ნაპოლეონის ეპოქა

1799 წლის 18 ბრიუმერის გადატრიალების შემდეგ მიღებულმა ახალმა კონსტიტუციამ პირველი

კონსული, ნაპოლეონ ბონაპარტი, შეუზღუდავი ძალაუფლებით აღიჭურვა.
1802 წელს სახალხო რეფერენდუმმა დაუჭირა მხარი ნაპოლეონის “სამუდამო პირველ
კონსულად” დანიშვნას.
1802 წელი ნაპოლეონი ეკურთხა “ფრანგების იმპერატორად”.
ხალხი ეგუებოდა მკაცრ ცენზურას ნაპოლეონის მიერ გატარებული ღონისძიებების გამო:
● ფულის რეფორმა
● “საფრანგეთის ბანკის” დაარსება
● პურის დაბალი ფასი
1801 წელს ვატიკანთან გაფორმებული კონკორდატიტ მოხდა კათოლიკურ ეკლესიასთან
შერიგება.
1804 წლის “სამოქალაქო კოდექსი” განამტკიცებდა კანონის წინაშე თანასწორობას და კერძო
საკუთრების ხელშეუხებლობას.

1 2 ​ 3​ 4 5 ​ 6 7 8
მაგარი ამინდია ​ტო​, ფოთში ვდგევარ ​ბათუმს ლამის ვუახლოვდები.

1) მარენგო - 1800 წ.​ - ​ავსტრია

2) აუსტერლიცი - 1805 წ. - ავსტრია, რუსეთი (შედეგი: ავსტრია უშუალოდ დაიქვემდებარა)
3) ტრაფალგარი - 1805 წ. - ინგლისის ფლოტი ​ადმირალ ნელსონის მეთაურობით​ და
საფრანგეთისა და ესპანეთის ფლოტი. (შედეგი: კონტინენტური ბლოკადა)
4) ფრიდლანდი - 1807 წ. - პრუსია და რუსეთი (შედეგი: ტილზიტის ზავით აიძულა რუსეთი
ჩართულიყო კონტინენტურ ბლოკადაში.)
5) ვაგრამი - 1809 წ. - ავსტრია (შედეგი: “ავსტრიული ქორწინება” - ავსტრიის საბოლოოდ
დასამორჩილებლად ნაპოლეონმა იმპერატორის ქალიშვილზე იქორწინა.)
6) ბოროდინო - 1812 წ. - რუსეთი (შედეგი: დაინგრა ლეგენდა ნაპოლეონის უძლეველობის
შესახებ)
7) ლაიფციგი, “ხალხთა ბრძოლა” - 1813 წ. - რუსეთი, ავსტრია, ინგლისი, პრუსია, შვედეთი
(შედეგი: ნაპოლეონი დამარცხების შემდეგ გადაასახლეს კუნძულ ელბაზე. ტახტზე ავიდა
ლუი მეჩვიდმეტე​ და დამყარდა კონსტიტუციური მონარქია. ნაპოლეონი მალე დაბრუნდა
და ხელისუფლება დაიბრუნა 100 დღით)
8) ვატერლოუ - 1815 წ. - ინგლისი, პრუსია (შედეგი: ნაპოლეონი წმ. ელენეს კუნძულზე
გადაასახლეს)

ვენის კონგრესი

❏ შეიქმნა ე.წ. ​ევროპის კონცერტის სისტემა​ (დიდი სახელმწიფოების პოლიტიკა პირველად

წარიმართა ურთიერთშეთანხმების საფუძველზე).
 ევროპის კონცერტის თანახმად - საზღვრების შეცვლა არ შეიძლება კონგრესის საბოლოო
აქტის ხელმომწერი სამეფოების თანხმობის გარეშე.

1814 წელის 30 მაისს პარიზის ხელშეკრულებით გადაწყდა კონგრესის მოწვევა ვენაში.

მიზეზი:​ ​ნაპოლეონის შექმნილი იმპერიის მიწების გადანაწილება.
თავჯდომარეობდა - გრაფი ფონ მეტერნიხი.
საფრანგეთს წარმოადგენდა - ტალეირანი.
ერთმანეთს დაუპირისპირდა ორი ჯგუფი:
● რუსეთი და დიდი ბრიტანეთი
● ავსტრია და პრუსია

რუსეთის მიზანი:
1. პოლონეთის ნაწილი.
2. ოსმალეთის იმპერიის დაშლა (რათა ბოსფორისა და დარდანელის სრუტეებით მიეღო
გასასვლელი ხმელთაშუა ზღვაზე. ეს არ შეედიოდა ბრიტანეთის ინტერესებში)

დიდი ბრიტანეთის მიზანი:

1. შეენარჩუნებინა საზღვაო პირველობა
2. მხარს უჭერდა პრუსიის გაძლიერებას გერმანიაში (არ შედიოდა რუსეთის ინტერესებში)

ავსტრიის მიზანი:
1. გერმანია არ უნდა გაერთიანდეს.
2. ოსმალეთის დაშლა

პრუსიის მიზანი:
1. პოლონეთის ნაწილი

1815 წლის 3 იანვარს ტალეირანმა ავსტრიასა და დიდი ბრიტანეთის წარმომადგენლებთან

საიდუმლო ხელშეკრულებას მოაწერა ხელი (პრუსია-რუსეთის წინააღმდეგ).

ვენის კონკრესის შედეგები :

● საფრანგეთმა 1792 წლისთვის არსებული მიწები დაიკანონა.
● ავსტრიამ დაიბრუნა დაკარგული ტერიტორიები.
● შვედეთმა შეიერთა ნორვეგია (ავტონომია შეუნარჩუნა).
● პოლონეთი გაიყო.
● დიდმა ბრიტანეთმა შექმნა ნიდერლანდების სამეფო.
პარაგრაფი 4 - რევოლუციების ხანა ევროპაში. მონარქიის რესტავრაცია და 1830 წლის
რევოლუცია საფრანგეთში.
ბურბონების რესტავრაცია საფრანგეთში

საფრანგეთში, ვენის კონგრესზე მიღწეული შეთანხმების შესაბამისად, აღდგა ბურბონების

მმართველობა კონსტიტუციური მონარქიის სახით.

ლუი XVIII (1814-24)

● გამოსცა ბრიტანული ნიმუშის სახით შედგენილი კონსტიტუცია, ე.წ. “ქარტია”
ნაწილობრივ ქარტიაში შენარჩუნებული იყო “სამოქალაქო კოდექსი”.
● ქარტია ითვალისწინებდა წარმომადგენლობითი ორგანოს “ორპალატიან სისტემას”.
-ზედა პალატა შედგებოდა მეფის მიერ დანიშნული არისტოკრატიისგან.
-წარმომადგენლობითი პალატა კი არჩევითი იყო. საარჩევნო ხმის უფლება მაღალი
საარჩევნო ცენზით იზღუდებოდა.
უ ა რ ყ ო ფ ი თ ი: საფრანგეთის მოსახლეობის დიდი ნაწილი მოკლებული იყო
საკანონმდებლო და სხვა საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ პროცესებში მონაწილეობის
შესაძლებლობას.
იდევნებოდა რევოლუციისა და ნაპოლეონ ბონაპარის მომხრეები.

შარლ X (1824-30)
● მეფე ხელმძღვანელობდა ნაციონალურ გვარდიას.
● მისი ძმის მეფობის პერიოდში “ულტრათა” პარტიის წამყვანი ფიგურა იყო. შარლს ახალი
კონსტიტუცია ზედმეტად ლიბერალური ეჩვენებოდა. ტახტზე ავიდა იმ განზრახვით,
რომ დაებრუნებინა აბსოლიტური მონარქია.
● 1825 წელს გამოცა ე.წ. “მილიარდი ემიგრანტის კანონი” - ერთი მილიარდი ფრანკი
გაიღო არისტოკრატიისთვის რევოლუციის დროს ჩამორთმეული ქონების
ასანაზღაურებლად.
● აღადგინა ეკლესიის გავლენა საზოგადოებრივ სფეროში. პარიზის უნივერსიტეტი
არქიეპისკოპოსს, ხოლო სკოლები ადგილობრივ ეპისკოპოსს დაუქვემდებარა.

1830 წლის ივლისის რევოლუცია და “ივლისის მონარქია”

1830 წლის მარტში საფრანგეთის წარმომადგენელთა პალატამ შარლის გადადგომა მოითხოვა.

საპასუხოდ მეფემ დაითხოვა ქვედა პალატა და ახალი არჩევნები გამოაცხადა. ხელახალი
არჩევნების შედეგად უმრავლესობა ისევ მტავრობის გადადგომას ითხოვდა.

1830 წლის 24 ივლისს მეფემ 4 ბრძანებულება გამოსცა, რომლითაც

➢ გაუქმდა პრესის თავისუფლება;
➢ დაიშალა ქვედა პალატა;
➢ განისაზღვრა ახალი არჩევნების თარიღი;
➢ შეიცვალა საარჩევნო კანონი (ამომრჩეველთა რაოდენობა შემცირდა);
ამას მოყვა საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფის საპროტესტო გამოსვლა, რომელიც 28
ივლისს ქუჩის ბრძოლაში გადაიზარდა. გამოყვანილი ჯარი რევოლუციონერთა მხარეს
გადავიდა.
სამი დღის შემდეგ მეფემ უკან გაიწვია თავისი ოთხი ბრძანებულება და შოტლანდიაში გაიქცა.
წარმომადგენელთა პალატამ ტახტი ლუი ფილიპს შესთავაზა.
 ➢ ლიბერალებმა შეცვალეს კონსტიტუცია. მთვრობა მეფის კი არა, პარლამენტის წინაშე
უნდა ყოფილიყო ანგარიშვალდებული.
➢ მეფის ტიტული “ღვთის კურთხევით ფრანგთა მეფე” შეიცვალა წოდებით “ფრანგების
მეფე”.
ივლისის მონარქია - “ბურჟუაზიული მონარქია”
ლუი-ფილიპე - “მეფე-ბურჟუა”

1831 წელს შეიცვალა საარჩევნო კანონი. გაიზარდა ამომრჩეველთა რაოდენობა.

ლიონში დაიწყო მუშათა გამოსვლები

(1831წ; 1834წ). სამაგალითო ფიგურად
ნაპოლეონ ბონაპარტი იქცა. ხალხის გულის
მოსაგებად, ლუი-ფილიპმა ნაპოლეონის
ნეშტის გადმოსვენება ბრძანა. 1840 წელს
იმპერატორი ინვალიდების ტაძარში
დაასვენეს.

ნაპოლეონის ძმისშვილმა ლუი-ნაპოლეონმა

ორჯერ სცდა სახელმწიფო
გადატრიალების მოწყობა(1836; 1840),
თუმცა წარუმატებლად.
 პარაგრაფი 5 - 1848-49 წლების რევოლუციები ევროპაში

1848 წლისთვის საფრანგეთში დამძმდა მოსახლეობის დიდი ნაწილის მდგომარეობა. “მეოთხე

წოდება” მოითხოვდა:
1. უმუშევართა დასაქმებას სახელმწიფო საწარმოებში
2. კერძო საწარმოთა სახელმწიფო საკუთრებაში გადაცემას
ეს მოთხოვნები ეფუძნებოდა ლუი ბლანის პროგრამას.

1848 წლის 22 თებერვალს მთავრობამ აკრძალა დემონსტრაციის ჩატარება. პარიზელელებმა

ისევ ბარიკადები აღმართეს ქუჩებში. სამი დღის შემდეგ ლუი-პილიპე ინგლისში გაიქცა.

❏ 1848 წლის 24 თებერვალს საფრანგეთი რესპუბლიკად გამოცხადდა (მეორე რესპუბლიკა

1848-52 წწ.).

აპრილში გაიმართა კონსტიტუციური ნაციონალური კრების არჩევნები. არჩევნებში ცხრა

მილიონი ამომრჩეველი იღებდა მონაწილეობას. არჩევნებში 9 მილიონი ამომრჩეველი იღებდა
მონაწილეობას.

როცა ნაციონალურმა კრებამ სახელმწიფო საწარმოები დახურა, 23 ივნისს პარიზელი მუშები

ისევ ქუჩაში გამოვიდნენ, ამჯერად შეიარაღებულნი. ნაციონალურმა კრებამ სამხედრო ძალით
ჩაახშო ​კავენიაკის​ ხელმძღვანელობით.

1848 წლის დეკემბერში ჩატარდა საფრანგეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტის არჩევნები​.

პრეზიდენტად ლუი-ნაპოლეონი აიჩიეს.
 პარაგრაფი 10 - ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობების
ხასიათი XlX საუკუნის მსოფლიოში. თერგდალეულების ბრძოლა მეფის
რუსეთის წინააღმდეგ.

ნაციონალიზმი​ - ერი საზოგადოების ერთიანობის უმაღლესი ფორმაა და მას დიდი მნიშვნელობა

აქვს სახელწიფოს არსებობისთვის.
➔ ეროვნულ დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლა ოსმალეთის წინააღმდეგ სერბეთის
აჯანყებით დაიწყო. სერბეთის რევოლუციამ (1804-1815) საფუძველი ჩაუყარა ბალკანეთის
ხალხების გამოღვიძებას.

➔ უფრო დიდი გამოძახილი ჰქონდა ევროპაში ბერძნების ბრძოლის დაწყებას თურქების

ბატონობის წინააღმდეგ. ევროპული სახელმწიფოები თავდაპირველად დიდ ყურადღებას არ
იჩენდნენ ბერძნული ამბოხებისადმი, მაგრამ მალე ინგლისსა და საფრანგეთში შეიქმნა
საბერძნეთისადმი მხარდამჭერი ორგანიზაციები. მათ შორის იყო ჯორჯ ბაირონი. 1829
წელს ბერძენთა ბრძოლა წარმატებით დასრულდა და საბერძნეთი დამოუკიდებელი სამეფო
გახდა.

➔ დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლა XIX საუკუნის დასაწყისში სამხრეთ ამერიკაშიც დაიწყო.

სამხრეთ ამერიკის ხალხების დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლებში უდიდესი როლი
ითამაშა სიმონ ბოლივარმა.
➔ თავისუფლებისთვის ბრძოლის მაგალითი გახდა საფრანგეთისა და აშშ-ს რევოლუციები.

“თერგდალეულები”
ფიქრი რუსეთის ცარიზმისგან განთავისუფლებაზე ქართულ საზოგადოებაში 1832 წლის შემდეგაც
არ შემწყდარა.
მნიშვნელოვანი როლი ქართული პრესისა და პუბლიცისტიკის განვითარებაში შეასრულა ჟურნალმა
“ცისკარმა​”, რომელსაც ჯერ ​გიორგი ერისთავი​, ხოლო შემდეგ ​ივანე კერესელიძე
ხელმძღვანელობდა.
ეროვნული თვითშეგნების გამოღვიძების პროცესში უმთავრესი როლი ​“თერგდალეულებმა”
შეასრულეს, ილია ჭავძავაძის თაოსნობით. ისინი სამწერლობო ასპარეზზე ​XIX საუკუნის 60-იანი
წლებიდან გამოდიან​.
❏ თერგდალეულთა მიერ გამოცემული ჟურნალები:
1863 წელს დაარსდა​ “საქართველოს მოამბე”​.
1877 წელს დაარსდა​ “ივერია”
❏ მათი თაოსნობით თბილისსა და ქუთაისში ​სათავადაზნაურო ბანკები​ დაარსდა.
❏ 1879 წელს შეიქმნა​ “ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება”​,
რომლის პირველი თავჯდომარე ​დიმიტრი ყიფიანი​ იყო.

70-იან წლებში თერგდალეულები ორ ჯგუფად გაიყვნენ.

I. “პირველი დასი”​ ​- ილია ჭავჭავაძე და მისი მომხრეები.
მთავარი პრობლემა: ეროვნული საკითხი.
II. “მეორე დასი​”​ - ნიკო ნიკოლაძის და სხვათა ჯგუფი.
მთავარი პრობლემა: სოციალური და ეკონომიკური პრობლემები.
 პარაგრაფი 16 - ახალი პოლირიკური იდეები და იდეოლოგიური
ბრძოლა საქართველოში.

XIX საუკუნის 80-იანი წლებიდან საქართველოში ფართოდ გაიშალა მუშათა საპროტესტო

მოძრაობა.
მიზეზი:​ მძიმე ეკონომიკური და სოციალურ პრობლემები, ასევე პოლიტიკურუ უუფლებობა.

მასობრივი მოძრაობის დაწყებამ ხელი შეუწყო ​მარქსისტული იდეების გავრცელებას და “მესამე

დასის” ჩამოყალიბებას​. მესამე დასში პირველი ხანებიდან ორი ჯგუფი გამოეყო:
I. რევოლუციონერები
მიზანი:​ იატაკქვეშა მოღვაწეობა და ხელისუფლებასთან ტოტალური დაპირისპირება
II. სოციალ-დემოკრატები​ - ნოე ჟორდანიას მეთაურობით.
მიზანი​: საპარლამენტო ბრძოლის მეთოდები.

1904 წელს ჟენევის კონფერენვიაზე დაფუძნდა “ქართველ სოციალისტ-ფედერალისტა სარევოლუციო

პარტია”​, რომელიც სხვადასხვა მცირე პოლიტიკური ჯგუფის ერთ ბლოკში გაერთიანებას წარმოადგენდა.
საერთო მიზანი:​ საქართველოში ეროვნულ-ტერიტორიული ავტონიმიის შექმნა.

❖ ეროვნულ-დემოკრატები​ ავტონომიის მოპოვებასთან ერთად, მომავალში ქართული

სახელმწიფოებრიობის აღდგენას გეგმავდა.
❖ სოციალისტ-ფედერალისტები​ მიზნად ისახავდნენ, რომ ავტონომიურ საქართველოს
წარმომადგენლები ჰყოლოდა რუსეთის ცენტრალურ პარლამენტში.
❖ სოციალ-დემოკრატებს​ კი სრულიად განსხვავებული პოზიცია ეჭირათ.

I მსოფლიო ომის წინ მენშევიკები ისევ დომინირებდნენ საქართველოში, ბოლშევიკები კი, რომლებმაც
1912 წლის პრაღის კონფერენციაზე ცალკე პარტია ჩამოაყალიბეს, არ სარგებლობდნენ
პოპულარობით.
 პარაგრაფი 11 - იტალიის გაერთიანება

იტალია შუა საუკუნეების განმავლობაში დაქუცმაცებული იყო. დანაწილებულ ოლქებზე

ბატონობდა:
● მომცრო იტალიური სახელმწიფოების მმართველები, რომლებსაც საკუთარი
ძალაუფლების შესანარჩუნებლად დაქუცმაცებული იტალია ერჩია;
● საღვთო რომის იმპერია, გერმანელი იმპერატორები;
● რომის პაპი;
● საფრანგეთი;
● ავსტრია;

1815 წლის ვენის კონგრესის შედეგად:

1. იტალიაში აღდგა სამთავროები და ჰაბსბურგთა მმართველობა.
2. ჩრდილოეთი ნაწილი - ვენეცია და ლომბარდია ავსტრიას დარჩა.
3. აღდგა ორივე სიცილიის სამეფო ბურბონთა დინასტიის მმართველობით.
4. შუა იტალია რომის პაპს დაექვემდებარა.
5. სარდინიის სამეფომ შეიერთა კუნძული სარდინია, პიემონტო და გენუა. 1848 წელს
სარდინიის სამეფო კონსტიტუციურ მონარქიად გამოცხადდა და იტალიის გაერთიანების
ცენტრად იქცა.

