ბრბო

ფსიქოლოგი ზნეობა იმპულსები

ა

„მარიტა“,
ლიტერატურ „სარჩობელაზე
მსხვერპ
ა დ“.... ლი
 ბრბოს ფსიქოლოგია

. ბრბო წარმოადგენს ადამიანების გარკვეულ ნაწილს ,

რომელიც შეიძლება აერთიანებდეს რომელიმე
დასახლების კონკრეტულ წრეს ან ზოგადად მთელ
საზოგადოებას,რომელშიც შევხვდებით ნებისმიერი
პროფესიისა თუ ინტერესის მქონე ინდივიდს .
საინტერესოა ის, რომ ბრბოს ახასიათბს გააზრების
უუნარობა, გაღიზიანებლობა, იმპულსურობა,
მრისხანება, გადამეტებული მგრძნობელობა და სხვა .
ამის ელემენტებს ჯერ კიდევ ქრისტეს პერიოდში
ვხვდებით , სადაც უკვდავ მოვლენას ქმნის ბრბო ,
ქრისტეს გამოუტანენ განაჩენს , განაჩენს რომელიც
წაგვართმევს წმინდა სულის პატრონს , ისინი
ყველანაირი მტკიცებულების გარეშე უკიდურესი
წამებით კლავენ მას .სწორედ ზემოთ ჩამოთვლილი
თავმოყრილი უარყოფითი თვისებები ხსნის იმას, თუ
მათ რატომ არ შეუძლიათ დადებითად და ცივილურად
 როდესაც ვსაუბრობთ ბრბოს
ფსიქოლოგიაზე, ძნელია არ
გავამახვილოთ ყურადღება მათ
განცდებზე, ზნეობაზე. განცდები,
რომლებსაც ბრბო ემორჩილება
იმდენად ძლიერია და იმპულსურია,
რომ ბოლომდე კლავს, სპობს პირად
დამოკიდებულებას, მიზნებს,
შეხედულელებს. ისინი ამ ყველაფერს
გონებაში წარმოქმნიან ხმების,
სურათების სახით და რეალურად
აღიქვამენ, რასაც, რასაკვირველია,
ყოველდღიურ ცხოვრებაში
წარმოგვიჩენენ.
ეს ჩამოთვლილი იმპულსები ბრბოს
ეხმარება თვითგადარჩენაში.
საინტერესოა, რომ ბრბო არის
ცვალებადი. იგი შეიძლება იყოს ჯალათი
და ამავედროს შემწყნარებელი. სწორედ
ეს ცვალებადობა მას სამართავად
რთულად აქცევს. რაც შეეხება ჩაგონებას,
ის ბრბოს ძირითადი მახასიათებელია ,
რომელიც მრავლისმომცველია. ბრბოს
ჩაგონებას ხელს უწყობს მათი მუდმივი
ყურადღებიანობა. ბრბო მზად არის
ყველა ჩაგონებას დაემორჩილოს,
რადგან მათი ქვეცნობიერი
განმსჭვალულია, გაჯერებულია
ტერმინით ‘’ყოველთვის მართალი ვარ’’.
აქვე მოვიყვანდი ჰალუცინაციას, რომელსაც
დიდი ადგილი უკავია ბრბოში. მისი
სანდოობა დამოკიდებულია იმაზე, თუ
რამდენი ადამიანისგან არის ხილული.
საუბარია ჰალუცინაციებზე, რომლის
მსხვერპლიც თავად ბრბო ხდება ხოლმე . აქვე
ვისაუბრებდი ფლოტის ლეიტენანტ ჟულენ
ფელიუსის წიგნზე „ზღვის დინებები’’.
ფრეგატი ‘’la belle poule’’ ღია ზღვაში
დაცურავდა და დაეძებდა კრეისერს ‘’le
ბრბოს თვისებები
berceau’’, რომელთაგანაც მათ კავშირი
ძლიერი გრიგალის გამო დაეკარგა. დღე იყო
და მზე ანათებდა.
