g

‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی‬

‫حسابداری‪ ،‬حسابرسی‪ ،‬بودجه و ماﻟﻰ‬

‫اداره عاﻟی تفتیش‬

 ‫شناسنامه‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫عنوان کتاب‪ :‬فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی‬

‫حسابداری‪ ،‬حسابرسی‪ ،‬بودجه و ماﻟﻰ‬
‫ویراستار‪ :‬سید علی حسینی احسان‬
‫نوبت چاپ‪ :‬اول‬
‫تیراژ‪ 0111 :‬نسخه‬
‫تاریخ نشر‪ :‬تابستان ‪0312‬‬
‫ناشر‪ :‬آمریت اطالعات و ارتباط عامه (اداره عاﻟی تفتیش)‬
‫نشانی‪ :‬سرک داراالمان‪ ،‬افشار‪ ،‬جنب وزارت احیا و انکشاف دهات‪،‬‬
‫اداره عاﻟی تفتیش‬
‫تلیفون‪+ 13(121)2320123 :‬‬
‫فکس‪+ 13(121)2320113 :‬‬
‫ویب سایت‪www.sao.gov.af :‬‬
 ‫پیشگفتار‬
‫اداره عاﻟی تفتیش بهعنوان تفتیش خارجی همواره سعی نموده است تا روند‬
‫حسابدهی و شفافیت مدیریت ماﻟی افغانستان را تسهیل ببخشد‪ .‬تاریخ استقالﻟیت‬
‫تفتیش در دوﻟت افغانستان برمیگردد به ساﻟهای ‪ 0321‬هجری شمسی مطابق به‬
‫‪0113‬م‪ .‬زمانیکه اداره عمومی تفتیش حسابات عامه تحت اثر مستقیم صدراعظم‬
‫فعاﻟیت مینمود‪ .‬هدف عمده و اساسی این اداره در آن زمان تفتیش و بازرسی امورات‬
‫ماﻟی و حسابی دوﻟت بود که تا هنوز هم این کار یکی از فعاﻟیتهای مهم این اداره‬
‫بهشمار میرود‪ .‬با توجه به انکشافهای اخیر در کشور و نیازمندیهای روز‪ ،‬نقش‬
‫اداره عاﻟی تفتیش هم تغییر نموده است‪ .‬اداره عاﻟی تفتیش بهمنظور معیاری سازی‬
‫تفتیش خارجی در کشور همواره کوشش نموده است تا کارمندان این اداره با‬
‫عاﻟیترین معیارها و مهارتهای مسلکی تفتیش اعیار گردند‪.‬‬
‫اداره عاﻟی تفتیش بهعنوان یکی از اعضای سازمان بیناﻟمللی ادارات عاﻟی تفتیش‬
‫(انتوسای) سعی مینماید تا معیارات‪ ،‬رهنمودها و عملکردهای سازمان انتوسای را با‬
‫توجه به ﻟزومیتهای کشور پذیرفته و آنرا مالک عمل قرار دهد‪ .‬در همین راستا‬
‫آشنایی با مفاهیم و اصطالحات مسلکی در بخش حسابداری‪ ،‬حسابرسی یا تفتیش‪،‬‬
‫ماﻟی و بودجه از اهمیت ویژهای برخوردار میباشد‪.‬‬
 ‫‪6‬‬

‫در ادامه تالشها در راستای رشد ظرفیتها و مهارتهای مسلکی در این اداره‪،‬‬
‫فرهنگ اصطالحات مهم حسابداری‪ ،‬حسابرسی‪ ،‬بودجه و ماﻟی ترتیب و منتشر‬
‫گردیده است‪ .‬اصطالحاتی که در این فرهنگ گنجانیده شده است با توجه به‬
‫معیارهای بیناﻟمللی ادارات عاﻟی تفتیش سازمان انتوسای تعریف و توضیح گردیده‬
‫است‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬از معیارهای بیناﻟمللی تفتیش فدراسیون بین اﻟمللی حسابداری‬
‫(یا‪ ) IFAC‬و معیارهای بین اﻟمللی حسابداری سکتور عامه (یا ‪ )IPSAS‬نیز استفاده‬
‫صورت گرفته است‪ .‬در برخی موارد به رهنمود آماری ماﻟی دوﻟتی صندوق بین اﻟمللی‬
‫پول و رهنمود تدارکاتی بانک جهانی نیز مراجعه شده است‪ .‬همچنان‪ ،‬جهت غنامندی‬
‫هر چه بیشتر این فرهنگ و تعریف و توضیح اصطالحات با توجه به محیط مدیریت‬
‫ماﻟی افغانستان از قانون امور ماﻟی و مصارف عامه‪ ،‬قانون ماﻟیات بر عایدات و قانون‬
‫تدارکات دوﻟت جمهوری اسالمی افغانستان نیز استفاده شده است‪.‬‬
‫امیدوارم این فرهنگ بتواند در باال بردن فهم و آگاهی ما از اصطالحات و‬
‫واژههای مسلکی کمک کرده و در عملکردهای تفتیش ممد واقع شود‪ .‬در اخیر از‬
‫تالشها و فعاﻟیتهای خستگی ناپذیر آقای عباس هویدا‪ ،‬مشاور اداره عاﻟی تفتیش‪ ،‬در‬
‫قسمت ترتیب و محترم شیرشاه وصال در قسمت ترجمه این فرهنگ به زبان دری‬
‫که کاری بسیار ظریف میباشد؛ جهانی سپاس و امتنان مینمایم‪.‬‬

‫با احترام‬
‫پوهندوی دوکتور محمدشریف شریفی‬
‫رئیس اداره عاﻟی تفتیش‬
‫‪7‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Accounting‬‬ ‫‪ ‬حسابداری‬
‫حسابداری عبارت است از روند‪ ،‬هنر یا علم شناسایی‪ ،‬اندازهگیری‪ ،‬تصنیف و ثبت معامالت‪،‬‬
‫اطالعات و یا رویدادهای ماﻟی‪ /‬اقتصادی و انتقال آن به افراد ذینفع و طرفهای ذیعالقه و‬
‫استفاده کنندهها جهت اتخاذ تصامیم آگاهانه‪.‬‬
‫‪Identification‬‬ ‫‪ ‬شناسایی‬
‫به مفهوم تعیین معامالت مرتبط جهت ثبت در دفاتر حسابداری است‪ .‬قابل ذکر است که‬
‫تمام معامالت و رویدادها مرتبط به یادداشتهای حسابی نمیباشد‪ .‬بطور مثال‪ :‬روند‬
‫استخدام کارمند در یک سازمان در دفاتر حسابداری ثبت نمیشود وﻟی حقوق و امتیازاتی که‬
‫برایشان پرداخت میشود در دفاتر حسابداری ثبت میشود‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬تمام معامالت و‬
‫رویدادهایی که روی جریان ورودی و خروجی منافع اقتصادی تاثیرات ماﻟی دارد و بستگی‬
‫به سازمان مربوطه و سال ماﻟی دارد در دفاتر حسابداری نیز ثبت میشود‪.‬‬
‫‪Measurement‬‬ ‫‪ ‬اندازهگیری‬
‫به مفهوم تعیین کمی و یا ارزش یک معامله یا یک رویداد از نظر واحد پوﻟی‪ .‬بطور مثال؛‬
‫پرداخت یک میلیون افغانی بابت معاشات یا دو میلیون افغانی بابت خریداری اجناس و‬
‫خدمات‪ .‬در واقع هر معامله و رویدادی که ارزش آن از نظر واحد پوﻟی قابل اندازهگیری‬
‫نباشد در دفاتر حسابداری ثبت شده نمیتواند‪ .‬این معامالت یا رویدادها‪ ،‬در صورتی که‬
‫جریان ورودی و خروجی منافع اقتصادی را در آینده متاثر سازد‪ ،‬بصورت یادداشت درج‬
‫میشوند‪.‬‬
‫‪Classification‬‬ ‫‪ ‬تصنیف‬
‫به مفهوم اجرای معامالت و رویدادها در کتگوریهای مرتبط حسابی میباشد‪ ،‬مانند‬
‫داراییها (داراییهای ماﻟی‪ ،‬فزیکی و یا دراز مدت جاری یا سرمایهای) دیون(دیون جاری و‬
‫درازمدت) مصارف و (حقوق و امتیازات‪ ،‬مزایای اجتماعی یا پرداخت بهره) عواید (عواید‬
‫ماﻟیاتی و غیر ماﻟیاتی)‪ .‬بصورت عموم‪ ،‬دوﻟت ها بمنظور ثبت داراییها‪ ،‬دیون‪ ،‬مصارف و‬
‫عواید خویش در دفاتر حسابداری از یک جدول حسابات استفاده میکنند‪.‬‬
 ‫‪8‬‬

‫یک معامله و یا یک رویداد صرف بعد از شناسایی‪ ،‬اندازهگیری و تصنیف در دفاتر حسابداری‬
‫ثبت میشود‪ .‬ثبت یک معامله یا یک رویداد در دفاتر حسابداری بستگی به اصول و قواعد‬
‫مبنای حسابداری‪ ،‬حسابداری نقدی و تعهدی که در ذیل بیان شده است؛ دارد‪.‬‬
‫‪Financial Accounting‬‬ ‫‪ ‬حسابداری ماﻟی‬
‫حسابداری ماﻟی بیشتر روی معامالت ماﻟی و موارد مربوط به وضعیت ماﻟی (داراییها‪ ،‬دیون‬
‫و ارزش خاﻟص)‪ ،‬اجراات ماﻟی (مفاد و ضرر‪ /‬مازاد و کسر)‪ ،‬جریان وجوه نقد و سایر اطالعات‬
‫ماﻟی که مورد نیاز افراد ذینفع میباشد متمرکز است‪.‬‬
‫‪Cost Accounting‬‬ ‫‪ ‬حسابداری هزینه‬
‫این رشته از حسابداری بیشتر روی تثبیت هزینه توﻟیدات مختلف‪ ،‬اجناس و خدمات بمنظور‬
‫کنترول هزینه توﻟید‪ ،‬عرضه خدمات و تثبیت نرخ یا قیمت فروش و عرضه توﻟیدات متمرکز‬
‫میباشد‪ .‬بصورت عموم‪ ،‬فرایند هزینهیابی مطابق با محورهای مختلف هزینه یابی‪ ،‬فعاﻟیتها و‬
‫یا فرایندی که موجب هزینه میشود؛ تحلیل و تجزیه میگردد‪.‬‬
‫‪Management Accounting‬‬ ‫‪ ‬حسابداری مدیریت‬
‫حسابداری مدیریت به تهیه یک سلسله اطالعات مدیریت مربوط می شود تا آنها را در اتخاذ‬
‫تصامیم آگاهانه و منطقی و ارزیابی تاثیرات آن تصامیم کمک کند‪ .‬بدین منظور‪ ،‬یک سلسله‬
‫اطالعات و معلومات در رابطه به امورات ماﻟی و حسابی تهیه و در دسترس مدیریت قرار‬
‫داده میشود‪.‬‬
‫بصورت عموم‪ ،‬دوﻟتها در رابطه با امورات ماﻟی و مدیریت حسابداری(مانند سیستم‬
‫‪ AFMIS‬در افغانستان)‪ ،‬اطالعات مربوط به حسابداری هزینه که بستگی به عرضه اجناس‬
‫و خدمات بشمول کارایی دارد اطالعات و معلومات الزم را نگهداری میکند‪.‬‬
‫‪Accounting Basis‬‬ ‫‪ ‬مبنای حسابداری‬
‫سیستم حسابداری یک سازمان میتواند برمبنای نقدی‪ ،‬تعهد و یا مبنای تعدیل شده باشد‬
‫که این کار روی چگونگی شناسایی‪ ،‬اندازه گیری و تصنیف معامالت و رویدادها در دفاتر‬
‫حسابداری یک سازمان تاثیر مستقیم دارد‪.‬‬
‫‪9‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Cash Basis‬‬ ‫‪ ‬مبنای نقدی‬

‫در حسابداری که برمبنای نقدی باشد یک معامله و یا یک رویداد زمانی در دفاتر حسابداری‬
‫شناسایی و ثبت میشود که از بابت آن وجوه نقد و یا معادل آن (چک‪ ،‬حواﻟه بانکی‪ ،‬پول نقد‪،‬‬
‫و یا کدام وسیله نقدی دیگر که قابلیت تبدیل به وجوه نقد را بدون اینکه ارزش آن کاهش‬
‫پیدا کند داشته باشد) دریافت و یا پرداخت شده باشد‪ .‬معامالت و رویدادهایی که بر مبنای‬
‫حسابداری نقدی شناسایی و یا ثبت میشوند عبارتاند از مصارف‪ ،‬عواید و یا بیالنس نقدی‬
‫میباشند‪.‬‬
‫با توجه به قانون ماﻟیات بر عایدات افغانستان‪ ،‬ماﻟیه دهندههای انفرادی در افغانستان‬
‫مکلفاند تا عواید ماﻟیاتی خویش را بر مبنای حسابداری نقدی‪ ،‬یعنی حین دریافت درآمد و‬
‫پرداخت مصارف‪ ،‬سنجش و پرداخت نمایند‪.‬‬
‫‪Accrual Basis‬‬ ‫‪ ‬مبنای تعهدی‬
‫در حسابداری که بر منبای تعهدی استوار است؛ هر معامله و رویداد زمانی که صورت گرفت‪،‬‬
‫صرف نظر از دریافت یا پرداخت وجوه نقد‪ ،‬در دفاتر حسابداری شناسایی و ثبت میشود‪.‬‬
‫بدین ترتیب‪ ،‬معامالت و رویدادها در دفاتر حسابداری ثبت و در صورتهای ماﻟی دوره‬
‫مربوطه نشان داده میشود‪ .‬در حسابداری بر مبنای تعهدی زمانی که صورتحساب‬
‫خریداری یا فروش اجناس صادر شد‪ ،‬انرژی فراهم شد و اجناس وارد گردید‪ ،‬صرف نظر از‬
‫دریافت یا پرداخت وجوه نقد‪ ،‬معامله متذکره در دفاتر حسابداری شناسایی و ثبت میشود‪.‬‬
‫معامالت و رویدادهایی که بر مبنای حسابداری تعهدی ثبت میشوند عبارتاند از‪ :‬داراییها‪،‬‬
‫دیون‪ ،‬سرمایه‪ /‬داراییهای خاﻟص‪ ،‬عواید و مصارف‪.‬‬
‫با توجه به قانون ماﻟیات بر عایدات افغانستان‪ ،‬اشخاص حقوقی و شرکتهای‬
‫محدوداﻟمسئوﻟیت مکلفاند تا عواید خویش را بر مبنای حسابداری تعهدی جهت پرداخت‬
‫ماﻟیه محاسبه نمایند‪.‬‬
‫‪Accounting Estimate‬‬ ‫‪ ‬برآورد حسابی‬
‫برآوردهای حسابی به مفهوم تخمین مباﻟغ پوﻟی میباشد‪ .‬این کار صرف در صورت نبود یک‬
‫وسیله دقیق اندازهگیری پول صورت میگیرد‪ .‬اصطالح برآورد برای یک مبلغ که در یک‬
‫حاﻟت غیر ثابت (بر اساس ارزش اخیر بازار) بهشکل مناسب سنجش شده باشد (بطور مثال‪،‬‬
 ‫‪01‬‬

‫برآورد ضرر و یا مفادی که بنا بر تغییر در مارکیت سهام بوجود آمده باشد و ممکن است در‬
‫آینده نیز اتفاق بیافتد‪ ،‬یا برآورد معاشات کارمندان با توجه به شاخص میزان تورم در آینده)‬
‫بکار میرود‪.‬‬
‫‪Accounting Records‬‬ ‫‪ ‬یادداشتهای حسابی‬
‫یادداشتهای حسابی عبارت است از تمام ثبتهای ابتدایی حسابی و یادداشتهای حمایوی‬
‫مانند چکها و یادداشت وجوهی که بطور برقی انتقال شدهاند‪ ،‬انوایسها‪ ،‬قراردادها‪،‬‬
‫ﻟیجرهای عمومی و فرعی و سایر تعدیالت در صورتهای ماﻟی که در ثبت های روزنامچه به‬
‫مشاهده نمیرسد و اوراق کاری‪ ،‬اوراق حامی مصارف‪ ،‬محاسبات‪ ،‬تطبیقات و افشاسازیها‬
‫میباشد‪.‬‬
‫‪Accounting Policies‬‬ ‫‪ ‬پاﻟیسیهای حسابداری‬
‫پاﻟیسیهای حسابداری عبارت است از یک سلسله اصول‪ ،‬قواعد‪ ،‬اساس‪ ،‬میثاقها و‬
‫عملکردهای روشنی که یک سازمان در ترتیب و ارائه صورتهای ماﻟی خود از آن استفاده‬
‫میکند‪( .‬بطور مثال‪ ،‬یک سازمان در فرایند ثبت معامالت و رویدادهای حسابی خود از‬
‫مبنای حسابداری نقدی رعایت میکند و یا از تعهدی‪ ،‬آیا معامالتی که با طرف های ثاﻟث‬
‫دارد افشاء میسازد یا خیر‪ ،‬قروض خارجی را به هزینههای تاریخی ثبت میکند؟ یا با توجه‬
‫به میزان تورم مجدداً ارزیابی میکند؟‪ ،‬آیا در صورتهای ماﻟی صرف معامالت مربوط به‬
‫نمایندگی های مرکزی را نشان میدهد و یا معامالت تصدی های دوﻟتی‪ ،‬شهرداری ها و‬
‫دیگر نهاد را نیز نشان میدهد؟‪ ،‬پرداختهای قبلی را چگونه تعدیل میکند؟ و غیره)‪.‬‬
‫‪Accountability‬‬ ‫‪ ‬حسابدهی‬
‫حسابدهی عبارت از اصول و قواعدی است که یک سازمان و یا جامعه در استفاده از منابع‬
‫عامه آنرا رعایت مینمایند و بر اساس آن مکلفاند تا از چگونگی مصرف آن منابع به افراد‬
‫ذینفع توضیحات دهند‪ .‬مفهوم حسابدهی در نهادهای اجرایی و اداری از بابت پروژهها و‬
‫برنامهها و استفاده منابع عامه بستگی به پاسخگوییشان در برابر پارﻟمان و یا کدام نهاد‬
‫دیگر‪ ،‬که اگر مسئوﻟیت این کار را داشته باشد؛ و بصورت کل در برابر مردم دارد‪.‬‬
‫‪00‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫مفهوم حسابدهی در اداره عاﻟی تفتیش بستگی دارد به چارچوب قانونی و گزارش دهی‪،‬‬
‫ساختار تشکیالتی‪ ،‬راهبردی‪ ،‬طرزاﻟعملها و فعاﻟیتهایهایی که از موارد ذیل اطمینان دهد‪:‬‬
‫‪ ‬ادارات عاﻟی تفتیش با توجه به حدود صالحیتها و گزارش دهی الزم از چارچوب قانونی‬
‫خود خارج نشود‪.‬‬
‫‪ ‬ادارات عاﻟی تفتیش باید عملکردها و تاثیرات تفتیشهای خویش را ارزیابی نموده و آنرا‬
‫پیگیری کند‪.‬‬
‫‪ ‬گزارش اداره عاﻟی تفتیش از قانونی بودن و موثر بودن وجوه عامه‪ ،‬بهشمول اقدامات و‬
‫فعاﻟیتهای خود اداره و استفاده از منابع اداره عاﻟی تفتیش‪.‬‬
‫‪ ‬رئیس اداره عاﻟی تفتیش‪ ،‬اعضای (موسسات دانشگاهی) و کارکنان آن در برابر تمام‬
‫فعاﻟیتهای خویش مسئوﻟیت دارند‪.‬‬
‫‪Allotments‬‬ ‫‪ ‬تخصیص‬
‫تخصیص عبارت از صالحیت مصرف وجوهی است که در جریان سال ماﻟی طبق‬
‫صالحیتهای بودجودی داده میشود‪ .‬وزارت ماﻟیه تخصیص وزارتها‪ ،‬ادارات و نمایندگیها‬
‫را طی یک فورم رسمی‪ ،‬ب‪ ،22‬صادر میکند تا مصارف خویش را طبق صالحیتهای‬
‫بودجودی اجراء نمایند‪ .‬تخصیصات دارای شرایط مشخص میباشد‪ .‬بطور مثال‪ ،‬تخصیص‬
‫بهشکل ربعوار صادر میشود و وزارت ماﻟیه از مصارف‪ ،‬با توجه اصل بودجه منظور شده‬
‫همواره نظارت میکند‪ .‬در بسیاری موارد‪ ،‬بخصوص در قسمت بودجه انکشافی‪ ،‬مجموع‬
‫تخصیصات صادر شده برای یک وزارت‪ /‬اداره در مقایسه با مجموع بودجه آن بسیار اندک‬
‫میباشد‪.‬‬
‫‪Amortization‬‬ ‫‪ ‬استهالک‬
‫استهالک عبارت از کاهش مصرف داراییهای مشهود و غیر مشهود در جریان عمر مفید‬
‫آنها با استفاده از یک روش مشخص میباشد‪ .‬هرگاه ارزش داراییهای غیرمشهود مانند‬
‫حق چاپ‪ ،‬حق انحصاری و غیره بهعنوان مصرف در دفاتر حسابداری ثبت شود‪ ،‬این مصرف‬
‫در یک دوره مشخص تحت عنوان قسط استهالک وضع میشود‪ .‬بطور مثال‪ ،‬هرگاه حق‬
‫انحصاری توﻟید و فروش یک محصول به ارزش ‪ 01‬میلیون افغانی برای ده سال خریداری‬
 ‫‪01‬‬

‫شود‪ ،‬هر سال مبلغ ‪ 0‬میلیون افغانی بعنوان مصرف استهالک با استفاده از روش خط‬
‫مستقیم از ابن بابت وضع شده و در صورتهای ماﻟی (صورت حساب مفاد و ضرر) بهعنوان‬
‫مصرف ثبت میشود‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬استهالک مفهوم بازپرداخت قروض در یک دوره‬
‫بهشکل اقساط را نیز افاده میکند‪.‬‬
‫‪Analytcal Procedures‬‬ ‫‪ ‬طرزاﻟعملهای تحلیلی‬
‫عبارت از ارزیابی معلومات ماﻟی از طریق تجزیه و تحلیل روابط ممکن میان اطالعات ماﻟی‬
‫و غیر ماﻟی است‪ .‬طرزاﻟعملهای تحلیلی شامل اجرای بعضی بررسیها جهت شناسایی‬
‫نوسانات یا روابطی که با سایر معلومات ماﻟی سازگار نبوده و با ارزشهای متوقع بهشکل‬
‫چشمگیری متفاوت میباشد‪ .‬هدف از تحلیل ماﻟی؛ شناسایی و موجودیت رابطه میان عناصر‬
‫مختلف صورتهای ماﻟی است‪.‬‬
‫مفتش‪ ،‬عالوه بر اجرای طرزاﻟعملهای تحلیلی‪ ،‬صورتهای ماﻟی را بصورت دقیق مورد تحلیل‬
‫و تجزیه قرار میدهد تا از موارد ذیل اطمینان حاصل کند‪:‬‬
‫اﻟف) حصول اطمینان از ترتیب صورتهای ماﻟی مطابق به معیارات قبول شده حسابداری‪.‬‬
‫ب) حصول اطمینان از ارائه صورتهاﻟی ماﻟی با توجه به شرایط مرجع تحت تفتیش‪.‬‬
‫ج) حصول اطمینان از افشای تمام حسابات مرتبط به صورتهای ماﻟی‪.‬‬
‫د) حصول اطمینان از ارزیابی‪ ،‬اندازهگیری و ارائه درست صورتهای ماﻟی‪.‬‬
‫‪Annual Budget‬‬ ‫‪ ‬بودجه ساﻟیانه‬
‫بودجه ساﻟیانه عبارت از بودجه منظور شده برای یک سال ماﻟی است‪ .‬این بودجه شامل هیچ‬
‫نوع وجوه قبل از سال ماﻟی و یا بعد از سال ماﻟی نمیباشد‪ .‬سیستم بودجه سازی افغانستان‬
‫بهشکل ساﻟیانه است‪ .‬با توجه به ماده ‪ 11‬قانون امور ماﻟی و مصارف عامه‪ ،‬تمام صالحیت‪-‬‬
‫های بودجوی سال ماﻟی با ختم همان سال ملغی میگردد‪ ،‬مگر اینکه قانون طور دیگری‬
‫حکم نموده باشد‪.‬‬
‫در ماده ‪ 33‬قانون امور ماﻟی و مصارف تصریح شده است که وزارت ماﻟیه میتواند بر اساس‬
‫پیشنهاد ادارۀ دوﻟتی مربوط که اقالً (سی) روز قبل از اختتام سال ماﻟی ارائه گردیده باشد‪،‬‬
‫وجوه مصرف ناشده مندرج در صالحیت بودجوی را به سال ماﻟی آینده انتقال دهد‪ .‬این‬
‫‪01‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫سهوﻟت‪ ،‬انتقال وجوه مصرف ناشده به سال ماﻟی بعدی‪ ،‬بیشتر به بودجه انکشافی و بخش‬
‫پروژهها مربوطه میشود‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬در ماده ‪ 22‬همین قانون آمده است که بودجه بر‬
‫مبنای برنامههای چندین ساﻟه انکشاف‪ ،‬امنیت و ساختار اقتصاد ملی تهیه و ترتیب گردیده‪،‬‬
‫حاوی مسائل و موضوعات بودجوی حداقل دو سال مابعد میباشد‪.‬‬
‫‪Annual Report‬‬ ‫‪ ‬گزارش ساﻟیانه‬
‫گزارش ساﻟیانه عبارت از سندی است که هر سال توسط یک نهاد صادر میشود‪ .‬این‬
‫گزارش شامل صورتهای ماﻟی و گزارش تفتیش است‪.‬‬
‫‪Anomaly‬‬ ‫‪ ‬خالف قاعده‬
‫در حسابداری‪ /‬صورتهای ماﻟی‪ /‬دیتابیس‬
‫عبارت از اظهارات غلط و یا تخطی است نشان دهنده اظهارات غلط و یا تخطی در‬
‫صورتهای ماﻟی نمیباشد‪.‬‬
‫‪Appropriaiton of Funds‬‬ ‫‪ ‬صالحیت بودجوی ‪ /‬تخصیص وجوه‬
‫عبارت از صالحیتی است که پارﻟمان جهت تخصیص وجوه در بخشهایی که در قانون یا‬
‫کدام مورد مشابه دیگر تصریح شده است؛ میباشد‪ .‬بطور مثال؛ صالحیت بودجودی عبارت از‬
‫صالحیتی است که شورای ملی‪ ،‬مطابق به طرزاﻟعمل بودجه ساﻟیانه به وزارت ماﻟیه جهت‬
‫صدور فورم تخصیصات‪ ،‬ب ‪ ،22‬به واحدهای بودجوی مختلف در افغانستان اعطا کرده و‬
‫طی آن اجازه مصرف مبلغ منظور شده را مطابق شرایط قانون امور ماﻟی و مصارف عامه و‬
‫سایر قوانین میدهد‪.‬‬
‫‪Approved Budget‬‬ ‫‪ ‬بودجه منظور شده‬
‫بودجه منظور شده عبارت از صالحیت مصرف با توجه به قوانین نافذه‪ ،‬فورم تخصیصات‪،‬‬
‫فرامین دوﻟت و سایر تصامیم مربوط به تحقق و جمع آوری عواید و رسیدات پیشبینی شده‬
‫در سال بودجودی (بطور مثال‪ ،‬بودجه منظور شده عادی و انکشافی و یا بودجه عواید توسط‬
‫شورای ملی افغانستان) میباشد‪.‬‬
 ‫‪01‬‬

