Simfonia e Pestw e Ludvig van Bethovenit mund tw jetw njw nga kryeveprat

mw tw mwdha muzikore qw wshtw shkruajtur ndonjwherw. Pa dyshim qw

wshtw mw e famshmja. Pasi dwgjon katwr notat e para, nuk i harron kurrw.
Gjithmonw wshtw menduar se te Simfonia e Pestw, Bethoveni shfryn
zemwrimin ndaj tw ardhmes dhe faktit qw po e humbiste dwgjimin
gjithmonw e mw shumw. Dirigjenti Xhon Eliot Gardiner beson se ajo
pwrmban njw mesazh tw fshehtw radikal. Duke shprehur simpatinw e
kompozitorit pwr idealet e revolucionit francez. Liri, barazi dhe vwllazwri.

S’wshtw vetwm [wshtje e tw shprehurit tw shqetwsime tw brendshme, por

janw edhe ironia e tij, ngjyrat si dhe ndikimi nga drejtimi e revolucionit
francez.

“Unw besoj tek tw drejtat e njerwzve, besoj nw vwllazwrimin e tw gjithw

njerwzve dhe besoj te liria politike.”

Do kwrkoj tw dhwnat pwr kwtw interpretim revolucionar tw Simfonisw sw

Pestw.

Do vizitoj Francwn, ku nw vitin 1789 rendi botwror u pwrmbys. Do eksploroj

Bonin, ku u rrit Bethoveni dhe ku u ekspozua ndaj idealeve radikale. Do
udhwtoj drejt Vjenws, kryeqyteti perandorak, I cili ka qenw dhe shtwpia e
Bethovenit qw kur lufta e Revolocionit dhe Napoleonit shkundi Evropwn.

Do shohim se si kwto ngjarje tw jashtwzakonshme prekwn Bethovenin, si

njeri dhe si muzikant, dhe se si pasioni I tij pwr idealin e lirisw dhe
vwllazwrisw ngjizwn Simfoninw e Pestw.

Me orkestrwn time Revolucionare dhe Romantike do performojmw Simfoninw

e Pestw tw Bethovenit. Do pwrpiqemi tw pwrfshijmw shqetwsimet
emocionale, pasionin si dhe entuziazmin politik republikan i cili frymwzoi
kwtw simfoni tw mrekullueshme.

Jeni ulur nw mwnyrw tw rehatshme? S’duhet tw jeni!

SEKRETET E SIMFONISE SE PESTE TE BETHOVENIT

Ludvig van Bethoven e shkroi Simfoninw e Pestw nw Vjenw, kryeqytetin e
Austrisw, ku kompozitori jetoi dhe punoi pjeswn mw tw madhe tw jetws sw
tij. U bw njw monument muzikor I pwrjetshwm, por u krijua menjwherw
gjatw kohws sw trazirave nw tw cilwn jetoi Bethoveni. Kjo mund tw jetw
nwnvlerwsuar qw nw shekullin qw wshtw shkruar. S’ka vend mw tw mirw
pwr tw filluar njw kwrkim se si dhe pse ndodhi kjo gjw, sesa vendi ku
simfonia wshtw dwgjuar tamam pwr herw tw parw, nw dhjetor tw vitit 1808.

Jam te teatri “An der Wien”, njw vend I rwndwsishwm pwr Bethovenin, dhe
wshtw I lidhur me shumw kryevepra tw tij. Nw kwtw teatwr Simfonia e
Pestw pati premierwn e saj. Bethoveni ishte 38 vje[ dhe ishte nw kulmin e
fuqive tw tij krijuese. Premiera e Simfonisw sw Pestw. Teksa programi I
Simfonisw sw Pestw po shkonte drejt fundit, nw njw koncert nw nder tw tij,
njw recital pwrmbledhws i krijimeve tw tij tw mrekullueshme.

Bethoveni ishte I pari kompozitor I suksesshwm I pavarur, jo I punwsuar

nga oborri, kwshtu qw paratw I duheshin mw shumw se [do gjw.

Mbrwmja u bw shumw interesante.

Si shkoi programi I Bethovenit, kjo ngjarje e bujshme?

Ishte njw katastrofw. Fatkeqwsisht, ishte e gjitha njw katastrofw. Ishte

shumw e gjatw. Imagjinoje, zgjati katwr orw, shkoi deri nw orwn 22:30.
Fatkeqwsisht, Bethoveni dhe muzikantwt patwn njw zwnkw, kwshtu qw ai
nuk mund tw fliste vetw me orkestrwn, mund tw fliste vwtwm me
dirigjentwt.

Pastaj dirigjentwt flisnin me orkestrwn. Tamam, wshtw njw makth.

Pwr [farw ishin grindur?

Pwr shkak tw kushteve tw provave dhe pwr shkak tw vonesws sw Bethovenit

nw shpwrndarjen e partiturave. Me sa duket, kishte keqkuptime sepse
s’kishin kohw tw mjafueshme tw bwnin prova. Nw njwfarw pike, Bethoveni e
ndaloi koncertin dhe e filloi swrish nga e para.

Ishte mbushur plot?

Jo.

Jo?
Fatkeqwsisht, ishte mbushur pwrgjysmw. Jo, fatkeqwsisht sepse nw tw
njwjtwn natw po jepej edhe njw concert tjetwr pwr vejushat dhe jetimwt.
Njw koncert bamirwsie I ngjashwm me kwtw qw ishte njw koncert bamirwsie
pwr vetw Bethovenin.

Pwr atw vetw.

Tamam. Po, pwr atw vetw. Kwshtu qw fatkeqwsisht, ishte vetwm

pwrgjysmw. Fat i keq. S’mundi tw fitonte aq para sa kishte shpresuar.

Bethoveni ishte shembulli klasik i gjallw i artistit tw vuajtur. Ishte nw

gjendje tw pwrjetonte mirwsinw si dhe shpwrthimet e tmerrshme tw inatit,
keqardhjen po aq sa dhe pasionin. Kompozitor i pjeswve shumw tw
ndjeshme, por edhe i atyre qw janw shndwrruar nw vepra tw furishme.
Si[ do ta shohim, katwr aktet e Simfonisw sw Pestw shfaqin tw gjitha kwto
karakteristika tw krijuesit tw saj. Hapja e simfonisw s’ishte njw kompozim aq
[lodhws sa publiku tw ulej, tw qetwsohej dhe shijonte. U krijua pwr t’i
ngritur pwrpjetw nga ulwset e tyre. Sidomos katwr notat e para tw
simfonisw sw pestw janw bwrw aq tw famshme sa wshtw e vwshtirw tw
rikrijosh tronditjen dhe [orientimin qw kishte pwr qwllim Bethoveni. E
vwshtirw, por jo e pamundur. Pwrgjatw shekujve, kryevepra e Bethovenit
wshtw interpretuar nw mwnyra qw mjeshtri gjaknxehtw mund t’i ketw
urryer. Prej mw shumw se 25 vjetwsh, dirigjenti Swr Xhon Eliot Gardiner
dhe “Orchestre Revolutionnaire et Romantique” kanw pasur si mision qw t’i
luajnw simfonitw e Bethovenit tamam si[ donte ai. Kwtu nw sheshin Swr
Xhon Smith nw Londwr, ata kanw regjistruar njw interpretim tw Simfonisw
sw Pestw vetwm pwr ne, me ritmin dhe egwrsinw qw duhet tw ketw
pwrjetuar publiku gjatw premierws.

Nw rregull. Fillojmw! Nwse ka ndonjw vepwr tw Bethovenit qw ta bwn

zemrwn tw rrahw shpejt, ajo wshtw Simfonia e Pestw. Ajo wshtw e furishme.
Fillon vrullshwm dhe tw lw pa frymw, sepse ka njw energji tw fuqishme qw
nw fillim. Pasi fillon me ritmin e tij, ai nuk dorwzohet kurrw dhe wshtw i
palwkundur. Mendoj se gjwja e ve[antw e “tempo”-s wshtw se ajo duhet
bwrw me bindje tw plotw. Nwse mendon si unw, qw Bethoveni wshtw i
paduruar pwr tw pwr[uar idetw e tij, atwherw ajo do kalojw shpejt.
Xhon Elioti e luan Simfoninw e Pestw me 108 rrahje nw minutw, ritmi qw
vetw Bethoveni vendosi pwr ta luajtur atw. Dihet botwrisht se kompozitori
filloi ta humbiste dwgjimin nw tw 20-at dhe e specifikoi kwtw ritwm shumw
vite pasi e kompozoi simfoninw e pestw, kur ishte bwrw plotwsisht shurdh.
108 rrahje nw minutw wshtw kohw aq e shpejtw sa shumw dirigjentw dhe
interpretues e kanw shpwrfillur kwtw specifikim. Ky metronome wshtw
graduar nw…

108 rrahje nw minutw.

Nw rregull.

Kjo wshtw njw shpikje e re. Bethoveni duhet tw ketw qenw i emocionuar,
sepse nwse nuk kishte njw mwnyrw pwr t’ia pwr[uar interpretuesve… Ngaqw
s’ishte dirigjent dhe ishte shurdh, ai s’mund tw pwr[onte idetw e tij…

Po, ai mund t’i thoshte sa shpejt apo sa ngadalw tw performonin.

Eshtw njw gjw tw rrish kwtu dhe ta dwgjosh kwtw, por tw rrish para njw
orkestre dhe ta luash kwtw muzikw wshtw di[ka krejt ndryshe.

Kjo wshtw arsyeja pse e luani kaq shpejt, apo jo?

Po. Mendoj se wshtw njw udhwzues i mirw. Ndoshta mund ta interpretoj pak
mw shpejt. Varet nga eventi. Varet nga salla. Nw “Albert Hall”, s’wshtw mirw
tw interpretosh aq shpejt sa muzika tw mos ketw mundwsinw tw dwgjohet
nga publiku. Por, nwse e bwn nw njw studio tw vogwl, mund t’i afrohesh mw
shumw Bethovenit.
Pwrgjatw shekujve, shumw dirigjentw e kanw luajtur Simfoninw e Pestw me
ritwm shumw mw tw ulwt.

Gjatw viteve tw hershme tw shekullit 20-tw, mjeshtrat e mwdhenj tw kohws

kishin prirjen ta zgjasnin dhe ishin shumw tolerantw duke e tejzgjatur
ritmin.

Nw njw regjistrim, ritmi ka qenw aq i ngadalwtw sa arriti nw 74 rrahje nw

minutw. Tani kemi 74 rrahje nw minutw. Si tw duket?

