10/16/2023

VIÊM DẠ DÀY RUỘT CẤP VÀ

TIÊU CHẢY CẤP

BS.CKII. Trần Ngọc Lưu Phương

Giảng viên BM Nội, Trường ĐH Y Khoa Phạm Ngọc Thạch

MUÏC TIEÂU

Neâu ñònh nghóa vaø keå nguyeân nhaân VDD RUOÄT CAÁP.
Neâu ñònh nghóa vaø keå nguyeân nhaân tiêu chảy CAÁP
Keå ñöôïc caùc HC laâm saøng cuûa VDD ruoät caáp

Kể được các dầu hiệu dự đoán tiêu chảy cấp NẶNG
Vẽ được sơ đồ tiếp cận và xử trí tiêu chảy cấp

Kể được các loại thuốc và cách sử dụng điều trị tiêu
chảy cấp

1
 10/16/2023

ÑAÏI CÖÔNG

Beänh raát thöôøng gaëp trong chuyeân khoa tieâu hoùa

“Chuyeän thöôøng ngaøy ôû huyeän”

ÑÒNH NGHÓA

 Beänh lyù caáp tính ñöôøng tieâu hoùa :

1. Bieåu hieän: Ñau quaën buïng  tieâu chaûy  noân oùi.
2. Thöôøng beänh töï giôùi haïn
3. Nguyeân nhaân thöôøng do vi khuaån.

 Ñoàng nghóa : NGOÄ ÑOÄC THÖÙC AÊN (Food-poisoning)

2
 10/16/2023

NGUYEÂN NHAÂN

 Vi khuaån

 Ñoäc toá vi khuaån

 Virus

 Kyù sinh truøng

 Hoùa chaát

CAÙC HOÄI CHÖÙNG LAÂM SAØNG

CUÛA VDD – RUOÄT CAÁP

 T/Chöùng tieâu hoùa treân öu theá: Buoàn noân + Noân oùi.

 Do Enterotoxin coù saün trong thöùc aên.

 Vi khuaãn khoâng caàn nhaân leân trong ruoät non.
 Khôûi phaùt sôùm: trong voøng 06 - 08 giôø.
 Khoâng caàn duøng khaùng sinh.
 Vi khuaån : S.aureus, Bacillus cereus.

3
 10/16/2023

 Tieâu chaûy caáp khoâng vieâm.

 Tieâu chaûy caáp COÙ vieâm.

 COÙ daáu chöùng thaàn kinh.

- Nhìn môø, nhìn ñoâi, yeáu cô
- Lieät daây soï.
- Chuû yeáu laø Clostridium Botulinum

4
 10/16/2023

Tiêu chảy cấp

Tiêu chảy là tình trạng:

 Tăng số lần đại tiện (3 LẦN/24 GIỜ)
 Tăng thể tích phân
 Gây mất nước và chất điện giải.

Phân loại:
 Tiêu chảy cấp : ≤ 2 tuần
 Tiêu chảy mạn : > 4 tuần

Nguyên nhân tiêu chảy cấp

• Nhiễm trùng: • Nhiễm vi rút: • Nhiễm ký sinh trùng:

- E.coli (gây tiêu - Rotavirus - E. Histolytica (lỵ cấp)
chảy du lịch ) - Adenovirus - Trichomonas
- Salmonella - Norwalk - Giardia
- Vibrio Cholera virus
- Shigella
- C. Difficile
- Listeria
- Campylobacter

10

5
 10/16/2023

Cơ chế bệnh sinh

Hấp thu Thẩm Nhu động

Tăng tiết
thấu

11

TIEÁP CAÄN BEÄNH NHAÂN

BEÄNH SÖÛ :

- Thuoác ñang duøng

- Aên uoáng, du lòch
- Trieäu chöùng cuûa ngöôøi thaân.
- Trieäu chöùng cuûa beänh nhaân:
+ Ñau buïng, oùi,
+ soát, khaùt nöôùc, tieåu ít.
+ Tính chaát phaân.