უეცრად გუშაგმა მიტოვებული ხომალდი
შენიშნა; ეკიპაჟმაც მითითებული
მიმართულებით გაიხედა და ყველამ,
ოფიცრებმაც და მეზღვაურებმაც ცხადად
იხილა ხალხით სავსე ტივი, რომელიც
ბუქსირით იყო მიმაგრებული ნავებს,
საიდანაც კატასტროფის ნიშანი მოდიოდა.
თუმცა, ეს სხვა არაფერი იყო, გარდა
კოლდქტიური ჰალუცინაციისა. ადმირალმა
დეფოსემ მყისიერად გაგზავნა ხალხი
დაზარალებულთა დასახმარებლად.
აღმოჩენილ ობიექტთან მიახლოებასთან
ერთად ოფიცრებმა და მეზღვაურებმა
ნათლად იხილეს „მოძრავ ადამიანთა მასები,
რომლებიც ხელებს შლიდნენ და ესმოდათ
 ბრბოს შეხედულებები, იდეები, წარმოსახვა, ზნეობა , შეუწყნარებლობა და დიქტატი, ყველა ბრბოსთვის
დამახასიათებელი და მსგავსია. ბრბო ყოველთვის მორჩილია ძალაუფლებისა , რომლისგანაც იგი ხშირ
შემთხვევაში ჩაგვრას, დევნას განიცდის, მაგრამ , მეორე მხრივ, იგი ყოველთვის მზად არის სუსტის წინააღმდეგ
აჯანყდეს, ხოლო ქედი მოიხადოს ძალის წინაშე. საინტერესოა ბრბოს ზნეობაც . საყურადღებოა , რომ ამ
საკითხზე არაერთი ფსიქოლოგი მუშაობდა, რომელნიც საბოლოოდ მიდიოდნენ დასკვნამდე , რომ ბრბოს
ზნეობრივი სტანდარტი ძალიან დაბალია , რადგან მათ მხოლოდ დანაშაულებრივი თვალსაზრისით
განიხილავდნენ. ვფიქრობ, ასეთი მიდგომა არ არის მიზანშეწონილი ,რადგან ბრბოს განხილვა მხოლოდ
დანაშაულებრივი თვალსაზრისით ძირფესვიანად არ სწვდება მათ განცდებს , ფიქრებსა და ინტერესებს .
რეალურად ბრბოს აქვს უნარი გამოამჟღავნოს თავდადების
პატრიოტიზმის თვისებები , მსხვერპლად
, მაგრამ , შეწირვის , უანგარობის ,
ვფიქრობ, რომ ყოველივე ამ
თვისებას ისინი მხოლოდ იმიტომ
იყენებენ, რომ მასის ერთ
კონკრეტულ ინდივიდს აურიონ
გონება და აიძულონ საკუთარი
სიცოცხლე გაიღოს მსხვერპლად.
ამის მაგალითებით კი ისტორია
მდიდარია. სწორედ მისი
საშუალებით ვაკეთებ ასეთ
დასკვნას. აქვე მოვიშველიებ 1793
წლის მოხალისეებსა და
ჯვაროსნებს. როგორც ზემოთ
აღვნიშნეთ, ბრბოს შეუძლია
უანგარობის გამომჟღავნება, ამას კი
ამტკიცებს 1848 წლის რევოლუცია,
რომლის დროსაც ადამიანებს
ხელიც კი არ უხლიათ ქონებასა და
სიმდიდრისათვის, რომელიც მათ
კარგა ხნით უზრუნველყოფდა
 ბრბოს
ბელადები გამოირჩევიან დიდი ავტორიტეტით, ძალაუფლებით,
ბირთვი
დესპოტიზმით. მივიჩნევ, რომ ბელადია ბრბოს ფესვი, საყრდენი,
რომლის გარშემოც ერთიანდება მასა, კოლექტივი ,
შეხედულებების, ინტერესების თვალსაზრისით, ანუ ბელადი
ბრბოსათვის ბირთვია. ბრბო, რეალურად, წარმოადგენს ,,ნახირს “,
რომელსაც წინამძღოლის გარეშე არ შეუძლია გადაადგილება ,
აზროვნება.ბელადთა როლი მდგომარეობს რწმენის წარმოქმნაში ,
განმტკიცებაში, გავრცელებასა და სრულყოფილების მოყვანა .
