თავი 3.

ზოგადი ადმინისტრაციული სამართლის პრინციპები

3.1 შესავალი

სამართლის პრინციპი თავისი არსით წარმოადგენენ საზოგადოების განვითარების

ობიექტური კანონზომიერების განზოგადებულ ანარეკლს. ისინი წარმოიქმნებიან
შესაბამისი ობიექტური პირობების არსებობის შემთხვევაში. აქვთ ისტორიული
ხასიათი და გამოხატავენ რაციონალურ შედეგებს, ობიექტური სინამდვილის
კანონზომიერი განვითარების მეცნიერულ გააზრებას. სამართლის პრინციპები
წარმოადგენენ თავისებურ „მზიდ კონსტრუქციას“ რომელსაც ეფუძნება არა მარტო
სამართლის კონკრეტული ნორმები, ინსტიტუტები თუ სამართლის დარგები არამედ
სამართლის მთელი სისტემა. ანუ სამართლის პრინციპი არის სახელმძღვანელო იდეა,
რომელიც სამართლის ამა თუ იმ დარგის არსს განსაზღვრავს. თუმცა საკამათოა
საკითხი იმის შესახებ სამართლის პრინციპი „მხოლოდ სახელმძღვანელო იდეად“
უნდა იქნეს განხილული, რომელიც სამართლის ნორმიდან უნდა გამომდინარეობს თუ
აუცილებელია მისი ასახვა ამ ნორმებში. აქვე ჩნდება შეკითხვაც თუ სამართლის
პრინციპი ასახულია კანონმდებლობაში, მაშინ რა განასხვავებს მას სამართლის
ნორმისაგან? განსხვავება მდგომარებს იმაში, რომ სამართლის პრინციპები
ამკვიდრებენ რა ზოგადი ქცევის წესებს საერთო სახელმძღვანელო იდეაზე
დაფუძნებით, არ შეიცავენ სამართლის ნორმის ყველა ელემენტებს (ჰიპოთეზა,
დისპოზიცია, სანქცია). მხოლოდ პრინციპების საფუძველზე შეუძლებელია
ყოველმხრივ იქნეს დარეგულირებული კონკრეტული სამართალურთიერთობა
სამართლის სუბიექტებს შორის.

ამასთანავე სამართლის პრინციპები უფრო მდგრადია, ვიდრე სამართლის

ნორმები, ვინაიდან ისინი განსაზღვრავენ არა მარტო მოქმედი არამედ სამომავლო
კანონმდებლობისა და სამართლის ნორმების განვითარების ტენდენციებს.
გასათვალისწინებელია ის ფაქტორიც, რომ ეს ცნებები მჭიდროდ არიან
დაკავშირებული ერთმანეთთან, ვინაიდან პრინციპები „საკუთარ თავს ავლენენ“
სამართლის ნორმებში, სამართლის ნორმები კი აუცილებლად უნდა შეესაბამებოდნენ
პრინციპებს.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ერთის მხრივ

პრინციპები განსაზღვრავენ ამა თუ იმ სამართლის დარგის კანონზომიერებას, მეორეს
მხრივ კი წარმოადგენენ ზოგად ნორმებს, რომლებიც მოქმედებენ სამართლის
რეგულირების ყველა სფეროში და ვრცელდებიან მის ყველა სუბიექტზე.
 სამართლის პრინციპები თავისებურებებისა და მოქმედების სფეროს მიხედვით
იყოფიან სამ ძირითად სახედ ზოგად (ზოგადსამართლებრივ), სპეციალურ
(დარგობრივ) და დარგთაშორის პრინციპებად.

ზოგადსამართლებრივი პრინციპები წარმოადგენენ სამართლის წყაროს, რომელიც

ქვეყნის კონსტიტუციაშია მოცემული და წარმოადგენს ყველა სამართლის
დარგისათვის სახელმძღვანელო პრინციპს. მაგალითად საქართველოს
კონსტიტუციის მიერ აღიარებულ ზოგადსამართლებრივ პრინციპებს მიკუთვნებიან
სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპი, დემოკრატიული სახლმწიფოს პრინციპი,
სოციალური სახელმწიფოს პრინციპი.

სპეციალურია პრინციპი, რომელიც განსაზღვრავს მხოლოდ კონკრეტული

სამართლის დარგისათვის განკუთვნილ განსაკუთრებულ თვისებებს. მაგალითად
პირადი ინიციატივის პრინციპი; ადმინისტრაციული პროცესის ზეპირობისა და
უშუალობის პრინციპი. დარგთაშორის პრინციპებად კი განიხილება
სახელმძღვანელო იდეები, რომლებიც გამოხატავენ რამოდენიმე სამართლის
დარგისათვის დამახასიათებელ თავისებურებებს. მაგალითად შეჯიბრობითობის
პრინციპი, რომელიც ყველა საპროცესო სამართლის დარგის პრინციპს წარმოადგენს.

სამართლის ნორმებთან შედარებით სამართლის პრინციპების მოქმედებას აქვს

არსებითი თავისებურებანი. სამართლის პრინციპები შეიძლება იყოს:

ა) კანონმდებლობით პირდაპირ განმტკიცებული. მაგალითად

სახელშეკრულებო თავიისუფლების პრინციპი;

ბ) გამომდინარეობდეს კანონმდებლობის შინაარსიდან და არსიდან

(მაგალითად, სამართლებრივი აქსიომები, სამართლის პრეზუმფცია და სხვა);

გ) მისი ფორმირება მოხდეს იურიდიულ პრაქტიკაში, მაგ. “მოუსმენთ მეორე

მხარესაც”, “არავის აქვს უფლება გადასცეს სხვას უფრო მეტი უფლება, ვიდრე თავად
გააჩნია”, “მტკიცების უფლება ენიჭება მხარეს, რომელმაც წარადგინა სარჩელი”;
პრინციპი, რომ ბოროტად არ გამოიყენებს უფლებას და სხვა.

სამართლის ყველა პრინციპი, მათი ნორმატიულობის ხარისხისა და

მოცულობის მიუხედავად ახდენენ სპეციალურ-იურიდიულ, ე.ი. რეგულარულ
ზემოქმედებას ადამიანის საქციელზე. თუმცა განსხვავებით კონკრეტული
სამართლებრივი ნორმებისაგან ისინი უშუალოდ ორმაგად მოქმედებენ
სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილეებზე და განსაზღვრავენ მათი მოქმედების
ორიენტირებს. ამასთან სამართლის პრინციპები, როგორც საზოგადოების
სამართლებრივი ცხოვრების უნიკალური საშუალებები, თავის გავლენას ახდენენ
სამართლის ყველა სფეროზე.
 ამავდროულად სამართლებრივი ურთიერთობის მარეგულირებელიე
კონკრეტული ნორმების არასებობის შემთხვევაში განსაზღვრავენ ამ ურთიერთობის
თანაფარდობას სამართლის ბუნებასთან, გასაზღვრავენ მათ მართლზომიერ ან
კანონსაწინააღმდეგო ხასიათს. ზოგადი ადმინისტრაციული სამართლის პრინციპები,
წარმოადგენენ რა სპეციალურ პრინციპებს, გულისხმობს იმ ძირითად დებულებებს,
რომლებიც საფუძვლად უდევს სამართლის ამ დარგს და განსაზღვრავს მის არსს.

ზოგადი ადმინისტრაციული სამართლის პრინციპებია: კანონის წინაშე

თანასწორობის პრინციპი, უფლებამოსილების განხორციელება კანონის საფუძველზე,
თანაზომიერების პრინციპი, საქმის მიუკერძებლად გადაწყვეტის პრინციპი,
დისკრეციულობის პრინციპი, კანონიერი ნდობის პრინციპი, საქვეყნოობის პრინციპი.