‫‪Assets‬‬ ‫‪ ‬داراییها‬
‫داراییها عبارت از منابع اقتصادی و یا اقالم با ارزش یک نهاد‪ /‬سازمان است‪ .‬اقالم با ارزش‬
‫مفهوم داراییهایی را افاده میکند که ارزش پوﻟی داشته باشند‪ .‬در نتیحهی پیامدهای قبلی‪،‬‬
‫داراییهایی که تحت کنترول یک نهاد‪ /‬سازمان میباشند از آنها در راستای عرضه خدمات‬
‫استفاده میکنند و مفاد افتصادی بدست میآورند‪ .‬پیامد قبلی به مفهوم مصارف سرمایوی جهت‬
‫خریداری ماشین آالت توﻟیدی‪ ،‬اعمار ساختمان برای کرایه‪ ،‬اعمار سرک برای استفاده مردم‪،‬‬
‫سرمایهگذاری برای مفاد‪ ،‬سود قرضهدهی‪ ،‬خدمات قرضهدهی‪ ،‬مساعدت‪ ،‬کمکهای دریافت‬
‫شده و غیره میباشد‪ .‬پیامد قبلی شامل منابع اقتصادی که دوﻟت در اختیار دارد (یا از گذشته ها به‬
‫ارث برده است) مانند حق زمین‪ ،‬داراییهای دفاعی و یا میراثی و یا حریم هوایی و امواج اﻟکترو‬
‫مغناطیسی و یا منابع مدنی نیز میباشد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬مفاد اقتصادی یا نیروی خدماتی به مفهوم‬
‫عوایدی است که با به کار انداختن داراییهای یک سازمان‪ /‬نهاد بدست میآید؛ نیز هست‪ .‬مفاد‬
‫اقتصادی شامل عوایدی است که از طریق فروش یک محصول‪ ،‬کرایه و کمیشن‪ ،‬سود‪ ،‬امتیاز و‬
‫غیره بدست میآید‪ .‬نیروی خدماتی عبارت از سهوﻟت و یا ظرفیت تهیه خدمات خصوصی و عامه‬
‫مانند خانه سازی‪ ،‬آبرسانی‪ ،‬سرک و غیره است‪.‬‬
‫‪Physical or Fixed Assets‬‬ ‫‪ ‬داراییهای ثابت‬
‫داراییهای ثابت‪ ،‬عبارت از اقالمی است که دارای عمر طوالنی بوده و سازمان مربوطه از آنها‬
‫برای بیشتر از یک سال مفاد اقتصادی یا خدماتی بدست میآورد‪ .‬این اقالم عبارتاند از زمین‪،‬‬
‫ساختمان‪ ،‬ماشین آالت‪ ،‬تجهیزات‪ ،‬وسایط نقلیه و غیره‪ .‬از این اقالم در راستای پیشبرد فعاﻟیتهای‬
‫یک سازمان استفاده میشود و برای فروش نیستند‪ .‬داراییهای ثابت به مرور زمان و بعد از استفاده‬
‫مکرر مستهلک میگردند و ارزش آنها کاهش مییابد‪ .‬برخی دارایی وجود دارد‪ ،‬مانند زمین‪ ،‬که‬
‫مستهلک نمی گرددد و ارزش آن باال میرود‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬برخی دارایی دیگری نیز وجود‬
‫دارد‪ ،‬مانند حریم فضایی و امواج اﻟکترو مغناطیسی‪ ،‬که ارزش آنها با توجه به پیشرفت تکناﻟوژی و‬
‫سطح تقاضا بعضاً کاهش یا افزایش پیدا میکند‪.‬‬
‫‪Current Assets‬‬ ‫‪ ‬داراییهای جاری‬
‫داراییهای جاری عبارت از اقالمی است که دارای عمر کوتاه بوده و سازمان مربوطه از آنها‬
‫صرف در طی یک سال عملیاتی یا دوره حسابی مفاد اقتصادی و خدماتی بهدست میآورد‪.‬‬
‫‪01‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫این اقالم عبارتاند از بدهکاریها‪ ،‬اجناس‪ ،‬و موجودی اجناس (اجناسی که برای فروش‬
‫آماده‪ ،‬مواد خام برای فعاﻟیتهای توﻟیدی) وجوه نقد‪ ،‬بیالنسهای بانکی‪ ،‬اقالم معادل نقد و‬
‫غیره میباشد‪ .‬از این اقالم برای رفع نیازمندیهای عاجل عملیات و فروشات(اجناس تکمیل‬
‫شده) استفاده میشود‪ .‬ارزش داراییهای جاری‪ ،‬مانند وجوه نقد در بانک‪ ،‬موجودی اجناس و‬
‫بدهکاریها‪ ،‬همواره در حال تغییر بوده بعضی اوقات سیر صعودی و بعضاً سیر نزوﻟی دارند‪.‬‬
‫‪Financial Assets‬‬ ‫‪ ‬داراییهای ماﻟی‬
‫دارایی ماﻟی عبارت از داراییهایی است که ماهیت ماﻟی داشته باشد‪ .‬این اقالم شامل‬
‫داراییهای ماﻟی جاری مانند وجوه نقد‪ ،‬بیالنس بانکی‪ ،‬بدهکاریها و پوﻟهای قرضه داده‬
‫شده میباشد‪.‬‬
‫‪Arm’s Length Transaction‬‬ ‫‪ ‬معامله بدون رابطه‬
‫معامله بدون رابطه عبارت از معاملهای میان خریدار و فروشنده در شرایطی است که هیج‬
‫نوع رابطه میان طرفین وجود ندارد و صرف به منفعت شخصی (با استفاد از روش رقابتی و‬
‫یا نرخگیری جهت ارائه قیمت خوبتر برای اشخاصی که دنبال نازلترین قیمت هستند)‬
‫خود در کمال میل و رغبت و مستقالنه میاندیشند‪.‬‬
‫‪Assertion‬‬ ‫‪ ‬اعالمیه‬
‫اعالمیه به مفهوم اظهار قطعی مدیریت مرجع تحت تفتیش از رعایت چارچوب گزارشدهی‬
‫ماﻟی مربوطه در ترتیب صورتهای ماﻟی است‪ .‬این اعالمیه شامل ارائه و افشاء‪ ،‬تصنیف‬
‫معامالت و بیالنس حسابات و ارائه اطیمنان از مکمل بودن یادداشتها (بطور مثال‪ ،‬حصول‬
‫اطمینان از شامل بودن تمام یادداشتها و معلومات که باید شامل باشند‪ ،‬حساب قطعیه‬
‫وزارتخانهها و نهاد بودجودی بهشمول پرداختهای پیشکی به مستوفیتها و حساب‬
‫قطعیه نهایی)‪ ،‬صحت‪ ،‬ارزیابی و اندازهگیری مبلغ (به طور مثال‪ ،‬حصول اطمینان از ثبت و‬
‫درج تمام مباﻟغ بهشکل درست‪ .‬مثال‪ :‬مباﻟغ داﻟری به افغانی و یا برعکس آن ثبت نشده‬
‫باشد‪ .‬حصول اطمینان از عدم ثبت معامالت بطور مکرر در سیستم ‪ ،AFMIS‬یا تخصیص‬
‫بودجه)‪ ،‬وقوع و قطعیه معامالت (بهطور مثال‪ ،‬حصول اطمینان از افشاء و ثبت تمام‬
‫معامالت و رویدادها در صورتهای ماﻟی مربوطه در دوره ماﻟی مربوطه و ارائه تعدیالت‬
 ‫‪06‬‬

‫قبلی بطور جداگانه)‪ ،‬موجودیت (بهطور مثال‪ ،‬حصول اطمینان از موجودیت تمام داراییهای‬
‫نقدی و دیون مانند قروض)‪ ،‬تصنیف و افشاء معلومات ماﻟی (بهطور مثال‪ ،‬حصول اطمینان از‬
‫ارائه و افشاء معامالت بهشمول پرداخت برای طرفهای سومی‪ ،‬اگر صورت گرفته باشد‪ ،‬در‬
‫صورتهای ماﻟی) و قانونیت (بهطور مثال‪ ،‬حصول اطمینان از رعایت قوانین نافذه در تمام‬
‫معامالت‪/‬رویدادها و اطالعات مندرج صورتهای ماﻟی) میباشد‪ .‬مدیریت مرجع تحت‬
‫تفتیش باید از رعایت قوانین‪ ،‬مقررات نافذه و سایر احکام مربوطه (بهطور مثال‪ ،‬حساب‬
‫قطعیه با توجه به مواد قانون امور ماﻟی و مصارف عامه و ﻟزومیتهای بودجودی افغانستان‬
‫ترتیب و اراده شده است) در ارائه صورتهای ماﻟی نیز اطمینان دهد‪.‬‬
‫مفتش ممکن از این اعالمیه بهعنوان اعالمیه تفتیش در جهت شناسایی و کشف اشتباهات‬
‫بااﻟقوهای که ممکن صورت گرفته باشد؛ استفاده نماید‪.‬‬
‫‪Assess Risk‬‬ ‫‪ ‬سنجش خطر‬
‫سنجش خطر به مفهوم تحلیل و تجزیه خطر؛ ارائه موارد بزرگ غلط در صورتهای ماﻟی‬
‫بوده که در نتیجه موجب عدم رعایت قوانین و مقررات میگردد‪ .‬بهطور مثال‪ ،‬این خطرات‬
‫در اعالمیههای تفتیش‪ ،‬سیستمهای کنترول داخلی(خطرات کنتروﻟی‪ ،‬ذاتی و کشف) عدم‬
‫رعایت‪ ،‬رویدادهای مهم مانند تهیه اجناس از منابع خارج از کشور‪ ،‬حجم زیاد معامالت غیر‬
‫معمول و غیره وجود داشته باشد‪ .‬تشخیص خطرات یکی از فعاﻟیتهای بسیار مهم در دور‬
‫تفیتش بهشمار میرود‪ .‬این کار اداره عاﻟی تفتیش را در اوﻟویتبندی مراجع تحت تفتیش‬
‫جهت بازرسی و تفتیش‪ ،‬در کنار تفتیش رعایت‪ ،‬کمک میکند‪ .‬تعیین میزان خطر موارد‬
‫بزرگ غلط تشخیص شده در صورتهای ماﻟی مستلزم قضاوت مسلکی میباشد‪.‬‬
‫‪Assurance Engagement‬‬ ‫‪ ‬فعاﻟیت اطمینان‬
‫از این طریق مفتش یک نظریه را ارائه میکند که طی آن میزان اعتبار استفاده کنندههای‬
‫صورتهای ماﻟی؛ به استثنای مرجع مسئول را از نتیجه تفتیش و بازرسی و مقایسه موضوع‬
‫تفتیش شده با معیار تفتیش افزایش میدهد‪ .‬بهصورت عموم‪ ،‬اطمینان به دو شیوه ارائه‬
‫میشود‪ ،‬اطمینان مناسب و اطمینان محدود‪.‬‬
‫‪07‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Reasonable Assurance Engagement‬‬ ‫‪ ‬اطمینان مناسب‬

‫هدف از اطمینان مناسب‪،‬کاهش میزان خطرات تفتیش در یک سطح قابل قبول و‬
‫نتیجهگیری مثبت میباشد‪ .‬در معیارهای اساسی انتوسای در بخش تفتیش رعایت آمده‬
‫است که فعاﻟیتهای تفتیش و بازرسی باید طوری طرح و دیزاین شود تا از کشف‬
‫اشتباهات‪ ،‬بینظمیها و فعاﻟیتهای غیر قانونی‪ ،‬اطمینان مناسب حاصل گردد‪ .‬ادارات‬
‫عاﻟی تفتیش با توجه محدودیتهای ذاتی‪ ،‬منابع انسانی و زمانی و محدودیتهای‬
‫امنیتی در مناطق ناامن نمیتواند از درست بودن حسابات اطمینان مطلق (یا ‪011‬‬
‫فیصد) دهد‪ .‬بدین ترتیب‪ ،‬ارائه اطمینان مناسب به مفتش کمک میکند تا در رابطه به‬
‫موضوع تفتیش شده نتیجه گیری مثبت نماید‪ .‬بهطور مثال‪ ،‬به عقیده من این موضوع‬
‫(موضوع تفتیش شده) در تمام موارد عمده مطابق با اصول و قواعد حسابداری بوده‬
‫است‪.‬‬
‫‪Limited Assurance Engagement‬‬ ‫‪ ‬اطمینان محدود‬
‫هدف از اطمینان محدود‪ ،‬کاهش میزان خطرات تفتیش در سطح قابل قبول در یک مورد‬
‫مشخص‪ ،‬با توجه به ویژهگیهای موضوع تحت تفتیش‪ ،‬ویژهگیهای مرجع تحت تفتیش و‬
‫محیط آن و یا کدام موضوع دیگری که اگر مدیریت مرجع را متاثر سازد‪ ،‬جهت ارائه اظهار‬
‫نظر منفی میباشد‪ .‬بصورت کل‪ ،‬سطح خطرات در ارائه اطمینان محدود نسبت به سطح‬
‫خطرات در ارائه اطمینان مناسب‪ ،‬بیشتر است‪ .‬هرگونه بازرسی که با چنین محدودیتی مورد‬
‫اجراء قرار گیرد؛ تفتیش نه بلکه یک ارزیابی گفته میشود‪ .‬با اجرای این فعاﻟیتها مفتش‬
‫اطمینان الزم حاصل نکرده و در مورد موضوع تفتیش شده‪ ،‬نظر منفی ارائه میکند‪.‬‬
‫‪Audit risk / Assurance Engagement Risk‬‬ ‫‪ ‬خطر تفتیش‬
‫خطر تفتیش عبارت است از خطر ارائه نظر منفی باالی صورتهای ماﻟی‪ ،‬زمانیکه‬
‫صورتهای ماﻟی متاثر از اشتباهات بزرگ و عمده باشد‪ .‬این کار یکی از عملکردهای خطر‬
‫اشتباهات بزرگ و خطر کشف میباشد‪.‬‬
 ‫‪08‬‬

‫‪Auction‬‬ ‫‪ ‬مزایده‬
‫مزایده به مفهوم روند فروش یا کرایه دادن اجناس و داراییها از طریق اعالم قیمت است‪،‬‬
‫سپس خریداران در صورت تمایل‪ ،‬قیمتی باالتر از قیمت نهایی را جهت خرید پیشنهاد‬
‫میکنند‪ .‬در نهایت کاال به پیشنهاد دهندهی باالترین قیمت فروخته میشود‪ .‬دوﻟت از این‬
‫کار برای فروش و یا کرایه دادن داراییهای منقول‪ /‬غیرمنقول خود مانند معادن‪ ،‬خطوط‬
‫هوایی و غیره استفاده میکند‪ .‬در بعضی موارد‪ ،‬دوﻟت قیمت اول را تعیین میکند و هیچ‬
‫پیشنهاد دهندهای حق ندارد که قیمت پایینتری را پیشنهاد کند‪.‬‬
‫‪Audit‬‬ ‫‪‬تفتیش‬
‫تفتیش عبارت است از معاینه و ارزیابی بیطرفانه دفاتر حسابی‪ ،‬معامالت ماﻟی‪ ،‬یادداشتها و‬
‫عملکردهای یک نهاد میباشد‪ .‬این کار بهمنظور حصول اطمینان از درست و مناسب بودن‬
‫صورتهای ماﻟی یک نهاد و ارائه نظر باالی آن مورد اجراء قرار میگیرد‪ .‬این تفتیش؛ بهنام‬
‫تفتیش ماﻟی یاد میشود‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬بعضی اوقات تفتیش بهمنظور حصول اطمینان از‬
‫اقتصادیت‪ ،‬مفیدیت و موثریت عملکردهای یک نهاد مورد اجراء قرار میگیرد که این تفتیش‬
‫بنام تفتیش عملکرد یاد میشود‪ .‬همچنان در تفتیشی که بهمنظور حصول اطمینان از رعایت‬
‫قوانین و مقررات نافذه مورد اجراء قرار میگیرد نیز بنام تفتیش رعایت یاد میشود‪.‬‬
‫‪Audit Assertions‬‬ ‫‪ ‬اعالمیه تفتیش‬
‫اعالمیه تفتیش دالﻟت بر تطبیق برخی از اعالمیهها در نفس فعاﻟیتها‪ ،‬معامالت ماﻟی و‬
‫اطالعات مربوط به مرجع تحت تفتیش میکند که مفتش در رابطه به انحرافها و‬
‫تخطیهای بااﻟقوهی مختلف در نظر میگیرد‪ .‬با توجه به قانون رعایت‪ ،‬اعالمیههای رعایت‬
‫مفهوم رعایت قوانین‪ ،‬مقررات و غیره را توسط مرجع تحت تفتیش و کارکنان خدمات ملکی‬
‫افاده میکند‪ .‬اعالمیهها شامل موضوع تحت تفتیش که توسط مرجع تحت تفتیش ارائه‬
‫میشود؛ هستند و یا در یک نامه جداگانه تعریف میشوند‪ .‬در تفتیش ماﻟی‪ ،‬به معلومات‬
‫مربوط به اعالمیه ها در فوق مراجعه کنید‪.‬‬
‫‪09‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Audit Documentations‬‬ ‫‪ ‬مستندسازی تفتیش‬

‫مستند سازی تفتیش عبارت است از یادداشت طرزاﻟعملهای اجراء شده‪ ،‬مدارک مرتبط و‬
‫نتیجهگیری مفتش میباشد‪ .‬اصطالح اوراق کاری نیز این مفهوم را افاده میکند‪.‬‬
‫‪Audit Evidence‬‬ ‫‪ ‬مدارک تفتیش‬
‫مدارک تفتیش عبارت است از اطالعات و معلوماتی است که مفتش بر اساس آن اظهار نظر‬
‫و سفارشات خود را ارائه میکند‪ .‬مدارک تفتیش شامل معلوماتی است که در نتیجه بازرسی‬
‫یادداشتهای حسابی و غیره بهدست میآید‪.‬‬
‫‪Sufficiency of Audit Evidence‬‬ ‫‪ ‬کفایت مدارک تفتیش‬
‫کفایت مدارک تفتیش‪ ،‬کمیت مدارک تفتیش را نشان میدهد‪ .‬کمیت مدارک مورد نیاز در‬
‫تفتیش بر اساس خطر وجود اشتباهات عمده در صورتهای ماﻟی و کیفیت مدارک متاثر‬
‫میشود‪.‬‬
‫‪Appropriatness of Audit Evidence‬‬ ‫‪ ‬موثقیت مدارک تفتیش‬
‫موثقیت مدارک تفتیش‪ ،‬میزان کیفیت مدارک تفتیش را که آیا مدارک؛ شایسته‪ ،‬مرتبط و‬
‫مناسب هستند و قضاوت و نتیجهگیری مفتش را در رابطه با برنامهها‪ ،‬فعاﻟیتها و‬
‫عملکردهای تفتیش شده که اظهار نظر و سفارشات مفتش بر اساس آن میباشد؛ حمایت‬
‫میکند یا خیر‪ ،‬را نشان میدهد‪.‬‬
‫‪Audit Mandate‬‬ ‫‪ ‬قیمومت تفتیش‬
‫قیمومت تفتیش به مفهوم تمام صالحیتها‪ ،‬مسئوﻟیتها و وظایفی است که نظر به قانون‬
‫اساسی و یا کدام قانون دیگری به اداره عاﻟی تفتیش داده شده است‪ .‬بهطور مثال‪ ،‬در‬
‫افغانستان‪ ،‬تمام تفتیشها‪ ،‬بهشمول تفتیش حساب قطعیه دوﻟت و تفتیش رعایت‪ ،‬بر اساس‬
‫قانون تفتیش و قانون امور ماﻟی و مصارف عامه مورد اجرا قرار میگیرد‪ .‬در معیار شماره‬
‫‪ 011031‬معیارات تفتیش انتوسای تصریح شده است که فعاﻟیتهای تفتیش باید شامل‬
‫قیمومت اداره عاﻟی تفتیش باشد‪.‬‬
 ‫‪11‬‬

‫‪Audit Objective‬‬ ‫‪ ‬هدف تفتیش‬

‫هدف تفتیش یکی از موارد بسیار مهم در مرحله پالنگذاری و اجرای تفتیش بهشمار‬
‫میرود‪ .‬هدف تفتیش باید بهشکل بسیار روشن بیان شود تا شیوهی اجرای تفتیش بر اساس‬
‫آن تنظیم شود‪ .‬هدف تفتیش شامل حصول اطمینان از رعایت قوانین مقررات(تفتیش‬
‫رعایت)‪ ،‬اظهار نظر باالی صورتهای ماﻟی(تفتیش صورتهای ماﻟی) و ارزیابی عملکرد‬
‫مرجع و برنامههای آن (تفتیش عملکرد) میباشد‪ .‬اعالمیههای تفتیش‪ ،‬معیار تفتیش و‬
‫مقیاسهای اجرایی‪ ،‬بر اساس اهداف تفتیش تعیین میشود‪.‬‬
‫هدف تفتیش در تفتیش صورتهای ماﻟی در سکتور خصوصی محدود بر اظهار نظر روی‬
‫یک سلسله اعالمیهها میباشد و در سکتور عامه هدف تفتیش بزرگتر از اظهار نظر روی‬
‫ترتیب صورتهای ماﻟی است‪ .‬اینکه آیا مطابق به اصول و چارچوب گزارشدهی ماﻟی‬
‫ترتیب شده است یا خیر‪ ،‬میباشد‪ .‬قیمومت تفتیش و یا مکلفیتهای نهادهای سکتور عامه‬
‫در قانون‪ ،‬مقررات و یا پاﻟیسیهای دوﻟت تصریح میشود که این کار ممکن بعضی اوقات‬
‫برخی اهداف دیگر را نیز به استثنای اهداف فوق شامل گردد‪ .‬این مسئوﻟیتها شامل‬
‫طرزاﻟعملهای اجرایی‪ ،‬موارد عدم رعایت از قوانین و مقررات و موثریت سیستمهای کنترول‬
‫داخلی میباشد‪ .‬هرچند تفتیش ممکن است هیچگاه چنین اهدافی را دنبال نکند‪ ،‬وﻟی مردم‬
‫و جامعه کمک کننده‪ ،‬توقع دارند که در این مورد نیز گزارش داده شود‪.‬‬
‫‪Audit Planning‬‬ ‫‪ ‬پالنگذاری تفتیش‬
‫پالنگذاری یکی از مراحل مهم و کلیدی در دوره تفتیش بهشمار میرود‪ .‬نظر به معیارات‬
‫تفتیش انتوسای‪ ،‬مفتش باید تفتیش را طوری پالنگذاری نماید تا کیفیت آن با توجه به‬
‫اصل اقتصادیت‪ ،‬موثریت و مفیدیت اطمینان حاصل کند‪.‬‬
‫پالنگذاری تفتیش شامل توضیح هدف و حدود تفتیش‪ ،‬تعیین استراتیژی تفتیش بصورت‬
‫کل بهشمول منابع ماﻟی‪ ،‬انسانی و تخصیص این منابع‪ ،‬زمان اجرای تفتیش و غیره میباشد‪.‬‬
‫همچنان این مرحله شامل طرح و دیزاین طرزاﻟعملهای تفتیش‪ ،‬تعیین معیار اهمیت و‬
‫ارزیابی خطرات تفتیش‪ ،‬موضوع تحت تفتیش و اعالمیههای تفتیش و معیار تفتیش‬
‫میباشد‪.‬‬
‫‪10‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫پالنگذاری تفتیش شامل آشنایی با مرجع تحت تفتیش‪ ،‬چارچوب کنترول داخلی و روابط‬
‫حسابدهی و جوانب مدیریت ماﻟی و غیره نیز میگردد‪.‬‬
‫‪Audit Entity‬‬ ‫‪ ‬مرجع تحت تفتیش‬
‫مرجع تحت تفتیش عبارت است از یک سازمان‪ ،‬برنامه‪ ،‬فعاﻟیت یا یک دیتابیس که تحت‬
‫تفتیش و بازرسی قرار گرفته است‪ .‬مرجع تحت تفتیش میتواند دوﻟت‪ ،‬یک اداره یا یک‬
‫وزارت مشخص یا گروهی از وزارتها ‪ /‬ادارات‪ ،‬مستوفیتها‪ ،‬تصدیهای دوﻟتی‪ ،‬شهرداریها‪،‬‬
‫سیستم ‪ ،AFMIS‬والیات‪ ،‬قراردادها‪ ،‬مساعدتها‪ ،‬پروژه ها و غیره باشد‪.‬‬
‫مراجع ذیل در کنار سایر مراجع مصرفی و عایداتی متعدد‪ ،‬از جمله سطوح مهم مورد تفتیش‬
‫در تحت قیمومت تفتیش اداره عاﻟی تفتیش بهشمار میرود‪:‬‬
‫‪ ‬تفتیش تسهیالت اطالعات اﻟکترونیکی‬
‫‪Audit of Electronic Data Processing Facilities‬‬
‫از آنجاییکه روی تسهیالت اطالعات اﻟکترونیکی وجوه هنگفتی به مصرف میرسد این‬
‫بخش نیز باید مورد تفتیش و بازرسی قرار گیرد‪ .‬این تفتیش باید بر اساس سیستمها صورت‬
‫گرفته و مواردی چون نیازمندیها‪ ،‬استفاده اقتصادی از تجهیزات‪ ،‬استفاده از کارمندان‬
‫شایسته‪ ،‬سوء استفاده از تجهیزات‪ ،‬موثریت اطالعات بهدست آمده را در بر میگیرد‪.‬‬
‫همچنان جهت حصول اطمینان از کنترولها در سیستمهای متذکره ضرورت به اجرای‬
‫تفتیش تکناﻟوژی معلوماتی نیز هست‪.‬‬
‫در افغانستان صرفا تفتیش سیستم ‪( AFMIS‬سیستم ماﻟی افغانستان)‪( FMIS ،‬شهرداری‬
‫کابل) و ‪(SIGTAS‬سیستم عواید) شامل تفتیش اطالعات برقی میشود‪.‬‬
‫‪ ‬تفتیش قرارداد ها و فواید عامه ‪Audit of Public Contracts and Public Works‬‬
‫به همین ترتیب نهادهای عامه مباﻟغ هنگفتی را نیز از طریق قراردادها در بخش فعاﻟیتهای‬
‫عامه به مصرف میرسانند که این بخش نیز مستلزم تفتیش و بازرسی است‪.‬‬
‫داوطلبی عامه(معامالت بدون رابطه) یکی از طرزاﻟعملهای مناسب جهت دریافت پیشنهاد‬
‫قیمت مناسب با توجه به کیفیت آن میباشد‪ .‬در صورت عدم داوطلبی عامه‪ ،‬اداره عاﻟی‬
‫تفتیش باید دﻟیل آنرا مشخص نماید‪.‬‬
 ‫‪11‬‬

‫اداره عاﻟی تفتیش حین اجرای تفتیش فعاﻟیتهای عامه باید اصول و قواعد مناسب را جهت‬
‫تنظیم چنین فعاﻟیتها معرفی نماید‪.‬‬
‫تفتیش فعاﻟیتهای عامه نباید تنها شامل پرداختهای مربوطه باشد‪ ،‬بلکه موثریت مدیریت‬
‫و کیفیت فعاﻟیتهای ساختمانی نیز باید شامل آن باشد‪.‬‬
‫تفتیش قراردادهای عامه در افغانستان معموال با توجه شرایط قانون تدارکات و رهنمود‬
‫تدارکات دونر مورد اجراء قرار میگیرد‪ ،‬هر چند این شرایط تصریح شده است و نباید صرف‬
‫بخش پرداختهای تحت تمرکز باشد بلکه موثریت آن قراردادها نیز باید مورد تفتیش و‬
‫بازرسی قرار گیرد‪.‬‬
‫‪Audit of Commercial Enterprises‬‬ ‫‪ ‬تفتیش تصدیهای تجاری‬
‫منظور از تصدیهای تجاری گسترش فعاﻟیتهای اقتصادی‪ ،‬یعنی تصدیهای دوﻟتی در‬
‫افغانستان است‪ .‬هرگاه دوﻟت در این تصدیها دارای سهم بزرگ باشد‪ ،‬تصدیهای متذکره‬
‫باید توسط اداره عاﻟی تفتیش مورد تفتیش و بازرسی قرار گیرد‪.‬‬
‫اجرای تفتیش بعدی یکی از بهترین تفتیشها است که میشود در این تصدیها مورد اجراء‬
‫قرار گیرد تا از اقتصادی بودن‪ ،‬موثریت و مفیدیت (تفتیش عملکرد) برنامهها اطمینان حاصل‬
‫گردد‪.‬‬
‫گزارش تفتیش تصدیهای دوﻟتی به پارﻟمان و مردم موجب اعمال بعضی محدودیتها‬
‫جهت حفظ سکتور تجاری و صنعتی در کشور میشود‪.‬‬
‫اداره عاﻟی تفتیش افغانستان‪ ،‬صرف تفتیش رعایت را در این تصدی مورد اجراء میدهد‪،‬‬
‫تفتیش عملکرد و تفتیش صورتهای ماﻟی را مورد اجراء قرار نمی دهد‪.‬‬
‫‪Audit of Commercial Enterprises‬‬ ‫‪ ‬تفتیش موسسات سبسایدی شده‬
‫اداره عاﻟی تفتیش باید صالحیت تفتیش وجوه عامه را که بهعنوان سبسایدی یا کمک داده‬
‫میشود؛ مورد تفتیش و بازرسی قرار دهد‪.‬‬
‫هرگاه وجوه کمک شده در ذات خود و یا در رابطه با عواید و سرمایه موسسه کمک شده‪،‬‬
‫مبلغ قابل مالحظهای را تشکیل دهد‪ ،‬اداره عاﻟی تفتیش باید تمام مدیریت ماﻟی سازمان را‬
‫مورد تفتیش و بازرسی قرار دهد‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Audit Opinion‬‬ ‫‪ ‬اظهار نظر تفتیش‬

‫اظهار نظر تفتیش عبارت است از نتیجهگیری نهایی مفتش در ختم تفتیش صورتهای‬
‫ماﻟی یک نهاد میباشد‪ .‬مفتش طی اظهار نظر اعالم میدارد که آیا صورتهای ماﻟی در‬
‫تمام موارد عمده بهشکل مناسب ارائه شده و وضعیت ماﻟی سازمان را بهصورت درست و‬
‫واقعبینانه نشان میدهد یا حداقل مطابق به ﻟزومیتهای قبول شده بیناﻟمللی ترتیب شده‬
‫است خیر‪.‬‬
‫اظهار نظر تفتیش‪ ،‬که باالی صورتهای ماﻟی ارائه میشود‪ ،‬معموال شکل معیاری دارد که‬
‫این کار از طویل بودن آن جلوگیری کرده و مفهوم الزم را برای استفاده کنندههای ذیربط‬
‫افاده میکند‪ .‬اﻟفاظ و واژهای که در اظهار نظر بهکار برده میشود متاثر از چارچوب قانونی‬
‫بوده وﻟی محتوای آن به وضاحت بیان میدارد که این اظهار نظر؛ مشروط یا موافق و یا در‬
‫بعضی موارد خاص می تواند که رد مسئوﻟیت و یا مخاﻟف هم باشد!‬
‫‪Audit Opinion-Form‬‬ ‫‪ ‬اظهار نظر تفتیش – شکل‬

‫‪Unqualified / Unmodified Audit Opinion‬‬ ‫‪ ‬اظهار موافق‬

‫هرگاه در صورتهای ماﻟی‪ ،‬اشتباه بزرگ یا اساسی وجود نداشت و حدود فعاﻟیت تفتیش‬
‫محدود نشده و مورد رضایت مفتش قرار داشت؛ به این مفهوم است که صورتهای ماﻟی‬
‫مطابق به چارچوب گزارش دهی ماﻟی ترتیب شده و کامل میباشد‪ ،‬در این صورت مفتش‬
‫اظهار نظر موافق صادر میکند‪.‬‬
‫مفتش زمانی اظهار نظر موافق صادر میکند که صورتهای ماﻟی عاری از هرگونه ابهام‪،‬‬
‫اشتباه بزرگ و یا اساسی بوده و حدود فعاﻟیتهای تفتیش محدود نشده است‪ .‬همچنان هرگاه‬
‫صورتهای متذکره‪:‬‬
‫أ) مطابق به اصول و روش حسابداری قبول شده ترتیب و پاﻟیسیهای مربوطه بهصورت‬
‫دوامدار تطبیق شده باشد‪.‬‬
‫ب) مطابق به ﻟزومیتهای قانونی و مقررات نافذه باشد‪.‬‬
‫ت) شکل مطابق به دانش مفتش و مرجع تحت تفتیش باشد‪.‬‬
‫ث) تمام موضوعات عمده و اساسی بصورت واضح انعکاس داده شده باشد‪.‬‬
 ‫‪11‬‬

