10/3/2023

Module of Epidemiology
Học phần: Dịch tễ học

Pham Van Hau

Ho Chi Minh City, 03/10/2023

No. Content
1 Introduction of Epidemiology
2 Measuring Health and Disease
3 Observational Epidemiologic Studies
4 Experimental Epidemiologic Studies
5 Bias - Confounding in Epidemiologic Studies
6 Association and Causation in Epidemiology
7 Epidemiology of Communicable Diseases
8 Epidemiology of Non-Communicable Diseases
9 Epidemiologic Surveillance in Public Health
10 Outbreak Investigation
2

1
 10/3/2023

No. Nội dung

1 Đại cương dịch tễ học
2 Đo lường sức khỏe và bệnh tật
3 Nghiên cứu dịch tễ học quan sát
4 Nghiên cứu dịch tễ học thực nghiệm
5 Sai lệch – nhiễu trong nghiên cứu dịch tễ học
6 Sự kết hợp và nguyên nhân trong dịch tễ học
7 Dịch tễ học bệnh lây truyền
8 Dịch tễ học bệnh không lây truyền
9 Giám sát dịch tễ học trong y tế công cộng
10 Điều tra vụ dịch
3

Introduction to Epidemiology
Đại cương Dịch tễ học

Pham Van Hau

Ho Chi Minh City, 03/10/2023

4

2
 10/3/2023

Dịch tễ học
Khi câu trả lời "Chúng tôi không biết", dịch tễ học bắt
đầu làm việc.

Nội dung bài học

1. Cách tiếp cận của y tế công cộng

2. Thuật ngữ và giả thuyết cơ bản của dịch tễ học
3. Định nghĩa dịch tễ học
4. Cách tiếp cận, nguồn dữ liệu và thiết kế nghiên cứu dịch tễ học
5. Điều tra một vụ dịch

3
 10/3/2023

Lesson Overview

1. A Public Health Approach

2. Key Concepts and Terms of epidemiology
3. What Is Epidemiology ?
4. Approach, Data Sources and Study Design of Epidemiology
5. Investigating an Outbreak

Topic 1

A Public Health Approach

Cách tiếp cận Y tế Công cộng

4
 10/3/2023

Public Health Core Sciences

Prevention
Effectiveness

Surveillance Epidemiology

Public
Health

Informatics Laboratory

Khoa học cơ bản của SKCC

Hiệu quả
dự phòng

Giám sát Dịch tễ học

Sức khỏe
công cộng

Tin học Xét nghiệm

10

10

5
 10/3/2023

A Public Health Approach

Risk Factor Intervention

Surveillance Implementation
Identification Evaluation

What is
What is What How do
the
the cause works? you do it?
problem?

Problem Response

11

11

Cách tiếp cận Y tế công cộng

Giám sát Xác định yếu Đánh giá Triển khai

tố nguy cơ can thiệp

Vấn đề Biện
Nguyên Cách
sức pháp
nhân? thực hiện
khỏe? nào?

Vấn đề Đáp ứng

12

12

6
 10/3/2023

Solving Health Problems

Step 1 Step 1
Data Surveillance; determine
collection time, place, and person

Step 2
Solving Step 2
Assessment Inference
health
problems Step 3 Step 3
Hypothesis
testing
Determine how and why

Step 4 Step 4
Action Intervention
Action
13

13

Giải quyết các vấn đề sức khỏe

Bước 1 Giám sát; xác định thời
Thu thập gian, địa điểm và con người
số liệu

Bước 2 Suy luận

Đánh giá
Giải quyết
vấn để sức
Bước 3
khỏe Xác định:
Kiểm định
giả thuyết “thế nào”, “vì sao”

Bước 4
Can thiệp
Hành động

14

14

7
 10/3/2023

Approaches in Medicine vs. Epidemiology

Approach Medicine Epidemiology
Focus Individuals Populations
Main Goal Diagnosis and treatment Prevention and control
Questions What is wrong with this What are the leading causes of
patient? disease in this population? Risk
factors?
Treatment What treatment is What can be done to reduce or
appropriate? prevent disease or risk factors?
Who is involved? Physician, laboratorian, Epidemiologists, statisticians,
nurse, and others and others from diverse
disciplines