12

6
 10/16/2023

KHAÙM THÖÏC THEÅ

- Thöôøng chæ aán ñau buïng nheï.

- Caàn chuù yù : daáu maát nöôùc.
- Daáu nhieãm ñoäc :
+ Soát.
+ Xanh taùi, da noåi boâng.
+ Buïng chöôùng.
+ Buïng ñeà khaùng.

13

MAÁT NÖÔÙC ÑOÄ 1

- KHAÙT NÖÔÙC
- Da nieâm bình thöôøng.
- Nöôùc tieåu bình thöôøng.

14

7
 10/16/2023

MAÁT NÖÔÙC ÑOÄ 2

- KHAÙT NÖÔÙC
- MOÂI LÖÔÕI KHOÂ, VEÙO DA (+)
- Tieåu ít.

15

MAÁT NÖÔÙC ÑOÄ 3

- Veùo da (+++), maét truõng loõm.

- Tónh maïch coå xeïp.
- Tieåu ít.
- Maïch nhanh.
- Coù theå coù daáu hieäu cuûa soác giaûm theå tích: chi laïnh,
HA keïp, HA tuït.

16

8
 10/16/2023

YẾU TỐ GỢI Ý NHIỄM TRÙNG

 Sốt ≥ 38,5oC
 Tiêu máu
 Bạch cầu/phân (+)
 Bệnh lý đi kèm

17

YẾU TỐ DỰ ĐOÁN NẶNG

Trẻ con < 5 tuổi
Người lớn tuổi > 65 tuổi
Người có bệnh nền: AIDS, tiểu đường, bệnh thân mãn, …

TiỂU ÍT
SỐT CAO > 38,5
MẮT TRŨNG LÕM
YẾU, TÊ BÌ TAY CHÂN, MiỆNG LƯỠI
BỤNG CHƯỚNG
LI BÌ
KÉO DÀI QUÁ 72 GiỜ

18

9
 10/16/2023

YẾU TỐ DỰ ĐOÁN NẶNG (2)

+ Sốt cao, phân có máu nhiều, đau bụng dữ dội, đau không
bớt sau 3-4 ngày điều trị nâng đỡ ban đầu là tình trạng nặng

19

XEÙT NGHIEÄM CAÄN LAÂM SAØNG

MAÙU :

- BC taêng, neutro öu theá : VK xaâm laán, tieâu chaûy do

vieâm.
- Hct taêng : coâ ñaëc maùu.
- Ureù taêng : giaûm theå tích tuaàn hoøan.
- Creatinine taêng: suy thaän taïi thaän.
- Ion ñoà : haï Kali, haï Natri.

20

10
 10/16/2023

XEÙT NGHIEÄM CAÄN LAÂM SAØNG

PHAÂN:

- Tìm Hoàng caàu, baïch caàu, BC ña nhaân .

- Caáy phaân tìm vi truøng, laøm khaùng sinh ñoà.

21

BC PHÂN (++) BC PHÂN ( ) BC PHÂN (-)

Campylobacter Aeromonas VIRUS

EIEC Samonella EPEC
EHEC Yersinia ETEC
Shigella Vibrio Bacillus cereus
parahemolyticus S.Aureus
C.Perfingens
Vibrio cholerea

22

11
 10/16/2023

ĐIỀU TRỊ TIÊU CHẢY CẤP

1. Giải quyết nguyên nhân gây tiêu chảy

2. Bồi hoàn nước điện giải :

+ ưu tiên đường uống (dung dịch ORESOL)
+ truyền dịch NaCl 0,9% / LR (mất nước độ 2/3)

3. Điều trị triệu chứng (Giảm số lần đi tiêu)

- thuốc giảm nhu động ruột (cầm tiêu chảy)
- ± thuốc BV niêm mạc ruột, hấp phụ độc tố, dịch tiêu
hóa, khí
23