Eshtw pak e mwrzitshme. Nw fakt, tw vw nw gjumw. Si mund ta elektrizosh

njw orkestwr… Do t’i zinte gjumi nw karriget e tyre.

Kwtw efekt po bwn edhe tani!

Ai pwrdor atw lloj motoje ose ikone… Ato katwr nota jepen nw atw ritwm si
njw refren i pandryshueshwm gjatw gjithw simfonisw.

]farw mesazhi po pwrpiqet tw japw Bethoveni me njw pjesw shumw tw

furishme nw bazwn e tij me katwr nota? Nw kohwn kur kishte kompozuar
Simfoninw e Pestw, Bethoveni e kishte pranuar faktin qw s’e ndalonte dot
humbjen e dwgjimit. E kuptoi kwtw gjw tw tmerrshme kur po shwtiste me
njw mik, Ferdinand Risin.

Risi tha: “Mjeshtwr, dwgjojeni atw bariun qw i bie fyellit.” Bethoveni kupton
se mund ta shohw atw tipin duke i rwnw fyellit, por s’e dwgjon dot. Me sa
dimw, kjo wshtw hera e parw qw ai nuk dwgjon jo vetwm dikw qw flet, por
edhe muzikwn. Ai wshtw muzikant edhe vetw!
Kjo wshtw arsyeja pse shumw njerwz kanw besuar se katwr notat shprehin
zemwrimin e kompozitorit ndaj shurdhwsisw. Por, jo tw gjithw. Xhon Elioti e
mendon ndryshe. ]farw mendon se donte tw thoshte Bethoveni nw
Simfoninw e Pestw?

Mendoj se nw fakt, ai pwrpiqet tw pwr[ojw bindjet e tij politike nw atw kohw.

Bindjet politike tw Bethovenit kishin shumw luhatje, por nw kohwn qw po
shkruante simfoninw, nw fillim tw viteve 1800, ai ishte magjepsur plotwsisht
nga Revolucioni Francez. Madje, mendoi qw tw shpwrngulej nga Boni dhe
Viena pwr tw shkuar nw Paris. Argwtohem gjithmonw kur imagjinoj
Bethovenin nw Paris duke qenw se ai s’dinte asnjw fjalw frwngjisht, ose
shumw pak. Si do ishte zhvilluar historia e muzikws, nwse ai do ishte bwrw
francez? Do kishte qenw pak ndryshe.

Po. Mos vallw revolucioni mbart sekretin e Simfonisw sw Pestw? Nwse po,
pwrgjigja do jetw kwtu, nw Francw. Pallati Fontanblo, pranw Parisit, wshtw
njw shembull i pwrsosur i botws ndaj tw cilws u ngrit revolucioni. Monarki
me njw tw drejtw hyjnore pwr tw sunduar, pushtet absolut dhe privilegjet
qw mbarte kjo. Privilegje si kjo vilw me 1500 dhoma, qw ka qenw pronw e
oborrit mbretwror francez qw nw Mesjetw. Monarkia franceze ka qenw mw e
ndwrthurura nw Evropw dhe dukej sikur do zgjaste pwrgjithmonw. Ky ishte
thjesht njw nga sheshet e lojwrave tw tyre. Qw nw shekullin e 12-tw,
mbretwrit dhe mbretwreshat franceze, familjet dhe mysafirwt e tyre,
shwrbwtorwt dhe shpurat e tyre vinin kwtu pwr tw shpwtuar nga vapa nw
Paris. Kur vjen rrotull kwtu, ndjesia e fortwsisw, e vetwbesimit, madje edhe
e vetwkwnaqwsisw wshtw shumw e dukshme. Kjo wshtw vetwm pjesa e
jashtme. Nw krahasim me ambientet e brendshme kjo wshtw e
papwrfillshme. Diplomati i shekullit tw 18-tw, Talerandi ka thwnw: “Ata qw
s’kanw jetuar nw vitet 1789 s’mund ta dinw se cilat janw kwnaqwsitw e
jetws.” Kwtu nw Fontanblo mund tw kuptosh se pwr [farw e kishte fjalwn.
Mbreti francez Luigji 16 dhe e shoqja, Maria Antoneta qendruan kwtu gjatw
tetorit dhe nwntorit tw vitit 1786. Mes festave pwrrallore qw organizoheshin,
[ifti mbretwror organizoi edhe njw ballo tw ve[antw nw kwtw sallw tw bukur.
Gjithashtu, ata patwn mundwsinw tw shihni edhe disa punime tw reja qw
ishin bwrw nw ndwrtesw, duke pwrfshirw edhe kwtw dhomw, qw ishte njw
dhuratw pwr mbretwreshwn nga mbreti. Kjo dhomw e mrekullueshme qw ka
banjo tw brendshme ishte hapwsira personale e Maria Antonetws. Dekorimi
wshtw bwrw i gjithi me argjend, qw mund ta shihni te veshjet e murit atje.
Edhe kwto dy pjeswt janw prej argjendi. Janw tw dyja origjinale. Kanw qenw
kwtu. Kjo tryezw me mbulesw dhe kjo tavolinw e thellw nw mes. Eshtw me
argjend, sedef, tunxh, bronz dhe dru kutie. Janw vwrtet shumw tw bukura.
Gjatw vizitws sw saj tw parw nw Paris, princesha 14-vje[are austriake u prit
si tw ishte njw lloj yll roku apo njw personazh i famshwm. U mblodhwn me
dhjetwra mijwra njerwz pwr ta parw dhe 30 prej tyre humbwn jetwn ngaqw
u shtypwn prej turmws. Nw vitin 1789, historitw e kwtij luksi tw tepruar e
kishin kthyer opinion publik kundwr saj. Mwnyra e shtrenjtw e jetesws sw
mbretwreshws nuk u prit mirw nga popullsia qw po vuante pwr shkak se tw
korrat s’kishin qenw tw mira prej vitesh, taksat ishin tw larta dhe kishte
korrupsion. Urrejtja ndaj aristokracisw dhe klerikwve u rrit. Kjo u pasua nga
uria pwr ndryshim, pwr liri. Nw verwn e gjatw dhe tw nxehtw tw vitit 1789,
zemwrimi arriti pikwn kulmore dhe Parisi u pushtua nga kaosi, rebelimet dhe
pla[kitjet. Pastaj, mw 14 korrik, njw turmw njerwzish sulmuan Bastijwn, njw
fortesw dhe burg qw shihej si simbol i pushtetit mbretwror. Tani, Parisi ishte
nw duart e rebelwve. Pallati Fontanblo u pla[kit. Kishte filluar revolucioni
francez. Kjo wshtw “Le Café Procope”, kafeneja mw e vjetwr nw Paris.
Thuhet se wshtw vendi ku Volteri pinte 40 filxhanw kafeje nw ditw.
Gjithashtu, ky wshtw vendi ku drejtuesit e revolucionit francez takoheshin
rregullisht. Dantoni, Robespieri dhe Marati uleshin kwtu duke planifikuar
ngjarjet qw do t’i ngulisnin ata nw imagjinatwn e njw brezi. Nw mbarw
kontinentin, ndwr personat e frymwzuar ishin mendimtarwt dhe artistwt mw
tw rwndwsishwm Evropianw, si Shelli, Kolrixhi, Gwte, Shileri. Sigurisht, edhe
Bethoveni. Poeti anglez Uordsuorthi ka shkruar: “Ishte njw bekim tw ishe
gjallw nw atw agim, por tw ishe i ri ishte pwrrallore.” Bethoveni ishte vetwm
19 vje[. Rendi i vjetwr feudal, “Ancien Regime”, do merrte fund. Privilegjet,
hierarkitw, ligjet, gjykatat dhe taksat e tij do zhdukeshin twrwsisht. Mw 26
gusht, 1789, Asambleja Kombwtare, e vendosur nw atw ndwrtesw, lwshoi
njw udhwzim themeltar se si do funksiononte gjith[ka. Ajo u quajt Deklarata
e tw Drejtave tw Njeriut dhe tw Qytetarit. Nw Angli, nw Gjermani dhe nw
mbarw Evropwn, kishte shumw njerwz, pwrfshirw edhe Bethovenin, qw
shpresonin se ky mund tw ishte fillimi i njw epoke tw re, qw mund tw ishte
Viti Zero, ku idealet e iluministwve pwr tw njw sistem qeverisjeje bazuar te
liria, barazia dhe e mira e pwrgjithshme mw nw fund, do bwhej realitet. Nga
shumw njerwz pranohet se Bethoveni besonte nw idealet e revolucionit
gjatw ditwve tw para tw vrullshme. Cilat janw provat qw tregojnw se mw
vonw kwto ideale janw pwrfshirw edhe nw katwr notat e para tw Simfonisw
sw Pestw?

Mendoj se wshtw njw mwnyrw shumw tinwzare dhe e fshehtw pwr tw

shprehur bindje shumw tw forta. Nw fakt, ekziston njw himn pwr
revolucionin francez nga Kerubini, “Hymne du Pantheon”, qw ka njw refren
tw vogwl mjaft rebelues… “Tw gjithw betohemi me shpatwn nw dorw qw do
vdesim pwr Republikwn dhe pwr tw drejtat e njeriut.”

Gjatw provave, Xhon Elioti dhe orkestra e tij e interpretuan kwtw refren pwr
ne.

Mirw, ngadalw. Njw, dy. Njw…

Xhon Elioti mendon se ka ngjashmwri me notat hapwse tw Bethovenit.

Duket e njohur, apo jo?

S’wshtw thjesht kundwr fatit, vdekjes apo katastrofave. Eshtw e harbuar,

njw ndjesi e fuqishme qw nwnkupton: “Po, mund ta bwjmw. Njerwzit janw
tw aftw qw ta bwjnw.”

Nga se tw lindi ideja filimisht qw ky ishte qwllimi i tij?