წინამძღოლის სულიერი სამყარო საკმაოდ განსხვავებულია ერთი
მთლიანი ბრბოსაგან , მას სწორედ თავისი დესპოტიზმის
განასხვავებს და გამოარჩევს , რომლის საფუძველზეც ხდება
მორჩილება. მაგალითად იგი იოლად აიძულებს მუშათა კლასებს
გაფიცვას , სამუშაო საათების გაზრდა-შემცირებას , ხელფასების
მომატებას და სხვა. . ყველაფერ ამასთან ერთად ბელადს უნდა
აჭდობდეს თავისი ავტორიტეტიც. ავტორიტეტში ვგულისხმობთ
იდეებს , რომელთა საშუალებითც ბელადი მოქმედებს . დიდ
ყურადღებას მივაქცევდი იმ ფაქტსაც , რომ ბელადები გარშემო
მყოფ საზოგადოებასნ ან თუნდაც ერთ ინდივიდს ჩააგონებენ
საკუთრ შეხედულებებს , არჩევანს, მაგ: ჟანა-დარკი, მაჰათმა
განდი, მართინ ლუთერ კინგი , ნაპოლეონი . სწორედ ეს
ადამიანები ფლობდნენ ავტორიტეტს , რისი საშუალებითაც
იმორჩილებდნენ ხალხის მასას .ისევე , როგორც მაჰათმა განდიმ ,
მართინ ლუთერ კინგმაც თვისი აზროვნებით , შეხედულებების
გამჟღამვნებით მიიზიდა ხალხი და ამის საშუალებით მიაღწია
მიზანს, თუმცა სხვაგვარად არის ნაპოლეონის შემთხვევაში ,
რადგან მას ავტორიტეტი მანამდე ჰქონდა, სანამ გამეფდებოდა ,
ბრბო და ლიტერატურა- თეოდორ დოსტოევსკის ,,დანაშაულს
დოსტოევსკი და სასჯელი“ , სადაც ვხვდებით
საკმაოდ ცნობილ პრესონაჟს
რასკოლნიკოვს , რომელიც ჩაიდენს
სასტიკ დანაშაულს. ვფიქრობ,
ყოველივე ეს გამოწვეული იყო
მაშინდელი სიღარიბით,
უთნასწორობით, უსამართლობით. ამ
ყველაფერს აღუდგა რსაკოლნიკოვი,
რაც საბოოლოდ ფატალურად
დასრულდა. ‘’მხოლოდ მე რომ
დამეკლა ის ფაქტი, რომ მშიერი
ვიყავი ... მაშინ ახლა ... ბედნიერი
ვიქნებოდი“. --- ამაზე ფიქრით,
რასკოლნიკოვი მიდის დასკვნამდე,
რომ მკვეთრი განსხვავებაა
ადამიანთა ორ კატეგორიას შორის.
მიუხედავად იმისა, რომ უამრავი
ადამიანი ჩუმად და მორჩილად
ექვემდებარება ყველაფერს, რასაც
ცხოვრება აიძულებს, მან სცადა
დაეგმო ყოველივე ეს.