SƠ ĐỒ TIẾP CẬN
TIÊU CHẢY CẤP

CÓ/ KHÔNG nhiễm trùng

Nhẹ Trung bình Nặng

RỐI LOẠN NƯỚC ĐIỆN GIẢI

Theo dõi Soi + cấy phân

BÙ DỊCH
Kháng sinh (nhiễm trùng)
Khác (bảo vệ NM ruột)
24

12
 10/16/2023

ACG clinical guideline: Tiêu chảy cấp

ACG Clinical guideline: Diagnosis, Treatment, and Prevention of Acute Diarrheal Infections in Adults. 2016

25

Thuốc điều trị triệu chứng tiêu chảy

Thuốc giảm nhu động Thuốc trị tiêu chảy
Thuốc hấp phụ
ruột (cầm tiêu chảy) khác

- Kaolin - Bismuth
Loperamid - Dioctaheral subsalicylate
smectite (đất - Probiotic ***
sét hoạt hóa) (Lợi khuẩn)
- Than hoạt

26

13
 10/16/2023

Cơ chế Loperamid

27

LƯU Ý DÙNG LOPERAMIDE

 chỉ cho khi bệnh nhân không có sốt, không bị liệt ruột, không có
tiêu đàm máu.
 có thể làm giảm thời gian phóng thích phân tạo điều kiện cho trực
khuẩn lỵ và ETEC xâm nhập đường ruột

 KHÔNG DÙNG : Nhiễm C.dificile (VĐT màng giả), Nghi nhiễm

EHEC
 Chống chỉ định trong toxic megacolon (viêm loét đại tràng
nhiễm độc).

28

14
 10/16/2023

SƠ

ĐỒ

XỬ

TRÍ

29

Sử dụng kháng sinh

1. Đa số các tiêu chảy cấp tự khỏi trong vòng 2-4 ngày.
2. Tiêu chảy cấp do VIRUS không cần dùng kháng sinh.
3. Kháng sinh chỉ có lợi cho một số trường hợp như nhiễm Campylobacter hay
Aeromonas, Yersinia
4. Kháng sinh theo kinh nghiệm (nhóm quinolone- CIPROFLOXACIN) khi:
- Sốt cao >38,5 độ
- mất nước nặng
- truỵ mạch
- tiêu đàm máu
- bệnh đi du lịch mới phát và có biểu hiện tiêu chảy nhiều,

30

15
 10/16/2023

ACG clinical guideline: Tiêu chảy cấp

Tiêu chảy cấp – PHÂN NƯỚC

NHẸ TRUNG BÌNH  NẶNG

- chỉ cần BÙ NƯỚC ĐIỆN TIÊU CHẢY

TIÊU CHẢY CẤP (không du lịch)
GIẢI DU LỊCH
- Có thể dùng
LOPERAMIDE 4mg để
trị triệu chứng KHÁNG SINH

ACG Clinical guideline: Diagnosis, Treatment, and Prevention of Acute Diarrheal Infections in Adults. 2016

31

ACG clinical guideline: Tiêu chảy cấp

Tiêu chảy cấp – KIỂU VIÊM – KIỂU LỴ

TIÊU CHẢY
DU LỊCH

TIÊU CHẢY CẤP - du lịch

STEC: shiga-toxin E.Coli / EHEC

32

16
 10/16/2023

33

33

TAÙC NHAÂN VIRUS

1. Chuû yeáu taán coâng taù traøng vaø hoãng traøng.

2. Sinh lyù beänh

 Xaâm laán teá baøo nieâm maïc ruoät phaù huûy caáu truùc.
 Saûn xuaát Enterotoxin  taêng tieát dòch ruoät.