S’wshtw aspak origjinale. Druaj se e kam lexuar kur isha student nw Paris
nw fund tw viteve 1960. Ishte njw muzikolog gjerman, Arnold Shmitz, qw
kishte sugjeruar se mund tw ketw njw lidhje mes pikwpamjeve tw tij dhe
himneve revolucionare franceze qw ishin nw qarkullim. Shkova te biblioteka
kombwtare pwr tw bwrw disa kwrkime dhe muzika pwrshtatet me motivet
qw Bethoveni pwrfshin nw aktin e parw nw notat e famshme… Qw
kwndohet… Kjo tw jep njw ide pwr retorikwn dhe ritmin.
Luixhi Kerubini, njw kompozitor italian qw e mbwshteste revolucionin dhe u
vendos nw Francw e shkruajti himnin e tij nw nder tw kwsaj ndwrtese nw
zemwr tw Parisit, Panteoni. Historia e tij wshtw ngulitur thellw nw idealin e
vwllazwrisw, qw Xhon Elioti beson se dominon nw aktin e parw tw Simfonisw
sw Pestw. Panteoni u ndwrtua si kishw. Por, nw vitin 1791, u shndwrrua nw
altar tw lirisw dhe njw tempull pwr njerwzit e mwdhenj. Nw dhomwn poshtw
janw varrosur dy filozofw francez, tw cilwt frymwzuan revolucionin. Ky
wshtw personi qw njihej si Volteri. Nw anwn tjetwr tw hollit wshtw Zhan
Zhak Ruso. Eshtw vendi i pwrsosur pwr tw mwsuar mw shumw pwr muzikwn
revolucionare franceze qw mund ta ketw bwrw pwr vete Bethovenin.

Pwr revolucionin janw shkruajtur shumw himne. Ai nga Kerubini wshtw i

ve[antw, sepse ishte shumw madhwshtor dhe kwrkonte njw orkestwr tw
stwrmadhe, 77 interpretues, qw nw atw kohw ishte shumw e madhe.

Mund ta ketw njohur Bethoveni veprwn e Kerubinit?

Bethoveni i ka njohur me siguri veprat e Kerubinit, sepse ato u botuan dhe

kushdo mund t’i lexonte dhe t’i interpretonte. Gjithashtu, ai duhet ta ketw
njohur, sepse Bethoveni mbante lidhje me muzikantwt francez, si Krojceri,
nga i cili mori emrin edhe Sonata e Krojcerit. Jam i sigurt qw kwta
muzikantw jo vetwm bwnin muzikw bashkw, por duhet tw kenw folur, tw
kenw lexuar partitura dhe tw kenw diskutuar pwr to. Ka njw anekdotw
shumw prekwse pwr ushtarwt francez qw vizituan Bethovenin dhe luajtwn
muzikw me tw. Nwse do kthehesha pas nw kohw, kjo wshtw njw nga gjwrat
qw do doja tw shihja.

]farw mendoni se e twrhiqte Bethovenin te kjo muzikw?

Eshtw vrulli. Eshtw energjia. Energjia ishte njw nga fjalwt ky[e tw filozofisw
nw atw kohw. Revolucioni ishte njw periudhw energjike pas dekadencws sw
Regjimit tw Lashtw. Muzika ishte publike nw kwto ngjarje dhe shwrbente
pwr tw krijuar njw ndjesi kolektiviteti pwrreth revolucionit.

Duket shumw e mundur qw Bethoveni tw ketw pasur njohuri pwr kwtw

zhanwr tw ri dhe radikal muzike, njw art publik qw mund tw shprehte
mesazhe tw forta politike. Nwse teoria e Xhon Eliotit wshtw e saktw,
pikwrisht ky ka qenw edhe qwllimi i Bethovenit.

Rozhe de Lil qw kompozoi “Marsejezwn” ka qenw officer dhe jo muzikant

profesionist. Ka njw pikturw tw famshme qw paraqet Rozhe de Lilin duke
prezantuar Marsejezwn kur i lindi kjo ide pwr herw tw parw. Mw pas, ajo u
shndwrrua nw himn kombwtar. Ai gjeti njw melodi fantastike, qw
karakterizohet nga vrulli i saj, mwnyra se si arrin nw notat e larta… Edhe pse
askush s’mund ta kwndojw si duhet, sepse nota wshtw shumw e lartw.

Eshtw shumw e lartw. Por, pastaj ulet pwrswri.

Sidomos nw fushat e futbollit wshtw mjaft e dhimbshme.

Eshtw pikwrisht kjo energji, njw lloj kushtrimi muzikor pwr t’u armatosur,
qw Xhon Elioti pwrpiqet tw kapw dhe tw pwr[ojw gjatw interpretimeve tw tij
tw Simfonisw sw Pestw tw Bethovenit.

Teoria e Shmitzit, tek e cila kam shumw besim dhe mendoj se i jep shumw
vrull interpretimit, s’mund tw vwrtetohet nw mwnyrw absolute. Eshtw
thjesht njw variant dhe mendoj se wshtw njw alternativw mw e mirw dhe
mw e saktw nw krahasim me aludimet e pwrcipta pwr fatin dhe tw tjerat.

Vetw Bethoveni s’ka qenw aspak njw personazh i pwrciptw. Ai kishte njw
personalitet tw ashpwr dhe tw trazuar. Por, nwse ishte radikal qw
mbwshteste idealet e revolucionit francez, nga buronte kjo? Ndoshta
pwrgjigja mund tw gjendet nw vitet e hershme tw jetws sw kompozitorit nw
Gjermani. Bethoveni s’ka qenw kurrw njeri i thjeshtw. Ky wshtw portretizimi
tipik i tij. I mendueshwm, i furishwm, zien nga brenda, i harbuar. Ky
personalitet i jashtwzakonshwm konfliktual u formua kwtu nw Bon gjatw
fwmijwrisw dhe rinisw sw trazuar, qw la shenjw tek ai si njeri dhe si artist.
Bethoveni u lind nw vitin 1770 dhe u rrit kwtu, vendi qw tani quhet Shtwpia
e Bethovenit. Bethoveni i vogwl u bw pjesw e njw familje muzikantwsh nw
njw qytet qw e donte shumw muzikwn. Gjyshi i tij i dashur ishte
Kapellmajsteri, kompozitori i oborrit tw Bonit. Por, ai vdiq kur djaloshi ishte
vetwm 3 vje[. Sa shtwpi e lumtur ishte ajo e Bethovenit? Kjo wshtw, apo jo?

Po. Besojmw se kjo wshtw dhoma ku ai ka lindur, por nw fakt, jemi tw sigurt
se kjo ka qenw dhoma e gjumit e prindwrve.

Nw rregull.

Babai i tij nuk ishte aq i talentuar sa gjyshi. Ndoshta ky mund tw ketw qenw
njw problem. Nwse ke njw gjysh dhe njw nip, s’wshtw shumw e lehtw tw
jesh mes tyre. Ai ka pasur disa probleme me alkoolin.

Mund tw themi se Bethoveni ka pasur njw marrwdhwnie tw ndwrlikuar me

tw atin?

Po, kjo wshtw shumw e vwrtetw. S’wshtw familje normale. Babai i

Bethovenit duhet t’i mwsonte atij muzikwn, tastierwn, violinwn, fagotin.
Bethoveni duhet t’i mwsonte ato. Metoda qw pwrdorej nw atw kohw ishte
ndwshkimi.

E godisnin?
Po, pwr tw gjithw fwmijwt, jo vetwm pwr Bethovenin.

Duket se Bethoveni s’ka qenw i lumtur nw fwmijwri.

Ai luante me vwllezwrit e tij. Luante me fwmijw tw tjerw, por jo shumw.

Duhet tw praktikohej shumw dhe ishte tepwr i turpshwm, sepse nuk kishte
shkuar nw shkollw prej shumw kohwsh. Kishte shumw pasiguri nw vetvete.

Kur Bethoveni ishte 10 vje[, i ati e hoqi nga shkolla qw tw pwrqendrohej te

muzika. Ai punwsoi njw mwsues, Kristian Gotlib Nife, tw cilwt disa besojnw
se ka ndikuar jo vetwm te muzika e Bethovenit, por edhe tek bindjet e tij
politike. Kjo wshtw “Palace Chapel” nw Bon, salla mjaft e madhe ku Nife, qw
ishte organisti i oborrit, i mwsoi Ludvigut tw ri tw luante muzikw. Bethoveni
luante nw violw, piano dhe organo nw mwnyrw tw shkwlqyer. Por, s’ishte
shumw i dalluar si kompozitor. S’ishte si Moxarti i ri, i cili nw moshwn 10-
vje[are kishte krijuar disa simfoni, koncerte, madje edhe njw opera. Jo, ky
djalosh kishte nevojw pwr edukim. Nife ishte personi i duhur pwr kwtw
punw. Ai kishte pasur probleme me prindwrit e tij dhe ndihmoi pwr t’i dhwnw
djaloshit tw ri zwrin e tij, si muzikant dhe si kompozitor, shumw larg ndikimit
tw tw atit.

Nw moshwn 12-13 vje[are, kur djaloshi i tha mwsuesit tw tij: “Dua tw

shkruaj disa sonata pwr piano”, duke qenw se ishte edhe vetw kompozitor ai
i tha: “Bwje!” Bethoveni e bwri kwtw dhe nw moshwn 13-vje[are shkruajti
tre sonatat e para nw piano, qw janw tw pabesueshme.

Herw pas here, Nife e lejonte Ludvigun ta zwvendwsonte si organist i oborrit

pwr tw luajtur kwtu pwr sundimtarin e Bonit. Nife e prezantoi me veprat e
Bahut, qw nw atw kohw konsiderohej i vwshtirw, ose thjesht ishte i
panjohur. Nifes nuk i interesonte vetwm muzika e pazakontw. Ai ishte
anwtar i Masonwve, i Iluminatit, i di[kaje qw quhej “Grupi i leximit”, qw ishin
grupe tw fshehtw tw rinjsh inteligjentw, tw cilwt diskutonin mbi ide, qw do t’i
vinin shumw nw siklet pronarwt e kwtyre pallateve.

Kur djaloshi Ludvig mwsonte muzikw me Nifen, iluminizmi po pushtonte tw

gjitha fushat e artit nwpwr Evropw. Nw letwrsi, nw teatwr, nw muzikw,
filozofi dhe pwr herw tw parw, teoria e tw drejtws hyjnore tw monarkisw po
vihej nw dyshim. “Prit pak! Kwta njerwz nuk kanw njw tw drejtw hyjnore qw
tw na sundojnw.” Nife, qw ishte revolucionar i lindur, duhet tw ketw biseduar
me patjetwr me Ludvigun dhe duke qenw se je njw djalosh 12-vje[ar, do
dwgjosh i mahnitur, apo jo? Mendoj se Nife s’ka qenw vetwm njw mwsues
pwr Ludvigun e ri. Ishte njw lloj udhwrrwfyesi.