15

15

Clinical vs. Epidemiology Approach

Tiếp cận Lâm sàng Dịch tễ
Đối tượng Cá thể Quần thể
Mục tiêu chính Chẩn đoán – điều trị Phòng và chống bệnh
Câu hỏi BN có vấn đề gì ? Gánh nặng bệnh tật hàng đầu
ở quần thể ?
Yếu tố liên quan / nguy cơ?
Điều trị Phác đồ nào phù hợp Cách làm giảm gánh nặng
nhất bệnh hoặc yếu tố nguy cơ?
Người liên quan BS, XN, điều dưỡng và Dịch tễ học, thống kê và khác
khác trong mối tiếp cận đa phương

16

16

8
 10/3/2023

Epidemiology Purposes in Public Health Practice

• Discover the agent, host, and environmental factors that

affect health
• Determine the relative importance of causes of illness,
disability, and death
• Identify those segments of the population that have the
greatest risk from specific causes of ill health
• Evaluate the effectiveness of health programs and services in
improving population health

17

17

Mục đích dịch tễ học trong SKCC

• Phát hiện tác nhân, vật chủ và yếu tố môi trường ảnh hưởng
đến sức khỏe
• Xác định tầm quan trọng của nguyên nhân bệnh, tàn tật và
tử vong
• Xác định các nhóm quần thể có nguy cơ cao hơn từ nguyên
nhân nào đó của bệnh tật
• Đánh giá hiệu quả chương trình và dịch vụ y tế trong việc
nâng cao sức khỏe của quần thể

18

18

9
 10/3/2023

Purpose of Epidemiology
• To measure frequency of disease
‒ Quantify disease
• To assess distribution of disease
‒ Who is getting disease?
‒ Where is disease occurring?
‒ When is disease occurring?
• To form hypotheses about causes and preventive factors
• To identify determinants of disease
‒ Hypotheses are tested using epidemiologic studies

19

19

Mục đích dịch tễ học trong YTCC

• Đo lường bệnh tật
‒ Số mắc bệnh
• Đánh giá sự phân bố bệnh
‒ Ai mắc bệnh? Who
‒ Ở đâu bệnh đang xảy ra? Where
‒ Khi nào bệnh xảy ra? When
• Thành lập giả thuyết về nguyên nhân và yếu tố liên quan
• Xác định các yếu tố liên quan bệnh
‒ Giả thuyết được kiểm định bằng các nghiên cứu dịch tễ học

20

20

10
 10/3/2023

Epidemiologic Assumptions

• Diseases and other health-related events do not occur at

random
• Diseases and other health-related events usually have causal
and preventive factors that can be found

21

21

Các giả định về dịch tễ học

• Bệnh tật và sự kiện liên quan đến sức khỏe không ngẫu nhiên
• Bệnh tật và sự kiện liên quan đến sức khỏe thường có nguyên
nhân / yếu tố dự phòng có thể xác định được

22

22

11
 10/3/2023

Mouse
5 4 3 2 1
Cow
donkey Pig Sheep

2
4

1 3

23

23

Topic 2

Key Concepts and Terms

Thuật ngữ và giả thuyết cơ bản

24

24

12
 10/3/2023

Epidemiology Key Terms

• epidemic or outbreak: disease occurrence among a population
that is in excess of what is expected in a given time and place
• cluster: group of cases in a specific time and place that might be
more than expected
• endemic: disease or condition present among a population at all
times
• pandemic: a disease or condition that spreads across regions
• rate: number of cases occurring during a specific period; always
dependent on the size of the population during that period

25

25

Thuật ngữ chính

• Dịch (epidemic) hay vụ dịch (outbreak): Bệnh xảy ra trong một
quần thể vượt dự báo trong một thời gian và không gian nào đó
• Chùm bệnh (cluster): Một nhóm bệnh nhân ghi nhận nhiều hơn
dự báo trong một khoảng thời gian và không gian
• Lưu hành địa phương (endemic): bệnh hay vấn đề hiện diện
thường xuyên trong 1 quần thể
• Đại dịch (pandemic): Bệnh hay vấn đề sức khỏe lan truyền
xuyên qua các vùng
• Tỷ lệ (rate): Số bệnh nhân xảy ra trong một khoảng thời gian,
luôn phụ thuộc vào kích thước quần thể trong khoảng thời gian