თითეულ ამ პრინციპს უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ზოგადი ადმინისტრაციული

სამართლის არსის წვდომისათვის ვინაიდან ისინი განსაზღრავენ სამართლის ამ
დარგის სპეციფიკას. აქედან გამომდინარე განვიხილოთ თითეული მათგანი ცალ–
ცალკე.

3.2 კანონის წინაშე თანასწორობა

კანონის წინაშე თანასწორობა საზოგადოების წესიერი აგებულების საფუძვლის

ქვაკუთხედია.1 კანონის წინაშე თანასწორობა, ერთის მხრივ საქართველოს
კონსტიტუციითა და საერთაშორისო აქტებით აღიარებული კონკრეტული უფლება,
ხოლო მეორეს მხრივ დემოკრატიული საზოგადოების ფუნდამენტური
სამართლებრივი პრინციპია. კანონის წინაშე თანასწორობის ეს ზოგადი დებულება
გულისხმობს სახელმწიფო აპარატის მხრიდან თვითნებობის აკრძალვას,
დაუშვებელია ადმინისტრაციული წარმოებაში მონაწილე პირთა, იქნება ეს ფიზიკური
თუ იურიდიული პირი, ასევე ადმინისტრაციული ორგანო, კანონიერი უფლებებისა
და ინტერესების შეზღუდვა ან მათი განხორციელებისათვის ხელის შეშლა, აგრეთვე
მათთვის კანონმდებლობით გაუთვალისწინებელი რაიმე უპირატესობის მინიჭება ან
რომელიმე მხარის მიმართ რაიმე დისკრიმინაციული ზომების მიღება. თანასწორობის
პრინციპი ითვლება ზოგადასამართლებრივ პრინციპად.

საქართველოს კონსტიტუციის 11-ე მუხლის მიხედვით, ყველა ადამიანი სამართლის

წინაშე თანასწორია. აკრძალულია დისკრიმინაცია რასის, კანის ფერის, სქესის,
წარმოშობის, ეთნიკური კუთვნილების, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა

1
ჭავჭავაძე ი, კანონის წინაშე თანასწორობის შესახებ, თბილისი, 1
შეხედულებების, სოციალური კუთვნილების, ქონებრივი ან წოდებრივი
მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის ან სხვა ნიშნის მიხედვით.

კანონის წინაშე თანასწორობის ფუნდამენტური უფლების დამდგენი ეს ნორმა

წარმოადგენს თანასწორობის უნივერსალურ კონსტიტუციურ ნორმა-პრინციპს,
რომელიც ზოგადად გულისხმობს ადამიანების სამართლებრივი დაცვის თანაბარი
პირობების გარანტირებას. კანონის წინაშე თანასწორობის უზრუნველყოფის ხარისხი
ობიექტური კრიტერიუმია ქვეყანაში დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების
უპირატესობით შეზღუდული სამართლის უზენაესობის ხარისხის შეფასებისათვის.
ამდენად, ეს პრინციპი წარმოადგენს დემოკრატიული და სამართლებრივი
სახელმწიფოს როგორც საფუძველს, ისე მიზანს2 თანასწორობის პრინციპი მოითხოვს
არა ადამიანთა შორის ფაქტობრივი უთანასწორობის მოსპობას, არამედ კრძალავს
მათი უსაფუძვლო დიფერენცირების შესაძლებლობას.

საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით (შემდგომში „სზაკი)

აღიარებული კანონის წინაშე თანასწორობის პრინციპი გამომდინარეობს
საქართველოს კონსტიტუცით აღიარებული თანასწორობის უფლებიდან, სზაკ-ის 4-ე
მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით ყველა თანასწორია კანონისა და
ადმინისტრაციული ორგანოს წინაშე. დაუშვებელია ადმინისტრაციულ-
სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილე რომელიმე მხარის კანონიერი უფლებისა
და თავისუფლების, კანონიერი ინტერესის შეზღუდვა ან მათი განხორციელებისათვის
ხელის შეშლა, აგრეთვე მათთვის კანონმდებლობით გაუთვალისწინებელი რაიმე
უპირატესობის მინიჭება ან რომელიმე მხარის მიმართ რაიმე დისკრიმინაციული
ზომების მიღება.

კანონის წინაშე თანასწორობის პრინციპი გულისხმობს ყველა იმ ადამიანის

უფლებებისა და თავისუფლებების თანაბრად აღიარებას და დაცვას, რომელიც
იმყოფება თანაბარ პირობებში და კანონით განსაზღვრული საკითხის მიმართ აქვს
ადეკვატური დამოკიდებულება.3 აღნიშნული პრინციპი მოიცავს საქმის გარემოებათა
იდენტურობის შემთხვევებში სხვადასხვა პირის მიმართ განსხვავებული
გადაწყვეტილების მიღების დაუშვებლობას. თუმცა თუ ადმინისტრაციული ორგანოს
მიერ საქმის გარემოებათა იდენტურობის შემთხვევაში ერთი პირის მიმართ მიღებულ
იქნა უკანონო გადაწყვეტილება ეს არ წარმოშობს მეორე პირის უფლებას მოითხოვოს
იმავე სახის გადაწყვეტილება.

2
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ## 1/1/477 საქართველოს სახალხო
დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, პარაგრაფი 67.
3
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართოს №2/7/219 გადაწყვეტილება საქმეზე ,,მოქალაქეები:
ჯანო ჯანელიძე, ნინო უბერი, ელეონორა ლაგვილავა და მურთაზ თოდრია საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ“ პარაგრაფი 1
თანასწორობის პრინციპი დარღვეული მაშინ, როდესაც არ იკვეთება
ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი ურთიერთობის ერთ-ერთი მხარის შეზღუდვის
ან მისთვის უპირატესობის მინიჭების გონივრული, საქმის არსიდან გამომდინარე
საფუძველი, არამედ აშკარაა შეუსაბამობა განხორციელებულ ღონისძიებასა და საქმის
ფაქტობრივ გარემოებებს შორის.

მაგალითი

მომხდარი ხაძრის შედეგად ბურძგლას ქუჩის მაცხოვრებლებს დაეწვათ სახლები.

თბილისის მერია დაპირდა, რომ გასცემდა ერთჯერად დახმარებას ხანძრის შედეგად
დაზარალებული პირებისათვის. ამის საფუძვლეზე ბურძგლას ქუჩაზე
მაცხოვრებელმა 26 პირმა მიმართა განცხადებით და მოითხოვა დახამრების გაცემა.
მერიამ დააკმაყოფილა მხოლოდ 20 პირის მოთხოვნა, დანარჩენებს კი უარი განუცხადა
იმ საფუძვლით რომ ისინი არ ფიქსირდებოდნენ დახმარებას დაქვემდებარებულ
პირთა სიაში და მათზე დახმარება არ გაიცემოდა, მიუხედავად იმისა, რომ ეს პირები
ხანძრის გაჩენის ფაქტზე აღძრული სისხლის სამართლის საქმეზე საგამოძიებო
ორგანოს მიერ ცნობილი იყვენ დაზარალებულ პირებად. ჰქონდა თუ არა ადგილი
თანასწორობის პრინციპის დარღვრევას?