Ky udhwrrwfyes nuk kishte kohw pwr kishwn katolike, por ai ishte besimtar
dhe kishte besim se njerwzimi mund tw krijonte njw shoqwri mw tw mirw.
Ndikimi i kwtyre bindjeve mund tw vihet re nw aktin e dytw tw Simfonisw sw
Pestw tw nxwnwsit sw tij.

Eshtw shumw e butw dhe e zhdwrvjellwt. Shpesh, nw aktet e tjerw ka njw

bukuri dhe butwsi tw jashtwzakonshme. Di[ka tjetwr e re pwr Bethovenin
dhe qw tw magjeps te Simfonia e Pestw wshtw humanizmi i
jashtwzakonshwm i njeriut, humaniteti i vizionit tw tij tw gjwrw. S’dimw
shumw pwr bindjet fetare tw Bethovenit. Mund tw hamendwsojmw se ai
kishte bindje fetare optimiste. Mund tw gjesh njw shembull paraprak tw
kwsaj nw aktin e dytw tw Simfonisw sw Pestw, qw duket si lutje. Nw
kontrast me vuajtjet dhe vwshtirwsitw e aktit tw parw, Bethoveni sugjeron
se njerwzimi wshtw nw gjendje qw tw arrijw pwrsosurinw. Nw kwtw aspekt,
wshtw lutje pwr tw pasur qenw njw shpirt dhe njw njeri mw i mirw.

Nw misionin e tij pwr tw shprehur kuptimin e vwrtetw tw Simfonisw sw

Pestw, Xhon Elioti dhe orkestra e tij kwmbwngulin qw tw pwrdorin
instrumente, tw cilat i pwrkasin periudhws sw Bethovenit. Ato ishin nw
tranzicion mes stilit barok dhe modern. Pwrvoja muzikore wshtw shumw
ndryshe pwr publikun dhe muzikantwt.
Sigurisht qw dikush mund ta luajw kwtw muzikw me instrumente moderne,
por transmenton njw karakter tw ndryshwm, apo jo? Pit, mund tw na e
tregosh?

Eshtw tingull i ndryshwm. Kjo wshtw njw violinw e mrekullueshme dhe e

vjetwr italiane me tela tw bwrw me zorrw, duke pwrfshirw njw lloj note G
origjinale dhe wshtw…

Kjo ka njw lloj pastwrtie shumw tw qartw, gjw qw mw duket shumw

twrheqwse.

Kur tw gjithw anwtarwt e orkestrws pwrdorin kwto tela, mendoj se kjo e

ndryshon rrenjwsisht tingullin e prodhuar.

Ka mw shumw shtresa, apo jo? Ka mw shumw ndwrthurje.

Tw jep njw ndjesi tw ndryshme dhe kwrkohet njw lloj ndjeshmwrie e

ve[antw. Edhe kjo wshtw bwrw nga i njwjti prodhues, por ka tela modern.
Eshtw njw lloj najloni dhe metali. Eshtw tingull krejtwsisht tjetwr. Duhet ta
luash ndryshe.

Eshtw mw e fuqishme, mw e pasur. Ka mw shumw densitet, apo jo? Kurse

ajo… Merre prapw atw, sepse ajo ka…

E ka mw tw pastwr…
Si rrjedhojw, ka tinguj me mw shumw shtresa. S’janw ngjeshur tw gjithw
bashkw, si[ bwjnw nw njw orkestwr simfonike moderne.

Ky wshtw lajmi i mirw, por tw luash me kwto instrumente paraqet edhe

sfidat e veta.

Di[ka e tillw, qw s’ka ndryshuar shumw nw strukturw apo formw, qw nw

kohwn e Monteverdit dhe qw mbahet e bashkuar nga…

E gjitha kjo pwrbwhet nga njw copw druri dhe disa fije. S’ka asnjw pjesw tw
salduar.

Jo si instrumenti modern.

Duket sikur copat do tw tw ngelin nw dorw!

Vwshtirwsitw janw shumw tw mwdha, sepse kwto instrumentet e Bethovenit

janw shumw tw brishta dhe delikate. Nwse i shtyn shumw fort, ato
plasariten, [ahen, kwrcasin. Pwr shkak tw brishtwsisw dhe vwshtirwsive
teknike, kwto instrumente duhet tw pwrdoren deri nw njw masw tw caktuar.

Bisedova me njw mikun tim qw drejton njw skuadwr nw Formula 1 dhe ai

thoshte se makina e tij mw e fundit e Formula 1, nw [astin qw kalon nw
vijwn e finishit, ajo shkatwrrohet. S’mund tw bwnte asnjw metwr mw
shumw. Kur luajmw muzikw me kwto instrumente, mendoj se edhe ne jemi
nw njw situatw tw ngjashme. Kjo wshtw muzikw e paepur dhe e
paarsyeshme. Bethoveni mw duket si njeri shumw i paarsyeshwm, i cili
kwrkon gjwra tw paarsyeshme nga kwto instrumente dhe ne s’mund tw
japim mw shumw me kwto.
Kjo anw e paarsyeshme dhe rebeluese u zhvillua kur Bethoveni u regjistrua
nw universitetin e Bonit nw vitin 1789. Revolucioni francez ndodhi po atw vit
dhe djaloshi Bethoven pwrqafoi idetw radikale qw u pwrhapwn nw
universitet. Si studentwt para tij, Bethoveni e kalonte kohwn nw tavernat e
qytetit, ky miqtw e tij diskutonin pwr filozofinw dhe letwrsinw. Sigurisht,
pwrpiqeshin edhe tw joshnin vajzat e reja. Kjo tavernw pretendon se
Bethoveni i riu kwrceu kwtu me dashurinw e tij tw parw, Barbi Koh. Eshtw
imazh i mrekullueshwm, por nisur nga ato qw dimw pwr Bethovenin, s’ka
shumw mundwsi tw jetw e vwrtetw, duke qenw se dihet fakti qw s’kishte
aspak koordinim tw lwvizjeve tw trupit dhe s’ishte shumw i shoqwrueshwm,
sidomos pranw femrave. Ai s’ishte shumw i aftw qw tw flirtonte si pa tw keq.
Mw sw shumti, ai vuante. Por, personaliteti i tij pwrshtatej mw sw miri me
lwvizjen mbizotwruese tw artit nw atw kohw, “Harbim dhe konflikt!” S’ishte
asnjw person mw tw harbuar dhe konfliktual se skenaristi gjerman Fridrih
Shiller dhe ai do ndikonte thellwsit te Bethoveni dhe te Simfonia e Pestw.
Bethoveni shkoi tw shihte njw inskenim tw pjesws “Grabitwsit” nga Shilleri
kwtu nw Bon. Ishte njw melodramw epike, qw fliste pwr njw student hero,
njw revolucionar qw vendosi tw rebelohej kundwr asaj qw e konsideronte si
hipokrizi tw klasws, fesw dhe pabarazisw ekonomike nw Gjermani. Mund tw
imagjinojmw se Bethoveni e adhuronte atw, por ishte mw tepwr se kaq. Kur
u shfaq premiera e dramws nw Manhajm nw vitin 1782, njw dwshmitar
okular ka shkruajtur: “Teatri ishte si njw [mendinw me njerwz qw rrotullonin
sytw dhe shtrwngonin grushtat. Nga publiku dwgjoheshin britma. Tw
panjohurit pwrqafuan njwri-tjetrin duke vajtuar. Femrat humbwn ndejnjat
dhe iu desh tw largoheshin nga teatri. Gjithandej kishte potere, kaos.” Ky
ishte ndikimi qw mund tw kishte arti i vwrtetw mbi publikun.

Ky s’wshtw argwtim pwr njerwzit. Eshtw njw lloj pwrvoje, drame, ose
ndoshta nw atw mund tw konsiderohej si pushtet dhe forcw absolute.
Mendoj se kjo i ka dhwnw Bethovenit njw ide se [farw mund tw bwjw artisti
me publikun. S’e vwrtetoj dot, por mwnyra se si u ndje publiku pwr pjeswn
“Grabitwsit” tw Shillerit nw vitet 1780-1790 dhe Simfoninw e Pestw tw
Bethovenit wshtw e njwjtw.
Bethoveni mbeti mw pak fatlum nw dashuri se sa nw muzikw, por nuk hoqi
kurrw dorw nga tw besuarit te dashuria.

Bethoveni s’ka pasur shumw sukses me femrat. E dimw me siguri se ai bwri

tre propozime pwr martesw pwr tre gra tw ndryshme. Dimw qw atw e
refuzuan nw [do rast.

Disa ekspertw besojnw se Bethoveni mund tw ketw vdekur i virgjwr dhe

wshtw shumw e mundur qw ta ketw kanalizuar pasionin e zjarrtw nw
muzikw, nw politikw, ose ndoshta te tw dyja. Deri nw kohwn kur ndodhi
revolucioni, kompozimet e Bethovenit kishin qenw mjaft konservatore, por
mw pas, ai filloi tw rrezikonte mw shumw, duke shkruajtur vepra mw tw
vwshtira. Disa prej tyre ishte tepwr politike dhe njwra prej tyre ka depwrtuar
nw Simfoninw e Pestw. Nw vitin 1792, Bethoveni shndwrroi nw muzikw
poemwn “Njeriu i lirw” nga Gotlib Konrad Fefel. Ky wshtw vwllimi i parw i
botuar i disa kompozimeve tw hershme tw Bethovenit, duke pwrfshirw “Der
Freie Mann.” Eshtw njw pwrkufizim i asaj qw e bwn njw njeri tw lirw. Nw
fakt, wshtw njw pwrshkrim i vetw Bethovenit. Fjalwt janw kwto… ”Kush
wshtw njeri i lirw? Ai qw i mbyllur nw vetvete mund tw bwjw pwr vete tw
mwdhenjtw dhe tw vegjlit. Ai wshtw njeri i lirw.” Janw fjalw mjaft filozofike,
por kjo s’ishte thjesht njw marrwzi rinore nga Bethoveni. Masat e hapjes sw
“Der Freie Mann” janw identike me hapjen e aktit tw katwrt tw Simfonisw sw
Pestw, qw gjithashtu wshtw nw Si maxhor. Bethoveni fillimisht e prezanton
kwtw motiv muzikor tw lirisw sw arritur nw aktin e dytw tw Simfonisw sw
Pestw.

