wigni gamoica mweralTa saxlis mxardaWeriT

წიგნი ეძღვნება საბერძნეთის სახელმწიფოებრივი

დამოუკიდებლობის 200 წლისთავს
Το βιβλίο αφιερώνεται στα 200 χρόνια της ανεξαρτησίας
του ελληνικού κράτους

Tbilisi
2021
 ΣΟΦΟΚΛῆΣ
Τραχίνιαι

In linguam Georgicam e Graeco convertit,

prolegomenis et commentariis illustravit
Giorgi Kakhishvili
 sofokle
traqiseli qalebi

Zveli berZnulidan Targmna, Sesavali

werili da ganmartebani daurTo
giorgi kaxiSvilma
redaqtori nana tonia

recenzentebi ekaterine kvirkvelia

mariam kalaZe

dakabadoneba da dizaini aleko jiquriZis

ISBN 978-9941-8-3311-3

wignis ydaze: gvido reni.

deianiras motaceba (1621 w.).
 „gviani mcodnis“ tragedia

antikurma sityvierma kulturam herakles fi­

gura metad ambivalenturad Seafasa. Tu miTosur­
ma sityvam misi gmirobaTa saga ganRmrTobiT daas­
rula, epikuri sityvisaTvis masze Rirssaxsenebe­
li Zeg­lis Seqmna metad rTuli aRmoCnda, antikur
dramaSi ki gmirs komikuri elementebi Seemata
– amis SesaZleblobas herakles saxis mravalpla­
nianoba iZleoda.
herakles miTosSi gamoyofen argivul, beotiur
da Tesaliur Sreebs. riCard iebis miTiTebiT, he­
rakles, rogorc gmiris Tavdapirveli, primitiu­
li, doriuli koncefcia argivulma Tqmulebebma
yvelaze ukeT Semoinaxa.1 igi gajerebuli yofila
araerTi politikuri elementiT. doriel dampy­
roblebs surdaT qalaq Tebes flobisaTvis gar­
kveuli legitimuri uflebebi hqonodaT, amitom
herakle alkmenes vaJad, Sesabamisad, persevsis
STamomavlad miuCneviaT, xolo argiveli herakles

1 Sophocles: The Plays and Fragments With Critical Notes, Commen­

tary and Translation in English Prose, Volume 5: The Trachiniae,
Edited by Richard Claverhouse Jebb, Cambridge. 2010. XII.

7
mier meseniasa da elisSi warmoebul brZolebs ar­
gossa da spartas Soris peloponesosze gabatone­
bis surviliT daZabuli urTierToba aureklavs.
politikuri elementebis CamocilebiT gvrCeba
gmiri, romelic urCxulebisagan wmends dedamiwas,
amarcxebs hadesis SiSs da moipovebs ukvdavebis
vaSlebs hesperidebis baRidan. rTuli saTqmelia,
rodis Camoyalibda herakles Tormeti gmirobis
miTosi. misi arsebobis uadres dasturs warmoad­
gens zevsis taZari olimpiaSi, romlis metopezec
herakles Tormetive gmirobaa gamosaxuli. maTi
Tanmimdevroba, umetesad, emTxveva evripides „he­
rakleSi“ mocemul mimdevrobas.2 zevsis taZris me­
tope, daaxloebiT, Zv.w. 450 wliT TariRdeba, evri­
pides „herakle“ ki, daaxloebiT, Zv.w. 411-412 wleb­
Si unda iyos Seqmnili.3 calkeuli detalebis gaTva­
liswinebiT, SeiZleba iTqvas, rom Tormeti gmiro­
bis miTosi Zv.w. V saukuneze adrindeli unda iyos.
argivuli Sre beotiurma herakles dabadebisa da
bavSvobis miTebiT Seavso. beotielebs ar SeeZloT
gmiris adgilobrivad warmodgena, amitom beotias
mxolod herakles dabadeba daukavSires. amisaTvis
maT amfitrionis, warmoSobiT Tebeli gmiris, argi­
velad gamoyvana dasWirdaT, raTa igi meuRlesTan
erTad tirinsidan TebeSi gamoxiznulad warmoed­
ginaT. swored aq, TebeSi daukavSirda zevsi alkme­
nes da amrigad, iSva herakle. imave riCard iebis mi­
TiTebiT, saxeli „herakle“ adastu­rebs, rom argi­
vuli Sre win uswrebda beotiurs: winare doriuli
argosi heras samflobelod miiCneoda. herakles

2
Eur. Her. 359-429.
3
Jebb. R. C. Op. Cit. XII.

8
mimarT heras mtroba asaxavs argoselTa mtrobas
dorieli dampyroblebis mimarT. roca doriele­
bma sabolood imarjves, saxelovan gmirs uwodes
Ἡρακλῆς4, rac SeiZleba iTargmnos, rogorc „heras
wyalobiT gandidebuli“, oRond ara imitom, rom
man sZlia heras mtrobas, aramed imitom, rom re­
gioni, romelic yvelaze mWidrod ukavSirdeboda
herakles gmirobebs, kvlav heras kuTvnilebad rCe­
boda.5 rac Seexeba Tesaliur Sres, igi warmodgeni­
lia herakles cxovrebis ukanasknel wlebTan da­
kavSirebuli miTebis saxiT: damkvidreba traqisSi
da aRsasruli oites mwvervalebze. heraklesTan
dakavSirebuli sxva miTebi ufro gviandelia da ga­
moxatavs adgilobrivi tomebis survils garkveuli
saxiT kavSiri hqonodaT herakles saxelTan.
homerosis poemebSi herakles Sesaxeb mocemuli
cnobebi ar gamoirCeva simwyobriT. „iliadas“ XIX
simReraSi moTxrobilia heraklesa da evrisTevsis
dabadebisas heras mier zevsis motyuebis ambavi.6
sxvadasxva monakveTidan vityobT evrisTevsis da­
valebebis Sesaxeb, romelTaganac yvelaze xSirad
„hadesis ZaRlis“7 samzeoze amoyvana ixsenieba.8
mocemulia, agreTve, cnobebi troas damxobis, kun­
Zul kosze gariyvis, pilosSi laSqrobis, ifitosis

4
dion qrisostomosis mixedviT, herakles Tavdapirveli
saxeli „alkeosi“ iyo, apolodorosis “biblioTeka” ki
mas „alkidesad“ moixseniebs (ix. D. Chr. 31; Apollod. 2. 4. 12).
5
Jebb. R. C. Op. Cit. XIII.
6
Hom. Il. 19. 96-136.
7
„hadesis ZaRlis“ saxelad kerberosi pirvelad hesio­
des­Tan gvxvdeba. ix. Hes. Th. 311.
8
Hom. Il. 8. 363; Hom. Od. 11. 622; Hom. Il. 15. 639; Hom. Il.. 8.
368.

9
mkvlelobis Sesaxeb.9 homerosis mixedviT herakles
meuRle aris megara, kreonis qaliSvili.10 gmiris
apoTeosisze mxolod „odiseas“ XI simReris 602-e
striqoni mianiSnebs, magram es striqoni gviandel
interpolaciad aris miCneuli. amrigad, SeiZleba
iTqvas, herakles ganRmrTobis Sesaxeb homerosis
poemebSi araferia Tqmuli. uTuod aRsaniSnavia ho­
merosis zogierTi cnobis gansxvavebuloba: evri­
tosi ar kvdeba herakles xeliT, mas klavs apoloni,
radgan evritosma mSvildosnobaSi isurva masTan
gajibreba. poemebSi araferia naTqvami ifitosis
mkvlelobis mizezze, Tavad herakles aRsasrulze
ki mxolod is iTqmis, rom igi daamarcxa bedisweram
da heras usasrulo mrisxanebam.11 araferi iTqmis
deianiraze da SxamiT gaJRenTil samoselzec. sagu­
lisxmoa, rom heraklesa da deianiras qorwineba so­
foklem gmirobaTa aRsrulebamde gadmoitana, ris
gamoc iZulebuli gaxda Tvali daexuWa herakles
pirvel qorwinebaze megarasTan. homerosis poeme­
bSi gmirTan dakavSirebul cnobebSic ki sicxadisa
da simwyobris nakleboba igrZnoba, rac gviCvenebs,
Tu raoden rTuli iyo epikuri poeziisaTvis gmir­
Tan dakavSirebuli arasistemuri da araerTiani
miTebidan erTiani eposis Seqmna. herakles gmirobe­
bi SesaZloa erTiani iyos moraluri ideis Tval­
sazrisiT, magram, rogorc mkvlevrebi aRniSnaven,
erTiani eposis SeqmnisaTvis es sakmarisi ar aris.12

9
Hom. II. 20. 144-148; Hom. Il. 5. 638-642; Hom. Il. 15. 28; Hom.
II. 690-693; Hom. Il. 5. 392-397; Hom. Od. 21. 22-30; Hom. Od. 8.
223-228.
10
Hom. Od.11 . 269.
11
Hom. Il. 18. 116-120.
12
Jebb. R. C. Op. Cit. XVI.

10
 herakleze epikuri Zeglis Seqmnis sirTules
pisandrosi da paniasisi SeWidebian.13 orive poet­
ma Seqmna poema, romelsac „herakleias“ saxeliT
icnobdnen. pisandrosi Tormeti gmirobis aRweriT
Semofarglula, paniasisma ki heraklesTan dakav­
Sirebuli yvela miTis Semokreba scada da ToTxme­
ti wignisagan Semdgari poema Seqmna. kreofilos
samosels (romelic, antikuri tradiciis mixed­
viT, homerosis megobari iyo14) unda Seeqmna poema
„oiqaliis damxoba“, romelic iolesadmi herakles
siyvarulsa da oiqaliis mooxrebas exeboda. so­
fokles msgavsad, evritosis samkvidrod kreofi­
loss evboia warmoedgina, rac gvafiqrebinebs, rom
sofokles erT-erTi wyaro SesaZloa swored kreo­
filosis poema yofiliyo.
lirikos poetTagan arqiloqos parosels Seuqm­
nia himni herakles Sesaxeb,15 romelsac „Zlevamosi­
li herakle“ ewodeboda, stesiqoross ki herakles
kiknosTan Sebma da ori gmiroba aRuweria: gerionis
Zroxebi da kerberosi.16 pindarosis odaTa aluzie­
bi, faqtobrivad, srulad faravs herakles miToss,
pirvel nemeur odaSi ki aRwerilia, Tu rogor
daaxrCo Cvilma heraklem gvelebi da rogori mo­

13
gordeziani. r., berZnuli literatura, logosi, Tbilisi,
2014. 159.
14
kalimaqosi VI epigramaSi kreofilosis poemas am­gvarad
ametyvelebs: „me var naSromi samoseli poetisa, ro­
melmac odesRac RvTaebriv homeross umaspinZla. ev­
ritosis tanjvaze movTqvam, Tmambrwyinav ioleze. ho­
me­­rosis Txzulebad mimiCneven, rac, Zvirfaso zevso,
kre­ofilosisTvis kargis niSania“. es epigrama imasac
mow­mobs, Tu raoden popularuli yofila kreofilosis
poema.
15
gordeziani. r., dasax. naSr. 175.
16
gordeziani. r., dasax. naSr. 248.

11
mavali uwinaswarmetyvela gmirs misanma tiresias­
ma.17
antikur dramaSi herakles saxes komikuri niSne­
bi Seemata. SemorCenilia herakleze dawerili
ramdenime komediis saxeli. aristofanes „mSvido­
bis“ parabasisSi gundi mianiSnebs, rom komediaSi
xSirad warmoadgendnen „maradmSier herakleebs“,
aristofane ki Tavs qebis Rirsad miiCnevs komedii­
dan herakles „gaZevebisaTvis“.18 Tavad sofokles
SeuTxzavs satiruli drama „herakle tenaronSi“,
romelSic aRwerili yofila herakles hadesSi
Casvla kerberosis amosayvanad. qoros rols dra­
maSi hilotebi asrulebdnen. sofokles Taname­
drove or dramaturgs Seuqmnia satiruli drama
„omfale“, romelic lidiaSi herakles monad sam­
saxurs exeboda. komikur niSnebs atarebs herakle
evripides „alkestisSic“: igi mgloviare ojaxSi
sakmaod Seufereblad iqceva. rTulia imis Tqma,
warmoadgens Tu ara „alkestisi“ satirul dramas,
magram faqtia, rom scenaze igi satiruli dramis
statusiT daidga.19
herakleze idealuri tragediis Seqmna iseTi­
ve rTuli aRmoCnda, rogoric idealuri eposisa.
gadarCenil tragediaTagan mTavari personaJis
rols gmiri mxolod evripides „herakleSi“ asru­
lebs. amas garda igi sofokles „filoqtetessa“ da
„traqisel qalebSi“ gvxvdeba. „filoqtetesSi“ mis
gamoCenas RvTaebrivi Zalis Carevis aucilebloba
ganapirobebs da miiReba erTgvari Deus ex machina,
„traqisel qalebSi“ ki mTavari personaJi udavod
17
Pind. Nem. 1.
18
Aristoph. Peace. 741.
19
gordeziani. r., dasax. naSr. 390.

12
deianiraa, romlis TviTmkvlelobiTac, faqtobri­
vad, sruldeba erTi da umTavresi tragedia. he­
rakles miTosi, rogorc masala, arc eposisa da arc
tragediisaTvis gamorCeulad nayofieri da mo­
saxerxebeli ar aRmoCnda. swored es mouxerxeblo­
ba unda ganapirobebdes „traqisel qalebSi“ moqme­
debis gaorebasa da tragediis diptiqur formas.

***
tragediis moqmedeba viTardeba traqisSi. pro­
logSi herakles meuRle, deianira gadmogvcems,
Tu rogor ixsna igi heraklem mdinaris RmerTTan,
aqeloosTan qorwinebisagan, Semdgom ki Tavad
SeeuRla mas da mamiseuli saxlidan wamoiyvana.
ifitosis mkvlelobis Semdeg herakle da deiani­
ra traqisSi gaxiznulan. herakles wasvlidan ukve
TxuTmeti Tve gavida da misi adgilsamyofeli ara­
vin icis. ZiZa deianiras urCevs, mamis gza-kvalis
saZieblad ufrosi vaJi, hilosi gagzavnos. hilosma
yurmokvriT icis, rom herakles lidieli omfales
karze erTi wlis ganmavlobaSi monad umsaxuria,
Semdgom ki kunZul evboiaze evritosis qalaqis,
oiqaliis dasamxobad wasula. gamoCndeba macne,
romelsac Tavad herakles erTguli msaxuris, li­
qasisagan mousmenia, rom heraklem gaimarjva da
Sin dasabruneblad emzadeba. Tavad liqass adgi­
lobrivi macxovreblebi ayovneben, radgan surT
yvelaferi Seityon herakles gamarjvebaze. gundi
asrulebs hiporqemas. Semodis liqasi, romelsac
datyvevebuli qalebic axlavs. deianira bednieria,
magram awuxebs tyveTa bedi. mis yuradRebas iqcevs
erT-erTi maTgani, romelic gamoirCeva silamaziTa
da keTilSobilebiT. liqasi amtkicebs, rom arafe­

13
ri icis masze da dedoflis SekiTxvebisaTvis gver­
dis aqcevas cdilobs. macne liqass amxels da es
ukanasknelic iZulebulia gamotydes, rom lamazi
asuli evritosis qaliSvili, iolea, romelic he­
rakles Sehyvarebia. evritoss ar usurvia herakle­
saTvis qaliSvilis xarWad micema, swored amitom
gaunadgurebia herakles misi samefo qalaqi. deiani­
ra cdilobs keTilgonivrulad gansajos viTareba.
igi arc herakleze da arc qalwulze ar mrisxanebs,
magram xedavs, rom lamazi da norCi asulis fonze
misi siWabukis yvavili damWknaria da SesaZloa he­
rakles siyvaruli samudamod dakargos. dedofals
axsendeba nesosis sisxli, romelic kentavrma mas
jado-wamlad uboZa, rodesac herakles Sxamiani is­
riT gangmiruli suls Rafavda. kentavris TqmiT,
am siTxiT qals SeeZlo herakles siyvaruli sa­
mudamod SeenarCunebina. vidre herakles erTguli
msaxuri ukan gasamgzavreblad emzadeboda, deia­
niram Cumad gaJRinTa nesosis sisxliT gmiris axa­
li Sesamoseli, raTa liqass igi batonisaTvis wae­
Ro, am ukanasknels ki - msxverplSewirvisas tanze
moergo. swored am dros Sinidan gamodis liqasi,
yuradRebiT ismens deianiras darigebebs da kvlav
heraklesaken miemgzavreba. mesame episodioni
ixsneba SeSinebuli deianiras sityvebiT. igi qoros
amcnobs, rom fTila, romliTac Sesamosels siTxe
Sezila, mzis Suqze srulad daiferfla. dedofali
xvdeba, rom nesosma igi moatyua da siTxe herakles
dasaRupad misca. Semodis hilosi, romelic dedas
saSineli zizRiT mimarTavs da mamis mkvlelobaSi
adanaSaulebs. mis gagzavnil samoss herakle sa­
sikvdilod dausneulebia. gongadasul gmirs li­
qasic mouklavs. deianira usityvod tovebs scenas.

14
maleve Sinidan iswrafvis sasowarkveTili macne da
qoros deianiras TviTmkvlelobis Sesaxeb amcnobs.
dedofals sikvdilis winac SeunarCunebia nazi da
keTili buneba, cremliT gamoTxovebia msaxurebs,
bomonebsa Tu sarecels da maxviliT ganugmiravs
sxeuli. hilosi Tavs damnaSaved grZnobs. scenaze
sakaciT SemohyavT sulTmborZavi herakle, romel­
sac erTi suli aqvs avismqmneli meuRle Tavisi xe­
liT moklas. vaJiSvili mas yvelafers amcnobs da
auxsnis, rom SeSinebul deianiras mxolod meuRlis
siyvarulis dabruneba surda. herakle vaJs ukanask­
nel survilebs gaandobs. mas surs, rom hilosma
igi oites mwvervalebze waabrZanos da koconze
cocxlad dawvas, raTa mis tanjvas bolo mouRos.
hilosi mxolod mgzavrobaSi daxmarebasa da koco­
nis momzadebaze daTanxmdeba. ukanaskneli survili
WabukisaTvis kidev ufro SemaZrwunebelia. mamamiss
surs, rom man iole SeirTos colad. hilosi swored
ioles miiCnevs mTeli tragediis mizezad, Sesabami­
sad, igi sastik uarzea, magram sabolood herakle
mainc daiTanxmebs mas. tragedia sruldeba hilosis
monologiT, romelSic igi RmerTebs amunaTebs da
yvela ubedurebis mizezad zevss asaxelebs.
cnobilia, rom ZvelberZnuli tragedia miTo­
siT sazrdoobs. sainteresoa ra masalas daeyrd­
no poeti, ra cvlilebebi Seitana gavrcelebul
miTologiur motivebSi da - ra mizniT. tragediis
safuZvlad sofoklem gamoiyena herakles saxel­
Tan dakavSirebuli ramdenime cnobili miTi, ro­
melic erTiandeba herakles miTosSi. pirvel aseT
miTs warmoadgens gmiris monoba lidiis dedoflis,
omfales karze. miuxedavad imisa, rom ifitosis
mkvlelobis Semdeg nestorma da deifobosma he­

15
rakles ganwmendis rituali aRusrules, herakle
mainc itanjeba. piTias TqmiT herakle mxolod im
SemTxvevaSi ganiwmindeba, Tu mTeli wlis ganmavlo­
baSi monad imsaxurebs. miTSi arc ise naTelia, he­
rakle ifitosis mkvlelobisaTvis isjeba, Tu del­
fosis samisnodan piTias tripodis moparvisaTvis.
meore miTi gulisxmobs herakles mier ioles Sey­
varebas. gmirs mSvildosnobaSi gamarjvebisaTvis
iole jildod ekuTvnoda, magram evritosma qa­
liSvili ar gaatana, ramdenadac herakle coliani
kaci iyo da iole mxolod xasad surda. Seuracxyo­
fili gmiri daamxobs oiqalias da amowyvets evri­
tosis ojaxs. swored am ambebis garSemo Seiqmna
zemoaRniSnuli poema, „oiqaliis damxoba“. Semdegi
miTi, romliTac sofokle sargeblobs, gadmogv­
cems, Tu rogor mokla gongadasulma heraklem
ifitosi. herakles mier saZulveli evritosis
vaJis mokvla, erTi SexedviT, logikuria, magram
ukve uZveles epoqaSive miTi mraval eWvs aRZra­
vda, ramdenadac ifitosi herakles uWers mxars,
rogorc ioles jildod mikuTvnebis,20 aseve jogis
qurdobis sakiTxSi. ufro adreuli versiiT, ori
ifitosi arsebobda. SesaZloa, ifitosis mkvlelo­
bis miTosSi arsebuli bundovanebis mizezi swored
erT-erTi ifitosis arsebobis daviwyeba an uaryofa
iyos. Semdegi miTi asaxavs heraklesa da deianiras
qorwinebas. aRsaniSnavia, rom tragikuli efeqtis
20
„traqiseli qalebis“ 354-e striqonis sqolios mixedviT,
so­fokles ufrosi Tanamedrove mwerali ferekidesi
iuwyeboda, rom herakles iole sakuTari vaJis, hilo­sis
meuRled surda. es mosazreba xsnis ifitosis keTil­
gan­wyobas, magram abaTilebs mizezs, romlis mixedviTac
ev­ritosma qaliSvili pirobis gatexis fasadac ki ar
daTmo.

16
misaRwevad sofoklem ifitosis mkvleloba da om­
fales karze monoba qorwinebis Semdgom ganviTare­
bul movlenebad warmoadgina, Tumca ki, es movle­
nebi qorwinebas win uswrebda. kidev erTi miTi, ro­
melsac sofokles tragedia efuZneba, mogviTxrobs
nesosis mier deianiras gaupatiurebis mcdelobis
Sesaxeb. antikuri vazuri ferweris mixedviT ken­
tavris mier qalis gaupatiurebis mcdeloba da he­
rakles CareviT qalis gamoxsna zogadi da gavrce­
lebuli motivia. rTuli saTqmelia, rodis iqcnen
am motivis nawilad deianira da nesosi, magram faq­
tia, rom arqiloqos paroseli ukve icnobs miTs ne­
sosis mier deianiras gaupatiurebis mcdelobaze.21
mecnierTa nawili ufro Sors midis da amtkicebs,
rom sofokle swored arqiloqoss emyareboda. amis
dasturad uTiTeben deianiras mier sakuTari Ta­
vis WknobaSeparul yvavilTan Sedarebas, romlis
wyarodac miiCneven arqiloqosis striqons:22 ἄνθος
δ’ ἀπερρύηκε παρθενήϊον καὶ χάρις ἣ πρὶν ἐπῆν (yvavili
misi siWabukisa daWkna da uwindeli xibli dakar­
ga). bundovania, Tu rogor daukavSirda nesosis
sisxli herakles daRupvas, ramdenadac imave vazu­
ri ferweris mixedviT, heraklem nesosi maxviliT an
SubiT gangmira, Sesabamisad nesosis sisxls hidras
Sxami ar garevia (hidras SxamSi herakles isrebi iyo
amovlebuli). SesaZloa, nesosis mokvla Sxamiani is­

21
ix. Archilochus, Semonides, Hipponax. Greek Iambic Poetry: From
the Seventh to the Fifth Centuries BC. Edited and translated by
Douglas E. Gerber. Loeb Classical Library 259. Cambridge, MA:
Harvard University Press, 1999. 266.
22
Padilla. M. W., Myth and Allusion in Sophocles’s Women of Trachis
and Euripides’s Heracles. Approaches to Teaching the Dramas of
Euripides, Editor: Robin Mitchell-Boyask, The Modern Language
Association of America, New-York, 2002. 140.

17
riT da Semdgom sakuTriv nesosis sisxlSi gareuli
hidras SxamiT herakles sikvdili sofokles gamo­
gonebas warmoadgendes. diodoros sicilielisa
da apolodorosis mixedviT, jado-wamali mxolod
kentavris spermasa da sisxls Seicavda.23 es, erTi
mxriv, adasturebs uZvelesi legendis arsebobas,
romlis mixedviTac herakle misive xeliT moklul­
ma kentavrma daRupa, meore mxriv, migviTiTebs so­
fokles mier ganxorcielebul siRrmiseuli azris
mqone cvlilebaze: hidras SxamSi amovlebuli isa­
ri herakles umTavres sabrZolo iaraRs warmoad­
genda. poetma miTi imgvarad Secvala, rom herakle
Tavisive saukeTeso iaraRis msxverpli gamxdariyo.
am intenciis interpretaciaze qvemoT, herakles
sneulebis ganxilvisas visaubrebT.
ukanaskneli miTi, romliTac sofokle sarge­
blobs, herakles aRsasruls exeba. gmiri vaJs
SesTxovs oites mwvervalebze wayvanas da misi
sxeulis daferfvlas. miTis es versia mWidrod
ukavSirdeba gmiris ganRmrTobis motivs.24 imave
vazuri ferweris mixedviT Zv.w. 460-450 wlisaTvis
herakles ganRmrTobis ambavi aTenSi ukve farTo­
daa cnobili. mkvlevarTaTvis sadavo sakiTxia, iZe­
bneba Tu ara tragediaSi raime miTiTeba herakles

23
Apollod. 2.7.6; Diod. 4. 36.
24
herakles ganRmrTobaze saubrisas sayuradReboa XI gmi­
roba, romelic odesRac gmirobaTa nus­xaSi ukanas­kne­
li unda yofiliyo. pirvandeli arsiT oq­ros vaSlebis
mopovebas ukvdavebis mopovebis mniS­vneloba unda
hqonoda, magram ramdenadac mis Semdgom CamonaTvalSi
kidev erTi gmiroba gaCnda, miTma es mniS­vneloba dakarga.
ukvdavebis an axalgazrdobis da­kav­Si­reba mcenaresTan
Tavis paralels poulobs gil­ga­meSis eposSi, romelSic
siWabukis yvavils vxvdebiT.

18
apoTeosisze. Cemi azriT, herakles survili, waabr­
Zanon oites mwvervalebze da iq dawvan misi sxeuli,
swored amgvari miniSnebaa, ramdenadac tragediis
scenaze dadgmisas aTenelTaTvis kargad iyo cno­
bili, rom oites mwvervalebi herakles sakulto
adgils warmoadgenda. Tu ukanaskneli miTis gar­
da sxva yvela bunebrivad aris CarTuli tragediis
struqturaSi da erTi moqmedebis ganviTarebis
sayrdens warmoadgens, herakles aRsrulebis miTis
gamoyeneba tragediaSi naZaladevi Cans da drama­
tuli formis TvalsazrisiT, tragedias diptiqis
formas aZlevs. ukve iTqva, rom gacilebiT ufro
bunebrivi iqneboda, tragedia deianiras TviT­
mkvlelobiT dasrulebuliyo, magram rogorc gri­
gol wereTeli aRniSnavs, tragediis ukanasknel
nawilSi ismis ara poetis, aramed miTosis xma.25
mkiTxveli aucileblad SeamCnevs, rom so­
fokles tragediebis gmirebi xSirad itanjebian
uCveulo seniT. sneulebaTa metaforuli saxeebis
gamoyenebas poetis yvela gadarCenil tragedia­
Si SevxvdebiT, magram maTi fizikuri niSniT ga­
movlineba, upiratesad sam tragediasa da sam gmirs
ukavSirdeba: aiass („aiasi“), herakles („traqiseli
qalebi“) da filoqtetess („filoqtetesi“). unda
aRiniSnos, rom aiasis sigiJe moklebulia herakle­
seul da filoqtetesiseul fizikur tkivils,
magram udavod sneulebas (νόσος) warmoadgens da
aqvs garkveuli fizikuri gamovlinebanic.26 samive

25
wereTeli. g., berZnuli literaturis istoria, tomi II,
tragedia. tfilisi, 1935. 184.
26
aiasis sneulebis Sesaxeb ix. qaosi heroikul samyaroSi.
wignSi: sofokle, aiasi. Zveli berZnulidan Targmna,

19
SemTxvevaSi sneuleba aris οἰκεῖα πάθη,27 anu Sinauri,
mxolod konkretuli gmirisaTvis damaxasiaTebeli
da niSandoblivi mizezi tanjvisa, romlis saxesac
da simZimesac swored konkretuli gmiris xasiaTi
da sulieri mdgomareoba gansazRvravs. rogorc pe­
nelope bigsi aRniSnavs, sofoklem Seqmna umagali­
To, ganumeorebeli sneulebebi ganumeorebel gmir­
TaTvis.28 filoqtetesis seni gankurnebadia, magram
am saqmes TviT asklepiosis Careva sWirdeba.29 aiasis
seni rTulad dasaTmenia, am sneulebis Sedegma ki
Seqmna qaosi, romlidanac ar arsebobs keTilSobi­
luri gamosavali, Sesabamisad, gmirisaTvis erTa­
derTi xsna sikvdilia. arc herakles eguleba ada­
mianTa Soris misi senis mkurnali da tkivilisagan
gatanjuli sikvdilsRa eswrafvis. am sneulebaTa
ukurnelobis mizezi swored is unda iyos, rom isi­
ni ar warmoadgens avadmyofobaTa Cveul formebs,
romliTac SesaZlebeli iqneboda nebismieri elini
dasneulebuliyo. samive SemTxvevaSi sneuleba sa­
Taves iRebs konkretuli gmiris sulidan da maTi
pirovnuli xasiaTis uaryofiT niSanTa intensifi­
cirebul zemoqmedebas warmoadgens.
unda aRiniSnos, rom herakles sneuleba da is
urCxulebi, romelTa Sepyrobac herakles gmiro­
baTa nusxas amSvenebs, saeWvod msgavsi epiTetebiT
ixsenieba. herakle sneulebas Semdegi sityvebiT

Sesavali werili da ganmartebani daurTo giorgi ka­

xiSvilma, logosi, Tbilisi, 2021.
27
Soph. Aj. 260.
28
Biggs. P. The Disease Theme in Sophocles’ Ajax, Philoctetes and
Trachiniae. Classical Philology, Volume LXI, Number 4, The
University of Chicago Press, 1966.
29
Soph. Phil. 1437.

20
aRwers: ἀποτίβατος ἀγρία νόσος30 (mouxelTebeli, xel­
Seuxebi, veluri seni). swored aseve, nemeuri lomi
aris ἄπλατος – es ukanaskneli sityva pirdapiri si­
nonimia sityvisa ἀποτίβατος (mouxelTebeli, xel­
Seuxebi). amdagvari msgavsebani adasturebs, rom
herakles sneuleba amozrdilia misi pirovnuli
xasiaTidan, romlis Camoyalibebac mniSvnelovnad
gansazRvra mis mier aRsrulebulma gmirobebma
(sagmiro saqmis aRsruleba xom swored gmiris ini­
ciaciis mTavari gza da saSualebaa). garda amisa, he­
rakles sneulebas swored is Tvisebebi aniWebs ga­
numeoreblobas, ra Tvisebebic herakles mier Sepy­
robili cxovelebis ganumeoreblobasa da uZleve­
lobas gansazRvravs.
Tuki aiasis SemTxvevaSi SesaZlebelia warmoid­
gino, Tu rogor itanjeba misdari seniT vinme sxva
(„sxva aravin eakidTagan aseTi seniT ar gatanju­
la“),31 herakles SemTxvevaSi es warmoudgenelia.
herakle, rogorc naxevarRmerTi, SeiZleba iTqvas,
kacobriobisagan da kacebrivisagan gaucxoebulia.
mis cxovrebaSi yvelaferi RvTaebrivi Zlierebi­
Ta da RvTaebrivi nebiT xdeba: man unda sZlios
urCxulebs, romelTa Zlevac adamianis SeZlebas
aRemateba; man unda daiTminos seni, romlis daT­
menac adamianis SeZlebas aRemateba; misi senis
gankurneba adamianis SeZlebas aRemateba da mxo­
lod zevss SeuZlia; igi unda daiRupos ise, ro­
gorc es zevsma iwinaswarmetyvela da a.S (gansxvave­
biT „aiasisagan“, „traqisel qalebSi“ herakles am­
gva­ri sneulebiT gatanjvisa da aRsrulebis mize­
30
Soph. Trach. 1030.
31
Soph. Aj. 644. winasityvaobasa da ganmartebanSi damowmebu­
li citatebis Targmani me mekuTvnis.

21
zi ganmartebuli ar aris. Tavad herakle mxolod
erTxel aRniSnavs, rom mas mamisagan (zevsisagan)
hqonda nawinaswarmetyvelebi aseTi aRsasruli). mis
cxovrebas mniSvnelovnad gansazRvravda swored is
veluri arsebebi, romelTac ase xangrZlivad das­
devda. SemTxveviTi ar unda iyos, rom monolog­
Si, sneulebis velur xasiaTze saubrisas, herakle
gmirobaTa nusxidan CamoTvlis mxolod im gmiro­
bebs, romlebic urCxulTa Zlevas gulisxmobda, im
urCxulebisa, romelTa bunebac naxevrad veluria,
naxevrad ki – RvTaebrivi.32
tragediaSi yvelaze metad heraklesa da aqe­
loosis brZolaa xazgasmuli. brZolis detalebi
xSirad iseT monakveTSi aRiwereba, romelSic maTi
gamoCena savsebiT arabunebrivi Cans da specialur
Sesavalsac ki saWiroebs. prologSi deianira sak­
maod vrclad saubrobs heraklesa da aqeloosis
brZolis Sesaxeb, magram, rogorc Tavadac aRniS­
navs, detalebis gaxseneba ar SeuZlia. pirveli sta­
simoni iwyeba kiprisis Zlierebaze saubriT. mou­
lodnelad qoro wyvets kiprisze saubars da iw­
yebs heraklesa da aqeloosis brZolis detalebis
Txrobas. es xdeba maSin, rodesac deianira herakles
siyvarulis dasabruneblad axal Sesamosels ja­
do-wamliT JRenTs. aseT epizodSi heraklesa da
aqeloosis brZolis aRweris arabunebrivi CarTva
unda mianiSnebdes, rom herakles brZola xarisTa­
vian adamianad gardasaxul RmerTTan da sazoga­
dod, naxevradRvTaebriv, magram velur arsebebTan,
gansakuTrebiT mniSvnelovania, ramdenadac gmi­
ris xasiaTis Camoyalibebisas, mis RmerTkacebriv

32
Biggs. P. Op. Cit. 228.

22
bunebaSi Zaladobrivi da SeiZleba iTqvas, veluri
Tvisebebis Casaxva Tu gamovlineba swored amgvar
arsebebTan mudmivi brZoliT aixsneba.
herakles dasneuleba, yvelaferTan erTad,
mis bunebaSi fesvgadgmuli Zlieri sqesobrivi
ltolvis Sedegia. herakles ltolvas qalebisad­
mi deianira samgzis ixseniebs sneulebad.33 pirvel
stasimonSi aRweril brZolas aqeloosis winaaR­
mdeg meore episodionSi uSualod mohyveba neso­
sis xseneba. nesoss deianira yovelTvis cxovelad,
urCxulad (θήρ) ixseniebs, miuxedavad imisa, rom
kargad icis kentavrTa orbunebovneba (cxeni da
kaci). es imitom, rom nesosi ar amaRlebula deia­
niras meuRleobis pativisaTvis brZolamde da misi
daufleba ZaladobiT scada. nesosis msgavsadve
iqceva heraklec ioles SemTxvevaSi.34 mas qalwuli
mxolod farul xarWad surs da ara meuRled.35 he­
rakle zustad imgvar vnebas emsxverpla nesosis xe­
liT, rogori vnebis gamoc Tavad heraklem nesoss
mouswrafa sicocxle, amitom, Tundac nesosi ukve
mkvdari iyos, mis mier herakles daRupva sruliad

33
Soph. Trach. 443, 491, 544.
34
miTis mixedviT, mSvildosnobaSi gamarjvebisaTvis herak­
les jildod iole ekuTvnoda, magram evritosma Tavisi
qaliSvili ar daTmo, ramdenadac herakles igi xarWad
surda da ara meuRled.
35
amiT herakle kvlav da kvlav emsgavseba urCxulebs, ro­
mel­Tac mudmivad ebrZvis, ufro konkretulad ki nesoss,
romelic, rogorc aRvniSneT, herakles msgavsad iqceva
(mxolod sqesobriv kavSirs eswrafvis da ara meuRleobis
pativs) da swored amitom deianira mxolod urCxulad
ixseniebs. Tu zemoaRniSnuls miTis simbolurobis usaz­
Rvro perspeqtivaSi gaviazrebT, SeiZleba iTqvas, rom
herakles miTosi sxva araferia, Tu ara gmiris brZola
sakuTari vnebebis winaaRmdeg.

23
kanonzomieri movlenaa. zevsis winaswarmetyvele­
ba, romlis mixedviTac herakles ukve daRupuli
arseba mouswrafebda sicocxles, iTvaliswinebda
herakles bunebas da swored amgvari kanonzomiere­
bis aRsrulebas moaswavebda.
dasneulebuli herakle klavs sruliad udana­
Saulo liqass. sazogadod, herakle moklebulia
risxvis gakontrolebis unars da gamoirCeva si­
sastikiT. es herakles xasiaTis zogadi niSne­
bia, agreTve intensificirebuli sneulebis mier.
avadmyofobisas erTguli msaxuris, udanaSaulo
Sikrikis mkvleloba utoldeba siyvarulis seniT
Sepyrobili herakles mier sruliad udanaSaulo
qalaqis, oiqaliis aoxrebas. Sesabamisad, herakles
mier gancdil siyvarulis formas gmirze zustad
iseTive gavlena aqvs, rogoric nesosis mzakvrobis
Sedegad miRebul sneulebas. es msgavseba adastu­
rebs, rom herakles ltolva qalebisadmi da neso­
sis sisxliT gamowveuli salmoba erTmaneTis iden­
turia.
amrigad, herakles sneulebis saxesa da mis Se­
degs uSualod gansazRvravs gmiris buneba, pirov­
nuli Tvisebebi da xasiaTi. sofoklem tragediaSi
mwyobrad aRwera, Tu rogor amoizarda sakuTriv
gmiris Sinagani samyarodan seni, romelic misTvis
sabediswero aRmoCnda.
msgavsad „oidipos mefisa“, „traqisel qalebs“
xSirad dagvianebuli Secnobis tragedias uwode­
ben. am motivis mniSvnelobaze metyvelebs isic, rom
prologi sruldeba deianiras mimarTviT hilosi­
sadmi:

24
 gzas gaudeqi, Svilo, raki keTili garjiT
keTildReobis nayofs imkis gviani mcodnec!36
miuxedavad amgvari optimisturi damokide­
bulebisa, poetma gviCvena, rom „gviani mcodne“
tanjvisTvisaa ganwiruli.
marTalia, tragedia masalad xuTiode miTs
iyenebs, magram masSi gabmuli Txrobis saxiT kidev
ufro meti ambavi gvxvdeba. TxrobaTa siWarbis gamo
tragedia araerTgzis qceula mkvlevarTa kritikis
obieqtad, ramdenadac, maTi azriT, ambebis Warbi
TxrobiT moqmedeba inertuli xdeba da dramatul
efeqtsac kargavs. Tu gaviTvaliswinebT, rom he­
rakles uamravi istoria ukavSirdeba, masze Seqm­
nil tragediaSi Txrobis amgvari siWarbe logikuri
da bunebrivia.
rogorc qristina krausma miuTiTa, „traqisel
qalebSi“ Txroba warmoadgens rogorc struqtu­
rul, aseve Tematur baziss.37 misive miTiTebiT,
xSirad Soreul warsulTan dakavSirebuli ambe­
bi moTxrobilia awmyoSi arsebuli viTarebis ga­
sacxadeblad da ukavSirdeba tragediis umTavres
Temas: codnasa da Secnobas, warsulsa da awmyos.38
warsulis mniSvnelovan rols tragediis mikros­
truqturebic gviCvenebs. personaJTa sityvebi
TiTqmis yovelTvis warsulis gaxsenebiT iwyeba da
swored masze daSenebiT iqmneba Semdgomi msjelo­
ba. dagvianebuli Secnobis fard konceptad trage­
diaSi gvxvdeba naCqarevi qmedeba: gadawyvetilebis
36
Soph. Trach. 92-93.
37
Kraus. C. S., “λόγος μέν ἐστ᾽ἀρχαῖος”: Stories and Story-Telling in
Sophocles’ Trachiniae, Transactions of the American Philological
Association, Vol. 121. 1991. 76.
38
ix. iqve.