‫‪Empahsis of Matter‬‬ ‫‪ ‬موضوع تاکیدیه‬

‫در برخی موارد مفتش الزم میداند که جهت آشنایی استفاده کنندههای صورتهای ماﻟی‬
‫توجهشان را به بعضی موضوعات مشخص جلب کند‪ .‬مفتش در اظهار نظر موافق به بعضی‬
‫جوانب مشخص صورتهای ماﻟی اشاره نمیکند‪ ،‬چرا که این کار اظهار نظر مفتش را‬
‫مشروط میسازد‪ .‬بدین ترتیب‪ ،‬جهت جلوگیری از سوء تفاهم در رابطه با صورتهای ماﻟی‪،‬‬
‫این موضوع را طی یک فقره جداگانه تحت عنوان "موضوع تاکیدیه" بیان مینماید تا توجه‬
‫استفاده کنندههای صورتهای ماﻟی به آن جلب شود‪ .‬قابل یادآوری است که مفتش از فقره‬
‫موضوع تاکیدیه نباید برای رفع یک نقص عمده یا بهعنوان یک فقره بدیل برای اظهار نظر‬
‫مشروط استفاده کند‪.‬‬
‫‪qualified / Modified Audit Opinion‬‬ ‫‪ ‬اظهار نظر مشروط‬
‫هرگاه مفتش با برخی از بخشهای صورتهای ماﻟی موافق نبود و یا نسبت به یک بخش‬
‫مهم صورتهای ماﻟی مشکوک است وﻟی فهم و آگاهی وی را در کل در رابطه با‬
‫صورتهای ماﻟی متاثر نساخته بود؛ اظهار نظر مشروط صادر میکند‪ .‬بصورت عموم‪ ،‬هرگاه‬
‫صورتهای ماﻟی مکمل نباشد یا قسماً مطابق به اصول و معیارهای قبول شده حسابداری‬
‫نباشد؛ مفتش اظهار نظر مشروط صادر میکند‪ .‬شکل و یا اصطالحات این اظهار نظر‬
‫نشاندهنده یک نتیجهگیری مثبت و قناعت بخش میباشد وﻟی به استثنای مواردی که‬
‫مفتش نسبت به آن مشکوک میباشد! هرچند مفتش همیشه اظهار نظر مشروط صادر‬
‫نمیکند‪ ،‬وﻟی با این کار میزان موارد مشکوک و مبهم را برای استفاده کنندههای‬
‫صورتهای ماﻟی مشخص میسازد‪.‬‬
‫‪Adverse Opinion‬‬ ‫‪ ‬اظهار نظر مخاﻟف‬
‫هرگاه مفتش بنا بر اشتباهات مهم و اساسی در صورتهای ماﻟی قادر به اظهار نظر باالی‬
‫آن نباشد؛ اظهار نظر مخاﻟف ارائه میکند‪ .‬در متن این اظهار نظر به صراحت بیان میشود‬
‫که وضعیت ماﻟی سازمان مربوطه در صورتهای ماﻟی بهشکل مناسب و واقعیبنانه بیان‬
‫نشده است‪ ،‬همچنان تمام مغایرتها و بینظمیها در صورتهای ماﻟی بهصورت مشخص‬
‫و مختصر بیان میشود‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪disclaimer of opinion‬‬ ‫‪ ‬اظهار نظر رد مسئوﻟیت‬

‫هرگاه مفتش بنا بر محدودیتهای قابل مالحظه در حدود تفتیش قادر به ارائه اظهار نظر‬
‫مشروط و یا مخاﻟف باالی صورتهای ماﻟی نشد؛ اظهار رد مسئوﻟیت ارائه میکند‪ .‬در متن‬
‫این نوع اظهار نظر به صراحت و بطور مشخص بیان میشود که ما نمیتوانیم باالی این‬
‫صورتهای ماﻟی اظهار نظر کنیم‪.‬‬
‫‪Audit Sampling‬‬ ‫‪ ‬نمونه گیری تفتیش‬
‫تطبیق طرزاﻟعملهای تفتیش باالی کمتر از ‪ 011‬فیصد ارقام تحت بازرسی به شیوهی‬
‫انتخابی؛ طوری که برای تمام ارقام‪ ،‬فرصت انتخاب شدن بهشکل مساوی داده شده باشد و‬
‫ارقام انتخاب شده از کل ارقام متذکره نمایندگی کند؛ نمونهگیری گفته میشود‪ .‬این کار با‬
‫توجه به محدودیتهای زمانی‪ ،‬انسانی و پوﻟی جهت بازرسی کل ارقام کمک میکند تا‬
‫بعضی از ارقام را بهشکل نماینده انتخاب کرده و بعد از تفتیش و بازرسی آن از درست بودن‬
‫و نبودن صورتهای ماﻟی‪ ،‬حداکثر اطمینان را بهدست بیاوریم‪.‬‬
‫‪Audit Systems‬‬ ‫‪ ‬سیستمهای تفتیش‬
‫سیستمهای تفتیش به معنی شکلهای تفتیش خارجی است که در کشورهای مختلف‬
‫فعاﻟیت مینماید‪ .‬بهصورت عموم تفتیش خارجی به سه شکل ذیل مورد اجراء قرار میگیرد‪:‬‬
‫‪Auditor General Model‬‬ ‫‪ ‬رئیس عمومی تفتیش‬
‫رئیس عمومی تفتیش بهمنظور تفتیش امور ماﻟی و فعاﻟیتها و عملکردهای دوﻟت مفهوم‬
‫موجودیت یک اداره عاﻟی تفتیش را افاده میکند که در راس آن رئیس عمومی تفتیش‬
‫میباشد‪ .‬در این شکل‪ ،‬رئیس عمومی تفتیش یک نهاد مستقل (مستقل از قوه اجرائیه) بوده‬
‫وگزارش خود را به پارﻟمان ارائه میکند‪ .‬شکل رئیس عمومی تفتیش برای اوﻟین بار در‬
‫کشور پادشاهی انگلستان زمانی بوجود آمد که ادارات دوﻟتی بر اساس قانون سال ‪0611‬‬
‫اداره تفتیش مکلف به ترتیب و ارائه صورت حسابهای خود شدند تا از جانب رئیس عمومی‬
‫تفتیش‪ ،‬مورد تفتیش و بازرسی قرار گیرد‪ .‬ادارات عاﻟی تفتیش اکثریت کشورهای جهان مثل‬
‫کشور آستراﻟیا‪ ،‬بنگلهدیش‪ ،‬کانادا‪ ،‬هندوستان‪ ،‬نیوزیلند‪ ،‬پاکستان‪ ،‬ایاالت متحده امریکا و غیره‬
‫بنام رئیس عمومی تفتیش یاد میشود‪ .‬در راس اداره عاﻟی تفتیش افغانستان نیز رئیس‬
 ‫‪16‬‬

‫عمومی تفتیش قرار دارد و نظر به قانون جدید تفتیش مستقل بوده و صالحیتهای‬
‫تفتیشهای مختلف را دارد‪.‬‬
‫‪Board or Collegiate Model‬‬ ‫‪ ‬مدل بورد یا دانشگاهی‬
‫مدل دانشگاهی و یا بورد با مدل رئیس عمومی تفتیش فرق دارد‪ ،‬هر چند این مدل نیز یک‬
‫اداره مستقل بوده (مستقل از قوه اجرایه) و گزارش خویش را به پارﻟمان ارائه میکند‪ .‬این‬
‫مدل از نظر ساختار تشکیالتی و فرایند تصمیمگیری با مدل رئیس عمومی متفاوت است‪ .‬در‬
‫این مدل تصمیمگیریهای بزرگ توسط یک کمیسیونی که در راس آن رئیس عمومی قرار‬
‫دارد؛ اتخاذ میشود‪ .‬وظیفه این کمیسیون تجزیه و تحلیل عواید و مصارف دوﻟت و گزارش‬
‫یافتههای مربوطه به پارﻟمان میباشد‪ .‬ادارات عاﻟی تفتیش کشورهای اندونیزیا‪ ،‬جاپان و‬
‫کوریا جنوبی به این مدل میباشد‪.‬‬
‫‪Court of Accounts/Audit Model‬‬ ‫‪ ‬دیوان محاسبات ‪ /‬مدل تفتیش‬
‫دیوان محاسبات که مفهوم آن(دیوان مفتشین) است؛ برای اوﻟین بار در کشور فرانسه در‬
‫سال ‪ 0612‬توسط ناپلئون ایجاد گردید‪ .‬مهمترین تفاوتی که این مدل با مدل رئیس عمومی‬
‫و مدل دانشگاهی دارد این است که مدل دیوان محاسبات دارای صالحیتهای شبه قضایی‬
‫بوده و در صورت اجرای پرداختهای غیر قانونی کارکنان خدمات ملکی در نزد این اداره‬
‫شخصاً مسئول پنداشته میشود‪ .‬بازنگری که از منظر قضایی توسط دیوان محاسبات مورد‬
‫اجراء قرار میگیرد‪ .‬فعاﻟیتهای این اداره به بازرسیهای ماﻟی و رعایت که توسط رئیس‬
‫عمومی تفنتیش مورد اجراء قرار میگیرد؛ کامالً متمایز میسازد‪ .‬در این بازنگریها که‬
‫توسط دیوان محاسبات صورت میگیرد توجه این اداره روی رعایت قوانین و مقررات می‬
‫باشد‪ .‬ادارات عاﻟی تفتیش کشورهای فرانسه‪ ،‬ایتاﻟیا‪ ،‬اسپانیا‪ ،‬پورتگال‪ ،‬ترکیه و اکثریت‬
‫کشورهای امریکای التین و کشورهای افریقایی به این شکل است‪ .‬بطور مثال‪ ،‬اداره عاﻟی‬
‫تفتیش در فرانسه روی رعایت قوانین و مقررات توسط دوﻟت قضاوت کرده و از صورت‬
‫مصرف وجوه عامه اطمینان میدهد‪ .‬دیوان محاسبات‪ ،‬تمام ادارات دوﻟتی بهشمول وزارتها‪،‬‬
‫ادارات و نمایندگیهای دوﻟتی و نهاد تجاری و صنعتی را که قیمومت اداره باشد و نهادهای‬
‫امنیتی اجتماعی را مورد تفتیش و بازرسی قرار میدهد‪.‬‬
‫‪17‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Auditor’s Estimate or Auditor’s Range‬‬ ‫‪ ‬برآورد و یا محدوده مفتش‬

‫عبارت است از محدوده و یا میزان اطالعاتی است که از البالی مدارک و شواهد تفتیش‬
‫جهت استفاده در ازریابی برآوردهای مدیریت بهدست میآید‪.‬‬
‫‪Audit Trail‬‬ ‫‪ ‬ردیابی اسناد‬
‫ردیابی اسناد به مفهوم ردیابی گام به گام اطالعات و معامالت حسابی و ماﻟی و رویدادها تا‬
‫منبع آن میباشد‪ .‬ردیابی اسناد بستگی به یک سلسله اطالعات و معلومات دارد که مفتش‬
‫را به دفاتر حسابی و یا اسناد مربوطه و یا نشانههای مشخص که میشود از آن طریق مدارک‬
‫تفتیش در رابطه به فساد و اشتباهات بزرگ و یا تخطی از قوانین و مقررات بهدست آورد‪.‬‬
‫ردیابی اسناد یکی از تخنیکهای تفتیش است که میتوان از آن بمنظور کشف و یا افشای‬
‫فساد‪ ،‬اشتباهات و تخطیها استفاده کرد (به مدارک تفتیش‪ ،‬تفتیش دقیق‪ ،‬بیرق سرخ فساد‪،‬‬
‫آزمونهای محتوا مراجعه کنید)‪.‬‬
‫‪ABC Analysis‬‬ ‫‪ ‬تحلیل ‪ABC‬‬
‫تحلیل ‪ ABC‬بستگی به سلسله تحلیل اقالم‪ ،‬فعاﻟیتها و یا اسنادی دارد که از اهمیتهای‬
‫ویژه و متفاوتی برخوردار است و باید به شیوه مختلف تنظیم و تحت کنترول قرار گیرد‪ .‬در‬
‫این روش تمام اقالم و اموال تحویلخانه به کتگوری ‪ B ،A‬و ‪ C‬تقسیم میشوند‪ ،‬آن تعداد‬
‫از امواﻟیکه در کتگوری ‪ A‬جابجا شدهاند اقالم مهم و اساسی هستند‪ ،‬اقالمی که در‬
‫کتگوری ‪ B‬گنجانیده شدهاند کمتر مهم است و اقالم کتگوری ‪ C‬باز هم کمتر از کتگوری‬
‫‪ B‬مهم است‪ .‬تحلیل ‪ ABC‬معموالَ به شکل ذیل صورت میگیرد‪:‬‬
‫‪ ‬کتگوری ‪ 21 :A‬فیصد کتگوری ‪ A‬معادل ‪ 21‬فیصد ارزش مواد استفاده شده میباشد‪.‬‬
‫‪ ‬کتگوری ‪ 31 :B‬فیصد کتگوری ‪ A‬معادل‪ 23‬فیصد ارزش مواد استفاده شده میباشد‪.‬‬
‫‪ ‬کتگوری ‪ 31 :C‬فیصد کتگوری ‪ A‬معادل ‪ 3‬فیصد ارزش مواد استفاده شده میباشد‪.‬‬
‫تحلیل ‪ ABC‬بنام قانون پارتو و یا قاعده ‪ 61/21‬نیز یاد میشود‪ .‬یعنی ارزش ‪ 21‬فیصد‬
‫اقالم معادل ‪ 61‬فیصد‪ ،‬و یا برعکس آن‪.‬‬
‫تحلیل ‪ ABC‬بسیار مشابه به تحلیل ‪ VED‬است‪ V .‬از کلمه ‪ Vital‬گرفته است به مفهوم‬
‫حیاتی میباشد‪ E ،‬از کلمه ‪ Essential‬گرفته شده به مفهوم ضروری و ‪ D‬از کلمه‬
 ‫‪18‬‬

‫‪ Desirable‬به مفهوم مطلوب است‪ .‬تحلیل ‪ ABC‬به اساس ارزش استفاده اقالم صورت‬
‫میگیرد در حاﻟیکه در تحلیل ‪ VED‬اهمیت و یا حساس بودن اقالم و یا اهمیت هدف‬
‫کلی آن اساس میباشد‪.‬‬
‫به همین ترتیب‪)HML) ،‬یکی دیگر از روشهای تحلیل و تجزیه مدیریت تحویلخانهها‬
‫بهشمار میرود‪ .‬این ارزیابی بر اساس قیمت فی واحد و ‪ SDE0‬یا (قلیل‪ ،‬مشکل و آسان) و‬
‫زمان موجود برای خریداری صورت میگیرد‪ .‬همچنان بعضی اوقات تحویلخانهها بر اساس‬
‫تکرار استفاده از یک جنس (سریع‪ ،‬آهسته و صفر) نیز مورد تحلیل و تجزیه قرار میگیرد‪.‬‬
‫تحلیل ‪ ABC‬یا ‪VED‬در کتگوری بندی مراجع تحت تفتیش بر اساس خطر در‬
‫پالنگذاری تفتیش و ترتیب و نگهداری مدارک تفتیش نیز مورد اجراء قرار میگیرد‪.‬‬
‫‪Balance Sheet‬‬ ‫‪ ‬بیالنس شیت‬
‫بیالنس شیت که بهنام صورت حساب وضعیت ماﻟی و یا داراییها و دیون یک سازمان نیز‬
‫یاد میشود؛ منابع(داراییها) و تعهدات(دیون) یک سازمان را در یک تاریخ مشخص‪ ،‬معمول‬
‫در یک دوره حسابی‪ ،‬نشان میدهد‪ .‬با توجه به ‪ GFSM10‬صندوق بیناﻟمللی پول‪ ،‬بیالنس‬
‫شیت داراییها دیون یک سازمان را در ختم دوره حسابی نشان داده و شامل ارزش خاﻟص‬
‫آنها میباشد(ارزش خاﻟص عبارت است از مجموع داراییها منفی دیون)‪ .‬تغییر در ارزش‬
‫خاﻟص یک وسیله بسیار خوب جهت ارزیابی دوام فعاﻟیت ماﻟی ماﻟی یک سازمان میباشد‪.‬‬
‫‪Bank Reconciliation‬‬ ‫‪ ‬تطبیقات بانکی‬
‫صورتحساب تطبیقات بانکی بهمنظور تطبیق بیالنس نقدی مرجع‪ /‬اداره با صورتحساب‬
‫بانک و یا دفتر بانک ترتیب میشود‪ .‬ادارات و نهادهای دوﻟتی و غیر دوﻟتی معموال یادداشت‬
‫پرداختهای نقدی و بانکی خود را در دفاتر جداگانه حفظ و نگهداری مینمایند‪ .‬بعضی‬
‫اوقات طوری واقع میشود که میان دفتر وجوه نقدی و دفتر بانک تفاوت مالحظه میشود‪.‬‬
‫این تفاوتها یا بنا بر زمان صدور و اجرای پرداخت یا چک توسط مرجع و بانک و یا اشتباه‬
‫در دبت و یا کردیت ساختن حسابات حین ثبت آن در دفاتر حسابی واقع میشود‪ .‬بدین‬
‫ترتیب صورت حساب تطبیقات بانکی جهت رفع و یا اصالح این اشتباهات ترتیب میشود‪.‬‬

‫‪1- Scarce, Difficult and Easily available‬‬

‫‪19‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫بطور مثال‪ ،‬اول‪ -‬یک سازمان برای یکی از طلبکارهای خود چک صادر میکند‪ ،‬وﻟی این‬
‫شخص در موقع مقتضی جهت اخذ برداشت پول خود به بانک مراجعه نمیکند‪ ،‬در حاﻟیکه‬
‫مبلغ حاوی چک در تاریخ که چک صادر شده است از حساب سازمان متذکره خارج گردیده؛‬
‫وﻟی در حساب بانک در همان تاریخ موجود میباشد‪ .‬دوم‪ -‬شخص متذکره در همان تاریخ‬
‫به بانک مراجعه کرده و پول خود را برداشت کرده است وﻟی از اینکه روند تصفیه حساب‬
‫بانک زمانگیر میباشد مبلغ متذکره ممکن در همان تاریخ در صورت حساب بانک نشان‬
‫داده نشده باشد‪ ،‬در حاﻟیکه در دفتر حساب سازمان نشان داده شده است‪.‬‬
‫سوم ‪ -‬میان مبلغ حاوی چک و مبلغی که درج دفتر وجوه نقدی میشود بعضی اوقات تفاوت‬
‫بوجود میآید‪.‬‬
‫چهارم – در بعضی موارد بانک ممکن یک مبلغ مشخص را کردیت مینماید در حاﻟیکه‬
‫این مبلغ در دفتر وجوه نقدی ثبت نشده باشد و یا برعکس آن‪ ،‬بانک بعضی اوقات بر اساس‬
‫پیشنهاد قبلی سازمان بعضی مباﻟغ (فیس‪ ،‬کمیشن‪ ،‬سود و غیره) را از حساب وی دبت‬
‫میکند‪ ،‬در حاﻟیکه این مبلغ از دفتر وجوه نقدی دبت نشده است؛ که این موارد معموال باعث‬
‫تفاوت میان دفتر وجوه نقد و صورتحساب بانک میشود‪.‬‬
‫‪Basis of Accounting and Budgeting‬‬ ‫‪ ‬اساس حسابداری و بودجه سازی‬
‫مراجعه به اصطالح اساس حسابداری و اساس بودجه سازی‪.‬‬

‫‪Bids‬‬ ‫‪ ‬پیشنهاد برای خرید (مزایده‪ ،‬مناقصه)‬

‫پیشنهاد بهمفهوم داوطلبی‪ ،‬پیشنهاد یا قیمتی که پیشنهاد کننده در پاسخ به تقاضا و یا‬
‫درخواست برای تهیه اجناس‪ ،‬کار‪ ،‬خدمات و یا تدارکات میدهد؛ میباشد‪.‬‬
‫‪Bid Security‬‬ ‫‪ ‬تضمین پیشنهاد‬
‫تضمین پیشنهاد‪ ،‬عبارت است از تضمینی است که پیشنهاد کننده در زمان داوطلبی ارائه‬
‫میکند‪ .‬این سند تعهدات پیشنهاد کننده را جهت اشتراک در یک قرارداد تدارکاتی تضمین‬
‫کرده تا از آن در مراحل پیشنهاد منصرف نشود‪ .‬بصورت عموم‪ ،‬برای تضمین اشتراک کننده‬
‫به یک مبلغ مشخص نیاز است‪ .‬از جانب دیگر‪ ،‬هیچگاه تقاضا نمیشود تا ارزش ضمانت‬
‫پیشنهاد مطابق به یک فیصد مشخص قیمت پیشنهاد باشد‪ ،‬چرا که در بسیاری موارد‬
 ‫‪11‬‬

‫پیشنهاد بعد از ارائه ضمانت پیشنهاد کننده باز میشود‪ .‬با توجه به قانون ماﻟیات بر عایدات‬
‫افغانستان‪ ،‬معموالً یک مقدار پول نقد به این منظور به بانک انتقال داده میشود که این پول‬
‫بنام ضمانت بانکی یاد میشود‪ .‬همچنان بعضی اوقات ﻟیتر اف کردیدت و یا پیشنهاد کننده‬
‫بعضی داراییهای ثابت را به ضمانت میگذارد یا بهکدام وسیله دیگر طوری که برای اداره‬
‫قابل قبول باشد این کار را انجام میدهد‪.‬‬
‫‪Borrowings /Loans‬‬ ‫‪ ‬قرضه‬
‫قرض عبارت از دیون و تعهدات سازمان است که مستلزم بعضی شرایط‪ /‬تضمین میباشد‪.‬‬
‫‪Liquidity Borrowings‬‬ ‫‪ ‬قرض سیال‬
‫عبارت از قرضههای کوتاه مدتی است که برای حداکثر سه ماه جهت تمویل کسر موقتی‬
‫بودجه که باالثر نوسانات عواید و مصارف در جریان تطبیق بودجه به وجود میآید‪ ،‬اخذ‬
‫میگردد‪.‬‬

‫‪Borrowing Cost‬‬ ‫‪ ‬هزینه قرضه‬

‫هزینه قرضه عبارت از هزینه هایی است که در گرفتن قرضه واقع میشود‪ ،‬این هزینهها‬
‫عبارتاند از قرضه و یا دیونی است که بنا بر عوامل مختلف مانند ضمانت و غیره افزایش‬
‫پیدا میکند‪ .‬بصورت عموم‪ ،‬هر گونه مصارفی(سود و غیره) را که یک سازمان بهمنظور‬
‫گرفتن قرضه متقبل میشود؛ هزینه قرضه میگویند‪.‬‬
‫‪Budget‬‬ ‫‪ ‬بودجه‬
‫بودجه عبارت از سند رسمی دوﻟتی است که طی آن رسیدات‪ /‬عواید قابل تحصیل و‬
‫مصارفی که در سال ماﻟی صورت میگیرد و وضعیت اقتصادی دوﻟت و سکتور عامه‪،‬‬
‫پیشبینی میشود‪ .‬به عباره دیگر بودجه عبارت از صورت حساب رسیدات و پرداختهای‬
‫سال ماﻟی بوده که نهاد اجرایی باید منظوری پارﻟمان را جهت تطبیق آن دریافت کرده و از‬
‫صورت تطبیق آن و وضعیت اقتصادی کشور در اخیر سال ماﻟی به پارﻟمان گزارش دهند (به‬
‫اصطالح برآورد مراجعه کنید)‪.‬‬
‫‪Original Budge‬‬ ‫‪ ‬بودجه اصلی‬
‫بودجه اصلی عبارت از بودجه ابتدایی است که برای سال ماﻟی ترتیب میشود‪.‬‬
‫‪10‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Final Budge‬‬ ‫‪ ‬بودجه نهایی‬

‫بودجه نهایی عبارت از بودجه اصلی است که در تمام بخشها میباشد‪ ،‬مباﻟغی که در دوره‬
‫ماﻟی قابل انتقال است (بطور مثال‪ ،‬مبلغ پروژههای انکشافی که به سال ماﻟی بعدی انتقال‬
‫میکند)‪ ،‬انتقاالت‪ ،‬تخصیصها‪ ،‬هزینههای احتیاطی‪ ،‬تخصیصات مجدد‪ ،‬تعدیالت و سایر‬
‫تغییرات قانونی که در سال ماﻟی قابل تطبیق میباشد؛ تعدیل شده است‪.‬‬
‫‪Multi-Year Budget‬‬ ‫‪ ‬بودجه چندین ساﻟه‬
‫بودجه چندین ساﻟه؛ عبارت از بودجهای است که برای بیشتر از یک سال منظور شده باشد‪ .‬این‬
‫بودجه شامل برآوردهای بعدی یا طرحهای خارج از دوره بودجه‪ ،‬نیست‪.‬‬
‫‪Operating Budget‬‬ ‫‪ ‬بودجه عملیاتی ‪ /‬عادی‬
‫بودجه عملیاتی بستگی به مصارف عملیاتی یا جاری دارد بطور مثال‪ ،‬مصارف عملیاتی سال‬
‫روان مانند معاشات و امتیازات‪ ،‬کمک‪ ،‬اعانههای اجتماعی و غیره میباشد‪.‬‬
‫‪Development Budget‬‬ ‫‪ ‬بودجه انکشافی‬
‫بودجه عملیاتی مربوط به مصارف سرمایوی و دراز مدت است‪ .‬بطور مثال‪ ،‬به هر نوع‬
‫مصرفی که در بخش ایجاد ظرفیت‪ ،‬زیربنا و داراییهای درازمدت طوری که مفاد دایمی‬
‫داشته باشد‪ ،‬مصارف سرمایوی گفته میشود‪.‬‬
‫‪Business Receipts Tax‬‬ ‫‪ ‬ماﻟیات انتفاعی‬
‫نظر به قانون ماﻟیات بر عایدات افغانستان‪ ،‬عبارت از ماﻟیهای است که از سرجمع عواید‬
‫ناخاﻟص(فروشات) قبل از وضع هر نوع کسرات‪ ،‬قرار ذیل اخذ می گردد‪:‬‬
‫دو فیصد عواید حاصله(قبل از وضع کسرات) از خدمات انتفاعی اشخاص حکمی و حقیقی‬
‫که اجناس یا خدمات را در مقابل قیمت عرضه می نمایند و از هوتلها یا مهمانخانهها و‬
‫رستورانتهایی که درآمد ماهوار آنها کمتر از‪ 231111‬افغانی باشد؛ اخذ میگردد‪.‬‬
‫پنج فیصد عواید حاصله(قبل از وضع کسرات) از خدمات هوتلها‪ ،‬مهمانخانهها یا‬
‫رستورانتهایی که درآمد آنها بیشتر از‪ 231111‬افغانی باشد و از خدمات ساﻟونها و کلوپهای‬
‫برگذاری محافل اخذ میشود‪.‬‬
 ‫‪11‬‬

‫ده فیصد عواید حاصله(قبل از وضع کسرات) از درک خدمات مخابرات‪ ،‬ترانسپورت هوائی‪،‬‬
‫هوتلها و رستورانهای دارای خدمات باال اخذ میگردد‪.‬‬

‫‪Business Risk‬‬ ‫‪ ‬خطر تجارت ‪ /‬فعاﻟیت ‪ /‬عمل‬

‫خطر تجارت عبارت از خطرات و یا تهدیدهای بااﻟقوهای است که باعث عدم رسیدن به‬
‫هدف فعاﻟیتها‪ ،‬برنامهها و استراتیژیها بنا بر عوامل مختلف میشود‪ .‬این عوامل میتواند بر‬
‫اثر عدم تعیین هدف و یا استراتیژی منظم بوجود آید و یا پالنگذاری ناقص و عدم تعیین‬
‫وظایف بصورت منظم و غیره باشد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬خطرات مربوطه به اوضاع سیاسی‪ ،‬منافع‬
‫عامه و حساس بودن برنامهها یا عدم رعایت از قوانین و مقررات به محتوای نهادهای‬
‫دوﻟتی‪/‬سکتور عامه بستگی دارد‪ .‬خطر تجارت در نتیجه حاالت‪ ،‬رویدادها‪ ،‬وضعیت‪،‬‬
‫عملکردها و یا رکودهای مختلف بوجود میآید که این کار قابلیتها و تواناییهای سازمان را‬
‫برای رسیدن به هدف مطلوب و تطبیق استراتیژیها ضعیف میسازد‪.‬‬
‫‪Budgetary Basis‬‬ ‫‪ ‬اساس بودجه سازی‬
‫اساس بودجه سازی؛ مفهوم اساس حسابداری تعهدی‪ ،‬نقدی و یا کدام روش دیگری که‬
‫توسط قوه مقننه منظور و در ترتیب بودجه از آن پیروی میشود را بیان میکند‪ .‬بودجه و‬
‫حسابات آن در بسیاری از کشورها‪ ،‬مانند افغانستان‪ ،‬بنگالدیش‪ ،‬هندوستان‪ ،‬پاکستان و غیره‪،‬‬
‫بر اساس روش حسابداری نقدی ترتیب میشود و در برخی دیگر از کشوها‪ ،‬مانند آسترﻟیا‪،‬‬
‫کانادا‪ ،‬نیوزیلند‪ ،‬انگلستان(که بنام بودجه و حسابات منابع یاد میشود) بر اساس روش‬
‫حسابداری تعهدی ترتیب میشود‪ .‬همچنان امکان این هم وجود دارد که بودجه بر اساس‬
‫روش حسابداری نقدی ترتیب شود و حسابات‪/‬صورتهای ماﻟی به اساس روش حسابداری‬
‫تعهدی ترتیب شود (مراجعه به اساس حسابداری)‪.‬‬
‫‪Cash‬‬ ‫‪ ‬وجوه نقد‬
‫وجوه نقد عبارت از پول نقد‪ ،‬سپردههای بانکی و معادل پول نقد میباشد‪ .‬چک نیز بخشی از‬
‫وجوه نقد محسوب میشود‪ .‬موضوع کنترول از وجوه نقدی زمانی مطرح میشود که یک‬
‫سازمان میخواهد تا برای رسیدن به هدف مطلوب از وجوه نقد استفاده کند و یا از آن سود‬
‫ببرد که بدین ترتیب طرزاﻟعملهایی جهت تنظیم استفاده از وجوه نقد ایجاد شده است‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Petty Cash‬‬ ‫‪ ‬وجوه سردستی‬