“რისორჯიმენტო” - გამოცოცხლება, აღორძინება

❏ ჯუზეპე მაძინი (იტალიელი პატრიოტი, 1805-1872)
ერთიანი იტალიის რესპუბლიკის მომხრე. 1849 წელს მან ხანმოკლე დროით შეძლო “რომის
რესპუბლიკის” შექმნა.

❏ ჯუზეპე გარიბალდი (იტალიელი პატრიოტი, 1807-1882)

თავიდან რესპუბლიკურ იდეას ემხრობოდა, მაგრამ შემდეგ მიემხრო იტალიის გაერთიანებას
სარდინიის სამეფოს მიერ.

❏ კამილო დი კავური (სარდინიის პრემიერ-მინისტრი 1852 წლიდან)

კავურის აზრით, იტალიის გაერთიანებისთვის მნიშვნელოვანი იქნებოდა საგარეო მხარდაჭერა.

საგარეო პოლიტიკა
➢ სარდინიას ავსტრიის წინააღმდეგ ომში დახმარებას დაპირდა საფრანგეთი, ნაპოლეონ lll,
სანაცვლოდ კი ნიცის და სავოიის დათმობა მოითხოვა.
➢ 1859 წელს მაჯენტას და სოლფერინოს ბრძოლებში იტალიელებმა დაამარცხეს
ავსტრიის ჯარი.
➢ ნაპოლეონი ავსტრიასთან დაზავდა ლომბარდიის სანაცვლოდ და მიატოვა იტალია.
➢ საბოლოოდ, ლომბარდია ნაპოლეონმა სარდინიის მეფეს გაუცვალა სავოიაში და ნიცაში.
უ ა რ ყ ო ფ ი თ ი: კავური გადადგა, რადგან არ ეთანხმებოდა ამას. გადაიმტერა
პატრიოტებიც.
 გაერთანება
❖ 1859-1860 წლებში ჩრ. იტალიის ყველა სახელმწიფო შეუერთდა სარდინიის სამეფოს.

❖ 1861 წელს შეიქმნა იტალიის სამეფო ქალაქ ტუნისში. დედაქალაქად რომი

გამოაცხადეს, თუმცა ეს რომის პაპის სახელმწიფოს ნაწილი იყო.
❖ 1866 წელს სამეფოს ვენეცია შეუერთდა ავსტრია-პრუსიის საზავო ხელშეკრულებით.
❖ 1870 წელს პრუსიასთან ომში დამარცხებით სამფრანგეთმა ჯარები გაიწვია რომიდან.
რომის პაპის პიუს IX-ის წინააღმდეგობის მიუხედავად რომში იტალიური ჯარი შევიდა
და დასრულდა იტალიის გაერთიანება.

❖ 1929 წელს იტალიასა და რომის პაპს შორის დაიდო ლატერანის ხელშეკრულება

(კონკორდატი), რომლითაც შეიქმნა ვატიკაცის სახელმწიფო რომის პაპის მეთაურობით.
 პარაგრაფი 12 - გერმანიის გაერთიანება

XIX საუკუნემდე გერმანია დაქუცმაცებული იყო 300-ზე მეტ სამეფო-სამთავროდ, რომელსაც

ფორმალურად აერთიანებდა “გერმანელი ერის საღვთო რომის იმპერია”. სამოფო-სამთავროებში
მსგავსი იყო სასამართლო სისტემა, ტრადიციები და ენა, მაგრამ განსხვავებული იყო მმართველობის
სისტემა, ეკონომიკა და რელიგია.
❏ 1806 წელს უმოქმედო “საღვთო რომის იმპერია” გაუქმდა. იმპერატორის ტიტული
შეინარჩუნა ავსტრიის მონარქმა.
❏ 1815 წელს “ვენის კონგრესზე” შექმნილ “გერმანულ კონფედერაციას” არ ჰქონდა შინაგანი
ერთობა, რადგან ავსტრია და პრუსია ერთმანეთს მეტოქეობდნენ.

❏ 1848-1849 წლების გამოსვლები გადაეჯაჭვა ეროვნულ იდეას - მოთხვოვნას შექმნილიყო

ერთიანი გერმანია.
❏ გერმანიის გაერთიანების შესახებ იმსჯელა 1848 წელს ფრანკფურტში გამართულმა
ეროვნულმა კრებამ. განიხილებოდა საკითხი მოეცვა უნდა თუ არა გერმანიას ავსტრიის
ტერიტორია. საბოლოოდ გაიმარჯვა იდეამ “მცირე გერმანიის” შესახებ ანუ ავსტრიის
გარეშე.

გერმანიის გამაერთიანებლად ითვლება პრუსიის პრემიერ-მინისტრი ოტო ფონ ბისმარკი. მან

მიზნად დაისახა გერმანიის ერთიანობა. გერმანული მიწების გასაერთიანებლად ბისმარკმა სამი ომი
გადაიხადა: დანიასთან, ავსტრიასთან და საფრანგეთთან.

1. დანიის ჩამოშორება.
➢ 1864 წელს გერმანიის კავშირმა დაამარცხა დანიის სამეფო და ჩამოართვა
შლეზვიგ-ჰოლშტაინი.

2. ავსტრიის იმპერიის განდევნა “გერმანული კონფედერაციიდან”.

➢ 1866 წელს ბისმარკმა გააფორმა პრუსია-იტალიის სამხედრო ალიანსი ავსტრიის
წინააღმდეგ.
➢ 1866 წელს სოდავას ბრძოლაში დაამარცხა ავსტრიის ჯარი. ზავის თანახმად პრუსიამ
მიიერთა სადავო პროვინციები და ავსტრიას დაატოვებინა “გერმანული კონფერენცია”.

3. სამხრეთ-გერმანული სახელმწიფოების შემოერთება (საფრანგეთი)

➢ 1870 წელს საფრანგეთმა ომი გამოუცხადა პრუსიას.
➢ 1870 წელს სედანის ბრძოლაში პრუსიის არმიამ გენერალი მოლტკეს მეთაურობით
დაამარცხა საფრანგეთი.
➢ 1871 წელს მაისში დაიდო ფრანკფურტის საზავო ხელშეკრულება, რომლის თანახმადაც
პრუსიას გადაეცა ელზასი და ლორენი.

1871 წელს გამოცხადდა გერმანიის იმპერიის შექმნა. ვერსალის სარკეებიან დარბაზში ვილჰელმ l
გერმანიის იმპერატორად გამოაცხადეს.
გერმანია მალევე იქცა ევროპის ეკონომიკურად ყველაზე განვითარებულ ქვეყნად. იქამდე, სანამ
გერმანიის იმპერიის მთავრობას სათავეში ედგა ბისმარკი, გერმანია ცდილობდა მშვიდობიანი
ურთიერთობა შეენერჩუნებინა მეზობლებთან და არც კოლონიების დაპყრობას გეგმავდა. ვითარება
შეიცვალა XIX საუკუნის ბოლო ათწლეულებიდან. გერმანიის საგარეო პოლიტიკა აგრესიული გახდა.
 13 პარაგრაფი - საფრანგეთის მესამე რესპუბლიკა

პრეზიდენტმა ლუი-ნაპოლეონმა ერთპიროვნული, ავტორიტარული მმართველობა

ჩამოაყალიბა.
1852 წ. - სახალხო რეფერენდუმით ლუი-ნალოპეონი საფრანგეთის იმპერატორი გახდა
(“ღვთის კურთხევითა და ერის ნებით ფრანგების იმპერატორი”) და გამოცხადდა მეორე
იმპერია.
დადებითი:
● ყირიმის ომში მოკავშირეებთან ერთად გამარჯვებამ საფრანგეთი კონტინენტურ
ევროპაში ჰეგემონად აქცია;
● ავსტრიასთან ომის შედეგად ნიცა და სავოია შემოიერთა;
● აწარმოებს სამხედრო ექსპედიციებს ჩინეთში, იაპონიასა და სირიაში;
● დაჩქარდა სამრეწველო განვითარება;

უარყოფითი:
● დიწყო რეჟიმის მოწინააღმდეგეების სასტიკი დევნა;
● წარუმატებელი სამხედრო კამპანია დაიწყო მექსიკაში;
● ნაპოლეონმა არაფერი იღონა პრუსიის მომძლავრებისას, 1870 წელს თვითონ გახდა
იძულებული ომი გამოეცხადებინა (სედანის ბრძოლა);

1870 წელს გამოცხადა მესამე რესპუბლიკა.

გერმანელებმა პარიზი აიღეს.
საფრანგეთის დროებითმა მთავრობამ 1871 წელს კაპიტულაცია გამოაცხადა. დანებებამდე
აჯანყდნენ პარიზელები. ისინი ფიქრობდნენ, რომ ეროვნული კრება აღადგენდა მონარქიას.
აჯანყებულმა პარიზელებმა შექმენს ქალაქის მთავრობა - პარიზის კომუნა. თანდათანობით
მოხდა ვითარების სტაბილიზაცია.

ხელისუფლების უზენაესი ორგანოს მეთაურად აირჩიეს ლუი ადოლფ ტიერი. მალე ეს ტიტული
პრეზიდენტით შეიცვალა. შემდეგ პრეზიდენტად აირჩიეს მაკმაჰონი. ის მონაქქისტი და
კონსერვატორი იყო. მისი პრეზიდენტობის დროს, 1875 წელს მიირეს მესამე რესპუბლიკის
კონსტიტუცია.
1905 წელს ეკლესია გამოეყო სახელმწიფოს (სეკულარიზაცია).

მესამე რესპუბლიკამ 1946 წლამდე იარსება. 1946 წელს მირებულმა ახალმა კონსტიტუციამ
საფუძველი ჩაუყარა საფრანგეთის მეოთხე რესპუბლიკას.
 პარაგრაფი 14 - სამოქალაქო ომი აშშ-ში

(1861-1865)

ომი ამერიკაში ეკონომიკური ხასიათის მიზეზებმა გამოიწვია.

★ სამხრეთ შტატებში არსებობდა პლანტაციური მეურნეობა, რაც მოითხოვდა მეტ მუშახელს.
★ ჩრდილოეთით სწრაფად ვითარდებოდა მრეწველობა.
1804 წელს ჩრდილო-აღმოსავლეთ შტატებში მონობა აიკრძალა.
1862 წელს მიიღეს “ჰოუმსტედების აქტი” (მიწის ნაკვეთების დარიგება უფასოდ ან შეღავათიან
ფასად).

აბოლიციონისტები (მონობის გაუქმების მომხრეები) თავიანთ პოზიციას ამართლებნენ:

● დემოკრატიის მიხნებით;
● საერთაშორისო მაგალითით;
მონათმფლობელობის მომხრეები თავიანთ პოზიციას ამართლებდნენ:
● კულტურული ტრადიციების პრიორიტეტით;
● პლანტატორები ეკონომიკურადაც ბევრს კარგავდნენ;

1860 წელს ლინკოლნის არჩევამ აშშ-ს მე-16 პრეზიდენტად სამხრეთის შტატებში საპროტესტო
მოძრაობა გამოიწვია.
❏ 1861 წელს “ღრმა სამხრეთის” შვიდმა შტატმა შექმნა ამერიკის კონფედერაციული შტატები და
გამოაცხადა აშშ-სგან გამოყოფა. კონფედერაციის პრეზიდენტად აირჩიეს ჯეფერსონ დევისი.
❏ ჩრდილოეთით და დასავლეთით მდებარე 23 შტატის გაერთიანებას კავშირი ეწოდა.

ჩრდილოეთის ძალებმა სამხრეთს შეუწყვიტა საგარეო ვაჭრობის შესაძლებლობა. გენერალი შერმანი

ეწეოდა “ტოტალურ ომს” - კონფედერაციის შტატების მეურნეობისა და ინფრასტრუქტურის
განადგურებას.

➢ 1863 წელი - გეთისბერგის ბრძოლა. კონფედერატების გენერალი რობერტ ლი დაამარცხა

ჩრდილოელთა გენერალმა ჯორჯ გორდონ მიიდმა.
➢ 1865 წლის 9 აპრილს გენერალი ლი დანებდა ჩრდილოელ გენერალ გრანტს და დასრულდა
დამოქალაქო ომი.

იმავე წელს კონფედერატების ტერორისტმა მოკლა ლინკოლნი და პრეზიდენტი გახდა ენდრიუ ჯონსონი.

ომის დროსვე დაიწყო ამერიკის კონსტიტუციის მე-13 მუხლის დამატების მიღების პროცესი. ის
ითვალისწინებდა მთელ ქვეყანაში მონობის გაუქმებას.
მე-13 მუხლი ძალაში შევიდა 1865 წლის 6 დეკემბერს.
 პარაგრაფი 15 - ალექსანდრე ll-ის რეფორმები რუსეთის იმპერიაში

ალექსანდრე ll ტახტზე ავიდა 1855 წელს, ყირიმის ომის მიწურულს, როდესაც რუსეთის მარცხი
უკვე ეჭვს აღარ იწვევდა.

ალექსანდრე ll-ის რეფორმები:

❏ საგლეხო რეფორმა - 1861 წელს​ გამოიცა ბრძანება ბატონყმობის გაუქმებისა და გლეხთა
თავისუფლების შესახებ. თითოეილი გლეხი ირებდა 4 ჰექტარ მიწას. მას სახელმწიფოსთვის
უნდა ეხადა მიწის საფასური. ამასთან ერთად, მიწა გადაეცემოდა არა პირდაპირ გლეხს,
არამედ ​საგლეხო თემს​, რომელიც ანაწილებდა გლეხებს შორის.
დადებითი: ​ქვეყანაში ხშირი იყო გლეხთა აჯანყებები, საგლეხო რეფორმა კი შეინარჩუნებდა
სტაბილურობას.
უაროფითი:​ საგლეხო რეფორმით გლეხთა განთავისუფლება რეალურად არ მომხდარა.
❏ საქალაქო რეფორმა - 1863 წელს​ შეიქმნა დუმები.
დადებითი:​ დემოკრატიულობის თვალსაზრისით წინ გადადგმული ნაბიჯი იყო.
❏ სასამართლო რეფორმა - 1864 წელს​ სასამართლო გამოეყო ხელისუფლებას. ​დადებითი:
რუსეთი დაადგა დემოკრატიულობის გზას.
❏ სამხედრო რეფორმა - 1870 წელს​ ცვლილება განხორციელდა ჯარში.
დადებითი:​ ჯარისკაცმა მიიღო სამხედრო განათლება.

ალექსანდრეს მმართველობის ხანაში საფუძველი ჩაეყარა ახალ პოლიტიკურ- საზოგადოებრივ

მოძრაობებს.
● “​ნაროდნიკები”
მიზანი: ​გლეხთა მდგომარეობის გაუმჯობესება.

● 1876 წელს ჩამოაყალიბდა​ ​“ზემლია ი ვოლია” (მიწა და თავისუფლება)​.

მიზანი:​ მეფის ხელისუფლების დამხობა.

● 1879 წელს ნაროდნიკების რადიკალურმა წევრებმა ჩამოაყალიბეს ​“ნაროდნაია ვოლია”

(ხალხის ნება)​.
მიზანი:​ რეჟიმის წარმომადგენელთა განადგურება.

ბატონყმობის გაუქმება საქართველოში

1864 წელს ბატონყმობა საქართველოშიც გაუქმდა. რეფორმა ითავლისწინებდა გლეხებისათვის

მცირე მიწის ნაკვეთის “ნედლის” გადაცემას, მაგრამ ამ მიწის ნაკვეთის მესაკუტრედ დროებით
კვლავ მემამულე რჩებოდა, სანამ მას გლეხი არ გამოისყიდდა. თავადაზნაურობას უფლება
ჰქონდა არ მიეცა გლეხისთვის “ნედლი”.
XIX საუკუნის 60-იან წლბში საქართველოშიც იქმნება რევოლუციურ-ხალხოსნური მოძრაობა,
რომლის მიზანსაც შეადგენდა ცარისტულუ რეჟიმის დამხობა და მისი შეცვლა ე.წ. “გლეხური
სოციალიზმით”.
 პარაგრაფი 18 - პირველი მსოფლიო ომის წინამძღვრები

❏ მიზეზი: კოლონიების ფლობისთვის ძლიერი სახელმწიფოების მეტოქეობა.

XX საუკუნის დასაწყისისთვის დიდმა ბრიტანეთმა და საფრანგეთმა საკუთარი გავლენა
აფრიკასა და აზიაზე გაავრეცელეს და კოლონოები შექმნეს, მაგრამ ევროპაში ეკონომიკურად
მათზე სწრაფად განვითარდა 1871 წელს პრუსიის ეგიდით შექმნილი გერმანიის იმპერია.

“სამთა კავშირი” - სამი ქვეყნის ანტანტა “ანტანტა” - გულითადი კავშირი

გერმანია ინგლისი
ავსტრია-უნგრეთი საფრანგეთი
იტალია რუსეთი
მოგვიანებით შეუერთდა ბულგარეთი და ანტანტას შეუერთდა იაპონია, სერბეთი და
თურქეთი. აშშ (1917 წ 6 აპრილი)
1915 წელს გამოეთიშა იტალია.

❏ საბაბი: 1914 წლის 28 ივნისს ბოსნიის დედაქალაქალაქ სარაევოში “შავი ხელის” წევრმა,
ბოსნიელმა სტუდენტმა, გავრილო პრინციპმა სარაევოში ავსტრია-უნგრეთის ტახტის
მემკვიდრე ფრანც ფერდინანდი მოკლა.
❏ მკვლელობის შემდეგ ავსტრია-უნგრეთმა სერბეთს წაუყენა ულტიმატუმი (მოთხოვა
გამოძიებაში ჩამრთეო), რომელსაც ვერ შეასრულებდა. სერბეთი ვერ ჩართავდა
გამოძიებაში, რადგან ამით ავსტრია-უნგრეთს მისცემდა საშინაო საქმეებში ჩარევის
უფლებას.

1914 წლის 28 ივლისს ტელეგრამით ავსტრია-უნგრეთმა სერბეთს ომი გამოუცხადა.

“სამთა კავშირის” მიზნები:

➔ გერმანია - ბელგიის აღმოსავლეთ პროვინციების დაკავება, კოლონიების გადანაწილება
ინგლისისა და რუსეთისაგან და ჰეგემონია ცენტრალურ ევროპაში.
➔ ავსტრია-უნგრეთი - სერბეთისა და რუმინეთის ნაწილის მიერთება.
➔ იტალია - ირედენტიზმის პოლიტიკა (იტალიელებით დასახლებული მოსაზღვრე მიწების
მიერთება).
➔ თურქეთი - ოსმალეთის იმპერიის სამფლობელოების შენარჩუნება.

