‫طراحی دم (‪:)EMPENNAGE DESIGN‬‬

‫وظیفه اصلی دم هواپیما پایداری و تریم کردن هواپیما میباشد‪.‬‬

‫دم افقی‬ ‫‪Elevator‬‬ ‫تریم طولی‬

‫دم عمودی‬ ‫‪Rudder‬‬ ‫تریم عرضی‪ -‬سمتی‬
‫‪ Empennage Provides Trim & Stability & Control‬‬

‫به علت آن که دم هواپیما نقش پایدارکننده را ایفا میکند به مجموعه دم عمودی و افقی ‪Stabilizer‬‬
‫میگویند‪.‬‬

‫سطوح کنترل متصل بر روی دم افقی و عمودی ‪ ،‬نقش کنترل کننده را هم دارا میباشند‪.‬‬

‫برای بررسی پایداری در مرحله اول ‪ Static Margin‬را بررسی میکنیم (بررسی پایداری استاتیکی)‪.‬‬

‫تعادل یعنی ‪ Trim‬کردن پس هرچقدر محدودهی ‪ CG‬بیشتر باشد ‪ ،‬تعادل بهتر انجام میشود‪.‬‬

‫‪Stability‬‬ ‫‪Static Margin‬‬

‫‪Trim‬‬ ‫)‪(Most Aft CG , Most Forward CG‬‬
‫‪Control‬‬ ‫سطوح کنترلی‬
‫انواع اَشکال دم ‪:‬‬
‫دم معمولی یا ‪Conventional‬‬
‫‪ T‬شکل‬
‫‪ H‬شکل‬
‫‪ V‬شکل‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫دم معمولی یا ‪CONVENTIONAL‬‬
‫‪ ‬طراحی دم ساده است‪.‬‬
‫‪ ‬به نسبت وزن کمتری دارد‪.‬‬
 ‫‪ T‬شکل‬

‫‪ ‬سنگینتر از دم معمولی است‪.‬‬

‫‪ ‬دم عمودی در این نوع ‪ Empennage‬نیاز به مساحت کمتری دارد‪.‬‬

‫‪ ‬در این نوع ‪ Empennage‬دم افقی کمتر تحت تأثیر ‪ Downwash‬بال و یا جریانات ناشی از ملخ قرار میگیرد ‪ ،‬به‬
‫همین دلیل لرزش دم افقی کمتر است (اما لرزش در دم عمودی بیشتر میباشد‪ .‬در ‪ α‬زیاد ‪ ،‬احتمال پدیده ‪Deep Stall‬‬
‫نسبت به دم معمولی بیشتر است)‪.‬‬

‫‪ 𝐂𝐋𝛂 ‬دم عمودی در این نوع ‪ Empennage‬نسبت به دم معمولی بیشتر میباشد‪.‬‬

‫‪ ‬اگر بخواهیم از موتور عقب استفاده کنیم (بخصوص ‪ 3‬موتوره) باید دم ‪ T‬شکل باشد‪.‬‬

‫‪ ‬در هواپیماهای ‪( Amphibious‬دوزیست) از این نوع ‪ Empennage‬بیشتر استفاده میشود‪.‬‬

‫‪ T‬شکل‬
‫‪ T‬شکل‬
 ‫‪ H‬شکل‬
‫اغتشاشات ناشی از بدنه تأثیری بر روی دم عمودی ندارند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫نازلهای موتور هواپیما را مخفی میکند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ارتفاع دم عمودی نسبت به بقیه انواع دم کمتر است‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫بیشتر برای هواپیماهای بدون سرنشین ‪ High Endurance‬استفاده میشود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ H‬شکل‬
 ‫‪ V‬شکل‬

‫‪ 𝐒𝐰𝐞𝐭 ‬کمتری دارد (سطح در معرض جریان)‪.‬‬

‫‪ ‬همزمان نقش دم افقی و عمودی را بازی میکند‪.‬‬

‫‪ ‬درگ تداخلی در این نوع دم کمتر است (سطح اتصال کم میباشد)‪.‬‬

‫‪ ‬سیستمهای کنترلی پیچیدهای دارند و سطح کنترلی بیشتر از یکی نیست ‪.Ruddervator :‬‬

‫‪ ‬برای اینکه ‪ V‬شکلها را اصالح کنند طرح ‪ Y‬شکل را پیشنهاد دادند که باعث بهبود پایداری عرضی شد‪.‬‬
‫‪ V‬شکل‬
‫‪ V‬شکل‬
‫‪ Y ‬شکل‬
‫‪ Y ‬شکل‬
 ‫‪SPIN :‬‬

‫‪ Spin‬یک پدیده ذاتی هواپیماست که بعد از ‪ Stall‬اتفاق میافتد ‪ ،‬در حقیقت بعد از استال و وارد شدن در ‪Dive‬‬

‫باید منتظر باشیم تا جریان بر روی دم بچسبد تا ‪ Controller‬ها کار کنند‪ .‬ولی هنگامی که در ‪ Spin‬میافتیم‬

‫هواپیما وارد یک حرکت مارپیچی و دورانی میشود که برای ‪ Controller‬ها مشکالتی را ایجاد میکند‪ .‬ابتدا باید‬