A Dictionary of Epidemiology, 6th Edition Miquel Porta . Oxford University Press 2014 (Last, 2001) 26

26

13
 10/3/2023

Topic 3

Definitions of epidemiology
Định nghĩa Dịch tễ học

I hate definitions.
— Benjamin Disraeli (1804–1881, British Prime Minister 1868
and 1874–1880)

27

27

Định nghĩa Dịch tễ học

Trên “Upon” “Study” Nghiên cứu

Epi
Epidemiology
demi ology
“People”
Quần thể người

haupv@hiu.vn

28

28

14
 10/3/2023

Định nghĩa Dịch tễ học

David E. Lilienfeld. Lilienfeld’s Foundations of Epidemiology. Oxford University Press 2015 29

29

Definition of Epidemiology

A Dictionary of Epidemiology, 6th Edition Miquel Porta . Oxford University Press 2014 (Last, 2001) 30

30

15
 10/3/2023

Definition of Epidemiology
The study of the occurrence and distribution of health-related
events, states, and processes in specified populations, including
the study of the determinants influencing such processes, and the
application of this knowledge to control relevant health problems
1. Study
2. Distribution
3. Health-related States
4. Specified Population
5. Determinants
6. Application
A Dictionary of Epidemiology, 6th Edition Miquel Porta . Oxford University Press 2014 (Last, 2001) 31

31

Định nghĩa Dịch tễ học

Nghiên cứu sự xảy ra và phân bố của tình trạng, sự kiện liên
quan đến sức khỏe, tiến triển trong quần thể nhất định, bao gồm
nghiên cứu xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sự tiến triển đó
cũng như áp dụng kiến thức này để kiểm soát các vấn đề sức khỏe
1. Nghiên cứu
2. Phân bố
3. Tình trạng, sự kiện liên quan đến sức khỏe
4. Quần thể nhất định/nào đó
5. Xác định
6. Áp dụng
(1) A Dictionary of Epidemiology, 6th Edition Miquel Porta . Oxford University Press 2014 (Last, 2001) 32

32

16
 10/3/2023

Sáu thành phần của định nghĩa

1. Study Nghiên cứu

2. Distribution Phân bố
3. Health-related States Tình trạng liên quan đến sức khỏe
4. Specified Population Quần thể nhất định
5. Determinants Xác định
6. Application Áp dụng

A Dictionary of Epidemiology, 6th Edition Miquel Porta . Oxford University Press 2014 (Last, 2001)

33

1. Epidemiology - Study
Study includes:
1. Surveillance Giám sát
2. Observation Quan sát
3. Screening Sàng lọc
4. Hypothesis testing Kiểm định giả thuyết
5. Analytic research Nghiên cứu phân tích
6. Experiments Thực nghiệm
7. Prediction Dự báo

34

34

17
 10/3/2023

2. Epidemiology - Distribution
• Distribution: refers to analysis by time, place, and person (TPP)
• Example:
The Hand, Foot and Mouth Disease (HFMD) outbreaks occurred
throughout Daklak province, Vietnam in 2011.
This study reviewed all 744 medical records of HFMD patients
admitted to Daklak Hospital in 2011 to describe the clinical
characteristics of HFMD patients and determined factors
associated with severe illness

Van Pham, H., Hoang, T.N.A., Duong, H.T. et al. Clinical characteristics of hand, foot and mouth disease in
Daklak Province, Vietnam and associated factors of severe cases. VirusDis. 28, 430–433 (2017).

