LOGIC ŸNG D÷NG TRONG KINH DOANH

CH◊ÃNG 1: SUY LUäN LOGIC

Hà Bình Minh
Nguyπn Minh Tußn
Phan ình Phùng
—————
Tr˜Ìng §i hÂc Ngân hàng Thành phË HÁ Chí Minh

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 1 / 42

NÎi dung bài gi£ng

1. Logic nh‡ nguyên

1.1. Mªnh ∑
1.2. Các phép toán mªnh ∑
1.3. Quy t≠c suy diπn

2. Logic v‡ t¯
2.1. V‡ t¯, l˜Òng t¯
2.2. Các phép toán trên v‡ t¯

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 2 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.1. Mªnh ∑

1. Logic nh‡ nguyên

1.1. Mªnh ∑

Mªnh ∑ là gì?

Mªnh ∑ là mÎt câu ph£n ánh mÎt i∑u ho∞c là úng (T), ho∞c là sai
(F), ch˘ không th∫ v¯a úng v¯a sai.

Ví dˆ: Các câu sau LÀ mªnh ∑ Ví dˆ: Các câu sau KHÔNG là
mªnh ∑
7 là sË l¥ Hôm nay là th˘ mßy?
1+1=4 x là sË chÆn
N∏u trÌi m˜a thì ßt b‡ ˜Ót Mªnh ∑ này sai*
(* self-referential sentence)

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 3 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.1. Mªnh ∑

Mªnh ∑ ph˘c hÒp

Mªnh ∑ ph˘c hÒp ˜Òc t§o bi b¨ng cách tÍ hÒp mÎt hay nhi∑u mªnh
∑ theo các phép toán trong b£ng sau:

Tên K˛ hiªu Mªnh ∑ ph˘c hÒp

not ¬ ¬p
and ^ p^q
or _ p_q
implies (if ... then ...) ! p!q
if and only if $ p$q

Ví dˆ: Mªnh ∑ ph˘c hÒp “N∏u trÌi m˜a thì ßt b‡ ˜Ót” có d§ng
p ! q, trong ó: p = “trÌi m˜a”, và q = “ ßt b‡ ˜Ót”.

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 4 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.1. Mªnh ∑

Ví dˆ: (sinh viên t¸ gi£i) N∏u ta ∞t

p = “B§n  Hà NÎi”, q = “B§n  Sài Gòn”, r = “B§n  Viªt Nam”

(a) Bi∫u diπn mªnh ∑ sau: “N∏u b§n không  Viªt Nam thì b§n
không  Hà NÎi và không  Sài Gòn”
(b) Chuy∫n Íi mªnh ∑ sau d˜Ói d§ng mÎt câu nói: q ! (r ^ ¬p)
(a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...................................................................
...................................................................
...................................................................
(b) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
. . . . .1 .- .SUY
CH◊ÃNG . . .LUäN
. . . .LOGIC
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 / 42
 1. Logic nh‡ nguyên 1.2. Các phép toán mªnh ∑

1.2. Các phép toán mªnh ∑

Các phép toán trên mªnh ∑

Giá tr‡ cıa mªnh ∑ ph˘c hÒp ˜Òc cho trong b£ng sau:

p q ¬q p^q p_q p!q p$q

T T F T T T T
T F T F T F F
F T F F T T F
F F T F F T T

Ví dˆ: Kh£o sát các tr˜Ìng hÒp trong mªnh ∑ p ! q nh˜ sau

If you are wearing shoes, then you can’t cut your toenails
| {z } | {z }
p q

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 6 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.2. Các phép toán mªnh ∑

Mªnh ∑ t˜Ïng ˜Ïng

Hai mªnh ∑ ˜Òc gÂi là t˜Ïng ˜Ïng (logic) n∏u chúng có cùng giá tr‡
T/F trong mÂi tr˜Ìng hÒp.

