6/15/2022

INTRODUCTION
GIỚI THIỆU MÔN HỌC GIẢI PHẪU BỆNH

ANATOMIC PATHOLOGY
- General -
1. Giới thiệu môn học GPB
2. Tổn thương cơ bản của tế bào và mô
3. Viêm và viêm đặc hiệu
4. Tổn thương huyết quản-huyết
5. U đại cương
6. Ung thư

1
 6/15/2022

ANATOMIC PATHOLOGY
ANAPATHOLOGY

1. Lịch sử
Giải phẫu bệnh

2
 6/15/2022

Giaûi phaãu beänh laø moân hoïc nghieân cöùu veà beänh taät, vaø yù
nieäm veà beänh taät thì khoâng ngöøng thay ñoåi trong suoát
lòch söû phaùt trieån cuûa nhaân loaïi, keå töø khi con ngöôøi baét
ñaàu xuaát hieän treân maët ñaát naøy caùch ñaây nöûa trieäu naêm.
beänh taät = phaïm phaûi ñieàu caám kî, laøm phaät yù thaàn linh hoaëc bò keû thuø truø eám
→ xöng thuù toäi loãi, cuùng teá hoaëc tröø taø
→ ñaép laù hoaëc le löôõi lieám laùp!

Hippocrates tin raèng con ngöôøi ñöôïc taïo thaønh töø 4 yeáu toá laø khí, nöôùc, löûa,
vaø ñaát, töông öùng vôùi 4 loaïi theå dòch trong ngöôøi laø maùu, chaát nhaày, maät
vaøng vaø maät ñen; beänh taät laø do söï maát caân baèng cuûa 4 loaïi theå dòch naøy vaø
coù taùc ñoäng leân toaøn theå con ngöôøi chöù khoâng rieâng ôû moät cô quan naøo.
“Moät thaày thuoác chaân chính chæ ñoâi khi chöõa khoûi beänh, thöôøng laøm bôùt beänh nhöng luoân bieát an uûi beänh nhaân”

3
 6/15/2022

the finger
Bloodletting
was “sick»
removal of
bad humors
redness is due to an excess
of red blood
=Bad
=Root of most diseases

Ancient times
7

 Thế kỷ V - IV trước CN
HIPPOCRATE
(460 - 377 trước CN, Hy Lạp)

 Đặt nền tảng duy vật cho y học

 Việc chữa bệnh phải quan sát các
triệu chứng ở người bệnh, không dựa
vào khái niệm mơ hồ duy tâm
 Môi trường và điều kiện sinh hoạt
ảnh hưởng đến sức khỏe con người

4
 6/15/2022

• Trieát gia Aristotle (384-322 Tr CN) döïa vaøo

caùc phaãu tích ñoäng vaät ñeå suy dieãn sang
ngöôøi→ tim ngöôøi coù 3 buoàng!

• Heùrophile vaø Erasistrate laø nhöõng ngöôøi

ñaàu tieân daùm lieàu thöïc hieän phaãu tích treân
ngöôøi ñeå nghieân cöùu vaø ñaõ ñính chính caùc
keát luaän sai laàm cuûa Aristotle; hai oâng ñaït
ñöôïc nhieàu thaønh quảû ñaùng keå trong laõnh
vöïc giaûi phaãu hoïc nhöng raát tieác khoâng ñöôïc
caùc ñoàng nghieäp quan taâm chuù yù.

Ñeán ñaàu theá kyû I, moät hoïc giaû La maõ teân

Cornelius Celsus (25 Tr CN-50 sau CN), ñaõ bieân
soaïn nhieàu saùch, oâng phaân bieät beänh
taät thaønh 3 nhoùm tuyø theo caùch chöõa trò baèng cheá
ñoä aên, thuoác hoaëc phaãu thuaät; oâng ñaõ moâ taû trieäu
chöùng cuûa moät soá beänh tim, taâm thaàn vaø ñaëc bieät
ñaõ ghi nhaän ñaày ñuû 4 trieäu chöùng cuûa hieän töôïng
vieâm laø söng, noùng, ñoû vaø ñau

10

5
 6/15/2022

GALEN (131-210, La Mã)

 Mổ xác động vật, tử tù để nghiên cứu

cấu trúc, sinh lý
 Hệ thống hóa các kiến thức của nhiều
ngành y học (Sinh lý, điều trị, dược lý).
(gan là trung tâm hệ tuần hoàn)

 Chịu ảnh hưởng của duy tâm  bị tôn giáo

lợi dụng
11

GALEN
12

6
 6/15/2022

Kết thúc giai đoạn 1

 Y học tuy đã nảy sinh nhưng đã chìm
đắm trong bóng đêm của thời Nguyên thủy
và Cổ đại.