“Der Freie Mann” daton shumw vite mw herwt dhe i paraprin Simfonisw sw
Pestw nw njw mwnyrw embrionike, por megjithatw mjaft tw rwndwsishme.
Qw kwtu vihet re ideja nw rritje me tre pjesw, qw ka njwfarw paralelizmi me
kwngwn mw tw hershme, “Njeriu i lirw.”

Edhe pse ai po paralajmwron Si maxhorin e triumfit qw do vijw nw aktin e

fundit, “éclat triumphal” drejt tw cilit po shkojmw, wshtw vetwm njw shije
paraprake, por megjithatw braktiset. Pa arritur ende mirw nw atw akord, ai
zhduket si njw tymnajw qw venitet.

Mund tw thuhet se qwllimi i simfonisw, liria, s’wshtw arritur ende. Nw vitin

1792, Bethoveni u largua njw herw e mirw nga Boni. 22-vje[ari ambicioz
mezi priste tw linte gjurmwt e tij nw muzikw, kwshtu qw u shpwrngul nw
Vienw, nw kryeqytetin austriak, ku do shkruante Simfoninw e Pestw nw vitin
1807. Nw kwtw kohw, revolucioni qw Bethoveni kishte mbwshtetur po
pwrhapej nw Evropw dhe e trazoi udhwtimin e tij. Bethoveni po udhwtonte
nw mes tw njw lufte. Franca po pwrpiqet ta eksportonte revolucionin, tw cilin
ai e mbwshteste, nw vendin ku ai donte tw jetonte dhe tw punonte. Trupat
franceze, shumw prej tyre marshonin duke kwnduar “Marsejezwn”, po
pwrparonin drejt Gjermanisw dhe Austrisw, kurse trupat mbrojtws po
grumbulloheshin nw Rineland. Bethoveni shkruan nw ditarin e tij se iu desh
t’i jepte bakshish 1 taler karrocierit tw tij, sepse: “Ai tipi na [oi pwrmes
vijave hesiane tw frontit”, qw ishin trupat gjermanw dhe: “Ecte si i
[mendur.” Ka mwnyra mw tw qeta pwr ta bwrw kwtw udhwtim. Do ishte
befasuese, nwse Bethoveni s’do kishte ndjenja tw pwrziera teksa trupat
franceze kwrcwnonin qytetin e fwmijwrisw sw tij dhe pwr tw po bwhej
gjithmonw e mw e vwshtirw qw tw mbwshteste realitetin e revolucionit nw
Francw. Atje, ngjarjet po merrnin njw rrjedhw shumw mw tw errwt. Nw vitin
1793, vetwm katwr vjet pas rwnies sw Bastijws, Kuvendi Kombwtar qw
qeveriste vendin deklaroi se kundwrshtarwt e revolucionit do
ekzekutoheshin. Mbreti Luigji 16 dhe mbretwresha e tij, Maria Antoneta, u
arrestuan dhe u mbajtwn tw burgosur. Ata s’ishin tw vetmit. Kjo ndwrtesw e
zymtw wshtw “La Conciergerie” qw u pwrdor nga Kuvendi Kombwtar si burg.
Pa ndri[im artificial, ky vend duhet tw ketw qenw shumw mw i zymtw. Kwtu
u burgoswn armiqtw e revolucionit para se tw ekzekutoheshin nga njw
makinw e re e shpikur me porosi, gijotina. Nw atw kohw, Kuvendi, qw
qeveriste Francwn nw emwr tw popullit, lavdwronte veten pwr kwtw
mwnyrw humane ekzekutimi. Mw 21 janar, 1793, vetw mbreti i pwrmbysur,
Luigji 16, u ekzekutua publikisht nw mwnyrw humane. Kjo wshtw kishwza,
ku mbretwresha e tij, Maria Antoneta, lutej ndwrkohw qw ishte e burgosur
dhe priste fatin e saj. Kjo wshtw dyshemeja origjinale dhe ky wshtw vendi
ku ajo ulej nw gjunjw. Mw 16 tetor, 1793, Maria Antoneta u ekzekutua nw
gijotinw. Kur tehu i gijotinws u lwshua poshtw, turma bwrtiti: “Rroftw
kombi!” Gjatw mbretwrimit 2-vje[ar tw terrorit, mw shumw se 2700 persona
dolwn para gjykatws revolucionare nw sallwn e madhe tw “La Conciergerie.”
Tw burgosurit e dwnuar mbaheshin nw grupe tek ai kompleksi pas atyre
portave. Tw afwrmit e tyre mund tw vinin dhe t’i thoshin lamtumirw pwr
herw tw fundit. Revolucioni kishte filluar tw asgjwsonte fwmijwt e tij. Shilleri
dhe poetwt anglezw u distancuan publikisht. Madje, Kolrixhi bwri thirrje pwr
rivendosjen e Regjimit tw Lashtw. Edhe Bethoveni ishte po aq i tmerruar sa
gjithw tw tjerwt nga gjwrat e tepruara tw Revolucionit Francez, por nuk e
humbi besimin tek idealet dhe parimet ku mbwshtetej ai. Nw vitin 1793,
Viena ishte njw vend i pazakontw pwr tw shkruajtur njw simfoni qw
mbwshteste idealet e Revolucionit Francez. Ishte kryeqyteti i dinastive
shekullore Evropiane, perandorisw sw Habsburgut, qw ishte njw forcw
kryesore nw njw aleancw ushtarake, e cila luftonte ndaj ushtrive franceze.
Shoqwria vieneze ishte e kwrcwnuar, megjithatw shtresat e larta paranojake
tw shoqwrisw shpwrqendroheshin duke u argwtuar dhe me gjwra tw kota.
Besoj se Bethoveni ka parw shumw gjwra qw s’i kanw pwlqyer kwtu, por
gjithashtu, kishte arsye shumw tw forta qw t’i mbante pwr vete kwto bindje
politike. Nw njw letwr tw vitit 1794, Bethoveni ka shkruajtur: “Besoj se pwr
sa kohw njw austriak tw ketw birrw dhe sal[i[et e vogla, ai s’do ketw ndwr
mend tw rebelohet.” Por, nw mwnyrw ogurzezw, ai shtoi: “Njerwzit thonw se
portat qw tw [ojnw nw periferi do mbyllen nw orwn 22:00. Ushtarwt i kanw
mbushur mushqetat me sa[me. Kwtu s’duhet tw guxosh ta ngresh zwrin,
pwrndryshe do arrestohesh nga policia.” Austria ngjante pak me njw shtet
policor. Pse reaguan kaq fuqishwm austriakwt ndaj ngjarjeve nw Francw?

Monarkitw franceze dhe austriake kishin lidhje familjare, duke qenw se Maria
Antoneta ishte princeshw austriake.

Pra, po drejtohej drejt shtwpisw?

Po, dhe kjo godiste vetw familjen e Habsburgut.

Shtypwn [do lloj mendimi radikal?

Policia u riorganizua dhe ishte shumw mw e centralizuar. Ideja ishte qw tw
pwrfshinin sa mw shumw njerwz qw tw pwrgjonin njerwzit e tjerw.

Mendoni se Bethoveni ka qenw njw i dyshuar i mundshwm?

Mendoj se duhet tw ketw qenw shwnjestwr e qartw. Mund tw kuptohet

shumw lehtw pse ai u pwrpoq tw mos binte shumw nw sy me shkrimet e tij.
Ata i hapnin dhe i lexonin letrat. Mendoj se ai e dinte kwtw gjw dhe ndoshta
edhe pwr kwtw pwrpiqej tw mos binte nw sy.

Letra pwrmbajnw shaka brenda tyre, por s’kanw asgjw tw rrezikshme.

Mendoj se ka shumw mundwsi qw ata ta kenw mbajtur nw vwzhgim,

si[ bwnin me shumw njerwz tw tjerw.

Nuk e dimw me siguri kwtw?

Kemi arsye tw forta pwr tw hamendwsuar.

Eshtw e sigurt qw policia ka mbajtur dosje pwr Bethovenin nga viti 1815 deri
nw vitin 1821. Kjo do tw thotw se ka shumw mundwsi qw ta kenw mbajtur
nw vwzhgim shumw kohw mw pwrpara. S’wshtw [udi qw letra e vitit 1794 e
Bethovenit pwr arrestimet nga policia wshtw hera e fundit qw ai pwrmend
[wshtje politike pwr njw kohw tw gjatw. Qyteti vezullues kishte anwn e tij tw
errwt dhe Bethoveni ndihej sikur vwzhgohej dhe bwnte kujdes me fjalwt qw
thoshte. Mendoj se atw qw ndiente dhe mendonte vwrtet ai e ruajti pwr
muzikwn e tij. Viena ishte vendi i pwrsosur pwr njw kompozitor tw ri
ambicioz si Bethoveni. Ajo ishte shtwpia e dy gjigantwve muzikorw tw asaj
epoke, njerwzit qw Bethoveni donte tw arrinte, Volfang Amadeus Moxart, qw
kishte vdekur kwtu nw vitin 1791 dhe Xhozef Hajden, qw ishte ende gjallw
dhe kishte kompozuar mw shumw se 100 simfoni. Bethoveni s’ka mbajtur
kurrw njw post tw paguar nw oborrin perandorak, qw ishte qendra ku
krijohej muzika nw qytet. Por, ai krijoi njw vend tw ve[antw si kompozitor
dhe muzikant i pavarur. Duke mos pasur njw post me rrogw, Bethoveni
duhet tw gjente njw burim tjetwr tw ardhurash, ndwrkohw qw kompozonte.
Fatmirwsisht, kishte shumw mundwsi pwr muzikantin ambicioz qw tw fitonte
mbwshtetje financiare nga aristokratwt nw Vienw. Fatkeqwsisht, Bethoveni
kishte ndjenja shumw tw pwrziera pwr varwsinw ndaj shtresave tw larta. Atij
nuk i pwlqenin shumw ligjet vieneze pwr sjelljen shoqwrore. Njw zonjw e
shtresws sw lartw thotw se ndwrsa Hajdeni vinte “i veshur me shumw
kujdes”, Bethoveni vinte “i veshur nw mwnyrw tw pakujdesshme nw stilin e
lirshwm tw Renit tw Sipwrm.” Me fjalw tw tjera, rrinte zhul. Mw thoni ku
ndodhemi.

Ky wshtw pallati i princit Lobkovitz dhe gruas sw tij. Kjo sallw shwrbente
kryesisht pwr koncerte, sepse ata organizonin njw koncert privat [do javw.

Ky wshtw, apo jo?