35

2. Epidemiology - Phân bố

• Là phân tích theo thời gian, địa điểm và con người (TPP)
• Ví dụ:
The Hand, Foot and Mouth Disease (HFMD) outbreaks
occurred throughout Daklak province, Vietnam in 2011.
Nghiên cứu 744 bệnh án Tay Chân Miệng điều trị tại bệnh
viện Dak Lak trong năm 2011 về đặc điểm lâm sàng của
bệnh nhi và xác định các yếu tố liên quan đến thể lâm sàng
nặng

Van Pham, H., Hoang, T.N.A., Duong, H.T. et al. Clinical characteristics of hand, foot and mouth disease in
Daklak Province, Vietnam and associated factors of severe cases. VirusDis. 28, 430–433 (2017).

36

18
 10/3/2023

3. Epidemiology - Health related events, states

Health-related events, states, and processes include:
1. Outbreaks, diseases, disorders, causes of death
2. Behaviors, environmental and socioeconomic processes,
effects of preventive programs, and use of health and social
services
• Ex. Deaths associated with HFMD occurred throughout 2011
among males three years or younger who were cared for at
home

Ngoc TB Nguyen, Hau V Pham et al. Epidemiological and Clinical Characteristics of Children Who Died from Hand, Foot
and Mouth Disease in Vietnam, 2011. BMC Infectious Diseases 2014, 14:341.
37

37

3. Epidemiology – Vấn đề liên quan đến sức khỏe

Vấn đề, tình trạng và quá trình liên quan đến sức khỏe:
1. Dịch, bệnh, rối loạn, nguyên nhân tử vong
2. Hành vi, quá trình kinh tế - xã hội, môi trường hiệu quả của
chương trình dự phòng và việc sử dụng dịch vụ sức khỏe và
xã hội
• Ex. Deaths associated with HFMD occurred throughout 2011
among males three years or younger who were cared for at
home

Ngoc TB Nguyen, Hau V Pham et al. Epidemiological and Clinical Characteristics of Children Who Died from Hand, Foot
and Mouth Disease in Vietnam, 2011. BMC Infectious Diseases 2014, 14:341.
38

38

19
 10/3/2023

4. Epidemiology – Quần thể cụ thể

• Quần thể được chỉ định là quần thể có bối cảnh và đặc điểm
xác định được
• Được định nghĩa theo vị trí, thời gian, nhân khẩu học và các
đặc điểm khác
• Ví dụ: Trong năm 2011, tử vong do TCM ở Việt Nam ghi nhận
quanh năm, ở trẻ nam ≤ 3 tuổi hoặc trẻ chăm sóc tại nhà

Ngoc TB Nguyen, Hau V Pham et al. Epidemiological and Clinical Characteristics of Children Who Died from Hand, Foot
and Mouth Disease in Vietnam, 2011. BMC Infectious Diseases 2014, 14:341.
39

39

5. Epidemiology - Determinants
• Determinants: All the causesand risk factors for the
occurrence of a disease, including physical, economic,
biological, social, cultural, and behavioral factors
• Ex. Multivariable analysis found that oral ulcers (OR = 3.74;
2.13 - 6.58), myoclonus (OR = 44.75; 6.04–331.66) and high
white blood cell count (OR=1.08; 1.01–1.16 per 1000/mm3
increase) were significantly associated with severe illness.

Pham HV, Dang DT, Tran Minh NN, Nguyen ND, Nguyen TV. Correlates of environmental factors and human plague:
an ecological study in Vietnam. Int J Epidemiol. 2009 Dec;38(6):1634-41

40

20
 10/3/2023

5. Epidemiology – Xác định

• Xác định: Tất cả các nguyên nhânvà yếu tố nguy cơcủa việc
xảy ra bệnh, bao gồm các yếu tố vật lý, kinh tế, sinh học, xã
hội và hành vi.
• Phân tích đa biến ghi nhận loét miệng (OR = 3.74; 2.13 - 6.58),
giật mình (OR = 44.75; 6.04–331.66) và bạch cầu tăng
(OR=1.08; 1.01–1.16 tăng mỗi 1000/mm3) sự kết hợp có ý
nghĩa với thể lâm sàng nặng của bệnh nhi TCM

Pham HV, Dang DT, Tran Minh NN, Nguyen ND, Nguyen TV. Correlates of environmental factors and human plague:
an ecological study in Vietnam. Int J Epidemiol. 2009 Dec;38(6):1634-41

