -‬‬
‫((( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)214 / 3( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ژباړه‪ :‬د ابو هريره ‪ ‬نه روايت دی چې يقينارسول اهلل ﷺ په‬

‫خپلې سجده کې ويل‪ :‬ای اهلل ‪ ,‬ما ته زما د ټولو ګناهونو بښنه‬ ‫‪48‬‬

‫وکړې که واړه وي او که غټ ګناهونه وي‪ ،‬که خمنيک وي که‬

‫ورستين وي‪ ،‬که ښاکره وي او که پټ وي‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ياد کړل چې په سجده کې مونږ‬
‫نورې داعګانې هم ويلې شو څومره چې د چا خوښه وي رصف د‬
‫(سبحان ريب االیلع) داع ويل واجب دي او د نورو داعګانو ويل‬
‫سنت دي‪.‬‬
‫د شپږم رکن ديلل‪:‬‬
‫ال َر ُس ُ‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ‪«ُ :‬ث َّم ْ‬
‫اس ُج ْد َحتَّى‬ ‫ ‪َ 52.‬ع ْن أَ ِب ْي ُه َر ْي َر َة ‪َ ‬ق َ‬
‫ال َق َ‬
‫(((‬
‫اج ًدا»‪.‬‬ ‫َت ْط َم ِئ َّن َس ِ‬
‫ژباړه‪ :‬د ابوهريره ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ فرمايي‪ :‬بيا‬
‫سجده وکړه تر دې چې د سجدې په حالت کې ښه په ارام شې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ياد کړل چې تر هغه به په سجده کې‬
‫وخت تېره وو ترڅو په سجده کې ښه ارامتيا حاصله کړو او زر به‬
‫َ ْ َ َّ‬
‫ئ) معین ده‪.‬‬ ‫ترې نه پاڅيږو او دا د (تطم ِ‬
‫او په بل حديث کې راغيل دي چې رسول اهلل ﷺ وييل دي‪:‬‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ‪ُ « :‬أ ِم ْر ُت أَ ْن أَ ْس ُج َد‬ ‫ال‪َ :‬ق َ‬
‫ال َر ُس ِ‬ ‫اس ‪َ ‬ق َ‬
‫ ‪َ 53.‬ع ِن ا ْب ِن َع َّب ٍ‬
‫((( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)86 / 3( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ْج ْب َه ِة»‪َ ،‬وأَشَ ا َر ِب َي ِد ِه ِإ َلى أَن ِْف ِه َوا ْل َي َد ْي ِن‬

‫َع َلى َس ْب َع ِة أَ ْع ُظ ٍم َع َلى ال َ‬
‫‪49‬‬
‫(((‬
‫الر ْك َب َت ْي ِن َوأَ ْط َر ِ‬
‫اف ا ْل َق َد َم ْي ِن‪.‬‬ ‫َو ُّ‬
‫ژباړه‪ :‬د ابن عباس ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ فرماييل‬
‫دي‪ :‬ما ته امر کړی شوی دی چې زه سجده وکړم په اوو اندامونو‬
‫باندې‪ ،‬په تندي او په الس يې اشاره يې وکړه پوزي ته‪ ،‬او په دواړو‬
‫السونو او زنګونونو‪ ،‬او د خپو په ګوتو باندې‪ ،‬نو دا (‪ )7‬اندامونه‬
‫شول‪.‬‬
‫نو څوک چې اوه واړه اندامونه په ځمکه باندې کې نه ږدي نو‬
‫سجده يې نه کېږي‪.‬‬
‫اووم رکن‪ :‬د سجدې څخه پاڅېدل‬
‫د اووم رکن ديلل‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ‪«ُ :‬ث َّم ا ْر َف ْع َحتَّى‬
‫ال َر ُس ُ‬ ‫ ‪َ 54.‬ع ْن أَ ِب ْي ُه َر ْي َر َة ‪َ ‬ق َ‬
‫ال َق َ‬
‫(((‬
‫َت ْط َم ِئ َّن َج ِال ًسا»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬دابوهريره ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ فرمايل دي‪:‬‬
‫بيا اوچت شه (يعين هل سجدې څخه) تر دې چې په کېناستلو کې‬
‫ښه په ارام يش‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته راوښودل شو چې لکه اوهل سجده‬
‫پوره کړو نو بايد بيا اوچت شو او اتم رکن ته الړشو‪.‬‬
‫(( ( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)16 / 2( -‬‬
‫((( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)86 / 3( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫د اوچتيدلو (پاڅيدلو) په وخت کې (اهلل اکرب) ويل‪:‬‬

‫ني َي ْر َف ُع‬ ‫ ‪َ 55.‬ع ْن أَ ِب ْي ُه َر ْي َر َة ‪َ ‬ق َ‬
‫ال‪َ « :‬كا َن َر ُس ُ‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ ُي َك ِّب ُر ِح َ‬ ‫‪50‬‬

‫(((‬
‫َرأ َْسهُ »‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬د ابوهريره ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ به لکه رس‬
‫راپورته کو(هل سجدې نه) نو اهلل اکرب به يې ويلو‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ياد کړل چې لکه هل سجدې څخه‬
‫پورته کېږو نو بايد (اهلل اکرب) ووايو ځکه چې دتله د (اهلل اکرب)‬
‫ويل واجب دي که چا ونه ويلو نو سجده سهوه پرې الزميږي‪.‬‬
‫اتم رکن‪ :‬د دوو سجدو په مينځ کې کېناستل‬
‫د اتم رکن ديلل‬
‫ ‪َ 56.‬و ِف ْي ِر َوا َي ٍة َلهُ ‪«ُ :‬ث َّم ا ْر َف ْع َحتَّى َت ْط َم ِئ َّن َج ِال ًسا»‪.‬‬
‫(((‬

‫ژباړه‪ :‬او هل ابوهريره ‪ ‬نه روايت دی رسول اهلل ﷺ وييل دي‪ :‬چې‬
‫بيا اوچت شه (هل سجدې څخه) تر دې چې ته په کېناستلو کې‬
‫ارامتيا حاصله کړې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته راوښودل شول چې لکه هل سجدې‬
‫څخه پاڅيږو نو بايد په صحيح طريقې رسه کېنو او تر دې پورې‬
‫کېنو چې ښه په ارام او اطمنان کې شو او هغه داع چې په دې ځای‬
‫کې ويل کېږي ووايو چې په (‪ )51‬حديث کې به رايش‪.‬‬
‫(( ( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)46 / 3( -‬‬
‫((( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)86 / 3( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫د کېناستلو په وخت کې په مسواکۍ ګوتې اشاره کول‬

‫‪51‬‬
‫ال‪َ « :‬رأَ ْي ُت الن َِّب َّي ﷺ َس َج َد َف َو َض َع‬ ‫ ‪َ 57.‬ع ْن َو ِائ ِل ْب ِن ُح ْج ٍر ‪َ ‬ق َ‬
‫ش ِر ْج َلهُ ال ُْي ْس َرى ُث َّم َو َض َع َي َد ُه‬ ‫َي َد ْي ِه َحذْ َو ُأ ُذ َن ْي ِه ُث َّم َج َل َ‬
‫س َفافْ َت َر َ‬
‫اعهُ ال ُْي ْمنَى َع َلى َف ِخ ِذ ِه‬ ‫ال ُْي ْس َرى َع َلى ُركْ َب ِت ِه ال ُْي ْس َرى َو َو َض َع ِذ َر َ‬
‫ض‬ ‫ال ْب َها َم َع َلى ال ُْو ْس َطى َو َق َب َ‬ ‫ال ُْي ْمنَى ُث َّم أَشَ ا َر ِب َس َّبا َب ِت ِه َو َو َض َع ْ ِ‬
‫(((‬
‫َس ِائ َر أَ َص ِاب ِع ِه ُث َّم َس َج َد َف َكان َْت َي َدا ُه ِحذَا َء ُأ ُذ َن ْي ِه»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل وائل بن حجر ‪ ‬نه روايت دی چې ما نيب کريم ﷺ‬
‫ويلده چې سجده يې وکړه او دواړه السونه يې په خپلو دواړو یې د‬
‫غوږونو برابر کېښودل او بيا کېناستلو او خپه يې وغوړوهل‪ ،‬بيا يې‬
‫خپل چپ الس په خپل چپ زنګون کېښوده‪ ،‬او په خپل ښۍ ورون‬
‫يې د ښۍ الس څنګل کېښوده‪ ،‬او بيا يې په خپلې مسواکۍ ګوته‬
‫اشاره کوهل او غټه ګوته يې په منځنۍ کوته کېښوده او نورې ګوتې‬
‫يې راټولې کړې او بيا يې (دوهمه) سجده وکړه او دواړه السونه يې‬
‫د غوږونو برابر وو‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مو ياد کړل چې لکه سجده کوو نو بايد‬
‫السونه د غوږونو برابر کېږدو او لکه چې د اولې سجدې څخه رس‬
‫راپورته کړو نو بايد په داسې طرييق کېنو چې ښي الس په ښي‬
‫ورون او چپ الس په چپ زنګون کېږدو او په مسواکۍ ګوته‬
‫باندې اشاره کوو‪.‬‬
‫((( مسند أمحد ‪)150 / 31( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫د دواړو سجدو په منځ کې داع ويل‬