პასუხი

თბილისის მერიის მიერ დარღვეული იყო თანასწორობის პრინციპი, ვინაიდან ეს

პირები წარმოადგენდნენ ანალოგიურ მდგომარეობაში მყოფ პირებს იმ პირებთან
მიმართებით, ვინც დაექვემდებარა დახმარებას. მოქმედი სამართლებრივი
რეგულაციები არ აკისრებს თვითმმართველ ერთეულს ვალდებულებას,
უზრუნველყოს მოსახლეობისათვის ხანძრის შედეგად მიყენებული მატერიალური
ზიანის ანაზღაურება და აღნიშნული სახის ქმედება წარმოადგენს თვითმმართველი
ერთეულის „კეთილ ნებას“, თუმცა, მისი მხრიდან პირთა ერთი ჯგუფის მიმართ
გამოყენებული „კეთილი ნება“, არ ათავისუფლებს მას იმ ვალდებულებისაგან,
გამოვლენილი ნება გაავრცელოს სხვა პირებზეც ყოველგვარი დისკრიმინაციის
გარეშე, რამეთუ, დაუშვებელია, სახელმწიფოს ხელთ არსებული რესურსი
მიეკუთვნოს კონკრეტულ ჯგუფს დისკრიმინაციულად, ამისათვის სათანადო
გამართლების გარეშე.
3.3. კანონიერების პრინციპი

თანამედროვე დემოკრატიის პრინციპები ეყრდნობა ადამიანის უფლებათა წარუვალ

და უზენაეს ღირებულებებს, რომლებიც აღიარებულია სახელმწიფოთა
საერთაშორისო თანამეგობრობის მხრიდან და რომელთა დაცვა და ცხოვრებაში
გატარება ყველა დემოკრატიული სახელმწიფოს მოვალეობაა.
სამართლებრივი სახელმწიფოს ერთ-ერთი მოთხოვნაა პიროვნებასა და
სახელმწიფოს შორის სამართლებრივი ურთიერთობა დარეგულირდეს კანონის
საფუძველზე. საქართველოს კონსტიტუციის მიხედვით ხელისუფლების უშუალოდ
მბოჭავი ადამიანის ძირითადი უფლებებია. საქართველოს კონსტიტუციის 4–ე
მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად, სახელმწიფო ცნობს და იცავს ადამიანის
საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებსა და თავისუფლებებს, როგორც წარუვალ და
უზენაეს ადამიანურ ღირებულებებს. ხელისუფლების განხორციელებისას ხალხი და
სახელმწიფო შეზღუდული არიან ამ უფლებებითა და თავისუფლებებით, როგორც
უშუალოდ მოქმედი სამართლით.
უფლემაბამოსილების განხორციელება კანონის საფუძველზე გულისხმობს, რომ
ყველა სახელმწიფო დაწესებულება ვალდებულია დაემორჩილოს კანონს და
საკუთარი საქმიანობა განახორციელოს მხოლოდ კანონის მეშვეობით. სამართლის
ნორმები ისევეა სავალდებულო სახელმწიფო ორგანოებისთვის, როგორც
მოქალაქეებისათვის. სახელმწიფო ხელისუფლება მოქმედებს იმ ფარგლებში, რაც
დადგენილია კანონით. სახელმწიფო ორგანოები ვალდებულნი არიან, ყოველგვარი
გამონაკლისების გარეშე ემორჩილებოდნენ სამართლის ნორმებს. საქართველოს
კონსტიტუციიდან გამომდინარე ამ პრინციპმა გამოძახილი ჰპოვა სზაკშიც, რომლის
მიხედვითაც „ადმინისტრაციულ ორგანოს უფლება არა აქვს კანონმდებლობის
მოთხოვნების საწინააღმდეგოდ განახორციელოს რაიმე ქმედება“ ანუ
კოდექსით ადმინისტრაციული ორგანო თავის საქმიანობაში შემოფარგლულია იმ
უფლებამოსილებებით, რომელიც ნორმატიულად აქვს მინიჭებული.
უფლებამოსილების განხორციელება კანონის საფუძველზე არის ის ძირითადი
ბერკეტი, რომელიც ზღუდავს სახელმწიფო აპარატს და სწორედ ამ პრინციპში ჰპოვებს
ასახვას დებულება, რომელიც ახასიათებს საჯარო სამართალს მათ შორის
ადმინისტრაციულ სამართალსაც „რაც არ არის დაშვებულია, აკრძალულია“
საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით დაცული ადამიანის ძირითადი
უფლებების ნაწილი აბსოლიტური უფლებების კატეგორიას მიეკუთვნება და მათი
შეზღუდვა თვით კანონის საფუძველზეც კი არ დაიშვება. მაგრამ ძირითადი
უფლებების უმრავლესობა შეიძლება, რომ შეიზღუდოს კანონიერი დათქმის
პრინციპიდან გამომდინარე. რომელიც თავის მხრივ დემოკრატიისა და
სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპებიდან გამომდინარეობს.
საქართველოს ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსის, 5.2–ე მუხლის თანახმად,
ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის
გამოცემა ან სხვა სახის ქმედება, რომელიც იწვევს ადამიანის საქართველოს
კონსტიტუციით მინიჭებული უფლებების ან თავისუფლებების შეზღუდვას, დაიშვება
მხოლოდ საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავის შესაბამისად, კანონით ან მის
საფუძველზე გამოცემული კანონქვემდებარე აქტით მინიჭებული უფლებამოსილების
საფუძველზე.
სამართალში მოქმედებს უფლებების შეზღუდვის მართლზომიერად ჩათვლისათვის
დაამკვიდრა სამი ძირითადი პირობა. კერძოდ შეზღუდვა: ა) უნდა იყოს კანონის
შესაბამისად ან კანონით გათვალისწინებული; ბ) უნდა ემსახურებოდეს კანონიერ
მიზანს (მაგ., ჯანმრთელობის ან ზნეობის დაცვა), რომელიც პირდაპირ
გათვალისწინებულია საქართველოს კონსტუტუციის მეორე თავით, კანონით ან მის
მის საფუძველზე გამოცემული კანონქვემდებარე აქტით. გ) აუცილებელი უნდა იყოს
დემოკრატიულ საზოგადოებაში.

ადამიანის უფლებათა შეზღუდვის პირველი მოთხოვნის დაკმაყოფილებისათვის

აუცილებელია, კანონი იყოს როგორც ხელმისაწვდომი, ისე საკმარისად ნათელი, რათა
გარკვეული იყოს, როდის და როგორ შეიძლება სახელმწიფომ შეზღუდოს პირის
უფლება.4

მეორე პირობა, რომელსაც ითვალისწინებს დამკვიდრებული პრაქტიკა უფლებათა და

თავისუფლებათა შეზღუდვის მართლზომიერებისათვის, ისაა, რომ უფლებათა
შეზღუდვა უნდა ემსახურებოდეს კანონიერ მიზანს.

კანონიერი მიზნები, რომელთა გამოც შეიძლება შეიზღუდოს საქართველოს

კონსტიტუციით გათვალისწინებული უფლებები, პირდაპირ არის ჩამოყალიბებული
კონსტუტიციაში. უფლებები შეიძლება შეიზღუდოს შემდეგი კანონიერი მიზნების
მისაღწევად: ა) სახელმწიფო და საზოგადოებრივი უსაფრთხოების, ტერიტორიული
მთლიანობის ან ქვეყნის ეკონომიკური კეთილდღეობის ინტერესები; ბ) უწესრიგობისა
და დანაშაულის აღკვეთა; გ) ჯანმრთელობისა და ზნეობის დაცვა; დ) სხვათა
უფლებების დაცვა; ე) კონფიდენციალურად აღიარებული ინფორმაციის გამჟღავნების
აღკვეთა; ვ) სასამართლოს დომოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის
შენარჩუნება.

უფლების შეზღუდვა აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში მხოლოდ იმ

შემთხვევაში, თუ იგი გამოწვეულია მწვავე საზოგადოებრივი საჭიროებით.