41

5. Epidemiology - Determinants - RATE

Compare health problems among

different populations that include
two or more groups who differ by a
selected characteristic
number of cases
Rate (%) = x 100
population at risk
the period during which we are
calculating the rate

42

21
 10/3/2023

5. Epidemiology – Xác định (TỶ LỆ)

So sánh vấn đề sức khỏe giữa các

quần thể khác nhau, bao gồm 2 hay
nhiều nhóm khác nhau theo đặc
điểm lựa chọn
Số BN
Tỷ lệ (%) = x 100
Quần thể nguy cơ
Khoảng thời gian mà chúng ta tính
toán tỷ lệ

43

43

6. Epidemiology - Application
• makes explicit the aim of epidemiology ‒ to promote, protect,
and restore health, and to advance scientific knowledge
• Analysis, conclusion, distribution, and timely use of
epidemiologic information to protect the health of the population

• Ex. These data suggest that the flea index, rodent density and
rainfall could be used as ecological indicators of plague risk in
Vietnam

Pham HV, Dang DT, Tran Minh NN, Nguyen ND, Nguyen TV. Correlates of environmental factors and human plague: an
ecological study in Vietnam. Int J Epidemiol. 2009 Dec;38(6):1634-41

44

22
 10/3/2023

6. Epidemiology - Ứng dụng

• Mục đích của dịch tễ học - thúc đẩy, bảo vệ và phục hồi sức
khỏe cũng như nâng cao kiến thức khoa học
• Phân tích, kết luận, phân phối và sử dụng kịp thời thông tin
dịch tễ học để bảo vệ sức khỏe cộng đồng

• Ví dụ: Dữ liệu gợi ý việc sử dụng chỉ số bọ chét, chỉ số chuột

và lượng mưa để dự báo số mắc bệnh dịch hạch ở Việt Nam

Pham HV, Dang DT, Tran Minh NN, Nguyen ND, Nguyen TV. Correlates of environmental factors and human plague: an
ecological study in Vietnam. Int J Epidemiol. 2009 Dec;38(6):1634-41

45

Topic 4
Epidemiology Study Types

Các loại nghiên cứu dịch tễ học

46

46

23
 10/3/2023

Epidemiology Study Types

Experimental
Epidemiology
study types Descriptive

Observational

Analytic

47

47

Approaches to Epidemiology

Dịch tễ học mô tả
Descriptive Epidemiology

Dịch tễ học phân tích

Analytic Epidemiology

48

48

24
 10/3/2023

Descriptive Epidemiology
• Studies the pattern of health events and their frequency in
populations in terms of:
‒ Person
‒ Place
‒ Time
• Purpose:
‒ To identify problems for further study
‒ To plan, provide, and evaluate health services

49

Dịch tễ học mô tả

• Nghiên cứu mô hình và tần suất của sự kiện/bệnh tật xảy ra

trong quân thể liên quan đến thuật ngữ:
‒ Person
‒ Place
‒ Time
• Mục đích:
‒ Xác định vấn đề để nghiên cứu sâu hơn
‒ Lập kế hoạch, cung cấp và đánh giá dịch vụ y tế / sức khỏe

50

50

25
 10/3/2023

Analytic Epidemiology
• Studies the association between risk factors and disease
• To determine why disease rates are high (or low) in a particular
group

51

Dịch tễ học phân tích

• Nghiên cứu sự kết hợp giữa yếu tố nguy cơ và bệnh
• Xác định tại sao tỷ lệ mắc bệnh ở nhóm đối tượng này cao
hơn đối tượng khác

52

52

26
 10/3/2023

Dịch tễ học mô tả và phân tích

Descriptive Analytic
epidemiology epidemiology
Khi nào quần thể bị ảnh Quần thể bị ảnh hưởng như
hưởng ? thế nào ?
Ở đâu quần thể bị ảnh hưởng Tại sau quần thể đó bị ảnh
? hưởng?
Quần thể nào bị ảnh hưởng ?