‫الس ْج َد َت ْي ِن‪:‬‬
‫ول َب ْينَ َّ‬ ‫اس ‪َ ‬كانَ الن َِّب ُّي ﷺ‪َ « :‬يقُ ُ‬ ‫ ‪َ 58.‬ع ِن ا ْب ِن َع َّب ٍ‬ ‫‪52‬‬

‫(((‬
‫«ال َّل ُه َّم اغْ ِف ْر ِل ْي َوا ْر َح ْم ِن ْي َو َع ِاف ِن ْي َو ْ‬
‫اه ِد ِن ْي َوا ْرزُقْ ِن ْي»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل ابن عباس ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ به د دواړو‬
‫سجدو په منځ کې ويل‪ :‬ای اهلل ‪ ,‬ما ته بښنه وکړې (زما د ګناهونو)‬
‫او پر ما رحم وکړې او ما ته معايف وکړې او ما ته هدايت وکړې (د‬
‫سمې الرې) او ما ته روزي راکړې (حالهل)‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ياد کړل چې د دوو سجدو په منځ‬
‫کې بايد غيل کې نه نو او دغه ذکر شوي داع ووايو‪.‬‬
‫ ‪َ 59.‬ع ْن ُح َذ ْي َف َة ‪ ‬أَنَّهُ َرأَى الن َِّب َّي ﷺ ُي َص ِّلى َو َكا َن َي ْق ُع ُد ِف َ‬
‫يما َب ْينَ‬
‫ول‪َ « :‬ر ِّب اغْ ِف ْر ِل ْي َر ِّب‬ ‫ود ِه َو َكا َن َيقُ ُ‬‫الس ْج َد َت ْي ِن ن َْح ًوا ِم ْن ُس ُج ِ‬ ‫َّ‬
‫(((‬
‫اغْ ِف ْر ِل ْي»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل حذيفه ‪ ‬نه روايت دی چې هغه نيب کريم ﷺ يلدیل و‬
‫چې ملونځ يې کو او د دواړو سجدو ترمنځ به د خپلې سجدې په‬
‫اندازه کېناسته او ويل يي‪ :‬ای اهلل ‪ ,‬ما ته بښنه وکړې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ بله داع ياده کړه چې دا هم د دوو‬
‫سجدو په منځ کې ويل کېږي او بله دا خربه چې زر به دوهمې‬
‫سجدي ته هم نه ځو بايد دومره وخت تېر کړو څومره چې مو‬
‫سجده کې تېر کړی وي (چې اطمنان حاصل يش)‪.‬‬
‫(( ( سنن أىب داود ‪)316 / 1( -‬‬
‫((( سنن أىب داود ‪)325 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫دوهم رکعت ته د پاڅيدو په وخت کې لږ کېناستل او بيا پاڅېدل‬

‫‪53‬‬
‫ ‪َ 60.‬ع ْن َم ِال ِك ْب ِن ال ُْح َو ْي ِر ِث ‪« :‬أَنَّهُ َرأَى الن َِّب َّي ﷺ ُي َص ِّلى‪َ ،‬ف ِإ َذا َكانَ‬
‫(((‬
‫ض َحتَّى َي ْست َِو َي َق ِاع ًدا»‪.‬‬ ‫ِف ْي ِوت ٍْر ِم ْن َص َ‬
‫ال ِت ِه َل ْم َي ْن َه ْ‬
‫ژباړه‪ :‬د مالک ابن حويرث ‪ ‬نه روايت دی چې هغه نيب کريم‬
‫ﷺ يلدیل دی چې ملونځ يې کو‪ ،‬لکه چې به يې تاق رکعت وکړ تر‬
‫هغه به نه پاڅېده چې برابر به کېناستیل نه و (بيا به دوهم يا څلورم‬
‫رکعت ته پاڅېده)‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته راوښودل شول چې لکه اول رکعت‬
‫وکړو نو دوهم رکعت ته به سيده نه پاڅېږو تر دې چې صحيح کېنو‬
‫څرنګه چې د تشهد لپاره کېنو او بيا پاڅېږو دا طريقه د رسول اهلل‬
‫ﷺ وه‪.‬‬
‫ال‪« :‬أَ َل ُأ َح ِّد ُث ُك ْم َع ْن َص َل ِة الن َِّب َّي ﷺ ِفي َغ ْي ِر َوقْ ِت‬
‫ ‪َ 61.‬و َعنْهُ ‪َ ‬ق َ‬
‫الس ْج َد ِة الث َِّان َي ِة ِفي أَ َّو ِل َّ‬
‫الر ْك َع ِة‬ ‫الص َل ِة َف ِإ َذا َر َف َع َرأ َْسهُ ِم ْن َّ‬‫َّ‬
‫(((‬
‫ال ْر ِض»‪.‬‬‫اعت ََم َد َع َلى ْ َ‬ ‫ف‬‫َ‬ ‫م‬ ‫ا‬
‫ِ ً َّ َ ْ‬ ‫َ‬
‫ق‬ ‫م‬ ‫ُ‬
‫ث‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫اع‬ ‫َ‬
‫ق‬ ‫ى‬ ‫و‬ ‫َ‬
‫اس َ‬
‫ت‬ ‫ْ‬
‫ژباړه‪ :‬مالک ابن حويرث ‪ ‬وايي‪ :‬ايا زه نه بيانوم تاسو د رسول اهلل‬
‫ﷺ په داسې حالت کې چې د ملونځ وخت هم نه و‪ ،‬نو لکه چې يې‬
‫خپل رس د اول رکعت هل دوهمې سجدې څخه راپورته کړ نو سم‬
‫کېناسته او بيا پاڅېده او په ځمکه ودريده‪.‬‬
‫(( ( صحيح ابلخاري ‪)283 / 1( -‬‬
‫((( رواه ابلخاري و النسايئ واللفظ هل ‪ -‬بأحاكم األبلاين ‪)234 / 2( -‬وقال‪ :‬صحيح‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫فايده‪ :‬په دې حديث کې هم مونږ ياد کړل چې لکه دوهم يا څلورم‬