Ví dˆ: p ! q và ¬q ! ¬p là hai Ví dˆ: p ! q và q ! p là

mªnh ∑ t˜Ïng ˜Ïng vì hai mªnh ∑ KHÔNG t˜Ïng
˜Ïng vì
p q p!q ¬p ¬q ¬q ! p q p!q q!p
¬p T T T T
T T T F F T T F F T
T F F F T F F T T F
F T T T F T F F T T
F F T T T T

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 7 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.2. Các phép toán mªnh ∑

Mªnh ∑ £o/ Mªnh ∑ ph£n £o

Mªnh ∑ q ! p ˜Òc gÂi là mªnh ∑ £o (converse) cıa mªnh ∑

p!q
Mªnh ∑ ¬q ! ¬p ˜Òc gÂi là mªnh ∑ ph£n £o (contrapositive)
cıa mªnh ∑ p ! q
Trong ví dˆ trên
Mªnh ∑ £o q ! p không t˜Ïng ˜Ïng vÓi mªnh ∑ p ! q
Mªnh ∑ ph£n £o (¬q ! ¬p) t˜Ïng ˜Ïng vÓi mªnh ∑ p ! q

Ví dˆ: (sinh viên t¸ gi£i) Vi∏t mªnh ∫ £o và mªnh ∑ ph£n £o

cho mªnh ∑ sau: “N∏u b§n hÂc hành ch´m chø thì b§n i ngı muÎn”
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 8 / 42
 1. Logic nh‡ nguyên 1.2. Các phép toán mªnh ∑

L◊U fi: Mªnh ∑ £o và mªnh ∑ ph£n £o ˜Òc s˚ dˆng nhi∑u

trong suy lu™n. Ta ph£i c©n th™n vÓi mªnh ∑ £o, vì nó có th∫ gây ra
s¸ nh™p nh¨ng. ChØng h§n, ta b≠t ¶u vÓi mªnh ∑ p ! q sau ây, và
˜Òc cho là úng

“N∏u công ty không gian l™n thu∏

thì ki∫m toán viên không tìm ra b¨ng ch˘ng gian l™n”

Tuy nhiên, mªnh ∑ £o q ! p thì ch˜a ch≠c úng

“N∏u ki∫m toán viên không tìm ra b¨ng ch˘ng gian l™n
thì công ty không gian l™n thu∏”

Còn mªnh ∑ ph£n £o (¬q ! ¬p) thì luôn úng (do t˜Ïng ˜Ïng)

“N∏u ki∫m toán viên tìm ra b¨ng ch˘ng gian l™n

thì công ty gian l™n thu∏”
CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 9 / 42
 1. Logic nh‡ nguyên 1.2. Các phép toán mªnh ∑

K˛ hiªu t˜Ïng ˜Ïng (,)

N∏u p và q là hai mªnh ∑ t˜Ïng ˜Ïng thì ta vi∏t p , q
L◊U fi:
K˛ hiªu , giËng nh˜ nh˜ k˛ hiªu $
Khác nhau: khi ta vi∏t p , q thì
giá tr‡ mªnh ∑ p , q luôn là T trong mÂi tr˜Ìng hÒp
Trong khi ó, khi ta vi∏t p $ q thì giá tr‡ cıa mªnh ∑ p $ q có th∫
nh™n T ho∞c F

Ví dˆ: Theo ví dˆ tr˜Óc, mªnh ∑ p ! q và mªnh ∑ ph£n £o cıa

nó (¬q ! ¬p) là t˜Ïng ˜Ïng, do ó ta có th∫ vi∏t
(p ! q) , (¬q ! ¬p)

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 10 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.2. Các phép toán mªnh ∑

Ví dˆ: p và ¬¬p là hai mªnh ∑ t˜Ïng ˜Ïng và ta có th∫ vi∏t

p , ¬¬p , vì
p ¬p ¬¬p p , ¬¬p
T F T T
F T F T

Ví dˆ: (sinh viên t¸ gi£i) Ki∫m tra ¬(p _ q) , (¬q ^ ¬p) b¨ng
cách xây d¸ng b£ng giá tr‡ cho các tr˜Ìng hÒp nh˜ sau:
p q p_q ¬(p _ q) ¬p ¬q ¬q ^ ¬p
T T ... ... ... ... ...
T F ... ... ... ... ...
F T ... ... ... ... ...
F F ... ... ... ... ...

