BiolgioBiologia molekularreko

eta zitogenetikako
laborategiak
Edukiak
Biologia molekularra eta
zitogenetika: kontzeptuak.
Biologia molekularreko laborategia:
antolaketa eta funtzioak.
Zitogenetikako eta kultibo zelularreko
laborategia: antolaketa eta funtzioak.
Teknika aseptikoa.
Segurtasuna biologia molekularreko
eta zitogenetikako laborategietan.
 ategikoznlbr.Bmu1UD
1.1. Biologia molekularra
eta zitogenetika
Zentzu zabalean, honela defini daiteke zer den
biologia molekularra: biologikoki garran­
tzitsuak diren molekulen osaera, egitura eta
funtzioa ikertzeaz gain, haiek inplikatuta dau­
den prozesuak ere ikertzen dituen biologiaren
atala.
Definizio horrek azido nukleikoen eta proteinen
ikerketa hartzen du bere baitan, batez ere. Baina
bi makromolekula horiek ikertzeko teknologia be­
rrien eta metodologien garapena izugarri azkarra
denez, laborategiak espezializatu, eta, horren on­
dorioz, bi ikerketa mota horiek bereizi egin dira,
maila kontzeptualean:
«Biologia molekularra» izena azido nukleikoen
ikerketa aipatzeko erabiltzen da.
«Proteomika» terminoa, berriz, proteinen iker­
keta aipatzeko erabiltzen da.
Kontzeptuak bereizita, eta, beraz, ikerketa-arloak
bereizita, biologia molekularra genetikaren tresna
ahaltsuena bilakatu da.
Bestalde, zitogenetika metafasean dauden
kromosomen egitura, funtzioa eta portaera
ikertzen duen genetikaren ataltzat hartu izan
ohi da.
Egun, zitogenetika molekularra ari da indarra
hartzen, hau da, zitogenetikaren adar berezi bat,
biologia molekularraren teknikak oinarri dituena.
1.1 irudia. Laborategiek oso ondo bereizita dauden bi lan-eremu dituzte: eremu «zikinak» eta eremu «garbiak».
B
Horrenbestez, bai biologia molekularreko labo­
rategia eta bai zitogenetikako laborategia gene­
tikako laborategitzat har daitezke.
Izan ere, egun indarrean dagoen legediak ez ditu
laborategi horiek unitate independentetzat har­
tzen. Urriaren 10eko 1277/2003 Errege Dekretuak,
zerbitzu, zentro eta establezimendu sanitarioak
baimentzeari buruzko oinarri orokorrak ezartzen
dituenak, establezimendu horien definizioak bil­
tzen ditu II. eranskinean. Zehazki, osasun-zentroak,
osasun-establezimenduak eta unitate asistentzia­
lak deskribatzen ditu, eta honela definitzen du
Genetikako Unitatea: prestakuntza egokia duen
langilearen erantzukizunpean helburu diagnos-
tikoa duten proba genetikoak egiteko eta dagoz-
kien irizpenak igortzeko unitate asistentziala.
Definizio horren arabera, bi laborategiak Gene­
tikako Unitatearen barruan kokatuta leudeke.
Nola biologia molekularreko laborategiak hala zi­
togenetikakoak konplexutasun handiko teknikak
aplikatzen dituzten laborategiak dira, oso ekipa­
mendu espezializatua eta garestia behar dute, eta
biek ala biek arazo bera dute: kutsadura. Arazo
hori dutenez, bi laborategiak oso ondo bereizita
dauden bi lan-eremu dituzte: eremu «zikinak» eta
eremu «garbiak»; bi eremu horien artean mate­
riala ezin da inola ere gurutzatu, xedea kutsadura-
arriskua minimizatzen saiatzea baita.
Unitate honetan, bereizita ikasiko ditugu bi labo­
rategiak, eta bereziki aztertuko ditugu bakoitza­
ren berezko ekipamenduak eta antolaketa, bai eta
lan-fluxuari eta -baldintzei buruzko arauak ere. Eta
azkenik, bi laborategiek bete behar dituzten segur-
tasuneko baldintzak batera aztertuko ditugu.
B ategikoznlbr.Bmu1UD
1.2. Biologia molekularreko
laborategiak
Biologia molekularreko laborategietan baliatzen
den oinarrizko teknika polimerasaren kate-
erreakzioa (PCR) da.
Tresna molekular nagusitzat hartzen denez tek­
nika hori, laborategien egituraketa, lan-fluxuak
eta lan egiteko moduak teknika horren arabera
antolatzen dira.
PCR teknika xehetasun handiagoz aztertuko dugu
6. Unitate didaktikoan, baina zertan datzan au­
rreratuko dugu honetan. PCR teknika DNA kan­
titate txiki batetik abiatuz, milioika kopia berdin
lortzean datza. Ikusiko dugunez, prozesu horri
DNAren anplifikazioa esaten zaio.
1.2.1. Ekipamendua
Bai biologia molekularreko laborategian, bai zito­
genetikako eta kultibo zelularreko laborategian bi
ekipamendu mota egon ohi dira: ekipamendu es-
pezifikoa eta ekipamendu generikoa.
Ekipamendu espezifikoa
Biologia molekularreko laborategietako ekipa­
mendu espezifikoak ematen du aukera halako la­
borategien berezko teknikak gauzatzeko.
Ekipamendu horrek azpiegitura nagusi bat du,
ezinbestekoa PCRa gauzatzeko eta hura gauzatu
ondoren lortzen diren produktu anplifikatuak az­
tertzeko. Hona hemen ekipoak:
Termoziklagailua.
Elektroforesi-tresneria.
Gel-dokumentagailua.
Ekipamendu horren barruan, prozesu espezi­
fikoak egiteko tresna automatikoak ere badira;
besteak beste, prozesu hauetarako:
Azido nukleikoen erauzketa.
Aztergai diren zatien sekuentziazioa. Funtzio
hori betetzen duten tresnei sekuentziagailuak
esaten zaie.
Bi prozesu horiek eta biak ala biak gauzatzeko be­
har diren tresneriak 3. eta 8. unitate didaktikoe-
tan landuko ditugu, hurrenez hurren.
Termoziklagailua
Termoziklagailua PCR teknika gauzatzeko
tresna da.
Oinarrizko tresna da biologia molekularreko la­
borategietan. Hainbat inkubazio-tenperatura
eta -denbora programatuta nahieran, ziklo erre­
pikakor kopuru handia sekuentzialki egiteko
aukera ematen du, mikroprozesadore baten bidez
kontrolatuta.
Termoziklagailuaren atal aipagarrienak bloke
inkubatzailea eta tapa termostatizatua dira:
Bloke inkubatzailea. Guztietan atalik garran­
tzitsuena da. Putzu anitzeko euskarri metaliko
bat da, eta han PCR erreakzio-hodiak ­jartzen
dira.
Gai da fase bakoitzerako eta PCR zikloetako
bakoitzean programatutako tenperaturei modu
homogeneoan eusteko, bolumen guztian eta
beharrezko denboran. Bloke horiek 4 ºC-tik
96 ºC-ra bitarteko tenperatura-tarteak har di­
tzakete normalean.
Termoziklagailu-modelo bat baino gehia­
go daude, eta beren arteko aldea, batez ere,
blokea berotzeko eta hozteko erabiltzen duten
teknologian datza:
Batzuek aire beroko eta hotzeko sistemak
edo erresistentzia elektrikoak darabiltzate
(tresna zaharretan erabiltzen da).
Beste batzuek, berriz, material erdieroaleak
eta Peltier efektua (gaur egungo termozikla­
gailuak dira hauek). (1.1 Dok.)
Bloke inkubatzailearen tapa. Tapa bat da,
102-105 ºC-an termostatizatua, eta behin itxi­
ta dagoela, erreakzio-hodien tapa ukitzen du.
Horrek PCR erreakzio-nahasteko ura lurruntzea
eta tapa hotzenean kondentsatzea eragozten
du; izan ere, bloke inkubatzailean urak tenpera­
tura handia hartzen du, eta, tapari esker, ez dira
erreaktiboak kontzentratzen, bestela, ez litzateke
posible izango erreakzioaren garapena.
Termoziklagailu mota berezi bat ere bada: den-
bora errealeko termoziklagailua. Modelo ho­
nek termoziklagailu konbentzionalak dituen ata­
lez gain, laserra eta fluoreszentzia detekta­tzeko
sistema bat du, eta erreakzio-hodietako bakoitza
kitzikatu eta igortzen duen fluoreszentzia neur­
tzen du. Teknologia horrek produktu anplifikatuen
sintesia denbora errealean detektatzeko­ aukera
­
ematen du.