‫رکعت ته پاڅيږو نو اول به ښه صحيح کېنو بيا به پاڅېږو دا د‬ ‫‪54‬‬

‫رسول اهلل ﷺ طريقه وه‪.‬‬

‫په مذکوره طريقه ټول ملونځ کول‪:‬‬
‫الص َل َة‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ َع َّل َم َّ‬ ‫ال‪«ِ :‬إنَّ َر ُس ُ‬‫ ‪َ 62.‬ع ْن أَ ِب ْي ُه َر ْي َر َة ‪ ‬أَنَّهُ َق َ‬
‫(((‬
‫ال ِت َك ُك ِّل َها»‪.‬‬ ‫ِل َّل ِذ ْي أَ َسا َء َص َل َتهُ َفق َ‬
‫َال‪«ُ :‬ث َّم افْ َعلْ َذ ِل َك ِف ْي َص َ‬
‫ژباړه‪ :‬هل ابوهريره ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ هغه سړي‬
‫ته ملونځ وښود چې ملونځ ورته سم نه و ياد‪ ،‬نو ورته وېويل دا طريقه‬
‫دې په خپل ټول ملونځ کې کوه‪.‬‬
‫فايده‪ :‬د دې حديث برخې خمکې ذکر شوي چې په هغې کې پېغمرب‬
‫ﷺ هغه سړي ته د ملونځ طريقه وښودهل څوک چې مسجد ته رایغ‬
‫او ملونځ يې وکړ او بيا رایغ په پېغمرب ﷺ يې سالم واچو نو پېغمرب‬
‫ﷺ ورته وويل واپس شه او بيا ملونځ وکړه ځکه تا ملونځ ونه کړ درې‬
‫کرتې يې پرې ملونځ وکړ بيا يې وويل چې د اهلل پيغمربه هل دې نه‬
‫بغېر ما ته ښه ملونځ نه دی ياد‪.‬‬
‫بيا پېغمرب ﷺ دغه طريقه د ملانځه وروښودهل او ورته يې وويل‬
‫چې په دي طريقې باندې خپل ملونځ کوه‪ ،‬نو بايد مونږ هم په دغه‬
‫طريقه خپل ملونځ وکړو‪.‬‬
‫((( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)86 / 3( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫په دوهم رکعت کې د(استفتاح داع) نه ويل‪:‬‬

‫‪55‬‬
‫الثَّان َي ِة‬
‫الركْ َع ِة ِ‬‫ض ِمنَ َّ‬ ‫ول ال َّل ِه ﷺ ِإ َذا َن َه َ‬ ‫ال‪َ « :‬كا َن َر ُس ُ‬‫ ‪َ 63.‬و َعنْهُ ‪َ ‬ق َ‬
‫(((‬
‫ْح ْم ُد ِل َّل ِه َر ِّب ا ْل َعا َل ِمنيَ) َو َل ْم َي ْس ُك ْت»‪.‬‬
‫اس َتفْ ت ََح ال ِْق َرا َء َة ِبـ (ال َ‬
‫ْ‬
‫ژباړه‪ :‬او هل ابوهريره ‪ ‬څخه روايت دی چې رسول اهلل ‪ ‬به لکه‬
‫هم دوهم رکعت ته پورته شو نو په (احلمد هلل رب العاملني‪ )‎‬باندې‬
‫به يې قراءت رشوع کړ او چوپ به نه ودرېده (يعين کومه داع به‬
‫يې نه ويله لکه د تکبريحتريمه نه ورسته چې به چوپ کېده او‬
‫داعبه يې ويله)‪.‬‬
‫فايده‪ َ :‬دا حديث مونږ ته راښايي چې لکه دوهم رکعت ته پاڅيږو نو‬
‫د (احلمدهلل رب العاملني) نه به رشوع کوو‪.‬‬
‫د دوو سجدو په منځ کې د کېناستلو طريقه‪:‬‬
‫الله ﷺ ِإ َذا َج َل َ‬
‫س ِف ْي‬ ‫ول ِ‬ ‫ ‪َ 64.‬ع ْن أَ ِب ْي ُح َم ْي ٍد ‪ ‬أَنَّهُ َق َ‬
‫ال‪َ « :‬كانَ َر ُس ُ‬
‫(((‬
‫س َع َلى ِر ْج ِل ِه ال ُْي ْس َرى َون َ‬
‫َص َب ال ُْي ْمنَى»‪.‬‬ ‫الس ْج َد َت ْي ِن َج َل َ‬
‫ِّ‬
‫ژباړه‪ :‬د ابو محيد ‪ ‬څخه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ به لکه‬
‫د دواړو سجدو په منځ کې کېناستو نو په چپه خپه به کېناسته او‬
‫ښۍ خپه به يې ودروهل‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ د دوو سجدو په منځ کې د کېناستلو‬
‫(( ( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)227 / 3( -‬‬
‫((( صحيح ابلخاري ‪)284 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫طريقه ياده کړه هغه دا چې په چپه خپه باندې به کېنو او ښي خپه‬

‫به ودروو‪.‬‬ ‫‪56‬‬

‫نهم رکن‪ :‬د اخرين تشهد لپاره کېناستل‬

‫په مسواکې ګويت رسه اشاره کول‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ ِإ َذا َق َع َد‬ ‫ال‪َ « :‬كانَ َر ُس ُ‬ ‫ ‪َ 65.‬ع ْن َع ْب ِدال َّل ِه ْب ِن الزُّ َب ْي ِر ‪َ ‬ق َ‬
‫َي ْد ُعو َو َض َع َي َد ُه ال ُْي ْمنَى َع َلى َف ِخ ِذ ِه ال ُْي ْمنَى‪َ ،‬و َي َد ُه ال ُْي ْس َرى َع َلى‬
‫امهُ َع َلى‬ ‫َف ِخ ِذ ِه ال ُْي ْس َرى‪َ ،‬وأَشَ ا َر ِب ِإ ْص َب ِع ِه َّ‬
‫الس َّبا َب ِة‪َ ،‬و َو َض َع ِإ ْب َه َ‬
‫(((‬
‫ِإ ْص َب ِع ِه ال ُْو ْس َطى َو ُيل ِْق ُم كَفَّ هُ ال ُْي ْس َرى ُر ْك َب َتهُ »‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل عبداهلل ابن زبري ‪ ‬څخه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ‬
‫به لکه کېناسته نو داع به يې غوښتله‪ ،‬په ښي ورون به یې ښي الس‬
‫کېښود او چپ الس به یې په چپ ورون باندې کېښود او په خپلې‬
‫مسواکۍ ګوته به يې اشاره کوهل او غټه ګوته به یې په منځنۍ ګوته‬
‫ايښې وه او زنګون به يې هم په ګڅ ورغوي نېویل و‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته راوښودل شول چې لکه د تشهد‬
‫لپاره کېنوو نو بايد ښي الس په ښي ورون باندې کېږدو او چپ‬
‫الس په چپ زنګون باندې‪ ،‬او په مسواکۍ ګوتې باندې اشاره‬
‫وکړو او غټه ګوته په منځنۍ ګوتې باندې کېږدو‪ ،‬غيل نه بايد هل‬
‫اهلل تعایل څخه داعګانېي وغواړوو‪.‬‬
‫((( صحيح مسلم ‪)90 / 2( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫(((‬
‫ني َوأَشَ ا َر ِب َّ‬
‫الس َّبا َب ِة»‪.‬‬ ‫ ‪َ 66.‬و ِف ْي ِر َوا َي ِة ا ْب ِن ُع َم َر ‪َ « :‬ث َ‬
‫ال ًثا َوخَ ْم ِس َ‬
‫‪57‬‬
‫ژباړه‪ :‬او د ابن عمر ‪ ‬په روايت کې راغيل دي چې ګوتې به يې‬
‫داسې وي لکه دري پنځوس او په مسواکۍ ګوته به يې اشاره کوهل‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته راوښودل شول چې د پيغمرب ﷺ‬
‫ګوتې مبارکې به په داسې شلک کې وي لکه دري پنځوس چې يللک‬
‫کېږي‪.‬‬
‫لسم رکن‪ :‬تشهد ويل‬
‫د لسم رکن ديلل‪:‬‬
‫ض‬ ‫الص َل ِة َق ْب َل أَ ْن ُيفْ َر َ‬
‫ول ِفي َّ‬ ‫ال‪«ُ :‬كنَّا نَقُ ُ‬ ‫ود ‪َ ‬ق َ‬ ‫ ‪َ 67.‬ع ْن ا ْب ِن َم ْس ُع ٍ‬
‫يل َفق َ‬
‫َال‬ ‫يل َو ِمي َك ِائ َ‬ ‫الس َل ُم َع َلى ِج ْب ِر َ‬‫الس َل ُم َع َلى ال َّل ِه َّ‬ ‫َّش ُّه ُد َّ‬ ‫الت َ‬
‫الس َل ُم‬ ‫ول ال َّل ِه ﷺ‪َ :‬ل تَقُ و ُلوا َه َكذَا َف ِإنَّ ال َّل َه َعزَّ َو َج َّل ُه َو َّ‬ ‫َر ُس ُ‬
‫الس َل ُم َع َل ْي َك‬ ‫ات َّ‬ ‫ات َو َّ‬
‫الط ِّي َب ُ‬ ‫الص َل َو ُ‬
‫ات ِل َّل ِه َو َّ‬ ‫َو َل ِك ْن ُقو ُلوا الت َِّح َّي ُ‬
‫أَ ُّي َها الن َِّب ُّي َو َر ْح َم ُة ال َّل ِه َو َب َر َكا ُتهُ َّ‬
‫الس َل ُم َع َل ْينَا َو َع َلى ِع َب ِاد ال َّل ِه‬
‫ني أَ ْش َه ُد أَ ْن َل ِإ َل َه ِإ َّل ال َّلهُ َوأَ ْش َه ُد أَنَّ ُم َح َّم ًدا َع ْب ُد ُه‬ ‫الص ِال ِح َ‬ ‫َّ‬
‫(((‬
‫َو َر ُسو ُلهُ »‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل عبداهلل ابن مسعود ‪ ‬څخه روايت دی فرمايي چې د‬
‫تشهد هل فرض کېدو واړندې به مونږ په ملونځ کې داسې ويل‪ :‬په‬
‫اهلل ‪ ,‬او جربي او مياکئيل ‪ ‬باندې دې سالمتياوي‪ ،‬نو رسول اهلل‬
‫(( ( صحيح مسلم ‪)90 / 2( -‬‬
‫((( ابلخاري ومسلم والنسايئ واللفظ للنسايئ ‪)378 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ﷺ وويل‪ :‬داسې مه وايې‪ :‬ځکه اهلل ‪ ,‬خپپله سالم ذات دی (بل ته‬
‫سالمتيا ورکوي هغه سالمتيا ته اړتيا نه لري) بلکې وايئ‪ :‬ټول د‬ ‫‪58‬‬