25
miReba da aRsruleba naCqarevad, arasakmarisi co­
dniT.
personaJebi ixseneben ambebs, rogorc gamoc­
dilebas. maT gamocdilebiTi codniT unda miiRon
gadawyvetileba, magram swored aq iqmneba umTa­
vresi problema. Soreul warsulSi dasrulebuli
ambebic ki awmyos Suqze axal mniSvnelobebs iZes,
Sesabamisad, awmyos enaze maTi mniSvnelobisa Tu
maT mier Seqmnili gamocdilebis zustad moTargm­
na SeuZlebelia. es istoriebi warmoadgens mizezTa
uwyvet jaWvs da miuxedavad imisa, rom TiToeuli
mizezi da maTgan formirebuli mTlianoba cxad
suraTs qmnis, misi srulad gaazreba mainc ver
xerxdeba. Cveulebriv, amis mizezad gvevlineba kri­
tikulad mniSvnelovani detalis gamorCena saerTo
suraTis aRqmisas. sazogadod, istoriaTa gaxse­
nebisas deianiras uWirs suraTis nawilebis aRqma.
amaze miniSnebas nawarmoebis prologSive vxvde­
biT, sadac igi aqeloosisa da herakles brZolas
aRwers, magram dasZens, rom brZolis detalebze
(!) saubari ar SeuZlia, radgan ar icis, ar aRuqvams.
zemoaRniSnuli mTeli sicxadiT Cans tragediis
mTavar monakveTSi, romelic gardamtex moments
warmoadgens: meore episodioni iwyeba deianiras
TxrobiT. igi igonebs, rogor dautova nesosma sa­
siyvarulo jado-wamali im SemTxvevisaTvis, Tu
herakle odesme sxvas Seiyvarebda. dedofali qo­
ros amcnobs, rom man saWirod CaTvala am siTxis
gamoyeneba. mesame episodionSi deianira Semcbari
gamorbis saxlidan da qoros Secbunebis mizezs
umxels: fTila, romliTac siTxe samosels Seazila
mzis Suqze daiferfla. avi winaTgrZnobiT dedo­
fali iwyebs nesosis miTiTebaTa gaxsenebas, rasac

26
tragediaSi mohyveba herakles mier deianiras ken­
tavrisagan gamoxsnis vrceli Txroba. yvelaferi
naTelia, nesosma deianira moatyua da sasiyvarulo
jado-wamlis nacvlad Sxami gamoayenebina. ratom
gaxda es yovelive gasagebi swored axla da ara ma­
namde? imitom, rom manamde, movlenis Sefasebisas,
deianiras yovelTvis aviwydeboda erTi umTavresi
detali: nesosi, romelic swored deianiras gamo
mokla heraklem, arc mkvlelisaTvis da arc misi
meuRlisaTvis keTils ar isurvebda da piriqiT, maT
daRupvasac ganizraxavda. amis gaazrebas mosdevs
kidev erTi mniSvnelovani faqtis Secnoba: RvTaeb­
rivi kentavri qironic swored imave Sxamma daRupa,
es Sxami anadgurebs yvelafers, rasac Seexeba. ne­
sosi swored imave SxamiT poxili isriT ganigmira;
misi Wrilobidan dadenili sisxli Seicavs hidras
Sxams; herakle Seimosavs hidras SxamiT gajerebul
tanisamoss da, Sesabamisad, gmiri uTuod daiRupe­
ba. deianiram es yvelaferi axla ukve icis, magram
Secnoba dagvianda, igi „gviani mcodnea“ da da­
RupvisTvisaa ganwiruli. erTi detalis SeumCne­
vloba udidesi tragediis mizezad iqca:
rad isurvebda momakvdavi urCxuli keTils
CemTvis, vis gamoc sabolood sikvdils ewia?
ar iqneboda ase! ara! masulelebda,
SurisZiebas wyurebuli. gvianRa mivxvdi,
veRar SeviZleb am mixvedriT raimes Secvlas.
Tu Cemi fiqri ar gamtyunda, me erTaderTi,
me, svedavsili Seviqnebi mis damRupvelad...
namdvilad vici, ganigmira RmerTi qironic
imave isriT. samyofia erTi Sexeba
da spobs yvelafer velurs. Tuki imave SxamiT

27
 poxili sisxli daedina kentavrs wylulidan,
gana ar dascems heraklesac? me ase vfiqrob
da gadavwyvite, Tu herakle unda daeces,
masTan erTadve davecemi misave msgavsad.39
am istoriidan amoizarda axali gamocdileba,
romelsac poeti deianiras piriT gaacxadebs:
qoros korife
heraklesaTvis gagzavnili ZRveni gaSinebs?
deianira
diax, Zalian da aravis vurCev, aracxad
saqmes zedmeti sulswrafobiT mokidos xeli.40

ratom aris dedoflis nabiji naCqarevi? misi

azriT xom „keTili garjiT gviani mcodnec moimkis
keTildReobis nayofs“? sakuTar qmedebas deianira
keTil garjad afasebs, radgan mas mxolod ojaxis
SenarCuneba da meuRlis siyvarulis dabruneba
surs, magram aSkaraa, rom eWvi mainc ar asvenebs.
igi qoros ekiTxeba rCevas da saboloo gadawyve­
tilebis miRebis privilegiasac mas aniWebs. Tu
eWvis mizezi arsebobs, sasiyvarulo jado-wamlis
sakiTxi unda gadaisinjos, xelaxla iqnas gaazre­
buli, sxvag­varad, nabiji naCqarevia. deianiras
dasafiqreblad fizikuri mtkicebuleba (fTilis
daferfvla) sWirdeba. mtkicebuleba gamoCnde­
ba, magram gvian... Sesabamisad, SeiZleba iTqvas,
rom deianiras tragediis umTavres mizezad misive
gonebrivi inertuloba iqca.41
39
Soph. Trach. 707-720.
40
Soph. Trach. 668-670.
41
zemoaRniSnuli motivebiT „traqiseli qalebi“ mniSvne­
lov­nad emsgavseba „oidipos mefes“. swored es msgavseba
unda iyos mizezi imisa, rom am tragediebs xSirad erT­

28
 sofokles tragediebis umravlesoba sruldeba
soloniseuli sibrZniT, romlis mixedviTac mxo­
lod adamianis gardacvalebis Semdeg SeiZleba imis
gansazRvra, aris Tu ara igi netari. „traqiseli
qalebi“ swored soloniseuli sibrZniT iwyeba da
„qaliviT aqviTinebuli“ RmerTkacis ukanasknel
gzaze wabrZanebiT sruldeba. sneulebisagan ga­
tanjuli Zlevamosili gmiris moTqmis aRweriT so­
fokle kvlavdakvlav gaexmiana sayvarel sibrZnes,42
xolo mTlianobaSi „traqiseli qalebis“ saxiT Se­
qmna „gviani mcodnisa“ da SeiZleba iTqvas, udana­
Saulo damnaSavis tragedia.
giorgi kaxiSvili

maneTis gverdiT ganixilaven da „oidipos mefis“ brwyin­

va­lebis fonze „traqisel qalebs“ uaryofiT Sefasebas
aZleven. es uaryofiTi Sefaseba „traqisel qalebs“ Se­
e­sisxl­xorca ganurCevlad imisa, ganixilaven mas sxva
tra­gediebis gverdiT, Tu ara. miuxedavad amisa, bevri
mkvlevari mas sofokles saukeTeso tragediaTa Soris
ixseniebs.
42
ramdenadac herakles apoTeosisi tragediaSi aRwerili
ar aris, „traqiseli qalebis“ mier gamowveuli kaTarsisis
erT-erTi Sedegi uTuod iqneboda soloniseuli sibrZnis
gaxseneba.

29
traqiseli qalebi

Τραχίνιαι
32
 tragediis personaJebi

Δῃϊάνειρα deianira
Δούλη τροφός ZiZa
Ὕλλος hilosi
Χορὸς γυναικῶν Τραχινίων traqisel qalTa qoro
Ἄγγελος macne
Λίχας liqasi
Πρέσβυς moxuci
Ἡρακλῆς herakle

scena warmoadgens herakles saxls traqisSi. moqmedeba

mimdinareobs saxlis win.

33
Δηιάνειρα
λόγος μέν ἐστ᾽ ἀρχαῖος ἀνθρώπων φανείς,
ὡς οὐκ ἂν αἰῶν᾽ ἐκμάθοις βροτῶν, πρὶν ἂν
θάνῃ τις, οὔτ᾽ εἰ χρηστὸς οὔτ᾽ εἴ τῳ κακός:
ἐγὼ δὲ τὸν ἐμόν, καὶ πρὶν εἰς Ἅιδου μολεῖν,
ἔξοιδ᾽ ἔχουσα δυστυχῆ τε καὶ βαρύν, 5
ἥτις πατρὸς μὲν ἐν δόμοισιν Οἰνέως
ναίουσ᾽ ἔτ᾽ ἐν Πλευρῶνι νυμφείων ὄκνον
ἄλγιστον ἔσχον, εἴ τις Αἰτωλὶς γυνή.
μνηστὴρ γὰρ ἦν μοι ποταμός, Ἀχελῷον λέγω,
ὅς μ᾽ ἐν τρισὶν μορφαῖσιν ἐξῄτει πατρός, 10
φοιτῶν ἐναργὴς ταῦρος, ἄλλοτ᾽ αἰόλος
δράκων ἑλικτός, ἄλλοτ᾽ ἀνδρείῳ κύτει
βούπρῳρος: ἐκ δὲ δασκίου γενειάδος
κρουνοὶ διερραίνοντο κρηναίου ποτοῦ.
τοιόνδ᾽ ἐγὼ μνηστῆρα προσδεδεγμένη 15
δύστηνος αἰεὶ κατθανεῖν ἐπηυχόμην,
πρὶν τῆσδε κοίτης ἐμπελασθῆναί ποτε.
χρόνῳ δ᾽ ἐν ὑστέρῳ μέν, ἀσμένῃ δέ μοι,
ὁ κλεινὸς ἦλθε Ζηνὸς Ἀλκμήνης τε παῖς:
ὃς εἰς ἀγῶνα τῷδε συμπεσὼν μάχης 20
ἐκλύεταί με: καὶ τρόπον μὲν ἂν πόνων
οὐκ ἂν διείποιμ᾽: οὐ γὰρ οἶδ᾽: ἀλλ᾽ ὅστις ἦν
θακῶν ἀταρβὴς τῆς θέας, ὅδ᾽ ἂν λέγοι:

34
prologi
saxlidan gamodis deianira ZiZis TanxlebiT.

deianira
arsebobs sibrZne, kacTa mier Tqmuli ZvelTagan:
vidre mokvdavi ar moiTevs srulad sicocxles,
ver gansji kargad icxovra Tu ugvanod daSvra.
me ki, TumcaRa hadess jerac ar mivweulvar,
vici, mZimea Cemi dRe da bedukuRmarTi. 5
jerac plevronSi, oinevsis, mamiseuli
saxleulis mkvidrs, qorwineba ise mafrTxobda,
rogorc aravis etoliel dedakacTagan.
aqeloosi mTxoulobda, mdinaris RmerTi,
mamas mTxovnelad samsaxovnad evlineboda: 10
xandaxan buRad saxilveli, xan _ qvedamZromel,
daklaknil gvelad, xan ki _ kacebrivi sxeuliT
da xaris saxiT. dasdioda xSiri wveridan
wyaro yovelmxriv gamdinari, sufTa dinebis.
me, ubeduri, momlodine msgavsi metrfisa, 15
umal sikvdilze vloculobdi, vidre odesme,
mas saqorwino sarecelze gavikarebdi.
dagvianebiT, magram Cemda sasixarulod,
alkmenesa da zevsis vaJi saxelovani
movida, brZolad iswrafa da mixsna amrigad. 20
rogor ibrZodnen, dazustebiT mainc ver vityvi:
ar vici. vinac SiSgareSe dabrZanebuli
aRiqvams momxdars, SesaZloa, man Tqvas raime.

35
ἐγὼ γὰρ ἥμην ἐκπεπληγμένη φόβῳ
μή μοι τὸ κάλλος ἄλγος ἐξεύροι ποτέ. 25
τέλος δ᾽ ἔθηκε Ζεὺς ἀγώνιος καλῶς,
εἰ δὴ καλῶς. λέχος γὰρ Ἡρακλεῖ κριτὸν
ξυστᾶσ᾽ ἀεί τιν᾽ ἐκ φόβου φόβον τρέφω,
κείνου προκηραίνουσα: νὺξ γὰρ εἰσάγει
καὶ νὺξ ἀπωθεῖ διαδεδεγμένη πόνον. 30
κἀφύσαμεν δὴ παῖδας, οὓς κεῖνός ποτε,
γῄτης ὅπως ἄρουραν ἔκτοπον λαβών,
σπείρων μόνον προσεῖδε κἀξαμῶν ἅπαξ.
τοιοῦτος αἰὼν εἰς δόμους τε κἀκ δόμων
αἰεὶ τὸν ἄνδρ᾽ ἔπεμπε λατρεύοντά τῳ. 35
νῦν δ᾽ ἡνίκ᾽ ἄθλων τῶνδ᾽ ὑπερτελὴς ἔφυ,
ἐνταῦθα δὴ μάλιστα ταρβήσασ᾽ ἔχω.
ἐξ οὗ γὰρ ἔκτα κεῖνος Ἰφίτου βίαν,
ἡμεῖς μὲν ἐν Τραχῖνι τῇδ᾽ ἀνάστατοι
ξένῳ παρ᾽ ἀνδρὶ ναίομεν, κεῖνος δ᾽ ὅπου 40
βέβηκεν οὐδεὶς οἶδε: πλὴν ἐμοὶ πικρὰς
ὠδῖνας αὐτοῦ προσβαλὼν ἀποίχεται.
σχεδὸν δ᾽ ἐπίσταμαί τι πῆμ᾽ ἔχοντά νιν:
χρόνον γὰρ οὐχὶ βαιόν, ἀλλ᾽ ἤδη δέκα
μῆνας πρὸς ἄλλοις πέντ᾽ ἀκήρυκτος μένει. 45
κἀστίν τι δεινὸν πῆμα: τοιαύτην ἐμοὶ
δέλτον λιπὼν ἔστειχε, τὴν ἐγὼ θαμὰ
θεοῖς ἀρῶμαι πημονῆς ἄτερ λαβεῖν.

Θεράπαινα
δέσποινα Δῃάνειρα, πολλὰ μέν σ᾽ ἐγὼ

36
me ki vijeqi gulSeZruli: SeiZleboda
tanjvis mizezad gamxdomoda mSveneba Cemi. 25
am saqmes zevsma ganuwesa keTili bolo,
keTili Tua: rac heraklem gamomarCia
da Tan miaxla, vasazrdoeb SiSs sul SiSiTve.
sul masze vdardob: erTi Rame tkivils moutans,
momdevno Rame _ ganuridebs wuxandel tkivils. 30
Svilebi vuSvi: rogorc mxvneli gascqeris SoriT
miwas, romelsac mxolod saTes-samkelad
sturmobs
TiTo-TiTojer, isic ise naxulobs Svilebs.
aseTi yofa ergo: saxlSi ra iyo mosvla,
isev gzavnida Sors saxlidan batoni misi. 35
axla, rodesac moilia yvela gmiroba,
ufro meti maqvs sawuxari, vidre manamde.
mas Semdeg, rac man ifitosi sikvdiliT dasca,
traqisSi vmkvidrobT, ucxo kacTan Semoxiznulni,
sad aris igi, arvin icis, imasRa Tu vgrZnob, 40
rom wasvliT mware SeWirvebis mizezad meqca.
ubedureba Tu SeemTxva uTuod sadme!
gana mcire drom Caiara, aTi gavida
Tve misi wasvlis Semdgom, arc sxva xuT Tves
gamoCnda.
vici, uTod saSineli moxda raime, 45
amaze mowmobs es firfita, datovebuli
mis mier, vidre wavidoda. xSirad vloculob
RmerTebis mimarT, satkivari rom ganmaridon.

ZiZa
didi xania, dedofalo deianira,

37
κατεῖδον ἤδη πανδάκρυτ᾽ ὀδύρματα 50
τὴν Ἡράκλειον ἔξοδον γοωμένην:
νῦν δ᾽, εἰ δίκαιον τοὺς ἐλευθέρους φρενοῦν
γνώμαισι δούλαις, κἀμὲ χρὴ φράσαι τὸ σόν:
πῶς παισὶ μὲν τοσοῖσδε πληθύεις, ἀτὰρ
ἀνδρὸς κατὰ ζήτησιν οὐ πέμπεις τινά, 55
μάλιστα δ᾽ ὅνπερ εἰκὸς Ὕλλον, εἰ πατρὸς
νέμοι τιν᾽ ὤραν τοῦ καλῶς πράσσειν δοκεῖν;
ἐγγὺς δ᾽ ὅδ᾽ αὐτὸς ἀρτίπους θρῴσκει δόμους,
ὥστ᾽ εἴ τί σοι πρὸς καιρὸν ἐννέπειν δοκῶ,
πάρεστι χρῆσθαι τἀνδρὶ τοῖς τ᾽ ἐμοῖς λόγοις. 60

Δηιάνειρα
ὦ τέκνον, ὦ παῖ, κἀξ ἀγεννήτων ἄρα
μῦθοι καλῶς πίπτουσιν: ἥδε γὰρ γυνὴ
δούλη μέν, εἴρηκεν δ᾽ ἐλεύθερον λόγον.

Ὕλλος
ποῖον; δίδαξον, μῆτερ, εἰ διδακτά μοι.

Δηιάνειρα
σὲ πατρὸς οὕτω δαρὸν ἐξενωμένου 65
τὸ μὴ πυθέσθαι ποῦ ‘στιν, αἰσχύνην φέρειν.

Ὕλλος
ἀλλ᾽ οἶδα, μύθοις εἴ τι πιστεύειν χρεών.

Δηιάνειρα
καὶ ποῦ κλύεις νιν, τέκνον, ἱδρῦσθαι χθονός;

Ὕλλος
τὸν μὲν παρελθόντ᾽ ἄροτον ἐν μήκει χρόνου

38
Sens cremlSeumSral mwuxarebas Tvalyurs
vadevneb, 50
moTqmas, herakles gamgzavrebis gamo aRmoTqmuls.
axla ki, Tua marTebuli Tavisufali
qalis monisgan Segoneba, mmarTebs mogmarTo:
rogor moxda, rom Sen, amdeni Svilis mSobeli,
arc erTs ar gzavni misi kvalis mosaZieblad? 55
gansakuTrebiT hiloss marTebs gzas rom gaudges,
Tuki adardebs mamamisis keTildReoba.
saxlTan mimodis drouli da farTo nabijiT
da Tuki Cemi rCeva SenTvis gonivrulia,
ZalgiZs, keTilad rom ganago rCevac da kacic. 60

deianira
o, Svilo, Svilo, Tumca igi mdabioria,
gziani sityva mouvida: mona metyvelebs
Tavisufali kacisaTvis Sesaferisad.

hilosi
ra rCeva, deda? miTxari, Tu gamegoneba.

deianira
rom ar eZieb mamis savals da rom ar ici 65
sad aris igi, samarcxvino dasaTmenia.

hilosi
vici sad aris, Worebs Tuki daejereba.

deianira
romel miwaze mkvidrobs, Svilo, ra gaigone?

hilosi
iTqva, rom vinme lidieli asulisaTvis

39
Λυδῇ γυναικί φασί νιν λάτριν πονεῖν. 70

Δηιάνειρα
πᾶν τοίνυν, εἰ καὶ τοῦτ᾽ ἔτλη, κλύοι τις ἄν.

Ὕλλος
ἀλλ᾽ ἐξαφεῖται τοῦδέ γ᾽, ὡς ἐγὼ κλύω.

Δηιάνειρα
ποῦ δῆτα νῦν ζῶν ἢ θανὼν ἀγγέλλεται;

Ὕλλος
Εὐβοΐδα χώραν φασίν, Εὐρύτου πόλιν,
ἐπιστρατεύειν αὐτὸν ἢ μέλλειν ἔτι. 75

Δηιάνειρα
ἆρ᾽ οἶσθα δῆτ᾽, ὦ τέκνον, ὡς ἔλειπέ μοι
μαντεῖα πιστὰ τῆσδε τῆς χώρας πέρι;

Ὕλλος
τὰ ποῖα, μῆτερ; τὸν λόγον γὰρ ἀγνοῶ.

Δηιάνειρα
ὡς ἢ τελευτὴν τοῦ βίου μέλλει τελεῖν
ἢ τοῦτον ἄρας ἆθλον εἰς τό γ᾽ ὕστερον 80
τὸν λοιπὸν ἤδη βίοτον εὐαίων᾽ ἔχειν.
ἐν οὖν ῥοπῇ, τοιᾷδε κειμένῳ, τέκνον,
οὐκ εἶ ξυνέρξων, ἡνίκ᾽ ἢ σεσώσμεθα
ἢ πίπτομεν σοῦ πατρὸς ἐξολωλότος
κείνου βίον σώσαντος, ἢ οἰχόμεσθ᾽ ἅμα; 85

Ὕλλος
ἀλλ᾽ εἶμι, μῆτερ: εἰ δὲ θεσφάτων ἐγὼ

40
mTeli gasuli weli monad umsaxuria. 70

deianira
esec itvirTa! meti raRa unda Seityo...

hilosi
rogorc Sevityve, am tanjvisgan Tavdaxsnilia.

deianira
ra uwyebaa? cocxalia? mainc sad aris?

hilosi
evboiaze aris, axla ase amboben,
surs gailaSqros evritosis kuTvnil qalaqze, 75
Tu igi jerac ar daulaSqravs.

deianira
da ici, Svilo, am qalaqze keTilsarwmuno
saRvTo niSnebi rom datova gamgzavrebamde?

hilosi
ra niSnebia? maTze araferi msmenia...

deianira
mas an sicocxlis dasruleba ganeCineba,
an am gmirobis aRmsrulebels, mogvianebiT, 80
motovebuli cxovrebis dRe tkbili eqneba.
Svilo, rodesac misi bedi ase meryeobs,
nuTu mxarSi ar daudgebi? Cveni imedi
mxolod mis gadarCenaSi Zevs, daviRupebiT,
gavyvebiT mis kvals, Tuki misi yofa warxdeba... 85

hilosi
mxars gavumagreb. rom mcodnoda am RvTaebrivi

41
βάξιν κατῄδη τῶνδε, κἂν πάλαι παρῆ:
νῦν δ᾽ ὁ ξυνήθης πότμος οὐκ εἴα πατρὸς
ἡμᾶς προταρβεῖν οὐδὲ δειμαίνειν ἄγαν.
νῦν δ᾽ ὡς ξυνίημ᾽, οὐδὲν ἐλλείψω τὸ μὴ οὐ 90
πᾶσαν πυθέσθαι τῶνδ᾽ ἀλήθειαν πέρι.

Δηιάνειρα
χώρει νυν, ὦ παῖ: καὶ γὰρ ὑστέρῳ τό γ᾽ εὖ
πράσσειν, ἐπεὶ πύθοιτο, κέρδος ἐμπολᾷ.

Χορός
ὃν αἰόλα νὺξ ἐναριζομένα
τίκτει κατευνάζει τε, φλογιζόμενον 95
Ἅλιον Ἅλιον αἰτῶ
τοῦτο καρῦξαι, τὸν Ἀλκμήνας πόθι μοι πόθι παῖς
ναίει ποτ᾽, ὦ λαμπρᾷ στεροπᾷ φλεγέθων,
ἢ ποντίας αὐλῶνος ἢ δισσαῖσιν ἀπείροις κλιθείς, 100
εἴπ᾽, ὦ κρατιστεύων κατ᾽ ὄμμα.

Χορός
ποθουμένᾳ γὰρ φρενὶ πυνθάνομαι
τὰν ἀμφινεικῆ Δηιάνειραν ἀεί,
οἷά τιν᾽ ἄθλιον ὄρνιν, 105
οὔποτ᾽ εὐνάζειν ἀδακρύτων βλεφάρων πόθον, ἀλλ᾽
εὔμναστον ἀνδρὸς δεῖμα τρέφουσαν ὁδοῦ
ἐνθυμίοις εὐναῖς ἀνανδρώτοισι τρύχεσθαι, κακὰν 110
δύστανον ἐλπίζουσαν αἶσαν.

42
niSnebis arsi, damerwmune, deda, aqamdec
gzad viqnebodi. ar mqonia SiSis mizezi,
xvedri yovelTvis kargi hqonda _ arc meSinoda.
axla ki, roca es Sevityve, aras davtoveb 90
aRusrulebels, rom Sevicno WeSmariteba.

deianira
gzas gaudeqi, Svilo, raki keTili garjiT
keTildReobis nayofs imkis gviani mcodnec!

parodosi
Semodis traqisel qalTa qoro.

qoro
str. a Sen, vinc iSobi Rameuli ciurnaTebis
ganmkrTalebisas, helioso, alSemosilo, 95
Sen gevedrebi,
ganmicxade, sad mkvidrobs axla
alkmenes vaJi? sad, sad aris? manaTobelo,
saxmiliseul brwyinvalebiT!
zRvis ubeSia? 100
Tu daeyuda igi erTSi or mxareTagan?
aRmatebuli xedvis mqonev, gamepasuxe!
ant. a sabralo frTosnis darad moTqvams,
rogorc Sevityve,
mravalTsawadi deianira da upeebs 105
ar iSrobs, cremlis amoSrobis didi msurveli,
radgan arasdros aviwydeba Tvisi meuRlis
mwirobis SiSi... martodSTenil sarecels iglovs
da avbediTi molodinis aRsrulebasRa 110
ucdis sabralo.

43
Χορός
πολλὰ γὰρ ὥστ᾽ ἀκάμαντος ἢ νότου ἢ βορέα τις
κύματ᾽ ἂν εὐρέϊ πόντῳ βάντ᾽ ἐπιόντα τ᾽ ἴδοι, 115
οὕτῶ δὲ τὸν Καδμογενῆ στρέφει, τὸ δ᾽ αὔξει,
βιότου πολύπονον ὥσπερ πέλαγος
Κρήσιον. ἀλλά τις θεῶν αἰὲν ἀναμπλάκητον Ἅιδα 120
σφε δόμων ἐρύκει.

Χορός
ὧν ἐπιμεμφομένα σ᾽ αἰδοῖα μέν, ἀντία δ᾽ οἴσω.
φαμὶ γὰρ οὐκ ἀποτρύειν ἐλπίδα τὰν ἀγαθὰν 125
χρῆναί σ᾽: ἀνάλγητα γὰρ οὐδ᾽ ὁ πάντα
κραίνων βασιλεὺς ἐπέβαλε θνατοῖς Κρονίδας:
ἀλλ᾽ ἐπὶ πῆμα καὶ χαρὰ πᾶσι κυκλοῦσιν, οἷον
ἄρκτου στροφάδες κέλευθοι. 130
μένει γὰρ οὔτ᾽ αἰόλα.

Χορός
νὺξ βροτοῖσιν οὔτε κῆρες
οὔτε πλοῦτος, ἀλλ᾽ ἄφαρ
βέβακε, τῷ δ᾽ ἐπέρχεται
χαίρειν τε καὶ στέρεσθαι. 135
ἃ καὶ σὲ τὰν ἄνασσαν ἐλπίσιν λέγω
τάδ᾽ αἰὲν ἴσχειν: ἐπεὶ τίς ὧδε
τέκνοισι Ζῆν᾽ ἄβουλον εἶδεν; 140

44
str. b viTarca qarni samxreTis da CrdiloeTisa,
daucxromelni,
aRZraven da mimoaqceven
veeba zvirTebs, 115
swored ase kadmosis nagrams
aqeT-iqeTad mimoaqcevs kretis zRvisdari,
gaSmagebuli yofa misi,
magram RmerTTagan
daucudeblad ganuridebs xolme mudamJams 120
romeliRaca mas hadesis samyof-samkvidros.
ant. b pativiscemiT gesityvebi,
Tumc gsayvedurob...
ar xams keTili molodinis ase waxdena.
ar urgebia 125
mokvdavTaTvis yovlisSemoqmed
kronions yofa utkivilo,
irgvliv yvelafers
wuxilisa da sixarulis modgams wrebrunva,
viT brunven Tanavarskvlavedni 130
TavianT gzebze.
ep. arc Rame varskvlavSemkobili,
arc sneuleba,
arc simdidrea mokvdavTaTvis maradiuli,
wamumal midis, 135
enacvleba erTimeores
sixarulis da usixarulobis mizezi.
mogmarTav, Cemo dedofalo, yovelTvis gqondes
amis imedi. gaugia odesme vinmes,
zevss Tavis Zvirfas monagarze rom ar
ezrunos? 140

45
Δηιάνειρα
πεπυσμένη μέν, ὡς ἀπεικάσαι, πάρει
πάθημα τοὐμόν: ὡς δ᾽ ἐγὼ θυμοφθορῶ,
μήτ᾽ ἐκμάθοις παθοῦσα νῦν τ᾽ ἄπειρος εἶ.
τὸ γὰρ νεάζον ἐν τοιοῖσδε βόσκεται
χώροισιν αὑτοῦ, καί νιν οὐ θάλπος θεοῦ 145
οὐδ᾽ ὄμβρος οὐδὲ πνευμάτων οὐδὲν κλονεῖ,
ἀλλ᾽ ἡδοναῖς ἄμοχθον ἐξαίρει βίον
ἐς τοῦθ᾽ ἕως τις ἀντὶ παρθένου γυνὴ
κληθῇ λάβῃ τ᾽ ἐν νυκτὶ φροντίδων μέρος,
ἤτοι πρὸς ἀνδρὸς ἢ τέκνων φοβουμένη. 150
τότ᾽ ἄν τις εἰσίδοιτο, τὴν αὑτοῦ σκοπῶν
πρᾶξιν, κακοῖσιν οἷς ἐγὼ βαρύνομαι.
πάθη μὲν οὖν δὴ πόλλ᾽ ἔγωγ᾽ ἐκλαυσάμην:
ἓν δ᾽, οἷον οὔπω πρόσθεν, αὐτίκ᾽ ἐξερῶ.
ὁδὸν γὰρ ἦμος τὴν τελευταίαν ἄναξ 155
ὡρμᾶτ᾽ ἀπ᾽ οἴκων Ἡρακλῆς, τότ᾽ ἐν δόμοις
λείπει παλαιὰν δέλτον ἐγγεγραμμένην
ξυνθήμαθ᾽, ἁμοὶ πρόσθεν οὐκ ἔτλη ποτέ,
πολλοὺς ἀγῶνας ἐξιών, οὔπω φράσαι,
ἀλλ᾽ ὥς τι δράσων εἷρπε κοὐ θανούμενος. 160
νῦν δ᾽ ὡς ἔτ᾽ οὐκ ὢν εἶπε μὲν λέχους ὅ τι
χρείη μ᾽ ἑλέσθαι κτῆσιν εἶπε δ᾽ ἣν τέκνοις
μοῖραν πατρῴας γῆς διαιρετὸν νέμοι,
χρόνον προτάξας ὡς τρίμηνον ἡνίκα
χώρας ἀπείη κἀνιαύσιον βεβώς, 165
τότ᾽ ἢ θανεῖν χρείη σφε τῷδε τῷ χρόνῳ
ἢ τοῦθ᾽ ὑπεκδραμόντα τοῦ χρόνου τέλος

46
pirveli episodioni

deianira
albaT, SeityveT satanjveli Cemi Tanmyofi
da amitomac momeaxleT, magram netavi
darCeT maradis ganucdelni am satkivarSi.
raJams norCia, swored iseT miwaze xarobs
yvela sicocxle, sadac sicxe mzis RvTaebisa, 145
delgma wvimisa an grigali ar Seawuxebs.
tanjvanakluli sixaruliT Tu iSvebs mxolod,
vidre „qalwulis“ zedwodebas „meuRle“ Secvlis
da Rameuli dardisagan kuTvnil wils irgebs,
meuRlisa Tu SvilTa bediT dafeTebuli. 150
mxolod piradi gancdilebiT gaigebs vinme,
Tuki gaigebs, ra tanjviT var damZimebuli.
ramdeni cremli damiRvria tanjvaTa wilad
da samermisod uwindelze umetess davRvri.
roca saxlidan gaemgzavra bolo gzasavals 155
herakle, Cemi mbrZanebeli, Sin damitova
ZirZveli dafa, datvifruli imgvari niSniT,
romlis sadaric arasodes dautovia.
sagmirod bevrjer wasula da arasdros uTqvams
is, rom sikvdilze midioda sagmiro saqmiT. 160
axla ki, TiTqos sasikvdilo sacxedres iwves,
ise mibarebs, qonebidan ra unda mergos,
ra wils utovebs mameuli miwidan Svilebs.
droc daTqva: Tuki gavidoda weliwadi da
zedac sami Tve dRidan misi gamgzavrebisa, 165
am droisaTvis an uTuod gardaicvleba,
an Tavdaxsnili, monatovar sicocxlis dro-Jams

47
τὸ λοιπὸν ἤδη ζῆν ἀλυπήτῳ βίῳ.
τοιαῦτ᾽ ἔφραζε πρὸς θεῶν εἱμαρμένα
τῶν Ἡρακλείων ἐκτελευτᾶσθαι πόνων, 170
ὡς τὴν παλαιὰν φηγὸν αὐδῆσαί ποτε
Δωδῶνι δισσῶν ἐκ Πελειάδων ἔφη.
καὶ τῶνδε ναμέρτεια συμβαίνει χρόνου
τοῦ νῦν παρόντος, ὡς τελεσθῆναι χρεών:
ὥσθ᾽ ἡδέως εὕδουσαν ἐκπηδᾶν ἐμὲ 175
φόβῳ, φίλαι, ταρβοῦσαν, εἴ με χρὴ μένειν
πάντων ἀρίστου φωτὸς ἐστερημένην.

Χορός
εὐφημίαν νῦν ἴσχ᾽: ἐπεὶ καταστεφῆ
στείχονθ᾽ ὁρῶ τιν᾽ ἄνδρα πρὸς χαρὰν λόγων.

Ἄγγελος
δέσποινα Δῃάνειρα, πρῶτος ἀγγέλων 180
ὄκνου σε λύσω: τὸν γὰρ Ἀλκμήνης τόκον
καὶ ζῶντ᾽ ἐπίστω καὶ κρατοῦντα κἀκ μάχης
ἄγοντ᾽ ἀπαρχὰς θεοῖσι τοῖς ἐγχωρίοις.

Δηιάνειρα
τίν᾽ εἶπας, ὦ γεραιέ, τόνδε μοι λόγον;

Ἄγγελος
τάχ᾽ ἐς δόμους σοὺς τὸν πολύζηλον πόσιν 185
ἥξειν φανέντα σὺν κράτει νικηφόρῳ.

Δηιάνειρα
καὶ τοῦ τόδ᾽ ἀστῶν ἢ ξένων μαθὼν λέγεις;

48
ganlevs yoveli tanjvisagan ganridebulad.
asea Turme RmerTebisgan ganCinebuli:
unda herakles gmirobani ise dasruldes, 170
viTarca brZana dodoneSi Warmagma muxam
ori peleiadis piriT. axla movida
dro, ros simarTle am niSanTa unda gacxaddes,
raTa aRsruldes yovelive. swored amitom,
Sevxtebi xolme, micemuli Rameul tkbil Zils, 175
imis SiSiT, rom SeiZleba, o, megobrebo,
davqvrivde, qveynad uqvelesi kacis dakargviT.

qoros korife
ekrZale sityvas, saaqeTod iCqaris kaci
gvirgvindarqmuli da keTili uwyeba moaqvs!
qalaqis mxridan Semorbis macne.

macne
o, dedofalo, me viqnebi pirveli macne, 180
vinc gamogixsnis tanjvisagan: alkmenes vaJi
cocxalia da Zlevamosils adgilobrivi
RmerTebisaTvis Sesawirad alafic moaqvs.

deianira
ra Tqvi, moxuco? ra warmoTqvi Cem gasagonad?

macne
male mogiva Sin Zvirfasi Tanamecxedre, 185
gamarjvebulis ZlierebiT ganmSvenebuli!

deianira
qalaqelTagan Seityve, Tu vinme ucxosgan?

49
Ἄγγελος
ἐν βουθερεῖ λειμῶνι πρὸς πολλοὺς θροεῖ
Λίχας ὁ κῆρυξ ταῦτα: τοῦδ᾽ ἐγὼ κλύων 190
ἀπῇξ᾽, ὅπως τοι πρῶτος ἀγγείλας τάδε
πρὸς σοῦ τι κερδάναιμι καὶ κτῴμην χάριν.

Δηιάνειρα
αὐτὸς δὲ πῶς ἄπεστιν, εἴπερ εὐτυχεῖ;

Ἄγγελος
οὐκ εὐμαρείᾳ χρώμενος πολλῇ, γύναι.
κύκλῳ γὰρ αὐτὸν Μηλιεὺς ἅπας λεὼς 195
κρίνει παραστάς, οὐδ᾽ ἔχει βῆναι πρόσω:
τὸ γὰρ ποθοῦν ἕκαστος ἐκμαθεῖν θέλων
οὐκ ἂν μεθεῖτο, πρὶν καθ᾽ ἡδονὴν κλύειν.
οὕτως ἐκεῖνος οὐχ ἑκών, ἑκοῦσι δὲ
ξύνεστιν: ὄψει δ᾽ αὐτὸν αὐτίκ᾽ ἐμφανῆ.

Δηιάνειρα
ὦ Ζεῦ, τὸν Οἴτης ἄτομον ὃς λειμῶν᾽ ἔχεις, 200
ἔδωκας ἡμῖν ἀλλὰ σὺν χρόνῳ χαράν.
φωνήσατ᾽, ὦ γυναῖκες, αἵ τ᾽ εἴσω στέγης
αἵ τ᾽ ἐκτὸς αὐλῆς, ὡς ἄελπτον ὄμμ᾽ ἐμοὶ
φήμης ἀνασχὸν τῆσδε νῦν καρπούμεθα.

Χορός
ἀνολολυξάτω δόμοις ἐφεστίοις 205
ἀλαλαγαῖς ἁ μελλόνυμφος, ἐν δὲ
κοινὸς ἀρσένων ἴτω
κλαγγὰ τὸν εὐφαρέτραν
Ἀπόλλω προστάταν: ὁμοῦ δὲ

50
macne
mravals uambo sazafxulo ialaRebze
macne liqasma. swored misgan mesma yoveli.
gamoviqeci, me rom memcno yvelasTvis pirvels 190
da madlTan erTad sargebelic gamomenaxa.

deianira
Tavad rad ar Cans, Tu keTili uwyebiT modis?

macne
sivrce ara aqvs, mravalTaTvis pasuxis mimcems.
gars Semortymia malielTa mosaxleoba,
kiTxvebs ayrian da win bijs ar adgmevineben. 195
is surs Seityos TiToeuls, rac TviT swadia,
Tu ar ismines sawadeli, gzas arc miscemen.
isic Tavisdauneburad da maT saamod
saubrobs, magram pirispirac male ixilav.

deianira
zevso, oites gaucelav mindorTmeufev, 200
gavida dro da Cvenc gveboZa bedniereba!
yvelas uambeT, gogonebo, Cvens samkvidroSic,
saxleuls miRmac! yvelam erTad unda vuWvritoT,
namcnobi sityvis TvalSeudgam naTlierebas.

hiporqema
pirveli naxevarqoro
dae, aavson saamuri SeZaxilebiT 205
keriebi sapatarZloebma,
mamakacebma xma Seuwyon
Znobas mTrTolvaress,
Cveni mfarvelis, apolonis mimarT aRvlenils.

51
παιᾶνα παιᾶν᾽ ἀνάγετ᾽, ὦ παρθένοι, 210
βοᾶτε τὰν ὁμόσπορον
Ἄρτεμιν Ὀρτυγίαν
ἐλαφαβόλον ἀμφίπυρον,
γείτονάς τε Νύμφας.
ἀείρομαι οὐδ᾽ ἀπώσομαι 215
τὸν αὐλόν, ὦ τύραννε τᾶς ἐμᾶς φρενός.
ἰδού μ᾽ ἀναταράσσει,
εὐοῖ μ᾽,
ὁ κισσὸς ἄρτι βακχίαν
ὑποστρέφων ἅμιλλαν. ἰὼ ἰὼ Παιάν. 220
ἴδ᾽, ὦ φίλα γύναι,
τάδ᾽ ἀντίπρῳρα δή σοι
βλέπειν πάρεστ᾽ ἐναργῆ.

Δηιάνειρα
ὁρῶ, φίλαι γυναῖκες, οὐδέ μ᾽ ὄμματος 225
φρουρὰν παρῆλθε, τόνδε μὴ λεύσσειν στόλον:
χαίρειν δὲ τὸν κήρυκα προυννέπω, χρόνῳ
πολλῷ φανέντα, χαρτὸν εἴ τι καὶ φέρεις.

Λίχας
ἀλλ᾽ εὖ μὲν ἵγμεθ᾽, εὖ δὲ προσφωνούμεθα,

52
amavdroulad, qalwulebo, 210
peans vumRerdeT
mis das, artemis ortigiels,
iremTamdevars,
CiraRdnis mpyrobels! masTan erTad
nimfebs, mis TanmyofT.

meore naxevarqoro
ar viuareb cad asuli 215
fleitis JReras,
gulispyrobelo Cemo!
evoe!
micqire, suro rarigad aRmZravs,
rogor masurvebs bakqiur rokvas!
mxevalTa TanxlebiT Semodis liqasi.

qoro
io! io! pean! 220
ucqire, ucqire,
sayvarelo dedofalo,
cxad saxes iRebs yovelive
Seni mzeris qveS!

deianira
vxedav, Zvirfaso gogonebo, rodi gamorCa 225
Cems fxizel mzeras xalxis saxilveli msvleloba.
(liqass)
wrfeli salami, macnev, didxans dayovnebulo,
Tuki keTili uwyebiTurT moemarTebi!

liqasi
keTilad movalT, gvegebebiT keTili sityviT,

53
γύναι, κατ᾽ ἔργου κτῆσιν: ἄνδρα γὰρ καλῶς 230
πράσσοντ᾽ ἀνάγκη χρηστὰ κερδαίνειν ἔπη.

Δηιάνειρα
ὦ φίλτατ᾽ ἀνδρῶν, πρῶθ᾽ ἃ πρῶτα βούλομαι
δίδαξον, εἰ ζῶνθ᾽ Ἡρακλῆ προσδέξομαι.