1. .UD Biologia molekularreko eta zitogenetikako laborategiak
1.2 irudia. Termoziklagailuak, bi modelo.
Termoziklagailu-modelo berrienetan, tenpera­
turak azkarrago alda daitezke eta tenperaturari
uniformeago eutsi dakieke bloke inkubatzai­
leetan; horrezaz gain, potentzia handiagoko
softwarea dute, eta horrek aukera ematen du,
besteak beste, ziklo bakoitzean bai inkubazio-
tenperaturak bai -denborak aldatzeko.
1.1 dokumentua
Peltier efektua
Efektu termoelektriko bat da, hain zuzen ere.
Bi soldaduraren bidez lotuta dauden bi metal
edo erdieroale desberdinetatik korronte elek­
triko zuzena igortzen denean gertatzen den
bero-transferentzia da Peltier efektua. Horren
guztiaren ondorioz, erdieroaleetako bat berotu
eta bestea hoztu egiten dira. Korronte zuzena­
ren polaritatea aldatuz gero, erdieroaleetako
bakoitzaren berotzea edo hoztea ere aldatu
egiten da.
Peltier efektua egungo termoziklagailuetan
erabiltzen da, bloke inkubatzailearen, eta, be­
raz, erreakzio-hodien tenperaturak gora edo
behera oso azkar egin dezan, hori lortzeko
zirkuitua elikatzen duen korrontearen polarita­
tea aldatuta bakarrik.
Elektroforesi-tresneria
Biologia molekularreko laborategietan beste pro­
zesu bat ere gauzatzen da: gel-elektroforesia;
horretarako, tresneria espezifikoa behar da.
Prozesu hori, funtsean, hainbat tamainatako azi­
do nukleikoen molekulak bereizteko da, eta haren
9
bidez, besteak beste, PCR bateko produktu anpli­
fikatuak azter daitezke edo tamaina jakineko DNA
zatiak araztu eta lortu.
Prozesua honetan datza: disoluzio indargetzaile
batean (pH 7,5-7,8) azido nukleikoen laginak di­
tuen matrize bat sartu, eta han eremu elektriko
bat aplikatzean. Azido nukleiko horiek matri­zean
barrena migratzen dute, azkarrago edo m­ otelago,
abiadura hori karga garbiaren (pH horrekiko ne­
gatiboa), haien tamainaren eta hiru dimentsioko
konformazioaren baitan baitago.
Agarosazko edo poliakrilamidazko gel bat izaten
da matrizea. Bi horietako zein erabili eta osagaien
kontzentrazio-kantitatea, bereizi nahi diren mo­
lekulen eta lortu nahi den bereizmenaren baitan
dago. (1.2 Dok.)
1.2 dokumentua
Azido nukleikoen elektroforesian
erabiltzen diren matrizeak
Agarosazko gelak (% 0,5-% 2 artekoak)
zati handiak bereizteko erabiltzen dira, eta,
beraz, elektroforesiak azkarrago egiten dira,
baina bereizmen mugatua lortzen da.
Poliakrilamidazko gelak molekula txikiak
bereizteko eta bereizmen handiagoa lortze­
ko erabiltzen dira.
Andaluziako FIBAO fundazio publikoaren esteka
honetan, gel-elektroforesiaren animazio sinpli­
fikatua ikus dezakezu:
http://medmol.es/tecnicas/68/
10 1. UD. Biologia molekularreko eta zitogenetikako laborategiak
Amaieran, azido nukleikoak gelean ikusteko,
agente tartekatzaile fluoreszente bat erabiltzen
da, hala nola etidio bromuroa.
Elektroforesia gauzatzeko, nahitaez honako
hauek behar dira:
Plastikozko euskarria edo «ohea»; gela soli­
dotzen da han.
Elektroforesi-kubeta; osagai hauek ditu:
Euskarria erdian, gelaren «ohea» jartzeko.
Elektroforesiaren ontzi indargetzaileentzako
bi leku, alde banatan.
Elektrodo positiboa eta negatiboa, alde ba­
natan.
Elikatze-iturria; elektroforesi-kubeta korronte
elektrikoz etengabe hornitzeko. Tentsioa edo
ampere-kopurua hautatzeko eta intentsitatea
neurtzeko aukera eman behar du.
Gel-dokumentagailua
Behin elektroforesia amaitu dela, lortutako emai­
tzak gel-dokumentagailua erabilita ikusi ahal izan­
go dira.
Gel-dokumentagailua deritzon tresnari esker,
elektroforesiaren ondoren, azido nukleikoen
bandak ikus daitezke gelean, eta haiei argaz­kiak
atera ere bai.
1.3 irudia. Elikatze-iturrien eta elektroforesi-kubeten modeloak.
μfiflflfl
Elektroforesiaren oinarriak eta metodologia
sakon aztertzen dira Laborategiko Teknika
Orokorrak moduluan.
Tresnak, funtsean, elementu hauek ditu:
Zeharkako argiztagailua. Argi ultramoreko
iturri bat da (245-365 nm-ko uhin-luzerakoa);
argi ultramorearekiko azalera garden baten
azpian dago, eta han jartzen da gela. Argi ul­
tramoreak gela argiztatzen duenean, agente
tartekatzaileak fluoreszentzia igortzen du, eta
azido nukleikoen bandak ikus daitezke.
Argazki-kamera edo irudiak hartzeko sistema
bat. Gela argazki-kamera baten bidez azter­
tzen da. Kamera hori ganbera ilunaren goial­
dean dago; argi ultramorearekin lan egiteko
egokituta dago, eta software espezifiko batek
kontrola­tzen du. Kamera horren bidez, moni­
μfiflflfl
Argi ultramoreen eraginpean babesik gabe
egoteak manipulatzaileari eragiten dion arris­
kua eragozteko, egungo dokumentagailuek
ganbera ilun bat izaten dute zeharkako ar­
giztagailuaren barruan, eta, hala, ganbera ilu­
neko atea itxita dagoenean soilik piztu daiteke
argi-iturria.
 1. UD. Biologia molekularreko eta zitogenetikako laborategiak11

1.4 irudia. Zeharkako UV argiztagailua.

tore baten pantailan ikus daiteke gela, eta, ho­

rrezaz gain, irudia hobeto ikusteko aukera ere
ematen du, bai eta argazkiak ateratzeko eta
neurketak egiteko ere.
1.5 irudia. II klaseko fluxu laminar bertikaleko kabina.

Ekipamendu generikoa
Laborategi guztiek dute ekipamendu generikoa;
nolanahi ere, badira biologia molekularrean soilik
aplikatzeko ezaugarriak edo moldaketa zehatzak
dituzten tresnak. Azken horiei dagokienez, hona
hemen aipagarrienak:
Biosegurtasuneko kabina. Biologia moleku­
larreko laborategietan, II klaseko fluxu laminar
bertikaleko kabinak erabili behar dira ezinbes­
tean; izan ere, kutsaduratik babesten ditu, bai
lagina, bai lagina manipulatzen ari den pertso­
na, bai ingurumena.
Bereziki garrantzitsua da erabiltzaileak RNAre­
kin lan egin behar badu (RNA erauzi eta araztu,
erreaktiboak prestatu, RNA duten laginak ma­
nipulatu), erribonukleasak (RNAsak) nonahi
daudelako eta lagin baten RNA bat-batean
­degrada dezaketelako.
Ezinbestekoak dira, halaber, zelulen kultiboekin
lan egin behar baldin bada.
Bi ur mota horien kontsumoa txikia bada, beste
erreaktibo bat balitz bezala eskuratu daitezke.
Espektrofotometroa. Lagin bateko azido
nukleikoen kontzentrazioa eta purutasuna
neurtzeko, absorbantzia-irakurketak egin be­
har dira, 230 eta 320 nm arteko uhin-luzerako
balio-tartean, eta, horretarako, espektrofoto­
metroa behar da.
Zenbait kasutan, lagin-kantitatea oso txikia de­
nez, espektrofotometro espezifikoak ere disei­
natu dituzte, lagin-kantitate minimoak (1 µl)
erabiltzen dituzten azido nukleikoak kuantifika­
tzeko; horiek kubeta kapilarrak izaten dituzte
­oinarri.