‫ژبې عبادتونه او بدين عبادتونه او مايل عبادتونه اهلل ‪ ,‬لره دي‪ ،‬ای‬
‫د اهلل ‪ ,‬پېغمربه په تا دې سالمتيا وي او په تا دې د اهلل ‪ ,‬رمحتونه او‬
‫برکتونه وي‪ ،‬پر مونږ او د اهلل ‪ ,‬پر هغه بندګانو دې سالمتيا وي چې‬
‫نېاکن او صاحلان دي‪ ،‬زه د دې خربې ګوايه کوم چې د بندګې‬
‫مستحق نشته دي مګر يو اهلل ‪ ,‬دی او ګوايه کوم د دي خربې چې‬
‫حممد ﷺ د اهلل تعایل بنده او استازی دی‪.‬‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ‪«ِ :‬إ َذا َص َّلى‬ ‫ال َر ُس ُ‬‫ال َق َ‬
‫ود ‪َ ‬ق َ‬ ‫ ‪َ 68.‬ع ْن َع ْب ُدال َّل ِه ْبنُ َم ْس ُع ٍ‬
‫الس َ‬
‫ال ُم‬ ‫ات‪َّ ،‬‬ ‫ات َو َّ‬
‫الط ِّي َب ُ‬ ‫الص َل َو ُ‬
‫ات ِل َّل ِه َو َّ‬ ‫أَ َح ُد ُك ْم َف ْل َيقُ ِل‪ :‬الت َِّح َّي ُ‬
‫ال ُم َع َل ْينَا َو َع َلى ِع َب ِاد‬ ‫َع َل ْي َك أَ ُّي َها الن َِّب ُّي َو َر ْح َم ُة ال َّل ِه َو َب َر َكا ُتهُ ‪َّ ،‬‬
‫الس َ‬
‫(((‬
‫الص ِال ِحنيَ»‪.‬‬ ‫ال َّل ِه َّ‬
‫ژباړه‪ :‬هل عبداهلل ابن مسعود ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ‬
‫وييل دي‪ :‬لکه چې تاسو کې څوک ملونځ کوي نو ودې وايي‪ :‬ټول د ژبې‬
‫عبادتونه او بدين عبادتونه او مايل عبادتونه اهلل ‪ ,‬لره دي‪ ،‬ای د اهلل ‪,‬‬
‫پېغمربه په تا دې سالمتيا وي او په تا دې د اهلل ‪ ,‬رمحتونه او برکتونه‬
‫وي‪ ،‬پر مونږ او د اهلل ‪ ,‬پر هغه بندګانو دې سالمتيا وي چې نېاکن او‬
‫صاحلان دي فايده‪ :‬په دي حديث کې مونږته دا راوښودل شول چې‬
‫لکه ملونځ کوو او دتشهد لپاره کېنونوبايد دا داع ووايو‪.‬‬
‫((( صحيح ابلخاري ‪ )286 / 1( -‬وصحيح مسلم ‪)13 / 2( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫دوهم رکعت ته د تشهد څخه وروسته پاڅېدل‪:‬‬

‫‪59‬‬
‫الص َل ِة َن َه َ‬
‫ض‬ ‫ ‪َ 69.‬و َعنْهُ ‪ ‬أَنَّ َر ُس َ‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ‪«ِ :‬إ ْن َكا َن ِفي َو َس ِط َّ‬
‫(((‬
‫ني َيفْ ُر ُغ ِم ْن َت َش ُّه ِد ِه»‪.‬‬
‫ِح َ‬
‫ژباړه‪ :‬او هل عبداهلل ابن مسعود ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل‬
‫ﷺ چې به لکه د ملونځ په منځ کې (دوه رکعته چې به يي وکړه) نو‬
‫بيا به دريم رکعت ته هله پاڅېده لکه چې به د اول تشهد څخه‬
‫فارغ شو‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته راوښودل شول چې دريم رکعت‬
‫ته به هله پاڅيږو لکه چې د (اتلحيات هلل) نه واخله تر د تشهد‬
‫پورې ووايو‪.‬‬
‫دريم د رکعت ته دپاڅيدوپه وخت کې السونه وچتول‬
‫ ‪َ 70.‬ع ْن ا ْب ِن ُع َم َر ‪ ‬أَنَّهُ ِإ َذا َقا َم ِم ْن َّ‬
‫الر ْك َع َت ْي ِن َر َف َع َي َد ْي ِه َو َر َف َع َذ ِل َك‬
‫(((‬
‫ا ْبنُ ُع َم َر ِإ َلى ن َِب ِّي ال َّل ِه ﷺ»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل عبداهلل ابن عمر ‪ ‬نه روايت دی چې هل دوو رکعتونو‬
‫څخه لکه وپاڅيد (دريم رکعت ته) نو اوچتول به يې دواړه السونه‪،‬‬
‫او د دې اکر (رفع ايلدين) نسبت يې نيب کريم ﷺ ته وکړ‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته د السونو د اوچتولو يو بل ځای‬
‫(( ( مسند أمحد ‪)392 / 7( -‬‬
‫((( صحيح ابلخاري ‪)258 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫راوښودل شو چې د دريم رکعت ته پاڅيدلو پرمهال دي نو لکه چې‬