‫وجوه سردستی عبارت از مقداری وجوه نقدی است که یک سازمان برای مصارف روزمره‬
‫خود و ترتیب و تنظیم خریداری های کوچک‪ ،‬کرایه ترانسپورت و غیره نزد خود نگهداری‬
‫میکند‪ .‬هرگاه برای تنظیم و ترتیب بعضی خریداریهای کوچک تطبیق طرزاﻟعملهای‬
‫تدارکاتی و اخذ منظوری مشکل باشد از وجوه سردستی استفاده میشود‪ .‬به عبارت دیگر‪،‬‬
‫وجوه نقد عبارت از مبلغ کوچکی است که یک سازمان بهمنظور تنظیم خریداری کوچک و‬
‫غیر حساس بطور نقد در نزد خود حفظ و نگهداری میکند تا بدین ترتیب از مصارف اضافی‬
‫مانند ترتیب‪ ،‬امضاء و صدور چک جلوگیری شده باشد‪ .‬هرگونه مصرف که از وجوه سردستی‬
‫صورت میگیرد‪ ،‬باید مطابق به اصول و قواعد ایجاد شده تصفیه و محسوبی آن (سند‪،‬‬
‫انوایس‪ ،‬رسید و غیره) موجود باشد‪.‬‬
‫نظر به جدول حسابات افغانستان‪ ،‬مصارف از وجوه سردستی باید از کودهای شماره ‪22-‬‬
‫‪( 221-211-22111‬اجناس و خدمات – پیشکیها) اجراء شود‪ .‬نظر به معلوماتی که از‬
‫طریق سیستم ‪ AFMIS‬بدست آمده است‪ ،‬تقریباً اکثر وزارتها‪ /‬ادارات افغانستان وجوه‬
‫سردستی در اختیار دارند که بدین ترتیب در اخیر سال ماﻟی برخی مباﻟغی وجود دارد که‬
‫تصفیه نشده است‪.‬‬
‫‪Cash Balance‬‬ ‫‪ ‬بیالنس نقدی‬
‫بیالنس نقدی عبارت از مبلغی است که بعد از جریان آمد(رسیدات نقدی) و رفت‬
‫(پرداختهای نقدی) وجوه نقدی در ختم سال ماﻟی (تاریخ گزارش دهی) در حساب باقی‬
‫مانده است‪.‬‬
‫‪Cash Book‬‬ ‫‪ ‬دفتر وجوه نقدی‬
‫دفتر وجوه نقدی عبارت از یک دفتر حساب است که یک سازمان جهت ثبت و درج تمام‬
‫معامالت نقدی خود(نقدی‪ ،‬چک و غیره) و تطبیق آن با صورت های بانکی حفظ و‬
‫نگهداری میکند (به تطبیقات بانکی مراجعه کنید)‪.‬‬
 ‫‪11‬‬

‫‪Cash Equivalents‬‬ ‫‪ ‬معادل وجوه نقد‬

‫معادل وجوه نقد عبارت از سرمایهگذاریهای کوتاه مدت است که دارای یک ارزش ثابت‬
‫بوده و قابلیت تبدیل شده به وجوه نقد را در کمترین وقت دارا بوده و خطر تغییر ارزش پوﻟی‬
‫آن بسیار کم باشد‪ ،‬مانند ضمانتهای کوتاه مدت‪.‬‬
‫‪Cash Flow‬‬ ‫‪ ‬جریان وجوه نقد‬
‫عبارت از جریان آمد و رفت وجوه نقدی میباشد‪.‬‬
‫‪Cash Payments‬‬ ‫‪ ‬پرداخت نقدی‬
‫پرداختهای نقدی عبارت از جریان رفت وجوه نقد میباشد‪.‬‬
‫‪Cash Receipts‬‬ ‫‪ ‬رسیدات نقدی‬
‫عبارت از جریان آمد وجوه نقدی میباشد‪.‬‬
‫‪Chart of Accounts‬‬ ‫‪ ‬ﻟیست کودهای حسابات‬
‫جدول حسابات عبارت از تصنیف حسابات در کتگوریهای مختلف مانند بودجه‪ ،‬حسابات و‬
‫گزارشدهی نهایی عواید‪ /‬رسیدات‪ ،‬مصارف‪ ،‬داراییها و دیون میباشد که سازمانها مکلف‬
‫به تطبیق آن هستند‪ .‬جدول حسابات شامل تصنیف کتگوریهای اقتصادی‪ ،‬وظیفوی یا‬
‫سکتوریهای اقتصادی نیز میباشد‪.‬‬
‫تصنیف اقتصادی شامل کتگوریهایی چون معاشات و امتیازات‪ ،‬اجناس و خدمات‪،‬‬
‫بازپرداخت قرضه و پرداختهای سود‪ ،‬سبسایدی و اعانههای اجتماعی و کسب داراییها‬
‫است‪.‬‬
‫تصنیف وظیفوی شامل فعاﻟیتهای دوﻟت بوده و عبارت از صحت‪ ،‬تعلیم و تربیه‪ ،‬هوانوردی‪،‬‬
‫انرژی‪ ،‬تجارت‪ ،‬معدن‪ ،‬صنایع‪ ،‬زراعت‪ ،‬اقتصاد‪ ،‬امنیت‪ ،‬مخابرات‪ ،‬حفظ اجتماعی‪ ،‬فواید عامه‪،‬‬
‫انکشاف دهات و غیره میباشد‪ .‬وزارتها و ادارات بر اساس وظایف تنظیم میگردند‪.‬‬
‫در تصنیف سکتوری‪ ،‬مصارف براساس سکتورهای مختلف اقتصادی تصنیف شده و مصارف‬
‫از طریق روند بودجه سازی ساﻟیانه مورد اجراء قرار میگیرد‪ .‬این سکتورها عبارت از سکتور‬
‫امنیت‪ ،‬سکتور تحکیم قانون‪ ،‬سکتور زیربنایی و منابع طبیعی‪ ،‬تعلیم و تربیه‪ ،‬صحت‪ ،‬زراعت‬
‫و انکشاف دهات‪ ،‬حفظ اجتماعی و تنظیم اقتصادی میباشد‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫تصنیف مصارف و عواید(نظر به جدول حسابات) در افغانستان در چهار ردیف میباشد‪ .‬اول‬
‫کودهای اساسی(دو رقم)‪ ،‬کودهای فرعی (سه رقم)‪ ،‬کودهای کوچک(‪ 3‬رقم) و کودهای و‬
‫کودهای اقتصادی (‪ 3‬رقم) میباشد‪.‬‬
‫‪Closing Rate‬‬ ‫‪ ‬نرخ اختتامیه‬
‫نرخ اختتامیه عبارت از نرخ تبادﻟه در تاریخ گزارش دهی‪ ،‬یا آخر سال‪ ،‬میباشد‪.‬‬
‫‪ ‬آئین اخالق برای مفتشین (صداقت‪ ،‬استقالﻟیت‪ ،‬واقعبین و بیطرف)‬
‫‪Code of Ethics for Auditors – Integrity‬‬
‫‪Objectivity and Impartiality Independence,‬‬
‫آئین اخالق عبارتاند از مجموعه از اصول و ارزشها که فعاﻟیتهای روزمره مفتشین را‬
‫تنظیم میکند‪ .‬این موضوع در معیار شماره ‪ 31‬معیارات تفتیش انتوسای به صراحت تصریح‬
‫شده است‪ .‬صداقت‪ ،‬استقالﻟیت‪ ،‬واقعبینی و بیطرفی از جمله ارزشهای مهم و کلیدی آئین‬
‫اخالق میباشد‪ .‬این ارکان بستگی دارد به صداقت و عدم مالحظه منافع شخصی مفتشین‬
‫در مرجع و گزارششان که باید بر اساس مدارک و تمایالت شخصی باشد؛ متمرکز است‪.‬‬
‫نظر به معیارات تفتیش انتوسای‪ ،‬صداقت هسته آئین اخالق مفتشین محسوب میشود‪.‬‬
‫مفتشین در جریان تفتیش و در رابطهشان با مرجع تحت تفتیش از عاﻟیترین معیارات‬
‫مسلکی و اخالقی رعایت نمایند‪ .‬مفتش باید جهت حفظ و نگهداری اعتماد مردم نسبت به‬
‫موضوعات؛ مشکوک و متزﻟزل نباشد‪ .‬با توجه به ماهیت واژه صداقت‪ ،‬مفتش باید هم در‬
‫شکل و در محتوای تفتیش معیارات اخالقی را رعایت کرده و در جریان تفتیش مستقالنه و‬
‫واقعبینانه عمل نماید‪ ،‬تمام تصمیمهای خویش را نظر به منافع مردم اتخاذ کند و در فعاﻟیتها‬
‫تفتیش و استفاده از منابع اداره عاﻟی تفتیش صادق باشد‪.‬‬
‫استقالﻟیت مفتشین از مرجع تحت تفتیش و سایر طرفهای بیرونی ذینفع یک امر حتمی و‬
‫الزم میباشد‪ .‬این کار بدین مفهوم است که مفتش باید طوری عمل نماید که استقالﻟیت را‬
‫تقویت نماید‪ ،‬نه اینکه ضعیف سازد‪ .‬مفتشین نهتنها استقالﻟیت خویش را در مرجع حفظ‬
‫نمایند بلکه در برخورد با گروه های مربوطه و موضوع تحت بازرسی واقعبینانه عمل نمایند‪.‬‬
‫اسقالﻟیت مفتشین نهتنها در روی کاغذ و در شعار باشد‪ ،‬بلکه در عمل باید نشان دهند که‬
‫مستقلاند‪ .‬استقالﻟیت مفتش هیچگاه نباید بنا بر منافع شخصی و یا خارجی صدمه ببیند‪.‬‬
 ‫‪16‬‬

‫بعضی اوقات استقالﻟیت مفتش بنا بر فشارهای خارجی‪ ،‬تعصبات مفتش نسبت به افراد‪،‬‬
‫مرجع تحت تفتیش‪ ،‬پروژهها و یا برنامهها‪ ،‬استخدام اخیر در مرجع تحت تفتیش و یا‬
‫معامالت ماﻟی و شخصی ممکن باعث تضاد منافع شود؛ متاثر گردد‪ .‬مفتش باید متعهد باشد‬
‫تا از فعاﻟیتهایی که در آن منافع شخصی دارد اجتناب ورزد‪.‬‬
‫به همین ترتیب مفتش باید در تمام مراحل فعاﻟیتهای تفتیش‪ ،‬بهخصوص در گزارش‬
‫خویش‪ ،‬واقعبین بوده و بیطرفی خود را حفظ کند‪ .‬نتیجهگیری مفتش باید صرف به اساس‬
‫اسناد و مدارکی که در جریان تفتیش بهدست آورده است؛ باشد‪ .‬مفتش باید از تمام اطالعات‬
‫و معلوماتی که مرجع تحت تفتیش و سایر طرفها در اختیار وی قرار داده است استفاده‬
‫کرده و بر اساس آن اظهار نظر نماید‪ .‬مفتش همچنان باید در رابطه با نظریات مرجع تحت‬
‫تفتیش و سایر طرفها معلومات جمع آوری کند وﻟی این نظریات نظر مفتش را متاثر نسازد‪.‬‬
‫‪Collateral‬‬ ‫‪ ‬وثیقه‬
‫اقالمی است که قرض گیرنده به عنوان ضمانت وام‪ ،‬نزد قرض دهنده به امانت میسپارد‪.‬‬
‫در صورت عدم ایفای شروط وام توسط وام گیرنده‪ ،‬شخص وام دهنده میتواند از داراییها‬
‫جهت بازیافت وجوه خود استفاده کند‪.‬‬
‫‪Comparative Information‬‬ ‫‪ ‬معلومات مقایسوی‬
‫معلومات مقایسوی عبارت از مبلغ یا آشکار سازیها در صورتهای ماﻟی است که میان سال‬
‫ماﻟی جاری با یک و یا دو سال قبلی با توجه به چارچوب گزارش دهی ماﻟی قابل اجراء‪،‬‬
‫صورت میگیرد‪.‬‬
‫‪Compliance Audit‬‬ ‫‪ ‬تفتیش رعایت‬
‫تفتیش و یا بازرسی رعایت یک عملیهای است که از طریق آن از تطبیق رعایت قوانین‪،‬‬
‫مقررات‪ ،‬پاﻟیسیها‪ ،‬اصول‪ ،‬قواعد و شرایط توافق شده و غیره توسط مرجع اطمینان حاصل‬
‫میشود‪ .‬تفتیش رعایت در برگیرنده یک سلسه موضوعات بسیار زیاد میشود‪ .‬به صورت‬
‫کل‪ ،‬تفتیش رعایت از نتیجه ارزیابی و یا میزان مطابقت موضوع تحت تفتیش با معیار‬
‫تفتیش به نهادهای ذیربط اطمینان میدهد‪.‬‬
‫‪17‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫در اجرای تفتیش رعایت با توجه به اصول و قواعد اساسی تفتیش انتوسای )‪(INTOSAI‬‬
‫دو موضوع در نظر گرفته میشود‪:‬‬
‫اﻟف) قانونیت)‪ – (regularity‬مطابقت تمام فعاﻟیتها‪ ،‬معامالت و یا اطالعات مندرج‬
‫صورتهای ماﻟی با قوانین‪ ،‬مقررات نافذه‪ ،‬قوانین بودجه توافقنامهها و غیره میباشد‪ ،‬و‬
‫ب) قواعد )‪ -(propriety‬اصول و قواعد عمومی مدیریت ماﻟی سکتور عامه و رفتار رسمی‬
‫سکتور عامه‪.‬‬
‫تفتیش رعایت با توجه به حدود صالحیتهای اداره عاﻟی تفتیش میتواند شامل رکن‬
‫قانونیت و یا رکن قواعد و یا رکن قانونیت و قواعد باشد‪.‬‬
‫از آنجایی که با اجرای تفتیش قواعد نمیشود بهسهوﻟت به اهداف تفتیش دست یافت‪ ،‬در‬
‫بعضی موارد غیر ممکن است که حداکثر اطمینان را از این طریق بهدست آورد‪ .‬در این‬
‫تفتیش معموالً یک معیار روشن و واقعبینانه وجود ندارد تا در مقایسه به آن مناسب بودن‬
‫یک موضوع را به یک حد قابل قبول در یک بخش سکتور عامه‪ ،‬درحاﻟی که در بخش‬
‫دیگر سکتور عامه قابل قبول نباشد‪ ،‬اندازه نمود‪.‬‬
‫‪Components‬‬ ‫‪ ‬جزء‬
‫عبارت از جزئی از فعاﻟیتها و یا نهاد است‪ .‬صورتهای ماﻟی بطور جداگانه ترتیب و بعدا با‬
‫صورتهای ماﻟی عمومی ترکیب میشود‪.‬‬
‫‪Component Materiality‬‬ ‫‪ ‬اهمیت جزء‬
‫اهمیت یک جزء توسط کمیسیون عمومی و گروهی تعیین میشود‪.‬‬
‫‪ ‬تخنیکهای تفتیش به کمک کمپیوتر‬
‫‪Computer Assisted Audit Tools & Techniques – CAATs‬‬
‫عبارت از طرزاﻟعملهای تفتیش است که با استفاده از ابزار کمپیوتری(که بنام ‪ CAATs‬نیز‬
‫شناخته شده است) مورد اجراء قرار میگیرد‪ .‬بطور مثال‪ ،‬نرم افزار ایدیا‪ 0‬یکی از وسایلی است‬
‫که برای طرزاﻟعملهای تحلیلی از آن استفاده میشود‪.‬‬

‫)‪1- IDEA (Interactive Data Extraction and Analysis‬‬

 ‫‪18‬‬

‫‪Control Activities‬‬ ‫‪ ‬فعاﻟیتهای کنتروﻟی‬

‫عبارت از آن پاﻟیسیها و طرزاﻟعملهایی است که در تطبیق رهنمودهای مدیریتی ممد واقع‬
‫میشود‪ .‬فعاﻟیتهای کنتروﻟی یکی از بخشهای سیستم کنترول داخلی است که باید حین‬
‫اجرای تفتیش رعایت‪ ،‬مورد غور و ارزیابی قرار گیرد‪.‬‬
‫‪Control Environment‬‬ ‫‪ ‬محیط کنترول‬
‫محیط کنترول عبارت از عملکردها‪ ،‬رویکردها‪ ،‬آگاهیها و اقدامات مدیریتی و حکومتداری‬
‫است که توسط افراد مسئول در سیستم کنترول داخلی یک مرجع مورد اجراء قرار میگیرد‪.‬‬
‫محیط کنترول نیز یکی از بخشهای سیستم کنترول داخلی میباشد‪.‬‬
‫‪control risk‬‬ ‫‪ ‬خطر کنترول‬
‫خطر کنترول؛ عبارت از اشتباهاتی است که یا بهتنهایی از اهمیت خاصی برخوردار است یا‬
‫بهشکل گروهی در سیستم کنترول داخلی مرجع در موقع مقتضی کشف‪ ،‬جلوگیری یا‬
‫اصالح نمیشود (مراجعه به خطر ذاتی‪ ،‬خطر کنترول و خط کشف)‪.‬‬
‫‪Contingent Assets‬‬ ‫‪ ‬داراییهای احتماﻟی‬
‫داراییهای احتماﻟی عبارت از داراییهای ممکن است که از گذشته باقی مانده باشد و‬
‫موجودیت آن بعنوان یک دارایی برای مرجع بستگی به یک و یا چندین رویداد بعدی دارد‬
‫که این وضعیت برای مرجع از نظر زمان و ارزش معلوم نبوده و یا از کنترول مرجع کامالً‬
‫خارج باشد‪ .‬داراییهای احتماﻟی بنا بر عدم روشن بودن زمان و قیمت آن از جمله‬
‫داراییهای مرجع محسوب نشده وﻟی بعنوان یک یادداشت نشان داده میشود‪.‬‬
‫‪Contingent Liability‬‬ ‫‪ ‬بدهیهای احتماﻟی‬
‫بدهیهای احتماﻟی عبارت از تعهدات ممکن و حاضر مرجع است که از ساﻟهای قبل باقی‬
‫مانده و موجودیت آن بعنوان یک بدهی برای مرجع بستگی به یک یا چندین رویداد بعدی‬
‫دارد که این وضعیت برای مرجع از نظر زمان و ارزش معلوم نبوده و یا از کنترول مرجع‬
‫کامالً خارج است‪ .‬بدهیهای احتماﻟی بنا بر عدم روشن بودن ارزش و زمان تحقق آن از‬
‫جمله بدهیهای مرجع محسوب نشده وﻟی بعنوان یک یادداشت نشان داده میشود‪.‬‬
‫‪19‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫بدهیهای احتماﻟی در دوﻟت عمدتاً مربوط به ضمانت های کتبی دوﻟت (سکتور عامه) و‬
‫تعهدات برنامههای امنیت اجتماعی میباشد‪.‬‬
‫‪Contract‬‬ ‫‪ ‬قرارداد‬
‫قرارداد عبارت از یک سند حقوقی میان دو یا چند شخص است که هر یک از طرفهای‬
‫ذیربط را مکلف به اجرای بعضی از تعهدات مشخص میسازد‪ .‬قرارداد‪ ،‬به توجه به زمان‪،‬‬
‫محتوا و نتیجه آن‪ ،‬بهشکل کلی‪ ،‬بر اساس زمان(برای یک دوره مشخص)‪ ،‬بر اساس‬
‫فیصدی(پرداختهای بر اساس فیصدی مجموع قیمت پروژه‪ /‬قیمت خرید اجناس خریداری‬
‫شده‪ /‬مجموع عواید حاصله)‪ ،‬قراردادهای اماده‪(0‬در این قراردادها‪ ،‬قراردادی مکلف به اجرای‬
‫تمام فعاﻟیتها‪ ،‬بشمول قراردادهای فرعی‪ ،‬خریداریها و غیره میباشد)‪ ،‬بر اساس میزان(که در‬
‫این قرارداد پرداخت برای قراردادی بر اساس میزان اکمال فعاﻟیتها صورت میگیرد)‬
‫میباشد‪.‬‬
‫‪Corruption‬‬ ‫‪ ‬فساد‬
‫از نظر فلسفی و اخالقی‪ ،‬فساد عبارت از ناپاکی اخالقی و معنوی و یا انحراف از اصول و‬
‫قواعد اخالقی پذیرفته شده‪ .‬بطور مثال‪ ،‬هرگاه گروهی از مردم به راستگویی مشهور باشند‬
‫وﻟی همواره دروغ گویند‪ ،‬مفسد و یا فساد پیشه گفته میشوند‪.‬‬
‫هرچند‪ ،‬در مفهوم جدید‪ ،‬فساد عبارت از تخطی از قوانین‪ ،‬مقررات‪ ،‬قواعد و یا سوء استفاده از‬
‫صالحیتهای وظیفوی به سود شخصی میباشد‪ .‬فساد هم در سکتور عامه وجود دارد و هم‬
‫در سکتور خصوصی‪ ،‬وﻟی ضرر فساد در سکتور عامه بیشتر است‪ ،‬چرا که این کار روند‬
‫انکشاف‪ ،‬کاهش فقر‪ ،‬عرضه خدمات برای مردم بی بضاعت و غیره را به چاﻟش میکشد‪.‬‬
‫در سکتور عامه‪ ،‬فساد بیشتر در مقرریها صورت میگیرد‪ .‬اکثر مقرریها بر اساس روابط‬
‫شخصی و شناخت قبلی(قوم پرستی) صورت میگیرد نه براساس ﻟیاقت‪ ،‬دانش و تجربه‪ .‬در‬
‫بسیاری موارد صرف نظر از قوانین و سیستمها و پروسههای نظارتی از مشتریها‪،‬‬
‫قراردادیها‪ ،‬عرضه کنندهها و شهروندان و غیره تقاضای رشوه (پول‪/‬خدمت‪ ،‬جنس) صورت‬
‫میگیرد؛ اعطای جوازهای دوﻟتی برای اشخاص و افراد غیر واجد شرایط‪ ،‬تخطی از قوانین و‬

‫‪1- Turnkey contract‬‬

 ‫‪11‬‬

‫سیستمهای قضایی و جزایی‪ ،‬همکاری با ماﻟیه دهندهگان در عوض تقاضای رشوه؛ تقاضای‬
‫رشوه و غیره همه اینها نمونههایی از فساد هستند‪.‬‬
‫فساد در دفاتر عامه توسط اشخاص و افراد با صالحیت(مامورین‪ ،‬سیاستمداران‪ ،‬وزرا و‬
‫سایر اشخاصی که در پستهای دوﻟتی کار میکنند) بنا بر عوامل مختلف‪ ،‬بهشمول نبود و یا‬
‫سوء استفاده از یک سیستم نظارتی منظم‪ ،‬صورت میگیرد‪ .‬فقدان دخیل بودن یک گروه از‬
‫کارمندان در یک فعاﻟیت نیز یکی دیگر از عوامل فساد بوده میتواند‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬نبود‬
‫یک سیستم جزایی منظم در اجتماع که موجب عدم ترس مجرمین از مجازات در صورت‬
‫تخطی و یا فساد میگردد یکی از عوامل دیگری فساد محسوب میشود‪.‬‬
‫فساد در اداره عامه به اشکال مختلف صورت گرفته میتواند‪ .‬فسادهای کوچک(مبلغ کوچک)‬
‫که توسط مامورین پایین رتبه صورت میگیرد و فسادهای بزرگ و دستبردها(استفاده غیر‬
‫قانونی از داراییها و وجوه عامه به سود شخصی و مقاصد غیر رسمی) توسط اشخاص‬
‫کلیدی و با صالحیت‪ .‬این فساد عبارت از غصب زمینهای دوﻟتی‪ ،‬برداشتن پوﻟهای هنگفت‬
‫دوﻟتی با استفاده از صالحیتهای وظیفوی و غیره میباشد‪ .‬استفاده از صالحیتهای‬
‫وظیفوی توسط اشخاص با صالحیت جهت مقاصد و اهداف شخصی بنام فساد سیاسی یاد‬
‫میشود‪ .‬این فساد به شیوههای مختلف‪ ،‬مانند رشوه‪ ،‬قوم گرایی‪ ،‬حمایت یا پیشبانی‪ ،‬سوء‬
‫استفاده و اختالس صورت میگیرد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬این نوع فساد ممکن است زمینه انتقال‬
‫مواد مخدر‪ ،‬پول شویی و قاچاق انسان را فراهم سازد‪.‬‬
‫با توجه به اینکه فساد روند پیشرفت و انکشاف یک کشور را در عرصههای کاهش فقر‪،‬‬
‫عرضه خدمات تعلیم و تربیه و صحت و سایر خدمات اساسی مورد نیاز جداً به چاﻟش‬
‫میکشد‪ ،‬مبارزه به آن یک وظیفه مهم و اساسی دوﻟتها‪ ،‬نهادهای بیناﻟمللی و سازمانهای‬
‫غیر دوﻟتی بهشمار میرود‪ .‬در این راستا باید سعی شود تا یک چارچوب منظم نظارتی در‬
‫چوکات قوانین و مقررات نافذه کشور ایجاد شود تا اعمال صالحیتها و تواناییها در آن به‬
‫یک شیوه هدفمند و بی طرف اطمینان حاصل گردد‪.‬‬
‫پیمان سازمان ملل متحد (‪ )UNCAC‬برای مبارزه با فساد که در سال ‪ 2113‬تصویب شده‬
‫است‪ .‬یک پیمان همه جانبه بوده و در مورد با تمام اعضای سازمان ملل گفتگو صورت‬
‫گرفته است‪ .‬این پیمان در واقع اوﻟین وسیله شناخته شده و بین اﻟمللی در مبارزه با فساد‬
‫‪10‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫محسوب میشود‪ .‬بر اساس اعالمیه سازمان انتوسای که چهاردهمین اجالس انکوسای در‬
‫سال ‪ 0116‬در شهر اروگوئه تصویب شد‪ ،‬تمام ادارات عاﻟی تفتیش عضو این سازمان باید در‬
‫مبارزه با فساد و ارائه سفارشات الزم جهت اصالح امور‪ ،‬سهم فعال گیرند‪.‬‬
‫‪Costs‬‬ ‫‪ ‬هزینه‬
‫هزینه عبارت از منابعی است که برای تبادﻟه بعضی اجناس و یا خدمات در نظر گرفته‬
‫میشود‪ .‬در فعاﻟیتهای توﻟیدی‪ ،‬تحقیقاتی و حسابداری‪ ،‬هزینه؛ عبارت از ارزش پوﻟی است‬
‫که جهت توﻟید یک شئی‪ ،‬خدمت یا کسب یک دارایی مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬بصورت‬
‫عموم‪ ،‬هزینه عبارت از ارزش پوﻟی مصارف مواد خام‪ ،‬خدمت‪ ،‬کار‪ ،‬توﻟید‪ ،‬تجهیزات و سایر‬
‫اقالم میباشد که برای استفاده یک سازمان خریداری شده است‪.‬‬
‫‪Operating Costs‬‬ ‫‪ ‬هزینه عملیاتی‬
‫هزینه عملیاتی عبارت از هزینه هر واحد توﻟید‪ ،‬خدمت و یا هزینه ساﻟیانه است که بهشکل‬
‫دوامدار مورد اجراء قرار میگیرد‪ .‬هزینه عملیاتی شامل مصارف سرمایهای و یا هزینههایی‬
‫که در مرحله دیزاین و اجرای یک پروسه جدید به مصرف میرسد‪ ،‬نیست‪ .‬هزینه عملیاتی‬
‫متشکل از‪ )0‬قیمت اجناس فروخته شده و خدمات عرضه شده‪ )2‬مصارف عملیاتی میباشد‪.‬‬
‫مصارف عملیاتی بصورت عموم به دو بخش تقسیم میشود‪ )0 .‬مصارف اداری‪ )2‬مصارف‬
‫فروش و توزیع‪ .‬مصارف اداری شامل کرایه‪ ،‬معاشات‪ ،‬بیمه‪ ،‬فیس و غیره بوده و مصارف‬
‫فروش و توزیع شامل اعالنات‪ ،‬معاشات فروشندهها و غیره میباشد‪ .‬مصارف عملیاتی بهنام‬
‫مصارف کلی نیز یاد میشود‪ .‬مصارف کلی در یک سازمان عبارت از مصارفی است که در‬
‫راستای حفظ وجودی آن به مصرف میرسد‪ .‬مانند‪:‬‬
‫‪ ‬پرداخت کرایه دفتر‪.‬‬
‫‪ ‬پرداخت مصرف برق‪.‬‬
‫‪ ‬پرداخت معاشات بعضی از اشخاص دفتر‪.‬‬
‫هرگونه وجهی که خارج از این بخش مصرف شود بهنام مصارف اضافی یاد میگردد‪ .‬این‬
‫مصارف عبارت از هزینههای خدمات عرضه شده و اقالم فروخته شده‪ ،‬بهشمول هزینه منابع‬
‫(مواد خام‪ ،‬ابزار کار و غیره) که برای توﻟید اجناس و خدمات ضروری است‪ ،‬میباشد‪ .‬هرگاه‬
 ‫‪11‬‬