Ura arazteko sistema. Biologia molekularreko

laborategiek II motako ur araztuz eta I motako
ur ultrapuruz etengabe hornitzeko sistema bat
nahitaez izan behar dute.
Egun, merkatuan ura arazteko tresna mota
asko daude, eta, oinarrian, erabiltzen duten
teknologiak egiten ditu desberdin: elektrode­
sionizaketa, erretxina ioi-trukatzaileak, alde­
rantzizko osmosia, iragazketa... Horien guztien
artean bat aukeratzeko, bi ur mota horien egu­ 1.6 irudia. Azido nukleikoen kontzentrazioa eta puruta­
neroko kontsumoa hartzen da kontuan. suna neurtzeko espektrofotometro espezifikoa.
12 1. UD. Biologia molekularreko eta zitogenetikako laborategiak
Argi transmitituko eta fluoreszentziako
mikroskopioa. Biologia molekularrean, fluo­
reszentziako mikroskopioa ezinbestekoa da, hi­
bridazio fluoreszenteko teknikak aplikatuz lor­
tutako emaitzak in situ interpretatuko badira.
Fluoreszentzia-iragazki egokiak eduki behar
ditu, erabiltzen diren fluorokromoak ikusteko,
eta komeni da irudiak hartzeko sistema bat ere
edukitzea.
Autoklabea. Ezinbestekoa da mikroorganis­
moekin lan egiten bada, eta komenigarria, no­
lanahi ere. Nahiz eta laborategietan erabiltzen
den ia material suntsikor guztia esterilizatuta
eskuratu daitekeen, autoklabea erabiliz gero,
laborategietako zereginen kostua asko mu­
rriztu daiteke.
Inkubagailua edo labea. Biologia molekula­
rreko laborategietan erabiltzen diren inkuba­
gailuen ezaugarriak ikertu beharreko laginen
eta aplikatuko diren tekniken araberakoak dira.
Bakterioekin lan egiten bada, mikrobiologia-
kultiboko labeak beharko dira. Zelulen kul­
tiboekin lan egiten bada, CO2 kantitatea eta
hezetasun kontrolatua dituzten inkubagailuak
beharko dira.
Bainu termostatikoa, termoblokea eta
plaka bero-emailea. Tenperatura doitzeko
gailua duen ekipamendu mota hori oinarrizkoa
da inkubazio mota oro egiteko, bai eta diges­
tioak eta entzima-tratamenduak egiteko ere.
Plaka bero-emaileari dagokionez, garrantzi­
tsua
da modu homogeneoan eta egonkorrean lor­tzea
1.7 irudia. Plaka bero-emailea, in situ hibridaziorako.
95-100 ºC-ko tenperaturak, nahitaezkoa baita
zeluletatik eta ehunetatik DNA desnaturaliza­
tzeko, in situ hibridazioko tekniketan.
Zentrifugagailuak eta mikrozentrifuga-
gailuak. Tresna horien errotoreek gai izan behar
dute bai 50 ml-ko hodiak bai 0,2 ml-ko Eppen­
dorf hodiak zentrifugatzeko. Egokiena da haie­
tako bat hoztua izatea.
–20 ºC-ko eta –80 ºC-ko hozkailuak eta izoz­
kailuak. Hozkailuak eta izozkailuak edukitzea
behar-beharrezkoa da erreaktiboak eta laginak
gordetzeko:
Erreaktibo gehientsuenak (batez ere entzi­
mak) –20 ºC-an gordetzen dira.
RNA lagin guztiak gordetzeko eta DNA laginak
epe luzez biltegiratzeko –80 ºC-ko tenperatu­
ra behar da.
Beste ekipamendu batzuk. Laborategi
guztietan egon ohi diren oinarrizko tresnak,
hala nola erreaktiboak pisatzeko balantzak,
erreaktiboak prestatzeko irabiagailu magne­
tikoak, laginak eta erreaktiboak homogeneiza­
tzeko vortexa eta pH-metroa.
1.8 irudia. Mikrozentrifugagailua.
 ategikoznlbr.Bmu1UD
1.2.2. Laborategien
antolaketa
Unitate honetan jada hasieran adierazi dugunez,
biologia molekularreko laborategien antolaketa
haietan erabiltzen den teknika nagusiaren baitan
dago. PCR teknikak berekin dakar:
Erreaktiboen prestaketa.
Lagin biologikoen DNAren erauzketa eta araz­
keta.
Anplifikazio-erreakzioa, zentzu hertsian.
Erreakzioaren produktuen azterketa, elektrofo­
resiaren eta gel-dokumentagailuaren bidez.
Jarduera horiek lan-eremu banatan egin behar
dira, eremu independentetan; geletan fisikoki
bereizita egon behar dute, eta nork bere ekipa­
mendua eta lan-materiala izan behar ditu, batetik
bestera eraman behar ez izateko. Horrenbestez,
biologia molekularreko laborategiek gutxienez lau
gela independente izan behar dituzte:
Erreaktiboak prestatzeko gela. Laborate­
giko eremu «garbia» da (DNArik gabea). Gela
honetan prestatzen dira laborategian erabiliko
diren erreaktibo guztiak, bai eta PCR erreakzio­
nahastea ere.
Ezinbestekoa da erreaktiboak DNAz ez ku­
tsatzea; beraz, gela barruan presio positibo
txikia egon behar luke, kutsadura-iturriak sar
daitezen eragozteko, eta funtsezkoa ere bada
biosergutasuneko kabina bat edukitzea.
Laginak prestatzeko eta DNAren erauzke-
tak egiteko gela. Laborategiko eremu «ziki­
na» da (DNA badago) gela hau; horrenbestez,
komeni da gela barruan presio negatibo txikia
egotea, material kutsatzaileak ihes egin ez de­
zan gelatik. Horrezaz gain, biosegurtasuneko
kabina bat eta espektrofotometro bat izan be­
har ditu.
PCRaren gela. PCR teknika aplikatzeko behar
beste termoziklagailu daude gela horretan,
bai eta erreakzio-nahasteari DNA laginak gehi­
tzeko lan-eremu bat ere.
PCRaren osteko gela. Elektroforesi-tresneria
guztia eta gel-dokumentagailua daude gela
horretan. Gela hori ere eremu «zikina» da, pro­
duktu anplifikatuak direla-eta oso kutsadura-
iturri handia baita; horrenbestez, gela horren
barruan ere presio negatibo txikia egon be­
13
Laginen
Erreaktiboen
prestaketa eta
prestaketa
DNAren erauzketak
Gela
Elektroforesia PCRa
iluna
1.9 irudia. Biologia molekularreko laborategien pla­
noaren eskema, PCR teknikak aplikatzeko gutxieneko ge­
lak adierazita.
har luke. Gelaren egoera egokia izan dadin,
­gel-dokumentagailua gela ilun ­batean jarri behar
da, fluoreszentziako mik­roskopioarekin batera.
Gutxieneko antolaketa hori, jakina, konplexua­
goa ere izan daiteke; hau da, laborategian era­
biltzen diren teknologien baitan dago antolaketa
oro. Hala, beharrezkoa izango da, esaterako, gela
«garbia» edukitzea, aipatutakoez gain, zelulen
kultiboak egingo badira; eta gela «zikinak», be­
rriz, sekuentziatzaileentzat, hibridazioko teknikak
aplikatzeko, etab.
1.2.3. Lan-fluxua
Biologia molekularreko laborategiak geletan egi­
turatuta egotea ez da nahikoa, ordea, PCRen
emaitzak fidagarriak izango direla ziurtatzeko.
Izan ere, ezinbestekoa da teknikariak (langileak)
jakitun izatea zeinen erraza den aztertu beharre­
ko laginak kutsatzea, eta, beraz, oso kontuan izan
behar dela lan-fluxua.
Lan-fluxuak prozesuen noranzko bakarra
ezartzen du, lan-zirkuituan.
Biologia molekularreko laborategietan, noranzko
bakarrekoak izan behar du beti lan-fluxuak, bai eta
laginenak ere; eremu garbietatik eremu zikineta­
ranzkoa izan behar du:
PCR-aurrea V PCRa V PCR-ostea.
14 1. UD. Biologia molekularreko eta zitogenetikako laborategiak
Erreaktiboen DNaren PCR-
prestaketa erauzketa aurrea
PCRa
PCRaren produktuen azterketa
PCR-
ostea
1.10. irudia Noranzko bakarreko lan-fluxua, biologia
molekularreko laborategietan. Kolore berdeko laukiak
adierazten du prozedura gela garbi batean egiten dela.
Lauki moreek adierazten dute prozedura gela zikinetan
egiten dela. Gezi berdeek, berriz, laginen eta lanaren
noranz­ko bakarreko fluxu zuzena adierazten dute, eta
gezi gorriek laginen okerreko fluxua.
Fluxu horrek adierazten du eta agerian uzten du
behar-beharrezkoa dela lanerako eremuak auto­
nomoak izatea; beste modu batera esanda, nork
bere oinarrizko azpiegitura (kabinak, zentrifuga­
gailuak, bainuak, hozkailuak, etab.) eta lanerako
materiala izan behar ditu, ezinezkoa baita horiek
partekatzea.
Lanerako materiala diogunean, hauek aipatzen di­
tugu, besteak beste: mikropipeta automatikoak,
norbera babesteko ekipamendua (eskularruak,
behin erabiltzeko batak, betaurreko babesleak...)
bai eta material suntsikorra ere (hodiak, Eppen­
dorf hodiak, euskarriak, behin erabiltzeko pipe­
tak, pipeta-puntak, arkatz markatzaileak...). Ho­
riek guztiak, begi-bistan denez, ezin dira eraman
eremu «zikinetatik» eremu «garbietara».
1.2.4. Biologia molekularreko
laborategiak: lan-baldintzak
Begi-bistan da biologia molekularreko labora­
tegietan ere aplikatzen direla laborategi orotan
nagusi diren jardunbide egokien arauak eta mu­
rrizketak; esate baterako, debekatuta dago jatea,
edatea, erretzea eta makillatzea.
Alabaina, lan-baldintza espezifikoak ere aplika­
tzen dira dira, laginen kutsadura eragozteko edo,
gutxienez, minimizatzeko. Horretarako, badira
zenbait arau, materialak eta erreaktiboak esterili­
zazioa ziurtatuz manipulatzeko, hala nola teknika
aseptikoa.
Laginen kutsadura
Testuinguru honetan, kutsadura terminoa
zentzurik zabalenean hartu behar da; zehazki,
hau da definizioa: laginean material exogenoa
sartzea eta haren purutasuna aldatzea.
Kutsadura horrek emaitza akastunak edo inter­
pretaezinak eragiten ditu. Horren harira, hauek
dira bi kutsatzaile mota arriskutsuenak:
Lagina kutsatzen duten azido nukleiko arrotzak.
Azido nukleikoak degradatzen dituzten entzi-
ma ez desiratuak (nukleasak).
Kutsadura-iturriak mota askotakoak izan daitezke:
Kutsadura gurutzatua, hauen ondorioz:
Ingurumeneko material ez-anplifikatua edo
ingurumeneko mikroorganismoak. Esaterako,
laginak manipulatzean (pipeteatzean, Eppen­
dorf hodiak irekitzean, zentrifugatzean...) sor­
tutako aerosolak.
Laborategiko teknikarien kutsatzaileak, hala
nola larruazalaren deskamazioko zelulak, ilea
eta eskularru kutsatuak.
Laneko gainazaletako kutsatzaileak. Lane­
rako erabiltzen diren gainazaletan pilatzen
diren kutsatzaileak, alegia.
Produktu anplifikatuen bidezko kutsadura,
laborategian bertan PCR bidez sortutako pro­
duktuek eragindakoa (ingelesez, carryover).
Merkatuan diren erreaktiboek eta mate-
rial sun­ tsikorrek eragindako kutsadura.
­Fabrikatzaile gehienek bermatzen dute beren pro­
duktuak esterilizatuta daudela, baina horrek ez
du esan nahi DNArik edo nukleasarik ez dutenik,
eta horregatik gerta daiteke kutsadura hori. Esteril
terminoak esan nahi du mikroorganismo bizigai­
rik ez duela, ­baina esterilizazio-metodo batzuek
ez dute ziurtatzen mikroorganismoei DNA era­
bat kendu izana, eta entzima-inaktibazioa ere ez,
­batik bat erribonukleasena (RNAsak).
Materialak eta erreaktiboak
manipulatzeko arauak
Behin kutsadura-iturriak identifikatuta, haiek des­
agerrarazten edo prebenitzen saiatu behar da.
Horretarako neurri garrantzitsuenak zein diren
jada azaldu dugu, hau da, laneko eremuak fisikoki
bereiztea eta eremu horietan noranzko bakarreko
fluxua ziurtatzea.
 1. UD. Biologia molekularreko eta zitogenetikako laborategiak15
Nukleasek eragindako kutsadura (erreaktiboena
eta material suntsikorrena) eragotz daiteke, hain
zuzen ere, nukleasarik gabeak direlako ziurtagiria
duten erreaktiboak eta materialak soilik erabili­
ta. DNAk eragindako kutsadura, aitzitik, ezin da
kontrolatu, eta, beraz, berebiziko garrantzia du
erreaktiboak zorrotz kontrolatzeak (loteak, loteen
irekitze-datak, iraungitze-datak, alikuotazioa...)
eta teknika guztietan kontrol negatiboak egiteak.
Dena dela, kutsadura prebenitzeko lan-baldintza
garrantzitsuenetako bat honako honetan da­
tza: esterilitatea ziurtatuko duten lan-ohitura
egokiak edukitzean, hau da, teknika aseptikoa
aplikatzean.
Teknika aseptikoa
Biologia molekularreko laborategietan, mikroor­
ganismoek, azido nukleikoek eta nukleasek era­
gindako kutsadura prebenitzera bideratutako
jarduera ororen multzoa da, zehazki, teknika
aseptikoa.
Horrezaz gain, jardueren multzo hori egokitu egin
behar da biologia molekularreko laborategietako
lan-ingurunera. Orrialde honetako eskeman bildu
ditugu jarduera garrantzitsuenak, kontuan izanik
jarduera askok bi helburu betetzen dituztela: lagi­
naren kutsadura prebenitzea eta langilea produktu
Biologia molekularreko
laborategira egokitutako
teknika aseptikoa
Eskuak Gainazalak
NBE
garbitzea deskontaminatzea
Eskularruak
Metodo Metodo
fisikoak kimikoak
Batak
UV
Maskarak
1.11 irudia. Organigrama: teknika aseptikoaren ohiko jarduerak, biologia molekularreko laborategietara egokituta.
biologiko eta kimiko arriskutsuekin kutsa dadin
eragoztea.
Eskuak garbitzea. Lagin biologikoak eta
erreaktibo kimikoak manipulatzen direnean,
eskuak maiz garbitzea da oinarrizko higiene-
araua, nahiz eta eskularruak erabili.
Norbera babesteko ekipamendua erabil­
tzea (NBE). Talkorik gabeko eskularruak eta
batak dira norbera babesteko ekipamendu na­
gusiak. Eskularruak erabiltzeaz gain, manipu­
latutako laginekin eskularruak kutsa daitezen
eragozteko lan-jardunbide egokiak ere kontuan
hartu behar dira.
Horrenbestez, laginak eta erreaktiboak dituzten
Eppendorf hodiak, esate baterako, labur-labur
zentrifugatu behar dira, ireki aurretik. Izan ere,
hori egin ezean, aerosolak sor daitezke, eta ez
hori bakarrik, taparen barruko aldean geratutako
laginen kantitate txikien zipriztinek eskularruak
eta gainazalak kutsa ditzakete.
Gainazalak deskontaminatzea. Laneko gai­
nazalak garbitzeko eta deskontaminatzeko me­
todo fisikoak erabil daitezke, hala nola argi ul­
tramorea erradiatuta, bai eta metodo kimikoak
ere, esaterako, sodio hipoklorito (% 10) diso­
luzioarekin garbituta edo merkatuan dauden
deskontaminatzaileak erabilita (DNA Zap, DNA
Remover, DNA Away...).
Kutsadura gurutzatua Carryoverra
(ingurumenekoa)
prebenitzea
prebenitzea
Kabinak Laginen
noranzko
Pipeta- bakarra
puntak
Hipokloritoa
Merkatuko
erreaktiboak
16 1. UD. Biologia molekularreko eta zitogenetikako laborategiak