4
Leander v. Sweden. http://echr.ketse.com/doc/9248.81-en-19870326/
მართლზომიერია თუ არა უფლებების შეზღუდვა, ფასდება პროპორციულობის
(თანაზომიერების) პრინციპის საფუძველზე.5

მაგალითად, საქმეზე – სილვერი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ6 ევროპულმა

სასამართლომ განმარტა , რომ ზედსართავი სახელი „აუცილებელი“ არ არის სიტყვა
„გარდაუვალის“ სინონიმი, თუმცა მას არც ისეთ ტერმინთა მოქნილობა ახასიათებს,
როგორიცაა: „დასაშვები“, „ჩვეულებრივი“, „სასარგებლო“ , „მიზანშეწონილი“ ან
„სასურველი“; ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს აქვთ გარკვეული, მაგრამ არა
უსაზღვრო, შეფასების ფარგლები შეზღუდვების დაწესებისას.

ფრაზა – „აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში“ ნიშნავს, რომ ჩარევის

მიზანი უნდა იყოს საჯარო ინტერესის დაკმაყოფილება. თუ არსებობს ბევრი გზა ამ
მიზნის მისაღწევად, დაცული უფლების შეზღუდვის გზა ბოლოს უნდა იქნეს
გამოყენებული. შეზღუდვები უნდა იყოს იმ კანონიერი მიზნის პროპორციული,
რომლის მიღწევასაც იგი ემსახურება; აგრეთვე, ლეგიტიმური ინტერესის
განხორციელება უნდა მოხდეს ამ უფლებაში იმდენად მცირე ხარისხის ჩარევის
ხარჯზე, რამდენიც შესაძლებელია.

სზაკის განსაზღვრავს კანონიერების პრინციპის დარღვევის სამართლებრივი

შედეგებსაც. კერძოდ, უფლებამოსილების გადამეტებით გამოცემულ
ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს, აგრეთვე ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ
განხორციელებულ ქმედებას არა აქვს იურიდიული ძალა და ბათილია.

3.4 საქმის მიუკერძოებლად გადაწყვეტის პრინციპი

საქმის მიუკერძებლად გადაწყვეტის პრინციპი ადმინისტრაციული სამართლის ერთ-

ერთი ძირითადი პრინციპია, მისი შინაარსი მოქალაქეთა უფლებებისა და
თავისუფლებების დაცვას, ადმინისტრაციულ წარმოებაში ობიექტურ განხილვასა და
გადაწყვეტას ემსახურება. საქმის მიუკერძოებლად გადაწყვეტის პრინციპის თანახმად,
ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებულია თავისი უფლებამოსილება
განახორციელოს მიუკერძოებლად. საქმის მიკერძოებულად გადაწყვეტა
გულისხმობს, რომ ადმინისტრაციულ წარმოებაში მონაწილე ადმინისტრაციული
ორგანოს თანამდებობის პირს აქვს პირადი ინტერესი ანდა არსებობს სხვა გარემოება,
რომელიც ზეგავლენას მოახდენს საქმის გადაწყვეტაზე. გადაწყვეტილებას
„სარგებელი“ მოაქვს საჯარო მოსამსახურისათვის თუ იგი წარმოადგენს

5
J. Cremona, The Proportionlaity Principle in the Jurisprudence of the European Court of Human Rights, 1995, pg.
323-330.
6
Silver v. the United Kingdom.
http://echr.ketse.com/doc/5947.72-6205.73-7052.75-7061.75-etc-en-19830325/
დაინტერესებულ მხარეს საქმეში, საქმეში მონაწილე დაინტერესებული მხარის ან მისი
წარმომადგენლის ნათესავია, საქმეში მონაწილე დაინტერესებული მხარის
წარმომადგენელია, იყო ექსპერტი მოცემულ საკითხთან დაკავშირებით, შრომით
ურთიერთობაშია საქმეში მონაწილე დაინტერესებულ მხარესთან თვითონ ან მისი
ოჯახის წევრი ფლობს აქციებს ან საწესდებო კაპიტალის წილს იმ საწარმოში, რომელიც
წარმოადგენს დაინტერესებულ მხარეს.
საქმის მიუკერძოებლად გადაწყვეტის პრინციპს უკავშირდება აცილების
სამართლებრივი ინსტიტუტი, რომლის თანახმადაც მიუკერძოებლობის პრინციპის
უზრუნველსაყოფად, ადმინისტრაციულ წარმოებაში მონაწილე დაინტერესებულ
მხარეს, რომელიც მიიჩნევს, რომ არსებობს ადმინისტრაციულ წარმოებაში მონაწილე
ადმინისტრაციული ორგანოს თანამდებობის პირის აცილების საფუძველი, უფლება
აქვს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემამდე
წერილობით განუცხადოს მას აცილება. აცილება მოიცავს თვითაცილებასაც, როდესაც
ადმინისტრაციულ წარმოებაში მონაწილე თანამდებობის პირს ვალდებულია
მოახდინოს თვითაცილება. ინტერესთა კონფლიქტის არსებობის შემთხვევაში იგი
ვალდებულია ამის შესახებ აცნობოს აღნიშნული გარემოებანი ზემდგომი
თანამდებობის პირს. აცილება ისევე როგორც თვითაცილება წერილობით უნდა იქნეს
დასაბუთებული. აცილების შესახებ განცხადებას იხილავს და აცილების ან
თვითაცილების საკითხს წყვეტს იმ თანამდებობის პირის ხელმძღვანელი
თანამდებობის პირი, რომლის მიმართაც განცხადებულია აცილება, ხოლო ასეთის
არარსებობის შემთხვევაში – ზემდგომი ორგანოს ხელმძღვანელი თანამდებობის პირი.
მაგალითი
საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის მერიის ბრძანებით მოქალაქე ლოლუა დაინიშნა
საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის მერიის კულტურის განყოფილების უფროსის
თანამდებობაზე. კონკურსში მონაწილე სხვა პირებმა გაასაჩივრეს ეს გადაწყვეტილება
სასამართლოში და მოითხოვეს მისი გაუქმება იმ მოტივით, რომ ლოლუა თვითონ იყო
იმ საკონკურსო კომისიის წევრი რომელმაც მიიღო გადაწყვეტილება მის შესახებ.
დარღვეულია თუ არა მიუკერძოებლობის პრინციპი?

პასუხი
საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის მერიის გადაწყვეტიებით დარღვეულია
მიუკერძოებლობის პრინციპი, რადგან ადმინისტრაციულ წარმოებაში არ შეიძლება
მონაწილეობა მიიღოს თანამდებობის პირმა, რომელსაც აქვს პირადი ინტერესი, ანდა
არსებობს სხვა გარემოება, რომელიც ზეგავლენას მოახდენს საქმის გადაწყვეტაზე.

3.5 საქვეყნოობისა პრინციპი

საქვეყნოობის პრინციპი ითვალისწინებს პრეზუმფციას, რომ საჯარო
დაწესებულებებში არსებული ინფორმაცია უნდა იყოს ღია და შესაძლოა შეიზღუდოს
მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში.7 კანონმდებლობის უმთავრესი მიზანია
უზრუნველყოს ადმინისტრაციულ ორგანოში არსებულ საჯარო ინფორმაციის
ხელმისაწვდომობა, აგრეთვე მისი ასლების მიღების შესაძლებლობა.
ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებულია, დააკმაყოფილოს ინფორმაციის
მოთხოვნა, თუ ვერ დაამტკიცებს, რომ ეს ინფორმაცია გამონაკლისს განეკუთვნება.
გამონაკლისი კი, თავის მხრივ, ნათლად და ვიწროდ უნდა იყოს ფორმულირებული.
სზაკის მიხედვით ასეთ გამონაკლისებს მიეკუთვნება ინფორმაცია, რომლებიც
შეიცავენ სახელმწიფო, პროფესიულ ან კომერციულ საიდუმლოებას ან პერსონალურ
მონაცემებს.