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 11 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.2. Các phép toán mªnh ∑

Ví dˆ: (sinh viên t¸ gi£i)

Ki∫m tra p _ (q ^ r ) , (p _ q) ^ (p _ r ) b¨ng cách xây d¸ng b£ng
giá tr‡ t˜Ïng ˘ng
Gi£i: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 12 / 42
 1. Logic nh‡ nguyên 1.2. Các phép toán mªnh ∑

MÎt sË áp dˆng cıa phép toán mªnh ∑

Bài t™p áp dˆng

(a) Bi∫u diπn mªnh ∑ sau d˜Ói d§ng mªnh ∑ ph˘c hÒp

“N∏u An i hÂc thì Bình i hÂc, và,

n∏u An và Bình i hÂc thì lÓp hÂc vui”

(b) Bi∏t r¨ng mªnh ∑ trên úng và buÍi hôm nay lÓp hÂc không vui.
Liªu An hôm nay có i hÂc?

Gi£i: (a) ∞t

p = “An i hÂc”, q = “Bình i hÂc”, r = “lÓp hÂc vui”

Mªnh ∑ ˜Òc bi∫u diπn nh˜ sau: s = (p ! q) ^ [(p ^ q) ! r ]

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 13 / 42
 1. Logic nh‡ nguyên 1.2. Các phép toán mªnh ∑

(b)
No. p q r p!q p^q (p ^ q) ! r s
1 T T T T T T T
2 T T F T T F F
3 T F T F F T F
4 T F F F F T F
5 F T T T F T T
6 F T F T F T T
7 F F T T F T T
8 F F F T F T T
Do s = T nên ta chø xét các tr˜Ìng hÒp 1, 5, 6, 7, 8.
Do lÓp hÂc buÍi hôm nay không vui (t˘c là r = F ) nên chø còn l§i
hai tr˜Ìng hÒp 6, 8.
Trong c£ hai tr˜Ìng hÒp 6 và 8, p = F , t˘c là An không i hÂc

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 14 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.2. Các phép toán mªnh ∑

Bài t™p áp dˆng

(Xác ‡nh lÈi) MÎt kˇ s˜ nghi ngÌ 3 bÎ x˚ l˛ A, B, C trong hª thËng có
th∫ không ho§t Îng. B¨ng cách th˚ nghiªm, anh ta xác ‡nh ˜Òc r¨ng:
BÎ x˚ l˛ A báo cáo r¨ng B không ho§t Îng và C ho§t Îng
BÎ x˚ l˛ B báo cáo r¨ng A ho§t Îng khi và chø khi B ho§t Îng
BÎ x˚ l˛ C báo cáo r¨ng ít nhßt mÎt trong hai bÎ x˚ l˛ còn l§i không
ho§t Îng
Hãy giúp anh kˇ s˜ b¨ng cách s˚ dˆng các ki∏n th˘c v∑ logic mªnh ∑:
(a) Bi∫u diπn các báo cáo trên d˜Ói d§ng mªnh ∑ ph˘c hÒp, vÓi
a = “A ho§t Îng”, b = “B ho§t Îng”, c = “C ho§t Îng”
(b) L™p b£ng giá tr‡ logic nh˜ sau:
No. a b c A’s report B’s report C’s report
1 T T T ... ... ...
2 T T F ... ... ...
... ... ... ... ... ... ...

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 15 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.2. Các phép toán mªnh ∑

Bài t™p áp dˆng (...)

(c) Gi£ s˚ r¨ng tßt c£ các báo cáo ∑u úng, hãy xác ‡nh bÎ x˚ l˛ nào
ho§t Îng/ không ho§t Îng?
(d) Gi£ s˚ r¨ng tßt c£ các bÎ x˚ l˛ ∑u ho§t Îng, hãy xác ‡nh báo cáo
nào là úng/ sai?
(e) Gi£ s˚ r¨ng tßt c£ báo cáo chø úng khi và chø khi bÎ x˚ l˛ ó ho§t
Îng, hãy xác ‡nh bÎ x˚ l˛ nào ho§t Îng/ không ho§t Îng?

Gi£i: (sinh viên t¸ gi£i) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
. . . . .1 .- .SUY
CH◊ÃNG . . .LUäN
. . . .LOGIC
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16. / 42
 1. Logic nh‡ nguyên 1.2. Các phép toán mªnh ∑

...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 17 / 42
 1. Logic nh‡ nguyên 1.3. Quy t≠c suy diπn

1.3. Quy t≠c suy diπn

T§i sao l§i c¶n ∏n các quy t≠c suy diπn?

