CÁC NGUYÊN LÝ CHĂM SÓC SỨC KHOẺ

TRONG Y HỌC GIA ĐÌNH

PGS.TS. Trần Khánh Toàn,

Trường Đại học Y Hà Nội
tktoan@yahoo.com
MỤC TIÊU

1. Liệt kê được 6 nguyên lý CSSK Y học

gia đình
2. Phân tích được từng nguyên lý CSSK
Y học gia đình
NỘI DUNG

1. Nhắc lại khái niệm về Y học gia đình

2. Phân tích 6 nguyên lý chăm sóc sức
khoẻ theo Y học gia đình
GIỚI THIỆU
 Khái niệm Y học gia đình

v YHGĐ là một chuyên ngành y học lâm sàng (kết

hợp chặt chẽ với sinh học và khoa học hành vi) theo
định hướng CSSKBĐ

v Chịu trách nhiệm cung cấp dịch vụ CSSKBĐ toàn

diện, liên tục cho cá nhân và hộ gia đình ở tất cả
các lứa tuổi, giới tính với tất cả các loại bệnh tật

v CSSK cho các cá nhân trong bối cảnh của gia

đình và cộng đồng; nhấn mạnh dự phòng bệnh tật
và nâng cao sức khoẻ
 Khái niệm Bác sĩ gia đình

Bác sĩ gia đình là một chuyên khoa chịu trách nhiệm

CSSK một cách liên tục, toàn diện cho từng cá nhân
và gia đình trong một cộng đồng nhất định, không
phân biệt tuổi, giới, tầng lớp xã hội và loại bệnh tật
=> Là bác sĩ lâm sàng hành nghề theo các nguyên
lý Y học gia đình
 Một số điểm lưu ý

v YHGĐ là một chuyên ngành Y học dựa vào cộng đồng

v Bác sĩ gia đình là bác sĩ có kỹ năng lâm sàng (thực

hành lâm sàng đa khoa).

v BSGĐ chịu trách nhiệm thực hành chăm sóc ban đầu
cho một cộng đồng xác định

v Mối quan hệ thầy thuốc – bệnh nhân là trọng tâm trong

thực hành của BSGĐ
Chức năng Bác sĩ gia đình

Tư vấn

Điều trị Dự phòng

Các nguyên lý YHGĐ theo WONCA

Toàn diện

Quan tâm
Liên tục
dự phòng

Y học
gia đình
Hướng Phối hợp,
cộng đồng lồng ghép

Hướng
gia đình
CÁC NGUYÊN LÝ Y HỌC GIA ĐÌNH
 Chăm sóc toàn diện

Toàn
diện

Quan tâm
Liên tục
dự phòng

YH
GĐ
Hướng Phối
cộng đồng hợp

Hướng
gia đình
Chăm sóc toàn diện (theo AAFP)

“Dự phòng, quản lý và điều

trị đồng thời nhiều vấn đề
sức khỏe cả về thể chất và
tinh thần của một bệnh nhân/
người dân trong một khoảng
thời gian trong mối quan hệ
với gia đình, các sự kiện
trong đời sống và môi
trường”
 Chăm sóc toàn diện

v CSSK cả thể chất, tinh thần, tâm lý, xã

Toàn hội, tình cảm, và môi trường => Tiếp
diện
Quan tâm
cận tâm sinh lý xã hội học
Liên tục
dự phòng
YH v Lấy con người làm trung tâm, cá thể
GĐ hoá, quan tâm đến nhu cầu cá nhân
Hướng Phối
cộng đồng hợp
v Chăm sóc cả người ốm lẫn người khoẻ
Hướng => Điều trị, PHCN, tư vấn, dự phòng
gia đình và nâng cao sức khoẻ
v Với người ốm: xử trí ca bệnh chứ
không chỉ xử trí bệnh
Toàn diện trong các khía cạnh sức khoẻ

Tinh thần Xã hội

CON
NGƯỜI

Tình cảm Thể chất

 Chăm sóc toàn
Nhu cầu, diện
giá trị và
nguyện
Quan Vấn đề
vọng của
Yếu tố gia
BN
tâm tất luật pháp đình

cả các
yếu tố Điều kiện Coi bệnh Hệ thống
tài chính nhân như hỗ trợ
ảnh một tổng
hưởng thể thống
nhất
đến Các vấn đề
sức khoẻ
Điều kiện
sống
sức về thể chất
Sức khoẻ
khoẻ Khả năng
hoạt động
tâm thần
và nhận
chức năng
thức
 Chăm sóc liên tục