Λίχας
ἔγωγέ τοι σφ᾽ ἔλειπον ἰσχύοντά τε
καὶ ζῶντα καὶ θάλλοντα κοὐ νόσῳ βαρύν. 235

Δηιάνειρα
ποῦ γῆς; πατρῴας εἴτε βαρβάρου; λέγε.

Λίχας
ἀκτή τις ἔστ᾽ Εὐβοιίς, ἔνθ᾽ ὁρίζεται
βωμοὺς τέλη τ᾽ ἔγκαρπα Κηναίῳ Διί.

Δηιάνειρα
εὐκταῖα φαίνων ἢ ἀπὸ μαντείας τινός;

Λίχας
εὐχαῖς ὅθ᾽ ᾕρει τῶνδ᾽ ἀνάστατον δορὶ 240
χώραν γυναικῶν ὧν ὁρᾷς ἐν ὄμμασιν.

Δηιάνειρα
αὗται δέ, πρὸς θεῶν, τοῦ ποτ᾽ εἰσὶ καὶ τίνες;
οἰκτραὶ γάρ, εἰ μὴ ξυμφοραὶ κλέπτουσί με.

Λίχας
ταύτας ἐκεῖνος Εὐρύτου πέρσας πόλιν
ἐξείλεθ᾽ αὑτῷ κτῆμα καὶ θεοῖς κριτόν. 245

Δηιάνειρα
ἦ κἀπὶ ταύτῃ τῇ πόλει τὸν ἄσκοπον

54
davimsaxureT igi garjiT! qvelismoqmed kacs 230
xams, rom saamo sityva ergos siqveleTa wil.

deianira
uZvirfaseso, msurs vicode upirvelesad:
nuTu cocxali mibrundeba herakle saxlSi?

liqasi
cocxalic iyo, Zlieric da ganmSvenebulic,
arc sneuleba awuxebda, roca davtove. 235

deianira
romel miwaze? mSobliurze? barbarosulze?

liqasi
evboჲas koncxze. mamisaTvis bomonebs agebs,
keneonel zevss nayofmraval saxnavebs uZRvnis.

deianira
ficis mizeziT, Tu raime misnobis gamo?

liqasi
ase ifica im qalaqze galaSqrebisas, 240
tyved wamovasxiT saidanac es qalwulebi.

deianira
RmerTebisaTvis! vin arian, visi Svilebi?
codoa yvela, maTi sevda Tu ar mabriyvebs.

liqasi
TavisTvisa da RmerTebisTvis ZRvnad SearCia,
rodesac dasca evritosis cixe-qalaqi. 245

deianira
es am qalaqma Seayovna ganusazRvreli

55
χρόνον βεβὼς ἦν ἡμερῶν ἀνήριθμον;

Λίχας
οὔκ, ἀλλὰ τὸν μὲν πλεῖστον ἐν Λυδοῖς χρόνον
κατείχεθ᾽, ὥς φησ᾽ αὐτός, οὐκ ἐλεύθερος,
ἀλλ᾽ ἐμποληθείς: τοῦ λόγου δ᾽ οὐ χρὴ φθόνον, 250
γύναι, προσεῖναι, Ζεὺς ὅτου πράκτωρ φανῇ.
κεῖνος δὲ πραθεὶς Ὀμφάλῃ τῇ βαρβάρῳ
ἐνιαυτὸν ἐξέπλησεν, ὡς αὐτὸς λέγει.
χοὔτως ἐδήχθη τοῦτο τοὔνειδος λαβὼν
ὥσθ᾽ ὅρκον αὑτῷ προσβαλὼν διώμοσεν, 255
ἦ μὴν τὸν ἀγχιστῆρα τοῦδε τοῦ πάθους
ξὺν παιδὶ καὶ γυναικὶ δουλώσειν ἔτι.
κοὐχ ἡλίωσε τοὔπος, ἀλλ᾽ ὅθ᾽ ἁγνὸς ἦν,
στρατὸν λαβὼν ἐπακτὸν ἔρχεται πόλιν
τὴν Εὐρυτείαν. τόνδε γὰρ μεταίτιον 260
μόνον βροτῶν ἔφασκε τοῦδ᾽ εἶναι πάθους:
ὃς αὐτὸν ἐλθόντ᾽ ἐς δόμους ἐφέστιον,
ξένον παλαιὸν ὄντα, πολλὰ μὲν λόγοις
ἐπερρόθησε, πολλὰ δ᾽ ἀτηρᾷ φρενί,
λέγων χεροῖν μὲν ὡς ἄφυκτ᾽ ἔχων βέλη 265
τῶν ὧν τέκνων λείποιτο πρὸς τόξου κρίσιν,
φωνεῖ δὲ δοῦλος ἀνδρὸς ὡς ἐλευθέρου
ῥαίοιτο: δείπνοις δ᾽ ἡνίκ᾽ ἦν ᾠνωμένος,
ἔρριψεν ἐκτὸς αὐτόν. ὧν ἔχων χόλον,
ὡς ἵκετ᾽ αὖθις Ἴφιτος Τιρυνθίαν 270
πρὸς κλιτύν, ἵππους νομάδας ἐξιχνοσκοπῶν,
τότ᾽ ἄλλοσ᾽ αὐτὸν ὄμμα, θατέρᾳ δὲ νοῦν
ἔχοντ᾽, ἀπ᾽ ἄκρας ἧκε πυργώδους πλακός.
ἔργου δ᾽ ἕκατι τοῦδε μηνίσας ἄναξ

56
droiT da dReTa dauTvleli raodenobiT?

liqasi
ara, am drois umetesi nawili dahyo
lidiis miwad, ara rogorc Tavisufalma,
aramed monad gayidulma, viT TviTon ambobs. 250
(nu ganrisxdebiT, qalbatono, zevss surda ase).
SeuZenia iq barbaros omfales. yveba,
rom mTeli erTi weli zida monobis tvirTi.
ise arcxvenda mas monuri jafis daTmena,
Tvisive Tavi utyuari ficiT Seborka. 255
daifica, rom col-SviliTurT daimonebda
mas, vinc agema amdagvari tanjvis simware.
fuWi qadili arc sCvevia: ganwmendisumal
ucxo xalxisgan mokrebili laSqari daZra
evritosisken, ambobda, rom mokvdav kacTagan 260
mxolod mas edo mis tanjvaSi kuTvnili wili.
Turme erT dResac, roca masTan stumrad mivida,
viTarca Zveli megobari, bevri sazari
sityviT ulanZRavs, avi zraxviT suldabnelebuls.
uTqvams: „TumcaRa gaqvs isrebi daucdeneli, 265
mSvildosnobaSi Cems Svilebsac ver Seedrebi.
erTi mona xar dacemuli, Tavisufali
kacis msaxuri“. xolo Semdeg RviniT Semkuli
sufridan gareT gaugdia. man ki, mrisxanem,
xeli ubiZga cixe-koSkis qongur-wveridan 270
ifitoss, roca dakarguli cxenebis kvalis
saZebnad igi tirinsis mTis koSkze avida
da azrs verafriT uTavsebda dabneul Tvalebs.
swored am saqmiT ganarisxa meufe didi,

57
ὁ τῶν ἁπάντων Ζεὺς πατὴρ Ὀλύμπιος 275
πρατόν νιν ἐξέπεμψεν οὐδ᾽ ἠνέσχετο,
ὁθούνεκ᾽ αὐτὸν μοῦνον ἀνθρώπων δόλῳ
ἔκτεινεν: εἰ γὰρ ἐμφανῶς ἠμύνατο,
Ζεύς τἂν συνέγνω ξὺν δίκῃ χειρουμένῳ:
ὕβριν γὰρ οὐ στέργουσιν οὐδὲ δαίμονες. 280
κεῖνοι δ᾽ ὑπερχλίοντες ἐκ γλώσσης κακῆς
αὐτοὶ μὲν Ἅιδου πάντες εἴσ᾽ οἰκήτορες,
πόλις δὲ δούλη: τάσδε δ᾽ ἅσπερ εἰσορᾷς
ἐξ ὀλβίων ἄζηλον εὑροῦσαι βίον
χωροῦσι πρὸς σέ: ταῦτα γὰρ πόσις τε σὸς 285
ἐφεῖτ᾽, ἐγὼ δὲ πιστὸς ὢν κείνῳ τελῶ.
αὐτὸν δ᾽ ἐκεῖνον, εὖτ᾽ ἂν ἁγνὰ θύματα
ῥέξῃ πατρῴῳ Ζηνὶ τῆς ἁλώσεως,
φρόνει νιν ὡς ἥξοντα: τοῦτο γὰρ λόγου
πολλοῦ καλῶς λεχθέντος ἥδιστον κλύειν. 290

Χορός
ἄνασσα, νῦν σοι τέρψις ἐμφανὴς κυρεῖ,
τῶν μὲν παρόντων, τὰ δὲ πεπυσμένῃ λόγῳ.

Δηιάνειρα
πῶς δ᾽ οὐκ ἐγὼ χαίροιμ᾽ ἄν, ἀνδρὸς εὐτυχῆ
κλύουσα πρᾶξιν τήνδε, πανδίκῳ φρενί;
πολλή ‘στ᾽ ἀνάγκη τῇδε τοῦτο συντρέχειν. 295
ὅμως δ᾽ ἔνεστι τοῖσιν εὖ σκοπουμένοις
ταρβεῖν τὸν εὖ πράσσοντα, μὴ σφαλῇ ποτε.
ἐμοὶ γὰρ οἶκτος δεινὸς εἰσέβη, φίλαι,
ταύτας ὁρώσῃ δυσπότμους ἐπὶ ξένης
χώρας ἀοίκους ἀπάτοράς τ᾽ ἀλωμένας, 300
αἳ πρὶν μὲν ἦσαν ἐξ ἐλευθέρων ἴσως

58
yovelTa mama, Tavad zevsi olimpieli! 275
ar daabrkola man herakles monad gayidva,
raki Tund erTxel msgavsi xerxi ixmara kacze.
pirispir brZoliT rom eZia momxvdurze Suri,
Seiwynarebda samarTlian qmedebas zevsi.
Cvendarad gmoben Tavxedobas daimonebic. 280
xolo is avadmoyoyoCe didi xania
hadesSi mkvidrobs sakuTari saxleuliTurT,
misi qalaqic tyveqmnilia. es qalwulebi,
sixarulidan dacemulni mwuxarebamde,
TqvenTvis arian. ase brZana Tqvenma meuRlem, 285
me ki, erTguli mona misi, vemorCilebi.
rac Seexeba Tavad batons, mova, rogorc ki
gamarjvebis wil zevss, mamamiss, wminda Sesawirs
Seswiravs. sityva grZeli iyo, magram uTuod
geameboda, sabolood rac moismine. 290

qoros korife
o, dedofalo, sixaruli cxadad gewvia,
erT nawils xedav, meore ki _ sarwmunod ici!

deianira
rogor ar momgvris aRtacebas Cemi meuRlis
warmatebaTa gagoneba? marTladac vxarob,
mis warmatebas fexdafex sdevs Cemi silaRe!.. 295
mainc idardebs winmWvreteli adamiani,
raki yovelgvar amaRlebas dacema mosdevs.
umalve msWvalavs TanagrZnobis saSiSi gancda,
roca am qalwulT Tvals vusworeb, ucxo miwaze
umamoTa da usaxlkarod aRmoCenilebs. 300
uwin cxovrobdnen Tavisufal mSobelTa darad,

59
ἀνδρῶν, τανῦν δὲ δοῦλον ἴσχουσιν βίον.
ὦ Ζεῦ τροπαῖε, μή ποτ᾽ εἰσίδοιμί σε
πρὸς τοὐμὸν οὕτω σπέρμα χωρήσαντά ποι,
μηδ᾽, εἴ τι δράσεις, τῆσδέ γε ζώσης ἔτι. 305
οὕτως ἐγὼ δέδοικα τάσδ᾽ ὁρωμένη.
ὦ δυστάλαινα, τίς ποτ᾽ εἶ νεανίδων;
ἄνανδρος ἢ τεκνοῦσσα; πρὸς μὲν γὰρ φύσιν
πάντων ἄπειρος τῶνδε, γενναία δέ τις.
Λίχα, τίνος ποτ᾽ ἐστὶν ἡ ξένη βροτῶν; 310
τίς ἡ τεκοῦσα, τίς δ᾽ ὁ φιτύσας πατήρ;
ἔξειπ᾽: ἐπεί νιν τῶνδε πλεῖστον ᾤκτισα
βλέπουσ᾽, ὅσῳπερ καὶ φρονεῖν οἶδεν μόνη.

Λίχας
τί δ᾽ οἶδ᾽ ἐγώ, τί δ᾽ ἄν με καὶ κρίνοις; ἴσως
γέννημα τῶν ἐκεῖθεν οὐκ ἐν ὑστάτοις. 315

Δηιάνειρα
μὴ τῶν τυράννων; Εὐρύτου σπορά τις ἦν;

Λίχας
οὐκ οἶδα: καὶ γὰρ οὐδ᾽ ἀνιστόρουν μακράν.

Δηιάνειρα
οὐδ᾽ ὄνομα πρός του τῶν ξυνεμπόρων ἔχεις;

Λίχας
ἥκιστα: σιγῇ τοὐμὸν ἔργον ἤνυτον.

Δηιάνειρα
εἴπ᾽, ὦ τάλαιν᾽, ἀλλ᾽ ἡμὶν ἐκ σαυτῆς, ἐπεὶ 320
καὶ ξυμφορά τοι μὴ εἰδέναι σέ γ᾽ ἥτις εἶ.

60
aw ki monobis saSineli uReli eliT.
o, zevso, bedis mimomqcevo, netav verasdros
ver moveswro, rom Cemi muclis nayofs devnide.
Tu daapireb, dae, Cemi sikvdilis Semdgom... 305
hoi, rarigad meSinia, maT rom vucqeri.
(ioles)
vai, sabralo dedakaco, miTxari, vin xar?
uqmro gqvia Tu Sviliani? erTi SexedviT
keTilSobili Canxar, magram gamoucdeli.
liqas, miTxari, mokvdavTagan visi Svilia, 310
romeli mamis, visi muclis aris nayofi?
aRmoTqvi! swored masze vwuxvar yvelaze metad,
mxolod man icis Rirseulad daTmena tanjvis.

liqasi
saidan unda vicode, an rad mekiTxebi?
mdabiorebis movlenili ar unda iyos... 315

deianira
samefo sisxli uCqefs? hyavda Svili evritoss?

liqasi
ar vici, misi vinaoba ar gamikiTxavs...

deianira
arc TanxmlebTagan ar gsmenia misi saxeli?

liqasi
namdvilad ara, aRvasrule saqme mdumared...

deianira
Tavad miTxari, sabraliso, Seni saxeli, 320
amis arcodna aw gardasul wuxils miRvivebs.

61
Λίχας
οὔ τἄρα τῷ γε πρόσθεν οὐδὲν ἐξ ἴσου
χρόνῳ διήσει γλῶσσαν, ἥτις οὐδαμὰ
προύφηνεν οὔτε μείζον᾽ οὔτ᾽ ἐλάσσονα,
ἀλλ᾽ αἰὲν ὠδίνουσα συμφορᾶς βάρος 325
δακρυρροεῖ δύστηνος, ἐξ ὅτου πάτραν
διήνεμον λέλοιπεν: ἡ δέ τοι τύχη
κακὴ μὲν αὐτῇ γ᾽, ἀλλὰ συγγνώμην ἔχει.

Δηιάνειρα
ἡ δ᾽ οὖν ἐάσθω, καὶ πορευέσθω στέγας
οὕτως ὅπως ἥδιστα, μηδὲ πρὸς κακοῖς 330
τοῖς οὖσιν ἄλλην πρός γ᾽ ἐμοῦ λύπην λάβῃ:
ἅλις γὰρ ἡ παροῦσα. πρὸς δὲ δώματα
χωρῶμεν ἤδη πάντες, ὡς σύ θ᾽ οἷ θέλεις
σπεύδῃς, ἐγώ τε τἄνδον ἐξαρκῆ τιθῶ.

Ἄγγελος
αὐτοῦ γε πρῶτον βαιὸν ἀμμείνασ᾽, ὅπως 335
μάθῃς ἄνευ τῶνδ᾽, οὕστινάς τ᾽ ἄγεις ἔσω,
ὧν τ᾽ οὐδὲν εἰσήκουσας ἐκμάθῃς ἃ δεῖ:
τούτων ἔχω γὰρ πάντ᾽ ἐπιστήμην ἐγώ.

Δηιάνειρα
τί δ᾽ ἐστί; τοῦ με τήνδ᾽ ἐφίστασαι βάσιν;

Ἄγγελος
σταθεῖσ᾽ ἄκουσον: καὶ γὰρ οὐδὲ τὸν πάρος 340
μῦθον μάτην ἤκουσας, οὐδὲ νῦν δοκῶ.

62
liqasi
arafers ityvis, swored ise, rogorc aqamde
ar dascdenia araferi. sityvac ar uTqvams,
sul mcire sityva da miT ufro raime didi.
sabralo, mZime satkivariT gulgasenili, 325
mxolodRa mosTqvams, rac datova qardanaberi
samSoblo miwa. mZime aris sve-bedi misi
da Cvengan iTxovs didsulovan Semwynareblobas.

deianira
nuRar gavtanjavT, SeuZexi sasaxlis WerqveS,
Tu eameba Sin Semosvla. namdvilad ar msurs, 330
mis Wirs rom Wiri miesarTos Cemi mizeziT,
gatanjulia umisodac. axla yvelani
saxlSi SevideT. SegiZlia nabijs uCqaro,
me ki manamde mTels saxleuls movawesrigeb.
liqasi da mxevlebi gaemarTebian saxlisaken,
deianirac maTken Sebrundeba.

macne
(miuaxlovdeba deianiras)
wamiT Seyovndi Sin Sesvlamde, raTa Seityo 335
imaze meti, rac Seityve: Sin vis uZRvebi...
is, risi codnac gmarTebs, magram ar ici jerac.
rac saWiroa, yvelaferi uklebliv vici...

deianira
ras gulisxmob, an gzaze ratom gadamideqi?

macne
SeCerdi, kargad momismine, Cemi uwyeba 340
arc wina iyo usargeblo da arc es aris.

63
Δηιάνειρα
πότερον ἐκείνους δῆτα δεῦρ᾽ αὖθις πάλιν
καλῶμεν, ἢ ‘μοὶ ταῖσδέ τ᾽ ἐξειπεῖν θέλεις;

Ἄγγελος
σοὶ ταῖσδέ τ᾽ οὐδὲν εἴργεται, τούτους δ᾽ ἔα.

Δηιάνειρα
καὶ δὴ βεβᾶσι, χὠ λόγος σημαινέτω. 345

Ἄγγελος
ἁνὴρ ὅδ᾽ οὐδὲν ὧν ἔλεξεν ἀρτίως
φωνεῖ δίκης ἐς ὀρθόν, ἀλλ᾽ ἢ νῦν κακὸς
ἢ πρόσθεν οὐ δίκαιος ἄγγελος παρῆν.

Δηιάνειρα
τί φής; σαφῶς μοι φράζε πᾶν ὅσον νοεῖς.
ἃ μὲν γὰρ ἐξείρηκας ἀγνοία μ᾽ ἔχει. 350

Ἄγγελος
τούτου λέγοντος τἀνδρὸς εἰσήκουσ᾽ ἐγώ,
πολλῶν παρόντων μαρτύρων, ὡς τῆς κόρης
ταύτης ἕκατι κεῖνος Εὔρυτόν θ᾽ ἕλοι
τήν θ᾽ ὑψίπυργον Οἰχαλίαν, Ἔρως δέ νιν
μόνος θεῶν θέλξειεν αἰχμάσαι τάδε, 355
οὐ τἀπὶ Λυδοῖς οὐδ᾽ ὑπ᾽ Ὀμφάλῃ πόνων
λατρεύματ᾽ οὐδ᾽ ὁ ῥιπτὸς Ἰφίτου μόρος:
ὃν νῦν παρώσας οὗτος ἔμπαλιν λέγει.
ἀλλ᾽ ἡνίκ᾽ οὐκ ἔπειθε τὸν φυτοσπόρον
τὴν παῖδα δοῦναι, κρύφιον ὡς ἔχοι λέχος, 360
ἔγκλημα μικρὸν αἰτίαν θ᾽ ἑτοιμάσας
ἐπιστρατεύει πατρίδα τὴν ταύτης, ἐν ᾗ
τὸν Εὔρυτον τόνδ᾽ εἶπε δεσπόζειν θρόνων,

64
deianira
ukan movixmo kvlav yvelani Tu mxolod CemTan
da qalwulebTan gsurs warmoTqva Seni saTqmeli?

macne
diax, Tqven aras dagimalavT. sxvebma dagvtovon.

deianira
wasulan kidec, momaxsene, risi Tqmac gsurda. 345

macne
am kacis piriT warmoTqmuli arc erTi sityva
ar unda iyos WeSmariti! an axla cruobs,
an, visac uwin esaubra, imaT ecrua...

deianira
ras ambob? ufro gasagebad ilaparake,
Torem saerTod ver gavige Seni naTqvami. 350

macne
kargad mesmoda, rasac igi uwin ambobda,
uamrav msmenels umtkicebda, TiTqos heraklem
am qalis gamo daamiwa evritosi da
oiqalia, miwa misi. RmerTTagan mxolod
erTma, erosma STaagona xelis SemarTva! 355
brali ar uZRvis omfalesTan monad samsaxurs,
arc ifitosis gadmogdebas cixe-koSkidan.
aq ukuagdo erosi da sul sxvas amtkicebs.
roca verafriT daarwmuna qalwulis mama,
misTvis daeTmo Svili, rogorc xarWa faruli, 360
gamougona sabrZolvelad mcire sababi
da xelaRebiT gailaSqra mis saSobloze,
romelSic taxti sameufo evritoss epyra.

65
κτείνει τ᾽ ἄνακτα πατέρα τῆσδε καὶ πόλιν
ἔπερσε. καὶ νῦν, ὡς ὁρᾷς, ἥκει δόμους 365
ὡς τούσδε πέμπων οὐκ ἀφροντίστως, γύναι,
οὐδ᾽ ὥστε δούλην: μηδὲ προσδόκα τόδε:
οὐδ᾽ εἰκός, εἴπερ ἐντεθέρμανται πόθῳ.
ἔδοξεν οὖν μοι πρὸς σὲ δηλῶσαι τὸ πᾶν,
δέσποιν᾽, ὃ τοῦδε τυγχάνω μαθὼν πάρα. 370
καὶ ταῦτα πολλοὶ πρὸς μέσῃ Τραχινίων
ἀγορᾷ συνεξήκουον ὡσαύτως ἐμοί,
ὥστ᾽ ἐξελέγχειν: εἰ δὲ μὴ λέγω φίλα,
οὐχ ἥδομαι, τὸ δ᾽ ὀρθὸν ἐξείρηχ᾽ ὅμως.

Δηιάνειρα
οἴμοι τάλαινα, ποῦ ποτ᾽ εἰμὶ πράγματος; 375
τίν᾽ εἰσδέδεγμαι πημονὴν ὑπόστεγον
λαθραῖον; ὦ δύστηνος: ἆρ᾽ ἀνώνυμος
πέφυκεν, ὥσπερ οὑπάγων διώμνυτο;

Ἄγγελος
ἦ κάρτα λαμπρὰ καὶ κατ᾽ ὄνομα καὶ φύσιν,
πατρὸς μὲν οὖσα γένεσιν Εὐρύτου ποτὲ 380
Ἰόλη ‘καλεῖτο, τῆς ἐκεῖνος οὐδαμὰ
βλάστας ἐφώνει, δῆθεν οὐδὲν ἱστορῶν.

Χορός
ὄλοιντο—μή τι πάντες οἱ κακοί, τὰ δὲ
λαθραῖ᾽ ὃς ἀσκεῖ μὴ πρέποντ᾽ αὐτῷ κακά.

Δηιάνειρα
τί χρὴ ποεῖν, γυναῖκες; ὡς ἐγὼ λόγοις 385
τοῖς νῦν παροῦσιν ἐκπεπληγμένη κυρῶ.

66
mokla meufe, mamamisi, xolo qalaqi
srulad aRgava. rogorc xedav, Sin modis axla 365
da qalsac gzavnis, dedofalo, gana umiznod!
ar moelode, TiTqos mxolod mona iqneba,
es ar moxdeba, guli misi cecxliT Tu ewvis!
saWirod miCnda, qalbatono, TqvenTvis meamba
suyvelaferi, rac vismine misi piridan. 370
mravalni iyvnen traqiselTa TavSesayrelze,
maTac Cemebrve moismines misi sityvebi,
damimowmeben. Tu Cems sityvas ar SeiwynarebT,
ver gavixareb, magram marTlis mTqmelad davSTebi.

deianira
ubedureba! vai, vai, ra xdeba Cem Tavs? 375
ra farul tanjvas SevuZexi Cemsave saxlSi?
vai, sabralov! igi marTla usaxeloa,
rogorc ificebs amas misi Tanmxlebi kaci?

macne
didebulia saxeliT da warmomavlobiT,
evritosia misi mama, xolo TviT qalwuls, 380
iole hqvia. mis ojaxze veraferi Tqva
liqasma, radgan araferi gamoukiTxavs.

qoros korife
dae, moiSTos ara yvela avismoqmedi,
aramed is vinc av saqmeebs farulad xlarTavs!

deianira
o, ra viRono, qalwulebo, rogor moviqce?! 385
Tavzari damca sabolood naTqvamma sityvam.

67
Χορός
πεύθου μολοῦσα τἀνδρός, ὡς τάχ᾽ ἂν σαφῆ
λέξειεν, εἴ νιν πρὸς βίαν κρίνειν θέλοις.

Δηιάνειρα
ἀλλ᾽ εἶμι: καὶ γὰρ οὐκ ἀπὸ γνώμης λέγεις.

Ἄγγελος
ἡμεῖς δὲ προσμένωμεν; ἢ τί χρὴ ποεῖν; 390

Δηιάνειρα
μίμν᾽, ὡς ὅδ᾽ ἀνὴρ οὐκ ἐμῶν ὑπ᾽ ἀγγέλων,
ἀλλ᾽ αὐτόκλητος ἐκ δόμων πορεύεται.

Λίχας
τί χρή, γύναι, μολόντα μ᾽ Ἡρακλεῖ λέγειν;
δίδαξον, ὡς ἕρποντος, ὡς ὁρᾷς, ἐμοῦ.

Δηιάνειρα
ὡς ἐκ ταχείας σὺν χρόνῳ βραδεῖ μολὼν 395
ᾁσσεις, πρὶν ἡμᾶς κἀννεώσασθαι λόγους.

Λίχας
ἀλλ᾽ εἴ τι χρῄζεις ἱστορεῖν, πάρειμ᾽ ἐγώ.

Δηιάνειρα
ἦ καὶ τὸ πιστὸν τῆς ἀληθείας νέμεις;

Λίχας
ἴστω μέγας Ζεύς, ὧν γ᾽ ἂν ἐξειδὼς κυρῶ.

Δηιάνειρα
τίς ἡ γυνὴ δῆτ᾽ ἐστὶν ἣν ἥκεις ἄγων; 400

68
qoros korife
wadi da liqass CaekiTxe, man SesaZloa
simarTle giTxras, Tu simkacriT mieZalebi.

deianira
sworedac, waval! ar aklia Sens sityvas sibrZne.

macne
me dagicadoT Tu raime unda viRono? 390

deianira
aq daicade, ramdenadac Tavad gamodis
sra-saxlidan, Cemi gamoxmobis gareSec.

liqasi
mibrZane, Cemo dedofalo, Tu ra gadavce
herakles, radgan, rogorc xedav, mivemarTebi.

deianira
jer mxolod mcire dro gavida, ratom iCqari? 395
uwindel sityvas jer xom arc ki mivbrunebivarT.

liqasi
Tu rame dagrCa sakiTxavi, me Sens xelTa var.

deianira
mwamdes, rom kiTxvis sapasuxod simarTles metyvi?

liqasi
zevsia mowme! vityvi, rac ki mecodineba.

deianira
vin aris qali, weRan CvenTan rom moiyvane? 400

69
Λίχας
Εὐβοιίς: ὧν δ᾽ ἔβλαστεν οὐκ ἔχω λέγειν.

Ἄγγελος
οὗτος, βλέφ᾽ ὧδε: πρὸς τίν᾽ ἐννέπειν δοκεῖς;

Λίχας
σὺ δ᾽ εἰς τί δή με τοῦτ᾽ ἐρωτήσας ἔχεις;

Ἄγγελος
τόλμησον εἰπεῖν, εἰ φρονεῖς, ὅ σ᾽ ἱστορῶ.

Λίχας
πρὸς τὴν κρατοῦσαν Δῃάνειραν, Οἰνέως 405
κόρην δάμαρτά θ᾽ Ἡρακλέους, εἰ μὴ κυρῶ
λεύσσων μάταια, δεσπότιν τε τὴν ἐμήν.

Ἄγγελος
τοῦτ᾽ αὔτ᾽ ἔχρῃζον, τοῦτό σου μαθεῖν:
λέγεις δέσποιναν εἶναι τήνδε σήν;

Λίχας
δίκαια γάρ.

Ἄγγελος
τί δῆτα; ποίαν ἀξιοῖς δοῦναι δίκην, 410
ἢν εὑρεθῇς ἐς τήνδε μὴ δίκαιος ὤν;

Λίχας
πῶς μὴ δίκαιος; τί ποτε ποικίλας ἔχεις;

Ἄγγελος
οὐδέν: σὺ μέντοι κάρτα τοῦτο δρῶν κυρεῖς.

70
liqasi
evboჲelia, amis meti arara vici.

macne
aqeT momxede! rogor fiqrob, visTan saubrob?

liqasi
Sen vina myavxar, rom aseTi SekiTxva momce?

macne
jer mipasuxe, Tu gaige saerTod kiTxva!..

liqasi
vesaubrebi Zalismpyrobel deianiras, 405
herakles cols da asuls mefe oinevsisa
da Tuki Tvali ar matyuebs, TviT Cems dedofals!

macne
is sityva dagcda, rac mindoda Sengan mesmina.
mas Sens dedofals xom uwodeb?

liqasi
swored asea.

macne
ra saxis sasjels imsaxureb, Tuki aRmoCnda, 410
rom dedofalTan moiqeci umarTebulod?

liqasi
umarTebulod? ra Wrel-Wreli sityvebiT bodav?

macne
msgavsi sityvebiT CvenSi mxolod Sen laparakob.

71
Λίχας
ἄπειμι: μῶρος δ᾽ ἦ πάλαι κλύων σέθεν.

Ἄγγελος
οὔ, πρίν γ᾽ ἂν εἴπῃς ἱστορούμενος βραχύ. 415

Λίχας
λέγ᾽, εἴ τι χρῄζεις: καὶ γὰρ οὐ σιγηλὸς εἶ.

Ἄγγελος
τὴν αἰχμάλωτον, ἣν ἔπεμψας ἐς δόμους, κάτοισθα δήπου;

Λίχας
φημί: πρὸς τί δ᾽ ἱστορεῖς;

Ἄγγελος
οὔκουν σὺ ταύτην, ἣν ὑπ᾽ ἀγνοίας ὁρᾷς,
Ἰόλην ἔφασκες Εὐρύτου σπορὰν ἄγειν; 420

Λίχας
ποίοις ἐν ἀνθρώποισι; τίς πόθεν μολὼν
σοὶ μαρτυρήσει ταῦτ᾽ ἐμοῦ κλύειν πάρα;

Ἄγγελος
πολλοῖσιν ἀστῶν: ἐν μέσῃ Τραχινίων
ἀγορᾷ πολύς σου ταῦτά γ᾽ εἰσήκουσ᾽ ὄχλος.

Λίχας
κλύειν γ᾽ ἔφασκον: ταὐτὸ δ᾽ οὐχὶ γίγνεται 425
δόκησιν εἰπεῖν κἀξακριβῶσαι λόγον.

Ἄγγελος
ποίαν δόκησιν; οὐκ ἐπώμοτος λέγων
δάμαρτ᾽ ἔφασκες Ἡρακλεῖ ταύτην ἄγειν;

72
liqasi
mivdivar, didi sibriyvea Seni mosmena.

macne
ver waxval, vidre mcire kiTxvas ar upasuxeb! 415

liqasi
gamCumebeli mainc ar xar... mkiTxe, ra ginda?

macne
tyve qali, aq rom moiyvane... visac vgulisxmob
Tu xvdebi?

liqasi
vxvdebi. masze ratom misvam SekiTxvas?

macne
ar Tqvi, rom qali, vis saxelsac veRar igoneb,
aris iole, qaliSvili evritosisa? 420

liqasi
mainc visTan vTqvi? mokvdavTagan vin dagimowmebs,
rom damcda sadme bageTagan msgavsi sityvebi?

macne
qalaqelTagan Zalze bevrTan! traqiselebis
TavSesayrelze bevrs esmoda Seni sityvebi!

liqasi
amboben, TiTqos esmaT, magram sul sxvadasxvaa 425
zusti sityva da warmosaxva adamianis.

macne
ra warmosaxva! gana ficiT ar daamtkice,
igi herakles sapatarZlod rom Camogyavda?

73
Λίχας
ἐγὼ δάμαρτα; πρὸς θεῶν, φράσον, φίλη
δέσποινα, τόνδε τίς ποτ᾽ ἐστὶν ὁ ξένος. 430

Ἄγγελος
ὃς σοῦ παρὼν ἤκουσεν, ὡς ταύτης πόθῳ
πόλις δαμείη πᾶσα, κοὐχ ἡ Λυδία
πέρσειεν αὐτήν, ἀλλ᾽ ὁ τῆσδ᾽ ἔρως φανείς.

Λίχας
ἅνθρωπος, ὦ δέσποιν᾽, ἀποστήτω: τὸ γὰρ
νοσοῦντι ληρεῖν ἀνδρὸς οὐχὶ σώφρονος. 435

Δηιάνειρα
μή, πρός σε τοῦ κατ᾽ ἄκρον Οἰταῖον νάπος
Διὸς καταστράπτοντος, ἐκκλέψῃς λόγον.
οὐ γὰρ γυναικὶ τοὺς λόγους ἐρεῖς κακῇ
οὐδ᾽ ἥτις οὐ κάτοιδε τἀνθρώπων, ὅτι
χαίρειν πέφυκεν οὐχὶ τοῖς αὐτοῖς ἀεί. 440
Ἔρωτι μέν νυν ὅστις ἀντανίσταται
πύκτης ὅπως ἐς χεῖρας, οὐ καλῶς φρονεῖ:
οὗτος γὰρ ἄρχει καὶ θεῶν ὅπως θέλει,
κἀμοῦ γε: πῶς δ᾽ οὐ χἀτέρας οἵας γ᾽ ἐμοῦ;
ὥστ᾽ εἴ τι τὠμῷ τ᾽ ἀνδρὶ τῇδε τῇ νόσῳ 445
ληφθέντι μεμπτός εἰμι, κάρτα μαίνομαι,
ἢ τῇδε τῇ γυναικὶ τῇ μεταιτίᾳ
τοῦ μηδὲν αἰσχροῦ μηδ᾽ ἐμοὶ κακοῦ τινος.
οὐκ ἔστι ταῦτ᾽: ἀλλ᾽ εἰ μὲν ἐκ κείνου μαθὼν
ψεύδει, μάθησιν οὐ καλὴν ἐκμανθάνεις. 450
εἰ δ᾽ αὐτὸς αὑτὸν ὧδε παιδεύεις, ὅταν
θέλῃς γενέσθαι χρηστός, ὀφθήσει κακός.

74
liqasi
sapatarZlodo? dedofalo, RvTis gulisaTvis,
es ucxo kaci vin migdia, iqneba miTxra? 430

macne
igi var, vinac moismina rogor ambobdi,
erosis Zalam rom moaSTo miwa da ara
SurisZiebam lidielis monobisaTvis.

liqasi
gTxov, dedofalo, momaSore! gonnaklul kacTan
savalaloa saubari gonierisTvis. 435

deianira
ara, gaficeb oites mTis tevrTa dammexav
zevss, marTal sityvas da uwyebas nu ganmaSoreb!
rodi saubrob borotebiT aRvsebul qalTan,
romelmac TiTqos ar icis, rom adamiani
maradsaamo cxovrebisTvis ar gaCenila. 440
vinc ki erosis winaaRmdeg muWSemarTuli
aRdgeba, naTelgonieri ver mosdgams azri!
swored erosi marTavs RmerTebs survilisamebr,
me Tu meufla, sxvas raRatom ver daiuflebs?
uTuod giJad Seviqnebi, Tuki meuRles 445
am sneulebis Seyris gamo davamunaTeb,
an qalwuls _ mizezs sneulebis, romlis daTmenac
arc maT ar uCanT samarcxvinod, arc me _ siaved.
es ar moxdeba! Tu sicrue misgan iswavle,
mTlad saamayo gakveTili ver migiRia, 450
magram Tu Tavad daiswavle, maSin uTuod
avismoqmedad Seiqnebi keTilmsurvelic.

75
ἀλλ᾽ εἰπὲ πᾶν τἀληθές: ὡς ἐλευθέρῳ
ψευδεῖ καλεῖσθαι κὴρ πρόσεστιν οὐ καλή.
ὅπως δὲ λήσεις, οὐδὲ τοῦτο γίγνεται: 455
πολλοὶ γὰρ οἷς εἴρηκας, οἳ φράσουσ᾽ ἐμοί.
κεἰ μὲν δέδοικας, οὐ καλῶς ταρβεῖς, ἐπεὶ
τὸ μὴ πυθέσθαι, τοῦτό μ᾽ ἀλγύνειεν ἄν:
τὸ δ᾽ εἰδέναι τί δεινόν; οὐχὶ χἀτέρας
πλείστας ἀνὴρ εἷς Ἡρακλῆς ἔγημε δή; 460
κοὔπω τις αὐτῶν ἔκ γ᾽ ἐμοῦ λόγον κακὸν
ἠνέγκατ᾽ οὐδ᾽ ὄνειδος: ἥδε τ᾽ οὐδ᾽ ἂν εἰ
κάρτ᾽ ἐντακείη τῷ φιλεῖν, ἐπεί σφ᾽ ἐγὼ
ᾤκτιρα δὴ μάλιστα προσβλέψασ᾽, ὅτι
τὸ κάλλος αὐτῆς τὸν βίον διώλεσεν, 465
καὶ γῆν πατρῴαν οὐχ ἑκοῦσα δύσμορος
ἔπερσε κἀδούλωσεν. ἀλλὰ ταῦτα μὲν
ῥείτω κατ᾽ οὖρον: σοὶ δ᾽ ἐγὼ φράζω κακὸν
πρὸς ἄλλον εἶναι, πρὸς δ᾽ ἔμ᾽ ἀψευδεῖν ἀεί.

Χορός
πείθου λεγούσῃ χρηστά, κοὐ μέμψει χρόνῳ 470
γυναικὶ τῇδε κἀπ᾽ ἐμοῦ κτήσει χάριν.

Λίχας
ἀλλ᾽, ὦ φίλη δέσποιν᾽, ἐπεί σε μανθάνω
θνητὴν φρονοῦσαν θνητὰ κοὐκ ἀγνώμονα,
πᾶν σοι φράσω τἀληθὲς οὐδὲ κρύψομαι.
ἔστιν γὰρ οὕτως ὥσπερ οὗτος ἐννέπει. 475
ταύτης ὁ δεινὸς ἵμερός ποθ᾽ Ἡρακλῆ
διῆλθε, καὶ τῆσδ᾽ εἵνεχ᾽ ἡ πολύφθορος
καθῃρέθη πατρῷος Οἰχαλία δόρει.
καὶ ταῦτα, δεῖ γὰρ καὶ τὸ πρὸς κείνου λέγειν,

76
Tavisufal kacs matyuara kacis wodeba
yovelTvis laqad waecxoba, simarTle marqvi!
ver gamoZvrebi SeumCnevlad, Seni saTqmeli 455
bevrisTvis giTqvams da isini mainc mamcnoben.
xolo Tu SiSob, Seni SiSi uadgiloa,
radgan simarTlis verSetyoba ufro maSinebs.
misi mcodne ki ram damafrTxos? gana herakle
sxva yvela kacze umetes qals ar daeufla? 460
arcerTisaTvis avi sityva me ar mimizRavs,
arc sayveduri. arc am qalwuls elis raime,
Tundac dnebodes trfialebiT. Sexedvisumal
gansakuTrebiT Semebrala, radgan cxovreba
mouspo Tvisma silamazem, daakargvina 465
samSoblo miwa da aqcia monad, sabralo.
magram, dae, es yovelive qarma waiRos.
Sen ki, mogmarTav, sxvas ecrue visac gindodes,
CemTan ki gmarTebs samudamo uzakveloba.

qoros korife
irwmune sityva sasargeblo, ase mis wyromas 470
ganirideb da Cvengan madli ar mogakldeba.

liqasi
o, sayvarelo dedofalo, rogorc vismine,
mokvdavebr gansji, Tanac ara sibrZnenaklulad.
srulad mogageb marTal sityvas, aRar davmalav...
am kacma rom Tqva, yvelaferi swored isea: 475
herakles qalis saSineli wadili mihxvda,
swored amitom, aw momspari oiqalia,
mamiseuli miwa misi miwas uswora.
mis sasargeblod unda iTqvas, rom arasodes

77
οὔτ᾽ εἶπε κρύπτειν οὔτ᾽ ἀπηρνήθη ποτέ, 480
ἀλλ᾽ αὐτός, ὦ δέσποινα, δειμαίνων τὸ σὸν
μὴ στέρνον ἀλγύνοιμι τοῖσδε τοῖς λόγοις,
ἥμαρτον, εἴ τι τήνδ᾽ ἁμαρτίαν νέμεις.
ἐπεί γε μὲν δὴ πάντ᾽ ἐπίστασαι λόγον,
κείνου τε καὶ σὴν ἐξ ἴσου κοινὴν χάριν 485
καὶ στέργε τὴν γυναῖκα καὶ βούλου λόγους,
οὓς εἶπας ἐς τήνδ᾽, ἐμπέδως εἰρηκέναι:
ὡς τἄλλ᾽ ἐκεῖνος πάντ᾽ ἀριστεύων χεροῖν
τοῦ τῆσδ᾽ ἔρωτος εἰς ἅπανθ᾽ ἥσσων ἔφυ.