MÈi khi c¶n ki∫m tra s¸ t˜Ïng ˜Ïng cıa hai mªnh ∑, ta c¶n l™p
b£ng giá tr‡ logic cıa chúng ! s¸ ph˘c t§p t´ng lên cßp mÙ vÓi mÈi
bi∏n ˜Òc thêm vào
Ta c¶n mÎt công cˆ mÓi ∫ phân tích và ki∫m tra tính úng ≠n cıa
nh˙ng mªnh ∑ ph˘c t§p
Các quy t≠c suy diπn, trên th¸c t∏, ã khá quen thuÎc vÓi ta vì
chúng ˜Òc s˚ dˆng rßt nhi∑u trong th¸c t∏ và trong các l™p lu™n
toán hÂc (t¯ lÓp 1 ∏n 12)

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 18 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.3. Quy t≠c suy diπn

Ví dˆ: (s˚ dˆng quy t≠c suy lu™n trong th¸c t∏) ChØng h§n n∏u
ta công nh™n hai mªnh ∑ sau ây là úng:

“B§n không có tàu vÙ trˆ”

và

“N∏u b§n ∏n t¯ sao H‰a

thì b§n s≥ có tàu vÙ trˆ”

thì ta có th∫ k∏t lu™n r¨ng mªnh ∑ sau ây là úng

“B§n không ∏n t¯ sao H‰a”

T§i sao chúng ta l§i có th∫ k∏t lu™n nh˜ v™y? K∏t lu™n này ˜Òc d¸a
trên cÏ s nào?

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 19 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.3. Quy t≠c suy diπn

Công th˘c h¨ng úng/ h¨ng sai

Công th˘c h¨ng úng (tautology) là công th˘c luôn nh™n giá tr‡ T
trong mÂi tr˜Ìng hÒp
Công th˘c h¨ng sai (contradiction) là công th˘c luôn nh™n giá tr‡ F
trong mÂi tr˜Ìng hÒp

Ví dˆ: Công th˘c (p ^ q) ! p là công th˘c h¨ng úng vì nó nh™n

giá tr‡ T trong mÂi tr˜Ìng hÒp, theo nh˜ b£ng d˜Ói ây:

p q p^q (p ^ q) ! p
T T T T
T F F T
F T F T
F F F T

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 20 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.3. Quy t≠c suy diπn

K˛ hiªu t˜Ïng ˜Ïng (,), K˛ hiªu suy ra ())

Ta vi∏t p , q n∏u mªnh ∑ p $ q là công th˘c h¨ng úng
Ta vi∏t p ) q n∏u mªnh ∑ p ! q là công th˘c h¨ng úng

L◊U fi:
Khi s˚ dˆng các k˛ hiªu , và ), ta ph£i ch≠c ch≠n công th˘c logic
ch˘a các k˛ hiªu này là công th˘c h¨ng úng
N∏u không ch≠c là công th˘c h¨ng úng thì ta s≥ s˚ dˆng các k˛ hiªu
$ và ! thay vì s˚ dˆng , và )

Ví dˆ: Theo ví dˆ tr˜Óc, mªnh ∑ (p ^ q) ! p là công th˘c h¨ng

úng, do ó ta có th∫ vi∏t (p ^ q) ) p

Ví dˆ: Mªnh ∑ [p ^ (p ! q)] ! q là công th˘c h¨ng úng, do ó ta

có th∫ vi∏t [p ^ (p ! q)] ) q
CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 21 / 42
 1. Logic nh‡ nguyên 1.3. Quy t≠c suy diπn

K˛ hiªu
∫ thu™n tiªn trong viªc trình bày các quy t≠c suy diπn, ta bi∫u diπn
công th˘c h¨ng úng (A ^ B) ) C d˜Ói d§ng k˛ hiªu sau

A
)C
B

Cách th˘c Ïn gi£n ∫ Âc k˛ hiªu này là: “N∏u A úng và B úng thì
C úng”. Cách Âc này m∞c dù ch˜a ph£n ánh h∏t ˛ nghæa cıa công
th˘c nh˜ng l§i g¶n gÙi trên th¸c t∏.