“ანტანტის” მიზნები:

➔ დიდი ბრიტანეთი - მსოფლიო ჰეგემონის სტატუსის შენარჩუნება და განმტკიცება.

➔ საფრანგეთი - ელზასის და ლორენის დაბრუნება და თავის კოლონიებზე გავლენის
ზრდა.
➔ რუსეთი - ტერიტორიების გაფართოება და ბოსფორ -დარდანელის სრუტეების
კონტროლი.
აფრიკაში კოლონიები ინგლისს ეკუთვნის. მსოფლიოში ინგლისი ყველაზე ძლიერი
სახელმწიფოა.
 პარაგრაფი 20 - რევოლუციები რუსეთში.

❖ 1917 წ. 23 თებერვალს პეტროგრადში მოეწყო რევოლუცია.

➢ მიზეზი: რუსეთის წარუმატებლობა პირველ მსოფლიო ომში.
➢ მოთხოვნები: ომის შეწყვეტა და მთავრობის გადადგომა.

✔️
3 მარტს მეფე ნიკოლოზ II გადადგა, 2 მარტს კი ტახტზე უარი თქვა მისმა ძმამ.
➢ შედეგი: 1917 წლის 1 სექტემბერს რუსეთი რესპუბლიკად გამოცხადდა.
ორხელისუფლებიანობა:
დროებით მთავრობა - კონსტიტუციონალისტ-დემოკრატები (კადეტები)
“მუშათა და ჯარისკაცთა საბჭოები” - მენშევიკები (თავჯდომარე კარლო ჩხაიძე)
სექტემბერში “მუშათა და ჯარისკაცთა საბჭოებში” შეიცვალა მმართველი ფრთა და
ხელუფლებაში მოვიდა - ბოლშევიკები ლევ ტროცკის ხელმძღვანელობით.

❖ 1917 წ. 25 ოქტომბერს პეტროგრადში მოეწყო რევოლუცია (6-7 ნოემბერი)

➢ მოთხოვნა: რუსეთის ომიდან გამოსვლა.
ბოლშევიკთა შეიარაღებულმა რაზმმა ჭითელგვარდიელებმა წარმატებული შეტევა
განახორციელეს დროებითი მთავრობის შტაბ-ბინაზე, ზამთრის სასახლეზე.
➢ შედეგი: შეიცვალა რესპუბლიკის მმართველობა. დროებით მთავრობა
ჩამოაგდეს და სათავეში მოვიდა ბოლშევიკური ფრთა.
ნოემბერში ჩატარდა დამფუძნებელტა კრების არჩვენები. მას უნდა მოემზადებინა ქვეყნის
კონსტიტუცია.
უმრავლესობა - სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტია (ესერები);
ბოლშევიკებს არ სურდათ ხელისუფლების დათმობა.
1918 წლის 6 იანვარს გააუქმეს დამფუძნებელთა კრება და შექმნეს სახალხო კომისართა საბჭო
ვლადიმერ ლენინის თავჯდომარეობით.
რუსეთში ხელისუფლების მტავარი ორგანო - საბჭოები გახდა.

ბრესტის ზავი და საქართველოს საკითხი

დროებით ზავს გერმანიასთან ხელი მოეწერა 15 დეკემბერს და დაიწყო სამშვიდობო

მოლაპარაკებები.
1918 წლის 3 მარტს ბრესტ-ლიტოვსკში ბოლშევიკებმა ხელი მოაწერეს ბრესტის საზავო
ხელშეკრულებას.

✔️
დადებითი: ბოლშევიკებმა შეინარჩუნეს ხელისუფლება.
უარყოფითი: ბოლშევიკური რუსეთი კარგავდა მოსახლეობის და კულტივირებული მიწების

✔️
ნაწილს.
ეკონომიკურად რუსეთი დააზარალა ფოლადისა და თუჯის წარმოების დიდი ნაწილის სამთა

✔️
კავშირზე გადაცემამ.

✔️
რუსეთმა გამოიყვანა ჯარები ანატოლიიდან და ბათუმიდან.
პოლონეთი, ლიეტუა და ბელარუსია ჩამოშორდა რუსეთს.
 პარაგრაფი 21 - საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა

1917 წელს პეტროგრადში მომხდარი ორი რევოლუციის შემდეგ ამიერკავკასიიდან გასვლა დაიწყეს რუსულმა
სამხედრო ნაწილებმა.
❖ 1917 წლის 19-24 ნოემბერს გაიმართა საქართველოს ეროვნული ყრილობა. მან აირჩია
საკანონმდებლო ორგანო - ეროვნული საბჭო, რომელშიც დომინირებდნენ მენშევიკები.
➢ მიზეზი: რუსეთი დროებით ჩამოცილდა საქართველოს მმართველობას და ქართველებმა დრო იხელთეს.
მოთხოვნა: საკუთარი ინტერესების დაცვა.
შედეგი: შეიქმნა ქართული ხელისუფლება.

➢ მენშევიკების დომინირების დადებითი: იქმნებოდა წინაპირობა დამოუკიდებელი საქართველოს შექმნისა.

მენშევიკების დომინირების უარყოფითი: მენშევიკები არ გეგმავდნენ რუსეთისაგან ჩამოშორებას.

ამიერკავკასიის სეიმი ⟶ ამიერკავკასიის ფედერაციული რესპუბლიკა.

● 1918 წლის 10 თებერვლიდან 22 აპრილამდე სამხრეთ კავკასიას მართავდა ამიერკავკასიის სეიმი.
მასში შედიოდა რუსეთის დამფუძნებელი კრებაში კავკასიიდან არჩეული დეპუტატები და დომინირებდნენ
სოციალ-დემოკრატები.
● 1918 წლის 22 აპრილს გამოცხადდა - ამიერკავკასიის ფედერაციული რესპუბლიკის შექმნა, რომელშიც
შევიდნენ საქართველო, აზერბაიჯანი და სომხეთი.
მიზეზი: ქ. ბრესტ-ლიტოვსკში საზავო მოლაპარაკებაზე კავკასიის სეიმის დელეგაცია არ
მიუწვევიათ, მაშინ როცა საქმე ეხებოდა ტერიტორიულ გადანაწილებას ამ რეგიონებშიც.
დადებითი: ხელს შეუშლიდა რუსეთსა და ოსმალეთის იმპერიას ქვეყნების ანექსირებისგან. ისინი
იზრუნებდნენ ერთაშორისო მშვიდობის განმტკიცებისთვის.
უარყოფითი: არ გააჩნდა შინაგანი ერთიანობის საფუძველი და სამ თვეში მორიგეობით დატოვეს ფედერაცია
ქვეყნებმა

1918 წლის 26 მაისს საქართველომ დამოუკიდებლობა გამოაცხადა.

ეკონომიკური განვითარება
მიზანი: კერძო და სახელმწიფო სექტორების თანაბარ მდგომარეობაში ჩაყენება.

✔️
დადებითი: განვითარებოდა და დასტაბილურდებოდა ეკონომიკა.
უარყოფითი: მთავრობა ტოტალიტარული იდეების განხორციელებას ცდილობდა. ( მაგ. შეიქმნა „ჭიათურის

✔️
მანგანუმის საექსპორტო საზოგადოება“)
ბონები სწრაფად უფასურდებოდა, რის შედეგადაც ქვეყანაში ინფლაციამ დაისადგურა.

მეურნეობა:
❖ 1919 წლის იანვარში საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი, რომელიც სახელმწიფოს საადგილმამულო
მიწების კერძო საკუთრებაში გადაცემას ითვალისწინებდა. ყოფილ თავად-აზნაურობას ჩამოაერთვა მიწის ნაწილი
და დაურიგდა გლეხებს.
დადებითი: განვითარდებოდა სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობა, რაც გააძლიერებდა ეკონომიკას.

კრიზისის მიზეზები:
● მთავრობამ დაიწყო ბონების გამოშვება( რომლების სწრაფად გაუფასურდა)
● ქყვეყანაში დაიწყო ინფლაცია.
● არ ხდებოდა უხცოელებისგან კაპიტალდაბანდება საქართველოში.
● გაწყდა საგარეო კავშირები.

საშინაო პოლიტიკა
❏ 1919 წლის თებერვალში ჩატარდა დამფუძნებელთა კრების არჩევნები, რომელშიც
უმრავლესობა მენშევიკებმა შეადგინა. მთავრობის თავჯდომარე - ნოე ჟორდანია.

★ 1921 წლის 21 თებერვალს დამფუძნებელთა კრებამ მიიღო საქართველოს რესპუბლიკური

კონსტიტუცია.

★ 25 თებერვალს რუსეთის XI არმიის დახმარებით თბილისი აიღეს ბოლშევიკებმა და იქ საბჭოთა

✔️
ხელისუფლება გამოცხადდა.
ვერ შეიქმნა ბრძოლისუნარიანი არმია, ვერ მოხერხდა ერთაშორისი მშვიდობის მიღწევა.
 პარაგრაფი 22 - დიდი სახელმწიფოების პოლიტიკა კავკასიაში.
საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ბრძოლა
საერთაშორისო აღიარებისთვის.

კავკასიაში გერმანიამ გადაწყვიტა დაყრდნობოდა ახალ ქართულ სახელმწიფოს, რომელსაც დახმარებას უწევდა და
შეწინააღმდეგებოდა ოსმალეთის იმპერიის პრეტენზიებს.
★ გერმანიასთან გააფორმებული ხელშეკრულება.
საქართველო - ეძლეოდა გერმანიის პროტექტორატი თურქეთის ტერიტორიული პტეტენზიების შეკავების
სანაცვლოდ.
გერმანია - ეძლეოდათ საქართველოს რკინიგზის და ნავსადგურების გამოყენების უფლება, დაიშვებოდა გერმანული
ფულის თავისუფალი მიმოქცევა. გერმანელებს ენიჭებოდათ მონოპოლია წიაღისეულისა და ნედლეულის

✔️
ექსპორტზე.

✔️
დადებითი: გერმანია დაგვეხმარებოდა შეგვეკავებია თურქეთის ტეროტორიული პრეტენზიები.

✔️
უარყოფითი: გერმანიასთან დიპლომატია ხანმოკლე აღმოჩნდა ვინაიდან ის დამოკიდებული იყო მსოფლიო ომის
განვითარებაზე. გერმანიასთან კავშირმა ხელი შეუშალა ანტანტის ქვეყნებთან ურთიერთობის დამყარებას.

10 ივნისს თბილისში გერმანული ჯარი შემოვიდა. 1918 წლის ნოემბერში გერმანია დამარცხდა მსოფლიო ომში და
მცირერიცხოვანი ჯარი გაიყვანა კავკასიიდან.

თურქეთთან გაფორმებული ხელშეკრულება

თურქეთი - აღიარა საქართველოს დამოუკიდებლობა.
საქართველო - უარი თქვა ახალქალაქისა და ახალციხის მაზრებზე. ოსმალეთს მიეცა საქართველოს რკინიგზის გამოყ
უფლება სანაცვლოდ.

დიდი ბრიტანეთისა და საფრანგეთის პოლიტიკა კავკასიაში

➡️ბრიტანეთს თავიდანვე არ აინტერესებდა საქართველოს ბედი და მას მიიჩნევდა, როგორც რუსეთის პერიფერიად.
➡️უინსტონ ჩერჩილი ამბობდა რომ საქართველოს მისთვის სტრატეგიული მნიშვნელობა აღარ ჰქონდა, რადგან
ანგლო-სპარსულმა ნავთობის კომპანიამ სპარსეთიდან დაიწყო ნავთობის ტრანსპორტირება.
ბრიტანეთისთვის სუეციის არხიდან ტრანსპორტირება უფრო ხელსაყრელი იყო, ვიდრე ბაქოდან. მას კი

➡️
კავკასიაში სხვა არაფერი აინტერესებდა.
ამერიკის პრეზიდენტი ვუდრო ვილსონი ძალიან ცდილობდა, რომ აშშ-ს მიეღო მანდატი სომხეთის მართვაზე,

➡️
მაგრამ სენატი ამას არ დაეთანხმა.
ბრიტანული ნაწილები საქართველოდან 1920 წლის 9 ივნისს საბოლოოდ გავიდნენ.
★ 1920 წლის 7 მაისს რუსეთთან (სფსრ) ხელშეკრულება გააფორმა (რასაც ხელი შეწყო რუსეთის
დაუმთავრებელმა სამოქალაქო ომმა), რომლითაც რუსეთი ცნობდა საქართველოს სრულ
დამოუკიდებლობას.
⇨ხელშეკრულების III მუხლის თანახმად გაგრის რაიონიც საქართველოს უერთდებოდა.
⇨საიდუმლო დანართის თანახმად, საქართველოს თავის ტერიტორიაზე ახდენდა კომუნისტური პარტიების
ლეგალიზაციას. (ეს იყო მოსკოვის მიერ საქართველოს დამოუკიდებლობის ცნობის ფასი).
დადებითი: რუსეთმა აღიარა საქართველოს დამოუკიდებლობა.
უარყოფითი: სინამდვილეში ეს იყო ფალსი, რის საშუალებითაც მოსკოვმა გაგვაცურა და ამის
საშუალებით გამოიწვია ქვეყნის დესტაბილიზაცია.

1920 წლის მიწურულს საქართველომ ვერ მოაგროვა აუცილებელი ხმები ერთა ლიგის წევრობისთვის.
მიზეზი: ლიგას უნდა ეკისრა ახალი წევრეების ტერიტორიის დაცვა უცხო სახელმწიფოსგან, რაც მათთვის
რუსეთთან სამხედრო კონფლიქტს ნიშნავდა.
საქართველოსთვის ნათქვამი უარი ნიშნავდა, რომ ევროპა თანახმაა საქართველოს გასაბჭოებაზე.
 პარაგრაფი 23 - ბრესტის ზავიდან, მოსკოვისა და ყარსის
ხელშეკრულებებამდე.

★ 1918 წლის 3 მარტს გაფორმდა “ბრესტის ზავი”​.

პირობები: ​სამხრეთ კავკასია ისევ რუსეთის შემადგებლობაში რჩებოდა, მაგრამ უარს
ამბობდა ბათუმის, ყარსისა და არტაანის ოლქებზე.

საქართველო და სომხეთი იძულებული გახდა ეს ტერიტორიები გადაეცათ ოსმალეთისთვის. მისი

ანტანტასთან დამარცხების შემდეგ ტერიტორიები დაუბრუნდა სამხრეთ კავკასიის
სახელმწიფოებს.

რეალური კონფლიქტი ლორეს კუთვნილების საკითხი იყო. ლორეს ტერიტორია შუა

საუკუნეებიდან შედიოდა საქართველოს სამეფოს შემადგენლობაში, თუმცა შერეულ
მოსახლეობაში ჭარბობდნენ სომხები (1918 წელს სომხეთის რესპუბლიკამ სხადა ძალით
დაეკავებინა ლორე, რასაც სამხედრო კონფლიქტი და სომხეთის მარცხი მოყვა). 1921 წელს
ლორე სომხეთს გადაეცა.

1920 წელს ქემალისტებმა საერთო ენა გამონახეს ბოლშევიკურ რუსეთთან. მათ გააერთიანეს
ძალისხმევა კავკასიური პოლიტიკის განხორციელებისას.
1920 წლის შემოდგომაზე ქემალისტებმა დაამარცხეს სომხეთის არმია და 2 დეკემბერს
ალექსანდროპოლში მოაწერინეს ხელი კაბალურ ხელშეკრულებაზე სომხეთის მთავრობას.

★ 1921 წლის 16 მარტს გაფორმდა მოსკოვის ხელშეკრულება “მეგობრობისა და ძმობის

შესახებ”.
პირობები:​ თურქეთს გადაეცა ყარსის ოლქს. ბათუმს კი მიეცა ადმინისტრაციული
ავტონომია, ნავსადგურში კი თურქებს შეეძლებოდათ უბაჟო ტრანზიტის განხორციელება.

★ 1921 წლის 13 ნოემბერს დაიდო ყარსის ხელშეკრულება.

პირობები:​ სადაც უცვლელად გადმოიტანეს მოკოვის ხელშეკრულების ყველა მუხლი.
ხელშეკრულებას ხელს აწერდნენ საბჭოთა საქართველო, საბჭოთა სომხეთისა და
საბჭოთა აზერბაიჯანის წარმომადგებლები.
 სან-სტეფანოს, ბრესტის, მოსკოვისა და ყარსის ხელშეკრულებები

❏ 1878 წელს დაიდო სან-სტეფანოს საზავო ხელშეკრულება თურქეთსა და რუსეთს შორის.

საქართველოს საკითხი:​ ოსმალეთს რუსეთისათვის ომის დროს დაკავებული ტერიტორიების უკან
დაბრუნების სანაცვლოდ უნდა გადაეხადა ფული. იმ ტერიტორიათა შორის, რომელიც რუსეთს
დადგენილი საფასურის გადახდის შემდეგ ოსმალეთისათვის უნდა დაებრუნებინა იყო: არტაანი,
ყარსი, ბათუმი.
დადებითი: ​რუსეთმა ზავის პირობებით განიმტკიცა პოზიციები ​ბალკანეთსა​ და ​კავკასიაში​.

❏ 1918 წლის 3 მარტს ბრესტ-ლიტოვსკში ბოლშევიკებმა ხელი მოაწერეს ბრესტის საზავო

ხელშეკრულებას.
ხელმოწერილი ხელშეკრულების საფუძველზე, რუსეთმა იტვირთა ვალდებულება გამოეყვანა
თავისი ჯარები აღმოსავლეთ ანატოლიიდან და ასევე ბათუმიდან.
ბრესტის ზავის თანახმად, რუსეთი უარს ამბობდა 1877-78 წლების რუსეთ-ოსმალეთის ომის
შედეგად მის მიერ ანექსირებულ ტერიტორიაზე სამხრეთ კავკასიაში, კერძოდ, ბათუმის, ყარსისა
და არტაანის ოლქებზე.
საქართველოს საკითხი: ​სამხრეთ კავკასია ისევ რუსეთის შემადგებლობაში რჩებოდა, მაგრამ
უარს ამბობდა ბათუმის, ყარსისა და არტაანის ოლქებზე.
დადებითი:​ ბოლშევიკებმა შეინარჩუნეს ხელისუფლება.
უარყოფითი:​ ✔ბოლშევიკური რუსეთი კარგავდა მოსახლეობის და კულტივირებული მიწების
ნაწილს.
✔ეკონომიკურად რუსეთი დააზარალა ფოლადისა და თუჯის წარმოების დიდი ნაწილის სამთა
კავშირზე გადაცემამ.
✔რუსეთმა გამოიყვანა ჯარები ანატოლიიდან და ბათუმიდან.
✔პოლონეთი, ლიეტუა და ბელარუსია ჩამოშორდა რუსეთს.

❏ 1921 წლის 13 ნოემბერს დაიდო ყარსის ხელშეკრულება.