‫هزینه اجناس فروخته شده و خدمات مساوی با هزینه عملیاتی باشد‪ ،‬این حاﻟت را بنام نقطه‬
‫سربهسر یاد میشود‪ .‬هر مبلغی که بیشتر از نقطه سربهسر باشد مفاد؛ و کمتر از آن ضرر گفته‬
‫میشود‪ .‬هزینه عملیاتی متشکل از هزینه های ثابت و متغیر میباشد‪.‬‬
‫‪Fixed Costs‬‬ ‫‪ ‬هزینههای ثابت‬
‫هزینههای ثابت عبارت از هزینههایی است که در همه حاالت‪ ،‬چه عملیات جریان داشته‬
‫باشد یا نداشته باشد‪ ،‬صورت میگیرد‪ .‬این هزینه ها عبارت اند از کرایه ساختمان‪ ،‬معاش‬
‫کارمندان و غیره‪.‬‬
‫‪Variable Costs‬‬ ‫‪ ‬هزینههای متغیر‬
‫هزینههای متغیر عبارتاند از هزینههایی است که نظر به حجم فعاﻟیت و خدمات کم یا زیاد‬
‫میشود‪ .‬بطور مثال‪ ،‬مصرف منابعی چون مواد خام‪ ،‬برق‪ ،‬آب و غیره در توﻟید اجناس‬
‫مختلف‪ ،‬متفاوت میباشد‪.‬‬
‫‪Creditors‬‬ ‫‪ ‬طلبکار‬
‫طلبکار بهمفهوم خریداری یک جنس و خدمت طوری که پول آن در آینده پرداخت میشود‪.‬‬
‫طلبکار شخصی است که یک سازمان در برابر آن از بابت خدمات عرضه شده و اجناسی که‬
‫به قرض فروخته است بدهکار میباشد‪ .‬بهصورت عموم یک سازمان از طلبکار‪ ،‬بدهکار بوده‬
‫و طلبکار جز دیون جاری سازمان محسوب میشود‪.‬‬
‫‪Criteria‬‬ ‫‪ ‬معیار‬
‫معیار عبارت از محکهایی است که درست یا غلط بودن یک موضوع در مقایسه به آن‪،‬‬
‫ارزیابی و سنجیده میشود‪ .‬معیار میتواند رسمی و یا غیر رسمی باشد‪ .‬برای ارزیابی یک‬
‫موضوع میتواند معیارهای مختلف وجود داشته باشد‪ .‬برای ارزیابی یک موضوع بهشکل‬
‫درست و منظم به میعارهای مناسب و قضاوت مسلکی نیاز میباشد‪ .‬بطور مثال‪ ،‬اگر در‬
‫جریان تفتیش رعایت‪ ،‬موضوع ما"استفاده از وجوه تخصیص داده شده باشد"‪ .‬معیار جهت‬
‫ارزیابی این موضوع قانون مربوطه و بودجه منظور شده میباشد‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬اگر‬
‫موضوع"تدارکات" باشد معیار تفتیش قانون تدارکات و شرایط قرارداد میتواند باشد‪.‬‬
‫موجودیت معیار مناسب جهت ارزیابی موضوع تحت ارزیابی نشان دهنده ویژگیهایی چون‪:‬‬
‫‪11‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫مرتبط )‪- (relevance‬در روند تصمیمگیری توسط تصمیم گیرندهها کمک میکند‪.‬‬
‫مکمل بودن )‪ – (completeness‬مکمل بودن موضوع جهت نتیجهگیری‪.‬‬
‫اعتبار )‪ - (reliability‬معیار معتبر در ارزیابی موضوع موثر واقع میشود‪.‬‬
‫بیطرفی )‪ – (neutrality‬از تعصب دور نگهداری میکند‪.‬‬
‫قابل فهم)‪ -(understanbility‬معیار قابل فهم در نتیجهگیری موضوع‪ ،‬بطور شفاف و‬
‫روشن کمک میکند‪.‬‬
‫‪Custom Duty‬‬ ‫‪ ‬محصول گمرکی‬
‫محصول گمرکی عبارت از ماﻟیاتی است که دوﻟت باالی اجناس وارداتی و صادراتی وضع‬
‫کرده است‪ .‬در بعضی موارد دوﻟت با توجه به پیشرفت و انکشاف کشور در درازمدت برخی‬
‫اقالم وارداتی و یا صادراتی را از وضع محصول گمرکی معاف میکند‪.‬‬
‫‪ ‬تاریخ منظوری صورتهای ماﻟی ‪Date of Approval of the Financial Statements‬‬
‫تاریخ منظوری صورتهای ماﻟی تاریخی است که در آن تمام صورتهای ماﻟی که متشکل‬
‫از یادداشتهای حسابی است؛ ترتیب شده و نشان مسئوﻟیتهای مرجع در قسمت ترتیب‬
‫آن وجود دارد‪ .‬در رابطه به حساب قطعیه دوﻟت‪ ،‬تاریخی است که در آن حساب قطعیه دوﻟت‬
‫توسط وزیر ماﻟیه امضاء میشود‪.‬‬
‫‪Date of the Auditor’s Report‬‬ ‫‪ ‬تاریخ گزارش تفتیش‬
‫تاریخی است که در آن مفتش گزارش تفتیش در مورد صورتهای ماﻟی را ارائه میکند‪ .‬در‬
‫رابطه به گزارش تفتیش حساب قطعیه‪ ،‬روز اخیر شش ماه اول سال ماﻟی بعدی میباشد‪.‬‬
‫‪Date of the Financial Statements‬‬ ‫‪ ‬تاریخ صورتهای ماﻟی‬
‫تاریخ صورتهای ماﻟی عبارت از آخرین روز دوره ماﻟی تعیین شده است‪ .‬تاریخی که در آن‬
‫مفتش گزارش تفتیش را روی صورتهای ماﻟی تفتیش‪ ،‬شده برای افراد ذینفع (مردم‪،‬‬
‫سهامداران و غیره) ارائه میکند‪.‬‬
‫‪Debt‬‬ ‫‪ ‬بدهی ‪ /‬قروض‬
‫در مفهوم امور ماﻟی عامه؛ بدهی عبارت از مجموع کسری است که دوﻟت در طول سال‬
‫ماﻟی به آن مواجه شده است‪ .‬بدهی عبارت از یک مبلغ قابل پرداخت است که بمنظور‬
 ‫‪11‬‬

‫تطبیق تفاوتهای مجموع عواید و مصارف‪ ،‬که بنام کسر بودجه یاد میشود‪ ،‬در یک سال‬
‫ایجاد میشود‪ .‬بدهی یک تعهد مشخص و جاری است که بعنوان دیون در دفاتر ثبت میشود‪.‬‬
‫بدهکار شخصی است که متعهد به اجرای بعضی تعهدات در یک سازمان بوده‪ ،‬در صورت‬
‫عدم انجام تعهدات بنا بر ورشکستگی و یا هر دﻟیل دیگری که باشد‪ ،‬بدهی مذکور بهنام‬
‫بدهیهای غیر قابل حصول یاد میشود‪ .‬این بدهیها از صورتهای ماﻟی حذف خواهند شد‪.‬‬
‫‪Debit & Credit‬‬ ‫‪ ‬دبت و کردیت‬
‫در سیستم حسابداری مضاعف هر معامله در دو طرف دفتر حسابی ثبت میشود‪ ،‬طرف‬
‫دبت(که طرف چپ دفتر حسابی است) و طرف کردیت (که طرف راست دفتر حسابی‬
‫است)‪ .‬مجموع طرف دبت و کردیت یک دفتر حسابی باید مساوی باشد‪.‬‬
‫اصول یا قواعد دبت و کردیدت حسابات سرمایه‪ ،‬داراییها‪ ،‬دیون‪ ،‬مصارف و عواید قرار ذیل‬
‫است‪:‬‬
‫‪ ‬در صورت افزایش داراییها– معامله دبت میشود و در صورت کاهش داراییها معامله‬
‫کردیت میشود‪.‬‬
‫‪ ‬در صورت افرایش دیون‪ /‬سرمایه معامله کردیت میشود و در صورت کاهش دیون‪/‬‬
‫سرمایه معامله دبت میشود‪.‬‬
‫‪ ‬در صورت افزایش مصارف‪ ،‬معامله دبت میشود و در صورت کاهش مصارف معامله‬
‫کردیت میشود‪.‬‬
‫‪ ‬در صورت افزایش عواید‪ /‬درآمد معامله کردیت میشود و در صورت کاهش عواید‪ /‬درآمد‬
‫معامله دبت میشود‪.‬‬
‫مثالها‪:‬‬
‫‪ ‬هرگاه یک شخص یک فعاﻟیت تجاری را با ‪ 21،111‬داﻟر امریکایی آغاز کند‪ ،‬با این کار‬
‫دارایی تجارت به ارزش ‪ 21،111‬داﻟر امریکایی افزایش مییابد‪ -‬حساب مربوطه‪ ،‬وجوه نقد و‬
‫سرمایه‪ -‬سرمایه افزایش پیدا میکند‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫حساب وجوه نقد‬

‫مبلغ به داﻟر‪10/10/2103‬‬
‫‪ 2111 1‬سرمایه)‪(Dr‬‬

‫حساب سرمایه‬
‫مبلغ به داﻟر‪10/10/2103‬‬
‫‪ 2111 1‬وجوه نقد)‪(Cr‬‬

‫‪ ‬هرگاه عراده موتر به ارزش ‪ 1111‬هزار داﻟر امریکایی خریداری شود بدین ترتیب‪،‬‬
‫دارایی(موتر) افزایش کرده و وجوه نقد(دارایی) کاهش پیدا میکند‪.‬‬

‫حساب موتر‬
‫مبلغ به داﻟر‪12/10/2103‬‬
‫‪ 1111‬وجوه نقد)‪(Dr‬‬

‫حساب وجوه نقد‬

‫مبلغ به داﻟر‪12/10/2103‬‬
‫‪ 1111‬موتر)‪(Cr‬‬

‫‪ 2311 ‬داﻟر پرداخت معاش کارمندان‪ .‬بدین ترتیب مصارف افزایش میکند و دارایی (وجوه‬
‫نقد) کاهش‪.‬‬
‫حساب معاش‬
‫مبلغ به داﻟر‪13/10/2103‬‬
‫‪ 2311‬وجوه نقد)‪(Dr‬‬

‫حساب وجوه نقد‬

‫مبلغ به داﻟر‪13/10/2103‬‬
‫‪ 2311‬معاش)‪(Cr‬‬
 ‫‪16‬‬

‫‪ ‬مبلغ ‪ 131‬داﻟر امریکایی از بابت کرایه موتر دریافت گردید‪ .‬بدین ترتیب دارایی (وجوه نقد)‬
‫و عواید افزایش مییابد‪.‬‬

‫حساب وجوه نقد‬

‫مبلغ به داﻟر‪11/10/2103‬‬
‫‪ 131‬کرایه)‪(Dr‬‬

‫حساب کرایه‬
‫مبلغ به داﻟر‪11/10/2103‬‬
‫‪ 2311‬وجوه نقد)‪(Cr‬‬

‫‪Debtors‬‬ ‫‪ ‬بدهکار‬
‫بدهکار عبارت از اشخاص حقیقی و حکمی است که به شخص دیگری از بابت خریداری‬
‫اجناس و یا خدمات؛ مدیون است‪ .‬حساب بدهکارها از جمله حسابات قابل دریافت است و‬
‫جز دارایی جاری مرجع محسوب میشود‪.‬‬
‫‪Deficiency in Internal Control‬‬ ‫‪ ‬کاستی در سیستم کنترول داخلی‬
‫کاستی و یا نقص در سیستم کنترول داخلی زمانی بوجود میآید که‪:‬‬
‫‪ ‬سیستم کنترول داخلی به شیوهای طرح و دیزاین شده باشد که قادر به کشف‪ ،‬جلوگیری و‬
‫اصالح اشتباهات در عملکردها‪ ،‬فعاﻟیتها و صورتهای ماﻟی در موقع مقتضی نگردد‪.‬‬
‫‪ ‬سیستم کنترول داخلی به شیوهای که بتواند اشتباهات موجود در صورتهای ماﻟی را در‬
‫موقع مقتضی کشف و تصحیح نماید؛ وجود نداشته باشد‪.‬‬
‫‪Delivery Note‬‬ ‫‪ ‬یادداشت انتقال‬
‫یادداشت انتقال؛ عبارت از سندی رسمی است که توسط قراردادی ترتیب و توسط نماینده با‬
‫صالحیت مرجع مشتری امضاء میشود و طی آن از رسید اجناس خریداری شده در مرجع‬
‫تصدیق مینمایند‪.‬‬
‫‪17‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Goods Received Note‬‬ ‫‪ ‬یادداشت کاالی دریافت شده‬

‫یادداشت کاالی دریافت شده نیز یک سند رسمی است که توسط واحد تدارکات ترتیب و‬
‫طی آن از اضافه شدن اجناس در تحویلخانه و یا گدام تصدیق مینماید‪.‬‬
‫‪Depreciation‬‬ ‫‪ ‬استهالک‬
‫استهالک عبارت از کاهش مصرف داراییها در جریان عمر مفید آنها با استفاده از روش‬
‫ذیل میباشد‪ .‬بر خالف واژه استهال (به مفهوم امورتایزیشن)که در این روش ارزش‬
‫داراییهای غیر مشهود مانند حق چاپ‪ ،‬حق انحصاری و غیره بعنوان مصرف در دفاتر حسابی‬
‫ثبت میشود‪ ،‬در این روش ارزش داراییهای مشهود‪ /‬دارایی فزیکی مانند ساختمان‪ ،‬ماشین‬
‫آالت‪ ،‬تجهیزات و غیره در دفتر حسابی ثبت میشود‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬استهالک عبارت از‬
‫ثبت مصارف سرمایوی یک دارایی در دفاتر حسابی در یک دوره مشخص حسابی‪ ،‬بهجای‬
‫ثبت آن بهشکل مجموعی‪ ،‬میباشد(مراجعه به واژه امورتایزیشن)‪.‬‬
‫کاهش مصرف داراییهای مشهود و غیر مشهود در جریان عمر مفید آنها با استفاده از یک‬
‫روش مشخص میباشد‪ .‬هرگاه ارزش داراییهای غیرمشهود مانند حق چاپ‪ ،‬حق انحصاری‬
‫و غیره بهعنوان مصرف در دفاتر حسابداری ثبت شود‪ ،‬این مصرف در یک دوره مشخص‬
‫تحت عنوان قسط استهالک وضع میشود‪.‬‬
‫‪Detection Risk‬‬ ‫‪ ‬خطر کشف‬
‫خطر کشف عبارت از خطر عدم کشف و یا افشاء اشتباهات عمده‪ ،‬به تنهایی و یا بهشکل‬
‫گروهی‪ ،‬در صورتهای ماﻟی است که مفتش با اجرای بعضی طرزاﻟعملها جهت کاهش‬
‫خطرات به میزان قابل قبول در مرجع انجام میدهد‪ .‬این میتواند بنا بر ضعف در‬
‫پالنگذاری تفتیش و یا بهشکل عمدی جهت کتمان اطالعات بوجود آید (مراجعه به خطر‬
‫کنترول و خطر ذاتی)‪.‬‬
‫‪Discretionary Audit‬‬ ‫‪ ‬تفتیشهای اختیاری‬
‫تفتیشهای اختیاری عبارت از آن تفتیشهایی است که اداره عاﻟی تفتیش بعد از‬
‫تفتیشهای اﻟزامی و با توجه به وجود منابعی چون زمان و کارمندان خویش روی دست‬
‫میگیرد‪ .‬حدود و وسعت تفتیشهای اختیاری بستگی به صالحیتهای قانونی اداره عاﻟی‬
 ‫‪18‬‬

‫تفتیش طوری که در قانون تصریح شده است؛ دارد‪ .‬بطور مثال‪ ،‬هرگاه اداره عاﻟی تفتیش‬
‫افغانستان بخواهد اجراات و یا عملکردهای یک نهاد در قسمت جمع آوری عواید از منابع‬
‫مختلف مورد تفتیش و بازرسی قرار دهد‪ ،‬این کار تفتیش اختیاری گفته میشود(به‬
‫تفتیشهای اﻟزامی مراجعه کنید)‪.‬‬
‫‪Economic Entity‬‬ ‫‪ ‬نهاد اقتصادی‬
‫نهاد اقتصادی عبارت از گروهی از نهادها است که متشکل از یک نهاد کنتروﻟی و یک یا‬
‫چند نهاد قابل کنترول میباشد‪.‬‬
‫‪Elements of a Financial Statements‬‬ ‫‪ ‬اجزای صورتهای ماﻟی‬
‫عبارت از یک بخش‪ ،‬جزء یا یک صورت حساب صورتهای ماﻟی است‪.‬‬
‫‪Emphasis of Matter Paragraph‬‬ ‫‪ ‬فقره موضوع تاکیدیه‬
‫فقره موضوع تاکیدیه یکی از فقرههای گزارش تفتیش است که طی آن مفتش موضوعی را‬
‫که به عقیدهاش برای استفاده کنندههای صورتهای ماﻟی مهم میباشد‪ ،‬افشاء و یا منعکس‬
‫میسازد‪ .‬بطور مثال‪ ،‬هرگاه صورتهای ماﻟی شامل پرداخت از جانب طرفهای سومی و یا‬
‫مصارف بودجه خارجی پاﻟیسیهای حسابداری باشد‪ ،‬مفتش باید در مورد آن طی یک فقره‬
‫جداگانه تحت عنوان فقره موضوع "تاکیدیه" معلومات دهد‪.‬‬
‫‪Engagement Documentation‬‬ ‫‪ ‬اسناد مرتبط‬
‫اسناد مرتبط عبارت از یادداشت فعاﻟیتهای اجراء شده‪ ،‬نتایج حاصله و نتیجه گیری عمومی‬
‫مفتش است‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬اسناد مرتبط عبارت از اوراق کاری مفتش است که از آن‬
‫بعنوان مدارک تفتیش جهت تثبیت ادعای خود استفاده میکند‪.‬‬
‫‪Entity’s risk Assessment Process‬‬ ‫‪ ‬روند ارزیابی خطر در یک نهاد‬
‫این کار یکی از بخشهای سیستم کنترول داخلی بوده و بهمنظور شناسایی خطر اهداف‬
‫گزارش دهی ماﻟی و اتخاذ تصامیم الزم مورد اجراء قرار میگیرد‪.‬‬
‫‪19‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Environment Audit‬‬ ‫‪ ‬تفتیش محیطی‬

‫تفتیش محیطی یک اصطالح جامع بوده و شامل بازرسیهای مختلف میباشد که بمنظور‬
‫شناسایی خالءهای رعایت سیستم مدیریتی و محیطی مورد اجراء قرار میگیرد‪ .‬بصورت‬
‫عموم‪ ،‬دو نوع تفتیش محیطی وجود دارد‪ )0،‬تفتیش محیطی رعایت و‪ )2‬تفتیش محیطی‬
‫سیستم مدیریت‪.‬‬
‫هدف از تفتیش محیطی رعایت؛ حصول اطمینان از رعایت مقررات فدرال‪ ،‬مقررات دوﻟتی‬
‫اصول و جوازنامههای داخلی مورد اجراء قرار میگیرد‪ .‬تفتیش رعایت شامل بازرسی و‬
‫تفتیش تمام موضوعات مربوط به محیط‪ ،‬مانند آب و هوا‪ ،‬فاضالب و غیره میباشد‪.‬‬
‫تفتیش محیطی سیستم مدیریت شامل‪ )0‬شناسایی و کنترول فعاﻟیتهای محیطی و تاثیرات‬
‫آن‪ )2 ،‬بهبود عملکردهای محیطی بطور دوامدار و‪ )3‬اجرای یک روش سیستماتیک جهت‬
‫تعیین اهداف محیطی جهت تحقق این فعاﻟیتها‪.‬‬
‫گروه کاری انتوسای در بخش تفتیش محیطی سه نوع تفتیش را در سال ‪ 2111‬مشخص‬
‫کرده اند که موضوعات تفتیش محیطی در آن در نظرگرفته میشود‪.‬‬
‫‪ )0‬تفتیش ماﻟی‪ :‬در تفتیش ماﻟی موضوعات ذیل مورد غور و ارزیابی قرار میگیرد‪:‬‬
‫اﻟف) ابتکارات پیشگیرانه‪ ،‬اقدمات اصالحی در راستای خسارات محیطی‪.‬‬
‫ب) حراست از منابع قابل تجدید و غیر قابل تجدید‪.‬‬
‫ج) تخطی از قوانین و مقررات محیطی‪.‬‬
‫د) بدهی که از جانب تحمیل میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬تفتیش رعایت‪ :‬در تفتیش رعایت‪ ،‬موضوعات ذیل مورد غور و ارزیابی قرار میگیرد‪:‬‬
‫اﻟف) ارائه اطمینان از اجرای فعاﻟیتها مطابق به قوانین محیطی‪ ،‬معیارات و پاﻟیسیها (ملی و‬
‫بیناﻟمللی)‪.‬‬
‫‪ )3‬تفتیش عملکرد‪ :‬در تفتیش عملکرد‪ ،‬موضوعات ذیل مورد غور و ارزیابی قرار میگیرد‪:‬‬
‫اﻟف) حصول اطمینان از تحقق شاخصهای محیطی و اجرای برنامههای محیطی با توجه‬
‫به اصل اقتصادیت‪ ،‬موثریت و مفیدیت‪.‬‬
 ‫‪11‬‬

‫‪Environmental Matters‬‬ ‫‪ ‬موضوعات محیطی‬

‫عبارت از ابتکارات پیشگیرانه‪ ،‬اقدامات اصالحی در راستای جبران خسارات محیطی‪،‬‬
‫حراست از منابع قابل تجدید و غیر قابل تجدید طوری که در قانون و مقررات یا قرارداد‬
‫تصریح شده است‪ .‬این موضوع همچنان شامل موارد تخطی از قوانین و مقررات محیطی و‬
‫خسارات وارده به منابع طبیعی و غیره و پیامدهای دیون خسارات قبلی نیز میباشد‪.‬‬
‫‪Environmental Performance Report-EPR‬‬ ‫‪ ‬گزارش اجراات محیطی‬
‫گزارش اجراات محیطی جدا از گزارش صورتهای ماﻟی بوده و طی آن مفتش از تعهدات‬
‫سازمان در قبال جوانب محیطی فعاﻟیت‪ ،‬پاﻟسیها و اهداف‪ ،‬دست آوردها در قسمت تنظیم‬
‫روابط میان فعاﻟیتها و خطرات محیطی و معلومات در رابطه اجراات محیطی به‬
‫سهامداران‪ /‬افراد ذینفع گزارش میدهد‪.‬‬
‫اجراات محیطی را به بعنوان یک بخش از تفتیش عملکرد که توسط اداره عاﻟی تفتیش مورد‬
‫اجراء قرار میگیرد نیز مورد غور و ارزیابی قرار داده میتوانیم‪.‬‬
‫‪Environmental Risk‬‬ ‫‪ ‬خطرات محیطی‬
‫در بعضی موارد‪ ،‬عوامل مربوط به ارزیابی خطرات ذاتی(مراجعه به خطر ذاتی) در مرحله‬
‫پالنگذاری تفتیش شامل خطرات عمده از بابت موضوعات محیطی نیز میباشد‪.‬‬
‫‪Error‬‬ ‫‪ ‬اشتباه‬
‫اشتباه عبارت از یک غلط غیر عمدی است‪ ،‬بهشمول حذف و یا انعکاس یک مبلغ‪ ،‬که در‬
‫صورتهای ماﻟی ممکن واقع شود‪.‬‬
‫‪Estimation Uncertainty‬‬ ‫‪ ‬خطای تخمینی‬
‫خطای تخمینی عبارت از آسیب پذیری برآورد حسابی و افشاگریهای مرتبط بوده که بنا بر‬
‫فقدان اندازهگیری مشخص و دقیق واقع میشود‪.‬‬
‫‪Exchange Difference‬‬ ‫‪ ‬تفاوت اسعاری‬
‫تفاوت اسعاری عبارت از تفاوتی است که در اثر گزارشدهی اسعار خارجی به اسعار داخلی از‬
‫طریق نرخهای مختلف تبادﻟه واقع میشود‪.‬‬
‫‪10‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Exchange Rate‬‬ ‫‪ ‬نرخ اسعاری‬

‫نرخ اسعاری عبارت از تناسب تبادﻟه میان دو اسعار‪.‬‬
‫‪Experienced Auditor‬‬ ‫‪ ‬مفتش ورزیده‬
‫مفتش ورزیده شخصی است که دارای تجربه عملی تفتیش بوده و با تمام پروسههای‬
‫تفتیش یا بازرسی‪ ،‬معیارات تفتیش انتوسای‪ ،‬ایفک)‪ (IFAC‬و ﻟزومیتهای قانونی‪ ،‬محیط‬
‫کاری مرجع و چارچوب گزارشدهی ماﻟی مربوطه آگاهی داشته باشد‪.‬‬
‫‪Expenses‬‬ ‫‪ ‬مصارف‬
‫مصرف عبارت از کاهش در منابع‪ ،‬استفاده از داراییها (استهالکات) و یا تحمیل بدهیهایی‬
‫که باالی سود اقتصادی و خدمات بااﻟقوه سازمان که در جریان دوره گزارشدهی تاثیرات‬
‫منفی داشته باشد‪ .‬این باعث کاهش در داراییهای خاﻟص میشود‪.‬‬
‫‪Extraordinary Items‬‬ ‫‪ ‬اقالم غیرعادی‬
‫اقالم غیر عادی عبارت از جریان وجوه نقد که در نتیجه تحقق معامالت و رویدادهایی که‬
‫مجزا از فعاﻟیتهای عادی سازمان است؛ بهوجود میآید‪ ،‬یا اقالمی است که بطور منظم واقع‬
‫نشده و خارج از کنترول سازمان میباشد‪ .‬بطور مثال‪ ،‬مصارف اضطراری در حاالت حوادث‬
‫طبیعی‪ ،‬مستقر شدن مهاجرین‪ ،‬کرایه و یا فیس امواج اﻟکترو میخانیک مخابراتی(امواج‬
‫هوایی) و غیره میباشد‪.‬‬
‫‪External Assistance‬‬ ‫‪ ‬کمکهای خارجی‬
‫کمکهای خارجی عبارت از منابعی است یک سازمان از طریق نهادهای خارجی دریافت‬
‫میکند‪ .‬کمکهای خارجی شامل مساعدت(مساعدت نقدی و غیر نقدی)‪ ،‬کمکهای‬
‫تخنیکی‪ ،‬ضمانت و غیره‪ ،‬که یک سازمان از آن برای رسیدن به هدف خود استفاده کند‪،‬‬
‫میباشد‪.‬‬
‫‪External Confirmation‬‬ ‫‪ ‬تصدیق خارجی‬
‫تصدیق خارجی عبارت از مدارک تفتیش است که بهشکل کتبی از جانب طرف سومی‪،‬‬
‫بهشکل برقی و فریکی‪ ،‬دریافت میشود‪.‬‬
 ‫‪11‬‬

‫‪financial audit‬‬ ‫‪ ‬تفتیش ماﻟی‬

‫تفتیش ماﻟی عبارت از یک بازرسی مستقل است که با اجرای آن از وضعیت ماﻟی‪ ،‬نتایج و‬
‫استفاده منابع توسط یک سازمان مطابق به چارچوب گزارشدهی ماﻟی اطمینان حاصل‬
‫میشود‪.‬‬
‫‪Financial Statements‬‬ ‫‪ ‬صورتهای ماﻟی‬
‫صورتهای ماﻟی عبارت از انعکاس وضعیت ماﻟی یک سازمان‪ ،‬بهشمول یادداشتهای حسابی‬
‫در جریان یک سال ماﻟی میباشد‪ .‬صورتهای ماﻟی‪ ،‬منابع اقتصادی و یا تعهدات یک سازمان را‬
‫در ختم دوره حسابی یا ماﻟی بر اساس چارچوب گزارش دهی ماﻟی نشان میدهد‪ .‬یادداشتهای‬
‫صورتهای ماﻟی معموالً شامل پاﻟیسیهای حسابداری و معلومات اضافی میباشد‪.‬‬
‫اصطالح صورتهای ماﻟی معموالً مفهوم مجموعهای از صورتهای ماﻟی را با توجه به‬
‫چارچوب گزارش دهی ماﻟی‪ ،‬بهشکل مکمل نشان میدهد‪ .‬بطور مثال‪ ،‬در سیستم‬
‫حسابداری نقدی‪ ،‬صورتهای ماﻟی شامل‪:‬‬
‫‪ ‬صورت حساب رسیدات و پرداختها‪ ،0‬و‬
‫‪ ‬صورت حساب بیالنس وجوه نقد میباشد‪.‬‬
‫در این صورتهای ماﻟی‪ ،‬پاﻟیسیهای حسابداری و تطبیقات بودجوی نیز شامل میباشد‪.‬‬
‫در سیستم حسابداری تعهدی‪ ،‬صورتهای ماﻟی شامل حسابات ذیل میباشد‪:‬‬
‫‪ ‬صورتحساب مفاد و ضرر‪(2‬اجراات ماﻟی)‪.‬‬
‫‪ ‬صورت حساب جریان وجوه نقد‪.3‬‬
‫‪ ‬بیالنس شیت‪( 1‬صورتحساب داراییها و دیون)‪.‬‬
‫پاﻟیسیهای حسابداری و تطبیقات بودجوی نیز در این صورتهای ماﻟی نشان داده میشود‪.‬‬

‫‪Financial Activities‬‬ ‫‪ ‬فعاﻟیتهای ماﻟی‬

‫فعاﻟیتهای ماﻟی عبارت از فعاﻟیتهایی است که باعث تغییرات در میزان و ترکیب سرمایه و‬
‫قرضههای سازمان میشود‪ .‬فعاﻟیتهای ماﻟی شامل روند اخذ و بازپرداخت قرضه‪ ،‬سود‬
‫‪1‬‬
‫‪Receipt and Payment Statements,‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Profit and Loss Accounts‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Cash Flow Statements‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Balance Sheet‬‬
‫‪11‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫سهام و غیره میباشد‪ .‬جریان وجوه نقد فعاﻟیتهای ماﻟی همراه با فعاﻟیتهای عملیانی و‬
‫سرمایوی در صورتحساب جریان وجوه نقد نشان داده میشود‪.‬‬
‫‪Financial Assets‬‬ ‫‪ ‬دارایی ماﻟی‬
‫دارایی ماﻟی عبارت از دارایی است که نظر به تعهدات حقوقی دارای ارزش پوﻟی یا ماﻟی‪،‬‬
‫تعهد پرداخت یا اخذ دارایی ماﻟی از یک سازمان دیگر باشد‪ .‬داراییهای ماﻟی در بیالنس‬
‫شیت شامل وجوه نقد‪ ،‬بلها‪ ،‬حسابات قابل پرداخت‪ ،‬قروض و سپردههای بانکی و غیره‬
‫میباشد‪.‬‬

‫‪Fiscal Deficit‬‬ ‫‪ ‬کسر ماﻟی‬

‫کسر ماﻟی عبارت از فزونی مجموع مصارف دوﻟت بر عواید که صرف نظر از قروض واقع‬
‫میشود‪ .‬بصورت عموم‪ ،‬قروضی که در جریان سال دریافت میشود مساوی با کسر ماﻟی‬
‫میباشد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬مجموع کسر ماﻟی ساﻟیانه نشان دهنده قرض دوﻟت در ختم دوره‬
‫ماﻟی است‪.‬‬
‫به عبارت دیگر‪ ،‬تفاوت میان عواید داخلی(عواید ماﻟیاتی و غیر ماﻟیاتی و‪ ).....‬و منابع عایداتی‬
‫غیر قرضه(مساعدتها) و مصارف ساﻟیانه در یک سال ماﻟی کسر ماﻟی گفته میشود‪.‬‬
‫مدیران ماﻟی به این باوراند از قرضهها نباید در راستای تمویل عملیات جاری استفاده‬
‫کرد‪(.‬مراجعه به قرضه‬
‫‪Fiscal Policy‬‬ ‫‪ ‬پاﻟیسی ماﻟی‬
‫پاﻟیسی ماﻟی؛ مفهوم پاﻟیسی مصرف دوﻟت را افاده کرده و مواردی چون میزان ماﻟیه‪ ،‬میزان‬
‫سود و مصارف دوﻟت را در فعاﻟیتهایی که در اوﻟویت سکتورهای مختلف قرار دارد تنظیم‬
‫میکند‪ .‬نقش دوﻟت در بخش اقتصادی بصورت کل بر اساس پاﻟیسی ماﻟی(امور ماﻟی عامه)‬
‫مشخص میشود‪.‬‬
‫‪Forecast‬‬ ‫‪ ‬پیش بینی‬
‫پیشبینی عبارت از معلومات ماﻟی آینده است که بر اساس فرضیات(فرضیات مسلکی)‬
‫ترتیب و مدیریت سازمان توقع دارد رویدادهای بعدی در تاریخهایی که در نظر گرفته شده‬
 ‫‪11‬‬