Ví dˆ: Công th˘c h¨ng úng [p ^ (p ! q)] ) q có th∫ vi∏t d˜Ói

d§ng sau
p
)q
p!q
Ta có th∫ Âc là “n∏u p úng và p ! q úng thì q úng”.
CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 22 / 42
 1. Logic nh‡ nguyên 1.3. Quy t≠c suy diπn

Quy t≠c suy diπn

Quy t≠c suy diπn (inference rules) là mÎt t™p hÒp các công th˘c h¨ng
úng có d§ng A ) B cho phép chúng ta ˜a ra k∏t lu™n r¨ng: n∏u A úng
thì B úng.

Quy t≠c Tên Quy t≠c Tên

p ¬q modus
) (p ^ q) conjunction ) ¬p
q p!q tollens
p modus simplifi-
)q (p ^ q) ) p
p!q ponens cation
p ) (p _ q) addition

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 23 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.3. Quy t≠c suy diπn

Ví dˆ: Tr l§i ví dˆ v∑ tàu vÙ trˆ và sao H‰a, ta có th∫ bi∫u diπn các
mªnh ∑ nh˜ sau

¬q = “B§n không có tàu vÙ trˆ”

và

p ! q = “N∏u b§n ∏n t¯ sao H‰a

thì b§n s≥ có tàu vÙ trˆ”

¬q
Khi ó, theo quy t≠c Modus tollens ) ¬p , ta i ∏n k∏t
p!q
lu™n mªnh ∑ ¬p là úng, t˘c là

¬p = “B§n không ∏n t¯ sao H‰a”

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 24 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.3. Quy t≠c suy diπn

Quy t≠c t˜Ïng ˜Ïng

Quy t≠c t˜Ïng ˜Ïng (equivalence rules) là mÎt t™p hÒp các công th˘c
h¨ng úng có d§ng A , B cho phép chúng ta ˜a ra k∏t lu™n r¨ng: n∏u A
úng thì B úng, và, n∏u A sai thì B sai.

Quy t≠c Tên

p , ¬¬p double negation
p ! q , ¬p _ q implication
¬(p ^ q) , ¬p _ ¬q
De Morgan’s laws
¬(p _ q) , ¬p ^ ¬q
p^q ,q^p
commutativity
p_q ,q_p
p ^ (q ^ r ) , (p ^ q) ^ r
associativity
p _ (q _ r ) , (p _ q) _ r

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 25 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.3. Quy t≠c suy diπn

Ví dˆ: S˚ dˆng quy t≠c De Morgan, mªnh ∑

¬p ^ ¬q = “Micah is not sick and Micah is not tired”

là t˜Ïng ˜Ïng vÓi mªnh ∑ sau

¬(p _ q) = “It is not the case that Micah is sick or tired”

L◊U fi:
Trong th¸c t∏, các quy t≠c t˜Ïng ˜Ïng ít ˜Òc s˚ dˆng hÏn các
quy t≠c suy diπn.
N∏u ta bi∏t A , B thì hai mªnh ∑ A và B có th∫ s˚ dˆng ∫
thay th∏ l®n nhau. ChØng h§n, n∏u ta bi∏t thêm A ) C thì ta có
th∫ thay th∏ mªnh ∑ A bi B ∫ i ∏n k∏t lu™n B ) C .

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 26 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.3. Quy t≠c suy diπn

ChuÈi suy diπn

ChuÈi suy diπn (proof sequence) là mÎt chuÈi các mªnh ∑ và các l˛ do
∫ i ∏n k∏t lu™n A ) C . Cˆ th∫, vÓi mªnh ∑ A cho tr˜Óc, ta s≥ xây
d¸ng mÎt chuÈi các mªnh ∑ B1 , B2 , . . . sao cho mÈi mªnh ∑ có th∫ suy
ra t¯ các mªnh ∑ tr˜Óc nó b¨ng các quy t≠c suy diπn. Mªnh ∑ cuËi cùng
trong chuÈi này là mªnh ∑ C , và do ó A ) C .

Mªnh ∑ L˛ do
1. A given
2. B1 ...
3. B2 ...
... ...
... ...
n. C ...