საქვეყნოობის პრინციპი, ასევე მოიცავს საზოგადოების უფლება, იყოს

ინფორმირებული ადმინისტრაციული ორგანოების ქმედებების შესახებ და მიიღოს
მონაწილეობა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში თუ ეს გათვალისწინებულია
კანონმდებლობით, ეს ადმინისტრაციული ორგანოების მიერ საქმიანობის
სრულყოფას უწყობს ხელს და ამავდროულად უზრუნველყოფს საკითხის საჯაროდ
განხილვის უზრუნველყოფას, რაც საბოლოო ჯამში ღია მმართველობით პოლიტიკას
ამკვირებს.

3.6 კანონიერი ნდობის პრინციპი

კანონიერი ნდობის პრინციპი გამომდინარეობს სამართლებრივი სახელმწიფოს

პრინციპიდან და ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ ურთიერთობებში
განსაკუთრებულ დატვირთვას ატარებს, რადგან ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ
ურთიერთობას თავისი არსით სუბორდინაციული ხასიათი გააჩია. კანონიერი ნდობის
უფლება იცავს პირს ადმინისტრაციული ორგანოს სამართლებრივი შეცდომის და
მომავალში განსახორციელებელი მოქმედების შეუსრულებლობისაგან. აღნიშნული
ინსტიტუტის სრულფასოვანი დამკვიდრება უზრუნველყოფს მმართველობის
კანონიერებას, სტაბილურობას, მის ავტორიტეტს საზოგადოებაში8

7
Access to Information for Citizens. Article 19. London 2(2000)
8
ბს-1725-1679(კ-08) (საქართველოს უზენაესი სასამართლო, 2009 წლის 30 ივნისი)
კანონიერი ნდობა უკავშრდება როგორც ადმინისტრაციული ორგანოს დაპირებას
ასევე ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გაუქმებას
(ბათილობასა და ძალადაკარგულობას).

დაუშვებელია კანონსაწინააღმდეგო აღმჭურველი ადმინისტრაციულ-

სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობა, თუ დაინტერესებულ მხარეს კანონიერი
ნდობა აქვს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მიმართ. როდესაც
დაინტერსებული პირი ენდობა აღმჭურველ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი
აქტის სტაბილურობას სამართლებრივი უსაფრთხოების ფაქტორიდან გამომდინარე ეს
ნდობა დაცვის ღირსია. აქტის ბათილად გამოცხადების საკითხი განიხილება არა
მხოლოდ კანონიერების, არამედ აგრეთვე მისი ექვივალენტური - ნდობის დაცვის
პრინციპის თვალსაზრისით. პრიორიტეტული და პატივსადებია აღმჭურველი აქტის
მიმართ ნდობის დაცვის პრინციპი. რაც თავის მხრივ ზღუდავს აქტის ბათილად
გამოცხადების შესაძლებლობას. თუ რაღქმაუნდა არ არსებობს კანონიერი ნდობის
გამომრიცხავი გარემოები.9

თუმცა აქვე ჩნდება შეიკითხვა ყოველთვის არსებობს თუ არა

დაინტერესებული მხარის კანონიერი ნდობა ადმინისტრაციულ–სამართლებრივი
აქტის მიმართ? კანონიერი ნდობა არსებობს იმ შემთხვევაში, თუ დაინტერესებული
პირი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის საფუძველზე განახორციელებს
იურიდიული მნიშვნელობის მოქმედებას და უკანონო ადმინისტრაციულ-
სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობით მას მიადგება ზიანი. კანონიერი ნდობა არ
არსებობს, თუ მას საფუძვლად უდევს დაინტერესებული მხარის უკანონო ქმედება.
კანონიერი ნდობის პრინციპიდან გამომდინარე, კანონმდებელი მიზნად ისახავს
აღმჭურველი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის შედეგების შენარჩუნებას და
აქტის ადრესატის უფლებების დაცვას პრიორიტეტულად
აცხადებს კანონიერების პრინციპთან მიმართებით. გამონაკლისის სახით, უკანონო
აღმჭურველი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობა, რომლის
მიმართაც პირს აქვს კანონიერი ნდობა, შესაძლებელია მხოლოდ იმ შემთხვევაში,
როდესაც აქტი არსებითად არღვევს სახელმწიფო, საზოგადოებრივ ან სხვა პირის
კანონიერ უფლებებს ან ინტერესებს. ამდენად, ადმინისტრაციულ ორგანოს კანონის
მოთხოვნათა დარღვევის გამოვლენის შემდეგ, აღმჭურველი ადმინისტრაციულ-
სამართლებრივი აქტების ბათილად ცნობამდე, უნდა გამოივლიოს ერთი მხრივ, აქტის
ადრესატის კანონიერი ნდობის არსებობა, მეორე მხრივ კი, უნდა მოახდინოს აქტის
ადრესატის და მესამე პირების ინტერესების ურთიერთშეპირისპირება, უნდა

9
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 28 სექტემბრის
გადაწყვეტილება. საქმეზე #ბს-1153-1142(კ-11)
შეეფასდეს და შეედარდეს ის ზიანი, რაც აქტის გაუქმებით მიადგება აქტის ადრესატს
და ის ზიანი, რაც აქტის ძალაში დატოვებით სახელმწიფო, საზოგადოებრივ ან სხვა
პირთა ინტერესებს მიადგებათ.

კანონიერი ნდობა ასევე შეიძლება წარმოიშვას მაშინ, როცა ადმინისტრაციული

ორგანო ახდენს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ძალადაკარგულეად
გამოცხადებას, თუ დაინტერესებულ პირს ჰქონდა კანონიერი ნდობა ამ აქტისადმი.
ძალადაკარგულობა იმით განსხავდება ბათილობისაგან, რომ ამ შემთხევაში სახეზე
გვაქვს კანონიერი აქტი.

ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ძალადაკარგულად გამოცხადების

შემთხვევაში პირის კანონიერი ნდობა შეიძლება წარმოეშვას თუ

ა) გაუქმდა ან შეიცვალა შესაბამისი ნორმატიული აქტი, რაც ადმინისტრაციულ

ორგანოს ართმევს შესაძლებლობას გამოსცეს ასეთი ადმინისტრაციულ-
სამართლებრივი აქტი და ადმინისტრაციული აქტის მოქმედებამ შეიძლება
მნიშვნელოვანი ზიანი მიაყენოს სახელმწიფო ან საზოგადოებრივ ინტერესებს.

ბ) არსებობს ახლად აღმოჩენილი ან ახლად გამოვლენილი გარემოება, აგრეთვე

შესაბამისი სამეცნიერო-ტექნიკური აღმოჩენა ან გამოგონება, რაც ადმინისტრაციულ
ორგანოს ართმევს შესაძლებლობას გამოსცეს ასეთი ადმინისტრაციულ-
სამართლებრივი აქტი და ადმინისტრაციული აქტის მოქმედებამ შეიძლება
მნიშვნელოვანი ზიანი მიაყენოს სახელმწიფო ან საზოგადოებრივ ინტერესებს

კანონიერი ნდობა ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი ურთიერთობის

მონაწილე სუბიექტს შეიძლება წარმოეშვეს ადმინისტრაციული ორგანოს
წერილობითი დოკუმენტის საფუძველზეც, რომელიც ადასტურებს რომ მოცემული
ქმედება განხორციელდება. თუმცა ასეთი დოკუმენტის გაცემა, მაგალითად,
ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის თაობაზე მხოლოდ
დაინტერესებული მხარეების მიერ საკუთარი მოსაზრებების წარდგენისა და იმ
ადმინისტრაციული ორგანოს წერილობითი თანხმობის შემდეგაა შესაძლებელი,
რომელიც კანონმდებლობის შესაბამისად აუცილებელია დაპირებული
ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოსაცემად.