‫است مطابق به آن واقع شود‪ .‬پیشبینی به مفهوم ترتیب بودجه نیز میباشد(مراجعه به‬
‫معلومات ماﻟی پیش بینی شده و تحقق یافته)‪.‬‬
‫‪Forensic Audit‬‬ ‫‪ ‬تفتیش دادگاهی‬
‫تفتیش دادگاهی عبارت از بازرسی امور حسابی و اقتصادی شرکتها و سازمانها است و‬
‫گزارش آن طوری طرح و دیزاین میشود که در دادگاه مورد استفاده قرار گیرد‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬
‫این تفتیش نوعی تفتیش تحقیقاتی بوده و بمنظور جمع آوری مدارک علیه فساد و اختالس‬
‫مورد اجرا قرار میگیرد‪.‬‬
‫در این تفیتش برخی طرزاﻟعملهای مشخص‪ ،‬مانند آزمونها جهت بازرسی کنترولها‪،‬‬
‫اجرای طرزاﻟعملهای تحلیلی‪ ،‬تطبیق تخنیکهای کمپیوتری تفتیش‪ ،0‬آزمونهای محتوا و‬
‫غیره‪ ،‬جهت پیگیری موضوع تحت تفتیش و جمع آوری مدارک بطور بسیار دقیق مورد‬
‫اجراء قرار میگیرد‪.‬‬
‫با اجرای تفتیش دادگاهی سعی بر این است تا از وضعیت ماﻟی سازمان(داراییها‪ ،‬دیون‪،‬‬
‫درآمد‪ ،‬جریان وجوه نقد و غیره) و اشتباهات حسابی جریان وجوه نقد و معامالت نقدی یک‬
‫تصویر واضح و شفاف ارائه شود‪.‬‬
‫حسابرسی دادگاهی یکی از فعاﻟیتهای تخصصی در حوزه حسابداری بوده و مفتش و یا‬
‫مفتش دادگاهی و یا بازرسی کننده تقلب و فساد از پیگیری و افشای موارد متذکره گزارش‬
‫میدهد‪ .‬یک مفتش دادگاهی معموالٌ در رشته ماﻟی‪ /‬حسابداری‪ /‬حسابرسی یا تفتیش‬
‫تخصص داشته و با قانون جزایی نیز آشنا میباشد‪ .‬این کار کمک میکند تا نتایج تفتیش‬
‫طوری تفسیر شود که حارنوال بتواند بر اساس آن‪ ،‬یک قضیه را ترتیب دهد‪ .‬هرگاه مدیریت‬
‫یک سازمان از وقوع فساد و یا تقلب در اداره مربوطه خود مشکوک باشد‪ ،‬تفتیش دادگاهی‬
‫یک وسیله بسیار خوب است تا با اجرای آن از وقوع و یا عدم وقوع فساد اطمینان حاصل‬
‫کند‪ .‬انستیتیوت تفتیش دادگاهی در شهر بلژیم یکی از نهادهای بسیار خوب آموزشی در این‬
‫بخش میباشد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬سایر نهادهای تعلیمی در بخش حسابدار مجاز نیز برخی‬
‫رهنمودها را در بخش تفتیش دادگاهی ترتیب و بهدسترس مفتشین دادگاهی قرار میدهند‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫)‪CAATS (Computer Assisted Audit Tools & Techniques‬‬

‫‪11‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Foreign Currency‬‬ ‫‪ ‬اسعار خارجی‬

‫اسعار خارجی با اسعار گزارشدهی تفاوت دارد‪ .‬اسعار گزارشدهی عبارت اسعاری است که‬
‫مرجع صورتهای ماﻟی خود را در آن ترتیب و ارانه میکند‪ .‬معامالت ماﻟی افغانستان که از‬
‫طریق ریاست خزائن ترتیب میشود در دو حساب حفظ و نگهداری میشود‪ )0 .‬حساب‬
‫افغانی (‪ )111011‬و ‪ )2‬حساب اسعار خارجی (‪ )111012‬میباشد‪.‬‬
‫‪Fraud‬‬ ‫‪ ‬فساد ‪ /‬فریب کاری‬
‫فساد عبارت از یک عمل عمدی که بهمنظور کسب منفعت غیر قانونی و غیر منصفانه‬
‫توسط یک و یا چند شخص در یک سازمان صورت میگیرد‪ .‬کشف و برمال ساختن فساد و‬
‫تقلب یکی از موﻟفههای حسابدهی محسوب میشود‪ .‬با توجه به اعالمیه سازمان انتوسای‬
‫که چهاردهمین اجالس انکوسای در سال ‪ 0116‬در شهر اروگوئه تصویب شد‪ ،‬تمام ادارات‬
‫عاﻟی تفتیش عضو این سازمان باید در مبارزه با فساد و ارائه سفارشات الزم جهت اصالح‬
‫امور سهم فعال گیرند‪.‬‬
‫‪red flags‬‬ ‫‪ ‬بیرق سرخ‬
‫در مفهوم مبارزه با فساد و تقلب واژه بیرق سرخ بهمعنی هشدار و نشان دهندهی مشکالت‬
‫بااﻟقوه و یا فعاﻟیتها و عملکردهای نامطلوب است‪ .‬بمنظور کشف و جلوگیری از فساد و‬
‫تقلب‪ ،‬بیرق سرخ در اکثریت سازمانها جزئی از سیستم کنترول داخلی محسوب میشود‪.‬‬
‫(مراجعه به اختالس و فساد)‬
‫‪Fraud Risk Factors‬‬ ‫‪ ‬عوامل خطر فساد‬
‫عوامل خطر فساد عبارت از حاالت و یا رویدادهایی است که زمینه فساد را یا به شکل‬
‫عمدی و یا به شکل جبری فراهم میسازد‪.‬‬
‫‪Fuadulent Financial Reporting‬‬ ‫‪ ‬گزارشدهی ماﻟی تقلبی‬
‫گزارشدهی ماﻟی تقلبی شامل اشتباهات عمدی‪ ،‬بهشمول حذف و یا افشای مبلغی است که‬
‫بهمنظور فریب دادن استفاده کنندههای صورتهای ماﻟی صورت میگیرد (مراجعه به‬
‫اشتباه)‪.‬‬
 ‫‪16‬‬

‫‪ ‬کنترولهای عمومی تکناﻟوژی معلوماتی‬

‫‪General Information Technology Control‬‬
‫عبارت از پاﻟیسیها و طرزاﻟعملهایی است که بهمنظور استفاده موثر و مفید از کاربرد‬
‫ال‬
‫تکناﻟوژی معلوماتی و برنامه مربوطه ایجاد میشود‪ .‬کنترول از تکناﻟوژی معلوماتی معمو ْ‬
‫شامل کنترول از مرکز اطالعات‪ ،‬کارکرد شبکه‪ ،‬نرم افزار‪ ،‬ایجاد سیستم‪ ،‬تغییرات و‬
‫نگهداری‪ ،‬دسترسی به کودهای امنیتی و انکشافات میباشد‪.‬‬
‫‪General Purpose Framework‬‬ ‫‪ ‬چارچوبی که هدف عمومی را تامین کند‬
‫عبارت از یک چارچوب گزارشدهی ماﻟی است که بمنظور تامین نیازمندیهای عمومی‬
‫استفاده کنندههای مختلف‪ ،‬طرح و دیزاین شده باشد‪ .‬چارچوب گزارشدهی ماﻟی چارچوبی‬
‫مناسب برای ارائه حسابات‪ ،‬مطابق به چارچوب رعایت اصول حسابداری و صالحیتهای‬
‫بودجوی است‪ .‬اصطالح"ارائه چارچوب مناسب" به معنی چارچوب گزارشدهی ماﻟی است‬
‫که مستلزم رعایت از ﻟزومیتهای چارچوب و‪:‬‬
‫أ) از ارایه مناسب صورتهای ماﻟی تصدیق نماید‪ .‬مدیریت مرجع ممکن است ضرورت به‬
‫افشای برخی موارد داشته باشد که در چارچوب الزم نباشد‪ ،‬و‬
‫ب) از ارائه صورتهای ماﻟی بهصورت مستقیم‪ ،‬ماورای چارچوب مربوطه طوریکه تمام‬
‫معلومات مورد نیاز مدیریت شامل آن باشد را نیز تائید مینماید‪.‬‬
‫این کار در موارد نادر ممکن است الزم دیده شود‪.‬‬
‫اصطالح "چارچوب رعایت" به معنی یک چارچوب گزارشدهی ماﻟی است که با رعایت‬
‫ﻟزومیتهای آن چارچوب‪ ،‬ترتیب شده باشد وﻟی از موضوع فوق(اﻟف و ب) اطمینان ندهد‪.‬‬
‫‪Government Business Enterprises‬‬ ‫‪ ‬تصدی دوﻟتی‬
‫تصدیهای دوﻟتی شامل تصدیهای تجاری(مانند خدمات) و تصدیهای ماﻟی(نهادهای‬
‫ماﻟی) است‪ .‬تصدیهای دوﻟتی هیچ تفاوتی با تصدیهایی که فعاﻟیتهای مشابه را در چوکات‬
‫تصدی خصوصی عرضه میکنند؛ ندارد‪ .‬تصدیهای دوﻟتی به صورت کل برای منفعت خود‬
‫فعاﻟیت کرده؛ هر چند بعضی تصدیها دارای تعهدات بسیار محدود در قسمت عرضه‬
‫خدمات و اجناس برای افراد و سازمانها میباشند که بدین ترتیب‪ ،‬فعاﻟیتهایشان را با بودن‬
‫کمیشن یا با کمیشن بسیار ناچیز عرضه میکنند‪.‬‬
‫‪17‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫تصدیهای دوﻟتی دارای تمام خصوصیات ذیل هستند‪:‬‬

‫أ) صالحیت عقد قرارداد تحت نام خود‪.‬‬
‫ب) تعیین مقامات ماﻟی و عملیاتی جهت اجرای بعضی فعاﻟیتها‪.‬‬
‫ت) متکی به کمکهای ماﻟی دول بهشکل دوام دار نمی باشد‪ .‬و‬
‫ث) توسط یک نهاد سکتور عامه کنترول میشود‪.‬‬
‫‪Government Entities‬‬ ‫‪ ‬نهادهای دوﻟتی‬
‫نهادهای دوﻟتی عبارت از دفاتر‪ ،‬واحدها‪ ،‬نمایندگیها‪ ،‬دیوانها‪ ،‬بوردها‪ ،‬ریاستها‪ ،‬وزارت‬
‫خانهها و غیره هستند‪.‬‬
‫‪Governance‬‬ ‫‪ ‬حکومتداری‬
‫حکومتداری به معنی نقش یک شخص و یا یک سازمان در راستای نظارت از مسیر‬
‫استراتیژی سازمان و تعهدات وی در قسمت حسابدهی سازمان میباشد(مراجعه به مدیریت)‪.‬‬
‫‪Gross Domestic Product‬‬ ‫‪ ‬توﻟید ناخاﻟص داخلی‬
‫توﻟید ناخاﻟص داخلی عبارت از ارزش توﻟید کل اجناس و خدمات کشور در یک سال ماﻟی‪،‬‬
‫به استثنای درآمد ناخاﻟص خارجی است‪ .‬توﻟید ناخاﻟص داخلی با استفاده از سه روش ذیل‬
‫سنجیده میشود‪:‬‬
‫أ) بر اساس مصارف‪ :‬چی مقدار پول مصرف شده است‪.‬‬
‫ب) بر اساس توﻟید‪ :‬چی مقدار کاال و یا خدمت فروخته شده است‪ .‬و‬
‫ت) بر اساس درآمد‪ :‬مجموع درآمد چی مقدار بوده است‪.‬‬
‫هرگاه درآمد خاﻟص خارجی باالی توﻟید ناخاﻟص داخلی اضافه شود‪ ،‬در آن صورت توﻟید‬
‫ناخاﻟص ملی نامیده میشود‪.‬‬

‫‪Guarantees‬‬ ‫‪ ‬تضمین‬
‫تضمین عبارت از اطمینان قانونی است که یک سازمان به یک سازمان دیگر میدهد و طی آن‬
‫از اجرای تعهدات حقیقی و یا بااﻟقوه ضمانت میکند‪ .‬از تضمین معموالً بمنظور به حداقل رساندن‬
‫خطر کوتاهی در اجرای تعهدات استفاده صورت میگیرد‪ .‬به عبارت دیگر تضمین عبارت از‬
‫ﻟزومیتهای قراردادی بوده و از آن بعنوان بدهی احتیاطی در یک مبلغ‪ ،‬زمان و حاالت خاص‬
‫استفاده میشود‪( .‬مراجعه به ﻟزومیتهای حقوقی‪ ،‬ﻟزومیتهای قراردادی و ضمانت)‪.‬‬
 ‫‪18‬‬

‫‪historical financial information‬‬ ‫‪ ‬معلومات ماﻟی سنوات گذشته ‪ /‬تاریخی‬

‫معلومات ماﻟی سنوات گذشته به معنی معلوماتی است که از طریق سیستم حسابی سازمان‬
‫بوجود آمده باشد‪ .‬بطور مثال‪ ،‬ترتیب حساب قطعیه ساﻟیانه بر اساس سیستم ‪.AFMIS‬‬
‫‪Inconsistency‬‬ ‫‪ ‬بینظمی‬
‫معلومات بینظم و یا بیثبات به معلوماتی گفته میشود که بر خالف آنچه در صورتهای‬
‫ماﻟی منعکس گردیده است؛ باشد‪ .‬بطور مثال‪ ،‬یک بینظی عمده و اساسی ممکن از اثر‬
‫سوءظن در مورد نتیجهگیری تفتیش و اساس اظهار نظر باالی صورتهای ماﻟی بوجود آید‪.‬‬
‫‪Information Technology – IT Audit‬‬ ‫‪ ‬تفتیش تکناﻟوژی معلوماتی‬
‫تفتیش تکناﻟوژی معلوماتی و سیستمهای ماﻟی عبارت از بازرسی کنترولهای مدیریتی‬
‫تاسیسات تکناﻟوژی معلوماتی یک سازمان میباشد‪ .‬هدف از اجرای این تفتیش حصول اطمینان‬
‫از حفظ داراییها‪ ،‬حفظ تمامیت و صحت اطالعات و اهداف عملیاتی توسط سیستم معلوماتی‬
‫برای رسیدن به اهداف و مقاصد سازمان است‪ .‬این تفتیش میتواند یکجا یا بطور جداگانه با‬
‫تفتیش صورتهای ماﻟی‪ ،‬تفتیش داخلی و یا تفتیش رعایت مورد اجرا قرار گیرد‪.‬‬
‫تفتیش تکناﻟوژی معلوماتی و یا سیستم معلوماتی همچنان بنام تفتیش فرایند خودکار‬
‫اطالعات )‪(Automated Data Processing‬و یا تفتیش فرایند اطالعات اﻟکترونیکی‬
‫‪ )(Electronic Data Processing‬نیز یاد میشود‪.‬‬
‫با توجه به معیار شماره ‪ 0022‬معیارات بیناﻟمللی برای ادارات عاﻟی تفتیش‪"،‬انتوسای"‪،‬‬
‫تفتیش تکناﻟوژی معلوماتی با توجه به پوﻟی که در بخش تسهیالت فرایند اطالعات برقی به‬
‫مصرف میرسد‪ ،‬مستلزم تفتیش و بازرسی میباشد‪ .‬این نوع تفتیشها براساس سیستمها‬
‫صورت گرفته و شامل پالنگذاری نیازسنجی‪ ،‬استفاده اقتصادی از تجهیزات فرایند‬
‫اطالعات برقی‪ ،‬استخدام کارمندان مجرب و واجد شرایط‪ ،‬جلوگیری از سوء استفادهها و‬
‫موثریت فرآوردههای اطالعاتی میباشد‪.‬‬
‫‪19‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪ ‬سیستم معلوماتی مربوط به گزارشدهی ماﻟی‬

‫‪Information System Relevant to Financial Reporting‬‬
‫سیستم معلوماتی مربوط به گزارشدهی ماﻟی بخشی از سیستم کنترول داخلی است که شامل‬
‫سیستم گزارشدهی ماﻟی‪ ،‬طرزاﻟعملها و یادداشتهای مقدماتی‪ ،‬فرایندها و گزارش معامالت‬
‫و رویدادهای سازمان و حفظ حسابدهی در قسمت داراییها‪ ،‬دیون و سرمایه میباشد‪.‬‬
‫‪Inherent Risks‬‬ ‫‪ ‬خطر ذاتی‬
‫عبارت از فرصت وقوع اشتباه در یک معامله و یا گروهی از معامالت و یا حسابات است که‬
‫یا در نفس خود و یا یکجا با سایر اشتباهات‪ ،‬قبل از اجرای کنترولها‪ ،‬عمده تلقی‬
‫میشود(به خطر اشتباهات بزرگ‪ ،‬خطر کنترول خطر کشف مراجعه کنید)‪.‬‬
‫‪Inquiry‬‬ ‫‪ ‬پرس و جو‬
‫پرس و جو عبارت از یک عملیه است که مفتش با اجرای آن سعی میکند برخی اطالعات‬
‫را هم در بخش ماﻟی و هم در بخش غیر ماﻟی‪ ،‬از افراد با صالحیت در داخل و خارج‬
‫سازمان بدست آورد‪.‬‬
‫‪Inspection‬‬ ‫‪ ‬بازرسی‬
‫بازرسی یکی از طرزاﻟعملهای تفتیش است و بهمنظور معاینه اسناد و اطالعات داخلی‪ ،‬خارجی‪،‬‬
‫برقی یا بهکدام شکل دیگر در یک سازمان مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬بازرسی فزیکی اجناس‬
‫نیز شامل این بخش میشود‪ .‬بازرسی یکی از منابع مدارک و اساس نتیجه گیری تفتیش میباشد‪.‬‬
‫‪Internal Audit Functions‬‬ ‫‪ ‬وظایف تفتیش داخلی‬
‫تفتیش داخلی عبارت از یک نوع بازرسی است که بعنوان خدمت برای سازمان در چوکات‬
‫تشکیالتی آن ایجاد میشود و نقش یا مسئوﻟیت تفتیش‪ ،‬معاینه‪ ،‬ارزیابی و نظارت از کفایت‬
‫و موثریت کنترولهای ایجاد شده را در کنار سایر وظایف ایفا میکند‪.‬‬
‫‪Internal Auditors‬‬ ‫‪ ‬مفتش داخلی‬
‫اشخاص و افرادی هستند که وظایف تفتیش داخلی را بهدوش دارند‪ .‬مفتش داخلی یا مربوط‬
‫به ریاست تفتیش داخلی است یا کدام ریاست معادل آن‪.‬‬
 ‫‪61‬‬

‫‪internal control‬‬ ‫‪ ‬کنترول داخلی‬

‫کنترول داخلی عبارت از تمام سیستمهای ماﻟی و سایر کنترولها‪ ،‬بهشمول ساختار‬
‫تشکیالتی‪ ،‬طرزاﻟعملها و تفتیش داخلی(که مدیریت جهت تفتیش امورات اقتصادی خویش‬
‫بهشکل منظم و دوامدار به شیوه موثر و مفید ایجاد کرده است تا از رعایت پاﻟیسیهای‬
‫مدیریتی‪ ،‬حفظ داراییها و منابع‪ ،‬امنیت صحت و مکمل بودن یادداشتهای حسابی و‬
‫ترتیب و ارائه گزارشات ماﻟی و مدیریتی معتبر در اوقات منظم اطمینان دهد)‪.‬‬
‫به عبارت دیگر کنترول داخلی یک پروسه است که بهمنظور حصول اطمینان موثریت‬
‫فعاﻟیتها و عملکردها‪ ،‬موثق بودن گزارشدهی ماﻟی و رسیدن به اهداف سازمان با توجه به‬
‫رعایت قوانین و مقررات طرح و دیزاین شده است‪.‬‬
‫‪ ‬معیارات بین اﻟمللی گزارشدهی ماﻟی‬
‫‪International Financial Reporting Standards‬‬
‫معیارات بیناﻟمللی گزارشدهی ماﻟی توسط بورد بیناﻟمللی معیارات حسابداری صادر شده و‬
‫عبارت از معیاراتی است که در گزارشدهی ماﻟی و حسابی سکتور خصوصی و نهاد عامه‬
‫قابل تطبیق میباشد‪.‬‬
‫‪INTOSAI‬‬ ‫‪ ‬انتوسای‬
‫سازمان بیناﻟمللی ادارات عاﻟی تفتیش (انتوسای) در سال ‪ 0133‬با عضویت ‪ 31‬اداره عاﻟی‬
‫تفتیش تاسیس شده و بعنوان چتر ادارات عاﻟی تفتیش و تفتیش خارجی میباشد‪ .‬در حال‬
‫حاضر این سازمان دارای ‪ 010‬عضو دایمی و ‪ 1‬عضو ناظر است‪ .‬اداره عاﻟی تفتیش‬
‫افغانستان نیز عضویت این سازمان دارا میباشد‪.‬‬
‫این سازمان بهمنظور ترویج اهداف مربوطه و همکاری با ادارات عاﻟی تفتیش عضو؛ ‪ 2‬گروه‬
‫کاری منطقوی ذیل را ایجاد کرده است‪.‬‬
60 / ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی‬

‫سال تاسیس‬ ‫گروه کاری‬ ‫شماره‬

0113 0‫اﻟسیف‬
‫سازمان امریکایی التین و ادارات عاﻟی تفتیش کارائیب‬
0121 2‫افروسای‬
‫سازمان افریقایی ادارات عاﻟی تفتیش‬
0121 3‫اربوسای‬
‫سازمان عربی ادارات عاﻟی تفتیش‬
0126 1‫اسوسای‬
‫سازمان آسیایی ادارت عاﻟی تفتیش‬
0162 3‫پسای‬
‫اتحادیه ادارات عاﻟی تفتیش اقیانوس آرام‬
0166 1‫کروسای‬
‫سازمان ا دارات عاﻟی تفتیش کارائیب‬
0111 2‫ایروسای‬
‫سازمان اروپایی ادارات عاﻟی تفتیش‬
0113 6‫اﻟسیف‬
‫سازمان امریکایی التین و ادارات عاﻟی تفتیش کارائیب‬
0121 1‫افروسای‬
‫سازمان افریقایی ادارات عاﻟی تفتیش‬
0121 01‫اربوسای‬
‫سازمان عربی ادارات عاﻟی تفتیش‬
0126 00‫اسوسای‬
‫سازمان آسیایی ادارت عاﻟی تفتیش‬
0162 02‫پسای‬
‫اتحادیه ادارات عاﻟی تفتیش اقیانوس آرام‬
0166 03‫کروسای‬
‫سازمان ادارات عاﻟی تفتیش کارائیب‬
0111 01‫ایروسای‬
‫سازمان اروپایی ادارات عاﻟی تفتیش‬

1 Organization of Latin American and Caribbean Supreme Audit

Institutions(OLACEFS)
2 African Organization of Supreme Audit Institutions(AFROSAI)
3 Arab Organization of Supreme Audit Institutions
4 Asian Organization of Supreme Audit Institutions
5 Pacific Association of Supreme Audit Institutions
6 Caribbean Organization of Supreme Audit Institutions
7 European Organization of Supreme Audit Institutions
8 Organization of Latin American and Caribbean Supreme Audit

Institutions(OLACEFS)
9 African Organization of Supreme Audit Institutions(AFROSAI)
10 Arab Organization of Supreme Audit Institutions
11 Asian Organization of Supreme Audit Institutions
12 Pacific Association of Supreme Audit Institutions
13 Caribbean Organization of Supreme Audit Institutions
14 European Organization of Supreme Audit Institutions
 ‫‪61‬‬

‫‪Investigate‬‬ ‫‪ ‬بررسی‬
‫بررسی عبارت از بازرسی یک موضوع است که در نتیجه اجرای برخی از طرزاﻟعملهای‬
‫دیگر بهوجود آمده است‪.‬‬
‫‪IT Environment‬‬ ‫‪ ‬محیط تکناﻟوژی معلوماتی‬
‫محیط تکناﻟوژی معلوماتی عبارت از پاﻟیسیها و طرزاﻟعملهایی است که یک سازمان‬
‫مطابق به آن زیرساختهای تکناﻟوژی(سخت افزار‪ ،‬سیستمهای عملیاتی و غیره) و شیوه‬
‫استفاده آنرا در راستای تقویت فعاﻟیتهای مربوط تنظیم میکند‪ .‬بطور مثال‪ ،‬سیستم افمس‪،0‬‬
‫سیستم سگتاس‪(2‬سیستم عواید شهرداری کابل)‪.‬‬
‫‪Investing Activities‬‬ ‫‪ ‬فعاﻟیتهای سرمایه گذاری‬
‫فعاﻟیتهای سرمایوی عبارت از کسب و مصرف داراییهای درازمدت و سایر سرمایههایی‬
‫که شامل معادل وجوه نقدی نمیباشد‪ .‬فعاﻟیتهای سرمایوی در صورتحساب جریان وجوه‬
‫نقد نشان داده میشود (مراجعه به فعاﻟیتهای ماﻟی و عملیاتی)‪.‬‬
‫‪Invoice‬‬ ‫‪ ‬صورت حساب‬
‫صورتحساب عبارت از سندی است که توسط قراردادی‪ /‬عرضه کننده‪ /‬عرضه کننده‬
‫خدمات‪ /‬مشاور در بدل درخواست برای پرداخت‪ ،‬اجناس‪ ،‬کار‪ ،‬خدمت و غیره ترتیب‬
‫میشود‪.‬‬
‫‪Journal Entry‬‬ ‫‪ ‬ثبت در روزنامچه‬
‫ثبت و یا درج معامالت و رویدادها در اوﻟیت دفتر حسابی‪.‬‬
‫‪Legal Obligation‬‬ ‫‪ ‬ﻟزومیتهای قانونی‬
‫ﻟزومیت قانونی مکلفیتی است که بر اساس مواد قانون‪ ،‬مقرره‪ ،‬قرارداد و یا سایر اسناد قانونی‬
‫قابل اجرا است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪AFMIS‬‬
‫‪2‬‬
‫‪SIGTAS‬‬
‫‪61‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Liabilities‬‬ ‫‪ ‬دیون‬
‫دیون عبارت از مکلفیتهای جاری یک سازمان که با انجام آن‪ ،‬سازمان مقداری از منابع‬
‫خود را از دست میدهد‪ .‬بطور مثال‪ ،‬قرض‪ ،‬خریداری جنس به کردیت‪ ،‬تنفیض قانون جهت‬
‫عرضه برخی خدمات اجتماعی‪ ،‬پرداخت حقوق تقاعد و غیره)‪.‬‬
‫‪Long Term and Current Liabilities‬‬ ‫‪ ‬دیون دراز مدت و جاری‬
‫دیون درازمدت عبارت از دیونی است که مکلف به پرداخت برای مدت یک سال نمیباشیم‪.‬‬
‫مثاﻟهایی از این دیون شامل قرضههای درازمدت گرفته شده و اعطا شده میباشد‪ .‬به همین‬
‫ترتیب‪ ،‬دیون کوتاه مدت عبارت از دیونی است که باید در مدت یک سال پرداخت‬
‫شود(بطور مثال‪ ،‬حسابات قابل پرداخت‪ ،‬طلبکارها)‪.‬‬
‫‪Listed entity‬‬ ‫‪ ‬سازمان ثبت شده‬
‫سازمان ثبت شده عبارت از سازمانی است که سهم‪ ،‬سرمایه و بدهیهای آن در بازار بورس‬
‫سهام شناخته شده و یا بازاری که از اصول و قواعد معادل بازارهای شناخته پیروی کند؛ ثبت‬
‫و راجستر باشد‪.‬‬
‫‪Management‬‬ ‫‪ ‬مدیریت‬
‫عبارت از شخص و یا اشخاصی است که مسئوﻟیت اداره و رهبری فعاﻟیتهای یک سازمان‬
‫را بهدوش دارد‪ .‬در برخی موارد‪ ،‬مدیریت شامل تمام بخشهایی است که مسئوﻟیت اداره‬
‫سازمان را بهدوش دارند‪ .‬بطور مثال‪ ،‬اعضای اجرایوی بورد اداری و یا مدیرهای عامل‪.‬‬
‫‪Management bias‬‬ ‫‪ ‬تعصب مدیریتی‬
‫تعصب مدیریتی عبارت از عدم روحیه بی طرفی توسط مدیریت در ترتیب اطالعات است‪.‬‬

‫‪Management’s expert‬‬ ‫‪ ‬کارشناس مدیریت‬

‫عبارت از شخص و یا سازمانی است که دارای تجربه و دانش تخصصی در بخشهای غیر‬
‫از حسابداری و تفتیش باشد و یک سازمان از دانش و تجربه وی در ترتیب صورتهای‬
‫ماﻟی خود استفاده کند‪.‬‬
 ‫‪61‬‬

‫‪Management’s point estimate‬‬ ‫‪ ‬نقطه برآورد مدیریت‬

‫نقطه برآورد مدیریت عبارت از مبلغی است که بهعنوان برآورد حسابی جهت شناسایی و‬
‫افشاء در صورتهای ماﻟی توسط مدیریت تعیین میشود‪.‬‬
‫‪Management’s Responsibility‬‬ ‫‪ ‬مسئوﻟیت مدیریت‬
‫مسئوﻟیت مدیریت مربوط میشود به مسئوﻟیتهای مدیریت و بخشهایی که مسئوﻟیتهای‬
‫اداره و رهبری و بخشهایی که مورد تفتیش و بازرسی قرار میگیرد را در سازمان بهدوش‬
‫دارند‪ .‬مدیریت و سایر بخشهای مسئول باید با وظایف و عملکردهای ذیل که برای انجام‬
‫تفتیش مهم میباشد آشنایی داشته و تصدیق نمایند‪:‬‬
‫أ) ترتیب و ارائه صورتهای ماﻟی مطابق به چارچوب گزارشدهی ماﻟی‪.‬‬
‫ب) طرح و دیزاین سیستم کنترول داخلی بهمنظور حصول اطمینان از ترتیب و ارائه‬
‫صورتهای ماﻟی طوری که عاری از نواقص و اشتباهات اساسی باشد‪.‬‬
‫ت) تهیه تمام اطالعات و معلومات مورد نیاز‪ ،‬مانند یاددشتها‪ ،‬اسناد و سایر موضوعات‪،‬‬
‫برای هیئت تفتیش‪.‬‬
‫‪Mandatory audit‬‬ ‫‪ ‬تفتیشهای اﻟزامی‬
‫تفتیشهای اﻟزامی عبارت از تفتیشهایی است که اداره عاﻟی تفتیش نظر به قانون مکلف به‬
‫اجرای آن تفتیشها میباشد‪ .‬در معیار شماره ‪ 21100022‬معیارات تفتیش انتوسای در رابطه‬
‫به تفتیشهای اختیاری و اﻟزامی چنین تصریح شده است‪ :‬ادارات عاﻟی تفتیش در زمان‬
‫تخصیص منابع خویش در تفتیشهای مختلف‪ ،‬به تفتیشهایی که نظر به قانون در یک‬
‫چارچوب زمانی مشخص تکمیل شود؛ باید اوﻟویت دهد‪ .‬بدین ترتیب‪ ،‬در مرحله استراتیژی‬
‫تفتیش توجه دقیق باید مبذول داشته شود تا تفتیشهای اختیاری بطور منظم اوﻟویتبندی‬
‫شوند‪.‬‬
‫بطور مثال‪ ،‬در افغانستان تفتیش حساب قطعیه دوﻟت یک تفتیش اﻟزامی بوده و نظر به‬
‫قانون باید در شش ماه اول سال ماﻟی بعدی تکمیل شود‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬نظر به قانون‬
‫تفتیش‪ ،‬تفتیش رعایت‪ ،‬که توسط اداره عاﻟی تفتیش مورد اجراء قرار میگیرد‪ ،‬نیز تفتیش‬
‫اﻟزامی است‪(.‬مراجعه به تفتیش اختیاری)‬
‫‪61‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪ ‬معیار اهمیت ‪ /‬حذف و یا ارائه غلط ارقام با اهمیت‬