13

Giai đoạn 2: Thời Trung đại (TK V-XVII)

Andrea Vesalius
(1514 – 1564, Bỉ)  1543: sách giải phẫu học đầu tiên
“Về cấu tạo cơ thể người” với hơn
300 bức họa hình tuyệt đẹp

→ giúp con người hiểu rõ cấu trúc

bản thân mình

→ làm cơ sở khoa học cho việc hiểu

được các tổn thương bệnh tật
→ Cha ñeû cuûa moân giaûi phaãu hoïc

14

7
 6/15/2022

William HARVEY
(1578 - 1657, Anh)

1628, tác phẩm “Hoạt

động của tim và máu ở
động vật”
 Có những hiểu biết
quan trọng về tuần
hoàn máu ở người

15

Ambroise PARÉ Girolamo FRACASTORO

(1510 – 1590) (1510 – 1590), Ý
Nhà phẫu thuật đầu tiên Làm sáng tỏ bệnh truyền nhiễm
16

8
 6/15/2022

Giai đoạn 3: Thời Cận đại (TK XVII- XX)

Thời đại rực sáng của y học và giải phẫu

bệnh
 Đặt nền tảng cho việc tìm hiểu các tổn
thương và rối loạn bệnh tật

17

- Giovani Batista Morgagni ñöôïc xem laø

ngöôøi khai sinh ra moân hoïc giaûi phaãu beänh.
- Cuoán saùch “Veà vò trí vaø nguyeân nhaân cuûa
beänh taät, nghieân cöùu baèng giaûi phaãu hoïc”
+ moïi beänh taät laø beänh lyù cuûa cô quan; ôû
moãi beänh nhaân, beänh seõ coù vò trí ôû nhöõng cô
quan khaùc nhau.
+ Moái lieân heä giöõa caùc trieäu chöùng laâm
saøng vôùi toån thöông ñaïi theå quan saùt ñöôïc
treân cô quan.
+ Khoâng lyù giaûi ñöôïc vì sao beänh lyù cuûa cô
quan naøy laïi coù theå taùc ñoäng ñeán moät cô
quan khaùc trong cô theå.

18

9
 6/15/2022

Anton
Van LEEUWENHOEK
(1632 – 1723, Hà Lan)  Tự học, trở thành viện
sĩ viện Hoàng gia Anh

 Chế tạo ra kính hiển vi

đầu tiên

 Nhìn thấy những sinh

vật cực nhỏ

19

ROBERT HOOKE
(1635-1703, Anh)

 Cuối TK XVIII: xác

định tế bào là đơn vị
cấu tạo cơ thể sinh
vật

20

10
 6/15/2022

- Rudolf Virchow→“Beänh hoïc teá baøo” -> caùc hình thaùi toån thöông cô baûn nhö phì ñaïi,
taêng saûn, chuyeån saûn, phaûn öùng vieâm, nhoài maùu, u → nguoàn goác cuûa moïi beänh taät
ñeàu xuaát phaùt töø caùc hoaït ñoäng baát thöôøng cuûa teá baøo. → GPB vi thể
- Julius Cohnheim → phaûn öùng vieâm + hieän töôïng xuyeân maïch

21

 Chưa đầy 3 thế kỷ, con người đã

hiểu bệnh tật không chỉ là tổn thương
rối loạn ở các tạng mà còn ở mức độ
mô và tế bào

 Y học và giải phẫu bệnh đã tiến

được những bước khổng lồ

22

11
 6/15/2022

Böùc töôïng goã nhoû ñöôïc thaáy

trong moät tieäm caàm ñoà ôû phoá
Bronx thaønh phoá New York, taïc
hình nhaø beänh hoïc noåi tieáng
ngöôøi Ñöùc Rudolf Virchow, vôùi
haøng chöõ ‘’Pathologe... ünd am
Ende steht der Erfolg ! ‘’ nghóa
laø ‘’Nhaø nghieân cöùu beänh hoïc...
cuoái cuøng cuõng seõ thaønh coâng! ‘’

23

Thời Hiện đại, đầu thế kỷ XX đến nay

❖ bắt đầu đi sâu vào bản chất bệnh tật

❖ Chú ý các rối loạn của thành phần cấu tạo
vi thể, những biến đổi cực nhỏ trong tế bào,
những sai lệch nhiễm sắc thể…
❖Thời kỳ mở đầu cho y học phân tử
và giải phẫu bệnh siêu vi.
24

12
 6/15/2022

Gattaca (1997): một gioït maùu → xaùc ñònh ñöôïc gen naøo coù caáu
truùc vaø chöùc chöùc naêng bò roái loaïn, protein naøo bò hö hoûng.
→ Döï aùn giaûi maõ boä gen ngöôøi (human genome project) - döï aùn
ña quoác gia (1987-2003) ñaõ giaûi maõ toaøn boä 20.500 gen cuûa
boä gen ngöôøi → Targeted therapy

25

 Qua hàng triệu năm, y học và giải phẫu

bệnh trải qua nhiều giai đoạn:
 Giai đoạn sau < giai đoạn trước
 Nhiều tiến bộ khoa học hơn
 Giúp con người hiểu rõ thêm bệnh tật
 Phòng chống bệnh hữu hiệu hơn