‫مونږ دريم رکعت ته پاڅيږو بايد (رفع ايلدين) وکړو‪ ،‬دا د رسول‬ ‫‪60‬‬

‫اهلل ﷺ طريقه وه نو مونږ هل پکار دي چې هغسې ملونځ وکړو‬

‫څرنګه چې رسول اهلل ﷺ کړی وي‪.‬‬
‫د ورستين تشهد د کېناستلو مسنونه طريقه‪:‬‬
‫س‬‫ول ال َّل ِه ﷺ ِإ َذا َج َل َ‬ ‫ ‪َ 71.‬ع ْن أَ ِب ْي ُح َم ْي ٍد ال َّس ِاع ِد ِّي ‪َ ‬ق َ‬
‫ال‪َ « :‬كا َن َر ُس ُ‬
‫ُ‬
‫َص َب ْال ْخ َرى َو َق َع َد َع َلى‬ ‫الر ْك َع ِة ْال ِخ َر ِة َق َّد َم ِر ْج َلهُ ال ُْي ْس َرى َون َ‬
‫ِفي َّ‬
‫(((‬
‫َم ْق َع َد ِته»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل ابومحيد ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ به لکه په‬
‫اخرين رکعت کې کېناست (اخرين تشهد ته) نو چپه خپه به يې‬
‫خمکې کړه او بله خپه به یې اودروهل او په مقعد به کېناسته‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته راوښودل شول چې لکه د اخرين‬
‫تشهد لپاره کېنو نو بايد چپه خپه به خمکې کړو او په ځمکه باندې‬
‫به خپل کناټي کېږدو (يعين په خپه به نه کېنو)‪.‬‬
‫يوولسم رکن‪ :‬درود ويل په اخرين تشهد کې‬
‫د يوولسم رکن ديلل‪:‬‬
‫الص َ‬
‫ال ُة‬ ‫ال‪َ « :‬فقُ ْلنَا َيا َر ُس َ‬
‫ول ال َّل ِه َك ْي َف َّ‬ ‫ ‪َ 72.‬ع ْن َك ْع ِب ْب ِن ُع ْج َر َة ‪َ ‬ق َ‬
‫َع َل ْي ُك ْم أَ ْه َل ا ْل َب ْي ِت؟ َق َ‬
‫ال‪ُ :‬قو ُلوا ال َّل ُه َّم َص ِّل َع َلى ُم َح َّم ٍد‪َ ،‬و َع َلى ِآل‬
‫((( صحيح ابلخاري ‪)284 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫يد‬
‫َّك َح ِم ٌ‬‫ُم َح َّم ٍد َك َما َص َّل ْيتَ َع َلى ِإ ْب َر ِاهي َم َو َع َلى ِآل ِإ ْب َر ِاهي َم‪ِ ،‬إن َ‬
‫‪61‬‬ ‫يد‪ ،‬ال َّل ُه َّم َب ِار ْك َع َلى ُم َح َّم ٍد‪َ ،‬و َع َلى ِآل ُم َح َّم ٍد َك َما َبا َركْتَ‬ ‫َم ِج ٌ‬
‫(((‬
‫يد»‪.‬‬‫يد َم ِج ٌ‬ ‫َّك َح ِم ٌ‬‫َع َلى ِإ ْب َر ِاهي َم َو َع َلى ِآل ِإ ْب َر ِاهي َم‪ِ ،‬إن َ‬
‫ژباړه‪ :‬هل کعب ابن عجره ‪ ‬نه روايت دی چې مونږ وويل ای د‬
‫اهلل پيغمربه! پر تاسو او کورنۍ مو درود په څه ډول دي؟ نو رسول‬
‫اهلل ﷺ وويل داسې وايئ‪ :‬ای اهلل ‪ !,‬په حممد ﷺ او په کورنۍ د‬
‫حممد ﷺ داسې رمحتونه راولېږه څرنګه چې دې په ابراهيم ‪‬‬
‫او د هغه په کورنۍ باندې رمحتونه نازل کړي وو‪ ،‬يقينا چې ته د‬
‫کمال په ښايسته صفتونو ستايل شوی يې او ته لويۍ او عزت خاوند‬
‫يې‪ ،‬ای اهلل ‪ !,‬په حممد ﷺ او په کورنۍ د حممد ﷺ داسې برکتونه‬
‫راولېږه لکه په ابراهيم ‪ ‬او په کورنۍ د ابراهيم ‪ ‬چې دې‬
‫څنګه رالويږيل و‪ ،‬يقينا چې ته د کمال په ښايسته صفتونو ستايل‬
‫شوی يې او ته لويۍ او عزت خاوند يې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته درود رشيف راوښودل شو په دي‬
‫الفاظورسه به درود رشيف وايو‪.‬‬
‫هل درودوڅخه ورسته داعګاين‪:‬‬
‫ال َر ُس َ‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ‪«ُ :‬ث َّم َيتَخَ َّي ْر‬ ‫ال َق َ‬
‫ود ‪َ ‬ق َ‬ ‫ ‪َ 73.‬ع ْن َع ْب ُدال َّل ِه ْبنُ َم ْس ُع ٍ‬
‫(((‬
‫الد َعاءِ أَ ْع َج َبهُ ِإ َل ْي ِه َف َي ْد ُعو ُه»‪.‬‬
‫ِمنَ ُّ‬
‫(( ( صحيح ابلخاري ‪)1233 / 3( -‬‬
‫((( صحيح ابلخاري ‪)287 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ژباړه‪ :‬هل عبداهلل ابن مسعود ‪ ‬نه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ‬

‫فرماييل دي‪ :‬بيا دي هل داعګانو څخه هغه خوښې کړي چې د ملونځ‬ ‫‪62‬‬

‫کونکی خوښې وي او ودې غواړي‪.‬‬

‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته راوښودل شول چې د درودو څخه‬
‫وروسته به داعغوښتیل يش د چا چې کوم رشيع رضورت وي نو په‬
‫دغې وخت کې يې د اهلل ‪ ,‬څخه غوښتیل يش او څه داعګانې به په‬
‫راروانو احاديثو کې ذکر يش‪.‬‬
‫الص َ‬
‫ال ِة‪« :‬ال َّل ُه َّم‬ ‫ول ال َّل ِه ﷺ َكانَ َي ْد ُعو ِفى َّ‬ ‫ ‪َ 74.‬ع ْن َع ِائ َش َة ‪ ‬أَنَّ َر ُس َ‬
‫يح‬ ‫َاب ا ْل َق ْب ِر‪َ ،‬وأَ ُع ُ‬
‫وذ ِب َك ِم ْن ِف ْتن َِة ال َْم ِس ِ‬ ‫وذ ِب َك ِم ْن َعذ ِ‬ ‫ِإنِّى أَ ُع ُ‬
‫(((‬ ‫الد َّج ِال‪َ ،‬وأَ ُع ُ‬
‫وذ ِب َك ِمنَ ال َْم ْأ َث ِم َوال َْمغْ َر ِم»‪.‬‬ ‫َّ‬
‫ژباړه‪ :‬هل يب يب اعيشې ‪ ‬نه روايت دی چې يقينا رسول اهلل ﷺ په‬
‫ملونځ کې دا داع کوهل‪ :‬ای اهلل ‪ ,‬يقينا زه چې پناه نيسم په تا پورې‬
‫د عذاب د قرب نه‪ ،‬او پناه نيسم په تاپورې د فتنې (امتحان) دجال‬
‫څخه‪ ،‬او پناه نيسم په تا پورې د ګناه څخه او د قرض څخه (چې‬
‫قرضداری نه شم)‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې پيغمرب ﷺ مونږ ته داع راوښودهل چې‬
‫د درود څخه وروسته ويیل کېږي نو مونږ هل پکار دي چې دا‬
‫داعګانې زده کړو او په خپلو ملونځونو کې يې ووايو چې اهلل ‪ ,‬مو‬
‫ددغې فتنو او امتحانونو څخه بچ کړي‪.‬‬
‫((( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)57 / 4( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ول ال َّل ِه ﷺ َع ِّل ْم ِن ْي ُد َع ًاء‬ ‫يق ‪ ‬أَنَّهُ َق َ‬