Po, po. Fisnikwria e re dhe shumw ambicioze nw atw kohw donte… Kjo ishte
argwtuese pwr ta. Ata investuan te dikush qw krijonte muzikw tw bukur.
Mund tw konsiderohen si koncerte roku tw asaj kohe. Kishte muzikw tw re
tw shkwlqyer me njw stil shumw tw [uditshwm. Ata vinin nw qiejf nga kjo
pwrvojw e re. Rreth 80 % e kompozimeve tw tij i kushtohen fisnikwve. Kjo
ndodh ngaqw ai donte…

Tw paguhej?

Tw paguhej. Ai ishte zhumw i aftw pwr tw krijuar lidhje tw reja dhe punonte
shumw pwr kwtw.
Mendoni se kjo i dukej e bezdisshme? Qw kishte nevojw pwr mbwshtetws
financiarw?

Mendoj se kjo ishte di[ka e tepwrt pwr tw.

Pwr shembull, marrwdhwnia e tij me njw mbwshtetws tjetwr financiar, princi

Liknovski, i cili donte qw ai tw hante me tw.

Po, rregullisht nw orwn 16:00. E dimw kwtw. Ndonjwherw, ai refuzonte. Ai

ishte rreth 17 vje[ mw i madh se Bethoveni.

Po, duket mw i madh.

Po, dhe ai mbwshteste financiarisht Moxartin. Ai e futi Bethovenin nw

shtwpinw e tij, por nw fillim, rrinte me shwrbwtorwt e tjerw. S’qendronte nw
dhoma shumw tw mira dhe pastaj ai…

Ai e fitoi respektin pwrmes talentit tw tij?

Po. Pastaj, herw pas here, ata darkonin bashkw. Pastaj, situata ndryshoi
pwrswri. Ndonjwherw, Bethoveni, thoshte: “Jo, tw lutem! S’e duroj dot mw
kwtw.”

Bethoveni s’wshtw nw gjendje tw bwjw biseda tw parwndwsishme, nuk

vishet si duhet. Nuk vjen pwr darkw kur e fton. Pse e duronin njerwzit?

Sepse ishte kompozitor i shkwlqyer. Ata e adhuronin muzikwn e tij.

Po krijoj njw imazh mw tw qartw tw njw personi, qw kishte njw qendrim tw
ndwrlikuar dhe konfliktual ndaj shoqwrisw vieneze. Nga njwra anw, ai i
donte vwrtet mbwshtetwsit e tij, por nw anwn tjetwr, ai ishte meritokrat qw
punonte nw njw sistem aristokratik. Ai i ka shkruajtur princit Liknovski: “Ajo
qw ju jeni, jeni bwrw aksidentalisht qw nw lindje. Ajo qw unw jam, jam
bwrw me forcat e mia. Ka dhe do ketw mijwra princa. Ka vetwm njw
Bethoven.” Ky wshtw qendrim egoist, apo janw shenjat e radikalit tw vjetwr
tw zjarrtw qw gjendet ende brenda tij? Por, bujaria e mbwshtetwsve tw tij e
paguan Bethovenin qw tw kompozonte dhe nw fillim tw viteve 1800, ai
kishte shkruajtur koncerte, sonata dhe dy simfonitw e tij tw para. Pwr tw
shtuar tw ardhurat, Bethoveni jepte mwsime pianoje pwr vajzat e reja tw
shtresave tw larta. Edhe nw kwtw rast kishte njw lloj marrwdhwnieje tw
mbushur me dashuri dhe urrejtje.

E urrente tw jepte mwsim, por i duheshin paratw. Mund ta imagjoni atw

situatw, ku ka qenw i ulur pranw njw gruaje twrheqwse. Nw ato raste, ai
binte nw dashuri. Sigurisht, ai binte shpesh nw dashuri.

Njw dwshtim nw dashuri [oi nw krijimin e njw pjese tw famshme nw piano

nga Bethoveni, “Sonata e dritws sw hwnws.” Nw fakt, veprat e tij mw tw
mira ishin ato qw buronin nga krizat personale. Nw vitin 1802 ndodhi gjwja
mw shkatwrruese, Bethoveni pranoi se humbja e dwgjimit tw tij nuk mund
tw kurohej. Ai do shurdhohej. Shumw besojnw se ky wshtw thjesht fati,
sekreti qw qendron pas refrenit me katwr nota nw zemrwn e Simfonisw sw
Pestw. Por jo tw gjithw janw dakord me kwtw.

Ai ulet te tavolina e tij nw njw vilw. Besoj me njw kanw vere tw kuqe. E pi
tw gjithwn menjwherw qw tw marrw fuqi dhe shkruan testamentin e tij. E
imagjonoj qw vwshtron letrwn para se tw shkruajw ato fjalw. Ai shkruan:
“Unw jam shurdh.” Ai ia ngul sytw atyre fjalwve dhe besoj se ato i futen nw
tru. Pi prapw verw. E ka pranuar kwtw pwr herw tw parw. Kwshtu lindi i
famshmi “testament i Heilingshtadit.” Ai wshtw pwrballur me shurdhwsinw e
tij duke shkruajtur ato tre fjalw dhe duke u pwrballur me tw, ai e kapwrceu
kwtw. E ka mposhtur dhe nuk e kthen mw kurrw kokwn pas.
Nwse kjo wshtw e vwrtetw, s’ka shumw gjasa qw motivi i Simfonisw sw
Pestw tw ketw qenw zemwrimi i Bethovenit ndaj humbjes sw dwgjimit. Nw
njwfarw mwnyre, ai e ka pranuar atw tashmw. Kwshtu filloi ajo qw njihet si
periudha heroike e Bethovenit, gjatw sw cilws kompozitori krijoi shumw
kryevepra me radhw, mes tyre ishte edhe Simfonia e Pestw. Parimet e
shumw prej kwtyre veprave tw mwdha mund tw gjenden nw njw nga librat
me skica muzikore tw Bethovenit, qw quhet “Landsberg 6.” Ky botim
pwrfundimtar wshtw mbledhur nga profesori Luis Lokud dhe kolegu i tij, Alan
Gosman.

]farw ka nw kwtw bllok? Janw tw gjitha skicat pwr veprat nga fundi i vitit
1802 deri nw fillim tw vitit 1804. Fundi i vitit 1802 ishte vetwm disa muaj
pas krizws sw Heilingshtadit.

Blloku me skica tregon se Bethoveni ka vendosur tashmw pwr refrenin e

frymwzuar nga Kerubini.

Nw faqen tjetwr dhe e shwnuar nw mwnyrw domethwnwse si “simfonia.” Ai

bwn njw shwnim qw thotw: “Tani do shkruaj njw simfoni.” Kwtu gjejmw
idenw e parw pwr aktin e parw tw Simfonisw sw Pestw nw atw qw duket si
njw formw mjaft e zhvilluar pwr temat bazw tw interpretimit. Tema e parw…
Dhe pastaj tema e dytw kundwrshtuese, subjekti i dytw… etj. Pjesa tjetwr
s’wshtw ende e qartw, por kemi fillimin e aktit tw parw, idetw bazw dhe disa
ide tw shpwrndara pwr atw qw mund tw vijw mw pas.

Bethoveni skicoi njw version tw papwrfunduar tw fillimit tw aktit tw tretw,

“scherzo.”

Nw fund tw faqes, afwr fundit tw bllokut, gjejmw disa materiale tw reja

interesante, qw del se wshtw njw version fillestar i “scherzo”-s te Simfonia e
Pestw. Kjo vazhdon nw faqen tjetwr, ku wshtw e pranishme treshja e asaj
“scherzo”-je nw formwn fillestare. Kemi njw lloj ideje tw treshes “scherzo”
qw wshtw formuar mw sw miri.

Akti i tretw i simfonisw zakonisht wshtw di[ka e lehtw, njw kwrcim, njw
minuet, di[ka qetwsuese, e hareshme. Por, Bethoveni kishte ide tw tjera.

Fillon nw njw mwnyrw shumw tw pazakontw si njw paraqitje lirike dhe e

qetw me violin[elw dhe bas. Ky wshtw thjesht njw parashtrim pwr ritmin
hapws, moton qw wshtw prezantuar qw nw fillim tw aktit tw parw, por tani
jepet nw nota tw ngadalwta, por tw plota nga brirwt. Eshtw njw melodi
muzikore aq e fuqishme sa duket sikur Bethoveni po thotw: “Kwshtu do
bwhet! Kwto janw gjwrat qw besoj nw tw vwrtetw!” Duket vwrtet sikur
njerwzimi po marshon pwrswri. Pastaj, ai bwn di[ka vwrtet tw
jashtwzakonshme. Nw vend tw njw tresheje… Zakonisht, treshja wshtw njw
lloj kontrasti pwr minuetwn nw simfonitw e Moxartit apo Hajdenit. Ai
harbohet plotwsisht. Harbohet fare. Ai i ndez vrullshwm violin[elwt, baset
dhe violat. Mendon me vete: “]farw po ndodh kwtu?” Duket sikur ky
marshim i pandalshwm i trupave qw shkojnw nw betejw krejt papritur wshtw
devijuar nga disa huliganw tw paktw nw numwr qw dalin nga gwmushat dhe
thonw: “Jo, jo. S’do ndjekim kwtw rrugw. Do marrim njw drejtim krejt
tjetwr.” Eshtw njw lloj shpwrqendrimi dhe pastaj kthehesh nw sigurinw qw
tw ofron melodia e marshimit. Nw aktin e tretw, tw gjithw bashkohen sikur
duan tw theksojnw se ka njw fund pwr kwtw marshim tw gjatw tw simfonisw
dhe do ketw njwfarw pwrfundimi. Nw atw fazw, kush e di cili do jetw?

Duket se “scherzo” wshtw revolucionare dhe jo vetwm nw formwn muzikore.