მონაწილე მხარეები - თურქეთი, საქართველოს სსრ, სომხეთის სსრ, აზერბაიჯანის სსრ,
რუსეთი.
რატიფიცირება მოხდა - 1922 წელს.
საქართველოს საკითხი:​ შეთანხმებით საქართველოს სსრ-ს ბათუმის ოლქიდან დარჩა მხოლოდ
ქალაქი ბათუმი და აჭარა. ყარსის ხელშეკრულება იმეორებდა 1921 წლის 16 მარტს მოსკოვში
მოსკოვის ხელშეკრულების პირობებს, რომლითაც საბჭოთა რუსეთი და თურქეთი შეთანხმდნენ
კავკასიაში ტერიტორიების განაწილების თაობაზე საქართველომ, დამოუკიდებლობის აღდგენის
შემდეგ 1992 წელს აღიარა ყარსის ხელშეკრულება.
ხელშეკრულებას ხელს აწერდნენ საბჭოთა საქართველო, საბჭოთა სომხეთისა და საბჭოთა
აზერბაიჯანის წარმომადგებლები.

❏ 1921 წლის 16 მარტს გაფორმდა მოსკოვის ხელშეკრულება “მეგობრობისა და ძმობის

შესახებ”.
ხელშეკრულება წარმოადგენდა თურქეთის დამოუკიდებლობისა და თანასწორობის პირველ
ოფიციალურ აღიარებას.
რუსეთის მიზანი​ - ბათუმის საკუთარი გავლენის ქვეშ მოქცევა. (რადგან ბათუმი შავი ზღვის
აღმოსავლეთ სანაპიროზე საუკეთესო ნავსადგური იყო.)
საქართველოს საკითი:​ თურქეთს გადაეცა ყარსის ოლქს. ბათუმს კი მიეცა ადმინისტრაციული
ავტონომია, ნავსადგურში კი თურქებს შეეძლებოდათ უბაჟო ტრანზიტის განხორციელება.
 პარაგრაფი 24 - საქართველოს ანექსია ბოლშევიკური რუსეთის მიერ

1920 წლის 7 მაისს საბჭოთა რუსეთსა და საქართველოს შორის გაფორმდა ხელშეკრულება,

რომლის თანახმადაც:
I. რუსეთი ცნობს საქართველოს სახელწიფოს დამოუკიდებლობას.
II. საზღვრები - ყოფილი ტფილისისა და ქუთაისის გუბერნიერბის, ბათუმის ოლქის,
ზაქათალისა და სოხუმის ოკრუგების ფარგლებში, მდინარე ფსოუმდე.
III. საქართველო ვალდებულია მოახდინოს კომუნისტური პარტიის ლეგალიზაცია.

1921 წლის 25 თებერვლის წინაპირობა

1920 წელს შეიქმნა შულავერის კომიტეტი სერგო ორჯონიკიძის მეთაურობით. მიზანი -

საქართველოს გასაბჭოება.
ინტერვენციის საბაბი - პროვოცირებული აჯანყება ლორეს ოლქში.
ერთდროულად რუსული სამხედრო ნაწილები შემოვდნენ:
● აზერბაიჯანიდან
● სოჭიდან
● ჩრდილო კავკასიიდან
● ლორედან
ბრძოლა კოჯორ-ტაბახმელასთან ყველაზე რთული იყო, რადგან წითელ არმიას გეზი
დედაქალაქისკენ ჰქონდა. წითელ არმიას დიდი წინააღმდეგობა გაუწია კადეტებმა და
იუნკერებმა.
მენშევიკური მთავრობის შეცდომები:
➢ მთავრობამ არ გამოაცხადა სრული მობილიზაცია;
➢ 24 თებერვალს მენშევიკური მთავრობა გაიქცა;
➢ ძველ ფეოდალთა გენერლებს არ ენდობოდნენ, ამიტომ არ მიიწვიეს;
★ 25 თებერვალს ბოლშევიკებმა XI არმიის დამხარებით თბილისი აირეს და საბჭოთა
ხელისუფლება გამოაცხადეს.
საქართველოში კომუნისტური პარტიის მმართველობაა.
კავბიუო - ცენტრალური კომიტეტის კავკასიის ბიურო, თავჯდომარე - სერგო ორჯონიკიძე.
მას ემორჩილებოდა რევკომი.
რევკომი - რევოლუციური კომიტეტი, თვაჯდომარე- ფილიპე მახარაძე.
სახკომსაბჭო - სახალხო კომისართა საბჭო, საბჭოთა საქართველოს აღმასრულებელი
ხელისფლება
საბჭოთა ყრილობა - საბჭოთა საქართველოს საკანონმდებლო ორგანო.
ცაკი - ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტი
დაიშალა დამფუძნებელი კრება. საქართველოს საბჭოების პირველი ყრილობამ მიიღო
საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის კონსტიტუცია.

აზერბაიჯანს გადაეცა ზაქათალას ოკრუგი, სომხეთს - ლორეს რაიონი.

მეთერთმეტე არმიას ეწოდა “კავკასიის განსაკუთრებული არმია”.
 სქემა
1917 წლის თებერვლის რევოლუცია
მეფე ნიკოლოზ მეორე გადადგა და
ოზაკომი
1917 წლის 1 სექტემბერს რუსეთი
1917 წლიდან მართველი ორგანო
რესპუბლიკად გამოცხადდა.
გამოსცეს მიწის ნაციონალიზაციის
ორმმართველობა
დეკრეტი, გააუქმეს წოდებები და
შექმნეს ერობები.
1917 წლის ოქტომბრის რევლუცია
სახელმწიფო გადატრიალების
საშუალებით ბოლშევიკებმა ჩაიგდეს
1917 წლის 19-24 ნოემბერს
ხელთ მმართველობა.
გაიმართა ეროვნული ყრილობა და
22 ნოემბერს აირჩიეს ეროვნული
საბჭო მენშევიკების მეთაურობით.
1917 წლის ნოემბრის არჩევნები
ბოლშევიკებმა ვერ შეძლეს ხმათა
1918 წლის 6 იანვარი უმრავლესობის მოპოვება

ბოლშევიკებმა დამფუძნებელი კრება

გაყარეს
1918 წლის 10 თებერვალი
შეიქმნა ამიერკავკასიის სეიმი,
1918 წლის 3 მარტი რომელშიც შედიოდა სამხრეთ
ბრესტ-ლიტოვსკის ზავი კავკასიიდან არჩეული დეპუტატები
რუსეთი უარს ამბობდა სამხრეთ
კავკასიის ტერიტორიებზე (ბათუმის,
ყარსისა და არტაანის ოლქი).
1918 წელი ოსმალეთთან უშედეგო
დამატებით ახალციხე და ახალქალქი.
მოლაპარაკება
თურქეთმა არ აღიქვა საქართველოს
მოთხოვნა რეალურად და უარი
1918 წლის 22 აპრილი
განაცხადა დათმობაზე
შეიქმნა ამიერკავკასიის ფედერაცია
სადაც შედიოდა სომხეთი,
აზეირბაიჯანი და საქართველო.
მათ არ ჰქონდათ საერთო ხედვები. 1918 წლის 4-5 მაისი
შეიქმნა ხელშეკრულება
საქართველო- ოსმალეთს შორის
1918 წლის 26 მაისი მაგრამ გერმანიამ ის უკანონოდ ცნო
დაიშალა ამიერკავკასიის ფედერაცია და გააუქმა.
შეიქმნა დამოუკიდებელი
საქართველოს რესპუბლიკა

1919 წელი დამფუძნებელი კრება
სოციალ-დემოკრატები და ნოე
ჟორდანიას თავმჯდომარეობით
უმრავლესობას წარმოადგენდნენ.
1920 წლის 7 მაისის ხელშეკრულება
რსფსრმ ცნო საქართველოს სრული
მანდატზე, რადგან მისი ინტერესის
დამოუკიდებლობა ყოფილი
ტფილისისა და ქუთაისის
გუბერნიების, ბათუმის ოლქის,
ზაქათალისა და სოხუმის
ოკრუგების ფარგლებში
1920 წელი ერთა ლიგა
საქართველოს 16 ხმა სჭირდებოდა
ერთა ლიგაში მოსახვედრად მაგრამ
6 ხმა დააკლდა(ძირითადად დიდმა
ქვეყნებმა თქვეს უარი)
1921 წლის 16 მარტის მოსკოვის
ხელშეკრულება
„მეგობრობისა და ძმობის შესახებ“
რუსეთმა თურქეთს საკუთრებად
ცნო ოკუპირებული ყარსის
ტერიტორიები და ბათუმის ოლქის
ართვინის ოკრუგი. საქართველოს
არაფერი ჰკითხეს.
1918 - 1920 წწ რუსეთის სამოქალაქო
ომი
თეთრებისა და წითლების
დაპირისპირებაში ბოლშევიკებმა
გაიმარჯვეს.
დახოცეს რომანოვები
1919 წელი ინგლისმა უარი
გამოაცხადა საქართველოს
სფეროს კავკასია აღარ
წარმოადგენდა.
1920 წლის სექტემბერი
საქართველოს ეწვია ევროპელ
სოციალისტთა დელეგაცია და
ქვეყანას დახმარება აღუთქვეს,
მაგრამ შემდგომში არ
შეუსრულებიათ დანაპირები.
1921 წლის 21 თებერვალი
დამტკიცდა საქართველოს
კონსტიტუცია, რომელმაც 4 დღე
იარსება 11 არმიის შემოსვლამდე.
1921 წლის 13 ნოემბრის ყარსის
ხელშეკრულება
გამეორება იყო მოსკოვის
ხელშეკრულებისა, მაგრამ აქ ხელს
უკვე საბჭოთა საქართველო,
სომხეთი და აზეირბაიჯანი აწერს.
1917 წელი რუსეთი - პეტროგრადში მოეწყო მუშათა გადატრიალება, შედეგად რუსეთი 1 სექტემბერს გახდა
რესპუბლიკა.
საქართველო - რუსეთის დროებითმა მთავრობამ ამიერკავკასიის სამართავად შექმნა ოზაკომი ხარლამოვის
ხელმძღვანელობით.

რუსეთი - პეტროგრადში მოეწყო რეცოლუცია, დაამხეს დროებითი მთავრობა და სათავეში მოვიდა

ბოლშევიკური ფრთა.
საქართველო - ძალადაკარგული ოზაკომი გაუქმდა და ნოემბერში შეიქმნა ეროვნული საბჭო ნოე
ჟორდანიას ხელმძღვანობით.

1918 წელი რუსეთი - ნოემბერში ჩატარდა დამფუძნებელი კრების არჩევნები, სადაც ესერებმა გაიმარჯვეს.
ბოლშევიკებს არ სურდათ ხელისუფლების დათმობა. ამიტომ 1918 წლის 6 იანვარს გარეკეს
დამფუძნებელი კრება და შექმნეს სახალხო კომისართა საბჭო ლენინის თავჯდომარეობით.
საქართველო - დამფუძნებელთა კრების გამორეკილი დეპურატები საქართველოში ჩავიდნენ და ⬇️10
თებრვალს შექმნეს ამიერკავკასიის სეიმი (სომხეთის, აზრბაიჯანისა და საქართველოს გაერთიანებული
პარლამენტი).

❖ 1818 წლის 3 მარტს გაფორმდა ბრესტ-ლიტოვსკის ზავი.

რუსეთი - უარი თქვა პირველ მსოფლიო ომზე. ბოლშევიკურმა რუსეთმა შეინარჩუნა ხელისუფლება, თუმცა
დაკარგა მოსახლეობის, მიწების და ფოლადისა და თუჯის წარმოების ნაწილი.
საქართველო - რუსეთი უარს ამბობდა ბათუმზე, ყარსსა და არტაანის ოლქებზე, შესაბამისად უთმობდა
ოსმალეთს.

საქართველოსა ოსმალეთის ურთიერთობა

❏ ამიერკავკასიის სეიმის დელეგაცია ჩადის ოსმალეთში ბრესტის ზავის გასაპროტესტებლად.
მოლაპარაკება არ შედგება, რადგან არ არსებობს კავკასიის სახელმწიფო.
❏ აპრილში უკან მობრუნდება ამიერკავკასიის სეიმი და 22 აპრილს გამოაცხადებს ამიერკავკასიის
ფედერაციული რესპუბლიკა, რადგან მოლაპარაკებები გააგრძელოს ოსმალეთთან ბრესტის
ზავის გადახედვაზე.

გაგრძელდა მოლაპარაკება ბათუმში. მაგრამ არ შედგა. ამიერკავკასიის ფედერაციის საგარეო პოლიტიკა

განსხვავებულობის გამო.
● საქართველო - გერმანია. გერმანიასთან გაფორმებული ხელშეკრულების თანახმად მას ენიჭებოდა
გერმნიის პროტექტორატი, სანაცვლოდ კი თურქეთის ტერიტორიული პრეტენზიები უნდა
შეეკავებინა.
● სომხეთი - ანტანტა
● აზებაიჯანი - თურქეთი

გერმანიამ საქართველოს გამოუცხადა, რომ ვერ დაეხმარებოდა თუ ამიერკავკასიის ფედერაციული

რესპუბლიკიდან არ გამოვიდოდა და დამოუკიდებლობას არ გამოაცხადებდა.

ეროვნულმა საბჭომ ნოე ჟორდანიას ხელმძღვანელობით გამოცხადდა საქართველოს

დამოუკიდებლობა. მიიღო დამოუკიდებლობის აქტი.
საკანონმდებლო ორგანო: ეროვნული საბჭო ⟶ პარლამენტი.
აღმასრულებელი ორგანო: მთავრობა. თავჯდომარე - ნოე ჟორდანია.
ოსმალეთი - ბათუმის ოსმალეთთან მიერთების საკითხზე ჩაატარა პლებისიტი აჭარაში, მაგრამ გერმანიამ
აიძულა ოსმალეთი უარი ეთქვა ამ გადაწყვეტილებაზე.
აშშ - ამერიკის პრეზიდენტი ვუდრო ვილსონი ცდილობდა, რომ აშშ-ს მიეღო მანდატი ამიერკავკასიაზე,
მაგრამ სენატი ამას არ დაეთანხმა.

გერმანიამ წააგო პირველი მსოფლიო ომი.

საქართელო - 10 ივნისს საქართველოში შემოსული გერმანული ჯარები უკან გავიდა.

რა აიტერესებს ინგლისს და საფრანგეთს ამიერკავკასიაში?

● თეთრებისა და წითლების დაპირისპირებაში ცდილობს ბოლშევიკები ჩამოაგდოს.
● ბაქოს ნავთობი
რა აღარ აინტერესებს ინგლისსა და საფრანგეთს ამიერკავკასიაში?
 ● თეთრები დამარცხდნენ რუსეთში
● ნავთობის გატანა სუეცის არხით უფრო მოსახერხებელი იყო.

1920 წელი საქართველოს დამოუკიდებლობა ცნო რუსეთმა, მაგრამ მოითხოვა - კომუნისტური პარტიის ლეგალური
არსებობა.

ერთა ლიგა - შეიქმნა 1920 წლის 10 იანვარს საქართველო ვერ მიირეს ლიგაში რადგან ლიგას უნდა ეკისრა
ახალი წევრების ტერიტორიის დაცვა უცხო სახემწიფოსგან, რაც მათთვის რუსეთთან სამხედრო კომფლიქტს
ნიშნავდა.
საქართველო - 1920 წლის დასასრულს საქართველო ერთა ლიგაში მივიდა იმ იმედით, რომ ის
ტერიტორიული ერთიანობის გარანტი იქნებოდა. მაგრამ საქართველომ ვერ მოაგროვა აუცილებელი ხმების
რაოდენობა ერთა ლიგის წევრობისთვის.

★ რუსეთმა გაასაბჭოვა სომხეთი და აზერბაიჯანი

შეიქმნა “შულავერის კომიტეტი” სერგო ორჯონიკიძის ხელმძღვანელობით, რომლის მიხედვითაც 1920

წელსვე იგეგმებოდა საქართველოს გასაბჭოება.

1921 წელი ★ 25 თებერვალს რუსეთის XI არმიის დახმარებით თბილისი აიღეს ბოლშევიკებმა

და იქ საბჭოთა ხელისუფლება გამოცხადდა.

❏ 1921 წლის 16 მარტს გაფორმდა მოსკოვის ხელშეკრულება “მეგობრობისა და ძმობის შესახებ”.

ხელშეკრულება წარმოადგენდა თურქეთის დამოუკიდებლობისა და თანასწორობის პირველ ოფიციალურ
აღიარებას.
რუსეთის მიზანი - ბათუმის საკუთარი გავლენის ქვეშ მოქცევა. (რადგან ბათუმი შავი ზღვის აღმოსავლეთ
სანაპიროზე საუკეთესო ნავსადგური იყო.)
საქართველოს საკითი: თურქეთს გადაეცა ყარსის ოლქს. ბათუმს კი მიეცა ადმინისტრაციული ავტონომია,
ნავსადგურში კი თურქებს შეეძლებოდათ უბაჟო ტრანზიტის განხორციელება.

❏ 1921 წლის 13 ნოემბერს დაიდო ყარსის ხელშეკრულება.

მონაწილე მხარეები - თურქეთი, საქართველოს სსრ, სომხეთის სსრ, აზერბაიჯანის სსრ, რუსეთი.
რატიფიცირება მოხდა - 1922 წელს.
საქართველოს საკითხი: შეთანხმებით საქართველოს სსრ-ს ბათუმის ოლქიდან დარჩა მხოლოდ ქალაქი
ბათუმი და აჭარა. ყარსის ხელშეკრულება იმეორებდა 1921 წლის 16 მარტს მოსკოვში მოსკოვის
ხელშეკრულების პირობებს, რომლითაც საბჭოთა რუსეთი და თურქეთი შეთანხმდნენ კავკასიაში
ტერიტორიების განაწილების თაობაზე საქართველომ, დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ 1992 წელს
აღიარა ყარსის ხელშეკრულება.
ხელშეკრულებას ხელს აწერდნენ საბჭოთა საქართველო, საბჭოთა სომხეთისა და საბჭოთა აზერბაიჯანის
წარმომადგებლები.
 პარაგრაფი 26 - საბჭოთა ტოტალიტარიზმი - სტალინიზმი

★ 1917 წლის ბოლოს ლენინის მითითებებით ფელიქს ძერჟინსკიმ შექმნა “ჩეკა” ანუ “საგანგებო კომისია”.
კომუნისტურ პარტიას მოუხდა უხეში ძალების გამოყენება, რათა დაერწმუნებინა ხალხის მასები კომუნიზმის
უპირატესობაში. ყველა ვინც ამას არ ეთანხმებოდა ხვრეტდნენ.
1918 წლის სექტემბრიდან წინააღმდეგობის დასათრგუნად ლენინის მთავრობამ “წითელი ტერორი” წამოიწყო.
რატომ დაიწყო? - 1918 წელს სამოქალაქო ომის გამო.
სათავეში უდგას ლევ ტროცკი, ლენინი და სტალინი.