‫‪ Spin‬را متوقف کنیم تا بتوانیم هواپیما را ‪ Recover‬کنیم‪ .‬در حالت ‪Aileron ، Spin‬ها عکسالعمل یا‬

‫‪ Response‬خوبی ندارند‪.‬‬

‫به دلیل سرعت چرخشی هواپیما ‪ ،‬جریانهای مغشوش بال روی دم ریخته میشود‪.‬‬

‫عمده مشکالت ما در طراحی ‪ ،‬طراحی صحیح دم افقی و عمودی میباشد چراکه ‪ Rudder‬نیز به علت جریاناتی که‬

‫از دم افقی بیرون میریزد دچار مشکل میشود‪.‬‬

 VIDEO
(SPIN RECOVERY)

VIDEO\spin recovery.MP4
 ‫راههای ‪ Recover‬کردن ‪Spin‬‬

‫‪ .1‬مقداری جلو بردن دم عمودی (در ‪Fighter‬ها این روش موسوم است)‬

‫‪ .2‬استفاده از ‪Dorsal‬‬

‫‪ .3‬استفاده از ‪Ventral Fin‬‬

‫‪ ‬توجه داشته باشید که هواپیماهای مسافربری نباید ‪ Stall‬کند که در ‪ Spin‬بیافتد و بخواهیم آنرا ‪ Recover‬کنیم ‪ ،‬این‬
‫مطالب برای جنگندهها و هواپیماهای آکروباتیک بیان شده است‪.‬‬
‫‪ .1‬مقداری جلو بردن دم عمودی (در ‪Fighter‬ها این روش موسوم است)‬
‫‪ .2‬استفاده از ‪Dorsal‬‬
Ventral Fin ‫ استفاده از‬.3
Ventral Fin ‫ استفاده از‬.3
Ventral Fin ‫ استفاده از‬.3
:)CANARD( ‫کانارد‬
:)CANARD( ‫کانارد‬
:)CANARD( ‫کانارد‬
 VIDEO
(CANARD)

VIDEO\canard.mp4
 ‫کانارد ( ‪:)CANARD‬‬

‫‪ ‬راندمان کانارد باالست چرا که تحت تأثیر جریانات آشفتهی بال قرار نمیگیرد‪ .‬توجه داشته باشید که بال تحت‬
‫تأثیر جریانات آشفتهی بعد از کانارد قرار دارد و در نتیجه باعث کاهش لیفت بال میشود‪.‬‬

‫‪ ‬کانارد در لیفت اثر مثبت دارد در حالیکه دم عقب معموالً اثر منفی دارد(به نوع ایرفویل نیز بستگی دارد)‪.‬‬
‫در نتیجهی این اثر مثبت ‪ ،‬شاهد افزایش برد و زمان گشتزنی و کاهش مصرف سوخت خواهیم بود‪.‬‬

‫‪ ‬در کاناردها نسبت به دم عقب ‪ Trim Drag‬کمتری داریم (به دلیل عدم تأثیر ‪ Downwash‬بال بر روی‬
‫کاناردها)‪.‬‬

‫‪ Static Margin ‬در هواپیماهای کانارد به نسبت کاهش پیدا میکند (با آنکه سازه کانارد باعث جلو آمدن‬
‫‪ CG‬میشود اما تأثیر آن بر جلو آمدن ‪ AC‬بیشتر است که باعث کاهش ‪ SM‬یا حاشیه پایداری میشود)‪.‬‬
 ‫کانارد ( ‪:)CANARD‬‬

‫‪ ‬قابلیت مانورپذیری کاناردها بیشتر است ‪ ،‬چرا که پایداری آنها بهنسبت کمتر میباشد‪.‬‬

‫‪ ‬هواپیماهای کانارد بهنسبت محدودهی ‪ Most aft CG‬تا ‪ Most forward CG‬بزرگتری دارند که باعث‬
‫تریمپذیری راحتتر آنها میشود‪.‬‬

‫‪ ‬کاربرد کاناردها در هواپیماهای ‪ Supersonic‬میباشد ‪ ،‬زمانی که ‪ Shock‬روی کانارد تشکیل میشود در‬
‫پشت موج ضربهای جریان ‪ Subsonic‬میشود و در نتیجه کل هواپیما جریان ‪ Subsonic‬را میبیند ‪ ،‬البته‬
‫باید توجه داشت که اگر ماخ پروازی باال باشد این امر همیشه صادق نیست ولی با این حال باعث کاهش‬
‫سرعت دیده شده توسط بال میشود‪.‬‬

‫‪ ‬طول باند نشست و برخاست هواپیماهای کانارد به نسبت کمتر است (چون لیفت بیشتری تولید میشود)‪.‬‬
 ‫‪ ‬ساخت کاناردها مشکلتر و پرهزینهتر میباشد (تکنولوژی ساخت باالتری دارند)‪.‬‬

‫‪ ‬مساحت کمتری نسبت به دم عقب دارد (به دلیل بازوی کمتر نسبت به دم عقب تا ‪.)CG‬‬

‫‪ ‬دید خلبان را تا حد زیادی میگیرد‪.‬‬

‫‪ ‬هواپیماهای کانارد نسبت به هواپیماهای معمولی دم عقب دارای تریم و تعادل بیشتری هستند‪.‬‬