Ndoshta refreni i Kerubinit nw kwtw rast shwrben pwr tw kujtuar se beteja
pwr tw drejtat e njeriut vazhdoi, ashtu si[ vazhduan vuajtjet e Bethovenit
nw Vienwn shtypwse. Pavarwsisht rreziqeve personale, nw fund tw viteve
1790, ai frekuentoi sallonet e ambasadorit francez, duke u pwrzierw me
radikalwt dhe muzikantwt francez. Ka shumw mundwsi qw kwtu, Bethoveni
tw ketw njohur pwr herw tw parw veprat e Kerubinit dhe kompozitorwve tw
tjerw revolucionarw. Franca dhe idealet e saj republikane duket se kanw
zwnw shumw vend nw mendimet e Bethovenit edhe nw fillim tw viteve
1800. Blloku me skica “Landsberg 6” pwrmban edhe parimet e para tw
operws sw tij tw vetme, “Fidelio”-s, qw u frymwzua nga rwnia e burgut tw
Bastijws nw vitin 1789. Gjithashtu, Bethoveni ka shkruajtur skica shumw tw
detajuara pwr simfoninw e tij tw tretw, Simfonia Heroike. Fillimisht, mbante
emrin e kwtij personi, Napoleon Bonapartit. Si gjeneral i ri, Napoleoni kishte
qenw strategu i arritjeve tw suksesshme ushtarake tw Ushtrisw
Revolucionare Franceze nw mbarw Evropwn, duke zhdukur regjime tw
vjetwr nw emwr tw lirisw, barazisw dhe vwllazwrisw. Napoleoni simbolizonte
triumfin e individit, njeriut nga Korsika qw erdhi nga hi[i dhe brenda njw
kohe shumw tw shkurtwr u shndwrrua nw njeriun mw tw rwndwsishwm nw
Evropw. Natyrisht, edhe Bethoveni duket sikur identifikon veten e tij me tw.
Tw dy ata i kishin arritur me forcat e tyre gjwrat nw jetw. Kishin tw njwjtwn
moshw, madje edhe tw njwjtwn gjatwsi. Por, gjwja e rwndwsishme pwr
Bethovenin, si shumw tw tjerw nw atw kohw, ishte se Napoleoni ishte
standardi i ri pwr idealet e Revolucionit. Por, pwr shumw njerwz nw Evropw,
Napoleoni po bwhej njw parodi pwr gjwrat ku duhet tw besonte. Nw Angli,
karikaturistwt filluan tw krijonin personazhin satirik tw Bonapartit qw ka
mbijetuar deri mw sot. Vija kryesore e sulmit tw karikaturistwve ishte fakti
qw Napoleoni ishte shumw trupvogwl.

Nw fakt, ai s’ka qenw shumw trupvogwl. Ishte 1.71 m, qw wshtw gjatwsi

mjaft normale dhe ishte gjatwsia mesatare pwr njw francez nw atw kohw.
Por, nwse e shfaq shumw trupvogwl, atwherw s’kemi pse tw jemi shumw tw
frikwsuar prej tij. Gjithashtu, duhet ta shfaqwsh si tw lig, kwshtu qw duhet
ta luftojmw atw.

Njeri i shkurtwr dhe i lig.

Njeri i shkurtwr dhe i lig, tw cilin mund ta pwrmbysim.

Ai u bw i njohur si “Xhuxhi i vogwl.”

Po, “Xhuxhi i vogwl.”

Ja ku wshtw ai. Kush wshtw kjo?

Kjo wshtw Mariana, gruaja gjeniale e Francws. Njw plakw e shwmtuar.

Sigurisht, e mbuluar me gjak. Ajo e tund si njw fwmijw tw vogwl nw dorwn e
saj.

Kwto janw… Pwrswri, ai paraqitet shumw trupvogwl. Kwto janw bwrw nwpwr
kupa.

Kwto janw bwrw nwpwr kupa. Kwto tregojnw se [farw do ndodhte nwse
Napoleoni do mbwrrinte nw Londwr. Ai qendron jashtw shtypshkronjws tw z.
Fors nw Pikadilli dhe e ka drejtuar gishtin te skicat e shumw ndwrtesave nw
Londwr. Po drejton gishtin te Banka e Anglisw dhe thotw: “Mund ta marr atw
atje?” Ushtari vullnetar i shwndoshw thotw: “Mos ki frikw. Ik tani.”

Ai wshtw tw paktwn sa dyfishi i tij. Nuk ka asnjw kwrcwnim.

Sigurisht, asnjw kwrcwnim.

Bethoveni kishte dyshimet e tij. Teksa u bw mw i fuqishwm, Napoleoni e

rimobiloi pallatin mbretwror tw Fontanblosw pwr ta pwrdorur vetw atw. Kjo
quhej “La vie de chateau.” Jam shumw dakord me kwtw. Nw vitin 1799, njw
grusht shteti e bwri Napoleonin Konsullin e Parw tw Francws. Zgjedhjet u
pezulluan dhe ai mori pushtet thuajse diktatorial. Napoleoni e rimodeloi
kwtw dhomw tw bukur pasi kishte marrw nw dorw pallatin e vjetwr tw
mbretit dhe zuri vendin e tij. Si shumw tw tjerw nw atw kohw, Bethoveni
kishte njw marrwdhwnie me dashuri dhe urrejtje me Napoleonin. Ishte i
lwkundur mes admirimit dhe neverisw. Por, ai vazhdonte tw shpresonte se
nw njwfarw mwnyre, udhwheqwsi francez mund t’i bwnte realitet idealet e
revolucionit francez. Nw vitin 1803, ai kishte nw plan t’i vinte simfonisw sw
tij tw tretw emrin e vetw Napoleonit. Njw mik i Bethovenit ka shkruajtur:
“Nw atw kohw, Bethoveni e vlerwsonte shumw atw. Pashw njw kopje tw
partiturws mbi tavolinwn e tij. Nw krye tw faqes sw titullit ishte fjala
Bonapart.” Pwr Bethovenin, kupa u mbush kur Napoleoni u kurorwzua
perandor nw vitin 1804. Natyrisht, gjith[ka u bw pwr tw mirwn e idealeve
revolucionare. Edhe nw shtwpi, nw Fontanblo, Napoleonit i pwlqente tw
kishte njw fron. Nw ceremoni, Napoleoni nuk u kurorwzua nga Papa. Ai ia
mori kurorwn papws dhe e vuri vetw mbi kokw. Pwr t’i hedhur mw shumw
benzinw zjarrit, kur e bwri kwtw, ai u betua pwr liri dhe barazi. Thuhet se
kur Bethoveni e dwgjoi kwtw, ai u hodh pwrpjetw nga zemwrimi dhe filloi ta
shante Napoleonin me tw madhe. Bethoveni bwrtiti: “Ai do shkelw me
kwmbw tw gjitha tw drejtat e njeriut pwr tw arritur ambicien e tij! Ai do
ngrihet mbi gjithw tw tjerwt dhe do bwhet tiran!” Gjithashtu, e gwrvishti
emrin e Napoleonit nga kopertina e Simfonisw sw Tretw. E gwrvishti aq
shumw nga inati, sa e grisi letrwn. Mw vonw gjatw atij viti, Bethoveni e
ndryshoi emrin e veprws dhe ia vuri “Simfonia Heroike.” Por, gjithsesi ia
kushtoi kujtimit tw njw njeriu tw madh dhe disa besojnw se ai njeri ishte
Napoleoni. S’mund tw ketw qenw njw periudhw e lehtw pwr Bethovenin,
duke parw qw shpresat e tij te revolucioni francez u shtuan, por pastaj u
zhgwnjye pwr tw dytwn herw. Ndoshta mund tw shohim qw kjo krizw besimi
wshtw pasqyruar nw “scherzo”-n e Simfonisw sw Pestw.

Bethoveni wshtw nw njw terren tw frikshwm. Pwr mua, wshtw njwsoj si tw

shohwsh njw imazh nw njw pasqyrw tw thyer. Tingujt e ndaluar qw brirwt
janw tw detyruar tw bwjnw prodhojnw njw tingull shumw tw mbytur dhe tw
pazakontw. Eshtw si njw shpend grabitqar i humbur, njw fajkua ose njw
korb, ose njw sorrw qw vjen dhe krakwllin. Krijon ndjesinw e njw peizazhi tw
shkretuar, njw peizazh i djerrw.

Duket se pas kurorwzimit tw Napoleonit, Bethoveni ka humbur besimin nw

realitetin zhgwnjyes tw politikws revolucionare. Si mund tw jetw Simfonia e
Pestw, qw wshtw shkruajtur katwr vjet mw vonw, njw simfoni politike nw
kuptimin mw tw gjwrw? Njw e dhwnw mund tw gjendet te veprat e
mwvonshme tw idhullit intelektual tw Bethovenit, Fridrih Shiller. Ai
mendonte se revolucioni francez kishte dwshtuar dhe shkroi me zemwrim:
”Njw [ast madhwshtor ka gjetur njerwz tw vegjwl.” Por, nw anwn tjetwr, ai
mendonte se arti mund tw pwrdorej pwr tw ndri[uar njerwzimin. Ai e quante
kwtw “edukimi estetik i njeriut.” Ky vizion i karakterit moral qw
pwrmirwsohej pwrmes artit, duke pwrfshirw edhe muzikwn, pati njw ndikim
shumw tw madh te Bethoveni.

Ai e pwrqafoi me shumw forcw idenw shilleriane tw veprave tw artit, qw do

pwrfaqwsonin njw fuqi pwr tw frymwzuar brezat aktual dhe tw ardhshwm,
edhe gjatw periudhave tw shtypjes. Zbulojmw se gjatw karrierws sw
Bethovenit ka njw prirje shilleriane, ku veprat e tij tragjike shumw rrallw
kanw njw fund tragjik. Nw fakt, ato pwrfaqwsojnw njw alternativw ndaj
forcave tw errwta. S’ka asnjw vepwr tjetwr qw e bwn kwtw gjw me aq
shumw forcw sa Simfonia e Pestw e Bethovenit.

Teoria e Shillerit kishte rigjallwruar idealet qw Bethoveni i kishte dashuruar

prej shumw kohwsh. Besoj se kwtw duhet tw ketw pasur nw mendje
Bethoveni kur u ul pwr tw shkruajtur Simfoninw e Pestw nw verwn e vitit
1807. Kemi folur shumw pwr kontekstin historik tw Simfonisw sw Pestw, pwr
motivimin pwr kompozimin e saj, pwr faktorwt qw ndikuan tek ajo. Por, ky
wshtw vendi ku Bethoveni u ul dhe e shkruajti atw. Ky wshtw vendi i
pazakontw, ku u ngjiz ajo vepwr e jashtwzakonshme. Godina quhet “Shtwpia
Paskualati”, nw nder tw qiradhwnwsit tw Bethovenit. Ky apartament i
rikrijuar wshtw shumw i pastwr tani, por s’ka qenw aspak i tillw kur
Bethoveni shkruante kwtu. Nw atw kohw, ishte shumw rrwmujw dhe i pistw.
Bethoveni ishte i njohur pwr faktin qw jetonte nw mes tw zhulit. Baroni i
Tremontit shkroi pas njw vizite nw vitin 1809: “Imagjinoni vendin mw tw
[rregullt dhe tw pistw, njw piano tw vjetwr mbi tw cilwn pluhuri s’gjente mw
vend me shkrime tw ndryshme dhe partitura muzike. Nuk e ekzagjeroj, por
poshtw pianos kishte njw oturak tw mbushur plot.” Ky wshtw njw detaj i
asaj periudhe qw Shtwpia Paskualati ka vendosur tw mos e rikrijojw. Nw
vitin 1807, s’ishte vetwm apartamenti i Bethovenit rrwmujw. Ai kishte edhe
probleme personale.