საბჭოთა კავშირის შექმნა

1918-1920 წლების სამოქალაქო ომში რუსეთის ბოლშევიკუმა წითელმა არმიამ გაიმარჯვა. ამ პერიოდში რუსეთმა
აღიდგინა საზღვრები - უკაინა, ბელორუსია და ამიერკავკასია.
★ 1922 წელს ყველა ამ ტერიტორიის ხელახალი დაბრუნება გაფორმდა სამოკავშირეო ხელშეკრულებით,
როდესაც შეიქმნა საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (სსრკ).
პირველი ოთხი სახელმწიფო:
I. რუსეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა
II. უკრაინის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა
III. ბელორუსიის საბჭოთა სოციალისტურ რესპუბლიკა
IV. ამიერკავკასიის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა
სახელწიფოს ნომინალური სამართავი ორგანო - “სახალხო დეპუტატთა საბჭოები”.
სახელმწიფოეს რეალური სამართავი ორგანო - კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტი (ცაკი), რომლის
სათავეშიც რამდენიმე კაცისგან შემდგარი პოლიტბიურო იყო. პოლიტბიურო აკონტროლებდა ხელისუფლების სამივე
შტოს. მართავდა ჩეკას და წითელ არმიას.
1922 წლიდან ლენინი იოსებ სტალინმა შეცვალა (ის რუსეთის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის
გენერალური მდივანი იყო 1952 წლამდე, 1941-1953 წლებში საბჭოთა მთავრობის მეთაურიც).
მიზანი: მსოფლიოში კომუნიზმის დამყარება ნებისმიერი საშუალებით.

სოციალისტური ეკონომიკა. ინდუსტრიალიზაცია და კოლექტივიზაცია.

● 1930-იან წლებში საბჭოთა კავშირში ჩამოყალიბდა ტოტალური სისტემა ანუ რეჟიმი, როდესაც საზოგადოების
ცხოვრების ყველა სფეროს აკონტროლებს ადამიანტა ჯგუფი.
● ჩამოყალიბდა სტალინის პიროვნების კულტი: საბჭოთა პროპაგანდა განადიდებდა მას და უნერგავდა ადამიანს
რწმენას, რომ ის შეუცდომელია.
● 1928 წელს საბჭოთა კავშირში მოხდა წარმოების ნაციონალიზაცია (კერძო საკუთრებიდან სახელმწიფო
მფლობელობაში გადაცემის პოლიტიკა).
● სამხედრო მრეწველობის განვითარების მიზნით დაიწყო ქვეყნის ინდუსტრიალიზაცია.

1929 წელს ინდუსტრიალიზაცია მალე ჩიხში მოექცა, ქვეყანას არ ჰქონდა ფინანსური რესურსები. დაიწყო
სოფლის მეურნეობის კოლექტივიზაცია ანუ გლეხების ხელახალი დაყმევება. “კულაკებს”, შეძლებულ
გლეხებს ართმევდნენ მიწას, ინვენტარს, პირუტყვს და “გაკულაკებულებს” ციმბირში ასახლებდნენ. ზარალი
მიადგა სოფლის მეურნეობას, შემცირდა პროდუქტის წარმოება. უკრაინაში შიმშილი, “გოლოდომორი”
გამოიწვია (1932-1933 წწ), რასაც დღეს უკრაინელი ხალხის გენოციდს უწოდებენ.

მასობრივი რეპრესიები
1934 წელს სერგეი კიროსვის გაუხსნელმა მკვლელობამ სტალინს საბაბი მისცა დაეწყო მასობრივი რესპრესიები.
1930-იანი წლებიდან შეიქმნა შრომითი ბანაკები, სადაც მილიონობით პატიმარი ანაზღაურების გარეშე შრომობდა.
1933 წელს - თეთრი ზღვიდან ონეგის ტბამდე მიიყვანეს ბელომორკანალი.
საბჭოთა კავშირში მეფობდა კრემლიდან მართული ტერორი. ქვეყანაში სუფევდა უსიტყვო მორჩილება და შიშის
სინდრომი. რეპრესიები საქართველოშოში 1950-იან წლებში დაიწყო.
➔ სტალინი 1953 წელს გარდაიცვალა. 1956 წელს საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის XX
ყრილობაზე დაიგმო სტალინის კულტი.
 პარაგრაფი 27 - მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისი და მისი დაძლევის
ამერიკული გზა.

❖ 1929 წლის 25 ოქტომბერს (შავი ხუთშაბათი) უოლ სტრიტის ბირჟაზე, ნიუ იორკში
კატასტროფულად დაეცა აქციათა კურსი, რასაც ეკონომიკური კრიზისი მოჰყვა -
“დიდი დეპრესია”. ეს მსოფლიო ეკონომიკურ კრიზისშიც გადაიზარდა (შავი პარასკევი).

პრეზიდენტმა ფრანკლინ რუზველტმა შეძლო ქვეყნის დიდი დეპრესიიდან გამოყვანა.

აუცილებელი გახდა სახელმწიფო ჩარეულიყო საბაზრო ეკონომიკაში.
რუზველტის “ახალი კურსი” კეინსის მოძღვრებას ეფუძნებოდა - ბაზრის თვითრეგულირების
უნარის დაკარგვის შემთხვევაში აუცილებელია სახელმწიფოს ჩარევა. რუზველტმა შეცვალა
ტრადიციული წარმოდგენა სახელმწიფოს ფუნქციონირებაზე. შექმნა სოციალური სახელმწიფო.
● სახელმწიფო სუბსიდირებს ფერმებს
● საზოგადოებრივი სამუშაოების შექმნა უმუშევართა დასასაქმებლად
● ხელფასის მინიმუმის რეგულირება

❏ “ახალი კურსი” - “მესამე ამერიკული რევოლუცია”

XX საუკუნის 30-იან წლებში ამერიკელებმა პირველად მიიღეს სოციალური გარანტიები.

“სოციალური დაცვის აქტმა” (1935 წ) უზრუნველყო უმუშევრები, ინვალიდები და
მოხუცებულები ფულადი დახმარებით.
 პარაგრაფი 28 - ჰიტლერის მმართველობა გერმანიაში

მსოფლიო ომების შუა პერიოდში გამოიკვეთა სახელმწიფოს მოწყობის სამი მოდელი - ევროპის ქვეყნებსა და
შეერთებულ შტატებში დემოკრატიული, რუსეთში ბოლშევიკური, იტალიასა და გერმანიაში ფაშისტური.
❖ ადოლფ ჰიტლერმა 1921 წელს ჩამოაყალიბა ნაციონალ-სოციალისტური პარტია, რომლის საპროგრამო
დოკუმენტად “ჩემი ბრძოლა” იქცა.
ნაციონალ-სოციალისტები ხელისუფლების სათავეში არჩევნებით მოვიდნენ. რადგან არ ფლობდნენ საჭირო
უმრავლესობას პარლამენტში გაიტანეს კანონი “უფლებამოსილებით აღჭურვის შესახებ”, რომელიც პარტიას
განუსაზღვრელ უფლებებს მიანიჭებდა. ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლების ნაცვლად ნაცისტებმა რასის,
ერთი პარტიის ინტერესები დააყენეს წინ. შექმნეს ფიურერის - ადოლფ ჰიტლერის კერპი.
❏ 1933 წლის იანვარში ნაციონალ-სოციალისტებმა “1789 წელი ამოშალეს ისტორიიდან”.
❏ 1933 წლის 10 მაისს “აუტოდაფე” მოუწყვეს “არაგერმანული სულით გაჟღენთილ წიგნებს”.
❏ 1933 წლის ოქტომბერში დაშალეს რაიხსტაგი. ერთი თვის შემდეგ არჩეულ პარლამენტში მხოლოდ ნაცისტები
შედიოდნენ. ქვეყანაში დამყარდა ერთპარტიული დიქტატურა.
❏ 1933 წლის დეკემბერი - კანონი “პარტიისა და სახელმწიფოს ერთობის უზრუნველყოფის შესახებ”.
❏ შეიქმნა კავშირები: ჭაბუკები - “ჰიტლერიუგენდში”, ქალები - “გერმანელ გოგონათა კავშირი”, მუშები და
მეწარმეები - “შრომითი ფრონტი”.

ჰოლოკოსტი
ვერსალის ზავისა და მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისის გამო შექმნილ ვითარებაში ნაცისტები ებრაელებს
ადანაშაუებდნენ. ამიტომ 1933-1945 წლებში 9 მილიონიდან დახვრიტეს 6 მილიონი.
1938 წელს მიიღეს ნიურბერგის კანონები.
1. განიდევნენ ებრაელები საზოგადო ცხოვრებიდან.
2. მათ განმასხვავებელი ნიშანი - დავითის ექვსქიმიანი ვარსკვლავი უნდა ეტარებინათ.
3. დაევალათ კოლექტიური ჯარიმის გადახდა 1 მლრდ რაიხმარკის ოდენობით.
4. გერმანული სისხლისა და ღირსების დასაცავად ებრაელებს აეკრძალათ ქორწინება,პროფესიული საქმიანობა
და საზოგადოებრივი ტრანსპორტით სარგებლობა ებრაელთან ერთად.
5. უნდა ეცხოვრათ გეტოებში საზოგადოებისგან იზოლირებულად.

1938 წელს პარიზში მომხდარი მკვლელობის საბაბით (ებრაელმა ახალგაზრდამ მოკლა გერმანიის საელჩოს
წარმომადგენელი) ნაცისტებმა 9-10 ნოემბერს ებრაელთა სასტიკი რბევა მოაწყვეს, რომელიც “ბროლის ღამის”
სახელითაა ცნობილი.

რეჟიმი დევნიდა განსხვავებული პოლიტიკური შეხედულების ადამიანსად.

❖ ნაცისტებმა შემქნეს მძლავრი რეპრესიული აპარატი, რომელიც აერთიანებდა საიდუმლო სახელმწიფო

პოლიციას - გესტაპო და საგანგებო ორგანიზაციას - ეს-ეს. ამ სამსახურის მმართველობა ჰაინრიხ ჰიმლერის
ხელში იყო.

ეკონომიკური პოლიტიკა
ეკონომიკის მართვის ნაცისტური მექანიზმი ეფუძნებოდა რუზველტის “ახალ კურსს” - ეკონომიკური კრიზის
პერიოდში სამეურნეო და სოციალური პრობლემების დაძლევა სახელმწიფოს ჩარევის მეშვეობით. ჰიტლერის
ეკონომიკური პოლიტიკის უმთავრეს უმთავრესი ამოცანად იქცა სამხედრო მრეწველობი, კომუნიკაციების
განვითარება და ქვეყნის ეკონომიკის თვითკმარობა.
 პარაგრაფი 29 - იტალიური ფაშიზმი

იტალიაში მმართველობის ლიბერალური სისტემა დიქტატურით შეიცვალა, რადგან იტალიური პარლამენტი

ახალგაზრდა და სუსტი იყო, განვითარებით იტალია ჩამორჩებოდა დიდ სახელმწიფოებს და აგრარულ ქვეყნად
რჩებოდა.

◾ანტანტას ბანაკში აღმოჩენილმა იტალიამ პარიზის კონფერენციაზე ქ. ფიუმე მოითხოვა. სხვა სახელმწიფოებს კი
◾1919 წლის აპრილში აშშ-ის პრეზიდენტმა უილსონმა ღია წერილით მიმართა იტალიელ ხალხს გადაწყვეტილების
ამ ქალაქის სერბეთისთვის გადაცემა ჰქონდათ გადაწყვეტილი.

◾საპასუხოდ, იტალიურმა დელეგაციამ დატოვა კონფერენცია.

მხარდაჭერის თხოვნით.

1919 წლის 23 მარტს მილანში ბენიტო მუსოლინიმ ფაშისტური მოძრაობა დაიწყო.

● დააფუძნა ორგანიზაცია “ფაში დი კომბატიმენტო” - ბრძოლის კავშირი.
● შეიქმნა სპეციალური რაზმები - “სკუადრე” ⟶ “ეროვნული უსაფრთხოების მოხალისეთა მილიცია” ⟶
შავპერანგიანები.

◼️1922 წლის 24 ოქტომბერს - ნეაპოლში გაიმართმა ფაშისტთა ყრილობა. მუსოლინიმ განაცხადა: „ჩვენ გვსურს
◼️1923 წლის 30 ოქტომბერს განხორციელდა “მსვლელობა რომისკენ”.
იტალიის მართვა ან მოგვცემენ ან ჩვენ ავიღებთ ძალაუფლებას”.

◼️იტალიის მეფე ემანუელ III-მ სამოქალაქო ომის თავიდან აცილების მიზნით გადაწყვიტა ხელისუფლების გადაცემა
ფაშისტებისთვის.

❏ ფაშისტებმა შეცვალე საარჩევნო კანონმდებლობა.

❏ 1925 წელს მოისპო დემოკრატის ნიშნები და ფაშისტური პარტია ერთადერთი ლეგარული პარტია გახდა ქვეყანაში.
❏ აიკრძალა პოლიტიკური პარტიების მოქმედება და შეიზღუდა ადამიანის უფლებები.
❏ 1925 წლიდან მუსოლინი “დუჩედ” იწოდებოდა. 1934 წლიდან კი ყალიბდება დუჩეს კულტი.

1929 წელი - ლატერანის ხელშეკრულება. ⟷ შეიქმნა ვატიკანის ქალაქ-სახელმწიფო. იტალიის მთავრობამ

ოფიციალურად აღიარა ვატიკანის დამოუკიდებლობა, პაპმა კი ცნო იტალიის სახელმწიფო.

➢ 1936 წელს დაიწერა ფაშისტური სტილი. შემოიღეს ე.წ. “ფაშისტური შაბათები”, რაც წვრთნის დღეს ნიშნავდა.
სახელმწიფო აკონტროლებდა გაზეთებს.
➢ მეწარმეები და მუშები ერთიანდებოდნენ ე.წ. “კორპორაციაში”, რომელსაც სახელმწიფო აკონტროლებდა.

მიზანი: ძველი რომის იმპერიული დიდების აღდგენა. იტალიელი ფაშისტები თვლიდნენ, რომ ძველი რომის კანონიერი
მემკვიდრეები იყვნენ.

➔ 1935 წელს მუსოლინის ჯარები შეიჭრნენ და აიღეს ეთიოპია.

➔ 1939 წელს იტალიამ მოახდინა ალაბნეთის ოკუპაცია.

1943 წელს იტალიაში მოკავშირეთა ჯარები შევიდნენ და ფაშისტური რეჟიმი დაემხო.

დროებით შეიქმნა “იტალიის სოციალური რესპუბლიკა”. 1946 წელს რეფერენდუმით იტალიაში მონარქია გაუქმდა და
დამყარდა რესპუბლიკური წყობა.
 პარაგრაფი 30 - ფრანკოს რეჟიმი

● 1932 წელს პირველად დიქტატურა დაამყარა 1933 წელს ტახტზე უარი თქვა ბურბონმა ალფონსი XIII-მ.
პრიმო დე რივერამ.

● რესპუბლიკური მმართველობა მთავრობამ რადიკალური ზომების მიღება დაიწყო, რამაც

ნაყოფი ვერ გამოიღო.

● 1933 წელი - არჩევნებში კონსერვანტებმა თუმცა, მათაც ვერ გამოასწორეს ქვეყნის მდგომარეობა.
გაიმარჯვეს.

● 1936 წელი - “სახალხო ფრონტის” კოალიცია 1936 წლის ივლისი - ნაციონალისტმა გენერლებმა ამბოხი
კომუნისტების მონაწილეობით. დაიწყეს ფრანცისკო ფრანკოს მეთაურობით და დაიწყო
სამოქალაქო ომი.

სამოქალაქო ომი ესპანეთში

● სამოქალაქო ომის მხარეები:

I. ნაციონალისტები გენერალი ფრანკოს მეთაურობით - ეხმარებოდა გერმანია და იტალია
II. რესპუბლიკელები - ეხმარებოდა საბჭოთა კავშირი და მექსიკა
● 1939 წელი - გაიმარჯვეს ნაიონალისტებმა და ქვეყანაში დამყარდა გენერალი ფრანკოს სამხედრო დიქტატურა.
● პარტიის იდეოლოგია ეფუძნებოდა ანტიკომუნიზმს, კათოლიციზმს და ნაციონალიზმს. ფრანკოს ნაციონალიზმი
ქადაგებდა ერთიან ეროვნულ თვითშეგნებას ესპანეთის კულტურული მრავალფეროვნების მოსპობის ხარჯზე.
მან გააუქმა ბასკური და კატალანური ენების ოფიციალური სტატუსი. ამგვარი პოლიტიკა წინააღმდეგობას
იწვევდა. ბასკეთში ცამოყალიბდა ნაციონალისტური მოძრაობა - “ეტა”, რომელმაც ბრძოლა გააჩაღა რეჟიმის
წინააღმდეგ. იდევნებოდა რესპუბლიკელები.
● ფრანკო - გენერალსიმუსი და კაუდილიო (წინამძღოლი).
● II მსოფლიო ომის დროს ფრანკისტული ესპანეთი ნეიტრალიტეტს იცავდა, მაგრამ რაზმებს გზავნიდა
ღერძის ქვეყნების დასახმარებლად. სწორედ ამიტომ ომის დასრულების შემდეგ ესპანეთი არ მიიწვიეს
გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში. დაიწყო ესპანეთის იზოლაცია.

● 1947 წელს ესპანეთი სამეფოდ გამოცხადდა მაგრამ ფრანკო არ ასახელებდა მეფობის პრეტენდენტს.
● 1953 წელი - ესპანეთმა და აშშ-მა გააფორმეს მადრიდის პაქტი. ესპანეთი იღებდა ფინანსურ დახმარებას
საკუთარ ტერიტორიაზე ამერიკული სამხედრო ბაზების განთავსების სანაცვლოდ. ფრანკოს მყარი
ანტიკომუნისტური განწყობა და ესპანეთის ადგილმდებარეობა აშშ-სთვის ცივ ომში პოტენციურ მოკავშირედ
აქცევდა.
● ესპანეთის ეკონომიკური აღორძინება - “ტექნოკრატები” ანუ საღად მოაზროვნე ახალი ტიპის ეკონომისტების
სახელს უკავშირდება.
● 1975 წელი - ფრანკო გარდაიცვალა. ესპანეთში აღდგა მონარქია და ტახტზე ავიდა ხუან კარლოს I ბურბონი.
ამის შემდეგ ესპანეთში დაიწყო დემოკრატიული გარდაქმნები.
 პარაგრაფი 32 - საერთაშორისო ვითარება II მსოფლიო ომის წინ

❏ 1933 წლის ოქტომბერი - გერმანია გამოვიდა “ერთა ლიგიდან” და დასრულდა შემსრულებლური პოლიტიკა.
❏ 1935 წლის იანვარი - სახალხო გამოკითხვა ზაარის ოლქში, რომელიც ვერსალის ხელშეკრულებით საფრანგეთს
ჰქონდა გადაცემული სამართავად. მოსახლეობამ გერმანიაში დაბრუნება არჩია.
❏ 1935 წლის მარტი - აღდგა სავალდებულო სამხედრო სამსახური.
❏ 1936 წლის ნოემბერი - გერმანიამ დადო ხელშეკრულება იაპონიასთან “კომინტერნის” წინააღმდეგ ერთობლივი
ბრძოლის შესახებ.
1937 წლისთვის გამოიკვეთა “ღერძის ქვეყნები”:
I. გემანია
II. იაპონია
III. იტალია
★ 1937 წლის აპრილი - გერმანულმა ავიაციამ გაანადგურა გერნიკა(ესპანეთი). ამით გერმანიას სურდა ეჩვენებინა
მსოფლიოსთვის საკუთარი სამხედრო ძალა.
❏ დიდმა ბრიტანეთმა გერმანიასთან ურთიერთობისათვის არჩია ჩემბერლენის “დაყვავების პოლიტიკა”. დასავლეთს
გერმანულო აგრესია უნდა აეცილებინა დათმობის გზით.