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 27 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.3. Quy t≠c suy diπn

Ví dˆ: Xây d¸ng chuÈi suy diπn cho khØng ‡nh sau:
9
p =
p!q )r
;
q!r
ChuÈi suy diπn ˜Òc cho d˜Ói d§ng b£ng d˜Ói ây:

Mªnh ∑ L˛ do
1. p given
2. p ! q given
3. q ! r given
4. q modus ponens, 1, 2
5. r modus ponens, 4, 3

L◊U fi: MÎt cách khác ∫ có ˜Òc khØng ‡nh trên, ta có th∫ xây
d¸ng b£ng giá tr‡ logic cho mªnh ∑ [p ^ (p ! q) ^ (q ! r )] ) r .

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 28 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.3. Quy t≠c suy diπn

Ví dˆ: Xây d¸ng chuÈi suy diπn cho khØng ‡nh sau:
p_q
)q
¬p
ChuÈi suy diπn ˜Òc cho d˜Ói d§ng b£ng d˜Ói ây:

Mªnh ∑ L˛ do
1. p _ q given
2. ¬p given
3. ¬(¬p) _ q double negation, 1
4. ¬p ! q implication, 3
5. q modus ponens, 4, 2

L◊U fi: Trong các dòng 3 và 4, hai quy t≠c t˜Ïng ˜Ïng double
negation và implication ˜Òc s˚ dˆng ∫ thay th∏ mªnh ∑ (1) bi các
mªnh ∑ t˜Ïng ˜Ïng nh˜ sau: (1) , (3) , (4).

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 29 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.3. Quy t≠c suy diπn

Ví dˆ: (sinh viên t¸ gi£i) i∑n các quy t≠c cho chuÈi suy diπn
trong b£ng d˜Ói ây:

Mªnh ∑ L˛ do
1. q ^ r given
2. ¬(¬p ^ q) given
3. ¬¬p _ ¬q ..............................
4. p _ ¬q ..............................
5. ¬q _ p ..............................
6. q ! p ..............................
7. q ..............................
8. p ..............................

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 30 / 42

 1. Logic nh‡ nguyên 1.3. Quy t≠c suy diπn

Ví dˆ: (sinh viên t¸ gi£i) i∑n các quy t≠c cho chuÈi suy diπn
Mªnh ∑ L˛ do Mªnh ∑ L˛ do

1. p ^ (q _ r ) given 9. (q _ r ) ^ p ...................

2. ¬(p ^ q) given 10. q _ r ...................

3. ¬p _ ¬q ................ 11. r _ q ...................

4. ¬q _ ¬p ................ 12. ¬(¬r ) _ q ...................

5. q ! ¬p ................ 13. ¬r ! q ...................

6. p ................ 14. ¬(¬r ) ...................

7. ¬(¬p) ................ 15. r ...................

8. ¬q ................ 16. p ^ r ...................

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 31 / 42

 2. Logic v‡ t¯ 2.1. V‡ t¯, l˜Òng t¯

2. Logic v‡ t¯
2.1. V‡ t¯, l˜Òng t¯

V‡ t¯ là gì?
V‡ t¯ (predicate) là mÎt câu miêu t£ mà giá tr‡ T/F cıa nó phˆ thuÎc vào
mÎt hay nhi∑u bi∏n. Nói cách khác, v‡ t¯ là câu miêu t£ vÓi bi∏n sË, và sau
khi gán bi∏n sË ó bi giá tr‡ cˆ th∫ thì câu miêu t£ ó tr thành mªnh ∑.

Ví dˆ: V‡ t¯ ˜Òc mô t£ nh˜ sau

P(x) = “x là sË chÆn”
Q(x, y ) = “x lÓn hÏn y ”
V‡ t¯ s≥ nh™n giá tr‡ T/F khi ta thay x, y b¨ng các giá tr‡ cˆ th∫
P(8) = T
Q(khıng long, chuÎt) = T
CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 32 / 42
 2. Logic v‡ t¯ 2.1. V‡ t¯, l˜Òng t¯

Ví dˆ: Ph˜Ïng trình sau là mÎt v‡ t¯

00 2
E(x) = x x 6 = 000

V‡ t¯ E (x) s≥ nh™n giá tr‡ T/F khi ta thay x b¨ng các giá tr‡ cˆ th∫
E (1) = F
E (2) = F
E (3) = T
E (4) = F
E (5) = F