Kur po shkruante Simfoninw e Pestw, jeta e tij private ishte shumw e trazuar
nga njw marrwdhwnie tjetwr e dwshtuar dashurie. Ishte dashuruar me njw
nxwnwse tw re qw kishte dhe motra e saj i ktheu pwrgjigje duke e refuzuar.
Mbwshtetwsi financiar i Bethovenit nw Vienw, princi Liknovski, i tha: “Ludvig,
kam ftuar disa oficerw francez pwr darkw sonte. Pse nuk bashkohesh me
ne?” Bethoveni e kishte parw Vienwn tw pushtohej nga francezwt. Gjwja e
fundit qw donte tw bwnte ky revolucionar i thekur dhe adhurues i lirisw ishte
tw darkonte me oficerw francez! Biseda mes tyre filloi dhe njw nga oficerwt
tha: “Kam dwgjuar se jeni pianist dhe kompozitor shumw i zoti, z. Bethoven.
Do luani di[ka pwr ne?” Bethoveni u ngrit dhe tha: “Nuk luaj pwr njerwzit si
ju!” Doli i xhindosur nw mes tw natws dhe nuk pati mw asnjw kontakt me
Liknovskin.

Ndoshta s’wshtw shumw [udi qw Bethoveni pwrpiqej tw fitonte pwrqindje

pwr veprat e tij nw vitin 1807.

Njw aristrokrat tha: “Z. Bethoven, s’do shkruani njw simfoni tjetwr, apo jo?
Ndoshta mund tw ma kushtoni mua. Do ju paguaj 500 florin.” Bethoveni
tha: “Do ta bwj.”

Eshtw e mundur qw motivimi kryesor pwr Bethovenin qw tw shkruante

Simfoninw e Pestw ishte thjesht pwr tw paguar qiranw? Nuk besoj dhe jo kur
sheh kwtw portret qw wshtw bwrw pak pasi ai kishte shkruajtur partiturat e
para pwr Simfoninw e Pestw. Ai duket shumw romantik dhe radikal. Nw
kwtw kohw nw Vienw, njw shkrimtar shkroi: “Po tw kishe thjesht barseta
dyshoheshe se ishe jakobin.” Ato janw barseta mjaft tw dukshme. Ai i
mbajtur katwr notat e para tw frymwzuara nga Kerubini nga partiturat e
para dhe ruajti bocetin e aktit tw tretw. Nw atw bllok me partitura,
Bethoveni tregohej i paqartw pwr formwn finale qw do merrte Simfonia e
Pestw. Ai shwnoi: “Ndoshta njw lloj marshimi.” Pas pwrfundimit tw zymtw tw
“scherzo”-s, ishte vwrtet njw marshim i bazuar nw muzikwn e revolucionit
francez dhe pwrmbante njw tjetwr mesazh tw koduar.

Ka njw ndjesi shumw tw qetw sikur do ndodhw di[ka shumw ogurzezw.

Eshtw si njw lloj qetwsie para se tw vijw stuhia. Nw njwfarw pike, tamburwt
ngrihen nga zymtwsia me njw “crescendo” dhe pastaj i gjithw qielli
shpwrthen me njw rrezatim tingujsh dhe kwshtu kalon nw aktin e fundit. Ai
pwrdor njw marshim qw duket mjaft i thjeshtw nga revolucioni francez dhe
pastaj, nw stilin tipik tw Bethovenit, shkruan variante tw tij dhe e bwn mw
tw rafinuar. Nw njw mwnyrw pak tinwzare, ai prezanton njw temw tw re qw
duket… Falw z. Shmitz nw vitet 1920, mund ta gjejmw me saktwsi ku e ka
origjinwn kjo dhe wshtw krijuar nga z. Rozh de Lil, “Hymne Dithyrambique.”
Rozh de Lil ishte kompozitori revolucionar francez qw kompozoi Marsejezwn
dhe wshtw…

Gjatw provave pwr Simfoninw e Pestw, Xhon Elioti na tregoi se si wshtw kjo
kwngw revolucionare.

Nwse dwgjoni me kujdes nw aktin e fundit tw Simfonisw sw Pestw, ja [farw

do dwgjoni… Kwtu kemi njw deklaratw krejtwsisht tw pamundur, njw himn
pwr lirinw nw Vienwn shtypwse. Kjo zhduket fare nw shumw interpretime
tradicionale. Mendoj se wshtw shumw e rwndwsishme qw publiku ta dwgjojw
atw. Nw aktin e hapjes kishim njw pamflet politik qw fliste vetwm pwr tw
drejtat e njeriut, kurse kwtu kemi lirinw. Bethoveni shpalos dy nga tre
simbolet mw tw rwndwsishwm tw revolucionit francez.

Mos ndoshta wshtw rastwsi qw Bethoveni pwrdor kwtw temw? Nga e dimw
qw referimi muzikor pwr Rozh de Lilin wshtw i qwllimshwm? Xhon Elioti
beson se prova gjendet nw partiturwn e shkruajtur me dorw tw Simfonisw
sw Pestw.

Eshtw shumw prekwse tw shohwsh kwtw dokument tw shkruajtur me dorw

tw Simfonisw sw Pestw tw Bethovenit, sepse nga jashtw wshtw anarkike.
Eshtw krejtwsisht e [rregullt. Eshtw si njw lloj uragani me erwra tw forta qw
kalon pwrmes njw pylli me bambo me kwto kryqwzime dhe gjwra qw zgjaten
pwrpara. Jemi nw zemwr tw aktit tw fundit dhe pwr herw tw parw, Bethoveni
aludon pwrmes rreshtave njw citat tw shkurtwr nga “Hymne Dithyrambique”
e Rozh de Lilit me fjalwt ky[e “liria”… Bie shumw nw sy nw kontrast me
zbukurimet mjaft tw [rregullta dhe shwnimet e fshira. Duket sikur janw
trarwt kryesorw tw strukturws qw mbajnw nw kwmbw kwtw ndwrtesw. Qw
nga ai moment, fillon sprinti final drejt vijws sw finishit. Eshtw njw festim i
jashtwzakonshwm i kwrkimit individual pwr liri, por edhe realizimit tw njw
utopie politike. Ai u josh nga vlerat e revolucionit francez nw njw kohw kur
ato ide ishin turbulluese nw Evropw. Ai hartoi njw strategji tw shkwlqyer, por
shumw tw rrezikshme, qw ta vishte muzikwn e tij abstrakte me pwrmbajtje
tw thella politike.

Cili ishte reagimi i publikut nw premierwn e kwtij kushtrimi muzikor? Pati tw

njwjtin ndikim revolucionar si vepra “Grabitsit” nga Shilleri, si[ mund tw
ketw shpresuar Bethoveni? Kthehemi nw teatrin “An der Wien” tw Vienws
pwr tw mwsuar [farw ndodhi atw mbrwmje tw dhjetorit 1808. Cili mendon se
ka qenw opinioni i publikut pwr Simfoninw e Pestw?

Nuk e pwlqyen. Dimw qw u prit mirw, si di[ka miqwsore. Thanw qw s’ishte

keq, por nuk ishin shumw entuziastw.

Nw rregull.

Gjithashtu, mw vonw kemi dwshmitw e Gwtes, poetit tw madh, qw tha:

“Eshtw e kendshme, por e tepruar. Duket si njw shtwpi qw shembet.” Eshtw
shumw e zhurmshme, e ekzagjeruar. Njerwzit s’ishin shumw tw lumtur pwr
atw qw dwgjuan.

Si u ndje Bethoveni nw fund? Ishte i zhgwnjyer apo i zemwruar? Sa i

zemwruar ishte?

Shumw i zemwruar. Mendoj se s’ka qenw fare i kwnaqur.

Duhet tw kalonin disa vjet para se Simfonia e Pestw tw vlerwsohej nw

Evropwn Qendrore, si shembulli i pwrsosur i individualizmit romantik, duke
theksuar vuajtjet personale tw Bethovenit. Por reagimi i premierws nw Paris,
vendi ku lindwn idealet e revolucionit, ishte shumw ndryshe. Publiku atje i
njohur referencat muzikore dhe e priti simfoninw me shumw ngrohtwsi. Qw
nga ai [ast, Simfonia e Pestw u bw shumw e preferuar nga publiku francez.
Mendoj se jam dakord me ta dhe me Xhon Eliot Gardinerin nw pwrkufizimin
se idealet e revolucionit francez janw shumw tw ndwrthurura me forcwn e
Simfonisw sw Pestw. Ky ishte pa dyshim mendimi i njw prej dwgjuesve nw
shfaqjen e parw nw Paris. Ai ishte njw ushtar i vjetwr, veteran i luftrave tw
Napoleonit. Ai e dwgjoi pjeswn dhe nw fund, ai u ngrit nw kwmbw dhe
bwrtiti: “Eshtw perandori! Rroftw perandori!”

Kur e interpreton atw, mbwrthehesh nga vizioni i tij dhe nga paraqitja
guximtare e aftwsive njerwzore pwr tw kapwrcyer vwshtirwsitw qw tw sjell
fati. Nwse bwn maksimumin twnd, si[ bwn kjo orkestwr dhe si[ pwrpiqem
unw kur interpretoj kwtw pjesw, shpwrblimi wshtw shumw i madh.
Identifikohesh plotwsisht me vizionin qw e frymwzon kwtw vepwr teksa ajo
shpaloset. Ai i jep formw argjilws muzikore nw njw mwnyrw tw tillw qw
mund tw krijojw njw monument me bindje tw jashtwzakonshme. Ky wshtw
suksesi dhe pwrmbajtja e vwrtetw e Simfonisw sw Pestw sw Bethovenit.