‫ال ِل َر ُس ِ‬ ‫ ‪َ 75.‬ع ْن أَ ِبي َبكْ ٍر ِّ‬
‫الص ِّد ِ‬
‫‪63‬‬ ‫ال‪ُ :‬قلْ ‪ :‬ال َّل ُه َّم إنِّي َظ َل ْم ُت َنفْ ِس ْي ُظلْم ًا‬ ‫أَ ْد ُعو ِب ِه ِف ْي َص َل ِت ْي‪َ .‬ق َ‬
‫ُوب إ َّال أَنْتَ ‪َ .‬فاغْ ِف ْر ِلي َمغْ ِف َر ًة ِم ْن ِعن ِْد َك‪.‬‬
‫َك ِثي َراً‪َ .‬وال َيغْ ِف ُر الذُّ ن َ‬
‫(((‬
‫يم»‪.‬‬ ‫َّك أَنْتَ ا ْلغَفُ و ُر َّ‬
‫الر ِح ُ‬ ‫َوا ْر َح ْم ِني‪ ،‬إن َ‬
‫ژباړه‪ :‬هل ابوبکر صديق ‪ ‬څخه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ ته‬
‫يې وويل‪ :‬ما ته داسې داع وښايه چې زه پرې ملونځ کې داع وغواړم‬
‫نو پيغمرب ﷺ ورته وويل داسې ووايه‪ :‬ای اهلل ‪ ,‬يقينا ما هل ځان رسه‬
‫ډېر ظلم کړی دی او نه بښي څوک ګناهونه مګر ته يې بښې‪ ،‬هل‬
‫خپل طرف نه راته ټوهل بښنه وکړه او رحم راباندې وکړه په يقني‬
‫رسه چې ته بښونکی او د رحم واال يې‪.‬‬
‫ْ‬
‫فايده‪ :‬په د حديث کې مونږ ته بله داع راوښودل شوه چې هل درودو‬
‫څخه وروسته ويل کېږي‪.‬‬
‫الص َ‬
‫ال ِة «‪..‬‬ ‫ول ال َّل ِه ﷺ‪« :‬أَنَّهُ َكا َن ِإ َذا َقا َم ِإ َلى َّ‬ ‫ ‪َ 76.‬ع ْن َع ِل ٍّي ‪َ ‬ع ْن َر ُس ِ‬
‫يم « ال َّل ُه َّم اغْ ِف ْر ِلى‬ ‫ول َب ْينَ الت َ‬
‫َّش ُّه ِد َوالت َّْس ِل ِ‬ ‫آخ ِر َما َيقُ ُ‬ ‫َي ُكونُ ِم ْن ِ‬
‫َما َق َّد ْم ُت َو َما أَ َّخ ْر ُت َو َما أَ ْس َر ْر ُت َو َما أَ ْع َلن ُْت َو َما أَ ْس َرفْ ُت َو َما أَنْتَ‬
‫(((‬ ‫أَ ْع َل ُم ِب ِه ِمنِّى أَنْتَ ال ُْمق َِّد ُم َوأَنْتَ ال ُْم َؤ ِّخ ُر َ‬
‫ال ِإ َل َه ِإ َّال أَنْتَ »‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل عيل ‪ ‬څخه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ به لکه ملونځ‬
‫ته ودرېد نو‪ ..‬اخرين ويل به يې د تشهد او سالم منځ کې دا و‪ :‬ای‬
‫(( ( صحيح ابلخاري ‪)286 / 1( -‬‬
‫((( صحيح مسلم ‪)185 / 2( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫اهلل ‪ ,‬ما ته بښنه وکړه زما د هغې ګناهونو چې ما خمکې کړي دي‬
‫او د هغې ګناهونو چې زه يې وروسته کوم او د هغې ګناهونو چې‬ ‫‪64‬‬

‫ما پټ کړي دي او د هغې ګناهونو چې ما ښاکره کړي دي او د‬

‫هغه څه چې په هغې کې ما هل حد څخه تېری کړی وي او د هغې‬
‫ګناهونو چې ته پرې هل ما څخه ډير ښه پوهه يې ته اول يې (هل تا‬
‫څخه خمکې څه نه و) او ته اخري يې (ستا نه وروسته به څوک نه‬
‫وي) او نشته د بندګۍ مستحق مګر ته يې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته بله داع راوښودل شوه چې دا‬
‫داعبه پيغمرب ﷺ په هر ملونځ کې ويله نو مونږ او تاسو ته درس دی‬
‫چې مونږ يې هم په خپلو ملونځونو کې ووايو ځکه زمونږ څخه‬
‫داسې ګناهونه ډير کېږي‪.‬‬
‫دوولسم رکن‪ :‬د سالم اړول‪:‬‬
‫د دولسم رکن ديلل‪:‬‬
‫مي َها‬ ‫الص َ‬
‫ال ِة ُّ‬
‫الط ُهو ُر َو َت ْح ِر ُ‬ ‫ ‪َ 77.‬ع ْن َع ِل ّى ‪َ ‬ع ْن الن َِّب ِّي ﷺ‪«ِ :‬مفْ ت ُ‬
‫َاح َّ‬
‫(((‬
‫ير َو َت ْح ِلي ُل َها الت َّْس ِل ُ‬
‫يم»‪.‬‬ ‫التَّكْ ِب ُ‬
‫ژباړه‪ :‬هل عيل ‪ ‬نه روايت دی چې نيب ﷺ وييل دي‪ :‬د ملونځ‬
‫کونيج پاکوایل دی‪ ،‬او حتريم (هل هر يش څخه بنديدل) يې تکبري‬
‫دی‪ ،‬اوحتليل (هر يش ورته رواکېدل) يې سالم دی‪.‬‬
‫((( سنن الرتمذي ‪)8 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ياد کړل چې لکه تکبريحتريمه ويش‬

‫‪65‬‬ ‫نو په ملونځ ګذار باندې بغري د ملونځ څخه ټول هغه شيان چې ورته‬
‫روا وي حراميږي‪ ،‬او چې لکه سالم وګرځوي نو ورته روا شيان‬
‫حالل يش‬
‫د سالم د اړولو طريقه او د (السالم عليکم الفاظ) ويل‪:‬‬
‫الله ْب ِن َم ْس ُع ْو ٍد ‪َ ‬ع ِن الن َِّب ِّي ﷺ‪« :‬أَنَّهُ َكا َن ُي َس ِّل ُم َع ْن‬
‫ ‪َ 78.‬ع ْن َع ْب ِد ِ‬
‫الم َع َل ْي ُك ْم‬
‫الس ُ‬ ‫الم َع َل ْي ُك ْم َو َر ْح َم ُة ال َّل ِه‪َّ ،‬‬
‫الس ُ‬
‫َي ِم ِين ِه َو َع ْن َي َس ِار ِه‪َّ :‬‬
‫(((‬
‫َو َر ْح َم ُة ال َّل ِه»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل عبداهلل ‪ ‬څخه روايت دی چې نيب کريم ﷺ به سالم‬
‫الم َع َل ْي ُك ْم‬ ‫ښي طرف ته اوچپ طرف ته ګرځو (يعين په ويلو د) َّ‬
‫الس ُ‬
‫الم َع َل ْي ُك ْم َو َر ْح َم ُة ال َّل ِه رسه‪.‬‬ ‫َو َر ْح َم ُة ال َّل ِه‪َّ ،‬‬
‫الس ُ‬
‫پر تاسو دې سالمتيا او د اهلل رمحتونه وي‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته راوښودل شول چې لکه سالم اړه‬
‫الم َع َل ْي ُك ْم َو َر ْح َم ُة‬ ‫وو نو اول ښي طرف ته مخ ګرځول په ويلو د َّ‬
‫(الس ُ‬
‫ال َّل ِه) رسه او بياچپ طرف ته همدارنګه‪.‬‬
‫ال‪َ :‬ص َّل ْي ُت َم َع الن َِّب ِّي ﷺ َف َكانَ ُي َس ِّل ُم‬ ‫ ‪َ 79.‬ع ْن َو ِائ ٍل َع ْن أَ ِب ِيه ‪َ ‬ق َ‬
‫ال ُم َع َل ْي ُك ْم َو َر ْح َم ُة ال َّل ِه َو َب َر َكا ُتهُ ‪َ ،‬و َع ْن ِش َم ِال ِه‪،‬‬‫«الس َ‬‫َع ْن َي ِم ِين ِه‪َّ :‬‬
‫(((‬
‫ال ُم َع َل ْي ُك ْم َو َر ْح َم ُة ال َّل ِه»‪.‬‬
‫الس َ‬
‫َّ‬
‫(( ( سنن الرتمذي ‪)89 / 2( -‬‬
‫((( سنن أىب داود ‪)379 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ژباړه‪ :‬هل وائل ‪ ‬څخه روايت دی‪ ،‬هل خپل پالرڅخه روايت کوي‬
‫چې هغه وييل دي ما د نيب کريم ﷺ رسه ملونځ وکړ نو ښي طرف‬ ‫‪66‬‬