Ingurumenaren kutsadura prebenitzea. In­

gurumenak eragindako kutsadura gurutzatua
prebeni­tzeko, nahitaezkoa da hauek erabiltzea:
II klaseko biosegurtasun-kabina.
Mikropipeta-punta bereziak. Fluidoak
xurgatzean sortutako aerosolek pipeta
a­utomatikoak kutsa ditzala eragozten dute.
Pipeta-punta horiek bi motatakoak izan dai­
tezke:
– Desplazamendu positibokoak; barruan
pistoia dute, eta horrek benetako mikroxirin­
ga bilakatzen ditu. Halako pipetek pistoian
1.13 irudia. Iragazkidun pipeta automatikoen puntak.
ahokatutako zurtoina dute, eta, hura punta
barruan gora eta behera mugitzen denean,
fluidoa xurgatzen eta botatzen dute; harta­
ra, fluidoak ez du inoiz pipetaren gorputza nika aplika­tzeko edo PCR-osteko eremuetatik la­
ukitzen eta ez dira aerosolak sortzen. ginak prestatzeko eta azido nukleikoak arazteko
– Iragazkidun puntak; erabilienak dira. Ba­ PCR-aurreko eremuetara.
rruan iragazkia dute, eta sor daitezkeen ae­
rosolak pipetaren gorputzera iristea eragoz­
ten dute.
1.2.5. Baliabideen erabilera
eraginkorra
Carryoverra prebenitzea. Produktu anplifika­
tuek eragindako kutsadura oso arazo handia Biologia molekularreko laborategiak oso espeziali­
izaten da diagnosi-laborategietan, lagin asko­ zatuak dira, eta, beraz, kostu handia izaten dute,
tan xede-sekuentzia berberak etengabe an­ bai ekipamendu zein azpiegituretan, bai erreakti­
plifikatu behar izaten baitituzte, eta produktu boetan. Horregatik guztiagatik, baliabideak era­
horien kantitate txiki-txikiekin kutsatuz gero, ginkortasunez kudeatuko badira, ezinbestekoa da
txikienarekin kutsatuta ere, nahikoa baita posi­ kalitatearen inguruko estandar egokiak ezartzea
tibo faltsuak sortzeko. eta behar bezala dabiltzala ziurtatu ahal izateko
adierazleak garatzea.
Carryoverra eragozteko arau nagusia lan-fluxua
inoiz ez aldatzea da; beste modu batera esanda, Ziurtapen-enpresa batek laborategia ikuskatzea
inoiz ez garraiatzea lagin anplifikatuak PCR tek­ da egokiena; unean-unean indarrean dagoen ISO

1.12 irudia. Desplazamendu positiboko pipeta automatikoaren punta baten eta haren funtzionamenduaren eskema.
 1. UD. Biologia molekularreko eta zitogenetikako laborategiak17
kalitate-araua betetzea eta, hartara, ziurtagiria
lortzea. Edonola ere, baliabideak eraginkortasu­
nez erabiliko direla ziurtatzeko, honako gutxiene­
ko alderdi hauek bete behar dira:
Ekipamendua eta azpiegiturak. Mantentze-
lanak egiteko plana (egunero, astean behin,
hilean behin, etab.) eta aldian-aldian azterketa
teknikoak egiteko plana eduki behar dira.
Mantentze-lanetan kalibrazioak egin behar
dira, beharrezkoa bada, eta tresneria garbitu.
Erreaktiboak. Erreaktiboen trazabilitatea ziur­
tatu behar da, jasotzen direnetik erabili arte
edo iraungi direlako baztertu arte.
Horrek berekin dakar sarrerak erregistratzea,
loteak eta iraungitze-datak kontrolatzea eta
behar bezala gordetzea.
Giza baliabideak. Langile berriek prestakuntza
egokia jaso behar dute, egingo dituzten lanak
kontuan hartuta; segurtasunaren eta hondaki­
nen kudeaketaren ingurukoa barne.
Etengabeko prestakuntzarako plana ere disei­
natu behar da, biologia molekularrean erabil­
tzen diren teknologien eta prozeduren bilakaera
etengabera egokitzeko langileen ezagutza.
Teknikak. Prozedura tekniko guztiak estanda­
rizatu behar dira, lan-prozedura normalizatuen
bidez, teknikaren alderdi guztiak kontuan har­
tuta (laginak jasotzen direnetik txostenak idatzi
arte) eta, beharrezkoa balitz, zer kontrol egin
behar diren zehaztuta.
Diagnosi-laborategietan, gainera, nahitaezkoa
da komunikazio ona edukitzea probak eskatzen
dituzten klinikoekin, errepikapenak eta eskaera
desegokiak eragozteko.
Ingurumen-kudeaketa. Laborategiak ingu­
rumenaren alorreko jardunbide egokien kodea
eduki behar luke, xede hauetarako:
Uraren, elektrizitatearen eta paperaren kon­
tsumoa murrizten saiatzea, ahal del neurrian.
Hiri-hondakinak ondo birziklatuko direla ber­
matzea.
Laborategiaren oinarrizko egiturak, halaber, bat
etorri behar luke printzipio honekin: emari txikiko
iturriak, kontsumo txikiko argiztapena eta isola­
mendua, besteak beste.
1.3. Zitogenetikako eta
kultibo zelularreko
laborategiak
Erabiliko ditugun kontzeptuak argitze aldera, ko­
meni da hasiera-hasieratik adieraztea zertan diren
desberdinak kultibo zelularreko laborategiak eta
zitogenetikako laborategiak:
Kultibo zelularreko laborategiak organis­
mo zelulaniztunen zelula eukariotikoak modu
kontrolatuan (baldintzak betez) eta kultibo-
ingurune­artifizialak baliatuz ugaritzea edo haz­
tea du helburua.
Zitogenetikako laborategiak espezie euka­
riotikoen kromosomak aztertzea du helburua.
Medikuntzaren alorrean, giza zitogenetikako
laborategietan giza kromosomak aztertzen
dira, bai ikuspegi morfologikotik (kariotipoa),
bai ikuspegi molekularretik (zitogenetika mole-
kularra).
Helburuak zein diren ikusita, kultibo zelularreko
laborategiak eta zitogenetikako laborategiak oso
desberdinak direla pentsa daiteke, baina, berez,
alderdi komun asko dituzte, nola egituran, hala
ekipamenduan eta lan-baldintzetan.
μfiflflfl
Azaldu ditugun laborategi mota horiek, ha­
laber, arazo nagusi berbera dute: mikroor­
ganismoen eraginez (bakterioak, onddoak,
mikoplasmak, birusak) kultiboak kutsatzea.
Mikroorganismo horiek askoz ere azkarrago
hazten dira kultiboan zelula eukariotikoak bai­
no, eta oso denbora gutxian eragin dezakete
kultiboaren heriotza.
Kultibo zelularreko laborategi generikoaren adar
espezializatutzat har daiteke zitogenetikako labo­
rategia; honako hauek biltzen ditu:
Kultibo zelularraren arloa, zelulak mitosian lor­
tzera bideratuta.
Genetikaren arloa, kromosoma metafasikoak
iker­tzera bideratuta.
Bi laborategi mota horietan, jakina, baliabideak
eraginkortasunez erabiltzeko kalitate-politikak
ezarri behar dira, biologia molekularreko labora­
tegietarako azaldutakoen oso antzekoak.
18 1. UD. Biologia molekularreko eta zitogenetikako laborategiak

Zitogenetikako laborategietan teknologia gehiago
eta konplexuagoak daudenez kultibo zelularreko
laborategietan baino, zitogenetikako laborategie­
tako ekipamendua, egitura eta lan-fluxua zein lan-
baldintzak izango ditugu aztergai.
Beste HEPA iragazki bat, aurrekoa baino txi­
kiagoa eta haren gainean jarria; iragazki horre­
tan zehar kanporatzen da sistema mekanikoak
bultzatutako gainerako airea.

1.3.1. Ekipamendua
Zitogenetikako laborategiek beharrezkoa dute,
batetik, kultibo zelularrak egiteko ekipamendu
­
espezifikoa, bestetik, zitogenetikako teknikak
­
aplikatzeko ekipamendu espezifikoa, eta hirugarre­
nik, laborategi guztiek izan ohi duten ekipamendua.

Kultibo zelularrak egiteko

ekipamendu espezifikoa

Kultibo zelularretarako ekipamendu espezifikoa

honako hauek osatzen dute: fluxu laminarreko
kabina, CO2 inkubagailua, mikroskopio alderan-
tzikatua eta kriogenia-ekipamendua.

Fluxu laminarreko kabina

Fluxu laminarreko kabina da kultibo zelu­

larrerako prozedura eta manipulazio guztiak
egiten diren lekua. Besteak beste, bitartekoak 1.14 irudia. II klaseko fluxu laminarreko kabina baten es­
prestatzen, kultiboak ereiten, inguruneak alda­ kema; airearen zirkuitua zein den ikus daiteke.
tzen eta azpikultiboak egiten dira halakoetan.

Kultibo zelularretarako kabina egokiena II klase- 1.3 dokumentua

ko segurtasun biologikoko kabina da, kultiboaren
kutsadura prebenitzen eta langilea zein inguru­
mena babesten baititu.
Elementu hauek ditu:
Aurrealdeko panel gardena, kabinaren ba­
rruan fluxu laminarra egonkorra izan dadin era­
giten du.
Aurrealdeko sareta, aire-korrontea sar dadin
uzten du, eta korronte horrek elementu kutsa­
tzaileak lan-leihotik ihes egitea eragozten du.
Sistema mekaniko bat, sartutako airea eta
zirkuitu barruko airea kabinaren goiko aldera
bultzatzeko.
Azalera handiko HEPA iragazkia, kabinaren
sabaia hartzen duena. Sistema mekanikoak
barrura bultzatutako airearen zati bat (IIA ka­
binetan % 70 eta IIB kabinetan % 30) iragaz­
kian zehar pasarazten da, eta partikularik
eta mikroorganismorik gabeko fluxu laminar
egonkorra sortzen da. (1.3 Dok.)
HEPA iragazkiak
HEPA iragazkiak (ingelesez, High Efficiency Par-
ticle Arresting) efizientzia handiko iragaz­kiak
dira, eta 0,2 µm baino gehiagoko partikulak
biltzen dituzte, % 99,995eko eraginkortasu­
nez. Fluxu laminarreko kabinetan jartzen dira,
bakterioak, onddoak, esporak eta hartziga­
rriak biltzeko, eta, hala, ingurumenean dauden
mikroorganismo horien eraginez kultiboak ez
kutsatzeko.
CO2 inkubagailuak
CO2 inkubagailuak ingurumen-baldintza op­
timoak sortzen ditu bere barnean, eta zelulak
kultibo-ingurunean behar bezala haztea ahalbi­
detzen du.
Honako gailu hauek ditu:
Tenperatura kontrolatzekoa. Kultibo mota
bakoitzari dagokion tenperatura jartzeko eta
tenperatura hori egonkor iraunarazteko.