Δηιάνειρα
ἀλλ᾽ ὧδε καὶ φρονοῦμεν ὥστε ταῦτα δρᾶν, 490
κοὔτοι νόσον γ᾽ ἐπακτὸν ἐξαρούμεθα,
θεοῖσι δυσμαχοῦντες. ἀλλ᾽ εἴσω στέγης
χωρῶμεν, ὡς λόγων τ᾽ ἐπιστολὰς φέρῃς,
ἅ τ᾽ ἀντὶ δώρων δῶρα χρὴ προσαρμόσαι,
καὶ ταῦτ᾽ ἄγῃς: κενὸν γὰρ οὐ δίκαιά σε 495
χωρεῖν προσελθόνθ᾽ ὧδε σὺν πολλῷ στόλῳ.

Χορός
μέγα τι σθένος ἁ Κύπρις ἐκφέρεται νίκας ἀεί.
καὶ τὰ μὲν θεῶν
παρέβαν, καὶ ὅπως Κρονίδαν ἀπάτασεν οὐ λέγω, 500
οὐδὲ τὸν ἔννυχον Ἅιδαν
ἢ Ποσειδάωνα τινάκτορα γαίας:
ἀλλ᾽ ἐπὶ τάνδ᾽ ἄρ᾽ ἄκοιτιν
τίνες ἀμφίγυοι κατέβαν πρὸ γάμων,

78
ubrZanebia ambis malva an uaryofa. 480
xolo me Tavad, dedofalo, SeSinebulma,
rom msgavsi sityviT usaTuod guls mogiklavdi,
Sevcode, Tuki Secodebad CamiTvli naqmnars.
axla ki, roca unaklulod ici simarTle,
Seni da misi Tanaswori sixarulisTvis, 485
gTxov, moTminebiT moekide da TanagrZnobis
uwindel sityvas nu gadaxval, myarad mihyevi.
herakle, Tumca is yovelmxriv uZlevelia,
dasZlia misma siyvarulma mainc srulebiT.

deianira
Cemive fiqrni mkarnaxoben ase moqcevas, 490
ar msurs vitvirTo satanjveli damatebiTi
RmerTebTan brZoliT. axla droa saxlSi SevideT,
raTa ismino sityva misTvis gadasacemi
da ZRvenTa wilad radgan gvmarTebs ZRvenis
gaReba,
Senc mogiboZoT igi. Tuki savse moxvedi, 495
xelcarieli ar egebis Seni gaSveba.

pirveli stasimoni
str. a mudam kiprisi waritacebs yovladuaRres
da uZlieres gamarjvebas!
RmerTebze sityvas
gverds avuvli da ar vaxseneb, 500
rogor acduna kronidi Tu miwismryeveli
poseidoni, an hadesi, wyvdiadmeufe.
vTqvaT, odes unda eqorwina dedofals Cvensas,
vin gaibrZola ZlierTagan qorwinebisTvis,

79
τίνες πάμπληκτα παγκόνιτά τ᾽ ἐξῆλθον ἄεθλ᾽ ἀγώνων; 505

Χορός
ὁ μὲν ἦν ποταμοῦ σθένος, ὑψίκερω τετραόρου
φάσμα ταύρου,
Ἀχελῷος ἀπ᾽ Οἰνιαδᾶν, ὁ δὲ Βακχίας ἀπὸ 510
ἦλθε παλίντονα Θήβας
τόξα καὶ λόγχας ῥόπαλόν τε τινάσσων,
παῖς Διός: οἳ τότ᾽ ἀολλεῖς
ἴσαν ἐς μέσον ἱέμενοι λεχέων:
μόνα δ᾽ εὔλεκτρος ἐν μέσῳ Κύπρις ῥαβδονόμει
ξυνοῦσα. 515

Χορός
τότ᾽ ἦν χερός, ἦν δὲ τόξων πάταγος,
ταυρείων τ᾽ ἀνάμιγδα κεράτων:
ἦν δ᾽ ἀμφίπλεκτοι κλίμακες, 520
ἦν δὲ μετώπων ὀλόεντα
πλήγματα, καὶ στόνος ἀμφοῖν.
ἁ δ᾽ εὐῶπις ἁβρὰ
τηλαυγεῖ παρ᾽ ὄχθῳ
ἧστο, τὸν ὃν προσμένουσ᾽ ἀκοίταν. 525
ἀγὼν δὲ μαργᾷ μὲν οἷα φράζω:
τὸ δ᾽ ἀμφινείκητον ὄμμα νύμφας
ἐλεινὸν ἀμμένει:
κἀπὸ ματρὸς ἄφαρ βέβακεν,
ὥστε πόρτις ἐρήμα. 530

80
mtvris buRiT savse 505
da xelCarTul Sejibr-brZolaSi?
str. b iyo mdinare, ZlierebiT aRmatebuli,
movlinebuli rqamaRal da oTxfexa xarad,
aqeloosi, oiniadeli. meore,
vaJi zevsisa, 510
modrekili mSvildiT da basri
Subis moqneviT,
bakqiuri Tebedan iZra.
es orni, erTurTs gadayrilni, sareclisaTvis
Seibnen. mxolod qorwinebis keTilmfarveli 515
kiprisi axldaT, viT msajuli erTpirovnuli.
ep. muWi muWis wil da isarTa stvena haerSi,
Sezavebuli xmasTan rqaTa Sejaxebisa.
gadawnuliyvnen kibesaviT
da TvalTa Soris 520
iRebdnen dartymebs sasikvdilos
ormxrivi moTqmiT...
am dros ki jildo SoriTsamzer mwvervalze idga,
momavali qmris momlodine.
ise gacxarda 525
brZola, viT vambob...
sapatarZlos, mravalTsawadels,
TvalT daRi emCna gamtanjveli molodinisa.
wahgvares dedas,
daSTa, rogorc oboli furi. 530

81
Δηιάνειρα
ἦμος, φίλαι, κατ᾽ οἶκον ὁ ξένος θροεῖ
ταῖς αἰχμαλώτοις παισὶν ὡς ἐπ᾽ ἐξόδῳ,
τῆμος θυραῖος ἦλθον ὡς ὑμᾶς λάθρᾳ,
τὰ μὲν φράσουσα χερσὶν ἁτεχνησάμην,
τὰ δ᾽ οἷα πάσχω συγκατοικτιουμένη. 535
κόρην γάρ, οἶμαι δ᾽ οὐκέτ᾽, ἀλλ᾽ ἐζευγμένην,
παρεισδέδεγμαι φόρτον ὥστε ναυτίλος,
λωβητὸν ἐμπόλημα τῆς ἐμῆς φρενός.
καὶ νῦν δύ᾽ οὖσαι μίμνομεν μιᾶς ὑπὸ
χλαίνης ὑπαγκάλισμα. τοιάδ᾽ Ἡρακλῆς, 540
ὁ πιστὸς ἡμῖν κἀγαθὸς καλούμενος,
οἰκούρι᾽ ἀντέπεμψε τοῦ μακροῦ χρόνου.
ἐγὼ δὲ θυμοῦσθαι μὲν οὐκ ἐπίσταμαι
νοσοῦντι κείνῳ πολλὰ τῇδε τῇ νόσῳ:
τὸ δ᾽ αὖ ξυνοικεῖν τῇδ᾽ ὁμοῦ τίς ἂν γυνὴ 545
δύναιτο, κοινωνοῦσα τῶν αὐτῶν γάμων;
ὁρῶ γὰρ ἥβην τὴν μὲν ἕρπουσαν πρόσω,
τὴν δὲ φθίνουσαν: ὧν ἀφαρπάζειν φιλεῖ
ὀφθαλμὸς ἄνθος, τῶν δ᾽ ὑπεκτρέπει πόδα.
ταῦτ᾽ οὖν φοβοῦμαι μὴ πόσις μὲν Ἡρακλῆς 550
ἐμὸς καλῆται, τῆς νεωτέρας δ᾽ ἀνήρ.
ἀλλ᾽ οὐ γάρ, ὥσπερ εἶπον, ὀργαίνειν καλὸν
γυναῖκα νοῦν ἔχουσαν: ᾗ δ᾽ ἔχω, φίλαι,
λυτήριον λώφημα, τῇδ᾽ ὑμῖν φράσω.
ἦν μοι παλαιὸν δῶρον ἀρχαίου ποτὲ 555
θηρός, λέβητι χαλκέῳ κεκρυμμένον,
ὃ παῖς ἔτ᾽ οὖσα τοῦ δασυστέρνου παρὰ

82
meore episodioni

deianira
vidre stumari saxlSi tyveebs emSvidobeba
kvlav gzisken ukumiqcevamde, gamovemarTe
Sinidan Tqvenken dafarulad, Cemo Zvirfasno,
raTa giamboT am xelebis namoqmedari
da Cemi tanjvac TqvenTan erTad gamovitiro. 535
qalwuli... ara... qalbatoni... ise miviRe,
viT zRvaosani sazRvao tvirTs miiRebs xolme.
tvirTi, zedmetad Znelsazidi Cemi sulisTvis:
orni varT erTi sareclis da zedsaxuris qveS
da erTi kacis alerss vucdiT. Tumca herakles 540
erTguls da keTils vuwodebdi, aseTi mizRo
samagiero misi keris ase xangrZlivad
patronobis wil... arc ki vici, rogor gavuwyre,
raki am seniT metismetad xSirad sneulobs.
magram saerTo qorwinebiT Tanacxovrebas 545
sxva qalTan erTad gana qveynad qali gauZlebs?
rameTu vxedav: ifurCqneba misi sinorCe,
Cemi ki _ qreba. Tvali mudam gadaSlil yvavils
xarbdeba, WknobaSeparuls ki mzeras aridebs...
mec meSinia, rom herakles colis wodeba 550
Cemi iqneba, magram guli _ norCi asulis.
magram, rogorc vTqvi, mrisxaneba ar ekadreba
Segnebul asuls. megobrebo, minda giamboT,
Tu ra damixsnis amdagvari SeWirvebisgan.
Zveli ZRveni maqvs, odindeli cxovelisagan, 555
mcire spilenZis xelqoTanSi gadamaluli,
mkerdbalniani nesosisgan: Tavisi sisxli

83
Νέσσου φθίνοντος ἐκ φονῶν ἀνειλόμην,
ὃς τὸν βαθύρρουν ποταμὸν Εὔηνον βροτοὺς
μισθοῦ ‘πόρευε χερσίν, οὔτε πομπίμοις 560
κώπαις ἐρέσσων οὔτε λαίφεσιν νεώς.
ὃς κἀμέ, τὸν πατρῷον ἡνίκα στόλον
ξὺν Ἡρακλεῖ τὸ πρῶτον εὖνις ἑσπόμην,
φέρων ἐπ᾽ ὤμοις, ἡνίκ᾽ ἦ μέσῳ πόρῳ,
ψαύει ματαίαις χερσίν: ἐκ δ᾽ ἤυσ᾽ ἐγώ, 565
χὠ Ζηνὸς εὐθὺς παῖς ἐπιστρέψας χεροῖν
ἧκεν κομήτην ἰόν: ἐς δὲ πλεύμονας
στέρνων διερροίζησεν. ἐκθνῄσκων δ᾽ ὁ θὴρ
τοσοῦτον εἶπε: παῖ γέροντος Οἰνέως,
τοσόνδ᾽ ὀνήσει τῶν ἐμῶν, ἐὰν πίθῃ, 570
πορθμῶν, ὁθούνεχ᾽ ὑστάτην σ᾽ ἔπεμψ᾽ ἐγώ:
ἐὰν γὰρ ἀμφίθρεπτον αἷμα τῶν ἐμῶν
σφαγῶν ἐνέγκῃ χερσίν, ᾗ μελαγχόλους
ἔβαψεν ἰοὺς θρέμμα Λερναίας ὕδρας,
ἔσται φρενός σοι τοῦτο κηλητήριον 575
τῆς Ἡρακλείας, ὥστε μήτιν᾽ εἰσιδὼν
στέρξει γυναῖκα κεῖνος ἀντὶ σοῦ πλέον.
τοῦτ᾽ ἐννοήσασ᾽, ὦ φίλαι, δόμοις γὰρ ἦν
κείνου θανόντος ἐγκεκλῃμένον καλῶς,
χιτῶνα τόνδ᾽ ἔβαψα, προσβαλοῦσ᾽ ὅσα 580
ζῶν κεῖνος εἶπε: καὶ πεπείρανται τάδε.
κακὰς δὲ τόλμας μήτ᾽ ἐπισταίμην ἐγὼ
μήτ᾽ ἐκμάθοιμι, τάς τε τολμώσας στυγῶ:
φίλτροις δ᾽ ἐάν πως τήνδ᾽ ὑπερβαλώμεθα
τὴν παῖδα καὶ θέλκτροισι τοῖς ἐφ᾽ Ἡρακλεῖ, 585
μεμηχάνηται τοὔργον, εἴ τι μὴ δοκῶ
πράσσειν μάταιον: εἰ δὲ μή, πεπαύσομαι.

84
miZRvna odesRac, vidre Tavad sikvdils eloda.
mas Rrmadgamdinar evenosze ZRvenis sanacvlod
xelatatebiT gadahyavda mokvdavTaganni 560
da xelxofsa Tu ialqans ar saWiroebda.
roca pirvelad wamovyevi mamiseuli
samosaxlodan, viT meuRle, gzaze herakles,
mxrebze Semisva nesosma da wylis Suawelze
Jinmoreulad wametana... amovigmine 565
da zevsis vaJic meyseulad Semotrialda,
mSvildi mozida da isari nakrteniani
gulsa da filtvebs ganuwona. ase mommarTa
cxovelma sulamomdinarma: „asulo xuci
oinevsisa, sargebeli am mgzavrobidan 570
mainc dagrCeba, Tuki momendobi, rameTu
bolo xar, visac mdinareze zurgiT gaviyvan.
sisxls Tu moiReb, Sededebuls Wrilobis irgvliv
(romelsac miswvda sazareli lernes urCxulis
moSavo naRvliT gaJRenTili basri isari), 575
herakles mosajadoebel wamlad geqneba,
Senze umetes sxva qali rom ver Seiyvaros“.
Semdgomad misi sikvdilisa saxlSi vinaxav
sisxls, saimedod daunjebuls mcire WurWelSi.
masSi Cavalbe es qitoni, rogorc maswavla 580
jerac cocxalma. Cemi saqme moleulia.
avi mxneobiT moqmedeba, dae, maradis
Sors iyos Cemgan, rameTu mZags msgavsi mxneoba.
xolo am siTxis jadosnobiT Tuki rogorme
herakles TvalSi am asulze maRla davdgebi, 585
maSin mzada maqvs yvelaferi, xolo Tu fiqrobT,
rom avs vizraxav, xels aviReb Cems ganzraxvaze.

85
Χορός
ἀλλ᾽ εἴ τις ἐστὶ πίστις ἐν τοῖς δρωμένοις,
δοκεῖς παρ᾽ ἡμῖν οὐ βεβουλεῦσθαι κακῶς.

Δηιάνειρα
οὕτως ἔχει γ᾽ ἡ πίστις, ὡς τὸ μὲν δοκεῖν 590
ἔνεστι, πείρᾳ δ᾽ οὐ προσωμίλησά πω:

Χορός
ἀλλ᾽ εἰδέναι χρὴ δρῶσαν, ὡς οὐδ᾽ εἰ δοκεῖς
ἔχειν, ἔχοις ἂν γνῶμα, μὴ πειρωμένη.

Δηιάνειρα
ἀλλ᾽ αὐτίκ᾽ εἰσόμεσθα, τόνδε γὰρ βλέπω
θυραῖον ἤδη: διὰ τάχους δ᾽ ἐλεύσεται. 595
μόνον παρ᾽ ὑμῶν εὖ στεγοίμεθ᾽: ὡς σκότῳ
κἂν αἰσχρὰ πράσσῃς, οὔποτ᾽ αἰσχύνῃ πεσεῖ.

Λίχας
τί χρὴ ποεῖν; σήμαινε, τέκνον Οἰνέως,
ὡς ἐσμὲν ἤδη τῷ μακρῷ χρόνῳ βραδεῖς.

Δηιάνειρα
ἀλλ᾽ αὐτὰ δή σοι ταῦτα καὶ πράσσω, Λίχα, 600
ἕως σὺ ταῖς ἔσωθεν ἠγορῶ ξέναις,
ὅπως φέρῃς μοι τόνδε ταναϋφῆ πέπλον,
δώρημ᾽ ἐκείνῳ τἀνδρὶ τῆς ἐμῆς χερός.
διδοὺς δὲ τόνδε φράζ᾽ ὅπως μηδεὶς βροτῶν
κείνου πάροιθεν ἀμφιδύσεται χροΐ, 605
μηδ᾽ ὄψεταί νιν μήτε φέγγος ἡλίου
μήθ᾽ ἕρκος ἱερὸν μήτ᾽ ἐφέστιον σέλας,
πρὶν κεῖνος αὐτὸν φανερὸς ἐμφανῶς σταθεὶς
δείξῃ θεοῖσιν ἡμέρᾳ ταυροσφάγῳ.

86
qoros korife
Tu gaqvs imedi, rom ewevi amiT sawadels,
avad ar miCans ganzraxva da namoqmedari.

deianira
imedi maqvs da vxedav misxal SesaZleblobas, 590
magram arasdros mixmaria es siTxe uwin...

qoros korife
codna qmedebas mosdevs mxolod, Tu ar moixmar,
maSin Sedegic arasodes gecodineba.

deianira
gvecodineba male, radgan vxedav, rom macne
ukve karibWes moadga da sacaa wava. 595
kargad damaleT saidumlo: Tu samarcxvinos
Cumad Caiden, ufro nakleb samarcxvinoa.

liqasi
mamcne, asulo oinevsis, rogor moviqce,
raki isedac sakmarisze didxans Sevyovndi.

deianira
liqas, vidre Sen Sin ucxoebs esityvebodi, 600
mec davasrule samzadisi Sesaferisi,
Tan waritano raTa Cemgan grZeli peplosi,
ZRveni qmrisaTvis, mobeWvili colis xelebiT.
mirTmevisumal gadaeci, rom mokvdavTagan
aravin unda Seimosos mis uwinares. 605
arc mzis naTebas gamouCndes tanSemosili,
arc wminda adgils, arc keriis cecxls ar eCvenos,
vidre xarebis msxverplSewirvis dRe ar dadgeba
da Sesamosels RmerTebs cxadad ar daanaxebs.

87
οὕτω γὰρ ηὔγμην, εἴ ποτ᾽ αὐτὸν ἐς δόμους 610
ἴδοιμι σωθέντ᾽ ἢ κλύοιμι πανδίκως,
στελεῖν χιτῶνι τῷδε καὶ φανεῖν θεοῖς
θυτῆρα καινῷ καινὸν ἐν πεπλώματι.
καὶ τῶνδ᾽ ἀποίσεις σῆμ᾽, ὃ κεῖνος εὐμαθὲς
σφραγῖδος ἕρκει τῷδ᾽ ἐπὸν μαθήσεται. 615
ἀλλ᾽ ἕρπε, καὶ φύλασσε πρῶτα μὲν νόμον,
τὸ μὴ ‘πιθυμεῖν πομπὸς ὢν περισσὰ δρᾶν:
ἔπειθ᾽ ὅπως ἂν ἡ χάρις κείνου τέ σοι
κἀμοῦ ξυνελθοῦσ᾽ ἐξ ἁπλῆς διπλῆ φανῇ.

Λίχας
ἀλλ᾽ εἴπερ Ἑρμοῦ τήνδε πομπεύω τέχνην 620
βέβαιον, οὔ τι μὴ σφαλῶ γ᾽ ἐν σοί ποτε,
τὸ μὴ οὐ τόδ᾽ ἄγγος ὡς ἔχει δεῖξαι φέρων,
λόγων τε πίστιν ὧν λέγεις ἐφαρμόσαι.

Δηιάνειρα
στείχοις ἂν ἤδη: καὶ γὰρ ἐξεπίστασαι
τά γ᾽ ἐν δόμοισιν ὡς ἔχοντα τυγχάνει. 625

Λίχας
ἐπίσταμαί τε καὶ φράσω σεσωσμένα.

Δηιάνειρα
ἀλλ᾽ οἶσθα μὲν δὴ καὶ τὰ τῆς ξένης ὁρῶν
προσδέγματ᾽, αὐτὴν ὡς ἐδεξάμην φίλως.

Λίχας
ὥστ᾽ ἐκπλαγῆναι τοὐμὸν ἡδονῇ κέαρ.

Δηιάνειρα
τί δῆτ᾽ ἂν ἄλλο γ᾽ ἐννέποις; δέδοικα γὰρ 630

88
davifice, rom Tu odesme gavigonebdi 610
an vixilavdi mis mSvidobiT ukumoqcevas,
ganvumzadebdi axal qitons da warvudgendi
RmerTebs axali SesamosliT msxverplSemwirvelad.
dasturad niSans gaiyoleb, romelsac igi
iolad icnobs ganapiras namCnevi kvaliT. 615
axla wadi da pirvel rigSi gaxsovdes mcneba:
zRvargadasuli ar Sehferis moqceva macnes.
Semdgom gaxsovdes, rom didia Cveni wyaloba
da SesaZloa sargebelic gagiorkecdes...

liqasi
hermesiseul xelovnebas Tu ostatobiT 620
vflob, Sens brZanebas aRvasruleb daucudeblad.
iseTs warvudgen am saTavsos, rogorsac matan
da Sens sityvebsac rwmunebisTvis marjved
movargeb.

deianira
axla ki wasvlac SegiZlia, me mgoni, ukve
uklebliv ici, samosaxlos WerqveS rac xdeba. 625

liqasi
vici da vamcnob, yovelive kargad rom aris.

deianira
Senive TvaliT naxe, rogor keTilad Sevxvdi
da rogor Tbilad mivibare ucxo asuli.

liqasi
vnaxe da guli gaocebam saamod SeZra.

89
μὴ πρῲ λέγοις ἂν τὸν πόθον τὸν ἐξ ἐμοῦ,
πρὶν εἰδέναι τἀκεῖθεν εἰ ποθούμεθα.

Χορός
ὦ ναύλοχα καὶ πετραῖα
θερμὰ λουτρὰ καὶ πάγους
Οἴτας παραναιετάοντες, οἵ τε μέσσαν Μηλίδα πὰρ
λίμναν 635
χρυσαλακάτου τ᾽ ἀκτὰν κόρας,
ἔνθ᾽ Ἑλλάνων ἀγοραὶ
Πυλάτιδες κλέονται:

Χορός
ὁ καλλιβόας τάχ᾽ ὑμῖν 640
αὐλὸς οὐκ ἀναρσίαν
ἀχῶν καναχὰν ἐπάνεισιν, ἀλλὰ θείας ἀντίλυρον μούσας.
ὁ γὰρ Διὸς Ἀλκμήνας κόρος
σοῦται πάσας ἀρετᾶς 645
λάφυρ᾽ ἔχων ἐπ᾽ οἴκους:

Χορός
ὃν ἀπόπτολιν εἴχομεν παντᾷ,
δυοκαιδεκάμηνον ἀμμένουσαι
χρόνον, πελάγιον, ἴδριες οὐδέν:
ἁ δέ οἱ φίλα δάμαρ 650
τάλαιναν δυστάλαινα καρδίαν
πάγκλαυτος αἰὲν ὤλλυτο:
νῦν δ᾽ Ἄρης οἰστρηθεὶς
ἐξέλυσ᾽ ἐπίπονον ἁμέραν.

90
deianira
ra SeiZleba kidev vuTxra? masTan Sexvedris 630
Zlier wadilze meSinia sityvis xseneba,
raki ar vici, Tavad mas Tu vewadilebi...

meore stasimoni
qoro
str. a navsadguris da Tbilwyalmovlebul
kldeTa, oites mwvervalTa mkvidrno,
malisis yuris Suaguls myofno, 635
dasaxlebulno oqrossarTvlian
qalwulRvTaebis dinebis axlos,
sadac Semokrba, karibWis irgvliv,
saxelovani sabrWo elinTa.
ant. a gasxlteba amo JRera sayvirTa, 640
araTu mkveTri, smeniswamRebi,
aramed liris Sesaferisi
zeRvTaebrivi hangi, saamo;
radgan iswrafvis ukve Sinisken
vaJi zevsisa, qalwul alkmenes
mier Sobili, Tan Semkulia 645
nadavliTa da yvela siqveliT.
str. b Semoiara ucxo miwebi
da zRvaze dahyo xani, velodiT
Tormeti Tve da arra vicodiT.
maradi moTqmiT isnebovnebda 650
guls sabralobels sabralo coli.
axla ki, ixsna satanjvelisgan
aresma misi
xani mermisi.

91
Χορός
ἀφίκοιτ᾽ ἀφίκοιτο: μὴ σταίη 655
πολύκωπον ὄχημα ναὸς αὐτῷ,
πρὶν τάνδε πρὸς πόλιν ἀνύσειε,
νασιῶτιν ἑστίαν
ἀμείψας, ἔνθα κλῄζεται θυτήρ:
ὅθεν μόλοι πανίμερος, 660
τᾶς πειθοῦς παγχρίστῳ
συγκραθεὶς ἐπὶ προφάσει φάρους.

Δηιάνειρα
γυναῖκες, ὡς δέδοικα μὴ περαιτέρω
πεπραγμέν᾽ ᾖ μοι πάνθ᾽ ὅσ᾽ ἀρτίως ἔδρων.

Χορός
τί δ᾽ ἔστι, Δῃάνειρα, τέκνον Οἰνέως; 665

Δηιάνειρα
οὐκ οἶδ᾽: ἀθυμῶ δ᾽, εἰ φανήσομαι τάχα
κακὸν μέγ᾽ ἐκπράξασ᾽ ἀπ᾽ ἐλπίδος καλῆς.

Χορός
οὐ δή τι τῶν σῶν Ἡρακλεῖ δωρημάτων;

Δηιάνειρα
μάλιστά γ᾽, ὥστε μήποτ᾽ ἂν προθυμίαν
ἄδηλον ἔργου τῳ παραινέσαι λαβεῖν. 670

Χορός
δίδαξον, εἰ διδακτόν, ἐξ ὅτου φοβεῖ.

92
ant. b dae, movides! SeuCereblad 655
iZras xomaldi uxvniCbiani,
vidre qalaqSi ar CamoaRwevs
da ar gascdeba kunZuls Tu bomons,
romelzec msxverpli wira mravali.
Semoiqces, viT gulagznebuli 660
mosiyvarule, siTxiT najeri
Sesamoselis damsaxurebiT!

mesame episodioni

deianira
(Cqari nabijiT gamodis saxlidan)
qalebo, rogor meSinia: es yvelaferi,
rac Cavidine, metismeti ar gamovides.

qoros korife
ram SegaSina ase, oinevsis asulo? 665

deianira
ar vici, vSiSob, rom saSinel ambavs vewevi
Zalian male, Tumc imedi kargisa mqonda.

qoros korife
heraklesaTvis gagzavnili ZRveni gaSinebs?

deianira
diax, Zalian da aravis vurCev, aracxad
saqmes mokidos metismeti siCqariT xeli. 670

qoros korife
Tu gamoiTqmis, gagvimxile SiSis mizezi.

93
Δηιάνειρα
τοιοῦτον ἐκβέβηκεν οἷον, ἢν φράσω,
γυναῖκες, ὑμᾶς θαῦμ᾽ ἀνέλπιστον μαθεῖν.
ᾧ γὰρ τὸν ἐνδυτῆρα πέπλον ἀρτίως
ἔχριον, ἀργὴς οἰὸς εὐέρου πόκος, 675
τοῦτ᾽ ἠφάνισται διάβορον πρὸς οὐδενὸς
τῶν ἔνδον, ἀλλ᾽ ἐδεστὸν ἐξ αὑτοῦ φθίνει,
καὶ ψῇ κατ᾽ ἄκρας σπιλάδος: ὡς δ᾽ εἰδῇς ἅπαν,
ᾗ τοῦτ᾽ ἐπράχθη, μείζον᾽ ἐκτενῶ λόγον.
ἐγὼ γὰρ ὧν ὁ θήρ με Κένταυρος, πονῶν 680
πλευρὰν πικρᾷ γλωχῖνι, προυδιδάξατο
παρῆκα θεσμῶν οὐδέν, ἀλλ᾽ ἐσῳζόμην
χαλκῆς ὅπως δύσνιπτον ἐκ δέλτου γραφήν.
καί μοι τάδ᾽ ἦν πρόρρητα καὶ τοιαῦτ᾽ ἔδρων:
τὸ φάρμακον τοῦτ᾽ ἄπυρον ἀκτῖνός τ᾽ ἀεὶ 685
θερμῆς ἄθικτον ἐν μυχοῖς σῴζειν ἐμέ,
ἕως νιν ἀρτίχριστον ἁρμόσαιμί που.
κἄδρων τοιαῦτα. νῦν δ᾽, ὅτ᾽ ἦν ἐργαστέον,
ἔχρισα μὲν κατ᾽ οἶκον ἐν δόμοις κρυφῇ
μαλλῷ, σπάσασα κτησίου βοτοῦ λάχνην, 690
κἄθηκα συμπτύξασ᾽ ἀλαμπὲς ἡλίου
κοίλῳ ζυγάστρῳ δῶρον, ὥσπερ εἴδετε.
εἴσω δ᾽ ἀποστείχουσα δέρκομαι φάτιν
ἄφραστον, ἀξύμβλητον ἀνθρώπῳ μαθεῖν.
τὸ γὰρ κάταγμα τυγχάνω ῥίψασά πως 695
τῆς οἰός, ᾧ προύχριον, ἐς μέσην φλόγα,
ἀκτῖν᾽ ἐς ἡλιῶτιν: ὡς δ᾽ ἐθάλπετο,

94
deianira
qalwulno, moxda iseTi ram, Tundac giamboT,
gaocebisgan dajereba gagiWirdebaT.
cxvris balnis TeTri fTila, romlis
daxmarebiTac
im peploss, tanze Sesamosels, siTxe Sevzile, 675
gaqra, ara Tu vinmes mier gatacebuli,
aramed TvisiT gafantuli, srulad momspari,
Canacrebuli qvis tablaze. ukeT rom mixvdeT
ra rogor moxda, ufro vrceli saxiT giambobT.
arc erTi sityva, rac kentavrma miTxra,
rodesac 680
isari, ferdSi Casobili, mwared tanjavda,
ar damviwynia, maxsovs ise waruxocelad,
viT brinjaoze naweri ar warixoceba.
ase moqceva mibrZana da mec aRvasrule:
siTxe yovelTvis Semenaxa sadme kuTxeSi, 685
moSorebuli siTbosa da cecxlis cxunebas,
vidre odesme saqmisaTvis ar movixmardi.
asec vqeni da moqmedebis Jami rom dadga,
siTxe farulad wavcxe samoss patara fTiliT,
romelic Cvens cxvrebs gamovpotne, Semdgom
amisa 690
ZRveni cariel saTavsoSi Cavde mzisagan
TvalSeuvleblad, rogorc Tqveni TvaliT ixileT.
Sin Sesulma ki saocari ram davinaxe,
eniT uTqmeli, kacTa goniT mouazrebi...
fTila, manamde Sesazelad moxmarebuli, 695
Turme SemTxveviT damidia Sua sivrceSi,
sadac mzis sxivi waetana. roca Sexurda,

95
ῥεῖ πᾶν ἄδηλον καὶ κατέψηκται χθονί,
μορφῇ μάλιστ᾽ εἰκαστὸν ὥστε πρίονος
ἐκβρώματ᾽ ἂν βλέψειας ἐν τομῇ ξύλου. 700
τοιόνδε κεῖται προπετές: ἐκ δὲ γῆς, ὅθεν
προύκειτ᾽, ἀναζέουσι θρομβώδεις ἀφροί,
γλαυκῆς ὀπώρας ὥστε πίονος ποτοῦ
χυθέντος εἰς γῆν Βακχίας ἀπ᾽ ἀμπέλου.
ὥστ᾽ οὐκ ἔχω τάλαινα ποῖ γνώμης πέσω: 705
ὁρῶ δέ μ᾽ ἔργον δεινὸν ἐξειργασμένην.
πόθεν γὰρ ἄν ποτ᾽, ἀντὶ τοῦ θνῄσκων ὁ θὴρ
ἐμοὶ παρέσχ᾽ εὔνοιαν, ἧς ἔθνῃσχ᾽ ὕπερ;
οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ τὸν βαλόντ᾽ ἀποφθίσαι
χρῄζων ἔθελγέ μ᾽: ὧν ἐγὼ μεθύστερον, 710
ὅτ᾽ οὐκέτ᾽ ἀρκεῖ, τὴν μάθησιν ἄρνυμαι.
μόνη γὰρ αὐτόν, εἴ τι μὴ ψευσθήσομαι
γνώμης, ἐγὼ δύστηνος ἐξαποφθερῶ:
τὸν γὰρ βαλόντ᾽ ἄτρακτον οἶδα καὶ θεὸν
Χείρωνα πημήναντα, χὦνπερ ἂν θίγῃ, 715
φθείρει τὰ πάντα κνώδαλ᾽: ἐκ δὲ τοῦδ᾽ ὅδε
σφαγῶν διελθὼν ἰὸς αἵματος μέλας
πῶς οὐκ ὀλεῖ καὶ τόνδε; δόξῃ γοῦν ἐμῇ.
καίτοι δέδοκται, κεῖνος εἰ σφαλήσεται,
ταύτῃ σὺν ὁρμῇ κἀμὲ συνθανεῖν ἅμα: 720
ζῆν γὰρ κακῶς κλύουσαν οὐκ ἀνασχετόν,
ἥτις προτιμᾷ μὴ κακὴ πεφυκέναι.

Χορός
ταρβεῖν μὲν ἔργα δείν᾽ ἀναγκαίως ἔχει,
τὴν δ᾽ ἐλπίδ᾽ οὐ χρὴ τῆς τύχης κρίνειν πάρος.

96
gauCinarda, Caiferfla umal miwaze,
zustad iseve, rogorc uwin xis gaxerxvisas
naxerxis miwad Camocvena ginaxavT xolme. 700
isev iq yria, gafantuli... xolo im miwas,
sadac daibna, qafi asdis Sesqelebuli,
viT Sededebul cisfer siTxes, roca miwaze
bakqosis vaziT gamonaJurs zedaSed Rvrian...
gatanjuli var, aRar vici ra gavifiqro, 705
vxedav, rogori saSineli ram Cavidine.
rad isurvebda momakvdavi urCxuli keTils
CemTvis, vis gamoc sabolood sikvdils ewia?
ar iqneboda ase! ara! masulelebda,
SurisZiebas wyurebuli. gvianRa mivxvdi, 710
veRar SeviZleb am mixvedriT raimes Secvlas.
Tu Cemi fiqri ar gamtyunda, me erTaderTi,
me, svedavsili, Seviqnebi mis damRupvelad...
namdvilad vici, ganigmira RmerTi qironic
imave isriT. samyofia erTi Sexeba 715
da spobs yvelafer velurs. Tuki imave SxamiT
poxili sisxli daedina kentavrs wylulidan,
gana ar mospobs heraklesac? me ase vfiqrob
da gadavwyvite, Tu herakle unda daeces,
masTan erTadve davecemi misave msgavsad. 720
visac keTili suliT Soba eamayeba,
avis wodebas sicocxleSi veRar daiTmens.

qoros korife
SiSi Sehferis avismoqmeds, magram mosaxdens
uimedobiT ar Sehferis windawin gansja.

97
Δηιάνειρα
οὐκ ἔστιν ἐν τοῖς μὴ καλοῖς βουλεύμασιν 725
οὐδ᾽ ἐλπίς, ἥτις καὶ θράσος τι προξενεῖ.

Χορός
ἀλλ᾽ ἀμφὶ τοῖς σφαλεῖσι μὴ ‘ξ ἑκουσίας
ὀργὴ πέπειρα, τῆς σε τυγχάνειν πρέπει.

Δηιάνειρα
τοιαῦτα δ᾽ ἂν λέξειεν οὐχ ὁ τοῦ κακοῦ
κοινωνός, ἀλλ᾽ ᾧ μηδέν ἐστ᾽ οἴκοι βαρύ. 730

Χορός
σιγᾶν ἂν ἁρμόζοι σε τὸν πλείω λόγον,
εἰ μή τι λέξεις παιδὶ τῷ σαυτῆς: ἐπεὶ
πάρεστι, μαστὴρ πατρὸς ὃς πρὶν ᾤχετο.

Ὕλλος
ὦ μῆτερ, ὡς ἂν ἐκ τριῶν σ᾽ ἓν εἱλόμην,
ἢ μηκέτ᾽ εἶναι ζῶσαν, ἢ σεσωσμένην 735
ἄλλου κεκλῆσθαι μητέρ᾽, ἢ λῴους φρένας
τῶν νῦν παρουσῶν τῶνδ᾽ ἀμείψασθαί ποθεν.

Δηιάνειρα
τί δ᾽ ἐστίν, ὦ παῖ, πρός γ᾽ ἐμοῦ στυγούμενον;

Ὕλλος
τὸν ἄνδρα τὸν σὸν ἴσθι, τὸν δ᾽ ἐμὸν λέγω
πατέρα, κατακτείνασα τῇδ᾽ ἐν ἡμέρᾳ. 740

Δηιάνειρα
οἴμοι, τιν᾽ ἐξήνεγκας, ὦ τέκνον, λόγον;

98
deianira
ar esaqmeba araferi bec ganzraxvaSi 725
imeds, romelic ujero dros mxneobas aRZravs.

qoros korife
mcxralia xolme uneblie codvilisadmi
mokvdavTa risxva, Seni saqmec swored asea.

deianira
ver daamSvidebs msgavsi sityva avis mewiles,
amas is ityvis, vis ojaxSic sufevs mSvidoba. 730

qoros korife
ase mgonia, dadumeba gijobs yvelafers,
Tu sityvas ityvi, Svilisaken gijobs mimarTo,
brundeba, mamis saZieblad gamgzavrebuli.

hilosi
o, deda, rogor visurvebdi erTs am samidan:
an aRar iyo cocxali, an Tuki icocxleb, 735
aRar gewodos dedaCemi! an axlandeli
guli sxva, ufro Tbili guliT gamogecvalos!

deianira
ra Cavidine, Svilo, ase zizRismomgvreli?

hilosi
Tavadac ici! ici, dRes rom kaci mokali!
kaci, ubralod qmari SenTvis, CemTvis ki
_ mama! 740

deianira
vaime! es ra sityva dagcda, ras ambob Svilo!

99
Ὕλλος
ὃν οὐχ οἷόν τε μὴ οὐ τελεσθῆναι: τὸ γὰρ
φανθὲν τίς ἂν δύναιτ᾽ ἂν ἀγένητον ποεῖν;

Δηιάνειρα
πῶς εἶπας, ὦ παῖ; τοῦ παρ᾽ ἀνθρώπων μαθὼν
ἄζηλον οὕτως ἔργον εἰργάσθαι με φής; 745

Ὕλλος
αὐτὸς βαρεῖαν ξυμφορὰν ἐν ὄμμασιν
πατρὸς δεδορκὼς κοὐ κατὰ γλῶσσαν κλύων.