ავსტრია
1938 წელს გერმანიას ჰიტლერმა მიუერთა ავსტრიაც, ისე რომ დიდი წინააღმდეგობა არ შეხვედრია.

ჩეხოსლოვაკიის ოლქი
1938 წელს მიუნხენში, ინგლისმა და საფრანგეთმა გააფორმეს ხელშეკრულება სუდეტის ოლქის გადაცემის შესახებ.
ნაცისტურმა გერმანიამ სამხედრო მუქარით აიძულა ჩეხოსლოვაკიის პრეზიდენტს განეცხადებინა “ ჩემი ქვეყნის ბედს
ფიურერს ვანდობ”. ჩეხოსლოვაკია (სლოვაკიის გარდა) დაიყო “რაიხის პროტექტორატებად”, რომელიც
ბერლინიდან დანიშნული მოხელეების მიერ იმართებოდა.

პოლონეთის დანციგი
დანციგი თავისუფალ ქალაქად გამოცხადდა და ერთა ლიგის გამგებლობაში გადავიდა.

✔️
განვითარებულმა მოვლენებმა ინგლისს უარი ათქმევინა “დაყვავების პოლიტიკაზე”.
1939 წელს საგანგებო განცხადებით ინგლისმა და საფრანგეთმა პოლონეთს მასზე თავდასხმების შემთხვევაში

✔️
დაცვა აღუთქვა.
საპასუხოდ, ჰიტლერმა შეკრა სამხედრო კავშირი იტალიასთან (“ფოლადის პაქტი”).

➔ 1939 წლის აგვისტო - რიბენტროპ-მოლოტოვის ხელშეკრულება. გერმანიამ და საბჭოთა კავშირმა დადეს

თავდაუსხმელობის ხელშეკრულება. ხელშეკრულება შექიცავდა საიდუმლო ოქმს, რომლითაც განისაზღვრა
ინტერესის სფეროები.

ფინეთი, ლატვია, ესტონეთი და ბესარაბია - საბჭოთა ინტერესის სფერო

ლიტვა - გერმანიის ინტერესის სფერო

პოლონეთი - გაინაწილეს
 პარაგრაფი 33 და პარაგრაფი 34 - მეორე მსოფლიო ომის დასაწყისი,
მსვლელობა და შედეგები

1939 წლის 1 სექტემბერი - 1945 წლის 2

სექტემბერი

★ რიბენტროპ-მოლოტოვის ხელშეკრულება
1939 წლის აგვისტოს გერმანიამ და საბჭოთა კავშირმა დადეს
თავდაუსხმელობის ხელშეკრულება. ხელშეკრულებით განისაზღვრა
ინტერესის სფეროები.
საბჭოთა ინტერესის სფერო - ფინეთი, ლატვია, ესტონეთი, ბესარაბია,
პოლონეთის აღმოსავლეთი
გერმანიის ინტერესის სფერო - ლიეტუა და პოლონეთის დასავლეთი ნაწილი.

★ ომის დაწყების საბაბი

ინგლისმა და საფრანგეთმა დახმარება აღუთქვა პოლონეთს სხვა ქვეყნის შეჭრის შემთხვევაში.
საპასუხოდ, 1939 წლის სექტემბერს გერმანული ჯარები პოლონეთში შეიჭრა. ინგლისი და საფრანგეთი
ულტიმატუმს უცხადებს გერმანიას. გერმანია 3 სექტემბერს ომს უცხადებს საფრანგეთს და ინგლისს.
17 სექტემბერს პოლონეთს საბჭოთა კავშირი დაესხა თავს.

★ სსრკ-ფინეთის ომი
1 დეკემბერს ფინეთის ტერიტორიაზე შეიქმნა მარიონეტული
მთავრობა, რომელსაც უნდა ეზრუნა ფინეთის საბჭოთა
კავშორში გაერთიანებაზე, მაგრამ ფინელებმა იბრძოლეს.
სამხედრო აგრესიის შედეგად 1939 წელის სსრკ გაირიცხა
ერთა ლიგიდან.
ომი დასრულდა 1940 წელს მოსკოვის სამშვიდობო ხელშეკრულებით საბჭოთა კავშირს გადაეცა კარელიის
ყელი. 1941 წელს კი ფინეთმა ომი განაახლა ტერიტორიების დაბრუნების მიზნით.

★ ბალტიისპირეთის ანექსირება
1940 წლის ივნისში საბჭოთა კავშირმა უბრძოლველად მოახდინა ბალტიის რესპუბლიკების ანექსირება -
ლიტვა, ლატვია, ესტონეთი და ბესარაბია.
გერმანიამ გავლენა გაავრცელა სკანდინავიის ქვეყნებში - დანია და ნორვეგია (ოსლო) ⟶ “ოპერაცია
ვეზერიუბუნგი”. შვედეთმა ნეიტრალიტეტი შეინარჩუნა. ამით ჰიტლერი ახდენდა დიდი ბრიტანეთის
მოსალოდნელი შეტევისაგან შვედეთის იზოლირებას,თან გერმანია აწვდიდა რკინის მადანს .

★ “უცნაური ომი” (1939 წლის სექტემბერი - 1940 წლის მაისი)

ბრიტანეთი და საფრანგეთი თითქმის არ იბრძოდა. მოწინააღმდეგეები იჯდნენ სანგრებში და იშვიათად ბომბავდნენ
ერთმანეთს.
დიდ ბრიტანეთში 10 მაისს პრემიერ-მინისტრად დაიშნა - უინსტონ ჩერჩილი. დასრულდა “დაყვავების
პოლიტიკა”.

★ საფრანგეთის კაპიტულაცია
1940 წლის 10 მაისი - გერმანიამ შეტევა დაიწყო საფრანგეთზეც. “მაჟინოს ხაზს” (ფრანგული თავდაცვითი
ნაგებობა საზღვარზე) გვერდი აუქციეს და ბელგიის ნეიტრალიტეტის დარღვევით შეუტიეს საფრანგეთს.
“მაჟინოს ხაზის” აგების მიზეზები:
I. თავიდან აეცილებინათ მოულოდნელი თავდასხმა:
I. მოგებული დროის განმავლობაში მოეხდინათ საფრანგეთის არმიის მობილიზაცია.
II. დაეცვათ ელზასი და ლოტარინგია.

საფრანგეთის მთავრობამ შეუძლებლად მიიჩნია პარიზის დაცვა და ის უბრალოდ დათმო. 14 ივნისს გერმანელები
პარიზში შევიდნენ.
1940 წლის 22 ივნისი - საფრანგეთის რესპუბლიკის პრემიერ-მინისტრი ანრი პეტენი დაუზავდა ნაცისტებს
და მათთან კოლაბორაცია დაიწყო. კომპიენის ტყეში, მარშალ ფოშის ვაგონში, საფრანგეთის კაპიტულაცია
გამოცხადდა.
მარშალ დე გოლი -თავისუფალი საფრანგეთის მოძრაობის ლიდერი ინგლისში
გაიქცა. მეხუთე რესპუბლიკის პირველი პრეზიდენტი 1958-69 წლებში.
● საფრანგეთის ჩრ. და სამხ.-დას. - გერმანიის მიერ ოკუპირებული
ნაწილები.
● საფრანგეთის სამხ. - ავტონომიური ე.წ. “საფრანგეთის სახელმიფო”. მისი
დედაქალაქი იყო ვიში. ამიტომ იქ არსებულ მარიონეტულ მტავრობას “ვიშის
რეჟიმი” ეწოდა. მარშალი პეტენი იყო “ვიშის " ფაშისტური რეჟიმის მეთაური.

1940 წლის 22 სექტემბერს ბერლინში დაიდო “სამთა პაქტი” გერმანიას, იაპონიას

და იტალიას შორის.

★ საჰაერო ომი ბრიტანეთის წინააღმდეგ - ოპერაცია “ზეელოვე”

ჰიტლერს ეგონა, რომ საფრანგეთის ომიდან გამოთიშვის შემდეგ დიდი ბრიტანეთი სამშვიდობო მოლაპარაკებას
დაიწყებდა, მაგრამ დიდი ბრიტანეთის მთავრობა კომპრომისზე არ წავიდა.
ჰიტლერმა ლიუფტევავეს დაავალა დიდი ბრიტანეთის ქალაქების დაბომბვა.
ოპერაცია “ზეელოვე” მიმდინარეობდა 1940-1941 წლებში. გერმანია ცდილობდა, საჰაერო
თავდასხმებით შეესუსტებინა ბრიტანეთი და გადაესხა დესანტი მის დასაპყრობად, მაგრამ ინგლისი არ
დანებდა.
ინგლისურმა ფლოტმა გაანადგურა გერმანიის წყალზედა ფლოტი. “ბრიტანეთის ბრძოლაში” გამარჯვებამ
ევროპას მისცა გამარჯვების იმედი.

★ ომი საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ - ოპერაცია “ბარბაროსა”.

ეს იყო ნაცისტური გერმანიის სსრკ-ზე თავდასხმის გეგმის კოდური სახელწოდება და ითვალისწინებდა
ელვისებური შეტევით → “ბლიცკრიგით” საბჭოთა კავშირის დამარცხებას.
საბჭოთა პროპაგანდა მუდმივად ახსენებდა “მოულოდნელობის მომენტს”.
1941 წლის 22 ივნისს გერმანელთა დივიზიები შეტევაზე გადავიდნენ. ვერმახტმა დაიკავა - უკრაინა,
ბელორუსი, ბალტიისპირეთი და მიადგა მოსკოვსა და ლენინგრადს. მაგრამ რიგმა ფაქტორებმა არ მისცა
საშუალება ვერმახტს გამარჯვების.
I. გეოგრაფიული ფაქტორი - რუსეთი დიდი იმპერიაა.
II. კლიმატური ფაქტორი - დიდხანს გრძელდება ზამთარი საშინელი ყინვებით.
III. დემოგრაფიული ფაქტორი - დიდი იმპერიაა და არასდროს გამოელევა ადამიანური რესურსი.
IV. პოლიტიკური სისტემა - კომუნისტური პარტიის მიერ დამყარებულმა რეჟიმმა არ მისცა ვერმახტს
გამარჯვების უფლება.
1941 წლის 16 ოქტომბერი - მოსკოვის ბრძოლა.
გერმანული სატანკო კოლონიები მიადგნენ მოსკოვს. ამ დროს საბჭოთა საგარეო დაზვერვამ აცნობა
სტალინს, რომ იაპონია აპირებდა ომს ამერიკასთან და ბრიტანეთთან და არა საბჭოთა კავშირთან. ამან
კრემლს საშუალება მისცა, წითელი არმიის დივიზია გადაესროლა მოსკოვთან. ეს გერმანული არმიის
პირველი დამარცხება იყო მეორე მსოფლიო ომში. ბარბაროსას გეგმა ჩავარდა.

★ ატლანტიკის ქარტია აშშ-სა და

ინგლისს შორის
1941 წლის 14 აგვისტოს ატლანტის ოკეანეში,
ბრიტანეთის ხომალდ „უელსის პრინცზე“, ხელი
მოაწერეს რუზველტმა და ჩერჩილმა.
დეკლარაციაში საუბარი იყო ფაშისტური ბლოკის
წინააღმდეგ ბრძოლის მიზნებისა და ომის
შემდგომი მსოფლიოს მოწყობის შესახებ. აღინიშნა,
რომ ქარტიის ხელმომწერი მხარეები უარს
აცხადებდნენ ახალი ტერიტორიების ხელში
ჩაგდებაზე.
ატლანტიკის ქარტიამ საფუძველი ჩაუყარა
ანტიჰიტლერული კოალიციის შექმნას. 1941 წლის სექტემბერში მას შეუერთდა სსრ კავშირი და ცხრა სხვა
სახელმწიფო.

★ ოპერაცია “ბისმარკი”

1941 წელს მიმდინარეობს. გერმანია ცდილობს ამერიკიდან მომავალი სატრანზიტო გზები ჩაუკეტოს ინგლისს,
რადგან ვერ დაუკავშირდეს ინგლისი აშშ-ს და არ მიიღოს დახმარება.
 ★ აშშ-ის ომში ჩაბმა
1941 წლის 7 დეკემბერს ჰავაისთან მდებარე პერლ-ჰარბორის საზღვაო ბაზა დაბომბა იაპონიამ ომის
გამოუცხადებლად. აშშ ჩაება მეორე მსოფლიო ომში.
იაპონელებმა ამ მოვლენის შემდეგ ბრიტანული კოლონია
ჰონკონგი და წყნარი ოკეანის კუნძულები დაიკავეს.
● ამერიკამ “ლენდ-ლიზის პროგრამით” უზარმაზარი
მატერიალური დახმარება აღმოუჩინა საბჭოთა
კავშირს და ბრიტანეთს.

★ ქართველები II მსოფლიო ომში

საქართველოში ყურადღება მიექცა სამხედრო
ინდუსტრიისათვის აუცილებელი წიაღისეული მოპოვებას
(მაგნიუმის და ქვანახშირი).
244-ე ქართული დივიზია იბრძოდა ქერჩის ნახევარკუნძულზე.

★ ელ-ალამენის ბრძოლა
1940 წლიდან გერმანია გეგმავდა სუეცის არხის გადაკეტვას ბრიტანეთისთვის, დასავლეთ აზიაში შეჭრას და
საბჭოთა კავშირზე სამხრეთიდან შეტევას. მისი სამიზნე იყო ბაქოსა და ირანის ნავთობი.
1942 წლის ოქტომბერ-ნოემბერში ეგვიპტის ქ. ალექსანდრიასთან, ელ-ალამეინთან, ბრიტანელმა გენერალმა
მონტგომერიმ დაამარცხა რომელის გერმანულ-იტალიური არმია. გერმანიამ უკან დაიხია და ბრიტანელებმა
დაიკავეს ლიბია.

★ სტალინგრადის ბრძოლა (1942 წ. 23 აგვისტო - 1943 წ. 2 თებერვალი)

● კურსკის ბრძოლა - 1943 წელი

1942 წლის მეორე ნახევარში გერმანული არმიები ცდილობდნენ მდ. ვოლგამდე მისულიყვნენ და გადაეჭრათ
რუსეთისთვის საწვავი ბაქოდან და დახმარება ამერიკიდან. ვერმიხტმა მიაღწია სტალინგრადამდე, მაგრამ ქალაქის
აღება ვერ შეძლეს. ეს ბრძოლა უსასტიკესი და სისხლიანი იყო. ვერმიხტის მე-6 არმია დანებდა და წითელმა არმიამ
91 ათასი ტყვე აიყვანა.

★ კურსკის სატანკო ბრძოლა

1943 წელს კურსკის 50 დღიან ბრძოლებში განადგურდა გერმანელთა 30 დივიზია. საბჭოთა
ავიაცია საბოლოოდ გაბატონდა ჰაერში. კურსკის ბრძოლის წარმატებას ხელი შეუწყო
პარტიზანთა აქტიურმა მოქმედებამ.
1943 წლის გამარჯვებებს შორის კურსკის ბრძოლა იყო გადამწყვეტი, რომელმაც განაპირობა
ძირეული გარდატეხა დიდი სამამულო ომისა და მეორე მსოფლიო ომის მსვლელობაში,
უზრუნველყო 1943 წლის ბოლოსათვის მარცხენა ნაპირის უკრაინის გათავისუფლება.

ელ-ალამეინი და გერმანელების დამარცხება სტალინგრადთან, მსოფლიო ომში შემობრუნების მომენტად

ითვლება: ამის შემდეგ ნაცისტური გერმანია ძირითადად თავდაცვით ბრძოლებს აწარმოებდა.

★ იტალიის გასვლა II მსოფლიო ომიდან

1943 წელს ბრიტანულ-ამერიკულმა ძალებმა კ. სიცილიიდან დაიწყეს იტალიაში შეჭრა და იმავე წელს იტალია
გამოთიშეს ჰიტლერის მოკავშირეთა რიგებიდან.

★ თეირანის კონფერენცია - დიდი სამეულის

კონფერენცია

1943 წლის 28 ნოემბრიდან 1 დეკემბრამდე გაიმართა დიდი

ბრიტანეთის, სსრკ-ს და აშშ-ს ლიდერთა მონაწილეობით
(სტალინი, ჩერჩილი, რუზველტი)

განიხილებოდა მეორე ფრონტის გახსნის

პერსპექტივა, საფრანგეთის გამოხსნა
ნაცისტებისაგან ანუ ოპერაცია ოვერლორდი.
შესრულება დაევალა ინგლისს, კანადას და აშშ.

★ საფრანგეთის გამოხსნა ნაცისტებისგან - ოპერაცია

“ოვერლორდი”

“მეორე ფრონტი” ნაცისტურ გერმანიას გაუხსნეს 1944 წლის 6 იანვრის ოპერაცია “ოვერლორდით”, შესრულება
დაევალა ინგლისს კანადას და აშშს. ჩრ. საფრანგეთში დესანტირება მოახდინაამ ქვეყნების უზარმაზარმა არმიამ.

★ იალტის კონფერენცია - ყირიმის კონფერენცია

1945 წლის 4-11 თებერვალს გაიმართა კოდური

სახელით - არგონავტთა კონფერენცია.

მოკავშირე სახელმწიფოთა (აშშ, დიდი ბრიტანეთი და

სსრკ) მეთაურების ომის დროინდელი შეხვედრა.
სტალინი, ჩერჩილი, რუზველტი.

● გერმანია დაიყო ოთხ ზონად, ქალაქი კი ბაბჭოთა

კავშირის ზონაში მოხვდა. თითოეული ზონის
მმართველობა დაეკისრა სამხედრო
ადმინისტრაციებს. შეიქმნა მაკოორდინებელი
ორგანოც - “მოკავშირეთა საკონტროლო საბჭო”.
● გადაწყდა რომ ოპერაცია “ბერლინი” უნდა
ჩაეტარებინა საბჭოთა კავშირს.

★ შეტევა ბერლინის მიმართულებით - ოპერაცია “ბერლინი”

1945 წლის იალტის კონფერენციაზე მოკავშირეებმა გერმანია დაიყვეს ოთხ ნაწილად. ბერლინი საბჭოთა ზონაში
მოხვდა. ნაცისტური გერმანიის დედაქალაქს საბჭოთა არმიები უტევდნენ.

➔ ბელარუსული ფრონტი - ჟუკოვის ხელმძღვანელობით.