1. UD. Biologia molekularreko eta zitogenetikako laborategiak
Zirkuitu barruko airea mugiaraztekoa. Ten­
peratura homogeneoa izan dadin.
CO2-a kontrolatzekoa. CO2 purua botila pre­
surizatuetan konprimatuta hornitzen da, eta
gailu horrek airearekin nahasten du dagokion
proportzioan (% 4-7) eta inkubagailu barrura
injek­tatzen du.
Hezetasuna kontrolatzekoa. Inkubagailua­
ren barruko giroak hezetasuna izan behar du,
handia gainera, kultibo-ingurunea ez lurrun­
tzeko. Inkubagailu sinpleenetan hori lortzea
erraza da, nahikoa baita zoruan urez betetako
erretilu bat jartzea. Baina hori ez da irtenbide­
rik egokiena, ura erraz kutsatzen baita. Beraz,
egungo inkubagailuek hezetasuna kontrolatze­
ko gailu bat dute, ur esterilizatua injektatzeko.
Mikroskopio alderantzikatua
Kultiboen hazkundea mikroskopio bidez kontro­
latzen da, zuzenean. Baina kultiboetan erabiltzen
diren flaskoen tamaina dela eta, ezin dira mikros­
kopio optiko konbentzionalak erabili, eta hain
1.15 irudia. Zelulen kultiborako CO2 inkubagailua.
19
1.4 dokumentua
Roller inkubagailua
Inkubagailu mota berezia da roller inkuba­
gailua; izan ere, ez da zitogenetikan erabiltzen,
baina bai, ordea, kultibo zelularreko laborategi
batzuetan. Atxikidura-azalera handiko botila
zilindriko berezietan geruza bakarrean soilik
hazten diren zelulen kultiboak inkubatzeko
erabil­tzen da.
Inkubagailu horrek barruan abiadura txikian
dabilen biraketa-sistema bat du, eta han gai­
nean jartzen dira kultiboko botilak; hala, astiro
birarazten ditu, eta zelulak botilaren azalera
guztian haz daitezke.
zuzen ere horregatik erabiltzen dira mikroskopio
alderantzikatuak.
Mikroskopio alderantzikatuak alderan­
tziz ditu, mikroskopio konbentzionalarekiko,
bai argi-­
iturria (platinaren gainean) eta bai
objektibo-­errebolberra (platinaren azpian).
20 1. UD. Biologia molekularreko eta zitogenetikako laborategiak
1.16 irudia. Mikroskopio alderantzikatua.
Egokiena, gainera, mikroskopioak berak fase-
kontrastea egiteko sistema bat edukitzea da, zelu­
lak nola hazten ari diren hobeto ikusi ahal izateko;
izan ere, zelulak egitura biziak dira, gardenak eta
kolorerik gabeak.
Kriogenia-ekipamendua
Kriogenia-ekipamenduari esker gorde dai­
tezke zelula-laginak eta zelula-lerroak epe lu­
zean eta modu bideragarrian.
Gutxieneko kriogenia-ekipamendua nitrogeno li­
kido tanga edo andel batez osatuta dago. Tanga
hori beteta izate aldera, tanga-inude batez edo
nitrogeno-hornitzaile zentralizatu batez osa daite­
ke ekipoa.
Kriogenia-ekipamendua ezinbestekoa da kultibo
zelularreko laborategietan, baina hautazkoa zito­
genetitako laborategietan.
Zitogenetikako
ekipamendu espezifikoa
Zitogenetikako ekipamendu espezifikoan, ho­
nako hauek funtsezkoak dira:
Irudiak aztertzeko tresneria. Oinarrizkoa da
metafaseak dokumentatzeko eta aztertzeko,
kariotipo bat lortuko bada. Honako elementu
hauek ditu:
Argi transmitituko mikroskopio optiko
konbentzionala, bandaketa-tekniken bidez
tindatutako metafaseak ikusteko.
Kamera digitala, metafaseen irudiak lortze­
ko, eta, gero, aztertu ahal izateko.
Metafaseak aztertzeko software espezi-
fikoa. Merkatuan badira hainbat programa
informatiko metafaseak kromosomaz kromo­
­
soma aztertzeko, eta aukera ematen dute ban­
den patroiarekin haiek ezagutzeko eta bikoteka
jartzeko, kariotipoa lortze aldera.
Mikroskopio optiko konbentzional eta
fluoreszentziakoa. Irudiak aztertzekoa ez den
beste bat izan behar luke. Zelulak zenbatzeko,
haien bideragarritasuna eta morfologia aztertze­
ko eta in situ hibridazio fluoreszentearen presta­
kinak ikusteko erabiltzen da, besteak beste.
Ekipamendu orokorra
Zitogenetikako eta kultibo zelularreko laborategie­
tan dauzkaten ekipamenduetan orokorrak dira:
Esterilizatzeko tresneria. Kultiboekin kon­
taktuan dauden material eta erreaktibo guztiak
esterilizatzea ezinbestekoa da. Hortaz, labora­
tegi horietako esterilizazio-tresneriak elementu
hauek eduki behar lituzke:
Autoklabea, mota guztietako materialak es­
terilizatzeko.
Iragazteko sistema bat, 0,22 μm-ko iragaz­
kiekin, disoluzioak esterilizatzeko.
Ura arazteko sistema bat. Erreaktiboak eta
kultibo-inguruneak prestatzeko erabiltzen den
urak ultrapurua, esterila eta pirogenorik gabea
izan behar du.
–20 ºC-ko eta –80 ºC-ko hozkailua eta
izoz­kailuak. Laborategietan erabiltzen diren
erreaktiboak tenperatura egokietan gordetze­
ko, ezinbestekoa da hozteko sistema bat.
Beste ekipamendu batzuk. Ekipamendu
arrunt gehiago ere izan daiteke beharrezkoa,
hala nola laneko hodientzako errotore egokiak
dituzten zentrifugagailuak, plaka bero-emailea
in situ hibridazioa egiten bada, pH-metroa, ba­
lantza, irabiagailu magnetikoa eta pipetatzaile
automatikoak.
1.3.2. Zitogenetikako
laborategien egitura
Biologia molekularreko laborategietan bezalaxe,
kutsaduraren prebentzioak baldintzatzen du zi­
 1. UD. Biologia molekularreko eta zitogenetikako laborategiak21
togenetikako laborategien egitura. Horrenbestez,
laborategi hauetan ere aplikatzen da banaketa
fisikoaren irizpidea: eremu «garbiak» eta eremu
«zikinak» bereizi behar dira.
Hortaz, zitogenetikako laborategia, osoa izango
bada, gutxienez hiru gelatan egituratu behar da:
Kultiboen gela. Laborategiko gela «garbia»
da, eta han egingo dira zelulen kultiboarekin
zuzenean lotuta dauden prozedura guztiak.
Eremu lasaian kokatuta egon behar du, ohiko
pasabideetatik urrun, turbulentziak eragozte­
ko. Egokiena da aire iragaziz hornituko duen
sistema bat eta presio positibo txikia edukitzea,
gelako airea mikroorganismorik gabe egon da­
din, ahal den neurrian.
Gela horretan jarri behar dira fluxu laminarreko
kabinak, inkubagailuak eta mikroskopio alde­
rantzikatua.
Laborategi konbentzionaleko gela. Hau da
gela «zikina», eta han dago gainerako ekipa­
mendua, kriogenia-ekipamendua izan ezik.
Gela horretan egingo dira zelulen kultiboarekin
zuzenean lotuta ez dauden prozedura guztiak;
besteak beste, frotisen prestaketa, tindaketak,
kariotipoen azterketa eta zitogenetika moleku­
larra.
Gela horrek eremu ilun bat ere izan dezake,
fluoreszentziako mikroskopioa jartzeko.
Hotz-gela. kriogenia-ekipamendua eta izoz­
kailuak ditu. Gela horrek eta kultiboen gelak
aldenduta egon behar dute, izozkailuek turbu­
lentzia dezente eragiten baitituzte.
Egokiena litzateke hotz-ganbera bat izatea gela
hori, nitrogeno likidoaren kontsumoa minimi­
zatzeko eta izozkailuek denbora gehiago irau­
teko.
1.3.3. Lan-baldintzak: teknika
aseptikoa
Zitogenetikako eta kultibo zelularreko laborate­
gietan, kutsaduraren prebentzioak erabat baldin­
tzatzen ditu lan-ohiturak.
Alderdi horri dagokionez, mikroorganismoek
kultiboak ez kutsatzeko baliatzen den teknika
aseptikoan betetzen diren lan-baldintza berberak
betetzen dira, halaber, kultiboen gelan. Beraz,
manipulazio guztiak fluxu laminarreko kabina ba­
rruan egiten dira.
Arau garrantzitsuenen artean, fluxu laminarreko
kabinetako lan-protokoloari eragiten diotenak ere
badira; hauek dira nabarmentzeko modukoak:
Eskuak maiz garbitu behar dira.
Behin erabiltzeko eskularru eta bata esterilak
erabili behar dira.
Gelako ateak itxita egon behar du beti.
Material eta erreaktibo esterilak soilik erabili
behar dira. Behin erabiltzeko material esterila
ezin da partekatu.
Bunsen metxeroak ezin dira kabinetan sartu,
fluxu laminarra aldarazten duten turbulentziak
eragiten baitituzte.
Kabina barruan, unean uneko lan-saioan erabili
beharreko materiala soilik jarri behar da.
Material esterila ezin da bilgarritik atera, erabili
behar den unera arte; horrez gain, gainazalak
uki ditzan eragotzi behar da.
Beirazko material berrerabilgarria, erabili ondo­
ren, hipokloritoa duen (% 10) ontzi batean utz
daiteke lan-saioa amaitu arte. Gero, laborategi
orokorrera eraman behar da, han garbitu eta
esteriliza dezaten.
Kabinan erabilitako material suntsikorra material
kutsatuarentzat egokitutako edukiontzietan utzi
behar da, eta lan-saioa amaitutakoan edukion­
tziak erretiratu egin behar dira.
Prozeduraren bat egiten ari diren langileei soilik
utzi behar zaie sartzen kultiboen gelan. Ezin da
bisitarik onartu gela horretan.
Fluxu laminarreko kabinak etanolarekin (% 70)
edo kabinak garbitzeko merkatuan diren bera­
riazko desinfektatzaileekin garbitu behar dira,
lan-saio bakoitza amaitutakoan.
UV lanpara germizidei dagokienez, g
­ehienez
ere 30 minutuz konekta daitezke garbiketa
egin ondoren.
Kabinen mantentze-lanak programatu egin be­
har dira (urtean behin, gutxienez), bai eta HEPA
iragazkiarena ere.
Gainazalak etanolarekin (% 70) garbitu eta des­
infektatu behar dira, edo, bestela, desinfektatzai­
le egokiekin.
Begi-bistakoa da laborategi orotan aplikatzekoak
diren oinarrizko lan-arauak ere aplikatu beharre­
koak direla.
22 ategikoznlbr.Bmu1UD
1.4. Segurtasuna
laborategietan
Aurreko ataletan ikusi dugunez, laginen kutsadura
prebenitzea irizpide nagusitzat hartuta diseinatzen
dira laborategiak oro har; baina, horrezaz gain,
­segurtasun irizpideak ere hartzen dira kontuan la­
borategien diseinuan.
Biologia molekularreko, zitogenetikako eta kulti­
bo zelularreko laborategietan, segurtasuna ter­
minoak langileak agente kaltegarrien eraginpean
egotea prebenitzeari eta agente horiek kanpora
irtetea eragozteari egiten dio erreferentzia.
Agente horien nolakotasunaren arabera, segurta­
suna izan daiteke:
Biologikoa edo biosegurtasuna. Agente pa­
togenoak eta toxinak prebenitzeko.
Kimikoa. Agente kimikoen eraginpean ego­
tearekin zerikusia duen oro prebenitzeko.
1.4.1. Biosegurtasuna
Laborategietako biosegurtasunak bere baitan
hartzen ditu arriskutsuak izan daitezkeen agen­
te biologikoen (patogenoak eta toxinak) eragin­
pean ustekabean (nahi gabe) jartzea edo haiek
ingurumenera isurtzea eragozten saiatzeko arau,
teknika, jardunbide eta lan-ohitura oro.
Horren harira, lagin biologiko oro hartu behar da
potentzialki arriskutsutzat, eta, beraz, gutxieneko
babes-neurriak hartu, eta norbera babesteko eki­
pamendua erabili behar da.
Biologia molekularreko laborategietan, biosegur­
tasuneko arazo nagusia mikroorganismoekin lan
egiteak eragiten du oro har, eta genetikoki eralda­
tutako organismoekin (GEO) lan egiteak bereziki.
Urtarrilaren 30eko 178/2004 Errege Dekretuak,
Genetikoki eraldatutako organismoak konfinatu­
rik erabiltzeari, nahita askatzeari eta merkatura­
Biolgao meaok
Laborategiak diseinatzean, lanpostu orotako
ohiko arrisku arruntak prebenitzeko irizpideak
ere hartu behar dira kontuan, izan lanpostua
laborategikoa, bulegokoa, biltegikoa edo dena
delakoa; arrisku horiek izan daitezke, besteak
beste, fisikoak (erorikoak), elektrikoak (elektro­
kuzioak) edo suteek eragindakoak.
tzeari buruzko 9/2003 Legea, apirilaren 25ekoa,
garatzeko eta betearazteko erregelamendu
orokorra onesten duenak, 12. artikuluan, GEOak
konfinaturik erabiltzeko jarduerak lau motatan
bereizi ditu, kontuan hartuta zer arrisku eragi­
ten dioten bai giza osasunari bai ingurumenari.
Hauek dira jarduera motak, dakarten arriskuaren
arabera sail­katuta:
1. mota: Arriskurik ez edo hutsaren hurrengoa.
2. mota: Arrisku txikia.
3. mota: Arrisku ertaina.
4. mota: Arrisku handia.
Arriskua baloratzeko, Errege Dekretuak xedatutako
irizpideak (I. eranskina) hartu behar dira kontuan,
han deskribatzen baitira zer elementu hartu behar
diren aintzat eta zer prozedura aplikatu, arriskua
ebaluatzeko.
Errege Dekretu horrek gutxieneko konfinamendu-
eta babes-neurriak ere xedatzen ditu (II. eranskina),
laborategian garatutako jarduera motaren arabera.
Zitogenetikako eta kultibo zelularreko laborate­
gietan, gutxienez 2. mailako konfinamendu- eta
babes-neurriak aplikatu beharko lirateke, baldin
eta arrisku handiagoko mikroorganismoekin lan
egiten ez bada. (1.5 Dok.)
Biolgao meaok
Nekazaritza, Elikadura eta Ingurumen Ministe­
rioaren webgunean duzu eskuragarri 178/2004
Errege Dekretuaren testu bategina:
http://www.magrama.gob.es/es/calidad-y-
evaluacion-ambiental/temas/biotecnologia/
RD_178_2004_consolidado_tcm7-269983.pdf
1.4.2. Segurtasun kimikoa
Substantzia berrien jakinarazpenaren eta substan­
tzia arriskutsuen sailkapen, ontziratze eta etike­
tatzearen gaineko erregelamendua onartu zuen
363/1995 Errege Dekretuak, martxoaren 10ekoak,
15 substantzia arriskutsu mota xedatzen ditu,
­oinarri hartuta ezaugarri fisiko-kimikoak, ezaugarri
toxikologikoak eta giza osasunerako arriskua.
Biologia molekularreko, zitogenetikako eta kul­
tibo zelularreko laborategietan erabiltzen diren
erreaktibo asko kategoria horietako baten barruan
sailkatuta daude.
 ategikoznlbr.Bmu1UD 23

