NGUNIT kung PARA SA KAPAMILYA AT MGA NAG-AARUGA,
ANO PA ANG PWEDENG MAITULONG
ang Bata o
Kapamilya mo ay:
 Patuloy na hindi makatulog o makakain at
labis nang apektado ang kalusugan
 Hirap bumalik sa pag-aaral,
pakikihalubilo sa kapwa, pagtrabaho at
dating gawain
 Nag-iisip na saktan ang sarili ; nawawalan
ng pag-asa sa buhay
 Nakapanira ng gamit sa tindi ng galit
 Nakakasakit na ng kapwa ( emosyonal at
pisikal )
 Tila wala na sa realidad ang pag-iisip
(nagsasalita, nakakakita at nakakarinig ng
mga bagay-bagay na hindi talaga
nangyayari )
 Labis ang pag-inom ng alak; nalululong sa
droga
… Humanap agad ng tulong at
Makipag-ugnayan sa:
 Doktor / Barangay Health Worker /
Municipal Health Officer
 Social Worker
 Principal / Teacher sa Eskwelahan
 Organisasyon sa komunidad na tutulong sa
pag-REFER (brgy officials, simbahan)
SA MGA SURVIVORS ?
Alamin ang kanilang mga praktikal na
pangangailangan - pinansyal, materyal, legal,
pag-asikaso ng papeles, medikal, relyebo at
pagkain ng watcher sa ospital, panunumbalik
sa paaralan, ugnayan sa mga ahensya, at iba pa.
Sa abot ng makakaya ay alalayan sila.
Irespeto ang kanilang pananahimik kung ayaw pa
nilang magkwento.
IWASAN ANG :
Paghusga: ““Kailangan ninyo maging matatag
para sa iba at anak nyo. Huwag nang
malungkot, lalo lang hihina ang loob mo. “
Pagkumpara sa iba: “Iyung ibang tao nga, mas
mabigat pa ang dinadala pero kinakaya eh.
Pasalamat ka at naka-survive”
Pagpapababaw sa Sitwasyon: “Lilipas din ‘yan.
Bukas okay ka na, tingnan mo. Kalimutan nyo na
ang mga pangyayari”
Magkakaiba ang pinagdadaanan ng mga
Survivor – bata man o kapamilya, at walang
nakatakdang panahon para sa paghilom.
Magtiwala sa angkin nilang kakayahan at
kalakasan. Huwag madaliin ang proseso ng
paghilom/ pag-recover.
Higit na mahalaga ang iyong presensya
at pakikinig nang may pakikiisang-loob.

Kumusta naman ang lagay ng inyong
mga ANAK o MAG-AARAL?
Nahihirapan ba silang matulog sa gabi?
Nananaginip ba sila nang nakakatakot?
Ayaw ba nilang pumunta sa madilim na
lugar ?
Magugulatin ba sila sa mga biglang kilos o
galaw ? Napapatalon sa malakas na ingay?
Nakakapit ba siya o naka-buntot palagi sa
iyo? Ayaw ba nilang humiwalay
kahit sa pagtulog, pagligo o maging sa
pagdumi o pag-ihi ?
Natatakot ba sila sa mga tao (uniporme) o
bagay na nakakapagpa-alala ng krisis na
nangyari ?
Nahihirapan ba silang magconcentrate at
makahabol sa klase ?
Nagbalik ba sila sa ugali ng batang paslit ?
Umiihi sa kama? Sumisipsip ng daliri?
Madalas na iyakin ?
 nagiging sanhi o nagpapalala ito ng pagbigat ng
TANDAAN: NORMAL lang ang mga reaksyong ito lalo na kapag nakaranas o nakasaksi
ng matinding krisis – nasaktan man ang sariling katawan o ang mahal sa buhay. Ngunit para
hindi lumala, mabuting tukuyin ang nararamdaman at alamin ang mga paraan para
.
mabawasan ang mabigat na dinadala. Kapag hindi kalmado ang magulang,
apektado rin ang kalagayan ng anak o bata.
Ilang Paraan upang Matulungan
ang mga Apektadong Kabataan
1. Kausapin ang mga bata at tanungin kung ano
ang kailangan. Maaring ipakwento ang krisis na
nangyari pero kung hindi pa sila handa ay huwag
pilitin.
2. Para sa mga guro o social worker, maaring gumamit
ng pagguhit o paglalaro para maipahayag ng bata ang
kanyang karanasan.
3. Kung sila ay nagiging pasaway, sumisipsip ng daliri
o umiihi sa kama, huwag agad pagalitan. Huwag sila
sisigawan. Itanong ang nararamdaman. Maging
matiyaga, pasensyoso sa pag-alalay sa kanila .
4. Sikaping ibalik ang mga bata sa kanilang dating
gawi sa bahay at paaralan. Kung ligtas na ang paligid,
himukin silang makipaglaro sa mga kapwa bata.
5. Bigyang pansin at tutukan ang mga
pangangailangan ng mga batang maykapansanan
PARA SA MGA MAGULANG
Isantabi muna ang malalaking desisyon. Hangga’t
maaari, iwasan ang mabibigat na desisyon dahil
mataas pa ang tensyon sa isipan
Iwasan muna ang social media, tv at radyo kung
kalooban mo
Humingi ng tulong. Hindi kahinaan ang
magpahayag ng pangangailangan mo.
Ibahagi ang mabigat na pakiramdam sa
kapamilya, kaibigan o ahensyang
mapagkakatiwalaan.
Patuloy na manalangin.