➔ უკრაინული ფრონტი - კონევის ხელმძღვანელობით.
➔ დროშა აიტანა - ეგროროვმა და ქანთარიამ.
★ 30 აპრილს ჰიტლერმა თავი მოიკლა.
★ 2 მაისს ქალაქი დანებდა.
★ 8 მაისს გერმანიის სამხედრო ხელმძღვანელობამ სრული კაპიტულაციის აქტს მოაწერა ხელი. ომი
ევროპაში დამთავრდა.
 ★ პოდსდარმის ხელშეკრულება - „ბერლინის სამი სახელმწიფოს კონფერენცია“

მეორე მსოფლიო ომის მონაწილე 3 მთავარი მოკავშირის - სსრკ-ს აშშ-ის, და დიდი ბრიტანეთის შეხვედრა, რომელზეც
უნდა შეეთანხმებინათ სამომავლო მოქმედებების გეგმა. მოლაპარაკება შედგა პოტსდამის დანგრევას გადარჩენილ
სასახლე ცეცილიენჰოფში. ოთხ სექტორად დაიყო ბერლინი. ქალაქის აღმოსავლეთი საბჭოთა გამგებლობაში
გადავიდა, დასავლეთი - დაიყო ამერიკულ, ბრიტანულ და ფრანგულ სექტორებად.

ოთხი დიდი “დე” პრინციპი:

➢ დენაციფიკაცია - გერმანიის გაწმენდა

ნაციზმის ნაშთისგან
➢ დემილიტარიზაცია - ჯარების განიარაღება
➢ დეცენტრალიზაცია
➢ დემოკრატიზაცია

I. პოლონეთის , ჩეხოსლოვაკიის და უნგრეთის გერმანული მოსახლეობის ლეგიტიმაცია.

II. აღმოსავლეთ გერმანული მიწების პოლონეთისათვის გადაცემა.
III. გერმანიის მოკავშირეთა 4 საკონტროლო ზონად (სსრკ, აშშ, დიდი ბრიტანეთი, საფრანგეთი)
დაყოფა.
➢ ბჰბჯბჯ
➢
★ იაპონიის კაპიტულაცია

1945 წელს, ევროპაში ომის დამთავრების შემდეგ, იაპონიის საბოლოოდ დასამარცხებლად ამერიკამ პირველად
გამოიყენა ბირთვული იარაღი. 6 და 9 აგვისტოს ქალაქები ჰიროსიმა და ნაგასაკი თითო ატომური ბომბით
გაანადგურა. 14 აგვისტოს იაპონიის მთავრობამ წინააღმდეგობა შეწყვიტა.

1945 წლის 2 სექტემბერს ოფიციალურად დამთავრდა II მსოფლიო ომი.

 ★ ნიურბერგის პროცესი

1945 წლის 20 ნოემბერიდან 1946 წლის 1 ოქტომბრამდე

მიმდინარეობდა გერმანელი, ომის მთავარი დამნაშავეების
გასამართლება საერთაშორისო სამხედრო ტრიბუნალის მიერ
ქალაქ ნიურნბერგში.
ტრიბუნალი შეიქმნა სსრკ-ის, აშშ-ის, დიდი ბრიტანეთისა და
საფრანგეთის შეთანხმებით ლონდონში. 1945 წლის 8 აგვისტოს
სამართალში მიცემული იყო ჰიტლერისეული გერმანიის 24
ხელმძღვანელი.
დამნაშევეები დადანაშაულდნენ შეთქმულებაში, აგრესიული
ომის მომზადებისა და წარმოებაში. დანაშაულებრივ
ორგანიზაციად ცნო ეს-ეს, უშიშროების სამსახური (სდ) და
გესტაპო.

★ ტოკიოს პროცესი

იაპონიის საერთაშორისო სამხედრო დამნაშავეთა სასამართლო პროცესი მიმდინარეობდა 1946-1948 წლებში.

 პარაგრაფი 36 - “ცივი ომის” დასაწყისი. მსოფლიოს ორ ბანაკად
დაყოფა. ნატო და ვარშავის პაქტი.

1946 - 1989

მეორე მსოფლიო ომის შედეგად მსოფლიო ჰეგემონიის როლი დაკარგეს დიდმა ბრიტანეთმა, საფრანგეთმა და
გერმანიამ. ასპარეზზე გამოვიდა აშშ და საბჭოთა კავშირი.

❖ გაეროს შექმნა
1944 წელს დუმბარტონ-ოქსში დაიწყო მოლაპარაკებები გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის შექმნაზე, რაც
იალტის კონფერენციამ დაამტკიცა.
1945 წლის 26 ივნისი - სან-ფრანცისკოს კონფერენციაზე მიიღეს ორგანიზაციის წესდება. გაეროს
უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები, ვეტოს უფლებით, გახდნენ: აშშ, დიდი ბრიტანეთი, საფრანგეთი და
სსრკ.
1945 წლის 24 ოქტომბერი - 51 სახელმწიფოს მიერ დაფუძნებული გაერო შეუდგა მოვალეობის შესრულებას.
მიზანი: მსოფლიო მშვიდობის და უშიშროების შენარჩუნება და საერთაშორისო დავების მშვიდობიანი გადაწყვეტა.
საქართველო გაეროს 179-ე წევრია 1992 წლის 31 ივლისიდან.

❖ ცივი ომის დასაწყისი

მსოფლიო დაყოფილი იყო კაპიტალისტურ და სოციალისტურ ბანაკებად. ატომური იარაღით აღჭურვილი
მხარეები ვერ ბედავდნენ ღია დაპირისპირებას.
1946 წლის მარტი - აშშ, ქ. ფურლონში, ჩერჩილმა წარმოთქვა სიტყვა, რომ ევროპის კონტინენტზე ჩამოეშვა
“რკინის ფარდა”.

❖ ტრიუმენის დოქტრინა და მარშალის გეგმა

1947 წელს ჰარი ტრიუმენმა კონგრესს თხოვა ფინანსური დახმარება საბერძნეთისთვის. ამით ტრიუმენმა
ჩამოაყალიბა შეკავების დოქტრინა, რაც გულისხმობდა მთელს მსოფლიოში თავისუფლებისმოყვარე
ერებისთვის ეკონომიკური და სამხედრო დახმარების გაწევას მათი დამოუკიდებლობის შენარჩუნებისთვის.

ჯორჯ მარშალის ინიციატივით, შემუშავდა ეკონომიკური პროექტი, რომელიც გულისხმობდა ქვეყნებისთვის

16 მლრდ. დოლარის ღირებულების პროდუქტით და ნედლეულით დახმარებას.
ამან საბოლოო ხაზი გაავლო ცივი ომის ფრონტზე. ყველა ქვეყანა, რომელმაც მიიღო დახმარება ჩაეწერა
კაპიტალისტურ სამყაროში, აშშ-ს მხარეს.

❖ ეკონომიკური ურთიერთდახმარების საბჭო

მარშალის გეგმის საპირისპიროდ, 1949 წელს სტალინმა შექმნა ეკონომიკური ურთიერთდახმარების საბჭო.
მოსკოვმა ამ საბჭოში გააერთიანა: ალბანეთი, გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა, ჩეხოსლოვაკია,
ბულგარეთი, რუმინეთი, პოლონეთი და უნგრეთი.

❖ გერმანიის გაყოფა
1949 წელს ამერიკული, ბრიტანული და ფრანგული ზონის გაერთიანებით შეიქმნა გერმანიის ფედერაციული
რესპუბლიკა (გდრ), ხოლო საბჭოთა ზონა გამოცხადდა გერმანიის დემოკრატიულ რესპუბლიკად (გდრ).
1961 წელს ნიკიტა ხრუშოვის ბრძანებით ერთ ღამეში ააშენეს “ბერლინის კედელი”.

❖ დაპირისპირებული ბლოკები
● დასავლეთის ქვეყნებმა საბჭოთა სამხედრო საფრთხის შესაჩერებლად შექმნეს - ნატო, რომელიც დაფუძნდა
1949 წლის 4 აპრილს ვაშინგტონში.
● ნატოს საპირისპიროდ, 1955 წლის 14 მაისს დაიდო მეგობრობის, თანამშრომლობის და ურთიერთდახმარების
ვარშავის ხელშეკრულება.
ორივე ხელშეკრულება ეფუძნებოდა - ურთიერთდამხარების პრინციპს. ალიანსის რომელიმე წევრ
სახელმწიფოზე შეიარაღებული აგრესიის შემთხვევაში ალიანსის ყველა წევრი ვალდებულია ჩაებას ომში.
ვარშავის პაქტის ქვეყნებმა ერთხელ ჩაატარეს ერთობლივი სამხედრო ოპერაცია თანაალიანსელი ჩეხოსლოვაკიის
წინააღმდეგ, 1968 წლის “პრაღის გაზაფხულის” დროს.
 პარაგრაფი 37 - საერთაშორისო ვითარება XX საუკუნის II ნახევარში

❖ კორეის ომი (1950-1953)

II მსოფლიო ომის შემდეგ, იაპონიისგან განთავისუფლებული კორეა 38-ე პარალელზე გაიყო.
1948 წელს ჩრდილოეთიში ჩამოყალიბდა კორეის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკა, რომლის ლიდერი
იყო კიმ ირ-სენი. მას ძალისმიერი გზით კორეის გაერთიანება სურდა.
1950 წელს ჩრ. კორეის სატანკო ნაწილები შეიჭრა სამხრეთში.

გაეროს გაერთიანებული ჯარები დუგლას მაკარტურის სარდლობით შევიდა კორეაში და გადავიდა კსდრ-ს
ტერიტორიაზე.

კიმ ირ-სენმა დახმარებისთვის მიმართა სტალინს და ჩინეთის ლიდერს მაო ძე-დუნს. სტალინი არ ჩაერია. მაომ
კი 2 მილიონიანი “მოხალისეთა არმია” შექმნა.

1953 წელს დაიდო ზავი, რომელმაც აღადგინა ომამდელი მდგომარეობა.

❖ კარიბის ზღვის კრიზისი (1962)

1959 წელს კუბაში რევოლუცია მოახდინა ფიდელ კასტრომ და დაამხო ამერიკული ბატისტას რეჟიმი, რაც
დიქტატურაში გადაიზარდა. ცენტრალურმა სადაზვერვო სამმართველომ (ცსს) გადაწყვიტა კასტროს რეჟიმის
დამხობა.
1961 წელს გადასხა კუბელი ემიგრანტების სამხედრო დესანტი, რომელიც რევოლუციურმა არმიამ დააპატიმრა.
გადაწყდა კუბაში ეკონომიკური დესტაბილიზაციის გამოწყვევა. ფიდელ კასტრომ გადაწყვიტა მოსკოვთან
დაახლოება და რეჟიმის შენარჩუნება, რასაც მოყვა 1962 წლის “კარიბის კრიზისი”.

ორივე სახელმწიფო ატომური ომის ზღვარზე იყო მისული.

1962 წლის ოქტომბერში აშშ-მა დაიწყო კუბის საზღვაო ბლოკადა, საბჭოთა კავშირს კი შესთავაზა: საბჭოთა
რაკეტების კუბიდან გატანა, პარალელურად აშშ-ც დაიწყებდა თურქეთიდან თავისი რაკეტების დემონტაჟს.
ბაზების გაყვანის შემდეგ, აშშ-მ კუბას მოუხსნა საზღვაო ბლოკადა. შეიქმნა თეთრი სახლი - კრემლის
პირდაპირი სატელეფონო კავშრი.

❖ ვიეტნამის ომი (1965-1973)

1945 წელს ვიეტნამელმა კომუნისტებმა ხო ში მინის მეთაურობით საფრანგეთისგან ვიეტნამის დამოუკიდებლობა
გამოაცხადა. ამას მოყვა 1946-1954 წლების ომი, რაც საფრანგეთის დამარცხებით დასრულდა.
1954 წლის ჟენევის შეთანხმებით ვიეტნამი ოარდ გაიყო.
ჩრ. - ვიეტნამის სახალხო რესპუბლიკა კომუნისტური მმართველობით
სამ. - ვიეტნამის დემოკრატიული რესპუბლიკა
მათ შორის საზღვარი მე-17 პარალელზე გაივლო.

სამხრეთ ვიეტნამის პრეზიდენტმა ნგო დინ დიენმმა ჩამოაყალიბა დესპოტური რეჟიმი. 1960 წელს აჯანყება
დაიწყო, რომელსაც ხელმძღვანელობდა “ვიეტკონგი”. მათთან თანამშრომლობდა ხო ში მინის მთავრობაც,
რადგან ვიეტნამის გაერთიანება სურდა.
1964 წელს ამერიკულ ხომალდზე “ვიეტკონგელების” თავდასხმის გამო ამერიკა ჩაერთო ომში.

● აშშ, სამხრეთ ვიეტნამი, სამხრეთ კორეა

● ვიეტნამის დემოკრატიული რესპუბლიკა და “ვიეტკონგი”
● ჩრდილოეთ ვიეტნამს სამხედრო დახმარებას უწევდა სსრკ და ჩინეთი.
1973 წელს პარიზის შეთანხმებით აშშ-მ დატოვა ვიეტნამი. მთელი ინდოჩინეთი კომუნისტური
მმართველობის ქვეშ აღმოჩნდა. ეს იყო აშშ-ს დიდი მარცხი.

❖ ავღანეთის ომი (1979-1989)

● მოსახლეობის ნაწილს სურდა, რომ ავღანეთი ყოფილიყო შარიათის კანონებით მართული ისლამური
რესპუბლიკა.
● მეორე ნაწილი სოციალიზმის იდეებს ემხრობოდა.

ირანის ისლამურმა რევოლუციამ 1979 წელს შეასუსტა აშშ-ს გავლენა რეგიონზე. იმავე წელს
პრომოსკოვური ხელისუფლება მოვიდა ქვეყნის სათავეში.
აშშ იარაღით ეხმარებოდა შეიარაღებულ ოპოზიციას - მოჰაჯიდებს.
1989 წელს მარცხის თავიდან ასაცილებლად საბჭოთა კავშირმა ჯარები გაიყვანა ავღანეთიდან.
ხელისუფლებაში კი მოვიდა თალიბანის რეჟიმი.
 პარაგრაფი 49 - პერესტროიკა. საბჭოთა კავშირის დაშლა

1985 წელს პოლიტბიურომ გენერალურ მდივნად აირჩია მიხეილ გორბაჩოვი, რომელმაც მალე წამოიწყო
“პერესტროიკა” - რეფორმების სერია ქვეყნის ეკონომიკური მდგომარეობის გარდაქმნის მიზნით.

1988-1991 წლებში გორბაჩოვი საბჭოთა კავშირის პირველი და უკანასკნელი პრეზიდენტი იყო.

პერესტროიკამდე:
❏ რუსეთის პროდუქცია საერთაშორისო ბაზარზე არაკონკურენტუნარიანი იყო;
❏ ქვეყანაში წარმოდგენილი იყო არაეფექტური კოლექტიური და საბჭოთა მეურნეობები;
❏ სსრკ ჩართული იყო შეიარაღების შეჯიბრში ამერიკასთან, რაც სახსრებს მოითხოვდა;
❏ ეკონომიკა გააუარესა 1986 წლის ჩერნობილის ტრაგედიამ;

პერესტროიკა და მის შემდეგ:

❏ “გლასნოსტი” - ტაბუ-დადებულ საკითხებზე ღიად საუბრის უფლება. დაიწყო 1987 წელს.
გამოიწვია ლენინიზმში ეჭვის შეტანა, რასაც იდეოლოგიური დოგმების მოშლა მოჰყვა.
❏ “მშრალი კანონი” - ქვეყანაში დაიყო ანტიალკოჰოლური კამპანია. ამან დააზარალა საბჭოთა
ხაზინა, რადგან სახელმწიფოს მიერ წამოებული ალკოჰოლური სასმლის პროდუქცია შეიზღუდა.
❏ 1998 წელს დაიშვა კერძო საკუთრება.
❏ მრავალპარტიულობის დაშვება - 1990 წელს გაუქმდა საბჭოთა კონსტიტუციის მე-6 მუხლი.

1988 წელს დაიწყო კონფლიქტი სომხებსა და აზერბაიჯანელებს შორის მთიანი ყარაბაღის ფლობასთან
დაკავშირებით.

მიხეილ გორბაჩოვისა და ბორის ელცინის დაპირისპირება

1990 წელს ელცინი რუსეთის ფედერაციის უმაღლესი საბჭოს თავჯდომარედ აირჩიეს.
1990 წელს სახალხო დეპუტატთა ყრილობამ მიიღო დეკლარაცია “რსფსრ-ის სახელმწიფო
სუვერენიტეტის შესახებ”.
1991 წლის 12 ივნისს - რუსეთის ფედერაციის პირველ პრეზიდენტად.

1991 წლის სექტემბერში ლიტვას, ლატვიას და ესტონეთს საბჭოთა კავსირიდან გასვლის უფლება
მიეცათ.
1991 წლის დეკემბერში საბჭოთა კავშირი საბოლოოდ დაიშალა.
 პარაგრაფი 50 - სოციალისტური ბანაკის დაშლა

❏ “დათბობა”
1953 წელს, სტალინის სიკვდილის შემდეგ, ნიკიტა ხრუშვმა დაამარცხა ლავრენტი ბერია და ერთპიროვნულ
მმართველად იქცა.
დათბობის დასაწყისად იქცა კომუნისტური პარტიის XX ყრილობაზე, 1956 წელს სტალინის კულტის დაგმობა
ხრუშოვის მიერ.

❏ 9 მარტი
დესტალინიზაციის კურსს მოჰყვა საქართველოში 1956 წლის 3 მარტიდან თბილისი უმაღლესმა სასწავლებლებმა
დაიწყეს მანიფესტაციების გამართვა.
1956 წლის 9 მარტს კი საბჭოთა არმიის ნაწილებმა ტანკებით დემონსტრანტებს შეუტიეს.
გაჩნდა არალეგალური ანტისაბჭოთა ორგანიზაციები: “გორგასლიანი”, “სიღნაღის ახალგაზრდა გვარდია”.

❏ ბუდაბეშტი - 1956 წელი

ოქტომბერში ბუდაპეშტში, პარლამენტის წინ, შეკრებილი დემონსტრანტები მოითხოვდნენ მრავალპარტიულ
არჩევნებს, პოლიტპატიმრების განთავისუფლებას და საბჭოთა ჯარის გაყვანას.
ბუდაპეშტში შევიდნენ საბჭოთა ტანკები და ქალაქის დაპყრობის შემდეგ რეპრესიები დაიწყეს.

❏ უძრაობის ეპოქა
1964 წლის ოქტომბერში გადატრიალებით ხრუშოვი გადააყენეს და ბელადი გახდა ლეონიდ ბრეჟნევი.

❏ “პრაღის გაზაფხული”
1968 წლის იანვარში ჩეხოსლოვაკიაში ხელისუფლება შეიცვალა, სათავეში მოვიდნენ რეფორმატორები. ისინი
აპირებდნენ ცვლილებებს: სისტემის დემოკრატიზაციას და ეროვნული დამოუკიდებლობის დაცვას.
1968 წლის 21 აგვისტოს ჩეხოსლოვაკიაში შევიდნენ ვარშავის ხელშეკრულების 5 სახელმწიფოს ჯარები.