‫‪Materiality/ Material Omissions or misstatements‬‬
‫بهصورت کل معلوماتی با اهمیت و یا مهم گفته میشود که حذف و ارائه غلط آن روی‬
‫تصمیم استفادهکنندههای صورتهای ماﻟی تاثیر منفی بگذارد‪ .‬معیار اهمیت بستگی به‬
‫میزان و ماهیت اقالم و یا اشتباهات موجود در یک بخش مشخص بر اساس قضاوت‬
‫مفتش دارد‪.‬‬
‫‪Misappropriation of assets‬‬ ‫‪ ‬سوء استفاده از داراییها‬
‫سوء استفاده از داراییها شامل سرقت داراییهای سازمان بوده و معموالً کارمندان یک‬
‫سازمان این اشتباه را مرتکب میشوند‪ .‬هرچند بعضی اوقات مدیریت نیز از داراییهای‬
‫سازمان سوء استفاده میکند که تشخیص و برمال ساختن آنها نسبتاً مشکل است‪.‬‬
‫‪Misstatement‬‬ ‫‪ ‬اظهار غلط‬
‫اظهار غلط عبارت از وجود تفاوت میان مباﻟغ‪ ،‬تصنیف‪ ،‬ارائه و افشای صورتهای ماﻟی‬
‫گزارش داده شده با مبلغ‪ ،‬تصنیف و افشای معیارهای چارچوب گزارشدهی قابل تطبیق‪.‬‬
‫اظهار غلط در نتیجه وقوع یک اشتباه و یا فساد بوجود میآید‪ .‬زمانی که مفتش باالی‬
‫صورتهای ماﻟی اظهار نظر میکند و اعالم میدارد که صورتهای ماﻟی بهصورت درست‬
‫و مناسب ترتیب شده‪ ،‬موضوع اظهار غلط نیز شامل اظهار نظر میباشد‪ .‬در واقع صورتهای‬
‫ماﻟی باید بهصورت درست و مناسب ترتیب و عاری از اظهارات غلط با اهمیت و اساسی‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪Modified opinion‬‬ ‫‪ ‬اظهارنظر تعدیل شده‬
‫اظهار نظر تعدیل شده عبارت از اظهار نظر مشروط‪ ،‬اظهار مخاﻟف و اظهار نظر رد مسئوﻟیت‬
‫باالی صورتهای ماﻟی میباشد‪.‬‬
‫‪Monitoring of controls‬‬ ‫‪ ‬نظارت از کنترولها‬
‫نظارت از کنترولها عبارت از یک پروسه و یا روندی است که بهمنظور حصول اطمینان از‬
‫موثریت سیستم کنترول داخلی مورد اجراء قرار میگیرد‪ .‬این کار شامل ارزیابی طرح و‬
 ‫‪66‬‬

‫اجرای کنترولها در موقع مقتضی و ارائه پیشنهادات اصالحی است‪ .‬نظارت از کنترولها‬
‫بخشی از سیستم کنترول داخلی محسوب میشود‪.‬‬
‫‪Net Operating Loss‬‬ ‫‪ ‬ضرر خاﻟص عملیاتی‬
‫ضرر خاﻟص عملیاتی عبارت از خالء میان درآمد عملیاتی و مصارف عملیاتی است‪ .‬از نظر‬
‫ماﻟیات بر عایدات‪ ،‬ضررخاﻟص عملیاتی مبلغی است که بعد از وضع کسرات قانونی نسبت به‬
‫عواید افزایش پیدا کند‪.‬‬
‫‪Net assets/equity‬‬ ‫‪ ‬دارایی خاﻟص ‪ /‬سرمایه‬
‫داراییهای خاﻟص‪ /‬سرمایه عبارت از سودی است که بعد از وضع تمام کسرات باقی‬
‫میماند‪ .‬دارایی خاﻟص‪ /‬سرمایه بنام ارزش خاﻟص نیز یاد میشود که مساوی است با دارایی‬
‫منفی دیون‪.‬‬
‫‪Non-compliance‬‬ ‫‪ ‬عدم رعایت‬
‫عدم رعایت؛ عبارت از یک عمل حذف و یا چشم پوشی عمدی و یا غیر عمدی از اصول‪،‬‬
‫قواعد قوانین و مقررات نافذه میباشد‪ .‬عدم رعایت؛ شامل سوء رفتار اشخاص مسئول(که‬
‫مرتبط به سازمان و فعاﻟیتهای مربوطه نباشد) نیست‪.‬‬
‫‪Non-sampling risk‬‬ ‫‪ ‬خطر عدم نمونه گیری‬
‫خطر عدم نمونه گیری عبارت است از خطر رسیدن مفتش به نتایج مختلف بدون اینکه به‬
‫خطر نمونهگیری مربوط شود‪.‬‬
‫‪Observation‬‬ ‫‪ ‬مشاهده‬
‫مشاهده؛ عبارت از نظر اندازی به یک پروسه و یا طرزاﻟعملی است که تحت استفاده یک‬
‫نهاد دیگر قرار دارد‪ .‬بطور مثال‪ ،‬مشاهده از روند شمارش تحویلخانه و یا تطبیق فعاﻟیتهای‬
‫کنتروﻟی توسط کارمندان سازمان‪.‬‬
‫‪Opening balances‬‬ ‫‪ ‬بیالنس افتتاحیه‬
‫بیالنس افتتاحیه عبارت از بیالنس آن حساباتی است که در آغاز دوره حسابی وجود داشته‬
‫باشد‪ .‬بیالنس افتتاحیه بر اساس بیالنس اختتامیه سال ماﻟی قبلی ترتیب شده و نشان دهنده‬
‫‪67‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫نتایج معامالت و رویدادهای دوره قبلی و پاﻟیسیهای حسابداری میباشد‪ .‬بیالنس افتتاحیه‬
‫همچنان نشان دهنده وجوه احتیاطی و تعهدات نیز هست‪.‬‬
‫‪Open Tender‬‬ ‫‪ ‬داوطلبی باز‬
‫روشی است که به اساس آن داوطلب آفر خویش را به رعایت مشخصات مندرج شرطنامه‬
‫در مورد تدارکات مورد نظر به اداره مربوط تسلیم میکند‪.‬‬
‫‪Operating Activities‬‬ ‫‪ ‬فعاﻟیتهای عملیاتی‬
‫فعاﻟیتهای عملیاتی یک سازمان شامل فعاﻟیتهای روزمره‪ ،‬منظم و موضوعات جاری یک‬
‫سازمان بوده و شامل فعاﻟیتهای سرمایوی و ماﻟی نیست‪ .‬این فعاﻟیتها در صورتحساب‬
‫جریان وجوه نقد نشان داده میشود(مراجعه به فعاﻟیتهای سرمایوی و ماﻟی)‪.‬‬
‫‪Operating expenses‬‬ ‫‪ ‬مصارف عملیاتی‬
‫مصارف عملیاتی عبارت از مصارفی است که در بخش فعاﻟیتهای روزمره صورت گرفته‬
‫وﻟی منجر به فعاﻟیت توﻟیدی نمیگردد‪ .‬مصارف عملیاتی شامل معاشات‪ ،‬کمیشن‪ ،‬حقوق‬
‫تقاعد و بخششیهای کارمندان‪ ،‬مصارف ترانسپورتی و سفر‪ ،‬استهالک‪ ،‬کرایه‪ ،‬مصارف‬
‫ترمیم و ماﻟیات میباشد‪ .‬این مصارف به کتگوریهای مختلف فرعی دیگر مانند مصارف‬
‫فروشات‪ ،‬مصارف اداری و مصارف عمومی تقسیم میشود‪(.‬مراجعه به هزینه عملیاتی)‬
‫‪Other Information‬‬ ‫‪ ‬سایر اطالعات‬
‫سایر اطالعات عبارت است از اطالعات ماﻟی و غیر ماﻟی‪ ،‬به استثنای صورتهای ماﻟی و‬
‫گزارش تفتیش است که نظر به قانون و یا مقرره شامل صورتهای ماﻟی میباشد‪.‬‬
‫‪Other Matter paragraph‬‬ ‫‪ ‬فقره سایر موضوع‬
‫عبارت از فقرهای است که در گزارش تفتیش گنجانیده شده و در آن موضوعاتی انعکاس‬
‫داده میشود که در صورتهای ماﻟی منعکس نشده باشد و این معلومات نظر به قضاوت‬
‫مفتش برای استفاده کنندههای صورتهای ماﻟی مهم باشد‪.‬‬
 ‫‪68‬‬

‫‪Overall Audit Strategy‬‬ ‫‪ ‬استراتیژی کلی تفتیش‬

‫استراتیژی کلی تفتیش سندی است که در آن حدود‪ ،‬زمان و مسیر تفتیشها مشخص شده‬
‫و در ایجاد پالن مفصل تفتیش همکاری میکند‪.‬‬
‫‪Partner‬‬ ‫‪ ‬شریک‬
‫شخصی است که در شرکت سهم داشته باشد‪.‬‬

‫‪General partnership‬‬ ‫‪ ‬شراکت تضامنی‬

‫شرکتی است که هر یک از شرکا بهطور انفرادی یا دسته جمعی مکلف به تادیۀ تمام قروض‬
‫و دیون شرکت متعهد میباشند‪.‬‬

‫‪Special partnership‬‬ ‫‪ ‬شرکت تضامنی مختلط‬

‫شرکتی است که در آن یک یا چند شریک نسبت به قروض و دیون شرکت دارای‬
‫مسئوﻟیت تضامنی و غیر محدود بوده و متباقی شرکا دارای مسئوﻟیت محدود بهاندازه‬
‫سهمشان در شرکت میباشند‪.‬‬

‫‪Limited Liability Company‬‬ ‫‪ ‬شرکت محدود اﻟمسئوﻟیت‬

‫شرکتی است که در آن شرکا به صورت انفرادی نسبت به قروض و دیون شرکت مسئول‬
‫نبوده و مسئوﻟیت هر شریک محدود بهاندازهی سهم وی در شرکت است‪.‬‬

‫‪Performance Audit‬‬ ‫‪ ‬تفتیش عملکرد‬

‫تفتیش عملکرد؛ عملی است که با اجرای آن از اقتصادیت‪ ،‬موثریت و مفیدیت منابعی که‬
‫یک سازمان برای رسیدن به هدف خود استفاده میکند؛ اطمینان داده میشود‪ .‬این تفتیش‬
‫بنام تفتیش صرفهجویی نیز یاد میشود‪ .‬تفتیش عملکرد در معیارات تفتیش انتوسای قرار‬
‫ذیل تعریف شده است‪:‬‬
‫أ) تفتیش اقتصادی بودن فعاﻟیتهای اداری مطابق به اصول و قواعد ساﻟم اداری و‬
‫پاﻟیسیهای مدیریتی؛‬
‫ب) تفتیش استفاده موثر از منابع انسانی و ماﻟی‪ ،‬بهشمول سیستمهای معلوماتی‪ ،‬ترتیبات‬
‫نظارتی و اجرایی و طرزاﻟعملهایی که مرجع جهت اصالح اشتباهات خود اتخاذ کرده است‪.‬‬
‫‪69‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫ت) تفتیش مفیدیت اجراات در ختم یک فعاﻟیت و تفتیش تاثیرات مستقیم فعاﻟیت در مقایسه‬
‫به تاثیرات پیشبینی شده‪.‬‬
‫اقتصادیت به مفهوم به حداقل رساندن هزینه با توجه به رابطه میان منابع و نتیجه میباشد‪.‬‬
‫موثریت به مفهوم استفاده حداکثر از منابع دست داشته است و مفیدیت مفهوم رسیدن به‬
‫هدف مطلوب را افاده میکند‪.‬‬
‫‪Performance Materiality‬‬ ‫‪ ‬معیار اهمیت اجرایی‬
‫معیار اهمیت اجرایی‪ ،‬عبارت از یک مبلغ و یا اندازهای است که مفتش کمتر از معیار اهمیت‬
‫(مراجعه به معیار اهمیت) تعیین میکند تا سطح موارد اشتباهات را در صورتهای ماﻟی‬
‫بهصورت کل به یک سطح قابل قبول کاهش دهد‪ .‬بطور مثال‪ ،‬هرگاه مجموع مصارف یک‬
‫اداره‪ ،‬مبلغ ‪ 231،111‬داﻟر امریکایی باشد و سطح معیار اهمیت در مرحله پالنگذاری تفتیش‬
‫‪ 0‬فیصد مجموع مصارف (‪ 2311‬داﻟر امریکایی) تعیین شود‪ ،‬به این معنی است که هر‬
‫اشتباهی که ارزش آن باالتر از سطح معیار اهمیت باشد بهعنوان اشتباه با اهمیت یا عمده‬
‫شناخته میشود‪ .‬جهت کاهش این مبلغ به یک میزان مناسب‪ ،‬مفتش ممکن معیار اهمیت‬
‫اجرایی را کمتر از این تعیین کند‪ ،‬بطور مثال ‪ 63‬فیصد مصارف را که مبلغ ‪ 2023‬داﻟر‬
‫امریکایی میشود بعنوان معیار اهمیت اجرایی تعیین کرده و بدین ترتیب هر اشتباهی که‬
‫ارزش پوﻟی آن بیشتر از سطح معیار اهمیت اجرایی بعنوان اشتباه با اهمیت محسوب شده و‬
‫برای مفتش قابل قبول نمی باشد‪.‬‬
‫‪Pass-through Cash Flows‬‬ ‫‪ ‬انتقال جریان وجوه نقد‬
‫در برخی موارد بهعنوان یکی از فعاﻟیتهای اداری‪ ،‬یک سازمان دوﻟتی به نمایندگی از یک‬
‫نهاد دوﻟتی دیگر عواید مربوط را جمعآوری کرده و به حساب بانکی وی قبل از انتقال به‬
‫دریافت کننده نهایی‪ ،‬انتقال دهد‪ .‬این نوع معامله را بنام انتقال جریان وجوه نقد یاد میکنند‬
‫و مرجع مربوطه در چنین حاﻟت‪:‬‬
‫أ) وجوهی را که جمع آوری میکند قبل از اینکه به طرف سومی انتقال نماید تحت کنترول‬
‫دارد‪.‬‬
‫ب) از سود این پول قبل از اینکه به طرف سومی انتقال کند مستفید میشود‪ ،‬و‬
 ‫‪71‬‬

‫ت) متعهد به انتقال عواید جمعآوری شده مطابق به ﻟزومیتهای قانونی و اصول و قواعد‬
‫اداری میباشد‪.‬‬
‫‪Pervasive‬‬ ‫‪ ‬فراگیر‬
‫فراگیر واژهای است که در مفهوم اظهارات غلط در صورتهای ماﻟی بهکار برده میشود‪ .‬این‬
‫واژه‪ ،‬تاثیرات ممکن اظهارات غلط را اگر وجود داشته باشد‪ ،‬روی صورت های ماﻟی که در‬
‫مورد مدارک کافی بهدست نیامده است؛ بیان میدارد‪ .‬این واژه را مفتش با توجه تجربه‬
‫مسلکی خود زمانی بهکار میبرد که صورتهای ماﻟی‪:‬‬
‫أ) محدود به برخی از حسابات و یا اقالم نباشد‪.‬‬
‫ب) محدود به انعکاس قسمت قابل مالحظه صورتهای ماﻟی باشد‪.‬‬
‫ت) در قسمت اعالمیهها‪ ،‬یکی از بخشهای بسیار مهم برای استفاده کنندههای‬
‫صورتهای ماﻟی میباشد‪.‬‬
‫در ارائه اظهارنظر مخاﻟف موضوع معیار اهمیت و موضوع فراگیر هر دو در نظر گرفته‬
‫میشود‪.‬‬
‫‪Population /Universe‬‬ ‫‪ ‬مجموع ارقام تحت بازرسی‬
‫در مفهوم نمونهگیری‪ ،‬اصطالح مجموع ارقام تحت بازرسی به معنی کل معامالت تحت‬
‫بازرسی بوده که مفتش برخی از آنها را نمونه گرفته و بر اساس آن نتیجهگیری میکند‪.‬‬
‫‪Post-Audit‬‬ ‫‪ ‬تفتیش بعدی‬
‫تفتیش بعدی عملی است که بعد از انجام یک فعاﻟیت مورد اجراء قرار میگیرد‪ .‬تفتیش‬
‫بعدی‪ ،‬از نظر اتخاذ تصامیم اصالحی و مدیریت وجوه عامه به شیوه بهتر در آینده بسیار‬
‫مهم پنداشته میشود‪ .‬این تفتیش یکی از وظایف بسیار مهم و اساسی ادارات عاﻟی تفتیش‬
‫محسوب میشود‪ .‬در نتیجهی تفتیش بعدی نواقص و کاستیهای مسئوﻟین برجسته شده و‬
‫در برخی موارد باعث جبران خساراتی که از جانب ایشان به دوﻟت متحمل شده است؛‬
‫میگردد‪ .‬اداره عاﻟی تفتیش افغانستان این نوع تفتیش را نیز مورد اجراء قرار میدهد(بطور‬
‫مثال‪ ،‬تفتیش حساب قطعیه و اجرای تفتیشهای رعایت از جمله تفتیش بعدی محسوب‬
‫میشود)‪.‬‬
‫‪70‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Pre-Audit‬‬ ‫‪ ‬تفتیش قبلی‬

‫تفتیش قبلی عبارت از بازرسی و معاینه معامالت و رویدادهای ماﻟی و اداری قبل از وقوع آن‬
‫میباشد‪ .‬بهمنظور حصول اطمینان از مدیریت ساﻟم وجوه عامه توسط مسئوﻟین دوﻟتی‪،‬‬
‫اجرای تفتیش قبلی یک امر حتمی است‪ .‬این تفتیش توسط اداره عاﻟی تفتیش و یا کدام‬
‫نهاد دیگر مورد اجراء قرار میگیرد‪ .‬تفتیش قبلی در واقع شکل کنتروﻟی داشته و شامل‬
‫معاینه یک معامله قبل از اجرای آن است‪ .‬با اجرای تفتیش قبلی مفتش میتواند از زیانهای‬
‫وارده قبل از وقوع آن جلوگیری کند‪ .‬در افغانستان این وظیفه را کنترول کنندهگان ماﻟی و‬
‫ریاست خزائین در وزارت ماﻟیه انجام میدهند‪.‬‬
‫‪Prequalification / Short Listing‬‬ ‫‪ ‬شرایط قبلی ‪ /‬انتخاب‬
‫در پروسه خریداری اجناس‪ ،‬کاال‪ ،‬خدمات مشورتی و غیره‪ ،‬شرایط قبلی و یا انتخاب به معنی‬
‫انتخاب عرضه کننده‪ /‬فروشنده واجد شرایط از میان اشخاص و افرادی است که برای‬
‫عرضه اجناس‪ ،‬کاال و یا خدمات اظهار عالقهمندی کردهاند‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬در این پروسه‬
‫هر آن عرضه کنندهای که پیشنهاد مناسب را جهت عرضه اموال و یا خدمات مورد نظر‬
‫پیشکش کرده باشد جهت ارزیابی پیشنهاد ماﻟی و تخنیکی انتخاب میشود‪.‬‬
‫‪procurement‬‬ ‫‪ ‬تدارکات‬
‫تهیه و تدارک اجناس‪ ،‬خدمات و امور ساختمانی است که توسط اداره‪ ،‬بهطور پرچون و یا از‬
‫طریق قراردادی در بدل وجوه عامه صورت میگیرد‪.‬‬
‫‪Procurement Processes & Methods‬‬ ‫‪ ‬روش و یا پروسه تدارکات‬

‫‪Request for Quotations – RFQ‬‬ ‫‪ ‬درخواست نرخ دهی‬

‫در این روش جهت خریداری اجناس و خدمات حداقل از سه عرضه کننده نرخ گرفته‬
‫میشود‪ .‬از این روش زمانی استفاده صورت میگیرد که مبلغ خریداری بسیار بزرگ باشد‪.‬‬
‫هر آن پیشنهاد کننده که نازﻟترین قیمت را پیشنهاد کند (‪ )L0‬انتخاب میشود‪ L0 .‬یکی از‬
‫روشهای ارزیابی ماﻟی است‪.‬‬
 ‫‪71‬‬

‫‪Open Tendering‬‬ ‫‪ ‬داوطلبی باز‬

‫داوطلبی باز یکی از روشهای معمول تدارکاتی است که بر اساس آن قراردادی عالقهمند‬
‫میتواند با رعایت مشخصات مندرج شرطنامه پیشنهاد خویش را به اداره مربوطه تسلیم کند‪.‬‬
‫در این تدارکات از روش ‪ L0‬استفاده میشود‪ .‬داوطلبی باز یکی از مثالهای معامله بدون‬
‫رابطه محسوب میشود‪.‬‬
‫‪Restricted Tendering‬‬ ‫‪ ‬داوطلبی مقید‬
‫داوطلبی مقید در خریداریهایی استفاده میشود که اجناس و یا خدمات مورد نظر را صرفا‬
‫برخی از عرضه کنندههای محدود تهیه کرده بتواند و یا جهت دعوت پیشنهادهای زیاد؛‬
‫وقت و هزینه کافی در اختیار نباشد‪ .‬در حاالت غیر قابل پیشبینی‪ ،‬و با توجه به شیوه‬
‫تدارکاتی مرجع پیشنهاد دهنده‪ ،‬هرگاه تدویر پروسه داوطلبی باز ممکن نبود‪ ،‬تعداد محدودی‬
‫از پیشنهاد کننده ها که نباید کمتر از سه عرضه کننده باشد‪ ،‬در مجلس داوطلبی دعوت‬
‫میشوند‪.‬‬
‫‪Single Source Selection – SSS‬‬ ‫‪ ‬روش انتخاب منبع واحد‬
‫زمانی اجناس و خدمات مورد نظر با استفاده از روش انتخاب منبع واحد‪ ،‬صورت میگیرد که‬
‫صرفا یک عرضه کننده قادر به انجام تعهدات تدارکاتی در زمان در نظر گرفته شده باشد‪ .‬در‬
‫این روش قراردادی نسبت به اموال‪ ،‬کار و خدمات مورد نیازی که کدام بدیل دیگر وجود‬
‫نداشته باشد یا به اجناس‪ ،‬کار و خدمات مذکور از نظر صحت و رفاه عامه‪ ،‬امنیت و غیره‬
‫ضرورت مبرم باشد و امکان پیروی از پروسه داوطبی نباشد‪ ،‬استفاده میکند‪.‬‬
‫‪International Tendering‬‬ ‫‪ ‬داوطلبی بین اﻟمللی‬
‫هرگاه اجناس‪ ،‬کار و خدمات مورد نظر با استفاده از روش رقابتی و اخذ سه نرخ در کشور‪ ،‬یا‬
‫داوطلبی ملی میسر نبود از روش داوطلبی بین اﻟمللی استفاده میشود‪.‬‬
‫‪Least Cost Selection – LCS‬‬ ‫‪ ‬انتخاب نازﻟترین قیمت‬
‫انتخاب نازلترین قیمت به معنی انتخاب فروشنده‪ /‬عرضه کننده و قراردادی است که‬
‫نازلترین قیمت را برای اجناس مورد نظر پیشنهاد کرده است‪ .‬در این روش‪ ،‬برای کیفیت یا‬
‫بخش تخنیکی پیشنهاد یک امتیاز مشخص در نظر گرفته میشود‪ ،‬بعد از اینکه قرارداد در‬
‫‪71‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫نتیجه ارزیابی تخنیکی امتیاز مورد نظر بهدست آورد پیشنهاد ماﻟی وی باز میشود و در‬
‫صورتیکه نازﻟترین قیمت را پیشنهاد کرده بود؛ برنده اعالم میشود‪ .‬این روش بیشتر برای‬
‫انتخاب مشاورین(تفتیش‪ ،‬انجینیری‪ ،‬فعاﻟیتهای پیچیده و غیره) که در مورد معیارات‬
‫مشخص وجود دارد‪ ،‬مناسب است‪.‬‬
‫‪Quality & Cost Based Selection- QCBS‬‬ ‫‪ ‬انتخاب بر اساس کیفیت و قیمت‬
‫این روش به معنی انتخاب یک فروشنده و یا قراردادی بر اساس قیمت و تجربه مسلکی و‬
‫کیفیت فعاﻟیتهای آن)کیفیت‪ ،‬تجربه‪ ،‬میتودوﻟوژی‪ ،‬تحصیالت کارمندان‪ ،‬ساحه فعاﻟیت‪،‬‬
‫ظرفیت و غیره) انتخاب میشود‪ .‬در این روش پیشنهاد ماﻟی و تخنیکی پیشنهاد کننده بطور‬
‫جداگانه مورد غور و ارزیابی قرار میگیرد و برای هر یک از این پیشنهادها یک وزنه در نظر‬
‫گرفته میشود‪ .‬وزنه متذکره با توجه به ماهیت و مشخصات فعاﻟیت مورد نظر تعیین میشود و‬
‫در نهایت هر شرکتی که بلندترین امتیاز را دریافت کرد‪ ،‬برنده اعالم میشود‪.‬‬
‫‪Quality Based Selection – QBS‬‬ ‫‪ ‬انتخاب براساس کیفیت‬
‫این روش به معنی انتخاب یک فروشنده و یا قراردادی بر اساس کیفیت‪ ،‬تجربه کاری‪،‬‬
‫میتودوﻟوژی و حضور وی در بازار انتخاب میشود‪ ،‬در ارزیابی این گونه قراردادها قیمت در‬
‫اوﻟویت قرار ندارد‪.‬‬
‫‪Fixed Budget Selection – FBS‬‬ ‫‪ ‬انتخاب بودجه ثابت‬
‫این روش به معنی انتخاب یک فروشنده و یا قراردادی بر اساس بودجه ثابت است‪ .‬در این‬
‫روش پیشنهاد دهنده مبلغی را که برای خریداری اجناس و خدمات خود دارد در درخواست‬
‫اخذ پیشنهاد نشان داده و از عرضه کنندهها میخواهد تا پیشنهاد تخنیکی و ماﻟی خود را با‬
‫توجه به بودجه اعالم شده بطور جداگانه ارائه نماید‪ .‬بعد از آن‪ ،‬نخست پیشنهاد تخنیکی‬
‫پیشنهاد دهنده بر اساس اصول و قواعد روش انتخاب و کیفیت و قیمت؛ ارزیابی میگردد‪.‬‬
‫هر پیشنهادی که ارزش آن بیشتر از بودجه در نظر گرفته شده باشد‪ ،‬رد میشود و هر عرضه‬
‫کننده که بلندترین امتیاز را در جریان ارزیابی پیشنهاد تخنیکی دریافت کرد برنده اعالم شده‬
‫و جهت بحث و گفتگو در مورد قرارداد دعوت میشود و بدین ترتیب‪ ،‬نازﻟترین قیمت‬
‫انتخاب میشود‪.‬‬
 ‫‪71‬‬

‫‪Pro forma Invoice‬‬ ‫‪ ‬صورت حساب مقدماتی‬

‫صورتحساب مقدماتی عبارت از سندی است که توسط آن پیشنهاد دهنده قیمت خود را از‬
‫بابت عرضه اجناس و خدمات برای مرجع خریدار ارائه میکند‪ .‬این صورتحساب زمانی ارائه‬
‫میشود که مرجع کدام فورم مشخص برای عرضه کننده بمنظور ارائه قیمت شان در آن‬
‫فورمه ارائه نکرده باشد‪.‬‬
‫‪Professional judgment‬‬ ‫‪ ‬قضاوت مسلکی‬
‫قضاوت مسلکی عبارت از استفاده آموزش‪ ،‬دانش و تجربههای مرتبط‪ ،‬با توجه به مفهوم‬
‫تفتیش‪ ،‬حسابداری و معیارات اخالقی‪ ،‬در اتخاذ تصامیم آگاهانه و اقدامات منتاسب با محیط‬
‫و موضوع تفتیش میباشد‪.‬‬
‫‪Prequalification/Short Listing of Bidders‬‬ ‫‪ ‬شرایط قبلی ‪ /‬انتخاب عرضه کننده‬
‫شرایط قبلی و یا انتخاب به مفهوم انتخاب شماری از عرضه کنندههای واجد شرایط به‬
‫اساس بعضی از معیارهای مشخص است که توسط مرجع خریدار تعیین شده است‪ .‬از این‬
‫روش در خریداریهای موضوعات مغلق صورت گرفته و با استفاده از آن عرضه کنندههای‬
‫واجد شرایط انتخاب و از ایشان تقاضا میشود تا پیشنهاد تخنیکی و ماﻟی خود را ارائه کنند‪.‬‬
‫‪Professional Skepticism‬‬ ‫‪ ‬شکاکیت مسلکی‬
‫شکاکیت مسلکی عبارت ازحاﻟتی است که شامل ذهن سوال برانگیر‪ ،‬هوشیار و دارای قدرت‬
‫ارزیابی نقادانه مدارک و شواهد میباشد‪ .‬با توجه به معیارات اساسی تفتیش انتوسای در‬
‫قسمت "توجه مقتضی" تصریح شده است که مفتش باید از ضعفهای کنتروﻟی‪ ،‬نواقص‬
‫در یادداشتها‪ ،‬اشتباهات و معامالت غیر معمول‪ ،‬مصارف و فعاﻟیتهای غیرقانونی ضایعات‪،‬‬
‫آگاه و با خبر باشد‪ .‬بدین ترتیب‪ ،‬اصطالح "شکاکیت مسلکی" و "توجه مقتضی" الزم و‬
‫ملزوم یکدیگر میباشند‪.‬‬
‫‪Projection‬‬ ‫‪ ‬پیش بینی‬
‫پیش بینی عبارت است از ارائه اطالعات ماﻟی که بر اساس موارد ذیل ترتیب شده باشد‪:‬‬
‫‪71‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫أ) اطالعات فرضی در رابطه با رویدادها و فعاﻟیتهای مدیریتی که توقع اجرای آن نمیرود‪.‬‬
‫بطور مثال‪ ،‬هرگاه یک اداره در مرحله آغازین باشد یا تغییرات بسیار عمده و اساسی در‬
‫فعاﻟیتهای خود بوجود بیاورد‪.‬‬
‫ب) یک سلسله اطالعات ترکیبی و فرضی‪.‬‬
‫‪Prospective Financial Information‬‬ ‫‪ ‬اطالعات ماﻟی برآوردی‬
‫اطالعات ماﻟی برآوردی بر اساس اطالعات فرضی از رویدادها و فعاﻟیتها که ممکن در‬
‫آینده واقع شود ترتیب میشود‪ .‬این اطالعات هم بهشکل برآوردی‪ ،‬حقیقی یا ترکیبی ترتیب‬
‫میشود‪.‬‬
‫‪Provision‬‬ ‫‪ ‬ذخیره‬
‫ذخیره عبارت از دیونی است که زمان اجرا و یا تحقق آن نامعلوم است‪ .‬ذخیره زمانی ثبت‬
‫میشود که‪:‬‬
‫أ) یک سازمان از گذشتهها دارای تعهد جاری باشد‪.‬‬
‫ب) جهت تصفیه آن بعضی منابع و خدمات را سازمان متقبل شود‪ ،‬و‬
‫ت) مبلغ آن بصورت مشخص برآورد شود‪.‬‬
‫هرگاه ذخیره مطابق به شرایط ذیل نباشد بهعنوان ذخیره شناخته نشده بهعنوان دیون‬
‫احتیاطی در صورتهای حساب نشان داده میشود‪( .‬مراجعه به دیون اختیاطی)‬
‫‪Public Finance‬‬ ‫‪ ‬ماﻟیه عامه‬
‫پاﻟیسی ماﻟی در ماﻟیه عامه نقش بسیار مهم و اساسی را ایفاء میکند‪ .‬پاﻟیسی ماﻟی شامل‬
‫تاثیرات پاﻟیسی ماﻟی روی اقتصاد‪ ،‬بهشمول استفاده منابع‪ ،‬وضعیت پوﻟی و بدهی ملی‪ ،‬فشار‬
‫ماﻟیاتی‪ ،‬حفظ تعرفه و تامین رفاه اجتماعی است‪ .‬بطور سنتی‪ ،‬ماﻟیه عامه بستگی به‬
‫پاﻟیسیهای پوﻟی‪ ،‬مصرفی و ماﻟیاتی دوﻟت؛ میزان سکتور عامه؛ سهم آن در تقاضای عامه؛‬
‫سرمایهگذاری و پسانداز دارد‪ .‬عالوه بر آن‪ ،‬کارشناسها در این اواخر مایلاند تا موثریت‬
‫پاﻟیسیهای مصرفی را در راستای کاهش فقر‪ ،‬ثبات پاﻟیسیهای ماﻟی‪ ،‬دیون خاﻟص‪ ،‬سرمایه‬
‫خاﻟص و برداشتهای احیتاطی از حساب دوﻟت جهت تامین حقوق تقاعد عامه مورد غور و‬
‫ارزیابی قرار دهند‪.‬‬
 ‫‪76‬‬