Δηιάνειρα
ποῦ δ᾽ ἐμπελάζεις τἀνδρὶ καὶ παρίστασαι;

Ὕλλος
εἰ χρὴ μαθεῖν σε, πάντα δὴ φωνεῖν χρεών.
ὅθ᾽ εἷρπε κλεινὴν Εὐρύτου πέρσας πόλιν, 750
νίκης ἄγων τροπαῖα κἀκροθίνια,
ἀκτή τις ἀμφίκλυστος Εὐβοίας ἄκρον
Κήναιόν ἐστιν, ἔνθα πατρῴῳ Διὶ
βωμοὺς ὁρίζει τεμενίαν τε φυλλάδα:
οὗ νιν τὰ πρῶτ᾽ ἐσεῖδον ἄσμενος πόθῳ. 755
μέλλοντι δ᾽ αὐτῷ πολυθύτους τεύχειν σφαγὰς
κῆρυξ ἀπ᾽ οἴκων ἵκετ᾽ οἰκεῖος Λίχας,
τὸ σὸν φέρων δώρημα, θανάσιμον πέπλον:
ὃν κεῖνος ἐνδύς, ὡς σὺ προυξεφίεσο,
ταυροκτονεῖ μὲν δώδεκ᾽ ἐντελεῖς ἔχων 760
λείας ἀπαρχὴν βοῦς: ἀτὰρ τὰ πάνθ᾽ ὁμοῦ
ἑκατὸν προσῆγε συμμιγῆ βοσκήματα.
καὶ πρῶτα μὲν δείλαιος ἵλεῳ φρενί,
κόσμῳ τε χαίρων καὶ στολῇ, κατηύχετο:

100
hilosi
ras?! rac ar unda momxdariyo da mainc moxda!
vis ZaluZs, qmnili rom uqmnelad gadaaqcios?!

deianira
ras ambob? visgan ra ismine, aq rom dedaSens
aseT saSinel saqcielze esaubrebi? 745

hilosi
aravisagan ar mWirdeba sityvis mosmena,
mamis usazRvro satanjveli Tavad vixile!

deianira
sad, sad monaxe? masTan erTad rodis iyavi?

hilosi
Tu mosmena gsurs, mogiyvebi maSin yvelafers.
ros evritosis didebuli qalaqi mospo, 750
xels gaayola nadavli Tu jildo ulevi
da zRvamovlebul evboias wverze avida,
mama zevsisTvis keneonze farTofoTlovan
da sabomoned gamosadeg adgils niSnavda.
pirvelad swored iq SevniSne Cemda saamod. 755
ukve xvavriel msxverplSewirvas epireboda,
roca Sinidan moubrunda macne liqasi
da Seni mkvleli ZRven-peplosic Tan moiyola.
tanze moirgo igi Seni miTiTebisebr
da nadavlidan unaklulo Tormeti xaris 760
msxverplSesawirad ganemzada, mTlianobaSi
jog-farebidan aszvarakeuli Seswira.
Tavidan mSvidi suliTa da SesamoseliT
gaamebuli loculobda kaci, sabralo.

101
ὅπως δὲ σεμνῶν ὀργίων ἐδαίετο 765
φλὸξ αἱματηρὰ κἀπὸ πιείρας δρυός,
ἱδρὼς ἀνῄει χρωτί, καὶ προσπτύσσεται
πλευραῖσιν ἀρτίκολλος, ὥστε τέκτονος,
χιτὼν ἅπαν κατ᾽ ἄρθρον: ἦλθε δ᾽ ὀστέων
ἀδαγμὸς ἀντίσπαστος: εἶτα φοινίας 770
ἐχθρᾶς ἐχίδνης ἰὸς ὣς ἐδαίνυτο.
ἐνταῦθα δὴ ‘βόησε τὸν δυσδαίμονα
Λίχαν, τὸν οὐδὲν αἴτιον τοῦ σοῦ κακοῦ,
ποίαις ἐνέγκοι τόνδε μηχαναῖς πέπλον:
ὁ δ᾽ οὐδὲν εἰδὼς δύσμορος τὸ σὸν μόνης 775
δώρημ᾽ ἔλεξεν, ὥσπερ ἦν ἐσταλμένον.
κἀκεῖνος ὡς ἤκουσε καὶ διώδυνος
σπαραγμὸς αὐτοῦ πλευμόνων ἀνθήψατο,
μάρψας ποδός νιν, ἄρθρον ᾗ λυγίζεται,
ῥιπτεῖ πρὸς ἀμφίκλυστον ἐκ πόντου πέτραν: 780
κόμης δὲ λευκὸν μυελὸν ἐκραίνει, μέσου
κρατὸς διασπαρέντος αἵματός θ᾽ ὁμοῦ.
ἅπας δ᾽ ἀνηυφήμησεν οἰμωγῇ λεώς,
τοῦ μὲν νοσοῦντος, τοῦ δὲ διαπεπραγμένου:
κοὐδεὶς ἐτόλμα τἀνδρὸς ἀντίον μολεῖν. 785
ἐσπᾶτο γὰρ πέδονδε καὶ μετάρσιος,
βοῶν, ἰύζων: ἀμφὶ δ᾽ ἐκτύπουν πέτραι,
Λοκρῶν τ᾽ ὄρειοι πρῶνες Εὐβοίας τ᾽ ἄκραι.
ἐπεὶ δ᾽ ἀπεῖπε, πολλὰ μὲν τάλας χθονὶ
ῥίπτων ἑαυτόν, πολλὰ δ᾽ οἰμωγῇ βοῶν, 790
τὸ δυσπάρευνον λέκτρον ἐνδατούμενος
σοῦ τῆς ταλαίνης, καὶ τὸν Οἰνέως γάμον

102
magram, rodesac sisxldamdinar wminda
nawilebs 765
da gasqelebul totebs xisas cecxli moedo,
kani oflisgan daecvara, xolo qitoni
sxeulis yvela monakveTze SeemWidrova,
TiTqos mis momqsovs igi ganzrax gaewebovnos.
Zvlamde uwia gamWvirvale tkivilma, Semdeg 770
Wreli qvemZromis Sxamma tansac dauwyo STanTqma
da swored am dros bedukuRmarT liqass Sehyvira,
visac Sens avmoqmedebaSi wili ar edo!
hkiTxa, Tu risTvis moitana aq es peplosi,
sabralom, mcodnem arafrisa, uTxra, rom
Sengan 775
miarTva igi ise, rogorc gamoatane.
mware tkivili daeufla, filtvebs ki krunCxva
daewyoT ukve, roca esma misi sityvebi.
myisve moavlo xeli muxlTan, fexmosaxrelSi
da moisrola zRvadamdinar, amowvdil kldeze. 780
tvinidan Tmebze TeTri siTxe gadmouvida
da blomad sisxli daedina gaCeCqvil Tavze.
garSemo yvelas cremlnarevi moTqma aRmoxda,
aqeT _ sneulis, xolo iqeT _ gardacvlilisTvis,
magram veravin ver bedavda miaxloebas... 785
CaiCoqebda xan miwaze, xan Sexteboda,
Seutirebda, Sehyvirebda... JRerda misi xma
evboჲas wveris da lokrisis mTaTa garSemo.
roca miwaze dacemam da kvlav wamodgomam,
sevdanarevi sityviT moTqmam Zala waarTva, 790
avad axsena sarecelic, romelsac SenTan
iziarebda da moyvrobac oinevsisa,

103
οἷον κατακτήσαιτο λυμαντὴν βίου,
τότ᾽ ἐκ προσέδρου λιγνύος διάστροφον
ὀφθαλμὸν ἄρας εἶδέ μ᾽ ἐν πολλῷ στρατῷ 795
δακρυρροοῦντα, καί με προσβλέψας καλεῖ:
ὦ παῖ, πρόσελθε, μὴ φύγῃς τοὐμὸν κακόν,
μηδ᾽ εἴ σε χρὴ θανόντι συνθανεῖν ἐμοί:
ἀλλ᾽ ἆρον ἔξω, καὶ μάλιστα μέν με θὲς
ἐνταῦθ᾽ ὅπου με μή τις ὄψεται βροτῶν: 800
εἰ δ᾽ οἶκτον ἴσχεις, ἀλλά μ᾽ ἔκ γε τῆσδε γῆς
πόρθμευσον ὡς τάχιστα, μηδ᾽ αὐτοῦ θάνω.
τοσαῦτ᾽ ἐπισκήψαντος, ἐν μέσῳ σκάφει
θέντες σφε πρὸς γῆν τήνδ᾽ ἐκέλσαμεν μόλις
βρυχώμενον σπασμοῖσι: καί νιν αὐτίκα 805
ἢ ζῶντ᾽ ἐσόψεσθ᾽ ἢ τεθνηκότ᾽ ἀρτίως.
τοιαῦτα, μῆτερ, πατρὶ βουλεύσασ᾽ ἐμῷ
καὶ δρῶσ᾽ ἐλήφθης, ὧν σε ποίνιμος Δίκη
τίσαιτ᾽ Ἐρινύς τ᾽. εἰ θέμις δ᾽, ἐπεύχομαι:
θέμις δ᾽, ἐπεί μοι τὴν θέμιν σὺ προύβαλες, 810
πάντων ἄριστον ἄνδρα τῶν ἐπὶ χθονὶ
κτείνασ᾽, ὁποῖον ἄλλον οὐκ ὄψει ποτέ.

Χορός
τί σῖγ᾽ ἀφέρπεις; οὐ κάτοισθ᾽ ὁθούνεκα
ξυνηγορεῖς σιγῶσα τῷ κατηγόρῳ;

Ὕλλος
ἐᾶτ᾽ ἀφέρπειν: οὖρος ὀφθαλμῶν ἐμῶν 815
αὐτῇ γένοιτ᾽ ἄπωθεν ἑρπούσῃ καλός.

104
romelmac, rogorc Tavadve Tqva, yofa dauvso.
Semdeg bomonze adenil bols Tvali arida
da me SemniSna, cremlmdinari, TanamebrZolTa 795
Soris mdgomare. Tvali mkida da ase mixmo:
„o, Svilo Cemo, modi CemTan, nu ganudgebi
Cems tanjvas, Tundac CemTan erTad sikvdils
ewio.
wamommarTe da damawvine iseT adgilze,
mokvdavTagan rom veRaravis Tvalma SemniSnos. 800
xolo Tu wrfelad gebralebi, swrafad mawie
sxva qveynis miwas, suli aq rom ar ganvutevo“.
es rom SemTxova, movaTavse gemis kiCoze,
gamovemarTeT saaqeTod da tkivilisgan
gawamebuli moviyvaneT. male ixilav, 805
an jerac cocxals, anda ukve axladgardacvlils.
ai, mSobelo, ganzraxva da qmedeba Seni
Cemive mamis winaaRmdeg, romlis sanacvlod
Surismegebeli dikeca da eriniebic
dagsjian: Tuki marTali var, amas moviTxov!
arc vcdebi, radgan samarTali fexiT gaTele, 810
roca mokali uqvelesi adamiani
am qveyanaze, vis sadarsac veRarc ixilav.
deianira uxmod Setrialdeba saxlisaken.
qoros korife
sityvis uTqmelad rad midixar? gana ar ici,
rom dadumeba adasturebs yvela braldebas?

hilosi
SeeSvi, dae, gaiZurwos! netavi qarma 815
Sors gaitacos Cemi Tvalis saxilvelTagan.

105
ὄγκον γὰρ ἄλλως ὀνόματος τί δεῖ τρέφειν
μητρῷον, ἥτις μηδὲν ὡς τεκοῦσα δρᾷ;
ἀλλ᾽ ἑρπέτω χαίρουσα: τὴν δὲ τέρψιν ἣν
τὠμῷ δίδωσι πατρί, τήνδ᾽ αὐτὴ λάβοι. 820

Χορός
ἴδ᾽ οἷον, ὦ παῖδες, προσέμιξεν ἄφαρ
τοὔπος τὸ θεοπρόπον ἡμῖν
τᾶς παλαιφάτου προνοίας,
ὅ τ᾽ ἔλακεν, ὁπότε τελεόμηνος ἐκφέροι
δωδέκατος ἄροτος, ἀναδοχὰν τελεῖν πόνων 825
τῷ Διὸς αὐτόπαιδι: καὶ τάδ᾽ ὀρθῶς
ἔμπεδα κατουρίζει. πῶς γὰρ ἂν ὁ μὴ λεύσσων
ἔτι ποτ᾽ ἔτ᾽ ἐπίπονον πόνων ἔχοι θανὼν λατρείαν; 830

Χορός
εἰ γάρ σφε Κενταύρου φονίᾳ νεφέλᾳ
χρίει δολοποιὸς ἀνάγκα
πλευρά, προστακέντος ἰοῦ,
ὃν τέκετο θάνατος, ἔτρεφε δ᾽ αἰόλος δράκων,
πῶς ὅδ᾽ ἂν ἀέλιον ἕτερον ἢ τανῦν ἴδοι, 835
δεινοτάτῳ μὲν ὕδρας προστετακὼς
φάσματι; μελαγχαίτα δ᾽ ἄμμιγά νιν αἰκίζει
Νέσσου ὑποφόνια δολιόμυθα κέντρ᾽ ἐπιζέσαντα. 840

Χορός
ὧν ἅδ᾽ ἁ τλάμων ἄοκνος μεγάλαν προορῶσα
δόμοισι βλάβαν νέων
ἀΐσσουσαν γάμων τὰ μὲν αὐτὰ προσέβαλε, τὰ

106
mainc rad aris igi Rirsi dedis wodebis,
roca arafers dedobrivad ar aRasrulebs.
wavides, dae, gaixaros: is sixaruli,
romelic mamas mianiWa, masac hqonodes! 820

mesame stasimoni
str. a naxeT, qalwulno, rogor aRsrulda
misnuri sityva, winmWvretelobiT
moswavebuli didi xnis winaT.
iuwyeboda igi, rom odes
meTormete wlis Tve Tormetive 825
ganileoda, tanjvaTa wyebac
dasruldeboda zevsis vaJisTvis.
daucudeblad aRsrulda sityva,
radgan sikvdilis wyvdiadis mWvreti
ar emoneba tanjvaTa wyebas. 830
ant. a Tuki Rrubeli damRupveli,
kentavris mier mogonili,
Seqmnili didi cbierebiT,
SemoeWdo da tans waecxo
Sxami, Sobili sikvdilisgan
da gamozrdili gvelis mier, 835
gana mzis naTels moixilavs,
hidras aCrdiliT Sepyrobili?
tanja nesosma SavTmianma,
da damRupveli cbiersityviT
sxeuls tkivili Semoagzno. 840
str. b sabralo qali esoden tkivils
ar moeloda.
odes ganWvrita,

107
δ᾽ ἀπ᾽ ἀλλόθρου
γνώμας μολόντ᾽ ὀλεθρίαισι συναλλαγαῖς 845
ἦ που ὀλοὰ στένει,
ἦ που ἀδινῶν χλωρὰν
τέγγει δακρύων ἄχναν.
ἁ δ᾽ ἐρχομένα μοῖρα προφαίνει δολίαν 850
καὶ μεγάλαν ἄταν.

Χορός
ἔρρωγεν παγὰ δακρύων: κέχυται νόσος, ὦ πόποι,
οἷον ἀναρσίων
οὔπω Ἡρακλέους ἀγακλειτὸν ἐπέμολε πάθος οἰκτίσαι.
ἰὼ κελαινὰ λόγχα προμάχου δορός, 855
ἃ τότε θοὰν νύμφαν
ἄγαγες ἀπ᾽ αἰπεινᾶς
τάνδ᾽ Οἰχαλίας αἰχμᾷ:
ἁ δ᾽ ἀμφίπολος Κύπρις ἄναυδος φανερὰ 860
τῶνδ᾽ ἐφάνη πράκτωρ.

Ἡμιχόριον 1
πότερον ἐγὼ μάταιος, ἢ κλύω τινὸς
οἴκτου δι᾽ οἴκων ἀρτίως ὁρμωμένου; τί φημι;

Ἡμιχόριον 2
ἠχεῖ τις οὐκ ἄσημον, ἀλλὰ δυστυχῆ 865
κωκυτὸν εἴσω, καί τι καινίζει στέγη.

108
safrTxe, romelic ojaxs eloda
ZaliT axali qorwinebisa, 845
iwyo qmedeba, magram damRupvel,
ucxo arsebis sibrZnes erwmuna
da axla mosTqvams sasowamxdari.
saxes usvelebs nazad medini
cremlebis cvari. windawin moCans 850
momaval xvedrSi simware didi.
ant. b moedineba cremlebi mravlad,
vai, sircxvilo, tanjavs iseTi
sircxvilnarevi tkivil-salmoba,
rogoric diad mebrZol herakles 855
sxvisgan arodes dauTmenia.
Savo maxvilo, sabrZolo risxvav,
mag gamgmiravi piris wyalobiT,
swored Sen uZRvi oiqaliidan
saCqarod mogvril axal patarZals 860
da mainc,
mxolod Cumi kiprisi
gviCans am saqmis aRmasruleblad.

meoTxe episodioni
pirveli naxevarqoro
me momeCvena, Tu Sinidan marTla moismis
cremlgareuli xma moTqmisa? ras ityvi, gesma? 865

meore naxevarqoro
Sinidan ara aracxadi, aramed moTqmis
xma ismis. WerqveS axladqmnili satanjvelia...

109
Ἡμιχόριον
ξύνες δὲ
τήνδ᾽ ὡς κατηφὴς καὶ συνωφρυωμένη
χωρεῖ πρὸς ἡμᾶς γραῖα σημανοῦσά τι. 870

Τροφός
ὦ παῖδες, ὡς ἄρ᾽ ἡμὶν οὐ σμικρῶν κακῶν
ἦρξεν τὸ δῶρον Ἡρακλεῖ τὸ πόμπιμον.

Χορός
τί δ᾽, ὦ γεραιά, καινοποιηθὲν λέγεις;

Τροφός
βέβηκε Δῃάνειρα τὴν πανυστάτην
ὁδῶν ἁπασῶν ἐξ ἀκινήτου ποδός. 875

Χορός
οὐ δή ποθ᾽ ὡς θανοῦσα;

Τροφός
πάντ᾽ ἀκήκοας.

Χορός
τέθνηκεν ἡ τάλαινα;

Τροφός
δεύτερον κλύεις.

Χορός
τάλαιν᾽ ὀλεθρία: τίνι τρόπῳ θανεῖν σφε φής;

Τροφός
σχετλιώτατά γε πρὸς πρᾶξιν.

110
qoro
SeniSne, rarig Semcbari da SeZrwunebuli
iCqaris Cvenken dedaberi, raRac rom gvamcnos? 870

Semorbis ZiZa.
ZiZa
vai, Svilebo! haraklesTvis miZRvnilma ZRvenma
aramciredi moawia Cvenze siave...

qoros korife
mainc ra moxda, dedabero? ras ityvi axals?

ZiZa
uZravi bijiT gahyva gzaTa Soris yvelaze
bolo gzasavals sabralisi deianira. 875

qoros korife
gardaicvala? amas ambob?

ZiZa
sworad gamige.

qoros korife
gardaicvala ubeduri?

ZiZa
dasturi kvlavac.

qoros korife
vai, sabralo! mainc rogor dalia suli?

ZiZa
usazarlesad aResrula!..

111
Χορός
εἰπὲ τῷ μόρῳ,
γύναι, ξυντρέχει. 880

Τροφός
αὑτὴν διηΐστωσε.

Χορός
τίς θυμὸς ἢ τίνες νόσοι
τάνδ᾽ αἰχμᾷ βέλεος κακοῦ ξυνεῖλε; πως ἐμήσατο
πρὸς θανάτῳ θάνατον ἀνύσασα μόνα; 885

Τροφός
στονόεντος ἐν τομᾷ σιδάρου.

Χορός
ἐπεῖδες, ὦ ματαία, τάνδε τὴν ὕβριν;

Τροφός
ἐπεῖδον, ὡς δὴ πλησία παραστάτις.

Χορός
τίς ἦν; πῶς; φέρ᾽ εἰπέ. 890

Τροφός
αὐτὴ πρὸς αὑτῆς χειροποιεῖται τάδε.

Χορός
τί φωνεῖς;

Τροφός
σαφηνῆ.

112
qoros korife
Tqvi, qalbatono,
rogori bediT miicvala. 880

ZiZa
Tavi moikla.

qoros korife
ra gancdam an ra sneulebam ubiZga, xeli
saubedurod gahqceoda mWreli nivTisken?
rogor SeiZlo sikvdilze kvlav sikvdilis
darTva?.. 885

ZiZa
glovismomtani rkinis dartymiT...

qoros korife
sabralo qali!
Seeswari am ujerobas?

ZiZa
axlos viyavi
da amitomac Seveswari.

qoros korife
Tqvi, rogor moxda? 890

ZiZa
misi surviliT moqmedebda misive xeli.

qoros korife
ras ambob?

ZiZa
mxolod cxad simarTles.

113
Χορός
ἔτεκεν ἔτεκε δὴ μεγάλαν
ἁ νέορτος ἅδε νύμφα
δόμοισι τοῖσδ᾽ ἐρινύν. 895

Τροφός
ἄγαν γε: μᾶλλον δ᾽, εἰ παροῦσα πλησία
ἔλευσσες οἷ᾽ ἔδρασε, κάρτ᾽ ἂν ᾤκτισας.

Χορός
καὶ ταῦτ᾽ ἔτλη τις χεὶρ γυναικεία κτίσαι;

Τροφός
δεινῶς γε: πεύσει δ᾽, ὥστε μαρτυρεῖν ἐμοί.
ἐπεὶ γὰρ ἦλθε δωμάτων εἴσω μόνη 900
καὶ παῖδ᾽ ἐν αὐλαῖς εἶδε κοῖλα δέμνια
στορνύνθ᾽, ὅπως ἄψορρον ἀντῴη πατρί,
κρύψασ᾽ ἑαυτὴν ἔνθα μή τις εἰσίδοι,
βρυχᾶτο μὲν βωμοῖσι προσπίπτουσ᾽ ὅτι
γένοιντ᾽ ἔρημοι, ‘κλαιε δ᾽ ὀργάνων ὅτου 905
ψαύσειεν οἷς ἐχρῆτο δειλαία πάρος:
ἄλλῃ δὲ κἄλλῃ δωμάτων στρωφωμένη,
εἴ του φίλων βλέψειεν οἰκετῶν δέμας,
ἔκλαιεν ἡ δύστηνος εἰσορωμένη,
αὐτὴ τὸν αὑτῆς δαίμον᾽ ἀνακαλουμένη 910
καὶ τὰς ἄπαιδας ἐς τὸ λοιπὸν οὐσίας.
ἐπεὶ δὲ τῶνδ᾽ ἔληξεν, ἐξαίφνης σφ᾽ ὁρῶ
τὸν Ἡράκλειον θάλαμον εἰσορμωμένην.
κἀγὼ λαθραῖον ὄμμ᾽ ἐπεσκιασμένη
φρούρουν: ὁρῶ δὲ τὴν γυναῖκα δεμνίοις 915
τοῖς Ἡρακλείοις στρωτὰ βάλλουσαν φάρη.

114
qoros korife
Sva pirmSoebiT didi
wyevla, sasaxlis WerqveS,
axalma sapatarZlom! 895

ZiZa
asea! ufro axlomyofebs rom dagenaxaT,
ra Caidina, umetesad SeicodebdiT...

qoros korife
xelewifebaT gana qalebs amis Cadena?

ZiZa
usazarlesad! Tu momismenT, damemowmebiT.
roca eulad Semobrunda saxlSi da ezod 900
SeniSna Svili, sakaces rom ganamzadebda
TanwasaRebad, mamisaken gabrunebis win,
ganemxolova, sadac vervin ver SeniSnavda.
muxlmokveTili bomonTa win Seicxadebda,
rom maT tovebda upatronod... uwin xmarebul 905
sagnebs, sabralo, cremlisdeniT eTxoveboda.
Tu kedelT Soris aqeT-iqeT moxetiale
vinme sayvarel msaxurTagans waawydeboda,
Sesabralisad qviTinebda maTi mxedveli,
daitirebda Tavissave avbediTobas 910
da SvilTa yolis samomavlo SeuZleblobas.
Semdeg dadumda ucabedad da aCqarebiT
daiZra herakleseuli sanTiobosken.
me movefare mis TvalTagan da damaluli
vxedavdi, rogor gadahxada qalma herakles 915
sarecels yvela zedsaxuri, tansaburveli.

115
ὅπως δ᾽ ἐτέλεσε τοῦτ᾽, ἐπενθοροῦσ᾽ ἄνω
καθέζετ᾽ ἐν μέσοισιν εὐνατηρίοις,
καὶ δακρύων ῥήξασα θερμὰ νάματα
ἔλεξεν: ὦ λέχη τε καὶ νυμφεῖ᾽ ἐμά, 920
τὸ λοιπὸν ἤδη χαίρεθ᾽, ὡς ἔμ᾽ οὔποτε
δέξεσθ᾽ ἔτ᾽ ἐν κοίταισι ταῖσδ᾽ εὐνάτριαν.
τοσαῦτα φωνήσασα συντόνῳ χερὶ
λύει τὸν αὑτῆς πέπλον, ᾗ χρυσήλατος
προύκειτο μαστῶν περονίς, ἐκ δ᾽ ἐλώπισεν 925
πλευρὰν ἅπασαν ὠλένην τ᾽ εὐώνυμον.
κἀγὼ δρομαία βᾶσ᾽, ὅσονπερ ἔσθενον,
τῷ παιδὶ φράζω τῆς τεχνωμένης τάδε.
κἀν ᾧ τὸ κεῖσε δεῦρό τ᾽ ἐξορμώμεθα,
ὁρῶμεν αὐτὴν ἀμφιπλῆγι φασγάνῳ 930
πλευρὰν ὑφ᾽ ἧπαρ καὶ φρένας πεπληγμένην.
ἰδὼν δ᾽ ὁ παῖς ᾤμωξεν: ἔγνω γὰρ τάλας
τοὔργον κατ᾽ ὀργὴν ὡς ἐφάψειεν τόδε,
ὄψ᾽ ἐκδιδαχθεὶς τῶν κατ᾽ οἶκον οὕνεκα
ἄκουσα πρὸς τοῦ θηρὸς ἔρξειεν τάδε. 935
κἀνταῦθ᾽ ὁ παῖς δύστηνος οὔτ᾽ ὀδυρμάτων
ἐλείπετ᾽ οὐδέν, ἀμφί νιν γοώμενος,
οὔτ᾽ ἀμφιπίπτων στόμασιν, ἀλλὰ πλευρόθεν
πλευρὰν παρεὶς ἔκειτο πόλλ᾽ ἀναστένων,
ὥς νιν ματαίως αἰτίᾳ βάλοι κακῇ, 940
κλαίων ὁθούνεκ᾽ ἐκ δυοῖν ἔσοιθ᾽ ἅμα,
πατρός τ᾽ ἐκείνης τ᾽, ὠρφανισμένος βίον.
τοιαῦτα τἀνθάδ᾽ ἐστίν: ὥστ᾽ εἴ τις δύο
ἢ καί τι πλείους ἡμέρας λογίζεται,
μάταιός ἐστιν: οὐ γὰρ ἔσθ᾽ ἥ γ᾽ αὔριον, 945
πρὶν εὖ πάθῃ τις τὴν παροῦσαν ἡμέραν.

116
roca es saqme moaTava, Semoxta masze,
sareclis Sua alags Cajda da Seutira
Tbili cremlebis niaRvarTa gadmodinebiT:
„o, saqorwino sarecelo, gemSvidobebi 920
samaradisod, ramdenadac veRarasodes
veRar mimiReb Sens wiaRSi meuRled misad“.
esRa aRmoTqva da moCqare xeliT sxeulze
umal peplosi ganimosa, sadac oqroTi
napirkeTebi gulsabnevi mkerds ebjineba, 925
marcxena gverdi moiSiSvla mTeli mklaviTurT.
rogorc SemeZlo, avaCqare myisve nabiji
da mis vaJs vamcne dedamisis ganzraxuleba.
xolo, rodesac oriveni ukan mivbrundiT,
vnaxeT maxvili orlesuli, misive xeliT 930
gverds ganwonili, ukve gulsac rom miwevnoda.
godeba morTo misma Svilma, Tvlida sabralo,
rom misma risxvam misca biZgi amgvar qmedebas.
gvian Seityo SinamosamsaxureTagan,
rom dedamisi im urCxulis rCevam imsxverpla. 935
sabralo bavSma ar datova aRmouTqmelad
arc erTi sityva sagodebel-samgloviaro,
cxedars mxurvaled daekona, iqve daeca
da daatira gawolilma misave gverdiT,
rom cudubralod dasdo brali borotebaSi... 940
tiroda, radgan obldeboda orive mSobliT,
iRupeboda mamamisic dedisve darad.
ase aRsrulda yovelive... visac momdevno
an momdevnoTa momdevno dRis eimedeba,
suleli eTqmis: ar arsebobs dRe xvalindeli 945
vidre awmyo dRe bedkeTilad ar ganileva.

117
Χορός
πότερα πρότερον ἐπιστένω,
πότερα μέλεα περαιτέρω,
δύσκριτ᾽ ἔμοιγε δυστάνῳ.

Χορός
τάδε μὲν ἔχομεν ὁρᾶν δόμοις, 950
τάδε δὲ μένομεν ἐπ᾽ ἐλπίσιν:
κοινὰ δ᾽ ἔχειν τε καὶ μέλλειν.

Χορός
εἴθ᾽ ἀνεμόεσσά τις
γένοιτ᾽ ἔπουρος ἑστιῶτις αὔρα, 955
ἥτις μ᾽ ἀποικίσειεν ἐκ τόπων, ὅπως
τὸν Δῖον ἄλκιμον γόνον
μὴ ταρβαλέα θάνοιμι 960
μοῦνον εἰσιδοῦσ᾽ ἄφαρ:
ἐπεὶ ἐν δυσαπαλλάκτοις ὀδύναις
χωρεῖν πρὸ δόμων λέγουσιν
ἄσπετόν τι θαῦμα.

Χορός
ἀγχοῦ δ᾽ ἄρα κοὐ μακρὰν 965
προύκλαιον, ὀξύφωνος ὡς ἀηδών.
ξένων γὰρ ἐξόμιλος ἥδε τις βάσις.
πᾷ δ᾽ αὖ φορεῖ νιν; ὡς φίλου
προκηδομένα βαρεῖαν
ἄψοφον φέρει βάσιν.
αἰαῖ, ὅδ᾽ ἀναύδατος φέρεται.
τί χρὴ θανόντα νιν ἢ καθ᾽ 970
ὕπνον ὄντα κρῖναι;

118
meoTxe stasimoni
str. a romeli tanjva davitiro,
romeli romels uzevdeba?
ver ganmisjia sabralobels.
ant. a pirvels saxlSive SeveswariT, 950
meores vucdiT SiSnarevad,
rac vixileT da rasac vucdiT,
orniv erTgvarad mtanjvelia.
str. b netav dahberos Zlierma qarma
da ganmaridos ama samyofels, 955
zevsis umxnesi vaJis xilvisas
SiSiT
miwisqveS rom ar STavide.
rameTu
igi gamouTqmeli, 960
gasakvirveli seniT pyrobili
brundeba saxlSi,
rogorc gvacnobes.
ant. b axlos yofila is, vis saxelzec
movTqvamdiT, rogorc mJReri bulbulni: 965
ucxoTa ucxo msvlelobas mohyavs.
rogor modian? neli nabijiT,
damonebulni usityvo sevdas
misTvis, viT tkbili megobrisaTvis.
vaime, rogor mdumared mohyavT!
ra gavifiqro, gardaicvala 970
Tu mxolod Zilis ZaliT mdumarebs?

119
Ὕλλος
οἴμοι ἐγὼ σοῦ,
πάτερ, οἴμοι ἐγὼ σοῦ μέλεος.
τί πάθω; τί δὲ μήσομαι; οἴμοι.

Πρέσβυς
σίγα, τέκνον, μὴ κινήσῃς
ἀγρίαν ὀδύνην πατρὸς ὠμόφρονος: 975
ζῇ γὰρ προπετής: ἀλλ᾽ ἴσχε δακὼν στόμα σόν.

Ὕλλος
πῶς φής, γέρον; ἦ ζῇ;

Πρέσβυς
οὐ μὴ ‘ξεγερεῖς τὸν ὕπνῳ κάτοχον
κἀκκινήσεις κἀναστήσεις
φοιτάδα δεινὴν νόσον, ὦ τέκνον. 980

Ὕλλος
ἀλλ᾽ ἐπί μοι μελέῳ
βάρος ἄπλετον: ἐμμέμονεν φρήν.

Ἡρακλῆς
ὦ Ζεῦ,
ποῖ γᾶς ἥκω; παρὰ τοῖσι βροτῶν
κεῖμαι πεπονημένος ἀλλήκτοις 985
ὀδύναις; οἴμοι μοι ἐγὼ τλάμων:
ἡ δ᾽ αὖ μιαρὰ βρύκει. φεῦ.

120
eqsodosi
hilosi
vaime, mamav, Senze movTqvam!
vai me, ase usargeblos!
ra SemiZlia, ra viRono?

moxuci
(CurCuliT)
gaCumdi, Svilo, ar SeaRviZo 975
daundobeli tkivili mamis.
ikvnite tuCi, jer kidev cocxlobs.

hilosi
ra Tqvi, moxuco?! jer kidev cocxlobs?

moxuci
ar xams, mTvlemare rom Seafxizlo,
moZlierdeba kvalad aRmdgari
mZvinvare seni sxeulSi, Svilo. 980

hilosi
magram Cemzea misi uzomo
tanjvis simZime, Reldeba suli!

herakle
o, zevso,
romel miwaze movel?
an mokvdavTagan vis Tvalwin vwevar, 985
daucxromelTa tkivilTa msxverpli.
vai, raoden tkivils daviTmen!
mnTqavs saZulveli seni kvaladve.

121
Πρέσβυς
ἆρ᾽ ἐξῄδη σ᾽ ὅσον ἦν κέρδος
σιγῇ κεύθειν καὶ μὴ σκεδάσαι
τῷδ᾽ ἀπὸ κρατὸς βλεφάρων θ᾽ ὕπνον; 990

Ὕλλος
οὐ γὰρ ἔχω πῶς ἂν
στέρξαιμι κακὸν τόδε λεύσσων.

Ἡρακλῆς
ὦ Κηναία κρηπὶς βωμῶν,
ἱερῶν οἵαν οἵων ἐπί μοι
μελέῳ χάριν ἠνύσω: ὦ Ζεῦ. 995
οἵαν μ᾽ ἄρ᾽ ἔθου λώβαν, οἵαν:
ἣν μή ποτ᾽ ἐγὼ προσιδεῖν ὁ τάλας
ὤφελον ὄσσοις, τόδ᾽ ἀκήλητον
μανίας ἄνθος καταδερχθῆναι.
τίς γὰρ ἀοιδός, τίς ὁ χειροτέχνης 1000
ἰατορίας, ὃς τήνδ᾽ ἄτην
χωρὶς Ζηνὸς κατακηλήσει;
θαῦμ᾽ ἂν πόρρωθεν ἰδοίμην.

Ἡρακλῆς
ἒ ἔ,
ἐᾶτέ μ᾽, ἐᾶτέ με δύσμορον ὕστατον, 1005
ἐᾶθ᾽ ὕστατον εὐνᾶσθαι.
πᾷ πᾷ μου ψαύεις; ποῖ κλίνεις;
ἀπολεῖς μ᾽, ἀπολεῖς.
ἀνατέτροφας ὅ τι καὶ μύσῃ.

122
moxuci
gana ver mixvdi, rom umjobesi
iyo dumili, vidre TvalTagan
gadacla misTvis Zilis Rrublisa? 990

hilosi
ar vici, rogor unda davdumde,
Zvirfasi kacis tanjvis mxilveli.

herakle
keneon, bomonTa saZirkvelo,
es ra momizRve wminda ZRvenTa
sanacvalgebod. hoi, zevso! 995
rogori tanjviT damamZime,
netav arasdros ar mexila
Cemi TvaliT da Cemda Wirad
da ar Sevyrodi arasodes
ganukurnebel sneulebas.
zevso mxoloo, mCxibavTagan
an xelgawaful mkurnalTagan 1000
vis ZaluZs Cemi gankurneba?
gavocdebodi, Tund Soridan
SeiZlebodes misi xilva.
str. vaime, vai! damtoveT,
Cems ukanasknel tkivilTan,
ukanaskneli miZinebisTvis... 1005
ratom, raRatom mexebi?
sad cdilob Cems gadawvenas?
ara! mimsxverpleb, mimsxverpleb!
Tuki eZina sadme tkivils, yvela mofxizlda...
miaxlovdeba isev, mipyrobs!.. sadaurni xarT

123
ἧπταί μου, τοτοτοῖ, ἥδ᾽ αὖθ᾽ ἕρπει. πόθεν ἔστ᾽, ὦ 1010
πάντων Ἑλλάνων ἀδικώτατοι ἀνέρες, οὓς δὴ
πολλὰ μὲν ἐν πόντῳ κατά τε δρία πάντα καθαίρων
ὠλεκόμαν ὁ τάλας, καὶ νῦν ἐπὶ τῷδε νοσοῦντι
οὐ πῦρ, οὐκ ἔγχος τις ὀνήσιμον οὐκ ἐπιτρέψει;
ἒ ἔ,
οὐδ᾽ ἀπαράξαι κρᾶτα βίᾳ θέλει 1015
μολὼν τοῦ στυγεροῦ; φεῦ φεῦ.

Πρέσβυς
ὦ παῖ τοῦδ᾽ ἀνδρός, τοὔργον τόδε μεῖζον ἀνήκει
ἢ κατ᾽ ἐμὰν ῥώμαν: σὺ δὲ σύλλαβε. σοὶ γὰρ ἑτοίμα
ἐς πλέον ἢ δι᾽ ἐμοῦ σῴζειν.

Ὕλλος
ψαύω μὲν ἔγωγε, 1020
λαθίπονον δ᾽ ὀδυνᾶν οὔτ᾽ ἔνδοθεν οὔτε θύραθεν
ἔστι μοι ἐξανύσαι βίοτον: τοιαῦτα νέμει Ζεύς.

Ἡρακλῆς
ὦ παῖ, ποῦ ποτ᾽ εἶ; τᾷδέ με τᾷδέ με
πρόσλαβε κουφίσας. ἒ ἔ, ἰὼ δαῖμον. 1025
θρῴσκει δ᾽ αὖ, θρῴσκει δειλαία
διολοῦσ᾽ ἡμᾶς
ἀποτίβατος ἀγρία νόσος. 1030
ὦ Παλλὰς Παλλάς, τόδε μ᾽ αὖ λωβᾶται. ἰὼ παῖ,

124
aRmatebulad umadurno yvela elinze? 1010
mTeli cxovreba vZrwodi zRvad Tu
xSirfoTlovnebSi,
rom ganmewmindeT damRupvelTa satanjvelTagan.
axla ki, irgvliv aravin Cans, rom sneul kacze
momarTos cecxli da maxvili, saWiro erTob?!
vai, vaime!
aravis unda, rom movides da Cemi Tavi 1015
Zalis xmarebiT waacalos saZulvel sxeuls?

moxuci
o, vaJo, misi saTxovari aRemateba
SeZlebas Cemsas, Sen ki _ ZalgiZs. Cemze umetes
Sens xelSi aris axla misi xsna-gadarCena.

hilosi
vcdilob, magram arc Cems Sexebas, arc vinme
sxvisas 1020
ara aqvs Zala mis mtkivneul mdgomareobas
raime Sveba rom mihgvaros. zevsis nebaa!

herakle
ant. Svilo, sada xar?!
aqeT, aqeT meaxle, Svilo!
Cemi sxeuli wamomarTe. 1025
vaime, RmerTo!
isev aRiZvris,
kvlav aRiZvris es sazareli,
daundobeli sneuleba,
momSTobi Cemi. 1030
o, palas, palas, kvlav mawamebs. vaime, Svilo,

125
τὸν φύτορ᾽ οἰκτίρας, ἀνεπίφθονον εἴρυσον ἔγχος,
παῖσον ἐμᾶς ὑπὸ κλῇδος: ἀκοῦ δ᾽ ἄχος, ᾧ μ᾽ ἐχόλωσεν 1035
σὰ μάτηρ ἄθεος, τὰν ὧδ᾽ ἐπίδοιμι πεσοῦσαν
αὔτως, ὧδ᾽ αὔτως ὥς μ᾽ ὤλεσεν. ὦ γλυκὺς Ἅιδας, 1040
ὦ Διὸς αὐθαίμων, εὔνασον εὔνασον μ᾽
ὠκυπέτᾳ μόρῳ τὸν μέλεον φθίσας.