ილია ჭავჭავაძის ,,სარჩობელაზედ ‘’ . აქ საუბარია ორ ძმაზე , რომელთა
ტრაგიკული ცხოვრება ჯერ კიდევ პატარაობიდანვე იწყება , როდესაც
მშობლების გარეშე დარჩებიან გარემომცველ სამყაროსთან , შესაბამისად მათ
ცხოვრება უსამართლობის მძიმე დაღს ასვამს . მამინაცვალმა ძმებს ვერც
მამობა გაუწია და ვერც ადამიანობა . სწორედ აქედან ვითარდება და იდგამს
ფესვებს მათი სინანულით აღსავსე ყოფა .ბუნებრივია, ჩნდება კითვა, სად იყო ამ
დროს მათი ბიოლოგიური დედა ? მათი დედა უსამართლო ბრბომ ჩაყლაპა ,
თავისი ჩაგონების , არჩევანის, შეხედულებებისა და მთელი რიგი
კრიტერიუმების გათვალისწინებით. ვხედავთ, რომ ძმები ბრბოსაგან არიან
გამიჯნული. სწორედ, რომ ბრბოა დამნაშავე მათ უკუღმართად ჩამოყალიბებაში
, ყოველგვარი სიკეთის გაქრობაში . მინდა გამოვყო პეტრე , რომელიც
გამოირჩეოდა ბრბოსაგან , იგი უანგაროდ ეხმარება ძმებს და გულკეთილობის
ნათელ სხივს აწვდის მათ გულებში, თუმცა ძმებში იმდენად იყო გამჯდარი
სიძულვისლისა და ბოროტების ელემენტები , რომ პეტრეც კი გაქურდეს . ამის
შემდეგ ქალაქში მიდიან და დღე არ გადის ვინმე არ გაქურდონ: ,,ჩვენი
დანაკარგი , ვინც კი შეგვხვდა ვაზღვევინეთ.’’ ისინი ამ ფორმით ცდილობდნენ
აევსოთ ცხოვრებისეული დანაკარგი, გულზე ამომჯდარი წყლულები ,
ჭრილობების მოშუშების დროს შემოაკვდებათ მამინაცვალიც , რომელიც
საბედისწერო აღმოჩნდა უფროსი ძმისათვის .იგი ბრბოდ შეკრებილი
საზოგადოების წინაშე ჩამოახრჩვეს , რომელთათვის ეს სანახაობა პურის ჭამა
და სეირი აღმოჩნდა . მიუხედავად იმისა, რომ ბრბოში გაერთიანებულნი არიან
ერთ პოზიციაზე მყოფი ადამიანები , რა თქმა უნდა, მათში ირევიან ისეთი
ინდივიდებიც , როგორიც პეტრე იყო, მეამიტური ხასითის გამო, ბრბოს
დანაშაულის უნებლიე მსხვერპლნი ხდებიan. იგი არანაირ შემთხვევაში არ
უშვებდა ადამიანის სიკვდილს ასე მთელი გროვის წინაშე .ა. იგი
ცნობისმოყვარეობამ სძლია და იქით წაიყვანა , სადაც ბრბო იყო შეკრებილი ,
თუმცა პეტრეც ამ მძიმე დანაშაულის თანამონაწილეა . თოკის ყულფში
მიხეილ ჯავახიშვილს ზემოქმედება
ერთ-ერთი ძლიერი ბერკეტია ბრბოს
ფსიქოლოგიის თვალსაზრისით .