Toàn Thời gian

diện

Quan tâm
Liên tục
dự phòng

YH Không gian, địa

GĐ điểm
Hướng Phối
cộng đồng hợp

Hướng
gia đình
 Chăm sóc liên tục

Toàn v CSSK theo suốt vòng đời người

diện
Quan tâm của mỗi cá nhân và gia đình
Liên tục
dự phòng
YH v Liên tục trong các giai đoạn bệnh,
GĐ các loại dịch vụ
Hướng Phối
cộng đồng hợp v Liên tục giữa các cơ sở, các tuyến
Hướng
gia đình
chăm sóc
v Thông tin sức khoẻ được theo dõi,
quản lý liên tục
 Chăm sóc liên tục theo vòng đời người và
gia đình
Trước sinh! Độc thân
Thời kỳ làm ông
bà
Mới kết
Trẻ nhỏ! Sinh con hôn
Lập kế
Chào hoạch cho Có con
Trẻ em! Hôn đời nhỏ
Thơ tuổi hưu
nhân
Trung ấu
Dậy thì và niên Vị thành Ổn Có con vị
VTN niên định thành niên
Tuổi
già Đánh giá lại
Trưởng Có con
thành
40 năm đầu trưởng thành
đời
Hưu trí Nghỉ hưu,
Cao tuổi
cuối đời
Liên tục giữa các địa điểm chăm sóc

Địa điểm chăm sóc

Tiếp cận dịch vụ

Cơ sở y tế

Cộng đồng

Gia đình
 Chăm sóc lồng ghép, phối hợp

Toàn v Làm việc theo nhóm chăm sóc với

diện
Quan tâm
nhiều CBYT thuộc nhiều chuyên
Liên tục
dự phòng khoa
YH
GĐ v BSGĐ là nhạc trưởng, điều phối,
Hướng
cộng đồng
Phối
hợp
xây dựng kế hoạch và trực tiếp
Hướng điều trị
gia đình
v Phối hợp với các chuyên khoa, các
cơ sở khác khi cần
 Nhóm chăm sóc ban đầu ở Mỹ
v Bao gồm:
o Bác sĩ
o Y sĩ hoặc điều dưỡng thực hành
o Điều dưỡng
o Nữ hộ sinh
o Dược sĩ
o Nhân viên công tác xã hội hoặc chuyên gia tâm lý, y
học hành vi
o Hành chính, thư ký y khoa
 Hướng gia đình
v Chăm sóc cả gia đình ở các giai đoạn
khác nhau của vòng đời
Toàn
diện v Quan tâm ảnh hưởng của yếu tố gia
Quan tâm
Liên tục
đình với sức khoẻ và ngược lại
dự phòng
YH v Mối quan hệ giữa bệnh nhân và các
GĐ thành viên trong gia đình
Hướng Phối v Sử dụng các công cụ đánh giá gia
cộng đồng hợp
Hướng
đình
gia đình v Xây dựng mối quan hệ với BN và gia
đình BN
v Đưa ra kế hoạch chăm sóc phù hợp
với cả gia đình
 Hướng cộng đồng

v BSGĐ chăm sóc cho cộng đồng một

Toàn khu dân cư cụ thể, phải hiểu cộng
diện
Quan tâm
đồng
Liên tục
dự phòng
YH v Tính đến vai trò của các yếu tố môi
GĐ trường, văn hoá, kinh tế xã hội
Hướng Phối
cộng đồng hợp v Quan tâm nhu cầu cộng đồng, tìm
Hướng giải pháp phù hợp với cộng đồng
gia đình
v Huy động được sự tham gia của
cộng đồng
 Quan tâm dự phòng

Toàn
diện v Có cơ chế để ưu tiên, khuyến khích
Quan tâm
dự phòng
Liên tục cho các dịch vụ dự phòng
YH v Áp dụng nhiều cấp độ dự phòng
GĐ
Hướng Phối khác nhau
cộng đồng hợp
Hướng v Thường xuyên thực hiện tư vấn,
gia đình giáo dục sức khoẻ
 Các cấp độ chăm sóc dự phòng

Y tế công Dịch vụ Dịch vụ khám

cộng phòng bệnh chữa bệnh

Dự phòng Dự phòng Dự phòng Dự phòng

cấp 0 (Nâng Dự phòng cấp cấp 4 (Giảm
cấp 2 (Phát cấp 3 (Giảm
1 (Không để
cao sức hiện bệnh và tác hại của can thiệp
khoẻ) xảy ra bệnh) quá mức)
điều trị sớm) bệnh)
 Các biện pháp chăm sóc dự phòng
trong YHGĐ

v R=Risk: Đánh giá, phân loại nguy cơ (thông qua

khám sức khoẻ định kỳ, quản lý sức khoẻ)
v I=Immunization: Tiêm chủng phòng bệnh
v S=Screening: Thăm khám sàng lọc phát hiện
sớm bệnh
v E=Education: Truyền thông, giáo dục và nâng
cao sức khoẻ
 Tài liệu tham khảo, đọc thêm

v Bộ môn Y học gia đình – Trường Đại học Y Hà Nội

(2015). Giáo trình Y học gia đình. Nhà xuất bản Y học,
Hà Nội
v EURO WONCA (2011). The European Definition of
General Practice/Family Medicine.
TRÂN TRỌNG CẢM ƠN