Χορός
κλύουσ᾽ ἔφριξα τάσδε συμφοράς, φίλαι,
ἄνακτος, οἵαις οἷος ὢν ἐλαύνεται. 1045

Ἡρακλῆς
ὦ πολλὰ δὴ καὶ θερμὰ κοὐ λόγῳ κακὰ
καὶ χερσὶ καὶ νώτοισι μοχθήσας ἐγώ:
κοὔπω τοιοῦτον οὔτ᾽ ἄκοιτις ἡ Διὸς
προύθηκεν οὔθ᾽ ὁ στυγνὸς Εὐρυσθεὺς ἐμοί,
οἷον τόδ᾽ ἡ δολῶπις Οἰνέως κόρη 1050
καθῆψεν ὤμοις τοῖς ἐμοῖς Ἐρινύων
ὑφαντὸν ἀμφίβληστρον, ᾧ διόλλυμαι.
πλευραῖσι γὰρ προσμαχθὲν ἐκ μὲν ἐσχάτας
βέβρωκε σάρκας, πλεύμονός τ᾽ ἀρτηρίας
ῥοφεῖ ξυνοικοῦν, ἐκ δὲ χλωρὸν αἷμά μου 1055
πέπωκεν ἤδη, καὶ διέφθαρμαι δέμας

126
mSobeli Seni Seibrale, aZgere Seni
wundaudebi iaraRi,
xmali iSiSvle
da moayuCe es tkivili,
romelic uRvTo 1035
dedaSenisgan momewia!
netav moveswro
iseT daqcevas misas, rogorc me damaqcia.
Zmao zevsisa,
tkbilo hades, 1040
gTxov, mimaZine
da swrafadmfreni aRsasruliT
momiRe bolo.

qoros korife
tans Zrwola itans megobrebo, rodesac vismen
aseTi didi meufisgan amdagvar moTqmas... 1045

herakle
uricxvi mwveli satanjveli dauTmeniaT
Cems mxrebs da xelebs, sasmenadac saSinlad avi.
magram arc zevsis meuRles da arc SesaZulvel
evritoss CemTvis ise Zlier ar uvnebiaT,
mzeramzakvarma oinevsis Svilma rom mavno. 1050
eriniebis xeliT qmnili Sesamoseli
moargo sxeuls. samoseli, romelic maSTobs!
Semoetmasna Cems gverdebs da mTeli siRrmiTurT
CanTqa sxeuli, CaeWida sasules mWidrod,
miborkavs filtvebs, amoxafa Signidan
srulad 1055
jansaRi sisxli da moaSTo sxeuli mTeli,

127
τὸ πᾶν, ἀφράστῳ τῇδε χειρωθεὶς πέδῃ.
κοὐ ταῦτα λόγχη πεδιάς, οὔθ᾽ ὁ γηγενὴς
στρατὸς Γιγάντων οὔτε θήρειος βία,
οὔθ᾽ Ἑλλὰς οὔτ᾽ ἄγλωσσος οὔθ᾽ ὅσην ἐγὼ 1060
γαῖαν καθαίρων ἱκόμην, ἔδρασέ πω:
γυνὴ δέ, θῆλυς φῦσα κοὐκ ἀνδρὸς φύσιν,
μόνη με δὴ καθεῖλε φασγάνου δίχα.
ὦ παῖ, γενοῦ μοι παῖς ἐτήτυμος γεγώς,
καὶ μὴ τὸ μητρὸς ὄνομα πρεσβεύσῃς πλέον. 1065
δός μοι χεροῖν σαῖν αὐτὸς ἐξ οἴκου λαβὼν
ἐς χεῖρα τὴν τεκοῦσαν, ὡς εἰδῶ σάφα
εἰ τοὐμὸν ἀλγεῖς μᾶλλον ἢ κείνης ὁρῶν
λωβητὸν εἶδος ἐν δίκῃ κακούμενον.
ἴθ᾽, ὦ τέκνον, τόλμησον: οἴκτιρόν τέ με 1070
πολλοῖσιν οἰκτρόν, ὅστις ὥστε παρθένος
βέβρυχα κλαίων, καὶ τόδ᾽ οὐδ᾽ ἂν εἷς ποτε
τόνδ᾽ ἄνδρα φαίη πρόσθ᾽ ἰδεῖν δεδρακότα,
ἀλλ᾽ ἀστένακτος αἰὲν εἱπόμην κακοῖς.
νῦν δ᾽ ἐκ τοιούτου θῆλυς ηὕρημαι τάλας. 1075
καὶ νῦν προσελθὼν στῆθι πλησίον πατρός,
σκέψαι θ᾽ ὁποίας ταῦτα συμφορᾶς ὕπο
πέπονθα: δείξω γὰρ τάδ᾽ ἐκ καλυμμάτων.
ἰδού, θεᾶσθε πάντες ἄθλιον δέμας,
ὁρᾶτε τὸν δύστηνον, ὡς οἰκτρῶς ἔχω. 1080
αἰαῖ, ἆ τάλας,
ἔθαλψεν ἄτης σπασμὸς ἀρτίως ὅδ᾽ αὖ,
διῇξε πλευρῶν, οὐδ᾽ ἀγύμναστόν μ᾽ ἐᾶν
ἔοικεν ἡ τάλαινα διάβορος νόσος.
ὦναξ Ἀίδη, δέξαι μ᾽, 1085

128
Tvaluxilveli xelxundebiT mTlianad Semkra.
Subosan qveiTs, miwiTSobil gigantTa laSqars,
urCxulTa Zalas, ara elins, ara barbaross
da arc erT miwas, gansawmendad sadac
mivsulvar, 1060
CemTvis aseTi salmoba ar mouvlenia.
mdedrad Sobilma, ara mamrma Tvisi bunebiT,
aramed qalma, umaxvilod, eulma damca...
o, vaJo Cemo, WeSmaritad Cemgan Sobilo,
dedis saxeli ar Seamko Cemsaze metad! 1065
gamoiyvane Sinidan da Senive xeliT
xelSi momgvare igi, raTa cxadad Sevityo,
romlis satanjvels daitireb umetes, roca
ixilav, rogor ganvukuTvneb jerovan sasjels.
maS, midi, Svilo, gabedulad. gebralebode 1070
mravaltanjuli, qalwulisdadarad rom movTqvam.
cocxal kacTagan verasodes veravin ityvis,
rom daunaxavs sadme Cemi amgvari qceva.
ara! yovelTvis mdumarebiT vuZlebdi tkivils,
axla ki saxe Sevicvale qviTina qalad. 1075
aq modi, mamis siaxloves dadeqi, Svilo,
raTa ixilo, Tu raoden tkivils daviTmen.
cxadad giCveneb, gadaviZrob sxeulze zewars.
ai! damxede erTianad Semusvril tanze,
damxede uZlurs, raodenad sabralisi var! 1080
o, tanjva!
krunCxva Semoegzno iseve sxeuls,
filtvebs moedo, kidev erTxel momiwevs Sebma
am autanel da damRupvel sneulebasTan.
meufe hades, Semivedre! 1085

129
ὦ Διὸς ἀκτίς, παῖσον,
ἔνσεισον, ὦναξ, ἐγκατάσκηψον βέλος,
πάτερ, κεραυνοῦ: δαίνυται γὰρ αὖ πάλιν,
ἤνθηκεν, ἐξωρμήκεν. ὦ χέρες χέρες,
ὦ νῶτα καὶ στέρν᾽, ὦ φίλοι βραχίονες, 1090
ὑμεῖς δὲ κεῖνοι δὴ καθέσταθ᾽, οἵ ποτε
Νεμέας ἔνοικον, βουκόλων ἀλάστορα
λέοντ᾽, ἄπλατον θρέμμα κἀπροσήγορον,
βίᾳ κατειργάσασθε, Λερναίαν θ᾽ ὕδραν,
διφυῆ τ᾽ ἄμικτον ἱπποβάμονα στρατὸν 1095
θηρῶν, ὑβριστὴν ἄνομον, ὑπέροχον βίαν,
Ἐρυμάνθιόν τε θῆρα, τόν θ᾽ ὑπὸ χθονὸς
Ἅιδου τρίκρανον σκύλακ᾽, ἀπρόσμαχον τέρας,
δεινῆς Ἐχίδνης θρέμμα, τόν τε χρυσέων
δράκοντα μήλων φύλακ᾽ ἐπ᾽ ἐσχάτοις τόποις. 1100
ἄλλων τε μόχθων μυρίων ἐγευσάμην,
κοὐδεὶς τροπαῖ᾽ ἔστησε τῶν ἐμῶν χερῶν.
νῦν δ᾽ ὧδ᾽ ἄναρθρος καὶ κατερρακωμένος
τυφλῆς ὑπ᾽ ἄτης ἐκπεπόρθημαι τάλας,
ὁ τῆς ἀρίστης μητρὸς ὠνομασμένος, 1105
ὁ τοῦ κατ᾽ ἄστρα Ζηνὸς αὐδηθεὶς γόνος.
ἀλλ᾽ εὖ γέ τοι τόδ᾽ ἴστε, κἂν τὸ μηδὲν ὦ
κἂν μηδὲν ἕρπω, τήν γε δράσασαν τάδε
χειρώσομαι κἀκ τῶνδε: προσμόλοι μόνον,
ἵν᾽ ἐκδιδαχθῇ πᾶσιν ἀγγέλλειν ὅτι 1110
καὶ ζῶν κακούς γε καὶ θανὼν ἐτισάμην.

130
ganmgmire, zevso!
daamxe Cemzed, meufeo, Semstyorcne elva!
mamav, dammexe! kvlav Semeqca sazari seni,
saxmili momdo, gamZvinvarda! vai, xelebi!
zurgi da mkerdi! sayvarelo Cemo mklavebo, 1090
rogor zeobdiT Tqveni ZaliT, odes SeipyreT
nemeas mkvidri lomi, mwyemsTa sazari risxva,
cxoveli, Seupovari da xelSeuxebi;
Tqveni uSreti RoniT lernes hidra daamxeT;
veluri, orbunebovani, Zalmzvaobari 1095
da uwesobiT moyoyoCe cxenkacTa urdoc;
pirutyvic erimanTosuli; samTaviani
qofaki ufal hadesisa, usaSinlesi
eqidnas Svili, daamarcxeT miwis qvemore;
drakonic, mcveli oqros vaSlTa, myofi
samyaros 1100
uSores kided. SemigrZnia sxva miriadi
gmirobis gemoc. jildo Cems xels amkobda mudam!
axla ki, Canavlebulsa da sxeulSemomWknars,
Sesabralisad manadgurebs usaxo seni,
me, vinc vixmobi uqvelesi qalis Svilad da 1105
ciur varskvlavTa mbrZanebeli zevsis nayofad!
magram uwyodeT kargad: ukve aRarad myofi
da davrdomilic vagrZnobineb mklavis simZimes
Cems damaqcevars. moiyvaneT, axlos momgvareT,
rom Seityos da sxvasac amcnos: viT
sicocxleSi, 1110
ise mivageb yvelas sasjels sikvdilis winac!

131
Χορός
ὦ τλῆμον Ἑλλάς, πένθος οἷον εἰσορῶ
ἕξουσαν, ἀνδρὸς τοῦδέ γ᾽ εἰ σφαλήσεται.

Ὕλλος
ἐπεὶ παρέσχες ἀντιφωνῆσαι, πάτερ,
σιγὴν παρασχὼν κλῦθί μου, νοσῶν ὅμως: 1115
αἰτήσομαι γάρ σ᾽ ὧν δίκαια τυγχάνειν.
δός μοι σεαυτόν, μὴ τοσοῦτον ὡς δάκνει
θυμῷ δύσοργος: οὐ γὰρ ἂν γνοίης ἐν οἷς
χαίρειν προθυμεῖ κἀν ὅτοις ἀλγεῖς μάτην.

Ἡρακλῆς
εἰπὼν ὃ χρῄζεις λῆξον: ὡς ἐγὼ νοσῶν 1120
οὐδὲν ξυνίημ᾽ ὧν σὺ ποικίλλεις πάλαι.

Ὕλλος
τῆς μητρὸς ἥκω τῆς ἐμῆς φράσων ἐν οἷς
νῦν ἐστιν ὥς θ᾽ ἥμαρτεν οὐχ ἑκουσία.

Ἡρακλῆς
ὦ παγκάκιστε, καὶ παρεμνήσω γὰρ αὖ
τῆς πατροφόντου μητρός, ὡς κλύειν ἐμέ; 1125

Ὕλλος
ἔχει γὰρ οὕτως ὥστε μὴ σιγᾶν πρέπειν.

Ἡρακλῆς
οὐ δῆτα τοῖς γε πρόσθεν ἡμαρτημένοις.

Ὕλλος
ἀλλ᾽ οὐδὲ μὲν δὴ τοῖς γ᾽ ἐφ᾽ ἡμέραν ἐρεῖς.

132
qoros korife
hoi eladav, sabraliso, vWret winaswarve
Sens mwuxarebas, Tuki aseT gmir kacs dakargav.

hilosi
Seni siCume Cemgan pasuxs moiTxovs, mama,
avadob, magram momismino unda mdumarem, 1115
gTxov mxolod imas, rac jerovnad mekuTvnis
gTxovo:
Sveba mieci Sens gulisyurs, risxvisgan savses,
Torem sxvagvarad ver mixvdebi, ra amaoa
is gamarjveba, amwuTas rom ase eswrafvi.

herakle
rac saTqmelia is Tqvi mxolod, esoden
sneuls 1120
ar SemiZlia nairferi sityvebis wvdoma.

hilosi
dedaze getyvi: mis awindel mdgomareobas
da uneblie Secodebas Sens winaaRmdeg.

herakle
usaSinleso! kidev bedav Cems yurTasmenas
asmino mamaSenis mkvleli dedis saxeli? 1125

hilosi
ver davdumdebi imis Semdeg, rac mis Tavs moxda.

herakle
verc mis uwindel Secodebebs ver daadumeb!

hilosi
azrs Seicvlidi, rom icode, ra Caidina.

133
Ἡρακλῆς
λέγ᾽, εὐλαβοῦ δὲ μὴ φανῇς κακὸς γεγώς.

Ὕλλος
λέγω: τέθνηκεν ἀρτίως νεοσφαγής. 1130

Ἡρακλῆς
πρὸς τοῦ; τέρας τοι διὰ κακῶν ἐθέσπισας.

Ὕλλος
αὐτὴ πρὸς αὑτῆς, οὐδενὸς πρὸς ἐκτόπου.

Ἡρακλῆς
οἴμοι: πρὶν ὡς χρῆν σφ᾽ ἐξ ἐμῆς θανεῖν χερός;

Ὕλλος
κἂν σοῦ στραφείη θυμός, εἰ τὸ πᾶν μάθοις.

Ἡρακλῆς
δεινοῦ λόγου κατῆρξας: εἰπὲ δ᾽ ᾗ νοεῖς. 1135

Ὕλλος
ἅπαν τὸ χρῆμ᾽, ἥμαρτε χρηστὰ μωμένη.

Ἡρακλῆς
χρήστ᾽, ὦ κάκιστε, πατέρα σὸν κτείνασα δρᾷ;

Ὕλλος
στέργημα γὰρ δοκοῦσα προσβαλεῖν σέθεν
ἀπήμπλαχ᾽, ὡς προσεῖδε τοὺς ἔνδον γάμους.

134
herakle
Tqvi da ecade saZulvelad ar gadaiqce.

hilosi
vambob: mkvdaria, asvenia axladmicvlili. 1130

herakle
vin mokla? kargs ar moaswavebs Seni sityvebi...

hilosi
Tavi moikla, am ambavSi sxva ubraloa.

herakle
o, ara! ascda Cemi xeliT jerovan sikvdils!

hilosi
suls dagicxrobda am ambavze yvelafris codna...

herakle
raRac ucnaur sityvas ambob, Tqvi ras
gulisxmob. 1135

hilosi
Sescoda, magram gulSi edo keTili zraxva.

herakle
briyvo, Sen mamis mokvdineba gekeTileba?!

hilosi
jado ixmara Seni gulis mosabruneblad,
Seni axali qorwinebis safrTxiT SeZrulma
da uneburad gaucudda keTili zraxva.

135
Ἡρακλῆς
καὶ τίς τοσοῦτος φαρμακεὺς Τραχινίων; 1140

Ὕλλος
Νέσσος πάλαι Κένταυρος ἐξέπεισέ νιν
τοιῷδε φίλτρῳ τὸν σὸν ἐκμῆναι πόθον.

Ἡρακλῆς
ἰοὺ ἰοὺ δύστηνος, οἴχομαι τάλας:
ὄλωλ᾽ ὄλωλα, φέγγος οὐκέτ᾽ ἔστι μοι.
οἴμοι, φρονῶ δὴ ξυμφορᾶς ἵν᾽ ἕσταμεν. 1145
ἴθ᾽, ὦ τέκνον, πατὴρ γὰρ οὐκέτ᾽ ἔστι σοι:
κάλει τὸ πᾶν μοι σπέρμα σῶν ὁμαιμόνων,
κάλει δὲ τὴν τάλαιναν Ἀλκμήνην, Διὸς
μάτην ἄκοιτιν, ὡς τελευταίαν ἐμοῦ
φήμην πύθησθε θεσφάτων ὅσ᾽ οἶδ᾽ ἐγώ. 1150

Ὕλλος
ἀλλ᾽ οὔτε μήτηρ ἐνθάδ᾽, ἀλλ᾽ ἐπακτίᾳ
Τίρυνθι συμβέβηκεν ὥστ᾽ ἔχειν ἕδραν.
παίδων δὲ τοὺς μὲν ξυλλαβοῦσ᾽ αὐτὴ τρέφει,
τοὺς δ᾽ ἂν τὸ Θήβης ἄστυ ναίοντας μάθοις:
ἡμεῖς δ᾽ ὅσοι πάρεσμεν, εἴ τι χρή, πάτερ, 1155
πράσσειν, κλύοντες ἐξυπηρετήσομεν.

Ἡρακλῆς
σὺ δ᾽ οὖν ἄκουε τοὔργον: ἐξήκεις δ᾽ ἵνα
φανεῖς ὁποῖος ὢν ἀνὴρ ἐμὸς καλεῖ.
ἐμοὶ γὰρ ἦν πρόφαντον ἐκ πατρὸς πάλαι,

136
herakle
traqiselTagan vin flobs aseT jado-
wamlobas? 1140

hilosi
didi xnis winaT daarwmuna igi nesosma,
siTxe exmara Seni Jinis aalebisTvis.

herakle
vai, vaime! viRupebi ase sabralod.
aRar kiafobs dRis naTeli, mivdivar, vkvdebi.
oh, oh, axlaRa vxvdebi siRrmes Cemi tanjvisa. 1145
wadi, o, Svilo, mamaSeni aRar arsebobs.
erTad moixme Seni da-Zma, Cemi nayofi,
uxme sabralo alkmenesac, zevsTan amaod
sarecelziars, rom isminoT ukanasknelad
RmrTivganbrWobili momavali, CemTvis
cnobili. 1150

hilosi
aq aRar aris dedaSeni, igi zRvispira
tirinsisaken gaemarTa samyof-samkvidrod.
gamosazrdelad Tan iaxla SvilTagan zogi,
zogs ki ixilav damkvidrebuls Tebe-qalaqad.
magram vinc aq varT, mama, Seni survilisamebr 1155
yvelani erTad, gulmxurvaled gemsaxurebiT.

herakle
maSin ismine ras gavaleb, is dro movida,
vixilo Svilad wodebuli kacis siqvele.
uwinve mqonda mamisagan gacxadebuli,

137
τῶν ἐμπνεόντων μηδενὸς θανεῖν ὕπο, 1160
ἀλλ᾽ ὅστις Ἅιδου φθίμενος οἰκήτωρ πέλοι.
ὅδ᾽ οὖν ὁ θὴρ Κένταυρος, ὡς τὸ θεῖον ἦν
πρόφαντον, οὕτω ζῶντά μ᾽ ἔκτεινεν θανών.
φανῶ δ᾽ ἐγὼ τούτοισι συμβαίνοντ᾽ ἴσα
μαντεῖα καινά, τοῖς πάλαι ξυνήγορα, 1165
ἃ τῶν ὀρείων καὶ χαμαικοιτῶν ἐγὼ
Σελλῶν ἐσελθὼν ἄλσος εἰσεγραψάμην
πρὸς τῆς πατρῴας καὶ πολυγλώσσου δρυός,
ἥ μοι χρόνῳ τῷ ζῶντι καὶ παρόντι νῦν
ἔφασκε μόχθων τῶν ἐφεστώτων ἐμοὶ 1170
λύσιν τελεῖσθαι: κἀδόκουν πράξειν καλῶς.
τὸ δ᾽ ἦν ἄρ᾽ οὐδὲν ἄλλο πλὴν θανεῖν ἐμέ.
τοῖς γὰρ θανοῦσι μόχθος οὐ προσγίγνεται.
ταῦτ᾽ οὖν ἐπειδὴ λαμπρὰ συμβαίνει, τέκνον,
δεῖ σ᾽ αὖ γενέσθαι τῷδε τἀνδρὶ σύμμαχον 1175
καὶ μὴ ‘πιμεῖναι τοὐμὸν ὀξῦναι στόμα,
ἀλλ᾽ αὐτὸν εἰκαθόντα συμπράσσειν, νόμον
κάλλιστον ἐξευρόντα, πειθαρχεῖν πατρί.

Ὕλλος
ἀλλ᾽, ὦ πάτερ, ταρβῶ μὲν εἰς λόγου στάσιν
τοιάνδ᾽ ἐπελθών, πείσομαι δ᾽ ἅ σοι δοκεῖ. 1180

Ἡρακλῆς
ἔμβαλλε χεῖρα δεξιὰν πρώτιστά μοι:

Ὕλλος
ὡς πρὸς τί πίστιν τήνδ᾽ ἄγαν ἐπιστρέφεις;

138
rom cocxalTagan yofas vervin
momiswrafebda, 1160
aramed bolos momiRebda hadesis mkvidri.
am RvTaebrivi sityvisamebr, ukve mokluli
kentavris xeliT viRupebi cocxali kaci.
axla giCveneb axal niSans ZvelebTan erTad,
radganac maTve adasturebs, maTive msgavsi. 1165
igi Cavwere selis tyeSi, romelic mTaze
Sefenila da romlis mkvidrTac miwaze sZinavT.
iq mamaCemis muxam mamcno, enamravalma,
rom swored axla Camomdgar dros davixsnebodi
sabolood da umZimesi gansacdelebic 1170
dasruldeboda. kargad miCnda misi sityvebi
da aRmoCnda, rom mxolod sikvdils momiswavebda,
raki gardacvlils satanjveli veRar amZimebs.
mas Semdeg cxadad amisrulda, Svilo, yoveli.
Sen ki, Segferis momevlino TanamebrZolad, 1175
ar ganmarisxo Tundac mcire SeyoymanebiT,
Semoudeqi mamaSens da aRmoaCine
kanoni mamis morCilebis, uzeSTaesi.

hilosi
maSinebs is, rac SeiZleba am sityvebs mohyves,
magram Sens survils, mama, mainc
davmorCildebi. 1180

herakle
Seni marjvena, pirvel rigSi, Cemsas moavle.

hilosi
ratom mommarTav am amao SesaTxovariT?

139
Ἡρακλῆς
οὐ θᾶσσον οἴσεις μηδ᾽ ἀπιστήσεις ἐμοί;

Ὕλλος
ἰδοὺ προτείνω, κοὐδὲν ἀντειρήσεται.

Ἡρακλῆς
ὄμνυ Διός νυν τοῦ με φύσαντος κάρα, 1185

Ὕλλος
ἦ μὴν τί δράσειν; καὶ τόδ᾽ ἐξειρήσεται;

Ἡρακλῆς
ἦ μὴν ἐμοὶ τὸ λεχθὲν ἔργον ἐκτελεῖν.

Ὕλλος
ὄμνυμ᾽ ἔγωγε, Ζῆν᾽ ἔχων ἐπώμοτον.

Ἡρακλῆς
εἰ δ᾽ ἐκτὸς ἔλθοις, πημονὰς εὔχου λαβεῖν.

Ὕλλος
οὐ μὴ λάβω: δράσω γάρ: εὔχομαι δ᾽ ὅμως: 1190

Ἡρακλῆς
οἶσθ᾽ οὖν τὸν Οἴτης Ζηνὸς ὕψιστον πάγον;

Ὕλλος
οἶδ᾽, ὡς θυτήρ γε πολλὰ δὴ σταθεὶς ἄνω.

Ἡρακλῆς
ἐνταῦθά νυν χρὴ τοὐμὸν ἐξάραντά σε
σῶμ᾽ αὐτόχειρα καὶ ξὺν οἷς χρῄζεις φίλων.

140
herakle
xeli momeci, imedebi ar gamicruo!

hilosi
xels gamogiwvdi, veraferze geuarebi...

herakle
axla ifice mamaCemi zevsis saxeli... 1185

hilosi
rom ras Caviden? arc amis Tqma ar SegiZlia?

herakle
rom aRasruleb, ra Txovnasac Cemgan moismen.

hilosi
vficav da zevsi iyos ficis dammowmebeli.

herakle
axla iloce, rom itanjo fics Tu gadaxval.

hilosi
fics ar gadaval, magram mainc gemorCilebi. 1190

herakle
ici oites mwvervalebi, zevsis kuTvnili?

hilosi
vici, viTarca msxverplmwirveli bevrjer
avsulvar.

herakle
swored iq unda wamiyvano Senive xeliT,
iaxle Seni megobrebic, ramdenic ginda.

141
πολλὴν μὲν ὕλην τῆς βαθυρρίζου δρυὸς 1195
κείραντα, πολλὸν δ᾽ ἄρσεν᾽ ἐκτεμόνθ᾽ ὁμοῦ
ἄγριον ἔλαιον, σῶμα τοὐμὸν ἐμβαλεῖν,
καὶ πευκίνης λαβόντα λαμπάδος σέλας
πρῆσαι. γόου δὲ μηδὲν εἰσίτω δάκρυ,
ἀλλ᾽ ἀστένακτος κἀδάκρυτος, εἴπερ εἶ 1200
τοῦδ᾽ ἀνδρός, ἔρξον: εἰ δὲ μή, μενῶ σ᾽ ἐγὼ
καὶ νέρθεν ὢν ἀραῖος εἰσαεὶ βαρύς.

Ὕλλος
οἴμοι, πάτερ, τί δ᾽ εἶπας; οἷά μ᾽ εἴργασαι.

Ἡρακλῆς
ὁποῖα δραστέ᾽ ἐστίν: εἰ δὲ μή, πατρὸς
ἄλλου γενοῦ του μηδ᾽ ἐμὸς κληθῇς ἔτι. 1205

Ὕλλος
οἴμοι μάλ᾽ αὖθις, οἷά μ᾽ ἐκκαλεῖ, πάτερ,
φονέα γενέσθαι καὶ παλαμναῖον σέθεν.

Ἡρακλῆς
οὐ δῆτ᾽ ἔγωγ᾽, ἀλλ᾽ ὧν ἔχω παιώνιον
καὶ μοῦνον ἰατῆρα τῶν ἐμῶν κακῶν.

Ὕλλος
καὶ πῶς ὑπαίθων σῶμ᾽ ἂν ἰῴμην τὸ σόν; 1210

Ἡρακλῆς
ἀλλ᾽ εἰ φοβεῖ πρὸς τοῦτο, τἄλλα γ᾽ ἔργασαι.

Ὕλλος
φορᾶς γέ τοι φθόνησις οὐ γενήσεται.

142
mravali muxa unda moWra, Rrmad
fesvgamdgari, 1195
daCexo bevri ganieri zeTisxilis xe
da moaTavso Semdeg maTze Cemi sxeuli,
fiWvis CiraRdniT moelvare cecxli wahkido.
moTqma-godebis erTi cremlic ar damanaxo,
ucremlod izam am yvelafers, Tu Cemi Svili 1200
jerovnad gqvia. xolo fics Tu ver Seasruleb,
im qveynidanac wamogawev umZimes risxvas.

hilosi
vaime, mama, ra miTxari?! ras maiZuleb!

herakle
is vTqvi, rac unda aRasrulo, Tu uars ityvi
sxva mama Zebne, Cemi vaJi aRar gerqmeva! 1205

hilosi
kvlav da kvlav vai! mama, amas ras iTxov Cemgan,
ase xom mkvlelad gardamsaxav, Tan mamismkvlelad!

herakle
Cemi tkivilis makurneblad iqcevi mxolod
da uboloo tanjvaTagan erTaderT mxsnelad.

hilosi
cecxlze dadebiT ranairad ganvkurnav
sxeuls? 1210

herakle
Tu eg gaSinebs, Seasrule sxva danarCeni.

hilosi
mxolod da mxolod wayvanaze ar getyvi uars.

143
Ἡρακλῆς
ἦ καὶ πυρᾶς πλήρωμα τῆς εἰρημένης;

Ὕλλος
ὅσον γ᾽ ἂν αὐτὸς μὴ ποτιψαύων χεροῖν:
τὰ δ᾽ ἄλλα πράξω κοὐ καμεῖ τοὐμὸν μέρος. 1215

Ἡρακλῆς
ἀλλ᾽ ἀρκέσει καὶ ταῦτα: πρόσνειμαι δέ μοι
χάριν βραχεῖαν πρὸς μακροῖς ἄλλοις διδούς.

Ὕλλος
εἰ καὶ μακρὰ κάρτ᾽ ἐστίν, ἐργασθήσεται.

Ἡρακλῆς
τὴν Εὐρυτείαν οἶσθα δῆτα παρθένον;

Ὕλλος
Ἰόλην ἔλεξας, ὥς γ᾽ ἐπεικάζειν ἐμέ. 1220

Ἡρακλῆς
ἔγνως. τοσοῦτον δή σ᾽ ἐπισκήπτω, τέκνον:
ταύτην ἐμοῦ θανόντος, εἴπερ εὐσεβεῖν
βούλει, πατρῴων ὁρκίων μεμνημένος,
προσθοῦ δάμαρτα, μηδ᾽ ἀπιστήσῃς πατρί:
μηδ᾽ ἄλλος ἀνδρῶν τοῖς ἐμοῖς πλευροῖς ὁμοῦ 1225
κλιθεῖσαν αὐτὴν ἀντὶ σοῦ λάβῃ ποτέ,
ἀλλ᾽ αὐτός, ὦ παῖ, τοῦτο κήδευσον λέχος.
πείθου: τὸ γάρ τοι μεγάλα πιστεύσαντ᾽ ἐμοὶ
σμικροῖς ἀπιστεῖν τὴν πάρος συγχεῖ χάριν.

Ὕλλος
οἴμοι: τὸ μὲν νοσοῦντι θυμοῦσθαι κακόν, 1230

144
herakle
cecxlis danTebis SesaTxovars ar Seasruleb?

hilosi
ar gavaCaReb Cemi xeliT, xolo danarCens...
yvelafers ise agisruleb, rogorc isurve. 1215

herakle
kargi, vikmareb am yvelafers. erTi mciredi
SesaTxovaric waumate Sens did Sewevnas...

hilosi
Segisruldeba usaTuod, didic rom iyos.

herakle
im qalwuls, mefe evritosis asuls Tu icnob?

hilosi
ioles unda gulisxmobde, rogorc migixvdi. 1220

herakle
asea. Svilo, sabolood amasRa SegTxov:
Tu gsurs pativiT moekido gardacvlil mamas,
ar daiviwyo mis winaSe naTqvami fici,
nu gaucrueb mamas imeds, SeirTe colad,
mxolod Sen unda gergos igi, sxvas ki _
aravis, 1225
qali, romelmac inebivra Cems siaxloves.
mxolod Sen unda SeeuRlo am qalwuls, Svilo.
merwmune! Tuki gamiwbileb mcire saTxovars,
warxdeba Seni morCileba did saTxovarSic.

hilosi
ar aris swori, ganurisxde esoden sneuls, 1230

145
τὸ δ᾽ ὧδ᾽ ὁρᾶν φρονοῦντα τίς ποτ᾽ ἂν φέροι;

Ἡρακλῆς
ὡς ἐργασείων οὐδὲν ὧν λέγω θροεῖς.

Ὕλλος
τίς γάρ ποθ᾽, ἥ μοι μητρὶ μὲν θανεῖν μόνη
μεταίτιος σοί τ᾽ αὖθις ὡς ἔχεις ἔχειν,
τίς ταῦτ᾽ ἄν, ὅστις μὴ ‘ξ ἀλαστόρων νοσοῖ, 1235
ἕλοιτο; κρεῖσσον κἀμέ γ᾽, ὦ πάτερ, θανεῖν
ἢ τοῖσιν ἐχθίστοισι συνναίειν ὁμοῦ.

Ἡρακλῆς
ἁνὴρ ὅδ᾽, ὡς ἔοικεν, οὐ νεμεῖν ἐμοὶ
φθίνοντι μοῖραν: ἀλλά τοι θεῶν ἀρὰ
μενεῖ σ᾽ ἀπιστήσαντα τοῖς ἐμοῖς λόγοις. 1240

Ὕλλος
ὤμοι, τάχ᾽, ὡς ἔοικας, ὡς νοσεῖς φράσεις.

Ἡρακλῆς
σὺ γάρ μ᾽ ἀπ᾽ εὐνασθέντος ἐκκινεῖς κακοῦ.

Ὕλλος
δείλαιος, ὡς ἐς πολλὰ τἀπορεῖν ἔχω.

Ἡρακλῆς
οὐ γὰρ δικαιοῖς τοῦ φυτεύσαντος κλύειν.

Ὕλλος
ἀλλ᾽ ἐκδιδαχθῶ δῆτα δυσσεβεῖν, πάτερ; 1245

Ἡρακλῆς
οὐ δυσσέβεια, τοὐμὸν εἰ τέρψεις κέαρ.

146
magram vin SeZlebs, ar aRSfoTdes amgvari azriT?

herakle
uaryofad JRers amdagvarad naTqvami sityva.

hilosi
dagTanxmdeboda gana vinme? mxolod igia
mizezi dedis daRupvis da Seni dacemis.
SurisZiebiT snebovani Tu izams amas! 1235
umal sikvdili mijobs, mama, vidre am qveynad
CemTvis yvelaze saZulvel qals SeveuRlebi.

herakle
pativiscemas ar apirebs, rogorc vixile,
ukanaskneli survilisTvis. RmerTebis risxva
wamogeweva, Cemi sityvis damcrobisaTvis! 1240

hilosi
axloa bolo... SeSliliviT saubrob ukve.

herakle
gamoaRviZe sneuleba, Sen giZRvis brali!

hilosi
ra sabralo var! aRar vici, rogor moviqce.

herakle
asea, radgan sworad ar giCs mSoblis mosmena.

hilosi
nuTu gsurs, mama, uRvTo qcevas rom
damaCvio? 1245

herakle
uRvTo ar aris qceva, Tuki me guls mixarebs.

147
Ὕλλος
πράσσειν ἄνωγας οὖν με πανδίκως τάδε;

Ἡρακλῆς
ἔγωγε: τούτων μάρτυρας καλῶ θεούς.

Ὕλλος
τοιγὰρ ποήσω κοὐκ ἀπώσομαι, τὸ σὸν
θεοῖσι δεικνὺς ἔργον: οὐ γὰρ ἄν ποτε 1250
κακὸς φανείην σοί γε πιστεύσας, πάτερ.

Ἡρακλῆς
καλῶς τελευτᾷς, κἀπὶ τοῖσδε τὴν χάριν
ταχεῖαν, ὦ παῖ, πρόσθες, ὡς πρὶν ἐμπεσεῖν
σπαραγμὸν ἤ τιν᾽ οἶστρον, ἐς πυράν με θῇς.
ἄγ᾽ ἐγκονεῖτ᾽, αἴρεσθε: παῦλά τοι κακῶν 1255
αὕτη, τελευτὴ τοῦδε τἀνδρὸς ὑστάτη.

Ὕλλος
ἀλλ᾽ οὐδὲν εἴργει σοὶ τελειοῦσθαι τάδε,
ἐπεὶ κελεύεις κἀξαναγκάζεις, πάτερ.

Ἡρακλῆς
ἄγε νυν, πρὶν τήνδ᾽ ἀνακινῆσαι
νόσον, ὦ ψυχὴ σκληρά, χάλυβος 1260
λιθοκόλλητον στόμιον παρέχουσ᾽,
ἀνάπαυε βοήν, ὡς ἐπίχαρτον
τελέουσ᾽ ἀεκούσιον ἔργον.

Ὕλλος
αἴρετ᾽, ὀπαδοί, μεγάλην μὲν ἐμοὶ
τούτων θέμενοι συγγνωμοσύνην, 1265

148
hilosi
daJinebiT mTxov Sevasrulo Seni moTxovna?

herakle
swored asea! TviTmxilvelad RmerTebs movixmob!

hilosi
maSin ar ZalmiZs uaris Tqma. dae, RmerTebma
icodnen, rom es Sen isurve. Seni survilis 1250
asrulebisTvis me veravin damamunaTebs.

herakle
esec keTili aRsasruli. axla ki, Svilo,
swrafad daiwye asruleba Seni pirobis,
tkivilis morig wamoSlamde cecxlze rom damdo.
nabijs uCqare, wamommarTe. dasrulda tanjva, 1255
radgan movida gviani dRe gardacvalebis.

hilosi
rakiRa ase maiZuleb, veRaraferi
ver Seayovnebs, mama, Seni survilis srulqmnas.

herakle
maS, modiT, vidre tkivili Tavs wamoiSiSvlebs.
medgaro sulo! pirs moavle qvasaviT myari 1260
liToni, sityva godebisa rom ar aRmoxdes.
mainc siamismomgvrelia Tqveni qmedeba,
Tund irjebodeT Tqveni nebis sapirispirod.

hilosi
Cemo Tanmxlebno, wamoswieT da momiteveT,
rom aseT saqmes aRvasruleb. xedavT
TviTonac, 1265

149
μεγάλην δὲ θεῶν ἀγνωμοσύνην
εἰδότες ἔργων τῶν πρασσομένων,
οἳ φύσαντες καὶ κλῃζόμενοι
πατέρες τοιαῦτ᾽ ἐφορῶσι πάθη.
τὰ μὲν οὖν μέλλοντ᾽ οὐδεὶς ἐφορᾷ, 1270
τὰ δὲ νῦν ἑστῶτ᾽ οἰκτρὰ μὲν ἡμῖν,
αἰσχρὰ δ᾽ ἐκείνοις,
χαλεπώτατα δ᾽ οὖν ἀνδρῶν πάντων
τῷ τήνδ᾽ ἄτην ὑπέχοντι.
λείπου μηδὲ σύ, παρθέν᾽, ἀπ᾽ οἴκων, 1275
μεγάλους μὲν ἰδοῦσα νέους θανάτους,
πολλὰ δὲ πήματα καὶ καινοπαθῆ,
κοὐδὲν τούτων ὅ τι μὴ Ζεύς.

150
rarig didia siavkace Tavad RmerTebis,
visi nebiTac aRsruldeba yoveli saqme.
isinic Soben da mamebad iwodebian,
mainc gulgrilad ucqerian tanjvas esodens.
aravin icis, ras mogvisjis dRe samermiso, 1270
dRe dRevandeli avsebula CvenTvis godebiT,
ciur ZalTaTvis ki _ sircxviliT.
xolo kacTaTvis,
romelTac uwevT mTeli tanjva qedze itvirTon,
usastikesi aris awmyo! 1275
(qoros korifes)
nurc Sen darCebi
saxlSi, qalwulo, metismetad bevri ixile,
mware sikvdili, gaugonar tanjvaTa wyeba,
romelTac ar aqvT sxva saxeli, Tu ara _ „zevsi“!

qoro da msaxiobebi toveben orqestras.

151
 ganmartebani

tragediis Targmani Sesrulebulia Zveli ber­

Znu­li enidan hiu loid – jonsis gamocemis mixedviT:
Sophocles. Antigone. The Women of Trachis. Philoctetes.
Oedipus at Colonus. Edited and translated by Hugh Lloyd-
Jones. Loeb Classical Library 21. Cambridge, MA: Harvard
University Press, 1994. wignis momzadebisas agreTve
vsargeblobdi Semdegi gamocemebiT:
Sophocles; With an English translation by
Storr, F. London, Loeb Classical Library, 1919.
Sophoclis: Fabulae. Oxford University Press, 1992.
Sophocles: The Plays and Fragments With Critical Notes, Com­
mentary and Translation in English Prose Volume 5: The Tra­
chiniae Edited by Richard Claverhouse Jebb, Cambridge. 2010.

* deianira – kalidonis mefis, oinevsisa da

alTaias asuli. deianira metyveli saxelia da
Sedgeba ori sityvisagan: δηϊόω (vklav) da ἀνήρ
(kaci, qmari), misi saxeli SegviZlia movTargmnoT,
rogorc „kacismkvleli“, an „qmrismkvleli“.