‫ال ُم َع َل ْي ُك ْم َو َر ْح َم ُة ال َّل ِه َو َب َر َكا ُتهُ )‬ ‫ته سې په دې لکماتو وګرځو َّ‬

‫(الس َ‬
‫او چپ (ګڅ) طرف ته يې هم سالم په دې لکماتو وګرځو َّ‬
‫(الس َ‬
‫ال ُم‬
‫َع َل ْي ُك ْم َو َر ْح َم ُة ال َّل ِه َو َب َر َكا ُتهُ )‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې هم مونږ ته د سالم طريقه او الفاظ‬
‫راوښودل شول بايد په دې طريقې رسه سالم واړول يش‪.‬‬
‫د سالم الفاظ نلډ ويل‪:‬‬
‫(((‬
‫ال ِم ُسن ٌَّة»‪.‬‬ ‫«حذْ ُف َّ‬
‫الس َ‬ ‫ ‪َ 80.‬ع ْن أَ ِب ْي ُه َر ْي َر َة ‪َ ‬ق َ‬
‫ال‪َ :‬‬
‫ژباړه‪ :‬ابوهريره ‪ ‬وايي چې د سالم الفاظ نلډول سنت دي‬
‫(مدونه پکې نه کول)‪.‬‬
‫ديارلسم رکن‪ :‬دغه ټول اراکن ښه په اطمنان رسه کول‬
‫ديلل يې خمکې تېر شو چې «حيت تطمنئ‪.»..‬‬
‫څوارلسم رکن‪ :‬دغه ټول اراکن په ترتيب رسه کول‬
‫د څوارلسم رکن ديلل‪:‬‬
‫الص َل َة ِل َّل ِذ ْي‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ َع َّل َم َّ‬ ‫ ‪َ 81.‬ع ْن أَ ِب ْي ُه َر ْي َر َة ‪ ‬أَنَّهُ َق َ‬
‫ال‪ِ :‬إنَّ َر ُس ُ‬
‫(((‬
‫ال ِت َك ُك ِّل َها»‪.‬‬ ‫أَ َسا َء َص َل َتهُ َفق َ‬
‫َال‪«ُ :‬ث َّم افْ َعلْ َذ ِل َك ِف ْي َص َ‬
‫(( ( سنن الرتمذي ‪)93 / 2( -‬‬
‫((( اجلمع بني الصحيحني ابلخاري ومسلم ‪)86 / 3( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫د دې حديث ترمجه خمکې په (‪ )55‬نمرب حديث کې تېره شوي ده‬

‫‪67‬‬
‫او رسول اهلل ﷺ وييل دي‪َ :‬‬
‫«ص ُّل ْوا َک َما َرأَ ْيتُ ُم ْو ِن ْي ُأ َص ِل ّْي»‪.‬‬
‫د دي حديث ترمجه په (‪ )5‬نمربحديث کې شوې ده‪.‬‬
‫هم دارنګه د ابوهريره ‪ ‬په حديث کې هر رکن په ترتيب رسه‬
‫ذکر شو په لکمې د « ثم » رسه‪.‬‬
‫د سالم څخه ورسته داعګانې‪:‬‬
‫ال‪«ُ :‬كن ُْت أَ ْع ِر ُف ان ِْق َضا َء َ‬
‫ص َل ِة الن َِّب ِّي ﷺ‬ ‫اس ‪َ ‬ق َ‬
‫ ‪َ 82.‬ع ِن ا ْب ِن َع َّب ٍ‬
‫(((‬
‫ِبالتَّكْ ِب ِير»‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل عبداهلل ابن عباس ‪ ‬نه روايت دی چې ما به د رسول‬
‫اهلل ﷺ د ملونځ ختمېدل (اهلل اکرب) په ويلو رسه پېژندل‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته راوښودل شول چې لکه سالم‬
‫واړوو نو بايد اول (اهلل اکرب) په اوچت اواز رسه ووايو لکه د‬
‫عبداهلل بن عباس ‪ ‬وايي چې مونږ به د رسول اهلل ﷺ د ملونځ‬
‫پوره وایل د (اهلل اکرب) په ويلو رسه پيژه‪.‬‬
‫ال ًثا َو َق َ‬
‫ال‬ ‫اس َتغْ َف َر َث َ‬
‫ول ال َّل ِه ﷺ ْ‬ ‫ال‪َ « :‬كا َن َر ُس ُ‬ ‫ ‪َ 83.‬ع ْن َث ْو َبانَ ‪َ ‬ق َ‬
‫اإلكْ َر ِام »‪.‬‬
‫ال ِل َو ِ‬ ‫ْج َ‬ ‫ال ُم َت َبا َركْتَ َذا ال َ‬ ‫الس َ‬
‫ْك َّ‬ ‫ال ُم َو ِمن َ‬ ‫ال َّل ُه َّم أَنْتَ َّ‬
‫الس َ‬
‫(((‬
‫ول «أَ ْس َتغْ ِف ُر ال َّل َه أَ ْس َتغْ ِف ُر ال َّلهَ»‪.‬‬ ‫ال ْ َ‬
‫ال ْوز َِاع ُّى َيقُ ُ‬ ‫َق َ‬
‫(( ( صحيح ابلخاري ‪)288 / 1( -‬‬
‫((( صحيح مسلم ‪)94 / 2( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫ژباړه‪ :‬هل ثوبان ‪ ‬څخه روايت دی چې رسول اهلل ﷺ به بښنه‬

‫درې کرتې وغوښته او بيا به يې وويل‪ :‬ای اهلل ‪ ,‬ته د سالمتيا واال‬ ‫‪68‬‬

‫يې او ستا هل طرفه سالمتيا ده ته د برکت واال يې اي د لويۍ او د‬

‫عزت خاونده‪.‬‬
‫اواوزايع وايي چې ويل به يې‪ :‬ای اهلل ‪ ,‬مونږ هل تا څخه بښنه غواړ‬
‫(د خپلو ګناهونو)‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته راوښودل شول چې لكه سالم‬
‫واړوو او (اهلل اکرب) ووايو نو بايد وروسته درې کرتې (استغفراهلل)‬
‫ووايو‪.‬‬
‫الص َ‬
‫ال َة‬ ‫ول ال َّل ِه ﷺ َيقُ ُ‬
‫ول‪«ِ :‬إ َذا َق َضى َّ‬ ‫ ‪َ 84.‬ع ْن ال ُْم ِغي َر َة ‪َ ‬س ِم ْع ُت َر ُس َ‬
‫يك َلهُ َلهُ ال ُْمل ُْك َو َلهُ ال َ‬
‫ْح ْم ُد َو ُه َو‬ ‫ال شَ ِر َ‬ ‫ال ِإ َل َه ِإ َّال ال َّلهُ َو ْح َد ُه َ‬
‫« َ‬
‫ال َم ِان َع ِل َما أَ ْع َط ْيتَ َو َ‬
‫ال ُم ْع ِط َى ِل َما‬ ‫ير ال َّل ُه َّم َ‬
‫َع َلى ُك ِّل شَ ْيءٍ َق ِد ٌ‬
‫(((‬
‫ْج ُّد»‪.‬‬ ‫ْج ِّد ِمن َ‬
‫ْك ال َ‬ ‫ال َي ْنف َُع َذا ال َ‬‫َمن َْعتَ َو َ‬
‫ژباړه‪ :‬هل مغريه ‪ ‬څخه روايت دی چې ما هل رسول اهلل ﷺ څخه‬
‫اوريديل دي ويل يې لکه چې به يې ملونځ پوره کړه‪ :‬نشته دی د‬
‫بندګۍ اليق په حقه رسه مګر اهلل ‪ ,‬دې يواځې او نشته دی د دې‬
‫اهلل ‪ ,‬رسه څوک رشيک او د دې اهلل تعایل لپاره بادشايه او اختيار‬
‫دی او د دې اهلل ‪ ,‬لره خايسته او د کمال نه ډک صفتونه دي او د‬
‫ااهلل ‪ ,‬په هر هغه څه باندې د قدرت واال دی چې وې غواړي ای‬
‫((( صحيح مسلم ‪)96 / 2( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫اهلل ‪ ,‬د هغه څه منع کونکی نشته چې ته يې چا ته وركوي‪ ،‬او‬