26

13
 6/15/2022

ÑÒNH NGHÓA VAØ PHAÂN LOAÏI

GIAÛI PHAÃU BEÄNH
● Giaûi phaãu beänh (beänh hoïc) laø moân
hoïc nghieân cöùu veà caùc toån thöông
cuûa teá baøo, moâ vaø caùc cô quan
trong caùc traïng thaùi beänh lyù khaùc
nhau.
● Đaïi theå, vi theå vaø sieâu vi theå.
● 2 phaàn:
• Giaûi phaãu beänh ñaïi cöông
• Giaûi phaãu beänh chuyeân bieät
→ Nguyeân nhaân, cô cheá beänh sinh,
hình thái tổn thương vaø caùc roái loaïn
chöùc naêng do toån thöông gaây ra
27

Quan niệm Giải phẫu bệnh là :

- Chỉ nghiên cứu ĐẠI THỂ ở nhà xác
HOẶC

- Chỉ nghiên cứu VI THỂ dưới kính hiển vi

Phiến diện, chưa đầy đủ

28

14
 6/15/2022

Giải phẫu bệnh mô tả tổn thương:

- ĐẠI THỂ LÂM
- VI THỂ SÀNG
- SIÊU VI ĐỐI CHIẾU
Rối loạn
Tổn thương chức năng
hình thái KẾT LUẬN
CHẨN ĐOÁN ĐIỀU TRỊ TIÊN LƯỢNG

29

BỆNH HỌC BỆNH HỌC

ĐẠI CƯƠNG TẠNG – HỆ THỐNG
- Tổn thương cơ bản - Bệnh phổi
của TB và mô - Bệnh hệ thần kinh
- Rối loạn tuần hoàn - Bệnh xương
- Viêm - Bệnh Hạch limphô
-U -…

30

15
 6/15/2022

Clear cell renal cell carcinoma Chromophobe renal cell carcinoma

Khối u lớn màu vàng, đơn độc Khối u đặc giới hạn rõ
và giới hạn rõ. với bề mặt cắt màu nâu nhạt.
31

Clear cell renal cell carcinoma Chromophobe renal cell carcinoma

Khối u đặc giới hạn rõ
với bề mặt cắt màu nâu nhạt.
32

16
 6/15/2022

Nhà Giải phẫu bệnh hiện nay

33

33

VAI TRÒ GIẢI PHẪU BỆNH ?

TRUYỀN THỐNG: vẫn là chuẩn vàng, rất cần và quan trọng trước,
trong và sau điều trị
▪ Ung thư hay không ung thư (?)
▪ Loại mô học, độ mô học
▪ Tình trạng xâm nhập, di căn
▪ Bờ phẫu thuật

KỸ THUẬT KINH ĐIỂN

▪ Nhuộm Hematoxylin & Eosin
▪ Nhuộm đặc biệt: trichrome, PAS, AFB, mucicarmin, alcian blue, huỳnh quang, …

34

17
 6/15/2022

Phục vụ người bệnh:

 Chẩn đoán Bệnh dựa trên

* tiêu bản giải phẫu bệnh (sinh thiết)

* tiêu bản tế bào học (phết tế bào dịch cơ thể, chọc

hút bằng kim nhỏ, phết tế bào cổ tử cung và âm
đạo, dịch rửa phế quản)
35

SINH THIẾT
◼ Quan trọng
◼ Quyết định chẩn đoán
◼ Hướng dẫn điều trị, theo dõi
◼ Thầy thuốc lâm sàng thực hiện
Bệnh phẩm

36

18
 6/15/2022

SINH THIẾT ???

◼ Lấy mẫu mô ra khỏi cơ thể để chẩn đoán
◼ Thường chỉ cần mẫu mô nhỏ

◼ Tùy trường hợp, có thể:

- Chỉ cần cạo nhẹ qua một vùng: tế bào cổ tử

cung (Pap’s).
- Lấy mẫu mô bằng kềm qua nội soi
- Bằng kim xuyên qua da: thận, gan…
- Lấy toàn bộ tổn thương qua phẫu thuật.
37

38

19
 6/15/2022

Đâm kim Kéo piston Di chuyển Trả piston Rút kim

vào bướu lên kim trong về như cũ Khỏi bướu
bướu
39

40

20
 6/15/2022

41

42

21
 6/15/2022

43

Sinh thiết Sinh thiết bằng kim

tổn thương
của vú
Sinh thiết trọn
(tiểu phẫu lấy trọn u)

44

22
 6/15/2022

Sinh thiết gan

> 2 lần mẫu mô gan
- Mỗi mẫu: dài > 2cm
-Thời gian: đâm kim, cắt,
rút kim chỉ trong 1phút

45

Sinh thiết xương

◼ Đường mổ:
- Theo trục của chi
- Trực tiếp từ da,
qua cân cơ vào
xương
- Nhiều vị trí, tránh Mẫu sinh thiết
chỗ hoại tử, xuất
huyết, mô viêm
phản ứng.

46

23
 6/15/2022

Sinh thiết bằng bàn chải

Sinh thiết bằng bàn chải
ở niêm mạc miệng

Lớp nông Tế bào tróc

Lớp trung gian
Lớp đáy

47

Sinh thiết tuyến tiền liệt

qua ngả trực tràng

48

24
 6/15/2022

Sinh thiết da

Vùng da
được lấy ra

Lớp nông

49

50

25