‫‪Public Sector‬‬ ‫‪ ‬سکتور عامه‬

‫سکتور عامه به معنی نمایندگیها‪ ،‬ادارات‪ ،‬وزارتها سایر نهادهای دوﻟتی(مرکزی‪ ،‬والیتی و‬
‫محلی) میباشد‪.‬‬
‫‪Rate of Return‬‬ ‫‪ ‬نرخ بازده‬
‫نرخ بازده و یا بازده سرمایهگذاری یا میزان مفاد‪ ،‬عبارت از تناسب میان مفاد و ضرر(اینکه‬
‫ثبت شده باشد یا نشده باشد) پول سرمایهگذاری شده؛ میباشد‪ .‬نرخ بازده عبارت از فیصدی‬
‫مجموع پول سرمایهگذاری شده است‪ .‬نرخ بازده معموال‪ ،‬وﻟی نه همیشه‪ ،‬بطور ساﻟیانه‬
‫محاسبه میشود‪.‬‬
‫‪Regularity Audit‬‬ ‫‪ ‬تفتیش رعایت قوانین و مقررات‬
‫نظر به معیار شماره ‪ 011031‬معیارات تفتیش انتوسای تفتیش رعایت قوانین و مقررات‬
‫عبارت از‪:‬‬
‫أ) تصدیق حسابدهی ماﻟی نهادهای حسابده‪ .‬این کار شامل بازرسی و معاینه یادداشتهای‬
‫ماﻟی و ارائه نظر باالی صورتهای ماﻟی میباشد‪.‬‬
‫ب) تصدیق مبلغ مصرف شده مطابق به اهداف از قبل تعیین شده توسط پارﻟمان کشور‪.‬‬
‫ت) بازرسی سیستمها و معامالت ماﻟی دوﻟت‪ ،‬بهشمول حصول اطمینان از رعایت قوانین و‬
‫مقررات‪،‬‬
‫ث) بازرسی سیستمهای کنترول داخلی و تفتیش داخلی‪ ،‬و‬
‫ج) گزارشدهی هر موضوع که از نظر اداره عاﻟی تفتیش مهم پنداشته میشود‪.‬‬
‫اصطالح "تفتیش رعایت قوانین و مقررات" و "تفتیش ماﻟی" معموال یک مفهوم را افاد‬
‫میکند‪ .‬تفتیش رعایت قوانین و مقررات و تفتیش ماﻟی به معنی تفتیش صورتهای ماﻟی‬
‫است و با توجه به حدود صالحیتهای اداره عاﻟی تفتیش شامل موارد فوق (از ا اﻟی ج‬
‫میباشد)‪.‬‬
‫‪Request for Quotations – ROQ‬‬ ‫‪ ‬درخواست نرخ دهی‬
‫درخواست نرخ دهی به معنی خریداری اجناس و خدمات معیاری به قیمت مناسب‪ ،‬مطابق‬
‫به قانون نافذه‪ ،‬میباشد (مراجعه به اصطالح تدارکات)‪.‬‬
‫‪77‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Related party‬‬ ‫‪ ‬اشخاص ذینفع ‪ /‬وابسته‬

‫مرجع ذیربط عبارت از مرجعی است که یا‪:‬‬
‫أ) در چارچوب گزارشدهی ماﻟی نافذه تعریف شده است و یا‬
‫ب) هر گاه در چارچوب گزارشدهی ماﻟی ﻟزومیت مرجع ذیربط تصریح نشده باشد و یا‬
‫بسیار اندک باشد‪:‬‬
‫ت) مرجع ذیربط عبارت از یک شخص و یا نهادی است که باالی مرجع گزارش دهنده‬
‫بهشکل مستقیم و یا غیر مستقیم از طریق ابزار مختلف کنترول داشته باشد؛ یا‬
‫ث) یک شخص و یا یک نهادی است که تحت کنترول مرجع گزارش دهنده بشکل‬
‫مستقیم و یا غیر مستفیم از طریق ابزار مختلف باشد؛ و یا‬
‫ج) نهادی است که بهشکل معمول تحت کنترول مرجع گزارش دهنده در حاالت ذیل میباشد‪:‬‬
‫اﻟف)کنترول ملکیتی معمول‪،‬‬
‫ب) ماﻟکین که عضو یک فامیل میباشند‪ ،‬و‬
‫ج) مدیریت کلیدی معمول‬
‫هر چند‪ ،‬نهادهایی که تحت کنترول دوﻟت (ملی‪ ،‬منطقوی و یا محلی) فعاﻟیت مینمایند از‬
‫جمله مراجع ذیربط محسوب نمیشود اﻟی اینکه دارای منابع مشترک به یک پیمانه بسیار‬
‫وسیع نباشند و یا معامالت بسیار بزرگ را با یکدیگر انجام نداده باشند‪.‬‬
‫‪Reporting Currency‬‬ ‫‪ ‬اسعار گزارشدهی‬
‫اسعار گزارشدهی عبارت از اسعاری است که مرجع صورتهای ماﻟی خود را در آن ترتیب و‬
‫ارانه میکند‪.‬‬
‫‪Reporting Date‬‬ ‫‪ ‬تاریخ گزارشدهی‬
‫تاریخ گزارشدهی به معنی آخرین روز گزارشدهی سال ماﻟی میباشد‪.‬‬
‫‪Revenue‬‬ ‫‪ ‬عواید‬
‫عواید عبارت از درآمد ناخاﻟص منفعت اقتصادی و یا خدمات بااﻟقوه است که در جریان یک‬
‫سال ماﻟی حاصل میشود و با کسب آن دارایی و یا سرمایه سازمان افزایش پیدا میکند‪.‬‬
 ‫‪78‬‬

‫‪Risk assessment procedures‬‬ ‫‪ ‬طرزاﻟعملهای ارزیابی خطر‬

‫طرزاﻟعملهای ارزیابی خطر عبارت از فعاﻟیتهایی است که بهمنظور آشنایی با مرجع و‬
‫محیط کاری آن‪ ،‬بهشمول سیستم کنترول داخلی و شناسایی خطر اشتباهات مهم(عمدی و‬
‫یا غیر عمدی)در صورتهای ماﻟی مورد اجراء قرار میگیرد‪.‬‬

‫‪Risk of Material Misstatement‬‬ ‫‪ ‬خطر اشتباهات مهم‬

‫خطر اشتباهات مهم عبارت از خطر موجودیت یک اشتباه عمده و اساسی در صورتهای‬
‫ماﻟی قبل از تفتیش میباشد‪ .‬این خطرات به دو نوع ذیل است‪:‬‬
‫أ) خطر ذاتی‪ :‬خطر ذاتی عبارت از آسیب پذیری یک معامله و یا گروهی از معامالت و‬
‫بیالنسها بنا بر پیچیدگی و تراکم در آن بخش میباشد و اشتباه مربوطه یا بطور انفرادی و یا‬
‫بطور گروهی عمده و اساسی تلقی شود‪.‬‬
‫ب) خطر کنتروﻟی‪ :‬خطر کنترول عبارت از خطر موجودیت اشتباه عمده و اساسی(عمدی یا‬
‫غیر عمدی) در یک معامله و گروهی از معامالت و یا بیالنسها بوده که مرجع قادر به‬
‫کشف‪ ،‬جلوگیری و اصالح آن در موقع الزم از طریق سیستمهای کنتروﻟی خود نشده باشد‪.‬‬

‫‪Sampling Risk‬‬ ‫‪ ‬خطر نمونهگیری‬

‫خطر نمونهگیری عبارت از خطر رسیدن به دو نتیجه متفاوت در نتیجه بازرسی ارقام نمونه‬
‫گرفته شده و کل موضوع تحت تفتیش میباشد‪ .‬خطر نمونهگیری باعث دو نوع نتیجهگیری‬
‫غلط میشود‪:‬‬
‫أ) در بخش ارزیابی سیستمهای کنترول داخلی‪ ،‬کنترولها بیشتر از موثریت حقیقی آن موثر‬
‫معلوم میشوند‪ .‬یا در قسمت ارزیابیهای مفصل مورد اجراء قرار میگیرد‪ ،‬در اخیر تطبیق‬
‫طرزاﻟعملهای تفتیش به این نتیجه میرسیم که کدام اشتباه عمده و اساسی وجود ندارد؛ در‬
‫حاﻟیکه وجود دارد‪ .‬این کار موثریت تفتیش را متاثر ساخته و در برخی موارد باعث ارائه یک‬
‫اظهار نظر غلط میشود‪.‬‬
‫ب) و یا کنترولها از نظر مفتش کمتر از موثریت حقیقی آن معلوم میشود و با تطبیق‬
‫طرزاﻟعملهای تفتیش‪ ،‬مفتش تصور میکند که موضوع تحت تفتیش متاثر از اشتباهات‬
‫عمده و اساسی میباشد در حاﻟی که کدام اشتباه عمده و اساسی وجود ندارد‪ .‬این کار‬
‫‪79‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫موثریت تفتیش را زیر سوال برده و معموال باعث اجرای فعاﻟیتهای اضافی میشود تا از غلط‬
‫بودن نتایج ابتدایی اطمینان گردد‪.‬‬
‫‪Sampling Unit‬‬ ‫‪ ‬واحد نمونهگیری‬
‫واحد نمونهگیری عبارت از اقالم انفرادی است که از مجموع معامالت جهت تفتیش و‬
‫بازرسی انتخاب میشود‪.‬‬
‫‪Securities‬‬ ‫‪ ‬تضمینات‬
‫تضمینات عبارت از وجوه ماﻟی نقدی یا جنسی‪ ،‬اموال غیر منقول یا تضمین بانکی است که‬
‫از طرف داوطلب و قراردادی به منظور تضمین اجرای مکلفیتهایش به تضمین گذاشته‬
‫میشود‪ .‬بصورت عموم تضمینات به سه شکل ذیل صورت میگیرد‪:‬‬
‫‪Bid security‬‬ ‫‪ ‬تضمین پیشنهاد‬
‫داوطلب مکلف است تا بهمنظور حصول اطمینان از ادای مکلفیت خویش منبی بر عقد‬
‫قرارداد تدارکات تضمین دهد‪ .‬وجه الزم برای تضمین پیشنهاد(بدون در نظرداشت فیصد‬
‫قیمت پیشنهاد) به حیث یک مقدار پول معین طبق شرطنامه مشخص میشود‪ .‬تضمین‬
‫بهشکل پول نقد یا تضمین بانکی یا اسناد معادل آن شامل افتتاح ﻟیتر آف کریدت‪ ،‬رهن‬
‫ملکیت غیر منقول و یا سایر اشکاﻟی که مورد قبول اداره باشد ارائه شده می تواند‪.‬‬
‫‪Performance Security‬‬ ‫‪ ‬تضمینات اجرای قرارداد‬
‫نوعیت‪ ،‬مدت و اندازه تضمین داوطلب برنده جهت تامین مکلفیتهای ناشی از قرارداد در‬
‫شرطنامه و یا در مطاﻟبه پیشنهاد درج میگردد‪ .‬بعد از ختم قرارداد و ایفای تعهدات قراردادی‬
‫تضمین اجرای قرارداد و مبلغ باقیمانده از پرداخت پیشرفت کار‪ ،‬به قراردادی مسترد میشود‪.‬‬
‫‪Advance Payment Security / Guarantee‬‬ ‫‪ ‬تضمینات پیش پرداخت‬
‫قراردادیی که بهمنظور ایفای تعهداتش مبلغ پیش پرداخت را به تاسی از قرارداد تدارکات از‬
‫اداره حصول میکند‪ ،‬مکلف است تضمینی را جهت تامین مکلفیتهای ناشی از بازپرداخت‬
‫یک مبلغ را بطور پیشکی در صورت تخطی از شرایط قرارداد یا عدم رعایت شرطنامه فراهم‬
‫نماید‪ .‬تضمین پیش پرداخت بعد از کسر پرداختها محاسبه و به قراردادی مسترد میگردد‪.‬‬
 ‫‪81‬‬

‫‪ ‬نقص قابل مالحظه در سیستم کنترول داخلی‬

‫‪Significant Deficiency in Internal Control‬‬
‫نقص و یا شماری از نواقص در سیستم کنترول داخلی عبارت از کاستی است که نظر به‬
‫قضاوت مسلکی مفتش برای مدیریت مهم و قابل تقویت باشد‪.‬‬
‫‪Significant Risk‬‬ ‫‪ ‬خطر مهم‬
‫خطر مهم عبارت از خطر اظهارات غلط شناسایی شده است که از نظر مفتش مستلزم توجه‬
‫دقیق و مسلکی میباشد‪.‬‬
‫‪Stakeholders‬‬ ‫‪ ‬سهام دار‬
‫سهامدار عبارت از گروهی از اشخاص و سازمانها که نسبت به فعاﻟیتها و عملیات سکتور‬
‫عامه‪ ،‬تمویل نهادهای سکتور عامه و عرضه موفقانه برنامههای عامه ذینفع باشند‪.‬‬
‫‪ ‬معیارات ‪ -‬حسابرسی"تفتیش" و حسابداری‬
‫‪Standards - Accounting and Auditing‬‬
‫معیارات حسابرسی و حسابداری عبارت از بهترین عملکردهای بیناﻟمللی حسابرسی و‬
‫حسابداری میباشد‪ .‬معیارات حسابداری برای سکتور خصوصی و دوﻟتی‪ /‬تصدیهای‬
‫تجارتی(بیناﻟمللی) بنام معیارات بیناﻟمللی گزارشدهی ماﻟی‪ 0‬یاد میشود‪ .‬به همین ترتیب‪،‬‬
‫معیارات بیناﻟمللی حسابداری نیز مبنای حسابداری تعهدی را بیان میدارد‪ .‬این معیارات را‬
‫بورد بیناﻟمللی حسابداری صادر کرده است‪ .‬معیارات حسابداری مربوط به سکتور عامه‪،‬‬
‫مبنای حسابداری نقدی و تعهدی‪ ،‬بنام معیارات بیناﻟمللی حسابداری سکتور عامه‪ 2‬یاد‬
‫میشود‪ .‬مسئوﻟیت ترتیب و ترویج این معیارت بهدوش بورد ‪ IPSAS‬فدراسیون بیناﻟمللی‬
‫حسابداران‪ 3‬میباشد‪ .‬معیارات بیناﻟمللی تفتیش که توسط بورد بیناﻟمللی معیارات تفتیش‬
‫اطمینان منتشر میشود عبارت از معیارات تفتیش ماﻟی است که مورد استفاده مفتشین سکتور‬
‫خصوصی قرار میگیرد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫)‪International Financial Rrporting Standards (IFRS‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪International Public Sector Accounting Standards (IPSASs‬‬
‫‪3‬‬
‫)‪Internatioanl Fedreration of Accountants (IFAC‬‬
‫‪80‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫همچنان‪ ،‬معیارات بیناﻟمللی برای ادارات عاﻟی تفتیش که توسط سازمان بیناﻟمللی ادارات‬
‫عاﻟی تفتیش(انتوسای) منتشر میشود در تفتیشهای رعایت‪ ،‬ماﻟی و عملکردهای سکتور‬
‫عامه مورد استفاده قرار میگیرد‪.‬‬
‫‪Statistical Sampling‬‬ ‫‪ ‬نمونهگیری آماری‬
‫نمونهگیری آماری یکی از روشهای نمونهگیری است که به شیوههای ذیل مورد اجراء قرار‬
‫میگیرد‪:‬‬
‫أ) انتخاب تصادفی ارقام‪ ،‬و‬
‫ب) استفاده از نظریه احتمال جهت ارزیابی نمونهها‪ ،‬بهشمول ارزیابی خطر نمونهگیری‪.‬‬
‫هر نوع نمونهگیری که مطابق به بند اﻟف و ب فوق صورت نگیرد نمونه غیرآماری گفته‬
‫میشود‪.‬‬
‫‪Stratification‬‬ ‫‪ ‬طبقه بندی‬
‫طبقهبندی عبارت از تقسیم ارقام تحت بازرسی به کتگوریهای فرعی و هر کتگوری که‬
‫خصوصیات مشابه‪ ،‬به ویژه از نظر پوﻟی باشد‪ ،‬از جمله واحدهای نمونهگیری محسوب‬
‫میشود‪.‬‬
‫‪Subsequent Events‬‬ ‫‪ ‬رویداد بعدی‬
‫رویداد بعدی عبارت از رویدادی است میان تاریخ صورتهای ماﻟی و تاریخ گزارش تفتیش‬
‫واقع میشود و مفتش بعد از ارائه گزارش تفتیش متوجه آن میشود‪.‬‬
‫‪Substantive Procedure‬‬ ‫‪ ‬طرزاﻟعملهای محتوایی‬
‫طرزاﻟعملهای محتوایی عبارت از یک طرزاﻟعمل تفتیش است که بهمنظور کشف و برمال‬
‫ساختن اظهارات غلط عمده و اساسی مورد اجراء قرار میگیرد‪ .‬طرزاﻟعملهای محتوایی‬
‫شامل‪:‬‬
‫أ) بازرسی مفصل (بخشی از معامالت‪ ،‬بیالنسها و اعالمیه ها)‪،‬‬
‫ب) طرزاﻟعملهای تحلیلی محتوایی (بازرسی کنتروﻟها) میباشد‪.‬‬
 ‫‪81‬‬

‫‪Summary Financial Statements‬‬ ‫‪ ‬خلص صورتهای ماﻟی‬

‫با توجه به معیار بیناﻟمللی شماره ‪ ،0601‬معلومات ماﻟی سنوات گذشته یا تاریخی بر اساس‬
‫صورتهای ماﻟی ترتیب میشود و نسبت به آن مختصر میباشد‪ ،‬وﻟی با آن هم طوری ترتیب‬
‫میشود که وضعیت اقتصادی و تعهدات سازمان مربوطه را در یک موقع مناسب نشان‬
‫میدهد‪.‬‬
‫‪Supplementary information‬‬ ‫‪ ‬معلومات متمم‬
‫معلومات متمم عبارت از معلوماتی است که همراه با صورتهای ماﻟی ارائه میشود وﻟی نظر‬
‫به چارچوب گزارش دهی مربوطه الزم نمیباشد‪ .‬این معلومات معموالً یا بعنوان جدولهای‬
‫تکمیل کننده و یا یادداشتهای اضافی ارائه میشود‪.‬‬
‫‪Tax‬‬ ‫‪ ‬ماﻟیه‬
‫ماﻟیه‪ ،‬تادیۀ اﻟزامی است که به منظور تقویۀ بنیۀ ماﻟی دوﻟت و رفاه عامه بدون انجام خدمت‬
‫متقابل یا ارایۀ جنس از اشخاص حقیقی‪ ،‬حکمی و خارجی ها طبق احکام این قانون اخذ‬
‫میگردد‪ .‬ماﻟیه بنام معامالت غیر تبادﻟه نیز یاد میشود‪.‬‬
‫‪Tax Audit‬‬ ‫‪ ‬تفتیش ماﻟیات‬
‫اداره عاﻟی تفتیش صالحیت دارد تا فرایند جمع آوری ماﻟیات را تا جایی که امکان دارد به‪-‬‬
‫شکل بسیار فراگیر و جامع مورد تفتیش و بازرسی قرار دهد‪ .‬تفتیش ماﻟیات در نخست یک‬
‫وظیفه قانونی است وﻟی زمانی که اداره عاﻟی تفتیش تطبیق قوانین ماﻟیاتی را مورد غور و‬
‫ارزیابی قرار میدهد موثریت سیستم آوری عواید تطبیق و اهداف ماﻟیاتی را نیز تفتیش کرده‬
‫و در صورت الزم پیشنهادهایی را جهت اصالح نهادهای قانونی نیز پیشنهاد میکند‪.‬‬
‫‪Taxable Income‬‬ ‫‪ ‬عواید قابل ماﻟیه‬
‫مبلغی است که از عواید شخص‪ ،‬شرکت سهامی‪ ،‬شرکت محدود اﻟمسئوﻟیت یا سایر‬
‫شخصیتهای حکمی بعد از مجرائی معافیتها(مجرائی ازعواید ماﻟیه دهنده است که مطابق‬
‫احکام این قانون به وی داده میشود) و وضع کسرات(مصارف توﻟید و مصارف بدست آوردن‬
‫و محافظه عایدات است که وضع نمودن آن از عایدات طبق احکام این قانون مجاز میباشد‪).‬‬
‫مندرج این قانون باقی میماند‪.‬‬
‫‪81‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Tendering‬‬ ‫‪ ‬داوطلبی‬
‫داوطلبی عبارت از طرزاﻟعمل تدارکاتی رقابتی است که از طریق آن پیشنهاد داوطلبها از‬
‫بابت تدارکات جنس‪ ،‬کار و خدمات تقاضا شده بعد از دریافت مورد غور و ارزیابی قرار داده‬
‫میشود و در نتیجه قرارداد برای داوطلب برنده اعطاء میشود (به اصطالح تدارکات مراجعه‬
‫کنید)‪.‬‬
‫‪Tests of Controls‬‬ ‫‪ ‬آزمایش کنترولها‬
‫آزمایش کنترولها عبارت از تطبیق طرزاﻟعملهای تفتیش باالی برخی یا کل ارقام تحت‬
‫بازرسی میباشد‪ .‬آزمایش کنترولها بعنوان یک طرزاﻟعمل تفتیش بهمنظور ارزیابی موثریت‬
‫کنترولها در راستای جلوگیری و کشف اشتباهات طرح و دیزاین میشود‪.‬‬
‫‪Tolerable Misstatement‬‬ ‫‪ ‬اشتباهات قابل قبول‬
‫اشتباهات قابل قبول عبارت از یک مبلغ پوﻟی است که توسط مفتش تعیین میشود و سعی‬
‫مینماید تا ازعدم موجودیت اشتباهات بزرگتر از آن در ارقام تحت بازرسی اطمینان حاصل کند‪.‬‬
‫‪Tolerable Rate of Deviation‬‬ ‫‪ ‬میزان تخطیها قابل قبول‬
‫میزان اشتباهات قابل قبول عبارت از آن اندازه اشتباهاتی است که برای مفتش در سیستم‬
‫کنترول داخلی قابل قبول میباشد و سعی مینماید تا از عدم موجودیت تخطیهای بزرگتر از‬
‫آن در سیستم کنترول داخلی اطمینان حاصل کند‪.‬‬
‫‪Transfer Payments‬‬ ‫‪ ‬پرداختهای انتقاﻟی‬
‫پرداختهای انتقاﻟی عبارت از مباﻟغی بودجه است که از بابت عرضه خدمات اجتماعی مختلف‬
‫وﻟی متناسب با قانون و اهداف دوﻟت برای اشخاص سومی اجراء میشود‪ .‬این پرداختها شامل‬
‫امتیازهای عدم اشتغال‪ ،‬حقوق تقاعد‪ ،‬امتیازهای فامیلی و سایر پرداختهای اجتماعی میباشد‪ .‬در‬
‫برخی موارد این پرداختها از طریق یک حساب بانکی که در کنترول سازمان میباشد اجراء‬
‫میشود‪ .‬هرگاه چنین پرداختهایی صورت گیرد‪ ،‬سازمان مربوطه وجوهی را که در دوره گزارش‪-‬‬
‫دهی به این منظور تخصیص داده شده است بعنوان رسیدات نقدی و مباﻟغ را که در جریان‬
‫همین دوره پرداخت شده بعنوان پرداختهای نقدی و مباﻟغی که در اخیر دوره گزارشدهی در‬
‫حساب باقی مانده است را بعنوان بخشی از بیالنس اختتامیه در دفاتر حسابی خود باید ثبت کند‪.‬‬
 ‫‪81‬‬

‫‪Transparency‬‬ ‫‪ ‬شفافیت‬
‫شفافیت به معنی گزارشدهی عامه در موقع مقتضی‪ ،‬موثق‪ ،‬واضح و مرتبط پیرامون‬
‫وضعیت‪ ،‬صالحیتها‪ ،‬استراتیژی‪ ،‬فعاﻟیتها‪ ،‬مدیریت ماﻟی‪ ،‬عملیات و اجراات سازمان بهشمول‬
‫اداره عاﻟی تفتیش میباشد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬شفافیت شامل مکلفیتهای اداره عاﻟی تفتیش در‬
‫قسمت گزارشدهی یافتههای تفتیش و نتایج و دسترسی مردم به معلومات در رابطه به اداره‬
‫عاﻟی نیز میباشد‪.‬‬
‫‪Treasury Single Account – TSA‬‬ ‫‪ ‬حساب واحد خزائین‬
‫حساب واحد خزائین عبارت از حسابی است که یک دوﻟت از طریق آن مصارف واحدهای‬
‫بودجوی و سایر نهادهای خود را از طریق یک فعاﻟیت خزانه داری مرکزی که معموالً‬
‫بنام"حساب واحد" یا حساب واحد خزائین یاد میشود تنظیم میکند‪ .‬دوﻟت افغانستان‬
‫مصارف واحدهای بودجوی خود را از طریق حساب واحد خزائین تنظیم میکند‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬
‫وزارتها‪ ،‬ادارات‪ ،‬مستوفیتها و سایر سازمانهای دوﻟتی قادر به کنترول حسابات بانکی خود‬
‫نمیباشند و بیالنس نقدی مستقل ندارند‪ .‬تمام پوﻟهای دوﻟت از طریق حساب واحد خزائین‬
‫تنظیم میشود‪ .‬همچنان تمام مساعدتهای خارجی و پرداختها و مصارف دوﻟت از طریق‬
‫همین حساب صورت میگیرد‪ .‬هرگونه پرداخت که به نمایندگی از وزارتها‪ ،‬ادارات‪،‬‬
‫مستوفیتها و غیره سازمانهای دوﻟتی قابل اجرا میباشد صرف از طریق همین حساب و‬
‫بعد از منظوری مقاالت ذیصالح در وزارت ماﻟیه و موجودیت اسناد کافی از همین حساب‬
‫اجراء میشود‪ .‬پرداختها مطابق به اصول و قواعد معمول ماﻟی توسط فورم م‪ 01-‬طی‬
‫مراحل شده و مطابق به آن در سیستم ماﻟی افغانستان‪ 0‬ثبت میشود‪ .‬حساب واحد خزائین‬
‫یک حساب رسمی در د افغانستان بانک و یا کدام نهاد ماﻟی دیگر میباشد که توسط وزارت‬
‫ماﻟیه بمنظور مرکزی سازی وجوه عامه و سایر رسیدات بطور مطمئن کنترول میشود‪.‬‬
‫‪Uncorrected Misstatements‬‬ ‫‪ ‬اظهارات غلط اصالح نشده‬
‫اظهارات غلط اصالح نشده عبارت از آن اشتباهات و نواقصی است که مفتش در جریان‬
‫بازرسی به آن دست یافته است؛ وﻟی مرفوع نشده است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪AFMIS‬‬
‫‪81‬‬ ‫فرهنگ مختصراصطالحات مسلکی ‪/‬‬

‫‪Unmodified or Unqualified Opinion‬‬ ‫‪ ‬اظهار نظر موافق‬

‫زمانی مفتش اظهار نظر موافق ارائه میکند که صورتهای ماﻟی‪ ،‬در تمام موارد عمده و‬
‫اساسی‪ ،‬مطابق به اصول و قواعد چارچوب گزارش دهی ماﻟی ترتیب و ارائه شده باشد‪.‬‬
‫‪Walk-through Test‬‬ ‫‪ ‬آزمایشهای شناخت سیستم‬
‫به معنی پیگیری یک یا چندین معامله در تمام مراحل سیستم گزارشدهی ماﻟی میباشد‪.‬‬
‫‪Written Representation‬‬ ‫‪ ‬ارائه کتبی‬
‫ارائه کتبی عبارت از مکتوبی است که مدیریت(مرجع تحت تفتیش) به هیئت تفتیش ارائه‬
‫میکند و طی آن برخی موضوعات را جهت تقویت مدارک تفتیش تائید میکند‪ .‬ارائه کتبی‬
‫به این مفهوم شامل صورتهای ماﻟی‪ ،‬اعالمیهها دفاتر کمکی و یادداشتها نمیباشد‪.‬‬