1.5 dokumentua L aborategiko jardueretarako konfinamenduko neurriak eta beste

babes-neurri batzuk
Konfinamendu-maila
Espezifikazioak
1 2 3 4
1 Laborategiko bulegoak1 Ez da beharrezkoa Ez da beharrezkoa Beharrezkoa da Beharrezkoa da
2 Laborategia: hermetikoa, fumigazioak Ez da Ez da Beharrezkoa da Beharrezkoa da
egiteko beharrezkoa beharrezkoa
3 Sarrera eta irteera independenteak Ez da beharrezkoa Ez da beharrezkoa Beharrezkoa da Beharrezkoa da
Ekipamendua
4 Gainazalak erraz garbitzekoak eta Beharrezkoa da Beharrezkoa da Beharrezkoa da Beharrezkoa da
erresistenteak azido, alkali, disolbatzaile, (mahaia) (mahaia) (mahaia eta zorua) (mahaia, zorua,
desinfektatzaile eta deskontaminazioko sabaia eta hormak)
agenteekiko
5 Laborategirako sarbidea esklusa baten bidez2 Ez da beharrezkoa Ez da beharrezkoa Hautazkoa Beharrezkoa da
6 Presio negatiboa, hurbileko ingurumeneko Ez da Ez da Beharrezkoa da, Beharrezkoa da
presioarekiko beharrezkoa beharrezkoa 3
izan ezik
7 Laborategiko aire-sarrera eta -irteera Ez da Ez da Beharrezkoa da: Beharrezkoa da:
HEPA iragazkiekin tratatuta beharrezkoa beharrezkoa (HEPA)4: aire-irteera, (HEPA)5:
3
izan ezik sarrera eta irteera
8 Segurtasun mikrobiologikoko kanpaia Ez da Hautazkoa Beharrezkoa da Beharrezkoa da
edo barrunbea beharrezkoa
9 Autoklabea In situ Eraikinean Laborategiko Laborategian
geletan6 = ate bikoitzekoa
Konfinamendu-maila
Espezifikazioak
1 2 3 4
Lan-arauak
10 Sarrera debekatuta Ez da beharrezkoa Beharrezkoa da Beharrezkoa da Beharrezkoa da
11 Arrisku biologikoa dagoelako seinalea atean Ez da beharrezkoa Beharrezkoa da Beharrezkoa da Beharrezkoa da
12 Aerosolak sortzea eta hedatzea Ez da Beharrezkoa da: Beharrezkoa da: Beharrezkoa da:
kontrolatzeko neurri espezifikoak beharrezkoa minimizatzea eragoztea eragoztea
13 Dutxa Ez da beharrezkoa Ez da beharrezkoa Hautazkoa Beharrezkoa da
14 Babesteko arropa Babesteko Babesteko Babesteko arropa eta Arropa eta
arropa egokia arropa egokia oinetako egokiak oinetakoak aldatu,
sartu-irten aurretik
15 Eskularruak Ez da beharrezkoa Hautazkoa Beharrezkoa da Beharrezkoa da

Konfinamendu-maila
Espezifikazioak
1 2 3 4
18 Bektoreen (hala nola karraskariak eta Hautazkoa Beharrezkoa da Beharrezkoa da Beharrezkoa da
intsektuak) kontrol eraginkorra
Hondakinak
19 Genetikoki eraldatutako organismoen Ez da Ez da Hautazkoa Beharrezkoa da
inaktibazioa konketen, hustubideen eta beharrezkoa beharrezkoa
dutxen efluenteetan edo antzekoetan
20 Genetikoki eraldatutako organismoen Hautazkoa Beharrezkoa da Beharrezkoa da Beharrezkoa da
inaktibazioa material kutsatuetan eta
hondakinetan
Beste neurri batzuk
21 Ekipamendua laborategian bertan Beharrezkoa da Beharrezkoa da Beharrezkoa da Beharrezkoa da
biltegiratu (mahaia) (mahaia) (mahaia eta zorua) (mahaia, zorua,
sabaia eta hormak)
23 Behaketa-leihoa edo antzekoa, barruan Ez da Ez da Hautazkoa Beharrezkoa da
daudenak ikusteko beharrezkoa beharrezkoa

1
Isolamendua: laborategia eraikin bereko beste eremu batzuetatik aldenduta edo beste eraikin batean dago.
2
Esklusa: laborategitik isolatuta dagoen esklusa baten bidez sartu behar da. Esklusako eremu garbia eta eremu mu­
gatua bereizita egongo dira, aldagelak edo dutxak dituen instalazioen bidez; ateak, ahal dela, bat ixten denean
bestea automatikoki irekitzeko sistemarekin.
3
Transmisioa aire bidez egiten ez bada.
4
HEPA: erabateko iragazkia (High Efficiency Particulate Air).
5
HEPA iragazkien bidez biltzen ez diren birusak manipulatzen dituzten lokaletan, beharrezkoak izango dira aire-
irteeraren inguruko beste baldintza batzuk.
6
Materiala laborategitik kanpo dagoen autoklabera modu seguruan garraiatu ahal izateko, prozedura balioztatuak
eta babes-maila baliokidea dutenak baliatu behar dira.
24 1. UD. Biologia molekularreko eta zitogenetikako laborategiak