L◊U fi:
V‡ t¯ là mÎt câu miêu t£, không ph£i là MõNH ó.
V‡ t¯ s≥ tr thành mªnh ∑ khi ta thay x b¨ng mÎt giá tr‡ cˆ th∫

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 33 / 42

 2. Logic v‡ t¯ 2.1. V‡ t¯, l˜Òng t¯

L˜Òng t¯ là gì?
L˜Òng t¯ là t¯ dùng ∫ miêu t£ sË l˜Òng. L˜Òng t¯ khi k∏t hÒp vÓi v‡ t¯
s≥ tr thành mªnh ∑. Ta xét hai l˜Òng t¯ ∞c biªt sau ây.
L˜Òng t¯ “vÓi mÂi” ˜Òc k˛ hiªu là 8. Khi k∏t hÒp vÓi v‡ t¯ P(x) ta
s≥ thu ˜Òc mÎt mªnh ∑ k˛ hiªu nh˜ sau:

(8x)P(x)

Mªnh ∑ (8x)P(x) s≥ nh™n giá tr‡ T n∏u “P(x) = T vÓi mÂi giá tr‡
cıa x” và nh™n giá tr‡ F n∏u ng˜Òc l§i.
L˜Òng t¯ “tÁn t§i” ˜Òc k˛ hiªu là 9. Khi k∏t hÒp vÓi v‡ t¯ P(x) ta
s≥ thu ˜Òc mÎt mªnh ∑ k˛ hiªu nh˜ sau:

(9x)P(x)

Mªnh ∑ (9x)P(x) s≥ nh™n giá tr‡ T n∏u “P(x) = T vÓi ít nhßt mÎt
giá tr‡ cıa x” và nh™n giá tr‡ F n∏u ng˜Òc l§i.
CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 34 / 42
 2. Logic v‡ t¯ 2.1. V‡ t¯, l˜Òng t¯

Ví dˆ: Gi£ s˚ E (x) là v‡ t¯ sau

x2 x 6=0

(9x)E (x) là gì?

(9x)E (x) = “TÁn t§i sË th¸c x sao cho x 2 x 6 = 0”

= “Ph˜Ïng trình x2 x 6 = 0 có nghiªm th¸c”
= T

(8x)E (x) là gì?

(8x)E (x) = “VÓi mÂi sË th¸c x, ta luôn có x 2 x 6 = 0”

= “x 2 x 6 = 0, vÓi mÂi sË th¸c x”
= F
CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 35 / 42
 2. Logic v‡ t¯ 2.1. V‡ t¯, l˜Òng t¯

Ví dˆ: (sinh viên t¸ gi£i) Gi£ s˚ x thuÎc t™p hÒp nh˙ng bÎ phim,
và V (x) là v‡ t¯ “x là phim hành Îng”. Hãy bi∫u diπn các mªnh ∑
sau ây d˜Ói d§ng k˛ hiªu
(a) Có mÎt sË phim hành Îng.
(b) Có mÎt sË phim không là phim hành Îng.
(c) Không có phim nào là phim hành Îng.
(d) Tßt c£ các bÎ phim là phim hành Îng.

Gi£i: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 36 / 42
 2. Logic v‡ t¯ 2.1. V‡ t¯, l˜Òng t¯

Ví dˆ: (sinh viên t¸ gi£i) Gi£ s˚ x thuÎc t™p hÒp nh˙ng con s˜ t˚,
và D(x) là v‡ t¯ “x là nguy hi∫m”. Hãy bi∫u diπn các mªnh ∑ sau ây
b¨ng lÌi nói
(a) (8x)D(x) (c) ¬(9x)D(x)
(b) (9x)D(x) (d) (9x)¬D(x)