თუმცა ადმინისტრაციული ორგანოს დაპირების მიმართ კანონიერი ნდობა არ

შეიძლება არსებობდეს, თუ: ა) მას საფუძვლად უდევს ადმინისტრაციული ორგანოს
კანონსაწინააღმდეგო დაპირება; ბ) შესაბამისი ნორმატიული აქტის შეცვლის გამო
პირი ვეღარ აკმაყოფილებს დაწესებულ მოთხოვნებს; გ) მას საფუძვლად უდევს
დაინტერესებული მხარის უკანონო მოქმედება. ასეთად შეიძლება მიჩნეულ იქნეს
ყალბი დოკუმენტის, არასწორი ინფორმაციის წარდგენა, ზეწოლა, მოტყუება, ქრთამის
მიცემა და სხვა.
 მაგალითი

მოქალაქემ განცხადებით მიმართა ბათუმის მერიის არქიტექტურის სამსახურს

და მის კუთვნილ მიწის ნაკვეთზე სასტუმროს ასაშენებლად მოითხოვა მშენებლობის
ნებართვა. ბათუმის მერიის არქიტექტურის სამსახურმა გასცა ეს ნებართვა და პირმა
დაიწყო სახლის მშენებლობა. 2 თვის გასვლის შემდეგ ბათუმის მერიის არქიტექტურის
სამსახურმა გააუქმა ის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი,
რომლის საფუძლეზეც პირს მიეცა სასტუმროს მშენებლობის უფლება. სამსახურმა
თავისი გადაწყვეტილება დაასაბუთა იმით, რომ ხდება არსებული ხე-ნარგავების
მოჭრა/გადარგვა და პროექტი სათანადოდ არ იყო ადაპტირებული შეზღუდული
შესაძლებლობების მქონე პირთათვის. წარმოეშობა თუ არა მოქალაქეს კანონიერი
ნდომა ამ აქტის მიმართ?

პასუხი:

მოქალაქეს წარმოეშვა კანონიერი ნდობა ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-

სამართლებრივი აქტის მიმართ რადგან, სწორედ არქიტექტურის სამსახური იყო ის
ადმინისტრაციული ორგანო, რომელსაც პროექტის შეთანხმებამდე და ნებართვის
გაცემამდე უნდა გამოეკვლია ყველა გარემოება, მათ შორის, ისეთი საკითხები,
როგორიცაა პროექტით შეზღუდული შესაძლებლობის პირების უფლებების
გათვალისწინება და გარემოსდაცვითი საკითხები. პირმა განხორციელა
იურიდიული მნიშვნელობის მქონე ქმედება დაიწყო მშენებლობა და ამ ნებართვის
უკანონობას არ უკავშირდება აქტის ადრესატის - მოქალაქის - მიერ კანონის
დარღვევას.

მაგალითი

საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურის და სპორტის სამინისტროში

გაიმართა შეხვედრა მინისტრსა და საესტრადო მომღერლების ასოციაციას შორის.
შეხვედრაზე მინისტრმა ასოციაციის წარმომადგენლებს განუცხადა, რომ
საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურის და სპორტის სამინისტრო 500
000 ლარამდე თანხას გამოყოფს საკონცერტო ტურნეების დასაფინანსებლად იმ
მომღერლებისთვის, ვინც საზღვარგარეთ ახდენს ქართული კულტურის
პოპულარიზაციას. შეხვედრაზე ასოციაციის წარმომადგენლებმა მოიწონეს მინისტრის
გეგმები და წარუდგინეს საკუთარი მოსაზრებები. მიუხედავად ამ დაპირებისა,
სამინისტრომ ერთჯერადი დაფინანსების სახით მხოლოდ 100 000 ლარი გამოყო.
შეიძლება თუ არა გახდეს მინისტრის დაპირება საესტრადო მომღერლების
ასოციაციისთვის კანონიერი ნდობის საფუძველი?
 პასუხი:

მინისტრის დაპირება ვერ გახდება საესტრადო მომღერლების ასოციაციისთვის

კანონიერი ნდობის საფუძველი, რადგან ადმინისტრაციული ორგანოს დაპირება უნდა
იყოს ადმინისტრაციული ორგანოს წერილობითი დოკუმენტი, რომელიც
ადასტურებს, რომ ქმედება განხორციელდება.

3.7 დისკრეციული უფლებამოსილების პრინციპი

საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-2 მუხლის „ლ“ ქვეპუნქტის

თანახმად, დისკრეციული უფლებამოსილება ადმინისტრაციულ ორგანოს ან
თანამდებობის პირს ანიჭებს თავისუფლებას საჯარო და კერძო ინტერესების დაცვის
საფუძველზე კანონმდებლობის შესაბამისი რამდენიმე გადაწყვეტილებიდან
შეარჩიოს ყველაზე მისაღები გადაწყვეტილება.

დისკრეციული უფლებამოსილება ადმინისტრაციულ ორგანოს აძლევს მოქმედების

თავისუფლებას, თუმცა კანონმდებლობით განსაზღვრულ ფარგლებში.
ადმინისტრაციული ორგანოს მოქმედების თავისუფალება მთავრდება იქ, სადაც
იწყება კანონით დადგენილი შეზღუდვები10. მაგალითად, როდესაც
ადმინისტრაციულ ორგანოს კანონმდებლობით მინიჭებული აქვს უფლება გასცეს
პირადობის მოწმობა ან უარი თქვას მის გაცემაზე მას არ აქვს უფლება მოსთხოვოს პირს
დამატებითი დოკუმენტების წარდგენა, რომელიც არ არის გათვალისწინებული
კანონით.

დისკრეციული სფეროს არსებობას ობიექტური ფაქტორები განაპირობებდნენ, რადგან

შეუძლებელია ყველა სიტუაციის წინასწარ განსაზღვრა და მოწესრიგება
საკანონმდებლო დონეზე. ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ დისკრეციული
უფლებამოსილების გამოყენებისას მას აქვს შესაძლებლობა, გაითვალისწინოს
კონკრეტული საქმის გარემოებების განსაკუთრებული ხასიათი და მიიღოს სათანადო
და საუკეთესო გადაწყვეტილება ეს კი უფრო მოქნის და ეფექტურს ხდის
ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობას.

საჯარო მმართველობაში ადმინისტრაციული ორგანოსთვის გარკვეული

თავისუფლების მინიჭებასთან ერთად კანონმდებელი მას აკისრებს ვალდებულებასაც.

10
ბს-1012(კ-18)
კერძოდ, ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებულია განახორციელოს დისკრეციული
უფლებამოსილება მხოლოდ იმ მიზნით, რომლის მისაღწევადაც მინიჭებული აქვს ეს
უფლებამოსილება.

დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელების პროცესში უდიდესი

მნიშვნელობა ენიჭება საჯარო და კერძო ინტერესების პროპორციულობის პრინციპს.
ცალკე აღებული რომელიმე ინტერესისთვის უპირატესობის მინიჭება დაუშვებელია.

დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლებში მიღებული გადაწყვეტილებით

(განხორციელებული ქმედება) პირის კანონით დაცული უფლებებისა და
ინტერესებისთვის მიყენებული ზიანი არსებითად არ უნდა აღემატებოდეს იმ
სიკეთეს, რომლის მისაღებადაც მიღებული იქნა იგი, გადაწყვეტილებამ არ უნდა
გამოიწვიოს პირის კანონიერი უფლებების და ინტერესების დაუსაბუთებელი
შეზღუდვა.

თუ ადმინისტრაციული ორგანო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის

გამოცემისას მოქმედებს დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლებში, იგი
ვალდებულია წერილობით დასაბუთოს იგი და მიუთითოს ყველა ის ფაქტობრივი
გარემოება, რომელსაც არსებითი მნიშვნელობა ჰქონდა ადმინისტრაციულ-
სამართლებრივი აქტის გამოცემისას. დასაბუთების ვალდებულება განპირობებულია
ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობაზე კონტროლის განხორციელების მიზნით.
დასაბუთებაში უნდა აღნიშნულიყო შეხედულებები, მოსაზრებები და გარემოებები,
რომლებსაც ადმინისტრაციული ორგანო დაეყრდნო გადაწყვეტილების მიღების
დროს, ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ დასაბუთების, როგორც თვითნებობისაგან
დაცვის ვალდებულების, იგნორირება წარმოადგენდა დისკრეციული
უფლებამოსილების განხორციელებაში შეცდომის დადგენის და გადაწყვეტილების
გაუქმების საფუძველს11. ანუ დისკრეციული უფლებამოსილების გამოყენებისას
აუცილებელია რომ გადაწყვეტილებები მიღებულ იქნეს თანასწორობის,
დასაბუთებულობის, საჯარო და კერძო ინტერესების პროპორციულობის,
თანაფარდობის პრინციპების გათვალისწინებით.

მაგალითი

მოქლაქეთა ჯგუფმა წერეთლის ქუჩაზე აქცია გამართეს, მათი მოთხოვნები,

სამსახურიდან უკანონო დათხოვნებს უკავშირდებოდა. შეკრების მონაწილეთა მიერ
მოხდა ტრანსპორტის სავალი ნაწილის ხელოვნურად ნაწილობრივ გადაკეტვა, თუმცა
შეკრების მონაწილეთა რაოდენობა სულ 20 ადამიანი შეადგენდა. გორის მერიამ
მიიღო გადაწყვეტილება ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გახსნისა და ტრანსპორტის

11
იხ. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2012 წლის 11
აპრილის გადაწყვეტილება საქმეზე #ბს-1655-1627(კ-11)
მოძრაობის აღდგენის შესახებ. თქვენის აზრით სარგებლობს თუ არა მერია
დისკრეციული უფლებამოსილებით ამ შემთხვევაში?

პასუხი:

საქართველოს კანონით „შეკრებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ 111-ე მუხლის

პირველი პუნქტით, შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა მიერ ტრანსპორტის
სავალი ნაწილის ნაწილობრივ ან სრულად გადაკეტვის შემთხვევაში ადგილობრივი
თვითმმართველობის აღმასრულებელი ორგანო უფლებამოსილია მიიღოს
გადაწყვეტილება ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გახსნის ან/და ტრანსპორტის
მოძრაობის აღდგენის შესახებ, თუ შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა
რაოდენობის გათვალისწინებით შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარება სხვაგვარად
შესაძლებელია. ასევე 111-ე მუხლის მეოთხე პუნქტით, დაუშვებელია ტრანსპორტის
სავალი ნაწილის ხელოვნურად გადაკეტვა, თუ ამას არ მოითხოვს შეკრების ან
მანიფესტაციის მონაწილეთა რაოდენობა. აგრეთვე დაუშვებელია ტრანსპორტის
სავალი ნაწილის ავტომანქანებით, სხვადასხვა კონსტრუქციებით ან/და საგნებით
გადაკეტვა. აქედან გამომდინარე გორის მუნიციპალიტეტი ამ შემთხვევაში
სარგებლობს დისკრეციული უფლებამოსილებით მიიღოს ან არ მიიღოს
გადაწყვეტილება ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გახსნის ან/და ტრანსპორტის
მოძრაობის აღდგენის შესახებ.

3.8 თანაზომიერების პრინციპი

თანაზომიერების პრინციპი სამართლებრივი სახელმწიფოს იდეიდან მომდინარეობს

და მისი ფუნქცია ზოგადად სახელმწიფო ხელსუფლებისათვის გარკვეული
საზღვრების დადგენა, ხოლო კონკრეტულად – სახელმწიფოს მიერ ადამიანის
ძირითადი უფლებების შეზღუდვის ფარგლების განსაზღვრაა. ეს პრინციპი
განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს მმართველობითი ღონისძიების
განხორციელებისას, რათა არ მოხდეს ადრესატის შეუსაბამო შეზღუდვა.
თანაზომიერების პრინციპი უზრუნველყოფს თავისუფლებისა და მისი შეზღუდვის
ერთგვარ გაწონასწორებულ, თანაზომიერ დამოკიდებულებას და კრძალავს ადამიანის
უფლებების იმაზე მეტად შეზღუდვას, რაც აუცილებელია დემოკრატიულ
საზოგადოებაში.12

ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ საქმიანობის განხორციელების რომელიმე

სამართლებრივი ფორმის გამოყენებისას პირველ რიგში დგინდება ის ლეგიტიმური
საჯარო მიზნი, რომლის მისაღწევადაც გამოყენებულ იქნა ესა თუ ის საქმიანობის
ფორმა. საკმარისია, არ არსებობდეს უფლებაში ჩარევისთვის ლეგიტიმური მიზანი
რომ ჩარევა მივიჩნიოთ დაუშვებლად. ლეგიტიმურია თუ არა საჯარო მიზანი
შეიძლება დადგენილ იქნეს კანონმდებლობის ანალიზის საფუძველზე.

მეორე ეტაპზე დგინდება მიზნისა და საშუალების შესაფერისობა, კერძოდ დგინდება

მისაღები ანუ „გამოსადეგი“ საშუალება ჰქონდა გამოყენებული თუ არა
ადმინისტრაციულ ორგანოს. საშუალება შეიძლება იყოს დასაშვები, მაგრამ
მიზანშეუწონელი.

თანაზომიერების პრინციპის გამოყენებისას ასევე უნდა შემოწმდეს გამოსაყენებელი

ღონისძიების საჭიროება ანუ შესაფერისი ღონისძიების აუცილებელი იყო თუ არა
დასახული მიზნის მისაღწევად. აქ განმსაზღვრელი ფაქტორია ის ზიანი, რომელიც
შეიძლება მიადგეს როგორც საზოგადოებას ასევე თითეულ ადამიანს.
მეოთხე ეტაპზე მოწმდება ღონისძიების პროპორციულობა, საქმიანობის
სამართლებრივი ფორმის გამოყენებით შეზღუდული უფლება როგორ
დამოკიდებულებაშია შეზღუდვის მიზანთან. თანაზომიერების პრინციპის
შემოწმებისას ფასდება სიკეთეები და დგინდება თუ რომელი სიკეთის დაცვაა
კონკრეტულ შემთხვევაში პრიორიტეტული, რომელი სიკეთეა აღმატებული ხარისხის
და რომლის უზრუნველყოფაა დაცვის ღირსი, რათა ერთი სიკეთე არ იქნება
ცალმხრივად, მეორე სიკეთის ხარჯზე, არაპროპორციულად შეზღუდული.