Horrenbestez, laborategietan, segurtasun ki­ Produktu sukoiak bero-iturrietatik eta sugarre­

mikoaren inguruko jardunbide egokiei buruzko
neurriek xede hauek izan behar dituzte:
Langileak substantzia horien eraginpean ez
jartzea; eraginpean jartzea delarik, larruazaletik
sartzea, arnastea edo ahoratzea.
Substantzia horiek modu seguruan biltegiratzea.
Hondakinak eraginkortasunez kudeatzea.
Neurri horiek ezartzeko, laborategian erabilitako
produktuen katalogoa hartu behar da oinarri,
eta, horrezaz gain, produktu bakoitzaren Segur-
tasuneko Datuen Fitxa (SDF) espezifikoan adie­
razitakoa bete; fitxa horietan, erabilera seguruari
lotutako 16 atal zehazten dira, hala nola osaera,
manipulazioa, arriskuak, eraginpean egoteko mo­
duak, ondorio toxikoak, biltegiratzeko zein baz­
tertzeko moduak eta lehen laguntzak.
Produktua saltzen duenak derrigorrean eman
­behar du SDF dokumentua, eta laborategian gorde
behar da, edozer gertatuta ere langileek non kon­
tsultatu izan dezaten.
Hona hemen zenbait neurri orokor:
Produktu bakoitzaren eraginpean egoteko mo­
duari dagokion norbera babesteko ekipamen­
dua erabili behar da.
Debekatuta dago ahoarekin pipeteatzea.
Gasak xurgatzeko kanpaiaren barruan manipu­
latu behar dira produktu lurrunkorrak.
tatik urrun manipulatu behar dira.
Agente kimikoak dituzten ontzi guztiak ondo
etiketatu behar dira, eta produktu puruak erabi­
lita laborategian prestatutako stock disoluzioak
eta lanekoak ere bai. Etiketan gutxienez adierazi
behar dira produktuaren izena, prestatu zeneko
data eta arriskuaren piktograma, arriskurik badu.
Produktu kimikoak beren arrisku-ezaugarrietara
(sukoiak, toxikoak, korrosiboak, etab.) egokitu­
tako armairuetan biltegiratu behar dira, eta beti
beren arteko bateraezintasunak errespetatuta.
(1.6 Dok.)
Biologia molekularreko eta zitogenetikako labora­
tegietan gehien erabiltzen diren substantzia arris­
kutsuak, besteak beste, hauek dira:
Sukoiak: alkoholak (etanola, isopropanola,
metanola).
Toxikoak eta oso toxikoak: akrilamida, so­
dio azida, etidio bromuroa, diaminobenzidina
(DAB), formamida, tetrametil urea.
Kartzinogenoak: akrilamida (2. maila), DAB
(2. maila), formaldehidoa (1. maila).
Mutagenikoak: akrilamida (2. maila), etidio
bromuroa (3. maila).
Teratogenoak edota kaltegarriak ugalketa-
rako: akrilamida (3. maila), formamida (2. mai­
la), tetrametil urea (1. maila).

1.6 dokumentua Produktu kimikoak biltegiratzeko

bateraezintasunen taula
Taula honetan bildu dira produktu PRODUKTU KIMIKOAK BILTEGIRATZEKO BATERAEZINTASUNAK
kimikoak biltegiratzeko bate­
raezintasunak, kontuan hartuta
haien ezaugarri fisikoak eta
toxikotasuna. Kolore berdeko lau­
kiak adierazten du armairu berean
biltegiratu daitezkeen produktu (1)
bateragarriak direla. Gorriak,
berriz, produktu bateraezinak (2)
direla eta ez direla armairu berean
biltegiratu behar.

(1)

(2)

(1) Batera biltegiratu daitezke, baldin eta prebentzio-neurri jakinak hartzen badira.
(2) Batera biltegiratu daitezke, baldin eta produktu korrosiboak ez badaude ontzi
hauskorretan gordeta.
 ategikoznlbr.Bmu1UD 25

1.4.3. Ekipamendua eta Bestalde, langileek ere bete behar dituzte oinarriz­
ko portaera-arauak laborategietan:
segurtasun-neurriak
Eskuak maiz garbitu behar dituzte.
Laborategietan izan ohi diren arriskuak minimiza­
tzeko eta prebenitzeko, behar bezalakoak izango NBE egokiak erabili behar dituzte.
dira eremuen banaketa, instalazioak, seinaleak
eta ekipamendua. Zehazki: Lan-arropa egokia erabili behar dute, eta lotu­
ta; ahal dela, ez dituzte erabili behar mauka za­
Ongi seinaleztatutako larrialdiko instalazioak balak, lepokoak, oinetako irekiak, eta, oro har,
izan behar dituzte; esaterako, larrialdiko dutxak, gorputzaren zati handia agerian uzten duen
begiak garbitzekoak, su-itzalgailuak, etab. arropa.

Norbera babesteko ekipamendua (NBE) eduki Debekatuta daukate jatea, edatea, erretzea eta
behar dute, egokiak manipulatuko diren lagi­ makillatzea.
netarako eta garatuko diren prozeduretarako,
hala nola eskularruak, segurtasun-betaurrekoak, Segurtasun-betaurrekoak erabili behar dituzte,
­behin erabiltzeko batak, maskarak eta pantailak. ukipen-lenteak eramanez gero.
Substantzia toxikoak eta arriskutsuak biltegi­ Debekatuta dute ahoarekin pipeteatzea.
ratzeko instalazio egokiak eduki behar dituzte;
besteak beste, armairuak substantzia sukoiak
­ Tresneria erabiltzeko prestakuntza egokia jaso
gordetzeko, eta armairu espezifikoak substan­ behar dute.
tzia kimiko toxikoak eta korrosiboak gordetzeko.
Hondakinak kudeatzeko laborategiko plana
Hondakinak gaika biltzeko eta sailkatzeko edu­ eta segurtasunari buruzko eskuliburua ezagutu
kiontzi egokiak izan behar dituzte. behar dituzte, eta bi dokumentu horietan jaso­
tako jarduera-arauak bete.
Produktu kimikoen eta zitotoxikoen isuriak ja­
sotzeko kitak eduki behar dituzte.
Segurtasunari buruzko eskuliburua eta honda­
kinak kudeatzeko plana izan behar dituzte.

1.17 irudia. Biologia molekularreko eta zitogenetikako la­

borategiek larrialdiko zenbait instalazio izan behar dituzte,
hala nola begiak garbitzekoak eta larrialdiko dutxa; horiek
behar bezala seinaleztatu behar dira. 1.18 irudia. Produktu sukoientzako armairu espezifikoa.
26 ategikoznlbr.Bmu1UD

1.4.4. Segurtasun-eskuliburua Hondakin zitotoxikoak. Produktu kartzinoge­

Segurtasunari buruzko eskuliburua labora­
tegiko langile guztiek nahitaez ezagutu behar
duten dokumentua da.
Dokumentu horrek informazio hau jaso behar du:
Laborategiko lanpostu edo langune bakoitzaren
berezko arriskuen ebaluazioa.
Laborategian dagoen segurtasuneko ekipa­
menduaren deskripzioa eta erabilera-arauak
(biosegurtasuneko kabinak, gasak xurgatzeko
kabinak, NBEa, etab.).
no, mutageniko eta teratogenoen hondakinak,
bai eta haiek egondako ontziak ere.
Hondakin erradioaktiboak.
Oro har, hondakinak honako hauetan biltzen dira:
Hondakin solidoentzako edukiontziak.
Hondakin likidoentzako bidoiak.
Edukiontziei dagokienez, bete beharrekoak dira:
Homologatuak egotea eta hondakin mota
bakoitzerako espezifikoak izatea.

Produktu arriskutsuen eraginpean egoteagatiko Koloreen kodearen bidez bereizi ahal izatea,
arriskuak minimizatzeko lan-ohitura egokiak. normalean.

Produktu kimikoak biltegiratzeko arauak. Behar bezala etiketatuta egotea.

Hondakinak botatzeko eta hondakinak kudea­
tzeko arauak, isuriak kudeatzekoak barne.
Jarduera-arauak larrialdiko egoeretarako, eta
istripu biologikoak zein kimikoak gertatzen di­
renerako.
Erabilerari dagokionez, ez dira edukieraren 2/3
baino gehiago bete behar, eta hermetikoki ixteko
aukera izan behar dute.
Eta azkenik, hondakinak kudeatzeko planak espezi­
fikatu egin behar ditu, halaber, isuriak gertatzen
­direnerako jarduera-arauak.

1.4.5. Hondakinen kudeaketa

Biologia molekularreko eta zitogenetikako la­
borategiek hondakin toxikoak eta arriskutsuak
kudeatze­ko plan bat izan behar dute, eta, plana
garatzeko, jarduera kontuan hartu behar dute.

Hondakin toxikoak eta arriskutsuak ku-

deatzeko planak nahitaez jaso behar ditu hon­
dakinak gaika biltzeko, sailkatzeko eta enpresa
kudeatzaileak biltzen dituen arte aldi batez bil­
tegiratzeko neurriak.