აქედან აღსანიშნავია ,, ეშმაკის ქვა ‘’. ,
სადაც ორმა ყმაწვილმა, დათამ და
სოლომ, იმსხვერპლა ქვრივი ქალი
ფულის ნიადაგზე . საინტერესოა , რომ
აქედან ერთ - ერთმა აღიარა და
მოინანია, რის შედეგადაც გადაურჩა
ხალხის აგრესიას , ხოლო მეორემ
გაქცევა სცადა და ამის პასუხად
ბრბოსაგან მყისიერი და სწრაფი
პასუხი მიიღო. იმ ქვათაგან , რომელიც
დათას ხვდებოდა , ერთ-ერთი სოფიოს
ეკუთნოდა. როგორი განსხვავებული
წარმოდგენებიც არ უნდა ჰქონდეს ერთ
კონკრეტულ ინდივიდს , ძირითადად
ბრბოს გავლენის ქვეშ ადვილად
ექცევა. ერთ-ერთი კი სოფიო იყო. იგი
არამხოლოდ ბრბოს, არამდე თვისი
გულისთქმის მსხვერპლიც გახდა,
როგორც ჩანს მისი გულკეთილობა არ
აღმოჩნდა საკმარისი ბრბოზე
გასამარჯვებლად , მაგრამ მაინც რა
გახდა სოფიოს შერყევის რეალური
მიზეზი, მისი გულისთქმა თუ ბრბო? აქვე
დავსვავდი კითხვას , მართლა ჰქონდა
თუ არა უფლება თანასოფლელებს
რასაკვირველია , არც რელიგიური,
პოლიტიკური , სოციალური თვალ ,
საზრისით მათ არ ჰქონდათ უფლება
ყოველივე ამის ჩადენისა . ამ
დროის განმავლობაში სოფიო
კარგავდა იდენტურობას , უერთდება
ერთიან მასას , ამ ქმედებას კი
საკმაოდ გვიან იაზრებს, რასაც
სიკვდილამდე მიჰყავს. შესაბამისად
ვხედავთ , რომ ბრო კლავს და
თანაც ნელა , მისი ზემოქმედებას
უკიდურესად დიდი ძალა აქვს: ,,
ერთი ქვა ვესროლე, მხოლოდ
ერთი, ისიც ეშმაკმა მასროლინა ‘.’
ამით თითქოს იმსუბუქებდა თავის
დანაშაულს , რომელიც ტვირთად
აქვს მოფენილი მთელს
ორგანიზმში. საქმე არა მხოლოდ
კოლექტიურ მასასთან, არამედ მის
ჩაგონებასთან გვაქვს . როდი გახდა
სოფიო მხოლოდ გულისთქმის
მსხვერპლი. იგი ჩაგონებასაც
დაუპირისპირდა: ,, უცებ სოფიოს
მოვკარი თვალი, ხელები უკან
ჰქონდა დაწყობილი , იმასაც ერთი
ქვა ეჭირა. ერთი მოხუცი დედაკაცი
გაცეცხლებით იმ ჩაქვავებულზე
უთითებდა და რაღაცას ეუბნებოდა ,
 „მარიტა’’

გიორგი ლეონიძის ,,მარიტა“ . ამ შემთხვევაში ბრბოს

ბელადად ციციკორე გვევლინება , ყველაფირს
საწყისი წერტილი. მარიტა ჰალუცინაციის , ჩაგონებისა
და კოლექტიური მასის მსხვერპლი გახდა . ბრბომომ
გაანადგურა თავისი სასიცოცხლო ენერგია –
მშვენიერება, მარიტა ხომ ამქვეყნად მოვლენილი
ღვთის საჩუქარი იყო. ღმერთმა კვლავ „გაწირა“ შვილი
ადამიანთა ცოდვების გამოსასყიდად. კვლავ
გამეორდა ჯვარცმის მისტერია. ამიტომაც არის, რომ
მწერალი მარიტას წამებულს უწოდებს: „მოჰყავდათ
სოფლის წამებული“. სარჩობელასაგან განსხვავებით
აქ მომხდარზე მწუხარებას გამოთქვამენ , ხალხმაც
მართლა იგლოვა , თითქოს დაბინდული გონება
სინათლემ მოიცვა , თითქოს დაუბრუნდნენ ამქვეყნიურ
ყოფას . სამწუხაროდ, ადამიანები ღვთიურ კვალს
ხშირად ვერ ამჩნევენ და მშვენიერებას უსულგულოდ
თელავენ . განხილულ ნაწარმოებებში გამარჯვებული
მხოლოდ მსხვერპლის სულიერი სამყაროა, მაგრამ
განა ბრბო არ არის მსხვერპლი ? ვფიქრობ ყველა
დამნაშავე არის მსხვერპლის პოზიციაზე .
მადლობა
ყურადღებისთვის!