Gi£i: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 37 / 42

 2. Logic v‡ t¯ 2.1. V‡ t¯, l˜Òng t¯

L◊U fi khi bi∫u diπn nh˙ng v‡ t¯ ph˘c t§p

L˜u ˛ ph§m vi cıa l˜Òng t¯:
(8x)(. . . ph§m vi cıa 8 . . . ), (9x)(. . . ph§m vi cıa 9 . . . )
L˜u ˛ khi k∏t hÒp nhi∑u v‡ t¯: Gi£ s˚ x thuÎc t™p hÒp các iªn
tho§i di Îng, C (x) = “x r¥ ti∑n”, L(x) = “x có màn hình lÓn”.
(8x)(L(x) ! ¬C (x)) = “Tßt c£ iªn tho§i có màn hình lÓn ∑u
không r¥ ti∑n”
¬(8x)(L(x) ! ¬C (x)) = “Không ph£i tßt c£ các iªn tho§i có màn
hình lÓn thì ≠t ti∑n”
(9x)(L(x) ^ C (x)) = “TÁn t§i iªn tho§i có màn hình lÓn và r¥ ti∑n”
L˜u ˛ th˘ t¸ cıa l˜Òng t¯: Gi£ s˚ x, y thuÎc t™p hÒp các sË th¸c,
G (x, y ) = “x > y ”.
(8y )(9x)G (x, y ) = “VÓi mÂi sË th¸c y , luôn tÁn t§i mÎt sË th¸c x
sao cho x > y ” = T
(9x)(8y )G (x, y ) = “TÁn t§i mÎt sË x cho tr˜Óc sao cho vÓi mÂi sË
th¸c y , ta luôn có x > y ” = F
CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 38 / 42
 2. Logic v‡ t¯ 2.1. V‡ t¯, l˜Òng t¯

Ví dˆ: (sinh viên t¸ gi£i) Gi£ s˚ x thuÎc t™p hÒp nh˙ng môn hÂc,
K (x) là “x là môn hÂc v∑ Tài chính”, và H(x) là “x là môn hÂc thú v‡”.
Hãy bi∫u diπn các mªnh ∑ sau ây b¨ng lÌi nói
(a) (8x)(K (x) ! H(x)) (c) (8x)(K (x) _ H(x))
(b) (9x)(K (x) ^ H(x)) (d) (9x)(K (x) ^ ¬H(x))

Gi£i: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 39 / 42

 2. Logic v‡ t¯ 2.2. Các phép toán trên v‡ t¯

2.2. Các phép toán trên v‡ t¯

Quy t≠c phı ‡nh v‡ t¯

Quy t≠c phı ‡nh cıa v‡ t¯ ˜Òc cho trong b£ng sau

Quy t≠c Tên

¬[(8x)P(x)] , (9x)(¬P(x)) universal negation
¬[(9x)P(x)] , (8x)(¬P(x)) existential negation

L◊U fi:
˜a dßu phı ‡nh vào trong ph§m vi cıa l˜Òng t¯
Chuy∫n Íi l˜Òng t¯ 8 sang l˜Òng t¯ 9 ho∞c ng˜Òc l§i

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 40 / 42

 2. Logic v‡ t¯ 2.2. Các phép toán trên v‡ t¯

Ví dˆ: Tr l§i ví dˆ x thuÎc t™p hÒp các iªn tho§i di Îng, C (x) =
“x r¥ ti∑n”, L(x) = “x có màn hình lÓn”. Ta s≥ chø ra r¨ng

¬(8x)(L(x) ! ¬C (x)) , (9x)(L(x) ^ C (x))

Gi£i: ¬(8x)(L(x) ! ¬C (x))

, (9x)¬[L(x) ! ¬C (x)]
, (9x)¬[¬L(x) _ ¬C (x)]
, (9x)[¬(¬L(x)) ^ ¬(¬C (x))]
, (9x)(C (x) ^ L(x))
, (9x)(L(x) ^ C (x))
- universal negation
- implication
- De Morgan’s law
- double negation
- commutativity

¬(8x)(L(x) ! ¬C (x)) = “Không ph£i tßt c£ các iªn tho§i có

màn hình lÓn thì ≠t ti∑n”
(9x)(L(x) ^ C (x)) = “TÁn t§i iªn tho§i có màn hình lÓn và r¥
ti∑n”
CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 41 / 42
 2. Logic v‡ t¯ 2.2. Các phép toán trên v‡ t¯

THANK YOU for YOUR ATTENTION

CH◊ÃNG 1 - SUY LUäN LOGIC 42 / 42