მაგალითი

მეწარმე რომელსაც მრავალსართულიანი სახლის პირვე; სართულზე მოწყობილი

ჰქონდა სიგარაბარი გაუფუჭდა სავენტილაციო სისტემა და სიგარის კვამლი
ხვდებოდა სადარბაზოში. მეზობლების საჩივრის საფუძველზე, ჩატარდა შემოწმება
და ლიცენზიის გამცემმა შემოსავლების სამსახურმა მეწარმეს ჩამოართვა სიგარაბარის
მოწყობის ნებართვა. რამდენად იყო დაცული თანაზომიერების პრინციპი
შემოსავლების სამსახურის მიერ?

12
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება # 1/3/393,397 საქართველოს
მოქალაქეები – ვახტანგ მასურაშვილი და ონისე მებონია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.
პასუხი

საჯარო მიზანი

თამბაქოს მოხმარება არა მხოლოდ მწეველების ჯანმრთელობას უქმნის საფრთხეს,

არამედ თამბაქოს მეორადი კვამლი აზიანებს არამწეველებს, რაც ლახავს ადამიანის
ფუნდამენტურ უფლებებსა და თავისუფლებას, კერძოდ: უფლებას სიცოცხლეზე;
უფლებას ჯანმრთელობის ყველაზე მაღალი დონის სტანდარტებზე; უფლებას ჯანსაღ
გარემოზე. საქართველოს კონსტიტუციის 5.4 მიხედვით, სახელმწიფო ზრუნავს
ადამიანის ჯანმრთელობისა და სოციალურ დაცვაზე. 29-ე მუხლით კი ყველას აქვს
უფლება ცხოვრობდეს ჯანმრთელობისთვის უვნებელ გარემოში, სარგებლობდეს
ბუნებრივი გარემოთი და საჯარო სივრცით. იგივე მიზნებს ემსახურება საქართველოს
კანონი „თამბაქოს კონტორლის შესახებ“, რომელიც განსაზღვრავს და აწესრიგებს
სამართლებრივ ურთიერთობებს თამბაქოს კონტროლის სფეროში. მათ შორის
სიგარაბარის მოწყობის ნებართვის გაცემის წესსა და სანებართვო პირობებს.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე სახეზეა კონკრეტული ლეგიტიმური საჯარო
მიზანი. არამწეველთა თამბაქოს მავნე ზემოქმედებისაგან დაცვა.

შესაფერისობა

მიუხედავად იმისა, რომ კანონმდებლობით ზოგადად ნებართვის ჩამორთმევა

დასაშვებია, სიგარის კვამლის შენობის სხვა ნაწილში მოხვედრის აღკვეთისთვის,
ნებართვის ჩამორთმევა არ არის შესაფერისი ზომა, ვინაიდან ის შეუძლებელს ხდის
მიზნის მიღწევას - არამწეველთა თამბაქოს მავნე ზემოქმედებისაგან დაცვას.

აუცილებლობა
შემოსავლების სამსახურის გადაწყვეტილება ნებართვის გაუქმების შესახებ არ არის
აუცილებელი ღონისძიება, ადმინისტრაციულ ორგანოს აქვს მიზნის მიღწევის სხვა
საშუალებები, რაც უფრო ნაკლები ზიანი მიაყენებს ნებართვის მფლობელს.
მაგალითად დაჯარიმება.

ღონისძიების პროპორციულობა
შემოსავლების სამსახურის გადაწყვეტილება ნებართვის ძალადაკარგულად
გამოცხადების შესახებ არ არის პროპორციულ დამოკიდებულებაში მისაღწევ
მიზანთან.
შეზღუდული სიკეთისა და შეზღუდვის მიზნის შეფასებისას, გადამწყვეტია მათი
შეპირისპირება, რამაც უნდა ცხადყოს, რომ ერთი სიკეთე არ იქნება
არაპროპორციულად, ცალმხრივად შეფასებული მეორე სიკეთის ხარჯზე.
შემოსავლების სამსახურს სიგარაბარის მოწყობის ნებართვის მფლობელის მიერ
კანონით გათვალისწინებული სიგარაბარის მოწყობის სანებართვო პირობების
შეუსრულებლობისათვის შეეძლო ნებართვის მფლობელის დაჯარიმება, ხოლო თუ
სიგარაბარის მოწყობის ნებართვის მფლობელი კვლავ არ შეასრულებდა სანებართვო
პირობებს, შემოსავლების სამსახურს შეეძლო მიეღო გადაწყვეტილებას ნებართვის
გაუქმების შესახებ.

3.9 განსაზღვრულობის პრინციპი

განსაზღვრულობის პრინციპი წარმოადგენს ზოგადსამართლებრივი პრინციპს,

რომელიც სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპთან დაკავშირებული
სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპის ერთ-ერთ შემადგენელ ნაწილს
წარმოადგენს. განსაზღვრულობის პრინციპი ადმინისტრაციულ სამართალში
შეიძლება გაგებულ იქნეს როგორც, ადმინისტრაციული ორგანოების ვალდებულება
გამოსცენ ისეთი გასაგები, ზუსტი, მკაფიო, არაორაზროვანი, განჭვრეტადი
ადმინისტრაციულ–სამარათლებრივი აქტები, რომ მათ ადრესატებს ჰქონდეთ
შესაძლებლობა გაიგონ აქტის შინაარსი და იმოქმედონ მათ შესაბამისად. იმ
შემთხვევაში ,,თუ კეთილსინდისიერი განმარტების პირობებში შეუძლებელი იქნება“
ადმინისტრაციულ–სამართლებრივი აქტის „თვითნებური და ადამიანის
უფლებებისათვის საზიანო გამოყენება, მაშინ ნორმა სავსებით დააკმაყოფილებს
განსაზღვრულობისა და სამართლებრივი უსაფრთხოების მოთხოვნებს“13

განსაზღვრულობის მოოთხოვნა კიდევ უფრო მაღალ სტანდარს უნდა

აკმაყოფილებდეს ისეთი ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტების გამოცემისას,
რომლებიც იწვევენ კონსტიტუციით გათვალისწინებული ადამიანის უფლებების
შეზღუდვას. ასეთ შემთხვევაში ნათელი უნდა იყოს უფლების შეზღუდვის მიზნები,
მისი საფუძვლები, ასევე განჭვრეტადი უნდა იყოს ის შედეგებიც, რომლებიც
შესაძლებელია უფლებაში ჩარევას მოჰყვეს.

ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტის განსაზღვრულობის პრინციპის

საწინააღმდეგო იქნება, მაგალითად, ასეთი ჩანაწერი ,,ყველა პირი, რომელის ქმედებაც
არ შეესაბამება ზნეობის ნორმებს, ვალდებულია დატოვოს პარკის ტერიტორია“.

13
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის გადაწყვეტილება საქმეზე
„საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს
პრეზიდენტის წინააღმდეგ”
განსაზღვრულობის პრინციპზე მითითება გვხდება სზაკ-ის 167.2 მუხლში, რომლის
თანახმადაც, ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებულია ზუსტად განსაზღვროს, თუ
რა მოქმედების განხორციელება ევალება პირს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-
სამართლებრივი აქტის აღსრულებისათვის.

დასკვნა

ამრიგად, როგორც დავინახეთ ადმინისტრაციული ორგანოს და მისი თანამდებობის

პირების მიერ მმართველობის ფუნქციის განხორციელების პროცესში სამართლის
პრინციპების გამოყენება და დაცვა მნიშვნელოვანია, ვინაიდან პრინციპების
თვისობრიობა საჯარო მმართველობის პოლიტიკასთან, მის ორგანიზაციულ
მოწყობასთან არის დაკავშირებული და განსაზღვრავენ ადმინისტრაციულ–
სამართლებრივ ურთიერთობაში მონაწილე სუბიექტების ქმედების კანონზომიერებას,
რითაც გავლენას ახდენენ მმართველობის ყველა სფეროზე.