❏ საერთაშორისო ვითარება ცივი ომის დროს

1975 წლის 1 აგვისტოს ჰელსინკში დაფუძნდა ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაცია (ეუთო).
ჰელსინკის აქტმა დააფიქსირა ომისშემდგომი პოლიტიკური ვითარება და საზღვრები ევროპაში.
ჩამოყალიბდა ადამიანთა უფლებათა დამცველი ორგანიზაციები : ქარტია77 ჩეხოსლოვაკიაში, რომლის ლიდერი
ვაცლავ-ჰაველი პრეზიდენტად აირჩიეს. ჰელსინკის კავშირი საბჭოთა კავშირში.

აშშ-ს პრეზიდენტმა რონალდ რეიგანმა სსრკ გამოაცხადა “ბოროტების იმპერიად” და გამოაცხადა ე.წ.
“ვარსკვლავური ომები”
ახალმა გენერალურმა მდივანმა მიხეილ გორბაჩოვმა “პერესტროიკა” გამოაცხადა.

❏ პოლონეთი
1980 წელს პოლონეთის ქალაქ გდანსკში დაიწყო გემთმშენებელი ქარხნის მუშათა გაფიცვა, რომელსაც
მეთაურობდა ლეხ ვალენსა. ჩამოაყალიბეს პროფკავშირული გაერთიანება “სოლიდარნოსტ” ანუ
სოლიდარობა.

❏ გერმანიის გაერთიანება
1989 წელს მოჰყვა გდრ-ის მოსახლეობის მიერ “ბერლისნის კედელის” დანგრევა და 1900 წელს გერმანიის
გაერთიანება.
II მსოფლიო ომში გამარჯვებულმა სახელმწიფოებმა გერმანიას გაერთიანების ოფიციალური უფლება
მისცეს. ხელშეკრულებას ხელი მოეწერა მოსკოვში 1990 წლის 12 სექტემბერს. 3 ოქტომბერს გერმანიის
ერთიანობა აღდგა.

❏ სოციალისტური ბანაკის აღსასრული

1989 წლის 27 ივნისს დაიწყო “სოციალისტური ბანაკის” საზღვრების მოშლა.
კომუნისტურ უნგრეთსა და კაპიტალისტურ ავსტრიას შორის უნგრეთის მოსახლეობამ მოშალა საზღვარი.
კომუნისტური რეჟიმები ძირითადად მშვიდობიანად დაემხო. აჯანყებული ხალხისთვის წინააღნმდეგობის გაწვა
მხოლოდ რუმინეთის დიქტატორმა ნიკოლაე ჩაუშესკუმ სცადა.

1990 წელს “ვარშავის პაქტიდან” გამოვიდა ცენტრალური ევროპის ყველა ქვეყანა. ორგანიზაციის დაშლა 1991
წელს გამოცხადდა.
 საბჭოთა კავშირის ლიდერები

➢ ვლადიმირ ლენინი
ხელისუფლებაში მოვიდა 1917 წლის 25 ოქტომბრის რევოლუციით.
გარეკა დამფუძნებელი კრება. პირველი მსოფლიო ომიდან გამოვიდა
1918 წელს ბრესტ-ლიტოვსკის ზავით.
ნეპი - ახალი ეკონომიკური პოლიტიკური კურსი, რომელიც
ითვალისწინებდა საკუთრების დაშვებას მცირე დოზით.
შექმნა წითელი არმია ტროცკის ხელმძღვანელობით და ჩეკა ძერშენსკის
ხელმძღვანელობით.
1920 წლის 7 მაისს აღიარა საქართველოს დამოუკიდებლობა
სანაცვლოდ მოითხოვა კომუნისტური პარტიის ლეგალიზაცია.
1921 წლის 25 თებერვალს საქართველოს ანექსია მოახდინა.
1922 წელს კი შექმნა სსრკ.

➢ იოსებ სტალინი
1922 წლიდან ლენინი იოსებ სტალინმა შეცვალა ლენინი. ჩამოყალიბდა ტოტალური
სისტემა. მოხდა წარმოების ნაციონალიზაცია (კერძო საკუთრებიდან სახელმწიფო
მფლობელობაში გადაცემის პოლიტიკა). სამხედრო მრეწველობის განვითარების
მიზნით დაიწყო ქვეყნის ინდუსტრიალიზაცია. დაიწყო სოფლის მეურნეობის
კოლექტივიზაცია ანუ გლეხების ხელახალი დაყმევება.
1934 წელს სერგეი კიროსვის გაუხსნელმა მკვლელობამ სტალინს საბაბი მისცა დაეწყო
მასობრივი რესპრესიები. 1930-იანი წლებიდან შეიქმნა შრომითი ბანაკები, სადაც
მილიონობით პატიმარი ანაზღაურების გარეშე შრომობდა.
1939 წლის აგვისტოს გერმანიამ და საბჭოთა კავშირმა დადეს თავდაუსხმელობის
ხელშეკრულება. ხელშეკრულებით განისაზღვრა ინტერესის სფეროები.
აწარმოა ომი ფინეთთან, შეიერთა ბალტიისპირეთი. თავი წარმატებით გაართვა მოსკოვის, სტალინგრადისა და
სამამულო ბრძოლებს.
მონაწილეობდა თეირანის, იალტის და პოდსდარმის კონფერენციებზე.
სტალინი 1953 წელს გარდაიცვალა.

➢ ნიკიტა ხრუშოვი
1953 წლის 5 მარტს სტალინის სიკვდილის შემდეგ ნიკიტა ხრუშოვმა დაამარცხა
ლავრენტი ბერია და ერთპიროვნულ მმართველად იქცა. მის მმართველობის პერიოდს
უწოდებენ “დათბობის ხანას”. 1956 წელს კომუნისტური პარტიის XX ყრილობაზე
მოხდა სტალინის კულტის მსხვრევა.
ამას მოყვა 1956 წლის 9 მარტი - თბილისის დარბევა;
1956 წლის სისხლისღვრა უნგრეთში;
1961 წელს ბერლინის კედელის მსხვრევა;
გენერალური მდივანი იყო კარიბის კრიზისის დროს.
ჩერნესტო ჩე გევარა და ნიკიტა ხრუშოვი.
კარიბის კრიზისი 1962 წელს

ფიდელ კასტრო
საქართველოში ნიკიტა
ხრუშოვთან ერთად
 ➢ ლეონიდ ბრეჟნევი
1964 წლის ოქტომბერში გადატრიალებით ხრუშოვი გადაააყენეს და ბელადი
გახდა ლეონიდ ბრეჟნევი. მის პერიოდს “უძრაობის ხანა” ეწოდება.
1968 წელს “პრაღის გაზაფხული” ჩეხოსლოვაკიაში სისხლით ჩაახშო.

➢ გორბჩოვი
საბჭოთა კავშირის პირველი და ბოლო პრეზიდენტი. დაიწყო პერესტროიკა და
საჯაროობა. ჯარები გამოვიდა ავღანეთიდან. დასრულდა ცივი ომი. დაიშალა
სსრკ და შეიქმნა დსთ სამოუკიდებელ სახელმწიფოთა გაერთიანება. მისი
მმართველობის დროს ცხრა აპრილის ტრაგედია მოეწყო თბილისში.

➢ ბორის ელცინი
რუსეთის პირველი პრეზიდენტი 1991 წლიდან საბჭოთა კავშირის დაშლის
შემდეგ
 საქართველო 1921-2000 წლებში

1921 წლის 25 თებერვალს ბოლშევიკური წითელი არმია უბრძოლველად შევიდა თბილისში და საბჭოთა
ხელისუფლება დაამყარა.
1921 წლის მარტში რევკომმა (ფილიპე მახარაძე, მამია ორახელაშვილი, შალვა ელიავა) დაშალა დამფუძნებელი
კრება და შექმნა მუსათა და გლეხთა საბჭოები.
➢ საკანონმდებოლო ორგანო - საქართველოს საბჭოების ყრილობა, ყრილობიდან ყრილობამდე კი ცაკი.
➢ აღმასრულებელი ხელისუფლება - სახკომსაბჭო, სახალხო კომისართა საბჭო.
1922 წლის 25 თებერვალს მიიღეს სსსრ-ის კონსტიტუცია.
აზერბაიჯანს გადაეცა ზაქათალას ოკრუგი, საინგილო, სომხეთს კი - ლორეს რაიონი.

ავტონომიზაცია

❏ აფხაზეთი - 1921 წლის მაისში საქართველოს რევკომმა ცნო აფხაზეთის საბჭოთა რესპუბლიკა, დეკემბერში
კი აფხაზეთის სსრ შევიდა საქართველოს სსრ-ს შემადგენლობაში.
❏ აჭარა - 1921 წელსვე აჭარას მიეკუთნა ასსრ-ს სტატუსი (მოსკოვის ხელშეკრულებით).
❏ ოსეთი - 1922 წელს საქართველოს ტერიტორიაზე შეიქმნა სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქი. გადაეცა
ცხინვალი და ახალგორი. 19780 წელს დაიწყო როკის გვირაბის შენება სამხრეთ და ჩრდილოეთ ოსეთის
დასაკავშირებლად, რაც ხელს შეუწყობდა ოსურ სეპარატიზმს.
❏ საბჭოთა კავშირის ორი გეგმა არსებობდა. სტალინის გეგმას (კავკასიის საბჭოტა რესპუბლიკები
ავტონომიის სახით შესულიყვნენ რუსეთის ფედერაციაში) არ დაეთანხმნენ ქართველები. გაიმარჯვა ლენინის
გეგმამ და შეიქმნა საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა. 1937-38 წლებში სტალინმა დახვრიტა ყველა
ვინც მის გეგმას წინააღმდეგობა გაუწია.
❏ საქართველოს სუვერენიტეტი სრულიად აღმოიფხვრა. მის შესანარჩუნებლად იბრძოდნენ მენშევიკები და
ბოლშევიკების ნაწილიც - ნაციონალლუკლონისტებიც.

ეროვნული მოძრაობა 1920-იან წლებში

ოკუპაციის შემდეგ შეიქმნა საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტი - დამკომი, რომელშიც გაერთიანდნენ

სხვა პარტიებიც.
1922 წლის აგვისტოში პარტიზანული ბრძოლები დაიწყო ქაქუცა ჩოლოყაშვილმა თავის რაზმთან ერთად კახეთსა
და ფშავ-ხევსურეთში, რომელსაც რეპრესიები მოყვა. მალე დააპატიმრეს იატაკქვეშა სამხედრო ცენტრიც.
❖ 1924 წელს აჯანყება ქაქუცას ხელმძღვანელობით მთელ საქართველოს მოედო.
არაკორდინირებულობის გამო ჭიათურაში ერთი დღით ადრე დაიწყო აჯანყება, რის გამოც ადვილად
ჩაახშეს.

კომუნისტური პარტიის პირველი მდივნები

❖ 1936 წელს გაუქმდა საბჭოთა ფედერაციული სოციალისტური რესპუბლიკა და სსრკ-ში შევიდა

საქართველოს, სომხეთის და აზერბაიჯანის საბჭოტა სოციალისტური რესპუბლიკები მოკავშირე
რესპუბლოკების სახელით.

1931 წ. - ლავრენტი ბერია 1937-38 წლების რეპრესიები.

1938 წ. - კანდიდ ჩარკვიანი II მსოფლიო ომის პერიოდში მართავდა.

1953 წ. - ვასილ მჟავანაძე 1956 წლის 9 მარტის ტრაგედია.

1972 წ. - ედუარდ შევარდნაძე 1977 წლის 14 აპრილი ქართული ენის დაცვა.

1985 წ. - ჯუმბერ პატიაშვილი 1989 წლის 9 აპრილის ტრაგედია.

 ქართული კულტურა

● 1913-1914 წლებში გაიმართა რუსეთის მასწავლებელთა პირველი ყრილობა,რომლის გადაწყვეტილებითაც

სკოლებში ეროვნულ ენაზე სწავლება დაკანონდა.
● 1918 წლის 26 იანვარს გაიხსნა თბილისის უნივერსიტეტი. სულისჩამდგმელი იყო ივანე ჯავახიშვილი.
პირველი რექტორი პეტრე მელიქიშვილი.
● 1922წ გაიხსნა სამხატვრო აკადემია.
● 1924წ კონსერვატორიას მიენიჭა სახელწიფო სტატუსი.
● ცალკე ჩამოყალიბდა სასოფლო ინსტიტუტი, პოლიტექნიკური ინსტიტუტი და სამდივინო ინსტიტუტი.
● დავით კარიჭაშვილმა აღწერა წერა-კითხვის საზოგადოების წინგთსაცავი და დაარსა ბიბლიოთეკა.
● ჯჯჯჯ
●

რეპრესიები

● საბჭოთა სისტემის მიზანი იყო ხელოვნებისა თუ მეცნიერების დარგი გამოეყენებია იდეოლოგიურ იარაღად.
● იდევნებოდა ცისფერყანწელები, რადგან სოციალიზმის სამსახურში არ ჩადგნენ. მათ წინააღმდეგ შეიქმნა
პროლეტერულ მწერალთა ასოციაცია.
● 1928 წელს მწერალთა კავშირის დადგენილებით აიკრძალა ლიტერატურული ჯგუფების შექმნა.
● II მსოფლიო ომის შემდეგ მწერლებს ბრალი დასდეს “დასავლეთის წინაშე ქედის მოხრაში”, რის გამოც ახალი
რეპრესიები დაიწყო. ემსხვერპლა - მიხეილ ჯავახიშვილი, პაოლო იაშვილი და სხვა.

ეროვნული მოძრაობა

1956 წლის 9 მარტი - სტალინის კულტის გაუქმების შემდგომი პროტესტი ხელისუფლებამ სისხლში
ჩაახშო. შეიქმნა ეროვნული ორგანიზაცია “გორგასლიანი” მერაბ კოსტავასა და ზვიად გამსახურდიას
მიერ და “სიღნაღის ახალგაზრდა გვარდია”.
1977 წელს კათალიკოსად აირჩიეს ილია II. გაიზარდა მართმადიდებლური ეკლესიის როლი ეროვნულ
საქმეში.

1989 წლის 4 აპრილს დაიწყო მიტინგი თბილისში.

მიზეზი: აფხაზეთში დაწყებული სეპარატისტული გამოსვლები
მოთხოვნა: აფხაზეთის ავტონომიის გაუქმება, დამოუკიდებლობის აღდგენა.
გენერალმა როდიონოვმა 9 აპრილს სისხლით ჩაახშო მომიტინგეები.

საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადება

1990 წლის 28 ოქტომბერს ჩატარდა უზენაესი საბჭოს მრავალპარტიული არჩევნები, რომელშიც გაიმარჯვა
“მრგვალი მაგიდა თავისუფალი საქართველო” ზვიად გამსახურდიას მეთაურობით.

1991 წლის 31 მარტს ჩატარებული რეფერენდუმის მიხედვით 97% მხარს უჭერდა საქართველოს
დამოუკიდებლობას.
1991 წლის 9 აპრილს უზენაესმა საბჭომ გამოაცხადა სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობა.
1991 წლის 26 მაისს ჩატარებული არჩევნების შედეგად ქვეყნის პირველი პრეზიდენტი გახდა ზვიად
გამსახურდია.
სამოქალაქო ომი (ვარდების ომი)

გამსახურდია დაემორჩილა რუსეთის მოთხოვნას დაეშალა ეროვნული გვარდია, რამაც გამოიწვია დაპირისპირება
ეროვნული გვარდიის მეთაურთან თენგიზ კიტოვანთან. მან დამოურჩილებლობა გამოუცხადა პრეზიდენტს.

21 დეკემბერს ალმა-ატაში შეიკრიბა მოკავშირეები, რათა კანონის ძალით დაშლილად გამოეცხადებინათ სსრკ.
თბილისში კი დაიწყო შეიარაღებული დაპირისპირება ხელისუფლებასა და ოპოზიციას შორის. 6 იანვარს
პრეზიდენტი ჯერ სომხეთში გარბის იქედან კი ჩეჩნეთს შეაფარებს თავი.

1992 წელს ძალაუფლება ხელთ იგდო „სამხედრო საბჭომ“.

პრემერ-მინისტრი - თენგიზ სიგუა
გვარდიის მეთაური - თენგიზ კიტოვანი
მარტში სამხედრო საბჭო მიხვდა, რომ არ იყო მზად ქვეყნის სამართავად და საქართველოში მოიწვიეს სსრკ-ს
ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტრი ედუარდ შევარდნაძე.

1992 წლის ოქტომბერში სამი წლით აირჩიეს ახალი პარლამენტი, რომელსაც ახალი კონსტიტუცია უნდა მიეღო.
სახელმწიფოს მეთაურად ედუარდ შევარდნაძე დასახელდა.
1995 და 2000 წელს შევარდნაძე ორჯერ აირჩიეს პრეზიდენტად.

1992 წლიდან საქართველო გაეროს წევრია.

1994 წლიდან ნატოს პროგრამის „პარტნიორობა მშვიდობისათვის“ მონაწილეა.
1999 წელს საქართველო მიიღეს ევროსაბჭოში.

2003 წ 23 ნოემბერს ოპოზიციამ გაყალბებული არჩევნების გამო აიძულა ედუარდ შევარდნაძეს გადამდგარიყო.

სეპარატიზმი

1990 წელს სამხრეთ ოსეთის ავტონომიურმა ოლქმა საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში ცალკე მოკავშირე
რესპუბლიკად გამოაცხადა თავი რისი კონსტიტუციური უფლებაც არ ჰქონდა. საქართველოს უზენაესმა საბჭომ
სამხრეთ ოსეთს ავტონომიური ოლქის სტატუსი გაუუქმა და დაიწყო კონფლიქტი, რომელიც 1992 წელს
რუსეთ-საქართველოს შორის დაგომირის შეთანხმებით დაკონსევრდა ,რადგან კონფლიქტის გადაწყვეტის გზა
ვერ მოძებნეს.

აფხაზეთის უმაღლესმა საბჭომ ისარგებლა საქართველოში მიმდინარე სამოქალაქო ომით და 1992წ ივლისში
მიიღო დეკლარაცია აფხაზეთის სუვერენიტეტის შესახებ.
1992 წლის აგვისტოში თავდაცვის მინისტრმა თენგიზ კიტოვანმა აფხაზეთში შეიყვანა გვარდია.

ცუდად ორგანიზებულ ქართულ ჯარს დაუპირისპირდა აფხაზი მებრძოლები - კაზაკები და რუსეთის

რეგულარული არმია ავიაციით. მიუხედავად ორჯერ მიღწეული შეთანხმებისა (1992 წელს მოსკოვში, 1993 წელს
სოჭში) ბრძოლები არ შეწყვეტილა. შეთანხმება დაირღვა აფხაზთა მხრიდან. ქართულმა ჯარმა მარცხი განიცადა
ქართული მოსახლეობა იძულებული გახდა დაეტოვებინა აფხაზეთი და დევნილებად იქცნენ.