1 arsebobs sibrZne... – deianiras mier warmoTqmu­

li sibrZne cnobilia aTeneli kanonmdeblisa da

152
 poetis, solonis sibrZnis saxeliT (ix. Her. Hist.
1. 32). rogorc Cans, es sibrZne erTgvari zepiri
formiT solonamdec unda arsebuliyo.
4 TumcaRa hadess jerac ar mivweulvar, vici...
– aristoteles „ritorikis“ mixedviT, Zlie­
ri grZnobiT (παθητικῶς) mosaubre adamianma Se­
saZloa eWvi Seitanos sayovelTaod gavrcele­
bul sibrZneTa WeSmaritebaSi (Aristot. Rh. 2. 21.
13). es SemTxveva aristoteles debulebis lite­
raturuli dasturia.
6 plevroni – erTmaneTisagan unda gavmijnoT
uZvelesi da SedarebiT axali plevroni. uZve­
lesi plevroni warmoadgenda nayofier vakes
etoliaSi, kurionad xmobili mTis siaxloves,
kalidonidan mcire manZilis daSorebiT. Zv.w.
III saukuneSi es adgili gaudaburebula da mis
mosaxleebs arakinTosis mTis maxloblad axali
plevroni dauarsebiaT. am ambavs straboni amgva­
rad gadmogvcems: ἔχει δὲ καὶ ἡ Αἰτωλία ὄρος μέγιστον
μὲν τὸν Κόρακα, συνάπτοντα τῇ Οἴτῃ, τῶν δ᾽ ἄλλων ἐν
μέσῳ μὲν μᾶλλον τὸν Ἀράκυνθον, περὶ ὃν τὴν νεωτέραν
Πλευρῶνα συνῴκισαν ἀφέντες τὴν παλαιὰν ἐγγὺς κειμένην
Καλυδῶνος οἱ οἰκήτορες, εὔκαρπον οὖσαν καὶ πεδιάδα
(etoliaSi aris koraqsad wodebuli erTi didi
mTa, romelic oites emijneba. qalaqis ufro Sua­
gulisaken, sxva mTebTan erTad, aris mTa arakin­
Tosi, romlis siaxlovesac daaarses axali ple­
vroni, mas Semdeg, rac macxovreblebma miatoves
Zveli, kalidonis mTasTan mdebare plevroni,
romelic keTilnayofier (noyier) vakes war­
moadgenda) (Strab. 10. 2. 4). homerosTan, e.w. xo­
maldTa katalogSi plevroni ixsenieba, rogorc

153
 erT-erTi im xuT ZiriTad etoliur qalaqTagan,
romelTac troas miwaze Toasis meTaurobiT
mebrZolebi gamogzavnes: Αἰτωλῶν δ᾽ ἡγεῖτο Θόας
Ἀνδραίμονος υἱός, οἳ Πλευρῶν᾽ ἐνέμοντο καὶ Ὤλενον ἠδὲ
Πυλήνην Χαλκίδα τ᾽ ἀγχίαλον Καλυδῶνά τε πετρήεσσαν
(andremonis vaJi, Toasi, uZRvoda etolielebs,
romlebic mkvidroben plevronSi, olenossa da
pileneSi, zRvispira qalkissa Tu kldovan ka­
lidonSi).
7 oinevsis saxleuli – teqstSi oinevsis samkvi­
drod gamocxadebulia plevroni. Cveulebriv,
oinevsis samkvidrod kalidoni miiCneoda.
„iliadaSi“, aqilevsTan elCobis scenaSi foiniq­
si igonebs ambavs, Tu rogor ganarisxa oinevsma
artemisi da rogor daecnen kalidons, oine­
vsis samkvidros kuretebi (Hom. Il. 9. 527-537).
apolodorosis „biblioTekaSi“ vkiTxulobT:
παραγενόμενος δὲ Ἡρακλῆς εἰς Καλυδῶνα τὴν Οἰνέως
θυγατέρα Δηιάνειραν ἐμνηστεύετο, καὶ διαπαλαίσας
ὑπὲρ τῶν γάμων αὐτῆς πρὸς Ἀχελῷον εἰκασμένον ταύρῳ
περιέκλασε τὸ ἕτερον τῶν κεράτων. καὶ τὴν μὲν Δηιάνειραν
γαμεῖ, τὸ δὲ κέρας Ἀχελῷος λαμβάνει, δοὺς ἀντὶ τούτου τὸ
τῆς Ἀμαλθείας (kalidonSi mosuli herakle oinev­
sis asulis, deianiras SerTvas eswrafoda. qalis
xelis mosapoveblad igi xaris saxiT movline­
bul aqeloos Seeba da mas erTi rqa moamtvria.
amrigad, [herakle] deianiras SeeuRla, aqeloos­
ma ki momtvreuli rqis sanacvlod mas amalTeas
rqa gadasca) (Apollod. 2. 7. 5). diodoros sicilie­
lis mixedviT, oinevsis samkvidroSi, kalidonSi
dasaxlebulma heraklem colad deianira Seir­
To, ramdenadac arc kanonieri meuRle hyavda

154
 da arc kanonieri Svilebi (Diod. 4. 34. 1). ovidiu­
sis „metamorfozebSi“ deianiras epiTetad gve­
vlineba sityva Calydonida (kalidonisi) (Ov. Met.
9. 112). rogorc vxedavT, wyaroTa absoluturi
umravlesoba oinevsis samkvidrod kalidons
aRia­rebs. savaraudod, sofokle sxva wyaros
eyrdnoba. am mxriv yuradRebas imsaxurebs pavsa­
niasis cnoba, romelic meleagrosis sikvdilis
Sesaxeb saubars asrulebs sityvebiT: τοῦτον τὸν
λόγον Φρύνιχος ὁ Πολυφράδμονος πρῶτος ἐν δράματι
ἔδειξε Πλευρωνίαις (es ambavi pirvelad polifrad­
monosis vaJma, friniqosma gadmosca dramaSi
„plevroneli qalebi“) (Paus. 10. 31. 4). amrigad,
oinevsis vaJis, meleagrosis Sesaxeb Seqmnil
dramas friniqosma „plevroneli qalebi“ uwoda,
rac imas niSnavs, rom moqmedeba plevronSi vi­
Tardeboda, qoros saxiT ki plevroneli asule­
bi iyvnen warmodgenilni.
8 etolia – regioni Tesaliasa da ioniis zRvas
Soris. Tavdapirvelad am teritoriaze saxlob­
dnen kuretebad da lelegebad wodebuli tome­
bi, magram uZveles droSive aq damkvidrebula
xalxi, romelsac uZRvoda eleadan gadmosaxle­
buli etolosi. dionise halikarnaselis mixe­
dviT swored kuretebsa da lelegebs ewodaT
mogvianebiT etolielebi da lokriselebi (D. H.
Ant. Rom. 1. 17. 3). apolodorosi mogviTxrobs:
Ἐνδυμίωνος δὲ καὶ νηίδος νύμφης, ἢ ὥς τινες Ἰφιανάσσης,
Αἰτωλός, ὃς ἀποκτείνας Ἆπιν τὸν Φορωνέως καὶ φυγὼν
εἰς τὴν Κουρήτιδα χώραν, κτείνας τοὺς ὑποδεξαμένους
Φθίας καὶ Ἀπόλλωνος υἱούς, Δῶρον καὶ Λαόδοκον καὶ
Πολυποίτην, ἀφ᾽ ἑαυτοῦ τὴν χώραν Αἰτωλίαν ἐκάλεσεν

155
 (endimions wylis nimfasagan (rogorc zogni am­
boben ifianasesagan) hyavda etolosi, romelmac
mokla apisi, foronevsis vaJi da gaiqca kuretTa
miwaze. aq man daxoca maspinZlebi, fTiasa da apo­
lonis vaJebi: dorosi, laodokosi, polipoitesi
da Tavisi saxelis mixedviT qalaqs etolia uwo­
da) (Apollod. 1 .7. 6).
9 aqeloosi – mdinare aqeloosi saTaves iRebda
pindosis centrSi aRmarTul lakmonis mTaze da
Caedineboda ioniis zRvaSi. elinTa warmodge­
niT, aqeloosi mdinareTa RmerTi iyo. home­
rosTan igi ixsenieba, rogorc κρείων Ἀχελώϊος
(meufe, mbrZanebeli aqeloosi). istorikosTa
fragmentebSi vkiTxulobT: Ὠκεανὸς δὲ γαμεῖ Τηθὺν
ἑαυτοῦ ἀδελφήν: τῶν δὲ γίγνονται τρισχίλιοι ποταμοί:
Ἀχελῷος δὲ αὐτῶν πρεσβύτατος καὶ τετίμηται μάλιστα
(okeanosi SeeuRla Tavis das, teTiss, romel­
mac uSva sami aTasi mdinare, romelTa Sorisac
uxucesi da gansakuTrebiT pativcemuli iyo aqe­
loosi) (ix. Fragmenta historicorum graecorum. I. 101).
rogorc komentatorebi uTiTeben, akarnaniaSi
agonebi swored aqeloosis saxelze imarTeboda,
magram aqeloosis kulti ar yofila lokaluri
da misi Tayvaniscema saerToelinuri movlena
unda yofiliyo.
10 samsaxovnad evlineboda – TviTgardasaxvis
unars berZnebi yvelaze metad swored wylis
stiqiasTan dakavSirebul RvTaebebs miawerdnen.
„odiseaSi“ am unars protevsi menelaosis winaaR­
mdeg mimarTavs (Hom. Od. 4. 456). apolodorosi
gadmogvcems: αὗται μηνύουσιν αὐτῷ Νηρέα. συλλαβὼν
δὲ αὐτὸν κοιμώμενον καὶ παντοίας ἐναλλάσσοντα μορφὰς

156
 ἔδησε... (maT daanaxves mas mZinare nerevsi da
heraklem Seipyro igi, miuxedavad imisa, rom
[RmerTma] mravali formiT icvala saxe) (Apollod.
2. 5. 11). RvTaebebi am xerxs mxolod ukiduresi
gaWirvebis an saWiroebis Jams mimarTaven, amri­
gad, sofokle cdilobs warmoaCinos, ramdenad
Zlieri wadili hqonda aqelooss deianiras co­
lad SerTvisa.
11 buRa, gveli, xaris saxe – xelovnebis nimuSebze
dastureba aqeloosis samive saxe. akarnaniul
monetebze aqeloosi gamosaxulia xaris taniTa
da adamianis TaviT. araa gasakviri, misTvis gve­
lis saxis dakavSirebac, ramdenadac, mdinaris
kalapoti metad klaknilia. antikuri WurWlis
mxatvroba warmogvidgens heraklesTan mebrZol
aqeloos gvelis taniTa da adamianis Tav-xeliT.
rac Seexeba adamianis sxeulsa da xaris Tavs,
amgvari formiT aqeloosi gamoxatulia arqaul
lukaniur monetebze.
14 sufTa – dedanSi: ποτός – dasalevad vargisi.
19 alkmenesa da zevsis vaJi – herakle.
26 am saqmes zevsma ganuwesa keTili bolo – dedan­
Si zevss axlavs epiTeti ἀγώνιος (brZolaTa bedis
gadamwyveti). am epiTetiT sul ramodenime Rmer­
Ti ixsenieba. pindarosi pirvel isTmosur odaSi
am epiTets hermess ganukuTvnebs (Pind. I. 1. 60).
30 momdevno Rame – ganuridebs wuxandel tki-
vils – dedniseuli qveteqsti moicavs gagebas,
romlis mixedviTac momdevno Ramis mier wina
Ramis satkivaris ganrideba mxolod da mxolod
axali sawuxaris motanas isaxavs miznad da ara
misTvis Svebis motanas.

157
35 batoni misi – igulisxmeba evrisTevsi. deianiras
imdenad sZuls igi, rom mis saxels ar axsenebs.
alkmenes garegnobiT moxiblulma zevsma amfi­
trionis saxe miiRo da masTan sareceli gaizia­
ra. mas Semdeg, rac atem zevss goneba daubnela,
eWvianma heram kronids daafica, rom pirveli
adamiani, romelic persevsis saxlSi daibade­
boda, uzenaesi mmarTveli iqneboda. Semdeg
heram Seayovna alkmenesagan herakles Soba da
evrisTevsis dabadeba daaCqara. gadmocemis Ta­
naxmad, evrisTevsi herakleze erTi saaTiT adre
daibada da ramdenadac isic persevsis saxleuls
warmoadgenda, uzenaes mmarTvelad Seiqna. zevs­
ma mxolod isRa moaxerxa, rom hera daeyoliebi­
na, evrisTevsis Tormeti davalebis aRsrulebis
SemTxvevaSi herakles RmerTTa Soris daedo
bina. mocemul striqonebSi deianira swored
evrisTevsis Tormet davalebasa da maTTan da­
kavSirebul movlenebs gulisxmobs. meore mxriv,
dedanSi evrisTevsis saxelis mouxsenebloba em­
saxureba erTgvar ganzogadebas. sofokles surs
miuTiTos, rom herakles bedi, sazogadod, mavan­
Ta davalebebisa Tu RvTaebrivi nebis aRsrule­
baa.
38 ifitosi – oiqaliis mefis, evritosis vaJi.
39 traqisSi vmkvidrobT – ifitosis mokvlamde he­
rakle tirinsSi mkvidrobda da Semdeg gaixizna
traqisSi deianirasa da SvilebTan erTad. apo­
lodorosis mixedviT herakles arqitelesis
vaJi, oinevsis naTesavi Semoakvda. mas miuteves,
magram Tavad isurva, gaZevebis sasjeli daeTmina

158
 da mefe keiqsTan, traqisSi gadaixvewa (Apollod. 2.
7. 6).
44 arc sxva xuT Tves gamoCnda – dedanSi ixmareba
sityva ἀκήρυκτος, rac imaze mianiSnebs, rom mTe­
li am drois ganmavlobaSi herakles bedis Sesa­
tyobineblad arc macne gamoCenila da masze in­
formacia arc raime sxva saxiT gaJRerebula.
45 vici, uTuod saSineli moxda raime – Tormeti
wliT adre herakles uwinaswarmetyveles, rom
Tormeti wlis Semdgom igi Svebas hpovebda. was­
vlamde TxuTmeti TviT adre datovebuli niSnis
mixedviT, Tu gmiri TxuTmeti Tvis ganmavlobaSi
ar gamoCndeboda, deianiras SeeZlo igi mkvdrad
mieCnia.
54 amdeni Svilis mSobeli – gadmocemis mixedviT,
garda ufrosi vaJis, hilosisa, deianirasa da he­
rakles kidev sami vaJi da erTi qaliSvili hyav­
daT. am sakiTxTan dakavSirebiT wyaroebi ar aris
erTsulovani. diodoros sicilielTan vkiTxu­
lobT: ἐτέκνωσε δὲ καὶ ἐκ τῆς Δηιανείρας νεωτέρους τοῦ
Ὕλλου υἱοὺς δύο, Γληνέα καὶ Ὁδίτην (deianirasagan
mas hyavda hilosze umcrosi ori vaJi, glenevsi
da hoditesi) (Diod. 4. 37. 2). apolodorosi vaJTa
CamonaTvals umatebs ktesiposis saxelsac (Apol­
lod. 2. 7. 8). xolo qaliSvilis, makarias saxels
vigebT pavsaniasisagan (Paus. 1. 32. 5).
69 lidieli asuli – tmolosis qvrivi, lidiis de­
dofali, omfale. man herakles saxiT SeiZina
ara mxolod mona, aramed sayvarelic da misgan
Sva sami vaJi: lamosi, agelaosi da laomedoni.
pativmoyvare qals imxela siamovnebas gvrida
herakleze mbrZanebloba, rom mas qalis samosis

159
 Cacmasa da jaratarTan dgomasac ki aiZulebda
(Apollod. 2. 6. 3; Diod. 4. 31; Paus. 2. 21. 3).
73 cocxalia? – mas Semdeg, rac herakles damonebis
ambavi Seityo, deianiras herakles gardacvale­
bis ambavic ki veRar gaakvirvebs.
74 evboia – egeosis zRvis udidesi kunZuli.
74 evritosi – oiqaliis mefe, daxelovnebuli
mSvildosani. homerosis „odiseaSi“ vkiTxu­
lobT: οὔθ᾽ Ἡρακλῆι οὔτ᾽ Εὐρύτῳ Οιχαλιῆι, οἵ ῥα
καὶ ἀθανάτοισιν ἐρίζεσκον περὶ τόξων. τῷ ῥα καὶ
αἶψ᾽ ἔθανεν μέγας Εὔρυτος, οὐδ᾽ ἐπὶ γῆρας ἵκετ᾽ ἐνὶ
μεγάροισι: χολωσάμενος γὰρ Ἀπόλλων ἔκτανεν, οὕνεκά
μιν προκαλίζετο τοξάζεσθαι. (verc heraklesa da
oiqaliel evritoss [gavejibrebodi], isini
xom mSvildosnobaSi ukvdavTac ki etoqebod­
nen. swored amitom, maleve daiRupa didebuli
evritosi, ver miewia mSvid siberes sasaxleebSi:
ganrisxebulma apolonma mokla, radgan mSvil­
dosnobaSi gamoiwvia igi) (Hom. Od. 8. 226-230).
ufro gavrcelebuli versiis Tanaxmad, evrito­
si heraklem mokla, rac aris kidec aRwerili mo­
cemul tragediaSi.
75 evritosis qalaqi – oiqalia. uZveles droSi
arsebobda ramdenime oiqalia: meseniaSi, Tesa­
liaSi da evboiaze. wyaroebi ar aris erTsulo­
vani imasTan dakavSirebiT, Tu romel oiqaliaSi
mbrZaneblobda evritosi. tragediis mixedviT
evritosi evboiis oiqalias mbrZaneblobs, rac
miyveba versias Zveli epikuri poemisa „oiqaliis
damxoba“ (Οἰχαλίας ἅλωσις), romelsac xSirad ho­
merossac ki miawerdnen.

160
101 erTSi or mxareTagan – igulisxmeba ori konti­
nenti, am SemTxvevaSi evropa da azia. isokrate­
sis „sityvanSi“ vkiTxulobT: τῆς γὰρ γῆς ἁπάσης τῆς
ὑπὸ τῷ κόσμῳ κειμένης δίχα τετμημένης, καὶ τῆς μὲν Ἀσίας
τῆς δ᾽ Εὐρώπης καλουμένης (cisqveSeTSi arsebuli
mTeli xmeleTi dayofilia or nawilad da aziad
da evropad iwodeba) (Isoc. Pan. 4. 179). afrika, ro­
gorc mesame kontinenti mwerlobaSi mogviane­
biT Cndeba. salustiusTan aseT cnobas vxvde­
biT: In divisione orbis terrae plerique in parte tertia
Africam posuere, pauci tantummodo Asiam et Europam
esse, sed Africam in Europa (dedamiwis dayofisas
umravlesoba mesame nawilad afrikas gamoyofs,
ufro mciredni mxolod aziasa da evropas ga­
moyofen, magram afrikas evropas miakuTvneben)
(Sal. Jug. 17).
116 kadmosis nagrami – igulisxmeba herakle.
162 qonebidan ra unda mergos – klasikur epoqa­
Si qmris sikvdilis an col-qmris dacilebis
SemTxvevaSi cols ergeboda mziTevi da qmrisa­
gan ZRvnad miRebuli nivTebi. iqmneboda erTgva­
ri dokumenti, romelSic aRiricxeboda qalis
mziTevi, raTa zemoaRniSnul SemTxvevaSi ojaxs
hqonoda mziTevis dabrunebis ufleba. am doku­
mentis ararsebobis SemTxvevaSi mziTevi ojaxs
aRar ubrundeboda. isaiosis „sityvanSi“ vkiTxu­
lobT: ἐὰν ἀπολίπῃ ἡ γυνὴ τὸν ἄνδρα ἢ ἐὰν ὁ ἀνὴρ
ἐκπέμψῃ τὴν γυναῖκα, οὐκ ἔξεστι πράξασθαι τῷ δόντι ὃ μὴ
ἐν προικὶ τιμήσας ἔδωκεν (Tu coli qmars miatovebs,
an qmari gaistumrebs cols, mziTevis gamcems ar
SeuZlia ukan moiTxovos igi, Tuki [Tavis droze
mziTevi] ar aRuricxavs) (Isaeus. 3. 35).

161
171 dodone – uZvelesi elinuri samisno epirosSi.
herodotosis „istoriaSi“ vxvdebiT samisnos
daarsebis or versias, romelTagan erTi mas qu­
rumebisagan TebeSi mousmenia, xolo meore Tavad
dodonel winaswarmetyvelebs uambiaT. pirveli
versiis mixedviT finikielebma Tebedan ori qu­
rumi qali waiyvanes, erTi libiaSi gayides, xolo
meore – eladaSi. swored maT dauarsebiaT samis­
noebi Sesabamis regionebSi. rac Seexeba meore
versias, dodoneli qurumebis mixedviT, egvip­
tidan ori Savi mtredi afrenila, erTi libiaSi
damjdara, meore ki swored maTTan mifrenila.
mtredi muxaze Camomjdara da adamianuri xmiT
uTqvams, aq zevsis samisno unda daarsdeso, rac
RvTis gamocxadebad miuCneviaT da RvTis neba
aRusrulebiaT kidec (Her. Hist. 2. 54-55).
172 ori peleiadis piriT – erTi versiiT, profe­
tul niSnebs iwerdnen foTolTa moZraobisa
da Srialis mixedviT, romelsac ganmartavdnen
qurumi qalebi, saxelad Πελειάδες. SesaZlebelia
am sityvis amokiTxva mTavruli sawyisis gare­
Se da masSi moazreba sityvisa πελειάς (mtredi),
ramdenadac gmirTa epoqaSi, misnobis yvelaze
gavrcelebul formas, SeiZleba iTqvas, swored
frinvelTmisnoba warmoadgenda. garda amisa,
rogorc zeda komentarSi aRiniSna, sakuTriv
dodonel qurumTaTvis samisnos daarseba
swored RvTis nebis mtredis piriT gacxadebas
ukavSirdeba. miuxedavad amisa, herodotosi lo­
gikurad ganmartavs am miTis racionalur saw­
yisebs. misi azriT, sinamdvileSi dodoneSi ada­
miani mivida, magram igi „barbarosi“ iyo, Sesaba­

162
 misad misi metyveleba ar esmodaT da mas mtredi
uwodes, xolo mtredis siSave imiT aixsneba, rom
qali Savi iyo, rac mis egviptelobaze mianiSnebs
(Her. Hist. 2. 57). me vemxrobi pirvel mosazrebas,
ramdenadac, rodesac aRniSnul sityvas raode­
nobis ganmsazRvrelad axlavs „ori“ an ‘sami“, sa­
qme yovelTvis qurum qalebs exebaT.
179 iCqaris kaci gvirgvindarqmuli – keTili uwye­
bis SemTxvevaSi, macne TavSemkuli modioda.
180 pirveli macne – igi aswrebs liqass da cdilobs
dedofali moimadlieros.
192 Tavad rad ar Cans? – igulisxmeba liqasi da ara
herakle. adgilobrivebi cdiloben liqasisagan
herakles gamarjvebis ambavi Seityon. swored
amitom, erTma rigiTma mosaxlem Wkua ixmara da
deianirasaken sasiamovno ambis pirvel macned
iswrafa.
194 malielTa mosaxleoba – malisi warmoadgenda
eladis mcire regions, romelic garSemortymu­
li iyo mTebiT. traqisi swored malisis erT-er­
Ti umTavresi qalaqia.
200 oite – mTa Tesaliis samxreTiT. swored am mTaze
gardaicvleba herakle. romael poetTa Semoq­
medebaSi herakles epiTetad xSirad gvevlineba
„oiteli“. arsebobs xuTmoqmedebiani tragedia
„oiteli herakle“, romelic saukuneebis gan­
mavlobaSi miewereboda senekas, magram dRes misi
avtoroba uaryofilia.
* hiporqema – hiporqema warmoadgenda cocxal,
mxiarul nazavs simRerisa da cekvisa, romelic,
umetesad, dorielebSi iyo gavrcelebuli da
apolonis, an apolonisa da artemisis sadide­

163
 blad sruldeboda. asrulebdnen kaci da qali.
mocemuli hiporqema iyofa sam nawilad. pir­
veli naxevarqoros mier warmoTqmuli teqsti
warmoadgens mowvevas cekvisa da simRerisaTvis,
meore naxevarqoros sityvebi am mowvevaze pa­
suxgacemaa, Semdeg qoro imeorebs refrens: „io,
io, pean!“, ukanaskneli sami striqoni ki momdev­
no scenis Semzadebaa.
212 ortigieli artemisi – epiTeti Cveulebriv ga­
iazreba, rogorc „ortigiaze Sobili“. aristo­
fane komikuri efeqtis misaRwevad mimarTavs
sityvebiT TamaSs Λητοῖ ὀρτυγομήτρᾳ, rac „orti­
gielis mSoblis“ nacvlad gaiazreboda, ro­
gorc „mwyris mSobeli“ (Ar. Av. 870). sakuTriv
ortigia warmoadgenda mcire kunZuls sici­
liis maxloblad da iyo sirakuzis istoriuli
centri.
220 io! io! pean! – mecnierTa nawili striqons iam­
bur dimetrad aRiqvams da umatebs kidev erT
„peans“. magaliTisaTvis iSvelieben aristofanes
„aqarnelebs“: ἰὼ ἰὼ Παιὰν Παιάν (Ar. Ach. 1212).
237 keneoni – koncxi evboiaze, kunZulis Crdilo-da­
savleT nawilSi. koncxze mdebareobda taZari
zevsisa, romelsac Semdgom „keneoneli“ ewoda.
253 erTi weli zida monobis tvirTi – ufro gavr­
celebuli versiT, herakle omfalesTan monad
sami weli msaxurobda. es tradicia miTogra­
fosebidan modis da literaturaSic damkvidr­
da. magaliTad, apolodorosTan vkiTxulobT:
λαμβάνει χρησμὸν Ἡρακλῆς, ὃς ἔλεγεν ἀπαλλαγὴν αὐτῷ
τῆς νόσου ἔσεσθαι πραθέντι καὶ τρία ἔτη λατρεύσαντι καὶ
δόντι ποινὴν τοῦ φόνου τὴν τιμὴν Εὐρύτῳ (heraklem mii­

164
 Ro misnoba, romelic ambobda, rom misi sneule­
bis wamali iqneboda [monad] gayidva, sami weli
msaxureba da mkvlelobis sanacvlod evritosi­
saTvis sanacvalgebos micema) (Apollod. 2. 6. 2).
258 ganwmendisumal – homerosis poemebi ar icnobs
mkvlelobisagan ganwmendis raime specifiur ri­
tuals. mkvlelebs an aZeveben, an mkvlelobisaT­
vis misgan garkveul kompensacias iReben. mkvle­
varTa nawili miiCnevs, rom herakles ganwmen­
daSi sofokle erTwlian monobas gulisxmobs,
magram wyaroTa mixedviT herakles marTlac
aRusrules ganwmendis rituali. apolodoros­
Tan vkiTxulobT: καθαρθῆναι δὲ θέλων τὸν φόνον
ἀφικνεῖται πρὸς Νηλέα: Πυλίων ἦν οὗτος δυνάστης.
ἀπωσαμένου δὲ Νηλέως αὐτὸν διὰ τὴν πρὸς Εὔρυτον
φιλίαν, εἰς Ἀμύκλας παραγενόμενος ὑπὸ Δηιφόβου τοῦ
Ἱππολύτου καθαίρεται (mklvelobisagan ganwmendis
surviliT mimarTa nelevss, romelic iyo pi­
lielTa mefe. nelevsma evritosTan megobrobis
gamo mas uari uTxra, amitom amikleSi Cavida da
hipolitosis vaJis, deifobosisagan ganiwminda)
(Apollod. 2. 6. 2). msgavsadve ganiwmindeba oreste­
sic esqiles „evmenidebis“ mixedviT (Aesch. Eum.
283).
261 mxolod mas edo mis tanjvaSi kuTvnili wili –
liqasi cdilobs ifitosis mkvlelobis mizezad
evritosisagan herakles Seuracxyofa warmoad­
ginos.
263 viTarca Zveli megobari – Teokritosis „idi­
liebis“ mixedviT, herakles mSvildis xmareba
swored evritosma aswavla (Theocr. 24. 106).

165
266 Cems Svilebs – hesiode evritosis oTx Svils
asaxelebs: deioni, klitiosi, toqsevsi da ifi­
tosi (Hes. fr. 70). etruriaSi aRmoCenili vazu­
ri ferwera, romelzec gamosaxulia evritosis
ojaxis mier herakles miReba, sami Svilis saxels
iZleva: klitiosi, toqsosi, didaioni.
270 xeli ubiZga – ufro gavrcelebuli miTis mixed­
viT, odesRac evritosisaTvis xarebi mouparavT,
evritoss damnaSaved herakle miuCnevia, rasac
ar daeTanxma ifitosi da Tavad gahyva herakles
xarebis saZebnad. rodesac es orni tirinsis
cixeze asulan zemodan gadmosaxedad, herakle­
saTvis sigiJes wamouvlia da ifitosisaTvis
xeli ukravs (Apollod. 2. 6. 2). sruliad gansxvave­
bul versias gvTavazobs homerosi. „odiseas“
mixedviT ifitosi lakedemonSi Casula Tavisi
cxenebisa da jorebis saZebnad. lakedemonSi igi
heraklesTan stumrad misula, magram herakles
stumar-maspinZlobis yvelanairi wesi daviwye­
boda, ifitosi mouklavs da cxenebi miuTvisebia
(Hom. Od. 21. 22-30).
296 mainc idardebs winmWvreteli adamiani – deia­
niras ar SeuZlia uyurebdes misTvis moyvanil
tyveebs da fiqrobdes, rom adamianis sixaruli
maradiulia. deianiras sixarulSi amozrdili es
eWvi saocari bunebrivobiT jdeba scenis mier
Seqmnil saerTo konteqstSi, rac sofokles gan­
sakuTrebuli ostatobis kidev erTi nimuSia.
316 hyavda Svili evritoss? – dedanSi: Εὐρύτου σπορά
τις ἦν? deianiram macnis naambobidan ukve icis,
rom evritoss Svilebi hyavda. igi an imdenad dab­
neulia, rom es aviwydeba, an konteqstma Tavis­

166
 Tavad unda mianiSnos liqass, rom igi qaliSvils
gulisxmobs.
383 dae, moiSTos... – korifes mier warmoTqmul am
sityvebs msmenelze ormagi efeqti unda moexdi­
na, radgan igi pirdapiri mniSvnelobiT liqass
miemarTeba, iribad ki heraklesac gulisxmobs.
420 qaliSvili evritosisa – manamde macne ambobs,
rom liqasma araferi icis qaliSvilis warmo­
mavlobis Sesaxeb, radgan araferi gamoukiTxavs
(ix. str. 382), aq ki, ise Cans, TiTqos macnem li­
qasis piridan moismina, rom iole evritosis qa­
liSvilia. am winaaRmdegobis gadaWra mxolod
ase SeiZleba: liqasma icis, rom qalwuls iole
hqvia, razec, misi mxilebis mizniT, amaxvi­lebs
yuradRebas macne. Tu visi qaliSvilia iole,
es liqasma ar icis, samagierod icis macnem da
am ukanasknel faqts igi aRniSnavs ara liqasis
mxilebis mizniT, aramed ubralo dakonkretebi­
saTvis.
444 me Tu meufla... – mecnierTa nawili am striqons
nayalbevad miiCnevs ramdenime mizeziT: dedanSi
striqoni iwyeba sityvebiT κἀμοῦ γε (da mec). imis
aRniSvnis Semdeg, rom erosi RmerTebsac ki sur­
vilisamebr eufleba, striqonis dawyeba sity­
vebiT „da mec“ moulodnelia. mkvlevarTaTvis
saeWvoa Semdgomi striqonebis avTenturobac,
ramdenadac deianiram ar icis, iziarebs Tu ara
iole herakles siyvaruls, rasac ase dabejiTe­
biT acxadebs.
465 cxovreba mouspo Tvisma silamazem – deiani­
rasTvis es SegrZneba sakmaod axlobelia, radgan

167
 prologis mixedviT, am safrTxis winaSe Tavadac
idga (ix. str. 25).
460 umetes qals ar daeufla? – sxvadasxva qali­
sagan herakles sabolood samocdaaT Svila­
mde hyavda. higinusi iZleva herakles Svilebis
mokle CamonaTvals (ix. Hyginus, Fab. 162.), he­
rakles sayvarlebsa da Svilebs sakmaod vrcel
monakveTs uZRvnis apolodorosi (ix. Apollod. 2.
7. 8).
436-469 deianiras mimarTva liqasisadmi agebulia
logikur argumentebze: 1. liqass ar unda eSi­
nodes imisa, rom deianira gawyreba heraklesa
da ioleze, es ar moxdeba, vinaidan isini erosis
Zalas emorCilebian; 2. ubralod tyuilis Tqma
liqasisaTvis samarcxvino iqneba, xolo Tu igi
keTili zraxviT cruobs, misi sicrueca da ke­
Tili zraxvac usargebloa; 3. liqass sabolood
mainc amxelen; 4. deianirasTvis yvelaze didi
tkivili simarTlis ar codna iqneba, Sesabamisad,
liqasma ar unda ifiqros, rom simarTlis damal­
viT deianiraze zrunavs; 5. sabolood deianira
jaWvurad ubrundeba pirvel arguments.
508 movlinebuli rqamaRal da oTxfexa xarad
– ovidiusis „metamorfozebis“ mixedviT aqe­
loosma brZola adamianis saxiT daiwyo, Semdeg
gardaisaxa gvelad, bolos ki – xarad (Ov. Met. 9.
1-100).
509 oiniada – qalaqi akarnaniaSi, mdinare aqeloosis
dasavleTiT. mogvianebiT oiniada warmoadgen­
da antiaTenuri gavlenis centrs. Tukididesis
mixedviT, perikless alya Semourtyams qalaqi­
saTvis, magram misi aReba ver mouxerxebia da

168
 ubralod Sin dabrunebula (Thuc. 1. 111). oinia­
dur monetebze gamosaxuli iyo aqeloosis Tavi.
516 kiprisi axldaT – sofokles mixedviT, me­
brZolebs mxolod afrodite axldaT, deianira
ki brZolas Soridan adevnebda Tvals. magram
aqeloosisa da herakles brZola yovelTvis ase
ar warmoedginaT. pavsaniasis „eladis aRweri­
lobaSi“ vkiTxulobT: Μεγαρεῖς δὲ οἱ πρὸς τῇ Ἀττικῇ
θησαυρόν τε ᾠκοδομήσαντο καὶ ἀναθήματα ἀνέθεσαν
ἐς τὸν θησαυρὸν κέδρου ζῴδια χρυσῷ διηνθισμένα, τὴν
πρὸς Ἀχελῷον Ἡρακλέους μάχην: Ζεὺς δὲ ἐνταῦθα καὶ ἡ
Δηιάνειρα καὶ Ἀχελῷος καὶ Ἡρακλῆς ἐστιν, Ἄρης τε τῷ
Ἀχελῴῳ βοηθῶν. εἱστήκει δὲ καὶ Ἀθηνᾶς ἄγαλμα ἅτε οὖσα
τῷ Ἡρακλεῖ σύμμαχος (atikelTa mezobelma megare­
lebma saganZuri moamzades da ZRvnad Seswires:
oqros gamosaxulebebiT mokirwyluli kedari,
romelzedac aqeloosisa da herakles brZola
iyo asaxuli. iyvnen zevsi, deianira, aqeloosi,
herakle da aresi, romelic aqelooss exmare­
boda. iyo aTenas gamosaxulebac, romelic he­
rakles uwevda TanamebrZolobas) (Paus. 6. 19. 12).
519 gadawnuliyvnen kibesaviT – dedanSi: ἦν δ᾽
ἀμφίπλεκτοι κλίμακες... kibe (κλῖμαξ), rogorc sabrZo­
lo ileTi marTalia ixsenieba zogierT avtor­
Tan, magram maT ar aqvT warmoadgena, ra moZrao­
bas an moZraobebs gulisxmobda es ileTi. sava­
raudod, am kiTxvaze pasuxi SegviZlia vipovoT
ovidiusis „metamorfozebSi“, sadac aqeloosi
yveba, Tu meoTxe mcdelobiT rogor dausxlta
herakle mis Cavlebas, uknidan Seborka, mTeli
simZimiT zedatanze gadaawva da miwaze dado.
vfiqrob, swored es ileTi unda warmoadgendes

169
 e.w. „kibes“. zedatanze simZimis dawoliT nel-ne­
la win gadaxrili kaci unda miemsgavsebinaT
kibis zeda nawilisaTvis, romelsac adamiani
nel-nela xris win vidre mis or wvets raime da­
sayrdenze Camodebdes. gasaTvaliswinebelia
isic, rom rodesac herakle aqelooss am moZrao­
bas ukeTebs, aqelooss tani adamianisa aqvs, Tavi
ki – xarisa. rqebis neli gadaxra win kidev ufro
aZlierebs asociacias kibis zeda, ganapira ori
wvetis gadaxrasTan.
529 wahgvares dedas – zogierTi wyaros miTiTebiT,
deianiras SerTvis Semdeg herakle sakmaod didi
xniT darCa oinevsTan. diodoros sicilielis
mixedviT es periodi sam weliwads Seadgenda
(Diod. 4. 36. 2).
548 Tvali mudam gadaSlil yvavils xarbdeba –
dedanSi sityva „xarbdeba“ gamoxatulia zmniT
ἀφαρπάζειν, rac mcenareTa gverdiT TiTqmis uga­
monaklisod „mowyvetas“ niSnavs. magram, ramde­
nadac amave striqonSi qvemdebarea ὀφθαλμός
(Tvali), gadavwyvite zmna zemoaRniSnuli sity­
viT gadmometana. unda vigulisxmoT, rom es zmna
Tvalis imgvar daxarbebas gulisxmobs, romelic
samomavlod subieqtis mier obieqtis mitacebas,
dasakuTrebas gulisxmobs.
557 nesosi – kentavri, romelsac mgzavrebi una­
vod gadahyavda mdinare evenosze. nesosi mo­
nawileobda cnobil „kentavromaqiaSi“, ro­
melSic erTmaneTs kentavrebi da lapiTebi See­
brZolnen. kentavromaqias vrclad aRwers ovi­
diusi Tavis „metamorfozebSi“ (ix. Ov. Met. 12.
210-458). nesosi, arsebiTad, swored kentavro­

170
 maqiisa da herakles sikvdilSi dadebuli wilis
wyalobiT aris cnobili.
559 evenosi – mdinare etoliaSi. saTaves iRebs
oites mwvervalebSi. mdinares likormasi ewode­
boda, mogvianebiT ki axali saxeli aresis vaJis,
evenosis saxelis mixedviT ewoda. apolodorosi
mogviTxrobs: Εὔηνος μὲν οὖν ἐγέννησε Μάρπησσαν,
ἣν Ἀπόλλωνος μνηστευομένου Ἴδας ὁ Ἀφαρέως ἥρπασε,
λαβὼν παρὰ Ποσειδῶνος ἅρμα ὑπόπτερον. διώκων δὲ
Εὔηνος ἐφ᾽ ἅρματος ἐπὶ τὸν Λυκόρμαν ἦλθε ποταμόν,
καταλαβεῖν δ᾽ οὐ δυνάμενος τοὺς μὲν ἵππους ἀπέσφαξεν,
ἑαυτὸν δ᾽ εἰς τὸν ποταμὸν ἔβαλε: καὶ καλεῖται Εὔηνος ὁ
ποταμὸς ἀπ᾽ ἐκείνου (evenosma Sva marpesa, romel­
sac etrfoda apoloni. idasma, afarevsis vaJma
igi moitaca da poseidonisagan miRebuli fr­
Tiani etliT waiyvana. etlze Semdgari evenosi
mas daedevna da mdinare likormass miadga. raki
misi Sepyroba ver SeZlo, Tavisi cxenebi daxoca,
Tavad ki mdinareSi gadaeSva. mas Semdeg mdinares
evenosi ewodeba) (Apollod. 1. 7. 8). savaraudod,
evenosis gadalaxva did sirTules warmoad­
genda. swored amis simboluri asaxva unda iyos
mdinareze gadayvanisas nesosis mier deianiraze
Zaladobis mcdeloba. rogorc Cans, evenosze
gadasvlis nebismieri msurveli Tavs seriozul
safrTxeSi igdebda, rac miTSi swored am saxiT
airekla.
566 zevsis vaJic meyseulad Semotrialda – miuxe­
davad imisa, rom poetis TqmiT evenosi metad
Rrma iyo, heraklem igi damoukideblad gadala­
xa. ovidiusis mixedviT, rodesac nesosma deiani­

171
 ras gaupatiureba scada, herakle ukve napirze
idga da isaric napiridan styorcna (Met. 9. 110).
582 avi mxneobiT moqmedeba... – deianira cdilobs
daarwmunes qoros wevrebi, rom mas boroti
ganzraxva ar aqvs. es bunebrivia, Tu gaviTva­
liswinebT, rom sasiyvarulo jado-wamalTa ga­
moyeneba xSirad tragikuli SedegiT sruldebo­
da. orator antifonis pirvel sityvaSi vxvde­
biT Zalze saintereso istorias. am sityvis
mixedviT, mamakaci dedinacvals mamis mzakvrul
mkvlelobaSi adanaSaulebs. ymawvilis sity­
viT, misi dedinacvali damegobrebia mamamisis
megobris, filomenosis msaxurs, romlis mi­
marTac Tavad filomenoss siyvaruli ganele­
bia. dedinacvalma sabralo qali moatyua, rom
masac igive SeemTxva da hqonda siTxe, romlis
Sesmis SemTxvevaSic mamakacebs maTdami siyva­
ruli kvlav gauZlierdebodaT. qalma irwmuna
misi sityvisa da siTxe gauria rogorc momCivani
ymawvilis mamis, agreTve filomenosis sasmelSi.
im imediT, rom ufro meti siTxis gamoyenebis
SemTxvevaSi filomenosi mas samudamod Seiyva­
rebda, am ukanasknelis sasmisSi siTxe gacilebiT
meti odenobiT Caasxa. Sedegad, filomenosi ad­
gilze gardaicvala, ymawvilis mama ki sawamla­
visagan gamowveuli avadmyofobiT aResrula
(Antiph. 1. 14.). aristoteles „didi eTika“ gad­
mogvcems, rom mavanma qalma mamakacs e.w. sasiyva­
rulo wamali daalevina, ris Sedegadac mamakaci
gardacvlila, magram areopags qali gaumarTle­
bia, radgan qals ar hqonia mkvlelobis winaswa­
ri ganzraxva (πρόνοια) (Aristot. MM. 1188 b). jado

172
 wamlis momxmarebel qalebs plutarqosi sule­
lebs uwodebs. igi amgvarad msjelobs: nemskavze
sawamlavis wasmis gziT Tevzis daWera iolia,
magram Semdgom es Tevzi ara mxolod ugemuria,
aramed misi mirTmeva saxifaToc kia. dedakace­
bi, romlebic jado-wamlebiTa da magiiT cdi­
loben mamakacis mopovebas, sabolood suleli
da usargeblo mamakacebis gverdiT aRmoCnde­
bian xolme. grZneul kirkes odisevsis Rore­
bad qceuli Tanaflotelebi arafrisTvis ar
gamouyenebia, odisevss ki WeSmaritad etrfoda
(Plut. Conjug. 5). plutarqosis monaTxrobSi sagu­
lisxmo is aris, rom sasiyvarulo jado-wamliT
mamakacis mopovebas igi SesaZlod miiCnevda.
597 Tu samarcxvinos Cumad Caiden, ufro nakleb
samarcxvinoa – deianiras es mosazreba katego­
riulad ewinaaRmdegeba manamde qoros korifes
mier gamovlenil damokidebulebas farulad
Secodebis mimarT (ix. str. 383-384). SesaZloa, es
iyos brwyinvale nimuSi imisa, rom sakuTari qme­
debis Sefasebisas Cvenive vnebebi xels gviSlis
davinaxoT is, rac sxvis qmedebaze dakvirvebisas
esoden TvalSisacemia.
602 peplosi – homerosis eposSi peplosi mxolod qa­
lis samoss warmoadgens. ufro marTebuli iqne­
boda gvqonoda sityva qitoni, magram rogorc
Cans, am SemTxvevaSi peplosi ixmareba sazogadod
tanisamosis aRsaniSnad.
614 niSans gaiyoleb – erTi versiiT, niSnis funqcia
unda Seesrulebina saTavsoze dartymul beWeds.
am SemTxvevaSi sityva σφραγίς, romelic vTargm­