‫‪69‬‬ ‫نشته دی ورکونکی د هغه څه چې ته يې منع کوي هل چا څخه‪ ،‬او‬
‫هل تا څخه هېڅ مادلار ته د هغه مادلاري هېڅ ګټه نه رسوي‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته يوه بله داع هم راوښودل شوه چې‬
‫د ملونځ څخه وروسته ويل کېږي او هل دې حديث څخه دا معلوم‬
‫شول چې مادلار سړی دې په خپل مال نه دوکه کېږي چې دا به ما‬
‫يا د اهلل ‪ ,‬رسه د مرتبې خاوند کړي او يا به مې هل عذابه خالص‬
‫کړي‪.‬‬
‫ال‪َ « :‬يا‬‫ول ال َّل ِه ﷺ أَخَ َذ ِب َي ِد ِه َو َق َ‬
‫ ‪َ 85.‬ع ْن ُم َع ِاذ ْب ِن َج َب ٍل ‪ ‬أَنَّ َر ُس َ‬
‫يك َيا ُم َع ُاذ َ‬
‫ال َت َد َع َّن ِف ْي ُد ُب ِر ُك ِّل‬ ‫وص َ‬ ‫َال ُأ ِ‬‫ُم َع ُاذ ِإن ِّْي ُأ ِح ُّب َك‪َ ،‬فق َ‬
‫ال ٍة ال َّل ُه َّم أَ ِعنِّى َع َلى ِذك ِْر َك َو ُشكْ ِر َك َو ُح ْس ِن ِع َبا َد ِتك»‪.‬‬
‫َ (((‬ ‫َص َ‬
‫ژباړه‪ :‬د معاذ بن جبل ‪ ‬څخه روايت دی چې يقينا رسول اهلل‬
‫ﷺ هل الس څخه ونيو او ورته يې وويل‪ :‬ای معاذ! يقينا زه هل تارسه‬
‫مينه لرم او بيا يې ورته وويل‪ :‬زه درته وصيت چې ته هل هر ملونځ نه‬
‫وروسته دا داع بيښي مه پريږده‪ :‬ای اهلل ‪ ,‬ته ما رسه مرسته وکړې‬
‫ستا په يادولو او ستا په شکر ويستلو کې او ستا په خايسته بندګي‬
‫کولو کې‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې هم مونږ ته بله داع وښودل شوه چې دا هم‬
‫هل ملونځ څخه ورسته ويل کېږي او په دې رسه رسول اهلل ﷺ معاذ‬
‫((( سنن أىب داود ‪)561 / 1( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫‪ ‬ته وصيت هم کړی دی نو دا ټول امت ته وصيت هم دی‪.‬‬

‫‪70‬‬
‫بايد مونږ هم هل خپل ملونځ څخه ورسته دا داع پري نه ږدو‪.‬‬
‫«م ْن َس َّب َح ال َّل َه ِف ْي ُد ُب ِر ُك ِّل‬‫ول ال َّل ِه ﷺ‪َ :‬‬ ‫ ‪َ 86.‬ع ْن أَ ِبى ُه َر ْي َر َة ‪َ ‬ع ْن َر ُس ِ‬
‫ال ًثا‬ ‫ني َو َك َّب َر ال َّل َه َث َ‬
‫ال ِث َ‬‫ال ًثا َو َث َ‬ ‫ني َو َح ِم َد ال َّل َه َث َ‬ ‫ال ًثا َو َث َ‬
‫ال ِث َ‬ ‫ال ٍة َث َ‬
‫َص َ‬
‫ال ِإ َل َه ِإ َّال ال َّلهُ‬‫ال َت َما َم ال ِْما َئ ِة َ‬ ‫ْك ِت ْس َع ٌة َو ِت ْس ُعونَ َو َق َ‬ ‫ني َف ِتل َ‬
‫ال ِث َ‬ ‫َو َث َ‬
‫ْح ْم ُد َو ُه َو َع َلى ُك ِّل شَ ْيءٍ‬ ‫يك َلهُ َلهُ ال ُْمل ُْك َو َلهُ ال َ‬ ‫ال شَ ِر َ‬ ‫َو ْح َد ُه َ‬
‫(((‬
‫ير ُغ ِف َر ْت خَ َطا َيا ُه َو ِإ ْن َكان َْت ِمث َْل َز َب ِد ا ْل َب ْح ِر»‪.‬‬ ‫َق ِد ٌ‬
‫ژباړه‪ :‬ابوهريره ‪ ‬هل رسول اهلل ﷺ روايت کوي چې‪ :‬چا هل هر‬
‫ملونځ نه وروسته درې ديرشت ځله (سبحان اهلل)‪ ،‬درې ديرشت‬
‫کرتې (احلمدهلل) او (اهلل اکرب) يې هم درې ديرشت کرته وويل‬
‫ټول نهه نوي کرته شول او د سلو د پوره کولو لپاره يې (ال اهل‪)..‬‬
‫وويل‪ ،‬نو ټول ګناهونه به ورته معاف کړی يش که څه هم ګناهونه‬
‫يې د درياب د زګونو په څېر وي‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته د ملانځه څخه وروسته اذاکر‬
‫راوښودل شول هر هغه چا چې په دې باندې عمل وکړه نو اهلل ‪,‬‬
‫به ورته ټول ګناهونه معاف کړي اګر که د درياب د زګ په اندازه‬
‫هم وي‪.‬‬
‫لر ْح َم ِن‪،‬‬ ‫ال‪َ :‬ق َ‬
‫ال الن َِّب ُّي ﷺ‪َ « :‬ك ِل َمت َِان َح ِبي َبت َِان ِإ َلى اَ َّ‬ ‫وعنْهُ ‪َ ‬ق َ‬
‫ ‪َ 87.‬‬
‫خَ ِفي َفت َِان َع َلى اَل ِّل َس ِان‪َ ،‬ث ِقي َلت َِان ِفي اَل ِْميز َِان‪ُ ،‬س ْب َحا َن اَل َّل ِه‬
‫((( صحيح مسلم ‪)98 / 2( -‬‬
 ‫حممدي ملونځ‬

‫َو ِب َح ْم ِد ِه‪ُ ،‬س ْب َحا َن اَل َّل ِه اَ ْل َع ِظ ِ‬

‫يم»‪.‬‬
‫(((‬

‫‪71‬‬
‫ژباړه‪ :‬هل ابوهريره ‪ ‬څخه روايت دی چې نيب کريم ﷺ وييل دي‪:‬‬
‫دوه لکمې دي چې رمحن ذات ته ډېرې حمبوبې دي او په ژبه ډېرې‬
‫اسانې دي او د اعمالو په تله کې ډيري درين دي چې هغه دا دي‪:‬‬
‫(سبحان اهلل‪ )..‬پاکې ده اهلل ‪ ,‬لره هل هر قسمه عيب او نقصان څخه‬
‫او هغه لره هل کمال څخه ډک صفتونه دي‪ ،‬او پايک ده اهلل ‪ ,‬لره هل هر‬
‫قسمه عيب او نقصان څخه چې لوی دی په ذات او صفاتو رسه هل‬
‫هر يش څخه‪.‬‬
‫فايده‪ :‬په دې حديث کې مونږ ته تېزي راکړی شوه چې اهلل ‪ ,‬لره‬
‫ډيره پاکې او ثنا بيان کړو او په دغې لکمو رسه خپله د اعمالو تله‬
‫درنه کړو چې ويل يې اسان او په تله ترازو کې درانه او رمحان ذات‬
‫ته ډېرې حمبوبې دي‪.‬‬
‫وصيل اهلل تعایل یلع خري خلقه حممد ویلع اهل و صحابته‬

‫((( صحيح ابلخاري ‪)2749 / 6( -‬‬