Hain zuzen, honako hauek kudeatzeko neurriak

zehaztu behar dira:
Hondakin biosanitario bereziak. Multzo edo
mota honetakoak dira, besteak beste, objek­tu
puntazorrotz eta ebakitzaileak, kontaktuan egon
direnak produktu biologikoekin, kultibo mikro­
biologikoekin zein haiekin kutsatutako materia­
larekin, kultibo zelularrekin, odol-kantitate han­
diekin eta bestelako likido biologikoekin.
Hondakin kimikoak. Produktu kimikoak eta
erreaktibo iraungiak edo erabili gabeak egon
­diren ontzi guztiak, NBE kutsatuak, gasak zein
isuriak eta antzekoak xurga­ tzeko kabinetako
iragazkiak, besteak beste.
1.19 irudia. Hondakin arriskutsuak biltzeko edukiontzi
homologatuak, hondakin motaren araberako koloreen
­
­kodea erabiliz bereizita eta behar bezala etiketatuta. Kasu
honetan, edukiontzi horia hondakin kimikoentzat da eta
edukiontzi urdina hondakin zitotoxikoentzat.
Isuriak
Isuriak dira laborategietako istripu ohikoene­
takoak, eta arriskutsu samarrak dira. Isuriak ku­
deatzeko, hiru ekintza hauek gauzatu behar dira
isuria gertatu eta berehala:
1. Neutralizatzea. Isuritako produktuaren ezau­
garri kimikoen baitan dago.
 27
1. UD. Biologia molekularreko eta zitogenetikako laborategiak

2. Xurgatzea. Isuriaren ezaugarriak nolakoak, Arnastuz gero toxikoak diren produktu

material xurgatzailea halakoa. Hona hemen
zenbait adibide:
Zerrautsa, likido ez korrosiboentzat, ez
sukoientzat eta ez toxikoentzat.
Ikatz aktibatua, likido korrosiboentzat,
sukoientzat eta toxikoentzat.
Merkatuan diren xurgatzaile-neutralizatzaileak,
likido ororen isurientzat, produktuak berak
adierazitako argibideak kontuan hartuta.
Zelulosa, kantitate txikiko isuriak zuzenean
xurgatzeko.
3. Baztertu edo botatzea. Hondakina ontzi
egoki batean sartu eta edukiontzi espezifikoan
utzi behar da.
Hauts-produktuen isuriak zuzenean biltzen
dira, eta eragotzi egin behar da aerosolak
eta hauts esekiak eratzea.
­lurrunkorren isuriak, behin zelulosarekin jaso
ondoren, berehala baztertu behar da itxitura
hermetikoa duten ontzi egokietan sartuta;
edo ikatz aktibatuko iragazkia duen gasak
xurgatzeko kabina batean sartu behar da ze­
lulosa, produktua lurrundu arte, eta, gero,
hondakin kimiko gisa tratatu.
Hiru ekintza horiek gauzatu bitartean:
Galarazi laborategian sartzea.
Isuritako produkturako NBE egokiak erabili be­
har dituzte isuriak biltzeaz arduratzen diren
pertsonek.
Kontu berezia izan behar da likido sukoien eta
likido lurrunkorren isuriak gertatzen direnean.

fi
1. Lotu, zure koadernoan, biologia molekularreko laborategietan ohikoak diren tresnak eta
ekipamendua (ezkerreko zutabean adierazitakoak) erdiko eta ezkerreko zutabeetako zerrendetan
ageri diren ezaugarriekin eta funtzioekin.
Ekipamendua Ezaugarria Funtzioa
1. Termoziklagailua A) UV argi-iturria du. a) A
 zido nukleikoen kontzentrazioa
eta purutasuna neurtzea.
2. Elektroforesi-tresneria B) Alderantzizko osmosia, iragazketa, ioi- b) Lagina, langilea eta ingurumena
trukea, elektrodesionizaketa eta beste kutsaduratik babestea.
teknologia batzuk erabiltzen ditu.
3. Zeharkako C) Iragazki espezifikoak ditu, zenbait c) D
 NA anplifikatzea, PCR teknikaren
argiztagailua fluorokromo ikusteko. bidez.
4. II klaseko segurtasun D) Elikatze-iturria eta kubeta bat ditu d) Banda fluoreszenteak ikustea, gel
biologikoko kabina osagai. batean.
5. U ra arazteko E) Egungo modeloek Peltier efektua e) In situ hibridazio fluoreszentearen
ekipamendua dute oinarri. prestakinak ikustea.
6. Espektrofotometroa F) Gelako airea HEPA iragazkiarekin f) U
 r araztua eta ultrapurua
iragazi eta fluxu laminarra sortzen dute. ekoiztea.
7. Fluoreszentziako G) 230-320 nm-ko balio-tartean g) DNAren eta RNAren molekulak
mikroskopioa neurtzen du absorbantzia. bereiztea, tamainaren arabera.

2. Azido nukleikoen gel-elektroforesia egiteari dagokionez, idatzi zure koadernoan bi aukeren artean
zuzena den esaldia.
a) Erabiltzen diren gelak (zelulosa azetatozkoak / agarosazkoak edo poliakrilamidazkoak) dira.
b) Poliakrilamidazko gelek bereizmen-ahalmen (handiagoa / txikiagoa) dute, eta molekula-
tamaina (handiagoak / txikiagoak) bereizteko erabiltzen dira. Agarosazko gelek bereizmen-
ahalmen (handiagoa / txikiagoa) dute, eta molekula-tamaina (handiagoak / txikiagoak)
bereizteko erabiltzen dira.
c) pH (azidoa / neutro samarra / basikoa) erabiltzen da. Egoera horretan, azido nukleikoek karga
garbi (positiboa / negatiboa) dute, eta (anodo / katodo) aldera migratzen dute.
d) Gela agente tartekatzaile (fluoreszente / erradioaktibo) batekin errebelatzen da, eta ikusi,
berriz, (marka erradioaktiboak detektatzeko autoerradiografiaren / banda fluoreszenteak
detektatzeko UV argiaren) bidez.
28 ategikoznlbr.Bmu1UD

3. Azaldu zer esan nahi duten «gela garbia» eta «gela zikina» terminoek, biologia molekularreko
laborategiei eta zitogenetikako eta kultibo zelularreko laborategiei dagokienez. Zer jarduera eta zer
prozedura gauzatu daitezke haietan?

4. Paziente baten odol periferikoaren lagin bat aztertu nahi da, jakiteko ea gene jakin batean
mutaziorik baduen; horretarako, PCR teknikaren bidez anplifikatuko eta sekuentziatuko da genea.
Marraztu zure koadernoan zer lan-fluxuari jarraituko zaion biologia molekularreko laborategian lagin
hori aztertzeko, jasotzen denetik sekuentziazioa egin arte.
Eskeman kontzeptu hauek adierazi behar dituzu (ez daude ordenan jarrita):
PCRa / sekuentziazioa / lagina jaso / gel-elektroforesia / PCR erreakzio-nahastea prestatu / gela ikusi
eta argazkia egin / DNA erauzi.
Zer gela motatan (garbia ala zikina) egiten da prozesu bakoitza? Zer ekipamendu erabiltzen da?

5. Zer neurri hartu behar dira ingurumenak eragindako kutsadura gurutzatua eta carryoverra
eragozteko biologia molekularreko laborategietan? Idatzi zerrenda batean.

6. Banatu zerrendan ageri diren tresnak eta ekipamenduak zitogenetikako eta kultibo zelularreko
laborategi bateko hiru gela hauen artean: kultiboen gela, laborategi konbentzional bateko gela eta
hotz-gela.
Autoklabea / Mikroskopio alderantzikatua / Mikroskopio optiko konbentzional eta fluoreszentziakoa / II
klaseko segurtasun biologikoko kabina / Plaka bero-emailea / –80 ºC-ko izozkailua / CO2 inkubagailua/
pH-metroa / Nitrogeno likido tanga / Irudiak aztertzeko tresneria / Ura arazteko ekipamendua.

7. Mikroorganismoen bidez kultiboak kutsa daitezen eragozteko kultibo zelularreko laborategietan

aplikatzen den teknika aseptikoari dagokionez, adierazi zein diren zuzenak eta, arrazoiak emanez,
zein diren okerrak.
a) Zelulen kultiboarekin zuzenean lotuta dauden prozedura guztiak II klaseko biosegurtasuneko
kabinen barruan gauzatzen dira.
b) Biosergutasuneko kabina guztietan bunsen metxeroa eduki behar da, kabinen barruan giro
esterila sortzeko eta haren sugarrarekin esterilizatzeko han erabiliko den materiala.
c) Biosegurtasuneko kabinen gainazalak astean behin garbitu behar dira, eta garbitzeko etanola
(% 70) edo horretarako propio merkatuan dauden desinfektatzaile egokiak erabili behar dira.
d) Biosegurtasuneko kabina batean lan egiten hasi aurretik, erabili beharreko material esteril
guztiari bilgarria kendu eta kabinako lan-eremuaren gainean txukun-txukun jarri behar da.

8. Azaldu zein den biologia molekularreko, zitogenetikako eta kultibo zelularreko laborategietan
biosegurtasunaren eta segurtasun kimikoaren alorrean ezarrita dauden arauen xedea. Zer
dokumentutan bildu behar dira arau horiek guztiak? Azaldu, labur-labur, dokumentuaren edukia.

9. Adierazi biologia molekularreko, zitogenetikako eta kultibo zelularreko laborategietan sor

daitezkeen hondakin toxikoen eta arriskutsuen kategoriak. Zer kategoriatakoa da honako hondakin
hauetako bakoitza?
Poliakrilamidazko gela.
dATP izan duen ontzia, 32P marka duena.
Animalia-ehuna ebakitzen erabilitako
bisturiaren orria.
Bakterioak hazteko kultibo-plakak.
Etidio bromuroa duten agarosazko gelak.
Sodio hidroxidoa egondako ontzia.
Kultibo zelular kutsatua duen flaskoa.
Gasak xurgatzeko kabina baten ikatz
aktibozko iragazkia.
Etidio bromuro iraungiaren hondakinak dituen
ontzia.
Zelulak zenbatzen erabilitako kristalezko
estalkia.
Southern blot teknikan erabilitako
nitrozelulosazko mintza.
Tetrametil urea izan duen ontzia.
Isuri kimiko bat xurgatzen erabilitako ikatz
aktiboa duen ontzia.
 29
1. UD. Biologia molekularreko eta zitogenetikako laborategiak

μfiμfl
Biologia molekularreko laborategi baten diseinua

Azalpena
Honako hau du xede jarduera honek: biologia molekularreko laborategi baten antolaketa, funtzioak
eta segurtasunaren alorreko baldintzak identifikatzea zein deskribatzea.
Kontuan hartu behar duzue diseinatu beharreko biologia molekularreko laborategian PCR teknika
eta sekuentziazio- eta hibridazio-teknikak aplikatuko direla.

Garapena
Hiru edo lau laguneko taldetan jarrita egingo duzue jarduera. Antolatu taldekide bakoitzak zer lan
egingo duen, eta bilatu beharko duzuen informazio guztia.
Laborategiaren diseinua honako hauekin osatu behar duzue:
Oinplanoa, behar bezala adierazita gelen banaketa, ekipamenduen kokapena eta segurtasuneko
elementu garrantzitsuenak.
Laborategia gelatan antolatzeko moduaren deskripzioa.
Gela bakoitzeko ekipamenduaren eta tresnen deskripzioa.
Segurtasuneko elementuen deskripzioa: larrialdiko instalazioak, erreaktiboentzako armairuak,
hondakinentzako edukiontziak, etab.
Laborategian jarraitu beharreko lagin- eta lan-fluxua.
Laneko arauen eta lan-ohitura egokien zerrenda xehea.
Behin diseinua amaitutakoan, talde bakoitzak gainerako ikaskideei aurkeztuko die egindako lana.
Aurkezpen guztiak egin ondoren, hitz egin denon artean, besteak beste, diseinuen arteko
berdintasunei zein desberdintasunei buruz, eta bakoitzaren alde onei zein txarrei buruz. Azken
batean, helburua da nork bere diseinua baloratzea eta ondorioak ateratzea.

National Human Genome Research Institute (NHGRI) institutuko Eric Green-ek utzitako irudia