173
 neT „kvalis“ mniSvnelobiT, iqneba cvilze beW­
dis dartymis Sedegad darCenili gamosaxuleba.
620 hermesiseuli xelovneba – hermess SeTavsebu­
li hqonda RmerTebis Sikrikis funqciac, Se­
sabamisad, Sikrikoba „hermesiseul xelovnebad“
miiCneoda.
638 sadac Semokrba... – igulisxmeba Termopile.
poets surs Seqmnas zogadi suraTi mTeli re­
gionisa, ris miRwevasac cdilobs regionis cen­
tris xsenebiT, centrs ki swored Termopile
warmoadgenda. igi axsenebs oites mwvervalebs,
romlebic malisis yures gadahyurebda, Sem­
dgom sakuTriv malisis yures da „saxelovani
sabrWos“ xsenebiT gvabrunebs TermopilesTan
mTeli zRvispireTis gavliT.
639 saxelovani sabrWo elinTa – igulisxmeba am­
fiqtionisTa Sekrebebi, romelic imarTeboda
qalaq anTeleSi, TermopilesTan axlos dasa­
vleTis mxridan. herodotosTan vkiTxulobT: ἐν
δὲ τῷ μεταξὺ Φοίνικος ποταμοῦ καὶ Θερμοπυλέων κώμη
τε ἐστὶ τῇ οὔνομα Ἀνθήλη κεῖται, παρ᾽ ἣν δὴ παραρρέων
ὁ Ἀσωπὸς ἐς θάλασσαν ἐκδιδοῖ, καὶ χῶρος περὶ αὐτὴν
εὐρύς, ἐν τῷ Δήμητρός τε ἱρὸν Ἀμφικτυονίδος ἵδρυται καὶ
ἕδραι εἰσὶ Ἀμφικτύοσι καὶ αὐτοῦ τοῦ Ἀμφικτύονος ἱρόν
(mdinare foiniqssa da Termopiles Soris mde­
bareobs sofeli, saxelad anTele. mis siaxloves
moedineba da Semdgom zRvaSi Caedineba mdinare
asoposi. siaxloves aris farTo adgili, sadac
dgas demetre amfiqtionisis taZari, amfiqtio­
nisTa dasajdomebi da Tavad amfiktionis taZa­
ri) (Her. Hist. 7. 200). rogorc aRwerilobidanac
Cans, Sekrebebs religiuri xasiaTic hqonda,

174
ganixileboda politikur – samarTlebrivi sa­
kiTxebic, ramdenadac uflebamosil pirebs
SeeZloT damnaSaveTa dasjac. gadmocemis Tanax­
mad sabWo daaxloebiT troas omis dasrulebis
xanaSi Seiqmna. amfiqtionisTa Soris gaerTiane­
bulni iyvnen elinuri warmoSobis tomebi, ga­
vrcelebuli mosazrebis mixedviT – Tormeti
tomi. xSirad uTiTeben amfiqtionisTa damaarse­
blebsac: oitelebi, beotielebi, Tebelebi, do­
lopelebi, dorielebi, ionielebi, aTenelebi,
fTielebi, lokrielebi da a.S. amfiqtionisTa
Soris gaerTianebuli tomebi debdnen fics.
orator esqinesTan vkiTxulobT: ἅμα δ᾽ ἐξ ἀρχῆς
διεξῆλθον τὴν κτίσιν τοῦ ἱεροῦ καὶ τὴν πρώτην σύνοδον
γενομένην τῶν Ἀμφικτυόνων, καὶ τοὺς ὅρκους αὐτῶν
ἀνέγνων, ἐν οἷς ἔνορκον ἦν τοῖς ἀρχαίοις, μηδεμίαν πόλιν
τῶν Ἀμφικτυονίδων ἀνάστατον ποιήσειν, μηδ᾽ ὑδάτων
ναματιαίων εἴρξειν μήτ᾽ ἐν πολέμῳ μήτ᾽ ἐν εἰρήνῃ, ἐὰν
δέ τις ταῦτα παραβῇ, στρατεύσειν ἐπὶ τοῦτον καὶ τὰς
πόλεις ἀναστήσειν, καὶ ἐάν τις ἢ συλᾷ τὰ τοῦ θεοῦ, ἢ
συνειδῇ τι, ἢ βουλεύσῃ τι κατὰ τῶν ἱερῶν, τιμωρήσειν
καὶ χειρὶ καὶ ποδὶ καὶ φωνῇ καὶ πάσῃ δυνάμει: καὶ προσῆν
τῷ ὅρκῳ ἀρὰ ἰσχυρά (amavdroulad dasawyisidanve
mimovixile taZris daarsebisa da amfiqtionis­
Ta pirveli Sekrebis istoria. Seviswavle maTi
ficebi, romliTac Zvelebi ificebdnen, rom am­
fiqtionisTa arcerT qalaqs ar gaaCanagebdnen
da arc wyalze wvdomas SeuzRudavdnen omsa
Tu mSvidobaSi; rom Tu vinme fics daarRvevda,
danarCenebi gailaSqrebdnen masze da mis qalaqs
mospobdnen; Tu vinme Seuracxyofda RmerTs, an
daexmareboda sxvas am saqmeSi, an ganizraxavda

175
 raimes siwmindeTa winaaRmdeg, masze Surs iZieb­
dnen xeliT, fexiT, xmiTa da mTeli Zalaufle­
biT. fics axlda wyevlac) (Aeschin. 2. 115.). erTi
SexedviT, tragediaSi amfiqtionisTa Sekrebis
moxseniebiT iqmneba anaqronizmi. sazogadod,
antikur tragediaSi anaqronizmi Sewynarebuli
movlena iyo, magram didi albaTobiT, berZeni
mayurebeli am konkretul SemTxvevas anaqro­
nizmad ar aRiqvamda. amfiqtionisTa ZiriTadi
birTvis Seqmna (am birTvs ekuTvnodnen Tesalie­
lebi da dorielebi) uxsovar dros ukavSirdeba,
Tavad amfiqtioni ki devkalionis vaJad iTvleba.
653 aresi – aresi, aTenasagan gansxvavebiT, sastiki
da ulmobeli omebis RmerTia. qoros warmodge­
niT, herakles faTeraki aRar elis, Sesabamisad,
deianirasac aRar aqvs sevdis mizezi, yovelive
es ki aresis wyalobas warmoadgens. aresis xse­
nebiT sofokle, SesaZloa, im ulmobel mrisxane­
bazec miuTiTebdes, romlis ZaliTac herakle
oiqaliis dasamxobad gaemgzavra.
675 tanze Sesamosels – dedanSi naxmaria sityva
ἐνδῠτήρ, romelic aris e.w. hapax legomenon. konte­
qstis mixedviT, sityva aRniSnavs sazeimo samoss.
heraklem unda aRasrulos sazeimo msxver­
plSewirva, rogorc RmerTebisadmi aRvlenili
samadlobeli ukanaskneli faTerakis daZlevi­
saTvis.
683 viT brinjaoze naweri ar warixoceba – striqoni
orgvarad SeiZleba ganimartos. SesaZloa, deia­
nira gulisxmobs nebismier nawers, amokveTils
brinjaoze, romlis amoSlac Zalzed rTulia.
meore mxriv, ritualebi, winaswarmetyvelebebi

176
 Tu kanonebi xSirad brinjaos dafaze itvifre­
boda. es ukanaskneli gaazreba ufro marTebuli
Cans. deianira cdilobs daamtkicos, TiTqos misi
mexsiereba imgvaradve saimedod inaxavda kenta­
vris mier misTvis aRweril am erTgvar rituals,
rogorc Cveulebriv yofaSi amgvar teqsts (sa­
ritualo teqsts) brinjaos dafa inaxavs.
715 RmerTi qironi – qironi, rogorc kronosisa da
nimfa filiras vaJi, sxva kentavrebisagan warmo­
mavlobiT gansxvavdeboda. mesame piTiur oda­
Si pindarosi filiras WerqveS myof aqilevsze
saubrisas qironis modgmas „kronosis modgmad“
ixseniebs (Pind. Nem. 3. 47), xolo mesame piTiur
odaSi poeti gamoxatavs qironis gacocxlebis
survils, raTa „kronosis modgmas, naxevrad ve­
lurs... pelionis velze ebatona“ (Pind. P. 3. 4-5).
apolonios rodoseli mas axasiaTebs, rogorc
cxens, „magram RmerTis Tanaswors (ἄλλα θεῷ
ἀτάλαντον) (Apollon. 2. 1240). sxva kentavrebisagan
mas agreTve ganasxvavebs ubralo da sasiamovno
xasiaTi. homerosis mixedviT igi aris δικαιότατος
Κενταύρων (kentavrTagan yvelaze samarTliani)
(Hom. Il. 11. 832).
714-715 ganigmira imave isriT RmerTi qironic –
deianira gulisxmobs, rom isari, romelmac
qironi daRupa, agreTve hidras SxamiT iyo
mowamluli, msgavsad im isrisa, romelmac gang­
mira nesosi. qironis daRupvis ambavs apolodo­
rosi amgvarad gadmogvcems: „meoTxe gmirobad
mas (herakles) daevala erimanTosis taxis Sepy­
roba. cxoveli erimanTosad wodebuli mTidan
Tavs esxmoda da anadgurebda fsofiss. gzad

177
 mimavals foloeSi gaumaspinZlda kentavri fo­
losi. man herakles Semwvari xorci miarTva,
Tavad ki um xorcs Seeqca. rodesac heraklem
Rvino iTxova, man upasuxa, rom eSineoda kenta­
vrTa saerTo WurWlis gaxsnisa. heraklem ken­
tavrs mouwoda, gambedavi yofiliyo da WurWe­
li gaxsna. cota xnis Semdeg kentavrebma Rvinis
suni igrZnes da folosis gamoqvabuls qvebiTa
da naZvebiT SeiaraRebulni moadgnen. pirvelni,
romelTac Sesvla gabedes, anqiosi da agriosi,
heraklem gavarvarebuli nafotebiT ukuaqcia,
danarCenebs ki isrebi styorcna da maleamde
sdia. aq mdevarni Seefarnen qirons, romelic
maleaSi mkvidrobda, mas Semdeg, rac pelionis
mTidan lapiTebma gamoaZeves. rodesac kenta­
vrebi aqaurobasac daesxnen, heraklem maT isari
styorcna, romelic elatosis mklavis gavlis
Semdeg qirons muxlSi moxvda. Sewuxebulma he­
raklem miirbina masTan, amouRo isari da daa­
do wamali, romelic Tavad qironisagan hqonda
miRebuli, magram wyluli ukurnebeli aRmoCnda.
qironi dabrunda gamoqvabulSi. iq mas sikvdili
surda, magram ar SeeZlo, radgan ukvdavi iyo.
promeTem zevss SesTavaza qironis ukvdaveba
misTvis eboZebina, amrigad, qironi gardaicvala.
danarCeni kentavrebi sxvadasxva mimarTulebiT
ganifantnen, zogni maleas mTaze, evriTioni
foloeSi, nesosi mdinare evenosze. danarCenebi
poseidonma miiRo elevsisSi da mTaSi damala.
magram foloss akvirvebda, rom aseT patara sa­
gans esoden didi arsebebis mokvla SeeZlo. man
cxedars isari amoaZro, xelidan gaucurda da

178
 Caeso Tu ara terfSi, adgilzeve gardaicvala“
(Apollod. 2. 5. 4). „fastebSi“ ovidiusi am isto­
riis metad saintereso interpretacias gvTa­
vazobs. misi TqmiT, herakle qirons swored im
dros estumra, rodesac kentavrTan aqilevsic
imyofeboda. vidre aqilevsi nemeas lomis tyavs
xeliT sinjavda, moxuci qironi herakles isrebs
kaparWSi awyobda, ra drosac erTi isari mas fex­
Si Seeso. qironma pagasis mTis balaxeuliT sca­
da wylulis wamloba, magram hidras Sxami ufro
Zlieri aRmoCnda. aqilevsma gamoitira kentavri,
cxra dRis Semdeg ki qironis „sxeuls Semoexvia
orgzis Svidi varskvlavi“ (Ovid. Fast. 5. 387-414).
gadmocemaTa mixedviT, zevsma qironi Tanavars­
kvlavedad aqcia.
749 Tu mosmena gsurs... – am sityvebs hilosi war­
moTqvams ukiduresi zizRiT. amas aqvs ramde­
nime mizezi: 1. igi iZulebs deianiras, rogorc
herakles mkvlels; 2. misTvis metad mtkivneu­
lia mamis tanjvis gaxseneba da ase vrclad gad­
mocema. 3. berZenTa warmodgeniT mkvlelTan
saubari Seicavda sulis wawymedisa da dabin­
Zurebis did safrTxes, Tuki es ukanaskneli ar
ganwmendila mkvlelobis codvisagan ritua­
lis wyalobiT. esqiles „evmenidebis“ mixedviT
damnaSave kanoniTaa valdebuli mdumarebdes,
vidre mas ganwmendis rituals ar aRusruleben
(Aesch. Eum. 448). evripides „orestesSi“ elene
gamoTqvams mosazrebas, rom naklebad savarau­
doa, eleqtrasTan saubriT mas wawymeda emuqre­
bodes, ramdenadac eleqtrasa da orestesis co­
dva apolonis kiserzea (Eur. Orest. 75). orator

179
 lisiasis eratosTenes winaaRmdeg mimarTul
sityvaSi vkiTxulobT, rom aRniSnuli sityvis
warmomTqmeli aramcTu mkvlelTan saubars miiC­
nevs uRmerTobad, aramed, sazogadod, mkvlel­
ze saubarsac ki, Tundac masze sxva adamianTan
saubrobdes (Lys. 12. 24). ufro saintereso cno­
bas vxvdebiT orator isaiosis mecxre sityvaSi,
romlis mixedviTac vinme astifilosi kleons
sicocxlis bolomde xmas ar scemda, rameTu am
ukanasknelis mama astifilosis mamis mkvlelad
iTvleboda da astifilosi mamamisis mkvlelis
SvilTan saubarsac ki wambilwvelad miiCnevda
(Isaeus. 9. 20).
762 aszvarakeuli Seswira – aszvarakeulis msxver­
plSewirva iwyeboda Tormeti xaris SewirviT,
rogorc 760-e striqonSia aRniSnuli, miT ufro,
Tu xarebi nadavls warmoadgenda. amis Semdgom
Semwirvels SeeZlo Seewira sxva pirutyvic.
763 Tavidan mSvidi suliTa da SesamoseliT gaame-
buli loculobda... – homerosis „iliadaSi“
qrises mier (Hom. Il. 1. 447-466), xolo „odiseaSi“
nestoris mier aRsrulebuli msxverplSewirvis
suraTi (Hom. Od. 3. 430-463) gvaZlevs procesis
aRdgenis SesaZleblobas: 1. samosis morgebis
Semdeg herakles samsxverplo cxovelebi bo­
monTan mihyavs; 2. iwyeba SemwirvelTa xelebis
ritualuri ganbana; 3. herakle locvas aRu­
vlens zevss; 4. Sesawir cxovelebs Tavze ayrian
qers, aWrian bewvis mcire nawils Sublidan da
samsxverplo cecxlze wvaven, Semdeg ki cxo­
velebs xocaven. 5. samsxverplo nawilebs (upi­
ratesad barklebs) wvaven bomonze. swored am

180
 dros, samsxverplo nawilebis aalebisas daiwyo
nesosis sisxlSi gazavebulma hidras Sxamma mo­
qmedeba.
771 Wreli qvemZromis Sxami – igulisxmeba hidras
Sxami. hilosma ar icis, ra siTxiT gaJRinTa deia­
niram samosi, Sesabamisad, am frazas mxolod va­
raudiT unda gamoTqvamdes.
780 moisrola... amowvdil kldeze – evboias mimde­
bare teritoriis aRwerisas straboni gvamcnobs:
ἐνταῦθα καὶ αἱ Λιχάδες καλούμεναι τρεῖς νῆσοι πρόκεινται,
ἀπὸ Λίχα τοὔνομα ἔχουσαι (aqve mdebareobs liqasis
saxelis mixedviT liqadebad wodebuli sami kun­
Zulic) (Strab. 9.5). ovidiusis „metamorfozebis“
mixedviT, liqasis saxels atarebs mxolod klde,
romelmac „liqasis saxe Semoinaxa“ (Ovid. Met. 9.
226-229). es is klde unda iyos, romelzedac he­
raklem liqasi sasikvdilod mianarcxa. liqasis
sikvdilis miTis mixedviTve unda darqmeodaT
saxeli strabonis mier xsenebul kunZulebsac.
787 JRerda misi xma... – fsevdo-senekas mixedviT he­
rakles moTqma qalkisidan kaparevsis gavliT
yvela kikladur kunZulze ismoda (Herc. Oet. Fr.
803).
788 lokrisi – aristoteles, pliniusis, strabonis
da sxva avtorTa mixedviT, lokriselebi leleg­
Ta STamomavlebi arian. homerosis poemebSi isi­
ni ukve elinebad miiCnevian. zogierTi avtoris,
magaliTad, pindarosis mixedviT, TviT devka­
lionsac lokrosma uboZa saganmgeblod Tavisi
qalaqi da xalxi (Pind. O. 9. 63). ukve istoriul
droSi lokriselebi or ZiriTad nawilad daiy­
vnen, vinaidan wes-CveulebebiTa da xasiaTiT

181
 erTmaneTisagan gansxvavdebodnen. erTi nawili,
romelTac aRmosavleT lokriselebs uwodeben,
kunZul evboias mopirdapired dasaxlda, meore
nawilma ki korinTos yurisaken gaswia. homero­
si mxolod aRmosavleT lokriselebs ixseni­
ebs. es ukanasknelni ufro civilizebulni da
ganviTarebulni unda yofiliyvnen. wyaroebSi
dasavleT lokriselTa moxsenieba iwyeba pelo­
ponesis omis Semdgom da xSir SemTxvevaSi isini
naxevrad barbarosebad moiazrebian (Thuc. 1. 5).
801 movaTavse gemis kiCoze – hilossa da herakles
keneonidan Termopilemde gemiT daaxloebiT
ocdaaTi kilometri unda daefaraT, aqedan
traqisamde ki daaxloebiT cxra kilometris
manZilze herakles sakaciT waiyvandnen. lokri­
sis sanapiroTi mgzavrobis SemTxvevaSi gza Se­
mokldeboda, magram gaizrdeboda xmeleTze da­
safari manZili, rac sneul herakles mgzavrobas
gaurTulebda.
813 sityvis uTqmelad rad midixar? – aseve usity­
vod tovebs scenas evridike, rodesac macne an­
tigonesa da hemonis daRupvis ambavs amcnobs
(Soph. Ant. 1244). orive SemTxvevaSi scenis mdu­
mared datoveba TviTmkvlelobas moaswavebs.
831 Rrubeli damRupveli – dedanSi: φονίᾳ νεφέλᾳ. Se­
saZloa gadaZaxili gvqondes pindarosis mecxre
nemeur odasTan: φόνου παρποδίου νεφέλαν (fexqveS
mogrovili sikvdilis Rrublebi) (Pindar Nem.
9. 37). vfiqrob, sikvdilis Rrublis xsenebiT poe­
ti qmnis samsxverplo nawilebze adenili bolis
suraTs. es boli damRupveli aRmoCnda herakle­
saTvis, radgan swored samsxverplo nawilebze

182
 modebulma cecxlma ganapiroba Sxamis amoqme­
deba. riCard iebis inglisur TargmanSi sityva
νεφέλη naTargmnia rogorc „bade“. marTalia,
sityvas aqvs patara CitsaWeri badis mniSvnelo­
ba, magram naklebad savaraudoa nesosis esoden
CaxlarTuli gegma SurisZiebisa poetma patara
CitsaWer bades Seadaros, herakle ki – CitsaWeri
badiT datyvevebul arsebas.
886 glovismomtani rkinis dartymiT... – nerviulo­
ba xels uSlis ZiZas, sworad aRiqvas qoros wevr­
Ta SekiTxva. qoros ainteresebs sakuTriv ram ai­
Zula, ram ubiZga deianiras TviTmkvlelobisaken
maSin, roca ojaxi isedac emzadeboda herakles
saxiT erTi micvalebulis dasatireblad.
korife ekiTxeba, Seeswro Tu ara momxdars Ta­
vad, radgan ZiZa mxolod im SemTxvevaSi SeZlebs
maTi cnobiswadilis srulad dakmayofilebas,
Tu yovelive sakuTari TvaliT ixila. teqstis es
nawili warmoadgens mayureblis Semzadebas Zi­
Zis vrceli sityvisaTvis. mTel monakveTSi ZiZas
uWirs SekiTxvebis aRqma, qoros wevrTaTvis ki
misi pasuxebia gaugebari.
893 Sva pirmSoebiT... – ioles mosvliT ganpirobe­
buli pirvelive movlena garkveuli wyevlis
asrulebas hgavs. sityva „pirmSoeba“ swored am
garemoebis aRsaniSnad ixmareba.
908 sayvarel msaxurTagans waawydeboda... – pro­
logSi warmodgenili saubari ZiZasa da deiani­
ras Soris am faqtTan erTad metyvelebs im Tbil
damokidebulebaze, romelic deianirasa da
msa­xurTa Soris sufevda. scena mniSvnelovnad
hgavs evripides „alkestisSi“ aRweril alkesti­

183
 sis gamomSvidobebas saxleulTan. alkestisic,
deianiras msgavsad, amkobs da mimarTavs bomo­
nebs, Semdeg dastiris sarecels, sabolood ki
eTxoveba msaxurebs (Eur. Alc. 152-198).
911 SvilTa yolis samomavlo SeuZleblobas... – de­
danSi: τὰς ἄπαιδας ἐς τὸ λοιπὸν οὐσίας. striqoni aSka­
rad iTxovs Casworebas, ramdenadac deianiras
moTqma uSalod unda ukavSirdebodes mis qme­
debas, raTa zustad moergos konteqsts. riCard
iebis mixedviT, Tavdapirvelad striqons aseTi
saxe unda hqonoda: τῆς ἐπ᾽ ἄλλοις ἐς τὸ λοιπὸν οὐσίας.
sityva οὐσία „qonebis“ Sesatyvisad sul mcire
orjer mainc gvxvdeba evripides dramebSi (Eur.
Her. 337; Eur. Helen. 1253). Sesabamisad, Caswore­
buli striqonis mniSvneloba aseTi iqneba: das­
tiroda...“ qonebas, romelic amieridan sxvisi
iqneboda“. es ukanaskneli varianti kon­teqsts
ukeT ergeba, vinaidan deianira emSvidobeba Ta­
vis qonebas: bomonebs, sarecels da msaxurebs.
antikur dramaSi sikvdilis win SvilTa yolis
SeuZleblobaze, ZiriTadad, dauqorwinebeli da
uSvilo qalwulebi swuxan (antigone, poliqsene
da a.S.), deianira ki xuTi Svilis mSobelia.
948 uzevdeba – e.i. aRemateba.
1004-1043 dramaturgiulad es monakveTi warmoad­
gens komoss, magram mas aq gansxvavebuli saxe
aqvs. klasikuri gagebiT komosi aris θρῆνος κοινὸς
χοροῦ καὶ ἀπὸ σκηνῆς (gundisa da msaxiobTa mier
Sesrulebuli saerTo mwuxare simRera). aRniS­
nul monakveTSi qoro saqmeSi ar erTveba.
1010 aRmatebulad umadurno... – evripides „he­
rakleSi“ amfitrioni sajarod gmobs TebelTa

184
 umadurobas herakles mimarT: ὦ γαῖα Κάδμου: καὶ
γὰρ ἐς σὲ ἀφίξομαι λόγους ὀνειδιστῆρας ἐνδατούμενος:
τοιαῦτ᾽ ἀμύνεθ᾽ Ἡρακλεῖ τέκνοισί τε; ὃς εἷς Μινύαισι πᾶσι
διὰ μάχης μολὼν Θήβαις ἔθηκεν ὄμμ᾽ ἐλεύθερον βλέπειν.
οὐδ᾽ Ἑλλάδ᾽ ᾔνεσ᾽ οὐδ᾽ ἀνέξομαί ποτε σιγῶν…(kadmo­
sis miwav, Senamdec moval da sasayveduro sity­
viT mogmarTav: amgvarad icavT heraklesa da
mis Svilebs?! mas, vinc brZoliT dauxvda yvela
miniels da Tebes [sinaTlis] Tavisufali Tvale­
biT Wvretis unari misca. ar ganvadideb eladas
da arc davdumdebi) (Eur. Her. 217-224).
1014 momarTos cecxli... – amave TxovniT mimarTavs
neoptolemoss filoqtetesi: ὦ τέκνον ὦ γενναῖον,
ἀλλὰ συλλαβὼν τῷ Λημνίῳ τῷδ᾽ ἀνακαλουμένῳ πυρὶ
ἔμπρησον. (keTilSobilo ymawvilo, wamiyvane da
lemnosurad xmobil cecxlze damwvi) (Soph. Phil.
799-800). ufro sainteresoa filoqtetesis Semd­
gomi sityvebi: ὦ γενναῖε: κἀγώ τοί ποτε τὸν τοῦ Διὸς
παῖδ᾽ ἀντὶ τῶνδε τῶν ὅπλων, ἃ νῦν σὺ σῴζεις... (keTil­
Sobilo, odesRac mec Sevusrule zevsis vaJs
aseTi Txovna, ris sanacvlodac mergo is iaraRi,
romelsac axla Sen flob) (Soph. Phil. 801-804).
sofokles am versiis mixedviT, herakle cecxl­
ze swored filoqtetesma dawva. sxva versiiT,
koconi filoqtetesis mamam da herakles mego­
barma, poiasma daanTo.
1031 palasi – aTena, romelic herakles faTerakTa
daZlevaSi yovelTvis exmareboda. „iliadas“ VIII
simReraSi aTena brazobs, radgan zevss daviwy­
nia, ramdenjer ixsna sikvdilisagan aTenam misi
vaJi, herakle da axla aTenas sakuTari survi­
lisamebr moqcevas ar anebebs (Hom. Il.8. 363-369).

185
 ganRmrTobisas herakles swored aTena nike
miuZRvis zecisaken.
1046-1102 es monakveTi gvxvdeba ciceronis „tusku­
lanuri saubrebis“ meore wignSi, romelsac ewo­
deba „tkivilis daTmenisaTvis“. filoqtetesis
moTqmis citirebis Semdgom, ciceroni herakles
moTqmis citirebiT cdilobs daamtkicos, rom
tkivili, romlis ZaliTac gmiri ase saSinlad
mosTqvams, rTulia borotebis garda raime
sxvad miiCnio. ciceronis Targmani sakmaod
originalur eqsperiments warmoadgens. masSi
ufro mkveTrad igrZnoba oratoruli xelovne­
bis Zala. formaluri TvalsazrisiT ciceronis
Targmans dednisagan gansxvavebiT aklia Torme­
ti striqoni (Cic. Tusc. 2. 8; qarTuli Targmanisa­
Tvis ix. markus tulius ciceroni, tuskulanuri
saubrebi; laTinuridan Targmna, Sesavali weri­
li da SeniSvnebi daurTo iamze gaguam. logosi,
Tbilisi, 2020. 91-93).
1058 miwiTSobil gigantTa laSqars... – troas darbe­
visa da kunZul kosis mooxrebis Semdeg heraklem
flegras velze monawileoba miiRo gigantoma­
qiaSi. pindarosis pirvel nemeur odaSi tire­
siasi winaswarmetyvelebs, rom flegras velze
RmerTebi swored herakles mSvildis ZaliT
SeZleben gigantebis damxobas (Pind. Nem. 1. 67).
1092 nemeas mkvidri lomi – nemea ewodeboda vrcel
vels argolisSi. hesiodes mixedviT nemeas lomi
qimeram Sva orTosisagan. heram lomi gazarda da
nemeas serebze adamianTa sasjelad miuCina ad­
gili. cxoveli didxans musravda xalxs, vidre
heraklem ar mokla (Hes. Th. 329). nemeas lomis

186
 mokvla herakles pirvel gmirobas warmoadgens.
komblis dartymiT gabruebuli lomi man SiSve­
li xelebiT daaxrCo.
1094 lernes hidra – veeba gveli, romelsac cxra
Tavi hqnda. heraklem igi Tavisi Zmiswulis,
iolaosis daxmarebiT mokla. lernes hidras
mokvla herakles meore gmirobas warmoadgens
da mWidrod ukavSirdeba pirvels. msgavsad pir­
veli gmirobisa, meore gmirobac argolisSi aRs­
rulda. meore gmirobiT heraklem Seivso Tavisi
sabrZolo arsenali. Tu pirvel SeTxvevaSi man
nemeas lomis gaurRveveli tyavi miiRo, meore
SemTxvevaSi heraklem Tavisi daucdeneli isre­
bisaTvis hidras naRvlis saxiT iseTi Sxami moi­
pova, romlis wylulic ganukurneli iyo.
1096 cxenkacTa urdo – ix. Sen. 715.
1097 pirutyvi erimanTosuli – erimanTosis taxi,
herakles mesame gmiroba. kentavrebs herakle
swored erimanTosis taxis Sepyrobamde, folos­
Tan stumrobisas SeebrZola. erimanTosis taxi
man cocxlad Seipyro da evrisTevss miuyvana.
1098 samTaviani qofaki – kerberosi, hadesis karibWis
daraji, romlis cocxlad Sepyrobac erT-erTi
yvelaze rTuli davaleba iyo. teqstSi irRveva
gmirobaTa Tanmimdevroba, garda imisa, rom Ca­
monaTvali arasrulia, jer meTormete gmirobaa
dasaxelebuli, Semdgom ki – meTerTmete.
1100 drakonic, mcveli oqros vaSlTa – drakoni
ladoni, romelic heram oqros vaSlebis dara­
jad daayena hesperidebis baRSi.
1143 viRupebi ase sabralod – aqamde herakles Tavi
adamianuri borotebis msxverplad miaCnda da

187
 SesaZloa gadarCenis didi imedi ar hqonda, ma­
gram Tavs bolomde ganwiruladac ar aRiqvamda.
am monakveTidan igi xvdeba, rom masze, erTgvari
zegardamo neba aRsrulda, radgan, rogorc mo­
gvianebiT aRniSnavs, zevsma uwinaswarmetyvela,
Tu rogor daRupavda mas hadesis mkvidri, gar­
dacvlili arseba, hilosis monaTxrobidan ki
cxadi xdeba, rom zevsi kentavr nesoss gulisx­
mobda da herakles aRsasrulis Jamma moawia.
1150 RmrTivganbrWobili momavali – rTuli saTq­
melia, konkretulad ra RvTaebriv nebasa Tu
niSanze saubrobs aq herakle. ufro metad sava­
raudoa, rom mas surs ojaxis wevrTa Semokreba
erTgvari sazeimo gamoTxovebisa da ukanaskneli
darigebebis micemisaTvis.
1151-1154 am monakveTiT sofokle mianiSnebs herak­
lesTan dakavSirebul iseT ambebze, romlebic
ver aRiwera uSualod tragediaSi. mikenis me­
fis, eleqtrionis qaliSvili, alkmene daniSnes
tirinsis mefis, alkeosis vaJ amfitrionze. am­
fitrions SemTxveviT Semoakvda eleqtrioni
da alkmenesTan erTad tirinsidan TebeSi gada­
saxlda. TebeSi alkmenem zevss herakle uSva. he­
rakle argolisSi evrisTevss im imediT emsaxu­
ra, rom amfitrionisa da alkmenesaTvis tirins­
Si dabrunebis nebarTavas moipovebda (Eur. Her.
19.), magram amfitrioni gardaicvala. gmirobaTa
aRsrulebis Semdeg herakle alkmenesTan erTad
dabrunda TebeSi, ifitosis mkvlelobis Semdeg
ki ojaxTan erTad traqiss Seexizna. misi TxuT­
metTviani aryofnisas alkmene kvlav tirinsSi
dabrunebula, vinaidan evrisTevss ar hqonda

188
 araviTari mizezi mxcovani qalisa SeSinebo­
da, herakles SvilTa nawili ki kvlav Tebes
dabrunebia. miTografosTa mixedviT, evrisTev­
sis daRupvis Semdeg swored Tebe warmoadgenda
heraklidTa samkvidros.
1159 uwinve mqonda mamisagan gacxadebuli – qvemore
aRniSnuli winaswarmetyveleba sxva arcerT wya­
roSi ar dasturdeba. SesaZloa, sofokle CvenT­
vis ucnobi wyaroebiT xelmZRvanelobda, magram
ufro savaraudoa, rom es sofokles poeturi
fantaziis nayofs warmoadgendes. sofokles
xiblavs imgvar situaciaTa aRwera, roca daRu­
puli arseba an adamiani cocxali adamianis sikv­
dilis mizezad iqceva. msgavs scenas qmnis igi
„aiasSic“, romelSic tevkrosi xazgasmiT miu­
TiTebs, rom aiasi ukve gardacvlilma heqtor­
ma mokla, Semdgom ki ganmartavs: jer heqtoris
cxedari aTria aqilevsma aiasis miZRvnili Rve­
diT, Semdgom ki aiasi heqtoris naCuqar maxvils
sasikvdilod gadaego (Soph. Aj. 1026-1032). ase­
Tive fraziT mimarTavs antigone gardacvlil
Zmas: „mkvdarma jer kidev cocxali momkali“
(Soph. Ant. 871).
1166 selis tye – sakraluri adgili dodoneSi, rome­
lic moicavda zevsis taZarsac. Σελλοί aRniSnavda
winareistoriul tomebs, romlebic saxlobdnen
dodones garSemo.
1167 miwaze sZinavT – barbarosuli Tviseba, rome­
lic Tavad selosTa mier sakralur qmedebad
miiCneoda. filostratosis mixedviT selose­
bi arian αὐτοσχέδιοί τινες, rac daaxloebiT ase
SeiZleba vTargmnoT: „viRac TviTmyofadni“

189
 (Philostr. Imag. 2. 33). es miuTiTebs, rom maT Ta­
vianTi, mkacri cxovrebis wesi hqondaT. isini
ar zrunavdnen fufunebaze da saxeldaxelod
cxovrobdnen. selosebs miaCndaT, rom maTi
cxovrebis mkacri wesi Tavad zevsisaTvis iyo
saTno. „iliadaSi“ aqilevsis mier zevsisaTvis
aRvlenil locvaSi vkTxulobT: Ζεῦ ἄνα Δωδωναῖε
Πελασγικὲ τηλόθι ναίων Δωδώνης μεδέων δυσχειμέρου,
ἀμφὶ δὲ Σελλοὶ σοὶ ναίουσ᾽ ὑποφῆται ἀνιπτόποδες
χαμαιεῦναι, ἠμὲν δή ποτ᾽ ἐμὸν ἔπος ἔκλυες εὐξαμένοιο,
τίμησας μὲν ἐμέ, μέγα δ᾽ ἴψαο λαὸν Ἀχαιῶν, ἠδ᾽ ἔτι καὶ
νῦν μοι τόδ᾽ ἐπικρήηνον ἐέλδωρ (zevso, dodones
meufeo, pelasguro, SoriT mkvidro, mfarvelo
yinvazamTriani dodonesi, sadac Sens garSemo
saxloben winaswarmetyveli selosebi, fexdau­
banelni, romelTac miwaze sZinavT...) (Hom. Il. 16.
233-235).
1195 muxa... zeTisxlis xe... – saTavso, romelzec he­
rakles sxeuls dasawvavad moaTavseben, unda ai­
gos muxiTa da zeTisxilis xiT, ramdenadac muxa
zevsis sakraluri xea, zeTisxili ki eladaSi he­
raklem Camoitana. pavsaniasis cnobiT, gmirma ze­
Tisxilis xe hiperboriidan Camoitana (Paus. 5. 7.
7). pindarosis mesame olimpiur odaSi, romelsac
swored „hiperboreeli herakle“ ewodeba, aRwe­
rilia, rogor wamoiRo heraklem zeTisxilis xe
istrosis napirebidan jildod olimpiur Ta­
maSobebSi gamarjvebulTaTvis (Pind. O. 3). pli­
nius ufrosis mixedviT, swored heraklem dargo
herakleiaSi, zevsis bomonTan ori muxa, xolo
olimpiaSi dargo zeTisxilis xe, romlisaganac
Seiqmna pirveli gvirgvini (Plin. Nat. 16.89).

190
1224 SeirTe colad – hilosis aRSfoTeba mamis
Txovnaze ganzogadebuli emociaa nebismieri
berZenisa, vinaidan iole herakles xasaa. garda
amisa, hilosi ioles mTeli tragediis umTavres
mizezad aRiqvams. ratom dasWirda sofokles am
epizodis SeTxzva? gadmocemiT, hilosi da iole
marTlac SeuRlebulni iyvnen. herodotosis
mixedviT, maTi vaJi, kleodaiosi, iyo mama aris­
tomaqosisa da papa aristodemosisa. es ukanask­
neli, lakedemonelTa warmodgeniT, aris is
mefe, romelmac isini daamkvidra spartaSi (Her.
Hist. 6. 52). Cemi azriT, sofokle am pasaJiT cdi­
lobs erTgvari zneobrivi legitimacia moupo­
vos hilosisa da ioles qorwinebas. amisaTvis
saWiroa, rom hilosis mier ioles colad Ser­
Tva warmoadgendes momakvdavi mamis ukanasknel
Txovnas, romlis asrulebazec Svili uars ve­
ranairad ver ityvis. am mosazrebas amyarebs so­
fokles mier hilosis piriT imis xazgasma, rom
momakvdavi mamis ukanaskneli Txovnis aRsrule­
bisaTvis Svils veravin daamunaTebs: οὐ γὰρ ἄν
ποτε κακὸς φανείην σοί γε πιστεύσας, πάτερ (arasodes
viqnebi avad saxilveli, Tu Sens survils dav­
morCildebi, mama) (Soph. Trach. 1250).
1246 uRvTo ar aris qceva, Tuki me guls mixarebs –
herakles sityvebi ar unda aRviqvaT mkrexelo­
bad. hilosi aRniSnavs, rom ioles colad moyvana
ar iqneba εὐσεβής (RmerTisTvis saTno), herakle
ki aRniSnavs, rom am SemTxvevaSi misi umTavresi
movaleoba mamis morCilebaa.
1250 Seni survili – sofokles surs warmoadginos,
rom hilosisaTvis es qorwineba saZulvelia da

191
 mxolod mamis surviliT Tanxmdeba ioles co­
lad moyvanas (ix. Sen. 1224), amitom hilosi arsad
axsenebs sityva „qorwinebas“. igi xan ambobs „es
qceva“, xan – „Seni survili“.
1261 sityva godebisa rom ar aRmoxdes – heraklesa­
Tvis, rogorc gmirTa epoqis sxva cnobil gmir­
TaTvis, xmamaRali moTqma sircxvilad iTvleba,
amitom igi dardobs ara tkivilsa da sikvdilze,
aramed am tkiviliT gamowveul moTqmaze. tekme­
sas mixedviT, aiasi mudam uxmod iTmenda sa­
tanjvels, uxmod iglovda (Soph. Aj. 321). meore
mxriv, iambliqosis mixedviT, piTagora Tvli­
da, rom momakvdav adamians avismomaswavebeli
saubrisagan Tavi unda Seekavebina (Iamblich. Pyth.
§ 257).
1275-1278 zogierTi gamomcemeli am striqonebs qo­
ros miakuTvnebs. erTi SexedviT, es logiku­
ria, ramdenadac sofokles yvela gadarCenili
tragedia qoros sityvebiT sruldeba. miuxeda­
vad amisa, sityvebi hiloss ekuTvnis, ramdenadac
igi bolos qoros korifes mimarTavs: παρθέν᾽. Tu
sityvebs qoros mivakuTvnebT, gamova, rom mas
korife warmoTqvams da mimarTavs qoros dar­
Cenil wevrebs. am SemTxvevaSi wodebiTi brunvis
mxolobiTi ricxvis forma sruliad Seusabamoa
(difTongebi elizias ar eqvemdebareba, Sesaba­
misad, zemoT warmodgenili forma mxolod mxo­
lobiTi ricxvis wodebiT brunvad SeiZleba ga­
nixilebodes). amas garda, ukanasknel striqonSi
gamoTqmuli mosazreba uSualod aboloebs
azrs, romelsac hilosi monologis dasawyisi­
danve aviTarebs. Tu sofokles tragedia qo­

192
ros sityvebiT ixureba, ukanaskneli fraza ume­
teswilad momavlis Seucnobadobas exeba da ara
RmerTebis damunaTebas.
 Sinaarsi

„gviani mcodnis“ tragedia....................................... 7

traqiseli qalebi.................................................... 31

ganmartebani............................................................. 152