34

17
 10/16/2023

Tác nhân Nhóm BN LÂM SÀNG

ROTAVIRUS Trẻ nhỏ < 5 tuổi -Tiêu chảy mất
(+++) nước 5-7 ngày
- Kèm ói + Sốt
CALCIVIRUS Trẻ em - Nt -

NORWALK Trẻ lớn + Người lớn -NÔn ói , đau cơ,

VIRUS đau đầu, sốt
- Tiêu chảy
ADENOVIRUS Trẻ nhỏ < 5 tuổi - Nôn ói, Sốt
- Tiêu chảy kéo
dài đến 2 tuần.
35

TAÙC NHAÂN EHEC

1. Doøng E.coli ñoäc löïc cao. Nhieàu serotype.

2. E.Coli O157 – H7 (+++)
3. Sinh lyù beänh
 Baùm dính teá baøo nieâm maïc ruoät.
 Endotoxin  huûy hoïai teá baøo, tieâu huyeát, keát taäp tieåu
caàu, taéc caùc mao maïch nhoû.

36

18
 10/16/2023

3. Laâm saøng:
Soát nheï, buoàn noân, noân oùi
Tieâu chaûy nöôùc  laãn maùu  tieâu maùu
- Sau thời gian 3-5 ngày ủ bệnh, người bệnh sẽ bị tiêu chảy nhiều
nước trong 2-5 ngày và diễn tiến tới tiêu máu khoảng 90% các ca.

- Đau bụng dữ dội có thể khu trú 1/4 bụng dưới phải. có thể kèm
theo là sốt nhẹ vài trường hợp.

- Các triệu chứng sẽ kéo dài vài ngày đến 2 tuần hay hơn nữa.

BIEÁN CHÖÙNG : Hoäi chöùng H.U.S :

Suy thaän caáp taïi thaän
Taùn huyeát
Thuyeân taéc maïch maùu nhoû
Giaûm tieåu caàu

37

• Xét nghiệm máu có tăng bạch cầu lên 10.000-20.000.

• Soi ruột sẽ thấy viêm lở (friable), đỏ, loét nặng niêm mạc.
• Chụp MSCT /siêu âm: dày thành ruột ở vùng đại tràng
phải.
• Bạch cầu trong phân có thể thấy khi soi phân.
• Chẩn đoán xác định khi có kết quả cấy phân và xét nghiệm
ELISA tìm Shiga-Toxin/phân

38

19
 10/16/2023

• Điều trị nâng đỡ truyền dịch, không được dùng thuốc nhóm
loperamide.

• Kháng sinh không có lợi mà có khi có hại khi làm tăng

nguy cơ dẫn đến hội chứng H.U.S ở trẻ < 10 tuổi (đã có
nghiên cứu dùng kháng sinh bất lợi hơn không dùng).

39

 HC LÎ CAÁP :

 Ñau quaën khung ñaïi traøng

 Moùt raën, ñi caàu nhieàu laàn khoâng heát

 Tieâu phaân ñaøm nhaày maùu/ maùu.

 COÙ THEÅ COÙ SOÁT.

40

20
 10/16/2023

PHAÂN BIEÄT LÎ AMIB – LÎ TRÖÏC TRUØNG

AMIB TRÖÏC TRUØNG

Trieäu chöùng > 7 ngaøy 2 -7 ngaøy
keùo daøi
SOÁT < 38.5 > 38.5
TIEÂU CHAÛY (+) (+++)
KEØM THEO
SOÁ LAÀN ÑI (++) (++++)
CAÀU
MAÁT NÖÔÙC ÍT NHIEÀU

41

 ĐIỀU TRỊ LỴ AMIB CẤP

• Metronidazole 750mg x3 / ngày/ 10 ngày

• Điều trị thải loại thể bào nang bằng thuốc thấm vào
màng ruôt:
+ điều trị thêm vào iodoquinone (Direxiode) 650mg x
3/ngày trong 20 ngày
+ hoặc paronomycin 10mg x 3lần/ngày trong 7 ngày.

42

21
 10/16/2023

XIN CÁM ƠN
SỰ THEO DÕI CỦA CÁC BẠN

43

22