53

53

Topic 4

Core Functions of Epidemiology

Chức năng cơ bản của Dịch tễ học

54

54

27
 10/3/2023

Functions of Epidemiology
1. Giám sát YTCC Public Health Surveillance
2. Điều tra Investigation
3. Data Analysis Phân tích số liệu
4. Can thiệp Intervention
5. Đánh giá Evaluation
6. Truyền thông Communication
7. Quản lý và làm việc nhóm Management and Teamwork

55

55

Functions of Epidemiology – Surveillance

• Systematic and continuous collection, analysis, and
interpretation of data, closely integrated with the timely and
coherent dissemination of the results and assessment to
those who have the right to know so that action can be taken
• It is an essential feature of epidemiological and public health
practice
• Indicator-based surveillance
• Event-based surveillance

A Dictionary of Epidemiology, 6th Edition Miquel Porta . Oxford University Press 2014 (Last, 2001)
56

28
 10/3/2023

Functions of Epidemiology - Giám sát

• Thu thập, phân tích và giải thích dữ liệu 1 cách liên tục và có hệ
thống, kết hợp chặt chẽ với phổ biến kịp thời kết quả và đánh
giá đến cơ quan chức năng biết để thực hiện các hành động
• Giám sát là một trong những chức năng thiết yếu của dịch tễ
học và thực hành YTCC
• Các hình thức giám sát:
− Giám sát dựa vào chỉ số
− Giám sát dựa vào sự kiện

A Dictionary of Epidemiology, 6th Edition Miquel Porta . Oxford University Press 2014 (Last, 2001)

57

Functions of Epidemiology – Điều tra

• Field Investigation
• Điều tra thực địa

58

58

29
 10/3/2023

Functions of Epidemiology – Data Analysis

• Describe the distribution of a health condition or event in a
community
• Create a hypothesis about what causes or protects against
disease or injury
• Learn about factors thought to be associated with disease
• Assess associations between risk factors and disease, using
statistical methods
• Interpret results and disseminate information

59

Functions of Epidemiology – Phân tích dữ liệu

• Mô tả sự phân bố của tình trạng sức khỏe hoặc sự kiện trong
cộng đồng
• Tạo giả thuyết về những gì gây ra hoặc bảo vệ chống lại bệnh
tật hoặc thương tích
• Tìm hiểu về các yếu tố được cho là có liên quan đến bệnh tật
• Đánh giá mối liên quan giữa các yếu tố nguy cơ và bệnh tật,
sử dụng các phương pháp thống kê
• Giải thích kết quả và phổ biến thông tin

60

60

30
 10/3/2023

Functions of Epidemiology – Can thiệp

61

61

Functions of Epidemiology – Đánh giá

Process

Outcome

62

62

31
 10/3/2023

Functions of Epidemiology – Truyền thông

63

63

Functions of Epidemiology– Quản lý và làm việc nhóm

Vệ sinh
học

Cộng Xét
đồng nghiệm
Dịch
tễ

Lâm
YTCC
sàng

64

64

32
 10/3/2023

Topic 6

Investigating an Outbreak
Điều tra vụ dịch

65

65

66

66

33
 10/3/2023

Outbreak Investigation

Ten steps are involved in outbreak investigations, including

1. establishing the existence of an outbreak
2. preparing for fieldwork
3. verifying the diagnosis
4. defining and identifying cases
5. using descriptive epidemiology
6. developing hypotheses
7. evaluating the hypotheses
8. refining the hypotheses
9. implementing control and prevention measures
10. communicating findings

67

Outbreak Investigation

Ten steps are involved in outbreak investigations, including

1. Xác lập sự tồn tại của một ổ dịch
2. Chuẩn bị thực địa
3. Xác minh chẩn đoán
4. Định nghĩa và xác định các trường hợp
5. Sử dụng dịch tễ học mô tả
6. Phát triển giả thuyết
7. Đánh giá các giả thuyết
8. Tinh chỉnh các giả thuyết
9. Thực hiện các biện pháp kiểm soát và phòng ngừa
10. Truyền thông kết quả
68

68

34
 10/3/2023

69

35